COMMISSIE WELSTAND EN MONUMENTEN WEST 2003-16 Verslag van de honderdvijfde openbare vergadering, gehouden op dinsdag 30 september 2003, in de Regentenzaal, Zwaansteeg te Utrecht Aanwezig:
P. Vermeulen (voorzitter), G. Andela (lid), J. van den Bout (lid), A. van Herk (lid), P. Kilsdonk (lid), B. Mispelblom Beyer (lid), G. Smienk (lid), J. Koning (secretaris), J. van Haaften (adjunct-secretaris), I. Bakhuis (verslag)
_____________________________________________________________________________
OVERZICHT VERSLAG A.
Ingekomen stukken en mededelingen
B.
Notulen Commissie Welstand en Monumenten West d.d. 2 september 2003
C.
Algemeen
D. D1 D2 D3
Planbespreking Parkwijk Noord De Wetering, Spoorverdubbeling
D4 D5
Vleuterweide, deelplan 1.1 De Balije, Hoge Veld
D6
Haarzuilens, Kasteellaan 1
E.
Overige bouwplannen Plannen met positief preadvies, lijst d.d. 25 september 2003
F F1 F2
Nagekomen plannen Vleuterweide deelplan 1.1 Veldhuizen
G.
Rondvraag en sluiting
Nieuwbouw schijf, SeARCH Geluidswal, Kas Oosterhuis ass Architectonische uitwerking onderdoorgangen, Holland Railconsult Nieuwbouw 66 woningen, Franke Architecten Stedenbouwkundig plan De Heuvels Nieuwbouw 91 woningen, VVKH Architecten Herstel kasteelvoet Kasteel De Haar, P.D. van Vliet
Woningen, Groep 5 van der Ven Plaatsing schotel en airco-installatie
Commissie Welstand en Monumenten West d.d. 30 september 2003
A.
Ingekomen stukken en mededelingen Er is namens de commissie een brief van de voorzitter uitgegaan naar de heer Van der Poel, directeur van het projectbureau, betreffende de inrichting van het terrein tijdelijke voorzieningen (ontwerp DAF architecten). De commissie betreurt het dat er wordt gebouwd in afwijking van de goedgekeurde plannen. De ingezette middelen om het terrein tot een eenheid te smeden worden hierdoor ontkracht.
B.
Notulen Commissie Welstand en Monumenten West d.d. 30 september 2003 Nadat hierin enkele wijzigingen zijn aangebracht, worden de notulen vastgesteld.
C.
Algemeen Er zijn geen agendapunten.
D. D1.
Bouwplannen Parkwijk Noord Nieuwbouw “schijf” (voorheen toren en schijf), nieuwe opzet. Aanvr.: Portaal ontwikkeling Ontw.: SeARCH (Zie ook notulen van 8 juli 2003.) Het oorspronkelijke plan de schijf en de toren in samenhang te ontwikkelen is losgelaten. De toren zal in een later stadium worden ontworpen. Verder is de financieringscategorie van de schijf naar beneden bijgesteld, hetgeen de ontwerpmogelijkheden beperkt. Op 8 juli jl. heeft commissie de vraag opgeworpen of het ontwikkelen van galerijwoningen in de huidige tijd een goede keuze is en sprak zij de vrees uit dat het ontwerp topzwaar zou zijn in de omgeving. De heer Ziegler vertelt dat de kanttekeningen van de commissie onderwerp zijn geweest van een workshop met betrokken partijen. Zijns inziens is in deze workshop maximaal resultaat behaald in de spagaat tussen de stedenbouwkundige context en de financiële haalbaarheid van het plan. Met name de verschuiving van de bebouwing in de richting van de singel, waardoor de parkeerbehoefte geheel aan de achterzijde van het gebouw kan worden opgelost, is een belangrijke winstpunt voor de kwaliteit van de openbare ruimte. Architect Mastenbroek licht toe dat de schijf moet worden gezien als beëindiging van de Kersentuin. Deze vormt een logische overgang tussen de laagbouw van de Kersentuin en de nog te ontwerpen hogere toren. Door de schijf 80 cm naar het zuiden te verschuiven, ontstaat aan de achterzijde voldoende ruimte voor de benodigde parkeervoorzieningen (1 parkeerplaats per woning, gelegen tussen bomen) en blijft de voorzijde geheel autovrij. De parkeerhof wordt 30 cm verdiept en geheel omheind. In de omheining worden afzonderlijke toegangspoorten gemaakt voor autoverkeer en voor fiets- en wandelverkeer. Deze vormt tevens de tuinafscheiding van de achterliggende woningen. Een bruggetje zorgt voor een snelle verbinding naar het parkeerterrein van de toekomstige toren, waar bezoekers kunnen parkeren. De begane grond is 60 cm verhoogd, waardoor een ruime entree ontstaat. Door het hoogteverschil met de parkeerhof van totaal 90 cm kijkt men vanuit de onderste woonlaag over de parkeerhof heen. De transparante koppen van het gebouw bevatten gemeenschappelijke voorzieningen, zoals een fietsenberging, trappen en liften. Er is niet gekozen voor een vliesgevel, maar voor een goedkopere constructie, zoals die in de kassenbouw wordt toegepast. De gevels tussen de transparante koppen zijn eenvoudig van vormgeving. Deze worden in zijn geheel afgewerkt met licht materiaal – een mengsel van hout en kunsthars. In de gevelbedekking is voor iedere woning één uitsparing gemaakt voor de loggia en de vensters. De commissie heeft er waardering voor dat alle verbeteringsmogelijkheden zijn benut, maar houdt twijfels over de inbedding van het ontwerp in de omgeving. Bezonningsstudies zijn niet gepresenteerd, maar het hoogteverschil met de achterliggende bebouwing zal zeker schaduwwerking geven. Een plattegrond of een doorsnede is nog niet voorgelegd, maar het ligt voor de hand dat de kwaliteit van de woningen aan de zuidzijde is geconcentreerd. Een en ander betekent dat bewoners van de Kersentuin zicht hebben op een parkeerveld dat de nodige overlast zal geven en op een doodse galerij. Een alzijdig gebruik van de galerijwoningen zal moeten worden bevorderd om de aantrekkelijkheid van de noordzijde te verhogen. Het ontwerp heeft aan kracht gewonnen. Door het gebouw iets op te tillen zijn de entrees
Commissie Welstand en Monumenten West d.d. 30 september 2003
2
verruimd. De transparante koppen van het gebouw verzachten de uitstraling van de galerij enigszins, maar het schaalverschil maakt de schijf niet tot een logische beëindiging van de Kersentuin. Het verdiepen van de parkeerhof lijkt een verbetering, maar het is afhankelijk van een zorgvuldige inrichting of kan worden voorkomen dat deze een onaangename put wordt. Voorts wordt aandacht gevraagd voor een goede aansluiting van de omheining van de parkeerhof op de afgeronde koppen van het gebouw. De Commissie heeft begrip voor de beperkingen die het budget stelt, en waardeert de inspanningen van de architect. Toch acht de commissie verdere verbetering mogelijk, ten eerste in de inrichting van het terrein aan de noordzijde, en ten tweede in de behandeling van de noordgevel. De commissie ziet het plan graag op korte termijn terug. D2
De Wetering, geluidswal Ontwerp geluidsscherm (Wetering Noord), wijziging op goedgekeurd plan Aanvr.: Gemeente Utrecht Ontw.: Kas Oosterhuis ass. (Zie ook notulen d.d. 5 augustus 2003.) Aan de goedkeuring van het ontwerp heeft de commissie enkele voorwaarden verbonden, namelijk zekerheid over de geluidsdichtheid van het materiaal, een nadere uitwerking van de lichtkrant, een uitwerking van de vluchtwegen en een visie op het onderhoud. De architect licht toe dat het TNO-onderzoek naar de geluidwerendheid van de geschubde glazen elementen heeft uitgewezen dat deze toepassing enig risico in zich bergt. Daarom wordt voorgesteld de materialisering van het geluidsscherm te wijzigen en driehoekige glazen elementen in een gepotdekseld diagonaal geplaatst aluminium frame toe te passen. De richting van de diagonaal is aan beide zijden van de “cockpit” tegengesteld. Met deze keuze gaat een wijziging in de constructie gepaard; de oorspronkelijk asymmetrische profielen worden nu symmetrisch uitgelijnd. Aan de einden van het scherm worden computergestuurde verlichtingsobjecten ingebracht. De lichtkrant is 40 cm hoog en krult zich rondom de kop van het gebouw. Deze is verhuurbaar aan bedrijven op het industrieterrein aan de overzijde van de weg. Op iedere 400 meter wordt een vluchtweg gerealiseerd. Om het talud niet aan te tasten is afgezien van een hellingbaan. Hierover vindt overleg plaats met de brandweer. Nadat de studie van het onderhoud is afgerond, wordt de commissie nader geïnformeerd. De gekozen technische wijzigingen garanderen de geluidwerendheid van het scherm. Dit alternatief acht de commissie aanvaardbaar; dit is niet van wezenlijke invloed op het eerder goedgekeurde ontwerp. Met het beeld dat van de lichtkrant is gegeven, zijn de vragen naar wens beantwoord. De commissie kan instemmen met de keuze het talud niet aan te tasten en geen hellingbaan te realiseren, onder voorwaarde van akkoord van de brandweer. Nadere voorstellen ten aanzien van het onderhoud worden afgewacht.
D3
Spoorverdubbeling traject Vleuten – Amsterdam-Rijnkanaal Architectonische uitwerking onderdoorgangen (m.u.v. Leidsche Rijn Centrum) Aanvr.: ProRail Ontw.: Holland Railconsult De heer Nawijn deelt mee dat ProRail op korte termijn de vergunningaanvraag voor de ruwbouw zal indienen. Het concept voor de halte is daarop van invloed. In haar toelichting gaat mevrouw Van de Lune in op de aansluiting van de halte op het geluidsscherm. De haltes kenmerken zich door een perronverbreding. Die ruimte wordt gebruikt, door de stationsvoorzieningen als een balkon tegen het geluidsscherm te hangen. Het geluidsscherm zet zich als een rechte lijn door en biedt ter hoogte van het perron beschutting tegen wind en regen. De aangebouwde voorzieningen worden afgewerkt met geperforeerde aluminiumplaten, waar lichtelementen doorheen schijnen. Deze voorkomen een ongewenste schaduwwerking. Reflecterende aluminium profiellijsten geven de balkons een lichte en chique uitstraling. De rechte vlakken van de keerwanden, de betonnen kolommen en de wanden van de onderdoorgangen worden afgewerkt met reflecterend wit glasmozaïek. De plafonds zijn van onbehandeld schoon beton. Voor de onderdoorgangen wordt een standaardafwerking ontwikkeld, waarin de kunstobjecten in het kader van Beyond kunnen worden ingepast. Op de perrons bestaan de schermen uit glas, langs het spoortraject bestaan deze uit roosters, waaraan translucente glasplaten zijn bevestigd.
Commissie Welstand en Monumenten West d.d. 30 september 2003
3
De commissie acht een nadere toelichting op de lichtsituatie in de onderdoorgangen overdag en ’s nachts gewenst, om te kunnen beoordelen of de afwerking van kolommen en landhoofden daarop een antwoord zijn. De keuze is gemaakt de grondlichamen af te werken met glasmozaïek en de plafonds niet te behandelen. Echter, juist een afwerking van de plafonds zou de onderdoorgangen een lichtere uitstraling kunnen geven, vooral in combinatie met een robuustere uitvoering van de grondlichamen en passende verlichtingsarmaturen. Een omgekeerde keuze wordt daarom in overweging gegeven. De detaillering van de overgangen van de hekwerken op de perrons naar de trapleuningen verdient aandacht. De stationsvoorzieningen vormen een zelfstandig element, maar de aansluiting is nog wat houterig. Deze zou aan kracht kunnen winnen door het dak bij de lift te laten doorlopen. Er ontstaat dan een meer vloeiende beweging en het comfort van de reiziger zou toenemen. De grote variëteit in materiaalgebruik laat de elementen nog niet één taal spreken. Een vereenvoudiging van het aantal toevoegingen en een subtiel materiaalgebruik kan de eenduidigheid in het ontwerp verhogen en kan een verbetering betekenen van het effect van de onderdoorgangen op de omgeving. De commissie stemt in met de ruwbouw van de onderdoorgangen, maar houdt een oordeel over de afwerking aan, in afwachting van de nadere detaillering. De heer Nawijn merkt op dat in het ontwerp van de kunstwerken rekening is gehouden met de wensen van de gemeente Utrecht. Het onderhoud van de kunstwerken, met name het voorkomen van graffiti, is in de overwegingen met betrekking tot de afwerking betrokken. De commissie begrijpt de keuze voor glasmozaïek uit onderhoudsoogpunt, maar betwijfelt of de voorgestelde afwerking beantwoordt aan de gewenste belevingswaarde van de onderdoorgangen. Een omdraaiing, waarin robuuste landhoofden worden gecombineerd met een afwerking van de plafonds die de omgeving spiegelen, zou logischer zijn en de inpassing van de onderdoorgangen in de omgeving ten goede komen. D4
Vleuterweide, deelplan 1.1 Nieuwbouw 66 woningen Aanvr: Bouwfonds/Fortis Ontw.: Franke Architecten (Zie ook notulen d.d. 2 september 2003) Architect Franke licht toe dat de opmerkingen die de commissie heeft gemaakt, in het plan zijn verwerkt. De bergingen aan de voorzijde van de woningen worden gespiegeld, waardoor het straatbeeld beter tot zijn recht komt. De voorzijde van de berging wordt gemetseld, de zijkant wordt bekleed met hout, overeenkomstig de gevelbekleding boven het gemetselde basement. Over de behandeling daarvan vindt nog overleg plaats; de architect geeft de voorkeur aan vergrijzend hout, maar de opdrachtgever heeft zich uitgesproken voor behandeling met olie. Erfafscheidingen van groen roosterwerk met begroeiing verhoogt de gebruikwaarde van de voortuin. Aan de achterzijde wordt de fundering geschikt gemaakt voor uitbreiding van de woning met circa 2 meter. De tuinkast wordt hierin betrokken. Teneinde de gebruikswaarde van de zolder te verhogen is een ontwerp gemaakt voor een optionele dakkapel. Een sobere maatvoering, materialisering en kleurstelling laat deze wegvallen in het dakvlak. Leidingen en afvoeren zijn geclusterd. Aan de zijkant van woningen wordt ruimte gereserveerd voor parkeren, zodat het pleintje autovrij blijft. De commissie ziet een spiegeling van de bergingen en de materialisering ervan als een belangrijke verbetering. De gebruikswaarde van de voortuin zou nog verder kunnen toenemen door behalve in een erfafscheiding ook te voorzien in een directe verbinding met de woonruimte. Voorts is een goede overgang naar de openbare ruimte van belang. Het is gewenst de uitvoering van de erfafscheiding af te stemmen op het inrichtingsplan. Het verdient de voorkeur de tuinkast aan de achterzijde van de woning ondergeschikt te maken aan een uitbreiding dan wel aan de erfafscheiding. De abrupte beëindiging van het glazen dakoverstek verstoort het beeld en verdient in de uitwerking nog aandacht. De tinten van het getoonde materiaal liggen dicht bij elkaar. De architect wordt geadviseerd hierin een sterker contrast aan te brengen. De commissie wacht de verdere doorwerking af.
D5
De Balije, Hoogeveld I. Stedenbouwkundig plan De Heuvels
Commissie Welstand en Monumenten West d.d. 30 september 2003
4
Nieuwbouw 91 woningen, waaronder de zogeheten parkeerwachterswoningen II. Aanvr: Portaal ontwikkeling Ontw.: VVKH Architecten (Zie ook notulen d.d. 15 april 2003.) I. De heer Reijn licht de stedenbouwkundige opzet toe. Het projectteam zal op korte termijn definitieve besluiten nemen over de verkaveling, in overleg met de projectontwikkelaars. De singel vormt een sterk element in het stedenbouwkundig plan. De kwaliteit hiervan wordt benadrukt door de waterrandwoningen in de aangrenzende ecologische zone. De Balije ligt ingeklemd tussen Veldhuizen en het Kloosterpark. Deze relatie wordt onderstreept door de strakke lijn van de bebouwing aan de zuidrand van Veldhuizen door te trekken. Gedacht wordt aan een parkeercluster in het middengebied. Dit gaat ten koste van vijf woningen in de Molenwiek en bezien wordt of dit (politiek) haalbaar is. Een alternatief is parkeervoorzieningen rondom de bebouwing te realiseren. Het pleintje aan de noordzijde, tegen de HOV-baan, krijgt een groene uitstraling en hier worden enkele elementen toegevoegd die het pleintje tot een ontmoetingsplek voor jongeren maken. Er zijn verschillende opties besproken voor de invulling van de westzijde van het middengebied. Gezien de ligging, in de directe omgeving van het HOV, lijkt een woonzorgcomplex haalbaar. Gewerkt wordt aan de ontwikkeling van woningen voor het middengebied. Dit ontwerp zal de stedenbouwkundige structuur en de sfeer die hierdoor wordt opgeroepen, nader duiden. Naar het oordeel van de commissie is er nog geen vanzelfsprekend stedenbouwkundig ontwerp voorgelegd. De inpassing van een jongerenhangplek, het knooppunt dat de rechte en de gebogen waterlijn vormen en het gebruik van de groene band komen hieruit nog niet duidelijk naar voren. Het beeld van de verkaveling in relatie tot het aangrenzende gebied zou in breder perspectief moeten worden gepresenteerd. Een stedenbouwkundig plan moet zich logisch voegen in het grotere geheel en moet niet worden gelegitimeerd door een woningbouwplan; een bouwplan kan niet worden beoordeeld als er geen consensus bestaat over de onderliggende stedenbouwkundige opzet. De heer Reijn zegt dat de verkaveling is verwerkt in de grote maquette, die bij het Informatiecentrum Leidsche Rijn beschikbaar is. De secretaris stelt voor de commissievergadering van 14 oktober a.s. (of – indien meer voorbereidingstijd benodigd is – een volgende vergadering) te beleggen bij het Informatiecentrum, waar de commissie zich met behulp van de maquette een oordeel kan vormen van de stedenbouwkundige opzet van de Balije in relatie tot de omgeving. Desgewenst kan het ontwerp voor de woningen aansluitend worden behandeld. II. Parkeerwachterswoningen De architect zet uiteen dat het voorlopig ontwerp op enkele onderdelen is gewijzigd. De opzet is veranderd van vijf boven- en benedenwoningen in vier bedrijfswoningen. De bedrijfsruimte is gelegen op de begane grond. De woonkamer op de eerste verdieping geeft zicht op de parkeerruimte. De hoofdvorm – twee torens met een lager tussendeel – is ongewijzigd, maar het materiaalgebruik is nu afgestemd op de omliggende woningen. Het profiel is gegarandeerd; op de hoeken is een hoger profiel toegestaan, maar een verhoging door een opbouw van het middendeel is uitgesloten. De commissie keurt de gewijzigde opzet goed. Er is een sober ontwerp ontstaan en het is een goede oplossing om de woonkamers naar de eerste verdieping te brengen. De detaillering vergt de nodige aandacht. Deze wordt afgewacht. D6
Haarzuilens, Kasteellaan 1 Herstel van kasteelvoet, Kasteel De Haar Aanvr.: Stichting Kasteel De Haar Ontw.: P.D. van Vliet De fundamenten van het kasteel zijn verzakt en worden hersteld. Rondom de kasteelvoet zal onder de waterspiegel een betonnen plaat worden aangelegd. De commissie stelt hieraan de voorwaarde dat deze niet zichtbaar is. Voorheen stond een in de kasteelgracht uitlopende, taludvormige gemetselde muur haaks op de kasteelmuur. Deze is verwijderd om de kasteelmuur te kunnen herstellen. De Rijksdienst voor Monumenten acht het niet noodzakelijk deze muur te herbouwen, omdat deze geen functie heeft. De gemeentelijke
Commissie Welstand en Monumenten West d.d. 30 september 2003
5
afdeling Monumenten hecht er echter aan de oude situatie te herstellen na afronding van de werkzaamheden aan de kasteelmuur. De commissie deelt die visie. E
Overige bouwplannen Deze plannen op de lijst d.d. 25 september 2003 zijn met een preadvies van de secretaris aan de leden van de commissie voorgelegd. De leden van de commissie hebben besloten de advisering over te nemen. De betreffende plannen met een positief preadvies verdragen zich voldoende tot de directe omgeving en voldoen op zichzelf aan redelijke eisen van welstand (wat betreft materialisatie, detaillering en kleurstelling). Derhalve gaat de commissie met deze plannen akkoord.
F F1
Nagekomen plannen Vleuterweide, deelplan 1.1 Nieuwbouw woningen Aanvr.: Tetteroo Ontw.: Groep 5 van der Ven De opmerkingen van de commissie zijn vertaald in een aanpassing van het ontwerp. Deze wijzigingen zijn acceptabel, maar de commissie vindt de uitstraling van de twee-onder-eenkapwoningen nog erg braaf. Deze vragen een verdere verbijzondering om zich te kunnen onderscheiden van het aangesloten blok aan de overzijde.
F2
Veldhuizen Aanvraag voor de plaatsing van een schotelantenne en voor de plaatsing van een airconditioningsinstallatie tegen de gevel Aanvr.: onbekend Ontw.: onbekend De plaatsing van een schotelantenne kan worden goedgekeurd, mits een en ander past in de daarvoor geldende voorschriften. Het plaatsen van een airconditioningsinstallatie tegen de gevel tast de gevel naar het oordeel van de commissie te zeer aan, zodat deze aanvraag wordt afgekeurd. Er zal een oplossing moeten worden gezocht binnen het glasvlak van het raam.
G.
Rondvraag Van de rondvraag wordt geen gebruik gemaakt. De volgende vergadering is vastgesteld op 14 oktober 2003.
De voorzitter,
De secretaris,
P. Vermeulen
J. Koning
Commissie Welstand en Monumenten West d.d. 30 september 2003
6
