Aanpak participatie zwerfafval Gemeente Geldermalsen Omgevingsdienst Rivierenland
datum aan van project projectnummer
28 augustus 2013 Jack Meering Omgevingsdienst Rivierenland / Gemeente Geldermalsen Brenda Boerema Ingenieursbureau Oranjewoud Participatie zwerfafval 234226.38
Inleiding Gemeente Geldermalsen organiseert jaarlijks verschillende zwerfafvalacties. Al ruim 6 jaar worden zwerfafvalacties uitgevoerd op 13 basisscholen binnen de gemeente in de week van Nederlandschoon. Daarmee doen in totaal ongeveer 1.500 leerlingen mee. De gemeente coördineert de activiteiten en zorgt voor de benodigde materialen. Daarnaast organiseren verenigingen een jaarlijkse zwerfafvalactie buiten de week van Nederlandschoon om. Deze verenigingen maken dan een deel van de gemeente schoon. In verschillende dorpen binnen de gemeente wordt al 4 jaar een vuurwerkactie uitgevoerd. De gemeente organiseert deze actie en deelt speciale zakken uit. Ook worden de zakken bij de vuurwerkverkooppunten uitgedeeld. De fietscrossvereniging begeleidt deze dag en coördineert de inzameling. Voor deze begeleiding en coördinatie krijgt de vereniging een vergoeding voor de clubkas. Iedereen die een zak vuurwerkafval inlevert krijgt een lot en doet dan mee aan de verloting met prijzen zoals bijvoorbeeld een Wii, Xbox etc. Door deze verloting wordt veel vuurwerkafval opgeruimd en is de gemeente snel weer schoon. Door bezuinigingen op het onderhoud van de openbare ruimte wordt het zwerfafval niet meer structureel opgeruimd. Alleen op plekken waar veel zwerfafval ligt wordt gericht schoongemaakt.
Aanleiding en doel De opruimacties zijn vaak één moment in het jaar waarbij burgers fanatiek hun woon- en leefomgeving schoonmaken. Tussen de acties door wordt weinig zwerfafval opgeruimd door burgers. Om deze reden wil de gemeente werken aan de bewustwording om te voorkomen dat er vervuiling door zwerfafval ontstaat.
blad 1 van 5
Aanpak participatie zwerfafval - Gemeente Geldermalsen - Omgevingsdienst Rivierenland
Snoeproutes Geldermalsen Om een begin te maken met de bewustwording op het gebied van zwerfafval richt de gemeente zich eerst op de snoeproute in Geldermalsen. Deze snoeproute ligt tussen de Lingeborgh en het station. De Lingeborgh is een middelbare school voor VWO, Havo en Vmbo. Vanuit de ervaringen die opgedaan worden wordt de aanpak ingezet voor andere scholen/verenigingen. 1
Avri heeft in de aangrenzende gemeente Culemborg reeds ervaring opgedaan bij de scholen KWC en Lek en Linge. Vanaf 2011 geven ze jaarlijks voorlichting op het gebied van zwerfafval aan de leerlingen, ze vertellen niet alleen wat zwerfafval is, maar ook wat de effecten zijn op de omgeving en de dieren. Na deze presentatie in de klas worden brieven verstuurd aan de ouders, posters opgehangen, persberichten in de media en artikelen in de schoolkrant gepubliceerd over zwerfafval en dat BOA's binnenkort gaan controleren én verbaliseren! Een boete voor jongeren onder de 16 jaar is € 65,- en voor 16 jaar en ouder €130,-. De voorlichting op de scholen in Culemborg wordt door de scholen als positief ervaren. Per controle ronde worden er minder bekeuringen uitgedeeld en zijn de afvalbakken voller,waardoor er minder zwerfvuil op straat en in de bermen/plantsoenen ligt. Om bewustwording bij leerlingen te creëren is alleen verbaliseren niet voldoende. Bewustwording en draagvlak wordt gecreëerd door te richten op: voorlichting, voorzieningen, verwijderen en verbaliseren. Door een geheel te maken van alle vier de onderwerpen ontstaat de grootste kans op bewustwording. Voorlichting De voorlichting wordt gegeven aan leerlingen van de Lingeborgh. Door niet alleen te kijken naar de vraag wat is zwerfafval en hoe ontstaat het, maar ook te kijken naar de effecten krijgen de leerlingen ook inzicht waarom ze de blikjes, petflesjes etc. beter in de afvalbak kunnen gooien. Belangrijk is om de voorlichting op verschillende manieren te geven. Voor het traject van de Lingeborgh wordt een presentatie gegeven door de voorlichtster van Avri in de klas, wordt een artikel op intranet van de school geplaatst, komt een artikel in de plaatselijke krant, komen posters op school te hangen en krijgen de ouders een brief van de school. Voorzieningen Op de snoeproute en in gebieden waar mensen consumpties nuttigen is het belangrijk dat er voldoende voorzieningen (afvalbakken) zijn waar het afval achtergelaten kan worden. In 2012 zijn alle afvalbakken in de gemeente geïnventariseerd en beoordeeld of ze op de goede plek staan, voldoende groot zijn etc. Met het afvalbakkenplan is het areaal afvalbakken binnen de gemeente geoptimaliseerd. Verbaliseren Na uitgebreide communicatie middels voorlichting wordt gestart met het eventueel verbaliseren. Verbaliseren is noodzakelijk als extra prikkel in de bewustwording. Als er geen consequentie wordt gekoppeld aan het weggooien van bijvoorbeeld een leeg blikje zal de bewustwording en het gedrag slechts langzaam of helemaal niet veranderen. Doordat leerlingen zien dat er ook echt boetes uitgedeeld worden, zal de bewustwording én gedragsverandering zichtbaar toenemen. Overigens is verbaliseren geen doel op zich. Belangrijk is om ook het verbaliseren gefaseerd in te voeren en dit vooraf aan te kondigen. Tijdens de voorlichting wordt al aangegeven wat de consequentie is voor de leerlingen als ze wel bijvoorbeeld het blikje op straat gooien. Het 2 verbaliseren wordt uitgevoerd op de snoeproute door BOA 's in burger, maar ook in uniform. Deze BOA's zullen eerst waarschuwen en in de tweede week beginnen met boetes uitschrijven. Ook de resultaten van het verbaliseren zijn belangrijk in het bewustwordingsproces. Door artikelen in de krant, de gemeentelijke voorlichtingskolom en op intranet van school, lezen ook leerlingen die het waarschuwen en verbaliseren niet gezien of ervaren hebben dat er daadwerkelijk gecontroleerd wordt en boetes worden uitgedeeld. Ook is het belangrijk om in de communicatie de hoogte van de boetes te noemen.
1 2
Afvalverwijdering Rivierenland Buitengewoon opsporingsambtenaren
blad 2 van 5
Aanpak participatie zwerfafval - Gemeente Geldermalsen - Omgevingsdienst Rivierenland
Verwijderen Om de bewustwording verder te vergroten is het aan te bevelen om niet alleen voorlichting te geven aan de leerlingen maar ze ook actief aan de slag te laten gaan met zwerfafval. Dit kan bijvoorbeeld door in het kader van de maatschappelijke stage de volgende opdrachten aan te bieden: a. Zwerfafval opruimen op de snoeproute en rond de school; b. Een onderzoek uitvoeren over het zwerfafval op de snoeproute; c. Een schema/planning opstellen voor de snoeproute; d. Monitoren van de snoeproute. a. Zwerfafval opruimen op de snoeproute en rond de school Dit kan door een aantal uren van de maatschappelijke stage in te zetten om de snoeproute schoon te maken. Bijvoorbeeld om in kleine groepjes bij het winkelcentrum te beginnen en met een volle afvalzak te eindigen bij de school. De gemeente faciliteert deze stap en zorgt dat er voldoende afvalzakken, handschoenen en grijpers zijn. Aan het eind van de dag of week haalt een medewerker van de gemeente de zakken met zwerfafval op. Ook gaat hij de route (globaal) controleren zodat er ook daadwerkelijk door de leerlingen wordt schoongemaakt. De gemeente heeft bijvoorbeeld samen met een aantal leerlingen een nieuwe woonwijk in aanbouw schoongemaakt om een zo goed mogelijke uitstraling te creëren. b. Een onderzoek uitvoeren over het zwerfafval op de snoeproute De leerlingen gaan in een aantal groepen aan de slag om de snoeproute te beoordelen, wat ligt er allemaal, op welke plek en hoeveel? Ze onderzoeken waarom het er ligt, wie de veroorzakers zijn door bijvoorbeeld interviews te houden. Daarnaast gaan ze aan de slag om oplossingen te bedenken. De groepen presenteren de resultaten van het onderzoek en de oplossingen aan de wethouder van gemeente Geldermalsen. Gemeente gaat met de oplossingen aan de slag om te beoordelen wat uitgevoerd kan worden. c. Een schema/planning opstellen voor de snoeproute In het kader van de maatschappelijke stage gaat een klein groepje een schema/planning maken waar leerlingen zich op kunnen inschrijven om zwerfvuil te ruimen op de snoeproute. In dit schema kan ook de monitoring opgenomen worden, zodat leerlingen in tweetallen na de 'schoonmaakronde' de schoonheidsgraad van de snoeproute gaan meten. d. Monitoren van de snoeproute Leerlingen gaan zelf in tweetallen met een eenvoudig formulier, een kaart met meetpunten en een kwaliteitsboekje naar buiten om de schoonheidsgraad van de snoeproute in beeld te brengen. De resultaten worden samengevoegd en bijgehouden in een excelbestand of database, zodat de leerlingen aan het eind van het schooljaar de resultaten aan de gemeente kunnen leveren.
Stappenplan Voor het opzetten en uitvoeren van de zwerfafvalactie op de Lingeborgh is een aantal stappen noodzakelijk. Overleg school Met de school wordt een overleg gepland om de aanpak en opzet van de actie en voorlichting te bespreken. Aan het begin van het schooljaar wordt de definitieve planning besproken en worden afspraken gemaakt voor de voorlichtingssessies, het verbaliseren, het aanleveren van de artikelen en teksten voor de brief naar de ouders. Artikelen, brieven en posters Voorafgaand aan de voorlichtingssessie aan de leerlingen worden teksten aan de school aangeleverd voor intranet en de brief voor de ouders. Ook krijgt de school posters met informatie over zwerfafval. De school zorgt voor de plaatsing van het artikel op intranet, het ophangen van de posters en het versturen van de brieven. Nulmeting De gemeente voert een nulmeting uit op de snoeproute om de kwaliteit van de openbare ruimte (schoonheidsgraad) en de vulgraad van de afvalbakken te meten. Deze nulmeting is het uitgangspunt om het effect van de voorlichting, het verbaliseren en de acties van de school te meten.
blad 3 van 5
Aanpak participatie zwerfafval - Gemeente Geldermalsen - Omgevingsdienst Rivierenland
Persbericht Om breed te communiceren over de zwerfafvalactie en de komende voorlichting en het verbaliseren op de Lingeborgh wordt een persbericht bij de plaatselijke en regionale kranten aangeleverd. Ook in de gemeentelijke voorlichtskolom wordt een artikel geplaatst. Voorlichting Binnen een aantal dagen wordt voorlichting gegeven aan de leerlingen door de voorlichtster van Avri. Tijdens de voorlichting wordt een korte film getoond over de effecten van zwerfafval. Acties school Na de voorlichting kan de school zelf aan de slag met acties op het gebied van zwerfafval. Een optie is om met de genoemde acties onder het kopje 'verwijderen' aan de slag te gaan. Op deze manier gaan de leerlingen zelf actief met zwerfafval aan de slag en zien ze wat er allemaal op straat ligt, wat bijdraagt aan de bewustwording. Handhaving Een week na de voorlichting wordt twee weken lang gehandhaafd, waarbij de eerste week de BOA' s alleen waarschuwingen uitdelen. De BOA's posten op de route op momenten van de dag dat veel leerlingen gebruik maken van de route. Monitoring De week na het verbaliseren wordt een tweede meting van de schoonheidsgraad van de openbare ruimte en de vulgraad van de afvalbakken uitgevoerd op de route. Met deze meting wordt het effect van de voorlichting, het verbaliseren en de acties van de school gemeten. Het verschil tussen de tweede meting en de nulmeting geeft inzicht in het effect. Terugkoppeling en evaluatie De resultaten van het verbaliseren en de monitoring worden teruggekoppeld in een artikel in de plaatselijke krant, de gemeentelijk voorlichtingskolom, op intranet en in een brief aan de ouders. Met de school volgt een evaluatie over de aanpak en het resultaat. Met deze evaluatie wordt eventueel de aanpak voor het volgende jaar bijgesteld en worden afspraken gemaakt voor het volgende jaar.
Resultaat De school is akkoord met de opzet en gaat aan de slag met de gemeente, Omgevingsdienst Rivierenland en Avri. De presentatie voor de leerlingen is grotendeels definitief (zie bijlage 1.) en de planning is afgestemd. Begin september start de communicatie met het aanleveren van de teksten, half september volgt de voorlichting in de klassen, gevolgd door de acties van de school en begin oktober het waarschuwen en verbaliseren door BOA´s.
Vervolg Na de evaluatie tussen gemeente, Omgevingsdienst Rivierenland, Avri en de school wordt de aanpak en opzet waarnodig aangescherpt. De aanpak kan daarna ook bij andere scholen worden aangeboden en uitgevoerd.
blad 4 van 5
Aanpak participatie zwerfafval - Gemeente Geldermalsen - Omgevingsdienst Rivierenland
Bijlage 1.
blad 5 van 5
Presentatie scholen
Daarom zijn wij hier! Wat halen wij op?
Wie zijn wij?
Per dag?
….
Per maand?
….
Per jaar?
….
Wie zijn wij?
Weten jullie wat wij doen?
Weten jullie wat wij doen? Huisvuil inzameling Groenonderhoud ……. Recycling
Wat is zwerfafval?
Wist je dat …..? Hoe lang denken jullie dat het duurt tot een blikje is afgebroken?
Verpakkingen, kranten, peuken, kauwgom, blikjes, bekertjes en ander afval
Zwerfafval is alles wat in de openbare ruimte weggegooid wordt, zoals:
Maar ook: klokhuis, hondenpoep, hout en papier!
korter dan 25 jaar
langer dan 25 jaar
Wist je dat …..?
Wist je dat …..?
Hoe lang denken jullie dat het duurt een sigaret is afgebroken?
korter dan 1 jaar
langer dan 1 jaar
Wist je dat …..?
korter dan 60 jaar
langer dan 60 jaar
Afbreektijden
Hoe lang denken jullie dat het duurt een bananenschil is afgebroken?
korter dan 1 jaar
Hoe lang denken jullie dat het duurt een plastic patatbakje is afgebroken?
langer dan 1 jaar
Waarom geen zwerfafval? Ergernis top 3 Verloedering Trekt criminaliteit aan Afval trekt afval aan Onveilig gevoel Milieuverontreiniging Ongezond voor mens en dier
Sigaret …
2 jaar
Blikje … Kauwgom … Kartonnen drinkbeker …
50 jaar
Bananenschil …
1 tot 3 jaar (weer)
Plastic zakje …
duurt 10-20 jaar
Patatbakje … Glazen flesje
90 jaar nauwelijks
Effect zwerfafval Filmpje http://www.midwayfilm.com
20-25 jaar minstens een half jaar
Effect zwerfafval Wat vinden jullie van deze film?
Effect zwerfafval Ook voor dieren in onze directe omgeving!
Afval is ook grondstof
Effect zwerfafval Ook voor dieren in onze directe omgeving!
Effect zwerfafval Ook voor dieren in onze directe omgeving!
Gooien jullie wel eens iets weg?
27 plastic flessen = 1 fleece trui 1900 stalen blikjes = 1 auto 670 aluminium blikjes = 1 fiets Glas kan oneindig gerecycled worden Karton van verpakkingen kan minstens 12 keer gerecycled worden
Magie van recycling!
Ja
Nee
Ruim jij wel eens wat op?
Wat kan jij er aan doen?
Wat is effect voor jou?
Wat als niemand meer afval weggooit?
Controle door handhavers Wel iets weggegooid? Boete: 60 tot 120 euro
Wat ga jij aan zwerfafval doen?
Foto of film over de natuur
