Beleidsinformatie Jeugd

Beleidsinformatie Jeugd Verkenning van de agenda en thema’s voor 2014 in de Provincie Overijssel Januari 2014

Auteurs: Esther van Bostelen Beleids- en Organisatie Advies BV

Datum: 15 januari 2014

Referentienummer: 14.0026 G&H

Capgemini Consulting is the strategy and transformation consulting brand of Capgemini Group

Ref.nr.: 14.0026 G&H Pagina 2 van 22

Inhoud 1

INLEIDING...................................................................................................................... 4

1.1 1.2 1.3

Aanleiding ......................................................................................................................................... 4 Doel en aanpak van de verkenning .................................................................................................. 4 Leeswijzer ......................................................................................................................................... 5

2

OVER BELEIDSINFORMATIE ................................................................................................. 6

2.1 2.2 2.3

Wat is beleidsinformatie? ................................................................................................................ 6 Drie niveaus in de informatiebehoefte ............................................................................................ 6 Waarover gaat de agenda beleidsinformatie 2014? ........................................................................ 7

3

UITKOMSTEN UIT DE GESPREKKEN ........................................................................................ 8

3.1 3.2 3.3

Stand van zaken van de transities .................................................................................................... 8 Stand van zaken rondom sturingsinformatie ................................................................................... 9 Behoeften en wensen ....................................................................................................................10

4

LANDELIJKE ONTWIKKELINGEN .......................................................................................... 13

4.1 4.2

Vervolg op VISD ..............................................................................................................................13 Landelijk project beleidsinformatie stelselherziening jeugd..........................................................14

5

AGENDA BELEIDSINFORMATIE 2014 ................................................................................... 15

5.1 5.2 5.3 5.4

Drie elementen van sturingsinformatie .........................................................................................15 Inzicht in de uitnutting van de budgetten ......................................................................................15 Inzicht in trends en ontwikkelingen in vraag en aanbod ...............................................................16 Inzicht in maatschappelijke outcome.............................................................................................17

6

ADVIES VOOR GEZAMENLIJK OPPAKKEN VAN DE AGENDA .......................................................... 19

6.1 6.2

Randvoorwaarden ..........................................................................................................................19 Drie gezamenlijke acties .................................................................................................................20

BIJLAGE A: OVERZICHT INTERVIEWS ............................................................................................ 22



1

Inleiding

1.1

Aanleiding

De afgelopen jaren heeft de beleidsinformatie jeugdzorg en de verbetering daarvan altijd op de provinciale agenda gestaan. In het beleidskader 2008-2012 en meer specifiek in de Jeugdagenda 20092012 stond het thema zeer concreet op de agenda met als doel een gezamenlijk instrument te ontwikkelen om beleidsinformatie over jeugd en het jeugd(zorg)beleid te delen en beter toegankelijk te maken. Najaar 2011 is als resultaat hiervan de Jeugddatabank Overijssel gepresenteerd. In 2012 zijn het oude beleidskader en afsprakenkader afgelopen en is het beleidskader 2013-2014 gepubliceerd. Dit beleidskader staat in het teken van (blijvende) doorontwikkeling en de transitie van de jeugdzorg. Beleidsinformatie komt ook in het beleidskader 2013-2014 terug als thema. Daarbij gaat het over het waarborgen van de juiste beleidsinformatie tot aan de transitie, maar ook om een goede overdracht van de kennis en ervaring ten aanzien van het thema. In 2013 heeft de focus gelegen bij de doorontwikkeling van de Jeugddatabank Overijssel. Gedurende dit traject bleek echter dat vanwege de transitie jeugdzorg de wensen dusdanig veranderden, dat een majeure aanpassing nodig zou zijn. De Regiegroep Jeugddatabank, bestaande uit gemeenten, provincie, Bureau Jeugdzorg Overijssel en GGD’en, heeft toen geconstateerd dat deze inspanning op dit moment niet opweegt tegen de baten en heeft besloten om de Jeugddatabank niet door te ontwikkelen en als Regiegroep te stoppen. De beleidsinformatie van Bureau Jeugdzorg Overijssel blijft beschikbaar voor gemeenten. Dit betekent dat er voor 2014 op dit moment geen concrete invulling is van het beleidsvoornemen van de provincie. De provincie heeft besloten om tot deze concretisering te komen middels een verkenning. Vertrekpunt van deze verkenning is de overdracht van de jeugdzorg naar gemeenten en het feit dat als gevolg hiervan de beleidsinformatie jeugdzorg zoals tot op heden op basis van de Wet op de jeugdzorg beschikbaar is, niet meer via de provincie gerealiseerd zal worden. De provincie verkent op welke wijze zij kan bijdragen aan een goede overdracht van de kennis en ervaring omtrent dit thema. 1.2

Doel en aanpak van de verkenning

De verkenning moet resulteren in een overzicht van de stand van zaken rondom het thema beleidsinformatie en de beleidsinformatievraagstukken waarmee gemeenten zich geconfronteerd zien in relatie tot de transitie. Het is tevens de bedoeling om innovatieve ontwikkelingen en goede voorbeelden te presenteren en om te bezien of en zo ja hoe de provincie aan de realisatie van de benodigde acties kan bijdragen.



In november en december heeft een interviewronde plaatsgevonden. In deze gesprekken is ingegaan op de opdrachten voor en de vragen, wensen en behoeften van gemeenten in relatie tot het thema beleidsinformatie. In bijlage A is opgenomen met welke mensen gesproken is. De uitkomsten uit de gesprekken worden in deze rapportage afgezet tegen de lokale en regionale plannen, acties en initiatieven én de landelijke ontwikkelingen. Een analyse van deze uitkomsten maakt het mogelijk om inzicht te bieden in onderwerpen voor een agenda beleidsinformatie jeugd voor 2014 en de kansen en risico’s die daaraan verbonden zijn. De onderwerpen van de agenda zijn uitgewerkt als een stappenplan zodat gemeenten een voorzet hebben voor de uitvoering ervan. Daarnaast volgt uit de analyse een advies over hoe de agenda tot uitvoering te brengen. In een gezamenlijk gesprek zijn de uitkomsten van de analyse getoetst en waar nodig geprioriteerd. De uitkomsten worden op 16 januari 2014 in het bestuurlijk overleg Transitie Jeugdzorg Overijssel gepresenteerd. 1.3

Leeswijzer

Het rapport is als volgt opgebouwd:  In hoofdstuk 2 is een intermezzo opgenomen over wat beleidsinformatie is in relatie tot de kaders van de verkenning en agenda;  In hoofdstuk 3 zijn de uitkomsten van de interviews weergegeven;  In hoofdstuk 4 staan de hoofdlijnen van de landelijke ontwikkelingen rond het thema beleidsinformatie;  In hoofdstuk 5 volgt een concrete agenda voor 2014, voor het realiseren van een goede informatiepositie per 1 januari 2015.  In hoofdstuk 6 is tot slot een advies opgenomen met opties voor een (boven)regionale aanpak/stimulans.



2

Over beleidsinformatie

2.1

Wat is beleidsinformatie?

Beleidsinformatie is in feite een verzamelbegrip voor alle informatie die de overheid ter beschikking staat en op basis waarvan zij keuzes maken voor de focus van het beleid en de beleidsdoelstellingen. Er zijn dus ook verschillende bronnen. Een belangrijke bron is de verantwoordingsinformatie, maar beleidsinformatie kan ook voortkomen uit bijvoorbeeld inspectieonderzoeken of incidentele (wetenschappelijke) onderzoeken. Belangrijk kenmerk is dat het eigenlijk altijd gaat om geaggregeerde gegevens die iets zeggen over input, throughput, output en/of outcome. Binnen de Wet op de jeugdzorg staat het begrip beleidsinformatie specifiek voor een set (geaggregeerde) gegevens die Provincies en Rijk elk kwartaal ontvangen van de Bureaus Jeugdzorg en zorgaanbieders in het kader van de beleidsvorming. Daarmee is het één van de informatiebronnen voor Provincies en Rijk. De beleidsinformatie in de Wet op de jeugdzorg heeft met name betrekking op gegevens over de instroom, doorstroom en uitstroom van jeugdigen in de jeugdzorg, jeugdbescherming en jeugdreclassering, enkele kenmerken van de jeugdigen en enkele kenmerken van de zorg. Ook is er informatie over het Advies- en Meldpunt Kindermishandeling en over verwijzingen. 2.2

Drie niveaus in de informatiebehoefte

Om de agenda voor het onderwerp beleidsinformatie voor 2014 te bepalen is het nodig om te weten waar de agenda zich op richt en waarop niet. Het eindadvies van KING over de Verkenning Informatievoorziening Sociaal Domein biedt hierin een mooi aangrijpingspunt. In de bijlage over de horizontale verantwoording presenteert KING een informatiepiramide, een model dat vertrekt vanuit een driedeling. De piramide illustreert op heldere wijze de informatiebehoefte op de drie niveaus: operationeel, tactisch en strategisch. Op elk van deze niveaus speelt een informatiserings vraagstuk en op alle niveaus verkennen partijen (gemeenten, regio’s, instellingen) op dit moment welke informatie nodig is en hoe deze gegenereerd en gefaciliteerd kan worden. Het model is in de hiernavolgende figuur opgenomen.



Raad

College Sturingsinformatie

Managementinformatie Business Intelligence (BI)

1-Gezin-1-Dossier-1-Plan

2.3

Waarover gaat de agenda beleidsinformatie 2014?

De driedeling uit het VISD advies is een goed aanknopingspunt voor het afbakenen van de uitwerking van de agenda beleidsinformatie jeugdzorg 2014 voor de gemeenten in de provincie Overijssel. Deze agenda gaat namelijk over het strategische niveau. Het gaat om de informatie die gemeenten en Provincie nodig hebben om beleid te vormen en om de uitvoering daarvan aan te sturen. Daarmee wordt een iets bredere definitie gehanteerd dan opgenomen in de nieuwe Jeugdwet. In de nieuwe Jeugdwet worden beleidsinformatie en verantwoordingsinformatie vrij strik gescheiden. De agenda beleidsinformatie 2014 betreft beide facetten.



3

Uitkomsten uit de gesprekken

In dit hoofdstuk zijn de uitkomsten verwerkt van de interviews. Vooraf moet worden opgemerkt dat het hier gaat om een momentopname en een veralgemeniseerd beeld. Er is immers in een heel korte tijd met een selecte groep mensen gesproken. Het kan daarom zijn dat in onderstaande uitwerking geen recht wordt gedaan aan de situatie in specifieke gemeenten. Ook kunnen goede voorbeelden ontbreken van gemeenten waarmee geen gesprek is gevoerd. Dit laat onverlet dat het geschetste beeld wel een goed uitgangspunt vormt voor de agenda beleidsinformatie. 3.1

Stand van zaken van de transities

Een verkenning van de stand van zaken rondom het thema beleidsinformatie kan niet los worden gezien van de stand van zaken en aanpak van de transitie in het algemeen. In alle gesprekken is dan ook aandacht geweest voor deze stand van zaken. Over het algemeen kan worden gesteld dat zich bij alle gemeenten een belangrijk moment aan dient, namelijk het moment om van visie- en planvorming naar de concrete realisatie en uitvoering over te gaan. Een groot aantal gemeenten hikt heel duidelijk tegen dit moment aan. Het valt op dat bij nagenoeg alle gemeenten nog enkele cruciale beslissingen moeten worden genomen, met name in wie nu concreet wat gaat doen. Zo is er overal een plan voor de inzet van wijk- of buurtteams, in welke terminologie dan ook, maar is nog niet altijd duidelijk wie deze teams gaan bemensen (welke organisatie of organisaties), welke activiteiten deze mensen precies moeten uitvoeren en hoe de aansturing van deze teams gaat plaatsvinden. Vergelijkbaar geldt dat er afspraken zijn over het gezamenlijk inkopen van specialistische vormen van jeugdhulp, maar hoe dan en welke jeugdhulp dit precies is, is nog niet uitgewerkt. Dit betekent dat 2014 en met name de eerste maanden van het jaar er veel en belangrijke beslissingen worden genomen en er in korte tijd een heleboel puzzelstukjes op hun plek moeten vallen. Een aantal gemeenten gaat deze periode met goed vertrouwen tegemoet. Het valt echter ook op dat veel gemeenten een grote behoefte hebben aan hele concrete handreikingen en checklijstjes om de keuzes te kunnen prioriteren. Wat is er echt noodzakelijk om voor 1 januari 2015 te regelen? Wat kan nog even wachten? Een ander aspect dat veel aan de orde is geweest, is de regionale samenwerking. De samenwerking in de provincie is van oudsher een krachtig instrument en er ligt een stevige basis. De wens en noodzaak om samen te werken is echter ook lastig. Het kost tijd om samen beslissingen te nemen en de tijd begint te dringen. Juist nu ontstaat daarmee het risico dat gemeenten kiezen voor zichzelf en in de tweede plaats voor de regio.



Hoewel in de gesprekken er geen geluiden zijn geweest dat dit risico zich al aandoet, is er wel duidelijk een worsteling zichtbaar, zowel bij de grotere gemeenten die graag een centrumrol op zich nemen, maar daarin ook heel voorzichtig willen opereren, als bij de kleinere gemeenten die vergelijkbaar graag met de grotere gemeenten samen optrekken, maar soms gezien de lokale situatie voor andere oplossingen zouden willen kiezen. Al met al is het moment aangekomen dat het erom gaat spannen. De agenda beleidsinformatie 2014 dient dit gegeven te incorporeren. 3.2

Stand van zaken rondom sturingsinformatie

De stand van zaken omtrent de sturingsinformatie volgt eigenlijk rechtstreeks uit de constatering in de vorige paragraaf. De meeste gemeenten hebben nog geen concreet beeld over welke sturingsinformatie zij vanaf 1 januari 2015 nodig hebben. Hoe zij deze informatie tot zich krijgen is daarbij logischerwijs ook nog niet aan de orde. Dit is ook niet verwonderlijk als de stand van zaken in het algemeen in beschouwing wordt meegenomen. Pas als visies en plannen tot uitvoering komen en er duidelijk wordt hoe de praktijk van de uitvoering eruit gaat zien, komt de vraag hoe deze uitvoering het beste aangestuurd kan worden en hoe daar het beste op kan worden toegezien. Het is niet de bedoeling om met bovenstaande conclusie het beeld te schetsen dat er niks gaande is op het thema. Er zijn weldegelijk diverse initiatieven, echter deze staan nog aan het begin. Zo werkt de gemeente Steenwijkerland op dit moment een notitie uit waarin de informatiebehoefte wordt beschreven en uitgewerkt in indicatoren. Ook ligt er een plan van aanpak in de gemeente Deventer voor een informatieanalyse en het vaststellen van indicatoren. Vergelijkbaar heeft de gemeente Enschede plannen voor het uitwerken van een ‘jeugd-index’. Ook regionaal zijn er initiatieven voornamelijk in Twente. De Twentse gemeenten hebben het voornemen om een regionale ‘reflectiekamer’ in te richten. Deze kamer krijgt als opdracht om toe te zien op de uitvoering van jeugdhulp in de regio, met name richting de inzet van specialistische jeugdhulp. Stuurt elke gemeente bijvoorbeeld vergelijkbare casuïstiek door voor specialistische hulp? Daarnaast heeft Enschede als living-lab gemeente in de ict-voorziening die zij willen ontwikkelen elementen ingebouwd die betrekking hebben op sturingsinformatie. Enerzijds in de vorm van verantwoordingsinformatie en effectiviteitsindicatoren, maar anderzijds ook in de vorm van inzicht in de uitnutting van budgetten door een ‘arrangementenmodule’ in te zetten. Een soort ordermanagement- en voorraadsysteem waarmee opdrachtverstrekking aan aanbieders van jeugdhulp kan worden gefaciliteerd. Daarmee ontstaat tevens inzicht in de reeds ingezette arrangementen en de nog beschikbare.



In een aantal gesprekken is wat verder ingegaan op de mogelijke inhoud van de sturingsinformatie. Daarin tekenen zich drie elementen af:  Er is behoefte aan informatie over de inzet van de buurt/wijkteams en de casuïstiek die zij behandelen;  Er is behoefte aan informatie over de uitnutting van de budgetten;  Er is behoefte aan informatie over hoe het met de jeugd gaat oftewel de maatschappelijke outcome. Bovenstaande elementen staan enigszins los van de financiële verantwoording. Daarover is in de gesprekken niet gesproken. Ook niet over de informatie die gemeenten nodig hebben om bij de inkoop van de jeugdhulp te kunnen kiezen tussen aanbieders. Het valt op dat de informatiebehoefte erg geformuleerd is vanuit het perspectief van het aanbod, of te wel het gebruik van jeugdhulp. Het advies van de provincie en Bureau Jeugdzorg in hun gesprekken, is dat het ook belangrijk is om naar de vraagzijde te kijken. Hoewel het zeer recent verschenen rapport ‘Groeit de jeugdzorg door?’ van het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP) ook dit nuanceert. Een belangrijke bevinding van het SCP is dat de toename van het gebruik van jeugdzorg in de afgelopen jaren vooral gedreven is door wat zij noemen de ‘resttrend’. Factoren die hier mogelijk achter schuil gaan zijn bijvoorbeeld een toegenomen intolerantie ten aanzien van jongeren, maar ook betere diagnostiek én de introductie van Bureau Jeugdzorg. Helaas heeft het SCP in het kader van de studie deze achterliggende factoren niet kunnen toetsen. In praktijk zijn er vergelijkbaar aanwijzingen dat aanbod vraag creëert. Het feit dat er zoals op dit moment een onafhankelijke poortwachter/indicatiesteller is vormt geen garantie. Een en ander houdt in dat gemeenten een aantal instrumenten in zullen moeten zetten om te voorkomen dat er een ongecontroleerde groei van het gebruik van jeugdhulp ontstaat. Een instrument hierin kan beleidsinformatie zijn. Het is mogelijk om een aantal indicatoren te selecteren die de ontwikkeling van het zorggebruik statistisch toetsen om een trend als afgelopen jaren tijdig te kunnen onderkennen en onderzoek te kunnen doen naar beïnvloedende factoren en daarmee opties voor (bij)sturing. 3.3

Behoeften en wensen

In deze paragraaf zijn de diverse behoeften en wensen ten aanzien van de agenda beleidsinformatie 2014 opgenomen. Er wordt geen prioritering of weging gegeven. Daarvoor leent de gehanteerde aanpak zich niet. De behoeften en wensen zijn te beschouwen als een illustratie. In deze paragraaf komt ook de mogelijke rol voor de provincie aan de orde zoals door de gesprekspartners is genoemd.



Allereerst een aantal noties vooraf. In de gesprekken wordt een aantal punten genoemd dat in ogenschouw genomen moet worden. Dit is dat niet elke gemeente zelf het wiel moet proberen uit te vinden. Hoewel de lokale situatie om een eigen inkleuring vraagt, is het niet nodig om ieder met een eigen uitwerking en invulling te komen. Verwachting is dat de informatiebehoefte van de gemeenten namelijk voor het overgrote deel voor alle gemeenten gelijk is. Tot slot wijst een aantal gesprekspartners er op dat continuïteit in de beleidsinformatie ook belangrijk is. Het is niet slim om 1 januari 2015 voor wat betreft beleidsinformatie te beschouwen als een nieuwe start. Het inzichtelijk hebben van ontwikkelingen in de tijd vormt een cruciaal onderdeel in de informatieve waarde van de gegevens. Daarnaast hebben de gesprekspartners een aantal randvoorwaarden benoemd, die bij het opstellen van de agenda en uitwerken van concrete initiatieven geborgd moeten worden:  Bundel (bestaande) kennis (ook bij Rekenkamers);  Zorg dat de agenda en initiatieven 3D proof zijn;  Er is snel actie nodig, resultaten moeten het eerste kwartaal 2014 beschikbaar zijn;  Sluit aan bij wat landelijk al wordt gedaan. Dan de behoefte aan en kansen voor concrete producten om het thema beleidsinformatie in 2014 een stap verder te brengen. In de gesprekken zijn ideeën genoemd die betrekking hebben op informatievoorziening en productontwikkeling. Informatievoorziening:  Informatie over het thema en ontwikkelingen stroomlijnen (ook breder...);  Concrete agenda voor wat gemeenten in ieder geval nog moeten doen in 2014;  Een trekker/facilitator die de gemeenten verder helpt in de uitwerking van het thema en landelijke ontwikkelingen voor gemeenten volgt en gemeenten tijdig informeert en ‘aan het werk zet’;  Thema begrijpelijk en grijpbaar maken;  Platform om kennis, voorbeelden en ervaringen te delen. Productontwikkeling:  Onderzoek doen naar welke sturingsinformatie nodig is;  Simulaties/modellen ontwikkelen voor sturing (voorbeeld Harderberg);  Nulmeting van de bestaande situatie uitvoeren;  Portaal voor raadsleden ontwikkelen. Tot slot is de gesprekspartners gevraagd welke rol zij voor de provincie weggelegd zien. Iedereen bekrachtigt het uitgangpunt dat de gemeenten verantwoordelijk zijn en dat zij het thema op zullen moeten pakken. De provincie zou daaraan kunnen bijdragen door haar kennis en ervaring in te brengen en in te zetten.



Men ziet ook een rol voor de provincie als facilitator van het proces, bijvoorbeeld door de verbinding te zijn tussen de landelijke en regionale ontwikkelingen, door onderzoeken en/of platforms te faciliteren, door te helpen in de communicatie en door te helpen om het thema in te kaderen en grijpbaar te maken.



4

Landelijke ontwikkelingen

In het kader van het thema beleidsinformatie is het niet onbelangrijk om naar de landelijke ontwikkelingen en initiatieven te kijken. Wat landelijk immers al wordt georganiseerd, hoeft lokaal niet meer gedaan te worden. En landelijk wordt er voorzien in voorzieningen in het kader van beleidsinformatie. Gemeenten kunnen hier hun voordeel mee doen. Er zijn twee initiatieven die in dit kader van belang zijn: 1. Het vervolg op VISD onder de vlag van de VNG/KING; 2. Het project beleidsinformatie stelselherziening jeugd van VWS en VenJ. 4.1

Vervolg op VISD

Het plan van aanpak voor het vervolg op VISD (verkenning informatisering sociaal domein) is eind november in VNG verband bestuurlijk geaccordeerd. Het vervolg wordt ingericht rondom zes inhoudelijke actielijnen (plan van aanpak, oktober 2014): 1. Specificaties voor een ICT‐regiesysteem voor gemeenten; 2. Zelfredzaamheid en ICT; 3. Keteninformatisering sociaal domein: één beveiligd gegevensknooppunt voor ontsluiting gegevensuitwisseling met organisaties in het sociaal domein; 4. Eenduidige systematiek voor benchmarking, statistiek en beleidsinformatie; 5. Eenheid van taal: standaardisatie van gegevensdefinities, werkprocessen en (administratieve) procedures; 6. Privacybescherming en informatiebeveiliging. De aanpak leunt op twee pijlers: a) De inzet van living-labs die fungeren als proeftuin; b) De inzet van een landelijk ondersteuningsprogramma dat de bevindingen van de living-labs omzet in generieke bouwstenen die alle gemeenten kunnen gebruiken. In de uitwerking van het vervolg wordt nauw samengewerkt met de bij de 3D’s betrokken ministeries. Doel van de vervolgaanpak is niet alleen concrete producten op te leveren waar gemeenten hun nieuwe taken beter mee kunnen uitvoeren, maar tevens optimale afstemming over de domeinen en decentralisaties heen. De gemeente Enschede is één van de living-lab gemeenten.



4.2

Landelijk project beleidsinformatie stelselherziening jeugd

Raakvlakken zijn er tussen het vervolg op VISD en de activiteiten van het project beleidsinformatie stelselherziening van VWS en VenJ, onderdeel van het programma Stelselherziening Jeugd. Onder dit project vallen vier deelprojecten:  Data en systematiek voor de beleidsinformatie;  Keteninformatisering;  Gegevensstandaarden;  Eenmalige gegevensoverdracht. Het deelproject data en systematiek moet resulteren in datasets en een technische voorziening om ook in het nieuwe stelsel beleidsinformatie te realiseren voor gemeenten, VWS en VenJ. Gemeenten worden als onderdeel van het nieuwe stelsel landelijk gefaciliteerd doordat er op uniforme wijze beleidsinformatie over het jeugdhulpgebruik aan hen ter beschikking wordt gesteld. Dit moet de kwaliteit van de beleidsinformatie ten goede komen en zo veel mogelijk administratieve lasten voorkomen. Het deelproject keteninformatisering resulteert in berichten en een technische voorziening om de communicatie mogelijk te maken tussen partijen in het justitiedomein (Raad voor de Kinderbescherming, OM, Rechtbank en Politie) en het gemeentelijke domein (gemeenten zelf, gecertificeerde instellingen, AMKH) bijvoorbeeld in het kader van het ‘Verzoek tot Onderzoek’ bij de Raad of de opdrachtverstrekking aan de gecertificeerde instellingen als er een maatregel jeugdbescherming is uitgesproken door de kinderrechter. Het deelproject gegevensstandaarden gaat er om dat er een gemeenschappelijke taal is in al het (elektronische) berichtenverkeer. Deze standaarden zitten verweven in de drie andere deelprojecten. Het deelproject eenmalige gegevensoverdracht moet er voor zorgen dat gemeenten over de noodzakelijke persoonsgegevens beschikken om continuïteit van zorg te kunnen bieden voor die jeugdigen waar dat nodig is. Het gaat om continuïteit van zorg van jeugdigen die reeds in het oude stelsel jeugdhulp ontvingen en waaraan in 2015 een vervolg gegeven moet worden onder gemeentelijke verantwoordelijkheid en financiering. Bovenstaande projecten leiden er toe dat gemeenten op een aantal onderdelen landelijk producten aangeboden krijgen en kunnen/moeten implementeren met betrekking tot informatievoorziening en beleidsinformatie in het nieuwe stelsel.



5

Agenda beleidsinformatie 2014

Eén van de wensen van gemeenten is om een concrete agenda te hebben met de stappen en acties die zij op het thema beleidsinformatie in 2014 moeten zetten om goed voorbereid op 1 januari 2015 de verantwoordelijkheid voor de jeugdzorg over te nemen van de provincie. In dit hoofdstuk wordt een dergelijke agenda gepresenteerd. Het betreft een overzicht van de activiteiten die gemeenten in voorbereiding op 1 januari 2015 in ieder geval moeten ondernemen om een minimale set aan sturingsinformatie tot hun beschikking te hebben. Deze agenda kan dienen als checklist voor de gemeenten. De acties op de agenda moeten gezien worden als een expertview op het vraagstuk en betrekt hierin de landelijke en regionale initiatieven. 5.1

Drie elementen van sturingsinformatie

Sturingsinformatie is een verzamelbegrip voor verschillende bronnen van informatie. Hoewel de bronnen samen er voor zorgen dat gemeenten beleid kunnen maken en kunnen sturen op de realisatie van het beleid, is het belangrijk om een aantal doelen te onderscheiden. Per doel verschillen de bronnen (wie levert de gegevens) en de frequentie waarin de gemeenten de informatie nodig heeft. Dit zorgt er voor dat er geen onnodige administratieve last ontstaat om de gewenste informatie te verzamelen. Advies is om onderscheid te maken in drie elementen: De beleidsagenda is er opgericht dat gemeenten per 1 januari 2015 beschikken over een minimaal noodzakelijk inzicht in: 1. Uitnutting van de budgetten; 2. Trends en ontwikkelingen in vraag en aanbod; 3. Hoe het met de jeugd gaat/maatschappelijke outcome. De uitwerking van de agenda is zodanig dat gemeenten de inhoud makkelijk kunnen verbreden naar de 3D’s als geheel. De drie typen inzicht vragen een eigen aanpak en hoeven niet per se te leiden tot één instrument. Waarschijnlijk is het zelfs handiger om in drie afzonderlijke producten te denken. Er zit wel een logische volgorde in de uitwerking te beginnen bij punt 1. Punt 3 over de maatschappelijke outcome kan eventueel nog even wachten en is mogelijk eerder een ‘nice to have’. 5.2

Inzicht in de uitnutting van de budgetten

Dit inzicht begin feitelijk bij het concretiseren van de huidige visies en plannen in concrete afspraken met aanbieders van jeugdhulp en gecertificeerde instellingen over welke jeugdhulp zij tegen welke prijs aanbieden. De uitwerking van dit agendapunt begint dus met contracteren.











Stap 1. Bepaal wat er ingekocht moet worden en hoe dit wordt ingekocht: o Welke producten worden ingekocht? o Welke bekostigingssystematiek wordt gehanteerd? Stap 2. Bepaal hoe de partijen waarbij is ingekocht zich verantwoorden over de ingezette middelen: o Welke cijfers dienen partijen aan te leveren? o Hoe vaak is deze informatie gewenst? Stap 3. Verwerk in de contracten de wijze waarop partijen de gemeenten tussentijds informeren over de inzet van de middelen: o Leg de inhoud vast; o Leg de frequentie vast; o Leg de wijze van aanleveren vast. Stap 4. Werk een instrument of werkwijze uit waarin de voortgang gerapporteerd kan worden aan bijvoorbeeld de gemeenteraad: o Maak een rapportageopzet; o Bepaal wie deze wanneer dient te ontvangen; o Bepaal welke tools dit proces het beste faciliteren.

Betrek in de uitwerking van met name stap 3 (wijze van aanleveren) en stap 4 (wijze van presenteren) de lessen die in de landelijke living-labs geleerd worden. 5.3

Inzicht in trends en ontwikkelingen in vraag en aanbod

Dit inzicht heeft een nauwe relatie met de regeling beleidsinformatie zoals deze in de nieuwe Jeugdwet is opgenomen. In de uitwerking is dan ook prominente plek ingenomen door de landelijke faciliteiten en de zaken die gemeenten als gevolg daarvan dienen te organiseren. 



Stap 1. Bepaal de gewenste set aan gegevens: o Neem de landelijke gegevenssets als uitgangspunt; o Bepaal of deze gegevens de gemeentelijke informatiebehoefte afdekken; o Stel eventueel aanvullende gegevens vast. Stap 2. Organiseer de ontvangst en opslag van de landelijke gegevenssets: o Sluit hiervoor aan bij de landelijke initiatieven van VWS, VenJ en VNG; o In het eerste kwartaal van 2014 wordt duidelijk hoe gemeenten de landelijke gegevenssets tot hun beschikking krijgen; o Leg in ieder geval in de contracten met aanbieders van jeugdhulp en gecertificeerde instellingen vast dat zij verplicht zijn de gegevens aan te leveren via de landelijke voorziening.









Stap 3. Organiseer (indien nodig) de ontvangst en opslag van de aanvullende lokale gegevenssets: o Bepaal op welke wijze de aanvullende gegevens aangeleverd moeten worden; o Bepaal waar en op welke wijze de aanvullende gegevens opgeslagen moeten worden; o Regel het beheer van de gegevensopslag; o Leg in de contracten vast dat aanbieders van jeugdhulp en gecertificeerde instellingen de gegevens vastleggen conform definities en aanleveren conform afspraken over frequentie en wijze van aanleveren; Stap 4. Werk een instrument of werkwijze uit om de beleidsinformatie te presenteren: o Bepaal wie de rapportages opstelt; o Bepaal wie de rapportages wanneer dienen te ontvangen; o Maak een rapportageopzet; o Bepaal welke tools dit proces het beste faciliteren. Stap 5. Organiseer kennis en kunde om analyses uit te voeren op de gepresenteerde beleidsinformatie.

Betrek bij de uitwerking van stap 4 en 5 de kennis en expertise van provincie, Bureau Jeugdzorg Overijssel, GGD’en, gemeentelijke afdelingen Onderzoek en Statistiek en andere kennisinstituten om tot sprekende en begrijpelijke tabellen, grafieken en kaarten te komen om de gegevens te presenteren én om daarop goede analyses te doen opdat er concrete aangrijpingspunten ontstaan voor beleidsvorming en de aansturing van de uitvoeringspraktijk. 5.4

Inzicht in maatschappelijke outcome

Er is op veel plaatsen behoefte aan inzicht in maatschappelijke outcome. Maatschappelijke outcome wordt hier vertaald als inzicht in ‘hoe het met de jeugd gaat’. Dit is nadrukkelijk een ander instrument dan de voorgaande twee. Het is een instrument waar niet zo zeer kort cyclisch en heel direct mee gestuurd kan worden. Maatschappelijke outcome moet over een aantal jaar beschouwd worden. De gezondheidsanalyses die de GGD’en maken zijn een goed voorbeeld van een instrument in deze categorie.  Stap 1. Doe een inventarisatie naar bestaande instrumenten die maatschappelijke outcome weergeven.  Stap 2. Selecteer een bestaande vorm, of ontwikkel zelf een instrument op basis van de opgedane ervaring en ideeën.  Stap 3. Maak een mooie tool om het instrument te presenteren.  Stap 4. Beleg het beheer van het instrument: o Bepaald wie de gegevensverzameling doet; o Beleg deze gegevensverzameling; o Bepaal wie de presentatie van nieuwe cijfers doet; o Beleg deze taak (inclusief beheer van de presentatietool).



Er zijn in Overijssel een aantal voorbeelden beschikbaar en waarschijnlijk zijn er landelijk ook goede voorbeelden.



6

Advies voor gezamenlijk oppakken van de agenda

In hoofdstuk 5 is de agenda uitgewerkt en daarmee het “wat”. Vervolgens is het de vraag “hoe” de in dit hoofdstuk opgenomen activiteiten uit te voeren. Daarover gaat dit laatste hoofdstuk. Het hoofdstuk is te beschouwen als een advies dat zich baseert op de uitkomsten van de gesprekken met gemeenten, provincie en derden. Het advies verbindt de activiteiten op de agenda met de voorstellen en ideeën die tijdens de verkenning zijn verzameld. In dit deel worden de randvoorwaarden, concrete producten en mogelijke rol voor de provincie verwerkt tot een aantal potentieel interessante initiatieven voor gemeenten (en provincie) om gezamenlijk op te pakken, opdat gemeenten worden ondersteund in het realiseren van de agenda beleidsinformatie. 6.1

Randvoorwaarden

In de gesprekken hebben de gesprekspartners een aantal noties en randvoorwaarden meegegeven waaraan de uitwerking van de onderwerpen op de agenda beleidsinformatie zou moeten voldoen. Voor de volledigheid worden deze noties en randvoorwaarden hier herhaald:  Vindt als gemeenten niet allemaal het wiel opnieuw uit;  De informatiebehoefte van gemeenten zal voor het overgrote deel voor iedereen gelijk zijn;  Bewaak de continuïteit van de beleidsinformatie;  Bundel (bestaande) kennis (ook bij Rekenkamers);  Zorg dat de agenda en initiatieven 3D proof zijn;  Er is snel actie nodig, resultaten moeten het eerste kwartaal 2014 beschikbaar zijn;  Sluit aan bij wat landelijk al wordt gedaan. Advies aan gemeenten is daarom zo veel als mogelijk samen te werken en vooral op zoek te gaan naar overeenkomsten en herbruikbare instrumenten. Zoek een wijze van samenwerken die goed aansluit bij de regionale ontwikkelingen en kan rusten op regionale verbanden, maar nadrukkelijk ook tussen de regio’s de verbinding legt. Maak daarnaast optimaal gebruik van de producten die landelijk in VNG verband en door het Rijk ontwikkeld worden. Stel realistische ambities, of anders gezegd begin met een behapbare basis. Naarmate gemeenten meer ervaring hebben met de (nieuwe) verantwoordelijkheden in het sociaal domein kan verfijning plaatsvinden. Een tweede belangrijke notie is dat er actie op korte termijn geboden is. Om de gewenste beleidsinformatie te realiseren en te voorzien van een goede inbedding, is het nodig dat er in het eerste kwartaal van 2014 belangrijke stappen zijn gezet. Advies is om voor medio februari een zogenaamd project ‘start-up’ plan te maken. Een plan met hierin een uitwerking van de gewenste resultaten in wie wat doen en vooral wanneer. Mijlpalen worden benoemd en, terugkomend op de alinea hiervoor, de projectstructuur en governance van het project.



6.2

Drie gezamenlijke acties

De drie elementen in de agenda die gepresenteerd zijn in hoofdstuk 5, lenen zich voor drie concrete gezamenlijke acties. Ad. Inzicht in uitnutting budgetten De werkgroepen inkoop in de beide Overijsselse regio’s zullen op korte termijn de plannen realiseren hoe de inkoop inhoud en vorm te geven. Laat deze werkgroepen gezamenlijk een ‘werkstroom’ instellen die de inhoudelijke inkoopafspraken uitwerkt in een voorstel voor verantwoording. Via deze werkstroom wordt uitwerking gegeven aan de inhoud van de verantwoording (welke gegevens/welke metertjes) en hoe deze informatie te realiseren, waarbij het gaat om frequentie en wijze van aanlevering. De ervaringen uit het living-lab in Enschede kunnen hier goed bij worden gebruikt. Wie: gemeenten, samen met aanbieders van jeugdhulp en gecertificeerde instellingen Wanneer:  Eerste kwartaal 2014 inkoopafspraken realiseren en vertalen naar een werkwijze voor verantwoording (via de bestaande structuren en projecten);  Tweede kwartaal 2014 inhoud van de verantwoording vertalen in een concreet dashboard voor het monitoren van de uitnutting van budgetten;  Derde kwartaal 2014 tool uitwerken en gegevensverzameling en beheer realiseren. Ad. Inzicht in trends en ontwikkelingen in vraag en aanbod Advies is om op thema volledig aan te sluiten bij de landelijke ontwikkelingen. Als onderdeel van de nieuwe Jeugdwet wordt een regeling beleidsinformatie uitgewerkt met een minimale gegevensset. Er is een gegevensset voor VWS en VenJ die ook voor gemeenten beschikbaar is en er wordt gewerkt aan een gegevensset specifiek voor gemeenten, die een aanvulling is op de gegevensset van VWS en VenJ. Het is de bedoeling dat deze gegevenssets de belangrijkste informatiebehoeften van gemeenten afvangen. Advies is om met deze sets te starten en daar als gemeenten in 2014 geen aanvullingen meer op te doen. Stap 1 en stap 3 uit 5.3 vervallen daarmee. De landelijke beleidsinformatie zal via een landelijke technische voorziening worden gerouteerd. Dit houdt in dat aanbieders van jeugdhulp en gecertificeerde instellingen de benodigde gegevens op uniforme wijze aan deze routeervoorziening aanbieden en de routeervoorziening zorgt er vervolgens voor dat de informatie bij de juiste gemeente, VWS en VenJ terecht komt. De voorziening slaat geen gegevens op. Daar moeten gemeenten, VWS en VenJ zelf voor zorgen. Op dit moment is nog niet duidelijk hoe dit landelijk precies tot uitvoering wordt gebracht. Het kan namelijk goed zijn dat wordt aangesloten bij bestaande opslag- en presentatiemogelijkheden, zoals bijvoorbeeld bij CBS of ‘waarstaatjegemeente.nl’ (bij KING). De keuzes die hier op korte termijn (voorzien in januari) worden gemaakt bepalen dus de mate waarin de gemeenten in Overijssel zelf nog actie moeten ondernemen.



Advies is om een ‘projectleider’ (kan ook goed een duo zijn) aan te stellen die de Overijsselse gemeenten helpt in het implementeren van de landelijke regeling voor beleidsinformatie. Deze projectleider krijgt de opdracht om de landelijke producten (boven)regionaal te implementeren. Dit houdt in dat hij/zij samen met de gemeenten de ontvangst en opslag van de landelijke gegevens organiseert én samen met gemeenten een werkwijze en/of instrument uitwerkt om de beleidsinformatie te presenteren. Onderdeel van de opdracht is tevens om er voor te zorgen dat de werkwijze structureel kan worden uitgevoerd door gemeenten en dat het beheer ervan is georganiseerd. Ook dienen afspraken te worden gemaakt over het uitvoeren van analyses op de beleidsinformatie. Gemeenten zullen met elkaar moeten bepalen hoe ambitieus zij hierin willen zijn. In de uitwerking dient de kennis en expertise van provincie, Bureau Jeugdzorg Overijssel, GGD’en, gemeentelijke afdelingen Onderzoek en Statistiek en andere kennisinstituten te worden ingezet om tot sprekende en begrijpelijke tabellen, grafieken en kaarten te komen om de gegevens te presenteren én om daarop goede analyses te doen opdat er concrete aangrijpingspunten ontstaan voor beleidsvorming en de aansturing van de uitvoeringspraktijk Wie: gemeenten, samen met experts Wanneer:  Eerste kwartaal 2014 afspraken over ontvangst en opslag van de landelijke gegevens;  Tweede kwartaal 2014 afspraken over de werkwijze in het presenteren van beleidsinformatie en start inregelen van deze afspraken;  Derde kwartaal 2014 afspraken over analyses en inregelen van deze afspraken. Ad. Inzicht in maatschappelijke outcome Zoals in hoofdstuk 5 reeds is aangegeven is dit onderdeel niet per se noodzakelijk, echter tegelijkertijd is de behoefte aan deze informatie met name politiek veel gehoord. Het inzichtelijk maken van maatschappelijke outcome moet ook niet moeilijker gemaakt worden dan het is en er zijn al diverse voorbeelden over hoe dit te doen. Advies is om een scan uit te voeren naar bestaande voorbeelden van de weergave van maatschappelijk outcome op het gebied van jeugd. Uit deze scan kan een aansprekend voorbeeld worden gekozen dat gemeenten in Overijssel kunnen hanteren voor hun eigen doeleinden. De scan kan worden voorzien van een handreiking voor gemeenten hoe de voorbeelden in de eigen organisatie in te bedden en te beheren. Wie: gemeenten Wanneer:  Eerste kwartaal 2014 uitvoeren van de scan;  Tweede kwartaal 2014 opstellen van de handreiking.



Bijlage A: Overzicht interviews Gemeente Deventer, Willy Kogelman Gemeente Deventer, Dick van Montfrans Gemeente Enschede, Frank Herik Gemeente Losser, Davina Kanbar Gemeente Olst-Wijhe, Jessica Hoogeland Gemeente Steenwijkerland, Marieke Dawson Gemeente Tubbergen, Ton Vleerbos Gemeente Zwolle, Marrie Hol Provincie Overijssel, Simon Gorter Provincie Overijssel, Madelinde Tuk Provincie Overijssel, Hein van Veluwen Provincie Overijssel, Jaco Zandhuis Bureau Jeugdzorg Overijssel, Martin Dirksen Bureau Jeugdzorg Overijssel, Mieke Looman BMC, Winnand Hesselink BMC, Ben Kokkeler HHM, Albertus Laan



Beleidsinformatie Jeugd

Recommend Documents