advocaten en notarissen

advocaten en notarissen

Fraude en personenschade 5 maart 2015 mr. Nynke Brouwer

Agenda

I.

Juridisch kader: verzekeringsrecht vs. letselschaderecht

II.

Fraudeonderzoek: wat mag wel, wat mag niet?

III. Bewijs? IV. Terugvorderen kosten?

Inleiding 

Fraude is van alle tijden



Sociale acceptatie, ‘misdaad zonder slachtoffers’



Cijfers 2013 (bronnen: PWC en Accenture): 

Tussen 900 mln en 1 mld in Nederland



Tussen 8 en 12 mld in Europa



88% van de verzekeringsfraude betreft schadeverzekeringen

Inleiding



Pakkans: 2% (!)



Focus op fraudeaanpak, zero tolerance



Aantal onderzoeken:



Aantal fraude detecties:



Besparing:

(Jaar 2013, bron: CBV)

24.000 8.000 90,2 mlj.

Inleiding



Definitie verzekeringsfraude:



“Het bij de totstandkoming en/of bij de uitvoering van een verzekeringsovereenkomst opzettelijk geven van een onjuiste

voorstelling van zaken met als doel onrechtmatig verkrijgen van verzekeringsdekking of uitkering c.q. service.” (Convenant aanpak verzekeringsfraude)

Juridisch kader 

Algemeen: verzekeringsovereenkomst, 7:925 e.v. BW



Kenmerk: verzekeringnemer heeft de kennis, verzekeraar niet



Daarom: vertrouwensbeginsel, bona fides, en dus…



Meldingsplichten verzekerde: 

Bij aanvang overeenkomst (mededelingsplicht) ex 7:928 BW 

Bijvoorbeeld: strafrechtelijk verleden, eerdere weigeringen/opzeggingen andere verzekeraars, regelmatig bestuurder



Bij melden schade (inlichtingenplicht) ex 7:941 BW 

Bijvoorbeeld: indienen nota’s

Juridisch kader





Wettelijk geregelde sancties bij fraude: 

Opzeggingsrecht, 7:929 lid 2 BW



Verval van uitkering, 7:930 lid 5 BW en 7:941 lid 5 BW

Telkens is het uitgangspunt: verzekeringsovereenkomst

Juridisch kader



Bij letselschade (meestal) geen verzekeringsovereenkomst (let op SVI)



Ander juridisch kader: onrechtmatige daad (6:162 BW) of WAM



Strikt genomen dus geen ‘verzekeringsfraude’ in de zin van het Convenant



Artikel 7:941 lid 5 BW niet van toepassing

Juridisch kader



Fraude bij letselschade wel vergelijkbaar met schending inlichtingenplicht



Verzekeraar afhankelijk van informatie slachtoffer: 

Informatie over situatie vóór ongeval



Informatie over gevolgen van het ongeval



Informatie over de verwachtingen zonder het ongeval

Juridisch kader 

Beoordeling uitkeringsplicht niet aan de hand van artikel 7:941 lid 5 BW





Beoordeling aan de hand van onrechtmatige daad (6:162 BW): 

Maatschappelijk onbetamelijk gedrag



Toerekenbaarheid



Schade



Causaal verband



Relativiteit

Wel analoge toepassing van artikel 7:941 lid 5 BW

Juridisch kader



Bewijslastverdeling  artikel 150 Rv: 



‘Wie stelt, bewijst’

Verzekeraar stelt: fraude / onrechtmatige daad

Fraudeonderzoek 

Spanningsveld: maatschappelijk belang fraudebestrijding vs. recht op bescherming persoonlijke levenssfeer



Artikel 8 EVRM / 10 Grondwet



Artikel 8 Handvest

Wet bescherming persoons-

Grondrechten EU

gegevens (Wbp)



Richtlijn bescherming persoonsgegevens (1995/46/EG)

Gedragscode Verwerking persoonsgegevens Financiële



Let op! Nieuwe EU Privacy

Instellingen (GVP)

Verordening

Gedragscode persoonlijk onderzoek (GPO)

Fraudeonderzoek 

Vertrekpunt GPO: feitenonderzoek



Persoonlijk onderzoek als 

Feitenonderzoek geeft geen of onvoldoende uitsluitsel;



Gerede twijfel over juistheid resultaten feitenonderzoek, zodanig dat 

Redelijk vermoeden van verzekeringsfraude

Fraudeonderzoek 

Proportionaliteit en subsidiariteit



Proportionaliteit: rechtvaardigt het belang van het onderzoek de inbreuk op de persoonlijke levenssfeer?



Subsidiariteit: zijn er andere middelen die met een mindere

inbreuk op de persoonlijke levenssfeer van betrokkene hetzelfde resultaat opleveren?



Rekening houden met omstandigheden individuele betrokkene: belangen afweging van geval tot geval (HR 9 september 2011, BQ8097)

Fraudeonderzoek



Gebruik sociale media (Facebook, LinkedIn, Twitter, Instagram etc.)



Rechtbank Noord-Holland 26 november 2014 (ECLI:6661) 



Twijfel door mededeling slachtoffer: feitenonderzoek 

Raadplegen interne gegevens, wantrouwen gevoed



Feitenonderzoek uitgebreid tot internet: Facebook

Daardoor: gerede twijfel in de zin van GPO, redelijk vermoeden fraude: observatie vanaf openbare weg

Fraudeonderzoek



“Triggers”: 

Opvallend premiebetalingsgedrag



Opvallend schadeverleden



Opvallende schadedatum



Bedenkelijke toedracht



Tegenstrijdige verklaringen/omschrijvingen



Fingeerbare klachten

Fraudeonderzoek



Schadeverleden andere branches



Indicaties voor voortzetting activiteiten



Onduidelijke bewijsstukken



(Vermoeden van) slechte financiële situatie



Bovengemiddeld snelle of langzame onderbouwing schadeomvang



Opvallende wijziging schadeomvang



Tips / signalen van: AD, MA, ARBO, UWV, VA of M (zie bijv. RB

Noord-Holland 26 juni 2014 (ECLI:5555)

Fraudeonderzoek 

Feiten logisch?



Consistent?



Verifieerbaar?



Onderzoek vraagt dossieropbouw: 

Duidelijke verslaglegging van de twijfelpunten (intern)



Heldere communicatie naar betrokkene, twijfelpunten benoemen, vragen laten beantwoorden (vgl. RB A’dam 2 januari 2014, JA 2014/33) 

Subsidiariteit



Moeilijk: zal het slachtoffer eerlijk antwoorden?

Bewijs? 

Persoonlijk onderzoek rechtmatig bewijs indien: 

Terecht ingesteld



Op juiste wijze uitgevoerd



Vgl. RB Middelburg 29 september 2010, JA 2011, 23: “Slechts wanneer in overeenstemming met die Gedragscode tot onderzoek is beslist, kunnen de resultaten van het persoonlijk onderzoek bij de beoordeling van de vordering van de verzekeraar worden betrokken.”



Zo niet: onrechtmatig bewijs

Bewijs? 

Uitgangspunt in civiel recht: vrije bewijsleer (artikel 152 Rv)



Onrechtmatig verkregen bewijs mag worden meegewogen in civiele procedure



In beginsel weegt het maatschappelijk belang van waarheidsvinding zwaarder dan het belang van bewijsuitsluiting



HR 18 april 2014 (ECLI:NL:HR:2014:942): Dat is slechts anders als sprake is van bijkomende omstandigheden 

Bewijslast bijkomende omstandigheden rust op de partij die de bewijsuitsluiting wenst

Bewijs?



Bruikbaarheid van onrechtmatig verkregen bewijs: 

Belangenafweging 

ernst van de inbreuk op het recht op eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer



de belangen die met de inbreuk makende handelingen redelijkerwijs kunnen worden gediend.



Doel GPO: bescherming slachtoffer tegen (te) vergaande inbreuken op persoonlijke levenssfeer

Bewijs? 

HR 18 april 2014 (ECLI:NL:HR:2014:942), r.o. 5.4.2:

“Het onderdeel is tevergeefs voorgesteld. Het hof heeft zijn beslissing om de resultaten van het persoonlijk onderzoek buiten beschouwing te laten niet gegrond op de enkele omstandigheid dat het uitvoeren van het onderzoek onrechtmatig is geweest jegens R.

Het heeft mede het doel van de Gedragscode in aanmerking genomen, waarmee niet strookt dat in de omstandigheden van dit geval in strijd daarmee verkregen bewijsmateriaal toch door een verzekeraar kan worden gebruikt. Dit oordeel geeft geen

blijk van een onjuiste rechtsopvatting en is niet onvoldoende gemotiveerd.”

Terugvorderen kosten?





Wat is de schade? 

Onterecht betaalde ‘schadevergoeding’



Gemaakte onderzoekskosten om fraude aan te tonen

Gronden voor terugvorderen kosten / schadevergoeding: 

Onrechtmatige daad (artikel 6:162 BW)



Onverschuldigde betaling (artikel 6:203 BW)



Dwaling (6:228 BW)

Conclusies 

Proportionaliteit en subsidiariteit staan centraal 

Ook bij Internet onderzoek (= feitenonderzoek, trigger moet aanwezig zijn)



Fraudeonderzoek is een inbreuk op de persoonlijke levenssfeer 

Rechtvaardigingsgrond aantonen  dossieropbouw! 

Blijf vragen stellen



Documenteer



Specificeer op het individuele geval (geen standaardrapporten/brieven)

Vragen?

Verantwoording In deze presentatie wordt algemene en beknopte informatie verstrekt over een aantal juridisch relevante ontwikkelingen. Niet beoogd is om hiermee juridisch advies te geven voor concrete situaties. Hoewel veel zorg is besteed aan het opstellen van deze presentatie, aanvaardt Dirkzwager advocaten & notarissen N.V. geen aansprakelijkheid voor de inhoud ervan.

Actuele kennis van wet- en regelgeving

Jurispruden tie

Dirkzwager zorgt dat u het weet. Advocatuur Arnhem

Postbus 3045

Postbus 111

Postbus 55

Postbus 1104

6802 DA Arnhem

6800 AC Arnhem

6500 AB Nijmegen

6501 BC Nijmegen

Kantoor Velperpoort

Kantoor Velperpoort

Kantoor Stella Maris

Kantoor Stella Maris

Velperweg 1

Verlperweg 1

Van Schaeck Mathonsingel 4

Van Schaeck Mathonsingel 4

6824 BZ Arnhem

6824 BZ Arnhem

6512 AN Nijmegen

6512 AN Nijmegen

T +31 (0)26 353 83 00

T +31 (0)26 365 55 55

T +31 (0)24 381 31 31

T +31 (0)24 381 27 27

F +31 (0)26 351 07 93

F +31 (0)26 365 55 00

F +31 (0)24 322 20 74

F +31 (0)24 324 07 26

E [email protected]

E [email protected]

E [email protected]

E [email protected]

I www.dirkzwager.nl

I www.dirkzwager.nl

I www.dirkzwager.nl

I www.dirkzwager.nl