Beethoven Symfonie nr. 6 “pastorale” Programmamuziek
Ludwig van Beethoven • Gedoopt 17 december 1770 in Bonn • (In 1790 geloofde Beethoven dat zijn geboortedatum 1772 was) • Gestorven 26 maart 1827 in Wenen
• 1792 – 1802 Weense Periode. Composities vnl. in de klassieke traditie • 1803 – 1815 Heroïsche Periode. Revolutionaire breuk met de klassieke stijl • 1820-1826 Late Periode Samenvoeging van alle vormen in het monumentale werk de Negende Symfonie
Symfonie Nr 5 • Vijfde Symfonie van Beethoven in Cmol/mineur (Op. 67) werd tussen 1804 en 1808 geschreven in Wenen • Noodlotsymfonie; openingsthema is het “Noodlot dat aan de deur klopt”.
• Expressief werk, motief veranderingen
• Opgedragen aan Prins Franz Joseph von Lobkowitz en Graaf Razumovsky.
Paleis Lobkowitz( links) inWenen; Canaletto ca. 1760
• Opgedragen aan Prins Franz Joseph von Lobkowitz en Graaf Razumovsky.
Theorbe speler Torban (Oekraïne) 40 stuks nog bekend 1 exemplaar in het Kunsthistorische Museum in Wenen.
Paleis Lobkowitz( links) inWenen; Canaletto ca. 1760
5e symfonie • Van C- mineur naar C majeur • Van Nederlaag naar Overwinning • Van Duisternis naar Licht
• Vgl. 9e Symfonie van Beethoven
Noodlotthema • Afkomstig van Anton Felix Schindler (13 Juni 1795 – 16 Januari 1864) was secretaris van Beethoven: “So pocht das Schicksal an die Pforte“
• Anton Schindler (1840): Biographie von Ludwig van Beethoven. [Biography of Ludwig van Beethoven.] Münster. • Of zang van Geelgors ?????
Noodlotthema • Volgens moderne opvattingen soms te pathetisch opvatting over het thema
Noodlothema • Keert steeds terug. Verbindt de delen van de symfonie
• Derde deel, Hoorns herhaling motief
• Tweede deel; maat 76
• Finale
• Coda
Symfonie orkest
• De contekst, inhoud bepaalt de vorm • Ontwikkeling van een motiefje staat aan het fundament van de muzikale techniek • Delen van de symfonie zijn stappen van een dramatische ontwikkeling (zoals in een Opera) • Ritme (los van melodie) is een verhalend element • Muziek als Zelfexpressie
Symfonie nr. 5 in C-mineur : 4 delen • 1 Allegro con brio (Sonate Allegro vorm) • Andante con moto • Scherzo (allegro) (Trio vorm A-B-A) • Allegro - Presto (Sonate Allegro vorm)
Sonate (allegro)vorm • Ook wel hoofdvorm genaamd • Expositie (soms met langzame inleiding); eerste thema (hoofdgroep) in hoofdtoonsoort (b.v. mannelijk); overgang, nevengroep met vaak 2e thema (lyrisch/ vrouwelijk) • Doorwerking; spanningsvol met ver verwijderde toonsoort • Reprise; expositie wordt herhaald • Coda; slotdeel met hoofdthema of andere motieven
Sonate (allegro)vorm • Typerend geïntroduceerd in de Klassieke Tijd • Lijkt op Opera met twee hoofdrolspelers (thema’s/ mannelijk en vrouwelijk) • Leidt tot spanning, dynamiek en ontwikkeling. • De Barok was over het algemeen monothematisch d.w.z. met een thema vgl. fuga, suite (reeks dansen met een thema) etc.
Symfonie nr 5 • Noodlotthema is openingsstatement • Alle middelen aangewend tot dramatiek • Thema 1 • C mineur (donkere, tragische toonsoort), pauzes, ritme, donker, lang aanhoudende aanzwellende noten (fermata) gevolgd door stilte etc.
Thema 1 5 e symfonie 1e deel Allegro con brio, 2/4-maat, c-Moll
Symfonie nr 5 • Noodlotthema is openingsstatement • Alle middelen aangewend tot dramatiek • Thema 1 • C mineur (donkere, tragische toonsoort), pauzes, ritme, donker, lang aanhoudende aanzwellende noten (fermata) gevolgd door stilte etc. • Tweede thema; lyrisch (contrasterend), aardig. Aangekondigd door hoornstatement (vgl. thema 1) • Symfonie is overwinning van C majeur op C mineur
• Hoornintroductie thema 2
• Thema 2
Symfonie Nr. 5 • Deel1 • Bij de herhaling van een hobo cadens gevolgd door Thema 2 uitmondend in C- Majeur • Daarna • De Coda is langer dan alle voorgaande delen
Symfonie nr 5 • Deel 2 Andante con moto, 3/8-maat, Amajeur • Quasi-dubbele variatie op een thema vorm • Dit is een dans geen treurmars thema 1
• Thema 2
Deel 3 • Scherzo ; Schets
C- Mineur ¾ maat
• Scherzo: Thema a C-mineur .
Scherzo (allegro) • Trio vorm ; A-B-A
• Mozart symfonie nr 40 thema 4° deel
Deel 3 • Scherzo ; Schets
C- Mineur ¾ maat
• Scherzo: Thema a C-mineur . • Thema b: Jachthoorns van Hades op het ritme van het noodlotmotief
• Cello’s fuga deel • Trio • Deel 3 sluit af met een misleidende Cadens !!!
• Dus geen pauze tussen deel 3 en 4 • Vgl. Mozart Strijkquintet G mineur KV 516 deel 4 en 5
Deel 4 • Sonate Allegro vorm • C- Majeur 4/4 maat • Thema is een triomfantelijke marsachtig thema door het hele orkest • Doorwerking in 6 delen • Coda in 7 delen
Symfonie nr. 6 “Pastorale” • Begonnen in 1802 en werd voltooid in 1808
Pastorale • • • • • •
Première op 22 December 1808 Duur van de Academie; 4,5 uur Bittere kou Slecht voorbereid orkest Vijfde Symfonie Allemaal nieuw werk
Theater an der Wien 1815
Programma • • • • • • • • •
6e symfonie Aria: Ah! perfido, Op. 65 Gloria deel Mis in C majeur 4e Pianoconcert (gespeeld door Beethoven) (Pauze) 5e Symfonie Sanctus en Benedictus deel van de C majeur Mis solo piano improvisatie gespeeld door Beethoven Koor Fantasie
Schets 6e symfonie
Pastorale • Impressionistisch; rustige buitenwereld Theater an der Wien 1815
• Het beschrijvende van de muziek als uitbeelding van voorstellingen etc. moet niet al te letterlijk worden genomen volgens Beethoven. • Het is meer een uitdrukking van gevoel dan een muzikale schildering
Symfonie Nr 6 Pastorale Op. 68 • Erwachen heiterer Empfindungen bei der Ankunft auf dem Lande: Allegro ma non troppo • Szene am Bach: Andante molto mosso • Lustiges Zusammensein der Landleute : Allegro • Gewitter, Sturm : Allegro • Hirtengesang. Frohe und dankbare Gefühle nach dem Sturm : Allegretto
5 delen • Allegro ma non troppo (Ontwaken van opgewekte gevoelens bij aankomst op het land) • Andante molto mosso (Scène bij de beek) • Allegro (Vrolijk samenzijn van de landmensen) • Allegro (Onweer en storm) • Allegretto (Herderslied - vreugde en dankbare gevoelens na de storm)
• Contrast bevindt zich vooral tussen de delen, niet in de delen zelf zoals in symfonie nr 5. • Relaxte muziek
Deel 1 • Ontwaken van opgewekte gevoelens bij aankomst op het land
Sonatevorm • Ook wel hoofdvorm genaamd • Expositie (soms met langzame inleiding); eerste thema (hoofdgroep) in hoofdtoonsoort; overgang, nevengroep met vaak 2e thema (lyrisch) • Doorwerking; spanningsvol met ver verwijderde toonsoort • Reprise; expositie wordt herhaald • Coda; slotdeel met hoofdthema of andere motieven
• Pedaaltoon/harmonie > Doedelzak-achtig instrument Mousette gelijkend
Repetitie van de muziek • Statisch, nauwelijks veranderend, harmonieus, rustiek • Herhaling staat voor de steeds iets veranderende terugkeer van patronen in de natuur • Alles herhaalt zich, maar elke keer iets anders • Bomen motief als “thema” in herhaling; bos
Natuur met vogels • Thema 1 • Met vogelgezang door de fluit • Koe. Koe koe brug • Thema 2 • Nauwelijks verschil, geen toonsoort verschuiving etc. • Cadens met kooe-ing lange pedaal van 24 maten
• Vrijwel geen contrast tussen toonsoorten • Aan het einde (coda) gaat het ritme van 4 naar triple/trioletten/drie noten/triolen • De warmte van de dag neemt toe alles wordt trager.
deel2 • Langzaam thema met veel rusten • Onderdoor het beek thema in triolen
Coda • Met vogelgezang • Eind van de dag neemt de activiteit weer toe • Nachtegaal, Kwartel, Koekoek
3 Vrolijk samenzijn van de landmensen • • • •
Drie dansen 1e is de langste 2e met het dorpsorkest van de “drie Raven” 3e krachtig aards
• Eindigt met een “valse” cadens Onweer driegt dus het feest wordt opgebroken
Vijfde en zesde symfonie • Vloeide in de vijfde symfonie twee delen in elkaar over • In de zesde symfonie gebeurt dat met de laatste drie delen
Storm • Meest programmatisch • Begint met druppels • Inzet trombone en piccolo • En eindigt met genade na de storm • Gaat direct over in het volgende deel
5. Hirtengesang • Sonata rondo vorm • Dankbaarheid van de herder op zondagmorgen
Rondo vorm • Instrumentaal stuk waarin de eerste sectie steeds terugkeert • (oorspronkelijk) lied uit de middeleeuwen gezongen door troubadours met steeds dezelfde frase en bijbehorende tekst
5. Hirtengesang • Sonata rondo vorm • Dankbaarheid van de herder op zondagmorgen • • • • •
Thema A komt voort uit thema 1 deel 1 Thema B stijgende, groeiende melodie Thema C gebaseerd op een Kroatische volkslied B opnieuw Eindigt in een coda van 8 delen
Impressionistisch • Pianosonate nr. 14 in cis mineur, opus 27 nr. 2 • Sonata quasi una Fantasia • Mondscheinsonate (Moonlight sonata) • Triolen • Titel is er later aan gegeven door poëet en muziekcriticus Ludwig Rellstab
Mondscheinsonate • Deel 1, Adagio sostenuto, cis-Moll, 4/4-maat, 69 maten. (geen traditionele sonatenhoofdvorm) • Deel 2, Allegretto, Des-Dur, ¾-maat, 60 maten • Deel 3, Presto agitato, cis-Moll, 4/4-maat, 200 maten • Vgl. Don Giovanni; sterfscene van de Commendatore
Mondscheinsonate • Miniatuur uit het bezit van Beethoven, mogelijkerwijs Julie Guicciardi aan wie hij het muziekstuk opdroeg.
