55e JAARGANG NOVEMBER 1953 No. 11 ••• VERENIGING TOT BEVORDERING DER BIJENTEELT IN NEDERLAND
.. .
.
,
..
.'
SPEURBIJTJES
B I) 'E N TEE L T door :r. B. M. VAN DEN BELT Bijenteeltonderwijzer Vriezenveen.
f 1,60 per 20 woorden, elke 4 woorden meer 30 cent, blj voor-
uitbetaling. Giro: 27772, v66r de 20e der maand.
Bljenhuis, Wageningen.
Inzenden
2de, met zorg herziene druk, 116 bIz., met 116 illustraties
~,-~~.-~~~~~-'--,-~~.-'-~~~
f 2,25
IMKERS blijf op de hoogte van het werk der afd. Bunnik en het Propaganda bureau in de provincie Utrecht, abonneer U op Bijennieuws 195'l. Maak f 1,- over op postgiro 533359 t.n.v. C. PATER, Bunnik en U ontvangt het Novembernummer gratis.
Het boekje munt uit door zijn logigische en overzichtelijke indeling en door de heldere en duideIijke wijze, w~rop de stof wordt behandeld. Ais leerboekje bij cursussen in bijenteelt en vonr zelfstudie zal het zeker zijn weg vinien.
TE KOOP: Ongeveer 40 kg Koolz. en 10 kg Heideslingerhoning. Opgaaf van prijs aan: J . DRAAIJER, Zuivelstraat 20, Oldenzaal.
. MAANDSCHRIFT v. BI:JENTEELT
TE KOOP GEVRAAGD: Voorjaar-, Zomer- en Heide1!.oning. Zowel raat- als slingerhoning. Tevens ruwe raat. Aanbieding aan Bijenstand "KLABOFIA", Rijksweg 91, Voorst bij Zutphen, Telefoon K 6758-298. TE KOOP AANGEBODEN': 4 a 500' kg zuiver gele inlandse Bij 8~was in I)roden van 10 a 20 kg. Bijenstand .. KLABOFIA", R ijksweg 91, Voorst bij Zutphen. 'Ile1efoon K 6708- 298. -
Voor H.H. Leraren stellen wlj gaar~ ne een presentex. beschikbaar. ,Verkrijgbaar bij de boekhandel en bij de uitgever P. Noordhoff N.V., Groningen-Djakarta ~
AANGEBODEN: Flink kwantum prima kwaliteit Heideslingerhoning a f 2,65 per kg, franco. Door H. W. JANSEN, Bijenstand "De Klaverbloem", Halle. GEVRAAGD: een 50 pond Koolzaad en Zomerhoning, Prijsopgave: A. BOER, Postbus 6045, Overschie West. TE KOOP GEVRAAGD: Zomerslingerhoning, zowel koolzaad, klaver als lindehoning. Aanbiedingen met opgaaf van prijs en kwantum aan L. BAKKER, Hoogeveen.
DE AALSTER METHODE (methode-Evers) wordt geheel voIle dig beschreven in het nieuwe bijenboek van de Heer van Gool. Elke handeling, van het voorjaar af tot het najaar toe, wordt in lille details vermeld. Aan elke periode van het bijenjaar is een hoofdstukgewijd en achter elk hoofdstuk voIgt een "practische les". Oak aIle werkjes, die elke imker moet verrichten, zijn tot in aIle bijzonderheden vermeld. Bovendien zijn er hoofdstukken gewijd aan de bestuiving in het algemeen, de honingbij en de bestuiving en fruitteelt en bijen. Natuurlijk ook aan vijanden, ziekten, bijenwet, onderwijs (cursussen enz.), bijenteeltorganisaties. Er staat een zeer uitvoerige en zeer goede lijst van drachtplanten in en zelfs een handleiding voor het vervaardigen van de fruittet!ltkast. Cursisten zal dit boek tot grote steun zijn bij de theoretische en practische lessen en ook na afloop van de cursus blijft het een gids, die hen nimmer in de steek laat.
./
De- prijs zal hoogstens f, 3,90 bedragen. Wie het nu bij het Bijenhuis bestelt, krijgt het onmiddeUijk na verschijning toegezonden. Het verschijnt in ieder geval va6r Sinterklaas!
TEL. 2863
GIRO 1171
©©'m>' ~ uv~N@~~
ljJij'N"U'Sti§3WAC'NT~C'~
VOOR DE HONINGOOGST ruitn voorzien van diverse so orten honingbussen, flacons, etiketten slingers, zeven alles tegen lage prijs. VOOR WEDERVERKOOP leveren \vij klaver- en zomerhoning; wrijf'was in diverse kleuren; gele bijenwas, witte was en diverse harde wassen, voor wrijfwas fabricage. Tevens Aniline kleurstoffen voor wrijfwas enz. We kunnen wrijfwas leveren in kleine en grote potten. Vraagt onze prijzen, wij zijn beslist voordeliger.
*
H. T. , VAN DAM
BI)ENPARK
:rUBBEGA (Fr.)- Telefoon 103 - Giro 217250 ~.
Wij hebben nog interesse voor fijne BLOEMENHONING, LINDEHONING, FRUITHONING en KOOLZAADHONING (in betalen hoge prijzen. Aanb. liefst met klein monster aan
Bijenstand De Koershof, Diepenveen
BELANGRIJKE MEDEDELINGEN OMTRENT CURSUSSEN U1t onzc cot'l'ospo'J1'd'o nli o blUlct OM, dot 'w Uenlga bljzonderIte,d~n om.lJtenl; )Jet ba uden van O\l.l'$U!jS~Jl n OgJllJlllIs onder de nlUldulll YaJl b~b'okl('»llln mo,ebln brangl'!n : OUl'llIfSMn YOOI' bQiClllnor s b-elltaan u ll 4 t):Ieol'et\sche lessen, 12 prnc;Ll,aoho Ios8en e n' "6en elndles. D e-le
er ,
NOVEMBE'R 1953'
54e JAARGANG
No.
1~
qnaal1d~chrijt voor
BIJENIEElI
UITGAVE VAN DE VERENIGING TOT BEVORDERlNG DER BIJENTEELT IN NEDERLAND
• CVer6chYl1.t de eerMa ':DiI1.6dcr.g ,,0.11. elke mo.cr.nd
( , Redacteur: R. P. Groenveld. Adres Redactie en Administratie: Bijenhuis, wageningen. Telefoon 2863, Postrekening 27772. Commissie van Redactie: A. S. Planting, B. A. v. d. Sande en A. Vink. Adviseurs: de ' -Rijksbijenteeltconsulenten. Vaste medewerker: Joh. A. Joustra.
' j
(C7\M ditmllal eens te begiune.n lU..ct ',wat voorheen ? et slot was, het ~eegschaal,:"olk woog, toep. het van de 4e1de terug kwam, pr eOles 40 kg . AanglY,nen het gewl«;ht bij hat vertrek n aar de heide 38,7 kg was, bed~'oeg de gewichls ve,rmeel'dering 1300 gram, waaJ'llit u moge blijken da t de heide, althans in lnijnomgevillg, een so£ was. Overigens geeft h et sehaalvolk niet helemaal een juist beeld, daar dit yolk, uaclat e1' in h et voorjaal' een jonge )11oer in was 'getokr, uitgespl'oke,n broedneigingen heert gekl'egen en a]es w~t et inkWRlll it, broed. omzette. V 8:!1 de 9 volken, die op de h eide stonden, he.bh en 6t sle.chts 5 in de .honingkamer gewel'kt. De to tale ophrengst bedroeg 23 pond sHng~honing en 3 pond raathoning. DaaJ'tegen over ataat, dlit de volken met betre/
\:.I
q[)enken voor
.geoorciercien
165
die dagen behoorlijk liep, omdat ik meen, dat het ge- lijmt - niet spijkert, want dan ligt het vilt weer niet brek aan belangstelling voor en resultaat met zonne- volkomen vlak - dan hebt u een ideale afsluiting en wassmelters grotendeels een gevolg is van onvoldoende ik verzeker u dat er ruimschoots voldoende dagen zullen zijn, dat de temperatuul' in een op constructie van deze deze wijze gemaakte zonnewassmelapparaten. Raat smelt bij een temperatuur ter hoog , genoeg wordt om al uw van ongeveer 70 gr. sehraapsels, stukjes braamraat, zegelCelsius, dit smeltpunt tjes enz. te doen smelten. Het verkan iets hoger of lager dient aanbeveling op de bodem van liggen, hetgeen in het smeltbakje een paar lijstjes te hoofdzaak afhangt van solderen, zodanig dat aan de voorde samenstelling van zijde maar een smane opening overde was, die niet altijd blijIt, waardoor de gesmolten was volkomen gelijk is. kan aflopen en va or deze opening een Sonunige schrijvers gestukj e gaas te solderen, om op de geyen voor zuivere bijensmolten was meedrijvende onreinwas een smeltpunt op heden tegen te houden. De afmetinvan 142-145 gr. Fahgen van renheit, hetgeen overdeze zonneeenkomt met ongeveer was smelter 63 gr. Celsius. kunt ' u natuurlijk Als we gemakshalve die geheel 70 gr. even aanhouden, naar eigen dan zal het U duidelijk verkiezing zijn dat een wassmelnenlen, tel', die het op een beaUeen raad paalde dag tot 71 gr. ik u sterk brengt, het doet, maar aan, deze zo wanneer deze maar 69 gr. haalt, het laat zitten. Het is met de geringe zonne-energie waarover wij kunnen besehikken, waar nog b-ijkomt, dat onze meestal vrij voehtige lucht een groot deel van de warmtestraling van de zan opslorpt, inderdaad een kwestie van enkele graden meer of minder, waaraan door de vervaardigers van de meeste wassmelters onvoldoende aandaeht wordt geschonken. Va or de knutselaars onder onze leden is hier weer een pr~ehtig winterkarweitje. U weet. natuurlijk dut deze was~meltel's in principe hestaan uit een houten kislje, waro.'in cen schui~ggend vloertje, waarop celL losse 17.inken bak staat, waal'in het uit te smelten goed komt, terwijl de gesmoltel1, waskan a£lopell in cell onder de voorrand van heL-zinken hakje geplaatst afzondetlijk baJqe. Het geheel wordt afgedekt dool' ecn dekscl met zware spieg~l'uit of dubbete ruiten. Nu komt het er op aan de temperatuul' in de ziuken hak zo hoog mogelijk te krijgen . Daal' de }I'armte grotendeels wonlt verhegen uit de zonnestl'alen, die de. zinken, bak oeslrateD, ligt het veol' de hand dnt d~ze zo goed mogelijk moet worden ge~ isoleerd en dat bereikt u nooitmet een 10sse bimlenhak. Weg dus daarruede. Ik heb doze binnen hak onder de bodem gej'soleerd met twec plaLen zachtboal'd en Jangs de opstaande wanden met Cell pIa at zachtboru:d en het geheel daarua met cell houten) huitenbak omtimmerc1. Daar de wal'me Iucht stijgt, probeel't deze langs de te nemen, dat er een moerrooster in kan deksel te ontsoappen. U moet er dus Vaal' ZOl'gcn, dat deze dekse! liggen. Er is nl. geen snellere en makkelijkere - me u beter kunt makcn met t\vee ruiten vali dubhel venstel'glas methode denkbaar om een moerroostel' van wasresten te ontdoen, dan door dit even in met enke!e centimeters tussenru:imte, dan met eon spiegelruit zo vlak mogelijk op de bak sluit en llefst door het aanbl'imgen de zonnewassmelter te leggen. van latten) over de zijkant van de bak heenvalt. Als u aan de U moet deze smelter niet gebruiken om bebil1Jlenzijde van die dekse1 as", nag een strook breed tochtvilt broed geweest zijnde raten te smelten, want
166
•
KRAIINER
~ .LJ{1eJll--
C12..
.
Nu men ook in ons land doende is,' via kruisingen met vreemd bioed, de productiviteJt onzer inheemse bij op te voeren, komt het rne gew enst voor, eens de mening naar vor en te In'engen Van Broeder Adam, waar het betreft de waar de del' Krainer bij voor kruisingsexperimenten. In het bekende m aandschrift "Bee World" komt n .l. van zijn hand een artikel voor, handelend over dit bijenras. Door kruising met een goed bijenras of met een bepaaide starn, een uitblinker, voortgekomen uit een zeker ras, zijn we immers .in staat de goede eigenschappen in onze inheemse bij over te brengen. Of, indien deze tot zekere hoogte reeds aanwezig zijn, nog meer te voimaken, ten einde en honingproductie en handelswaarde onzer inheemse soort hoger op te voeren. Onze inheemse bij door doeltreffende kruisingsexperimenten omvormen, haar goede eigErnschappen trachten te perfectionneren en de minder gewenste (welk bij enras of starn is volmaakt?) uit te schakelen, zodat er bij doeltreffende behandeling en doelmatige huisvesting ware krachtvolken ontstaan met uiterst geringe zwermneiging - echte productievolken waarmee het plezierig werken is en volkomen passend in ons wisselvallige klimaat met zijn miezerige, lang(Judge en vochtigkoude winters - een dergelijke starn op te b all wen en in stand te h ouden, dat is met recht een kweekprestatie Wie erugszins bekend is mJ;!t de wetten der erfelijkheidsleeJ.: - de goede maar ook de minder goede eigenschappen zijn erfelijk - weet, dat een dergeIijk resultaat zo maar niet een-twee-drie wordt verkregen. Crossbreeding - het kruisen onzer inheeIIl)3e bij 1vraagt opoff~ring, geduId, accuratesse, goed inzicht en. waarnemingsvermogen, naast geld en tijd. De te overwinnen moeilijkheden en tegensiagen zijn vele en van
velerlei aard omdat tal van factoren hier hun rol spelen. Zo kan men o.a. herhaaidelijk waarnemen, dat er in sommige, zo niet in de meeste bijenvolken, wat kleur betreft, twee, soorten bijen voorkomen: vosjes naast grijsgek1eurde, zijnde de 1aatste kleur de oorspronkelijke kleur onzer inlandse bij. Ook geeft niet elke eerste de beste kruising met een of andere starn van vreemde bloede goede uitkomsten. Menig imker zou daarover kunnen meepraten. De kruisingsproducten zijnde de nieuwe so orten door kruising verkregen, dienen, indien ze het aanhouden waard zijn, onderling op hun waarde getoetst te worden. Moeren en darren der lste generatie dienen, indien zulks gewenst is, met elkaar gekruist te worden en de daaruit ontstane generatie weer op haar practische waarde getoetst. Of er dient miss chien, indien de eigenschappen te w ensen overlaten, weer een injectie aal.l de 2e generatie met vreemd bloed te worden toegediend, wil men zijn doel bereiken. Goede productie-volken en -moeren kweken is niet een ieders werk, is een voortdurend jaar-in-jaar-uit tb'etsen van kruisingsproducten, is inderdaad monnikenwerk, ook a1 behoeft men nog geen monnik te zijn, wil men een dergelijk experiment dat een meer dan oppervlakkige kennis del' erfelij~eidswetten vraagt, tot een goed einde brengen. Geven we dan thans het woord aan Br. Adam: In de Engels sprekende land en is de Carnicabij bekend onder de naam Carnioolse (of Krainer) bij, want het grootste deel der bijen, dat de laatste jaren werd geimporteerd, was afkomstig uit Carniola (KarinthH!), een Iandstreek, v66r de eerste wereldoorlog deel uitmakend van Oostenrijk, doch in 1919 ingelijfd bij J oego-Slavie. Carniola mag rnisschien het geographische centrum zijn, waar de Carnioolse of Krainer bij
(vervolg van pag: 166)
worden geopperd. En tegen dat ene bezwaar, van dat gebrek aan ruimte; mijn tuin is zo klein en ik zit zo dicht op mijn buren; wil ik u nu een wapen in de hand geven in de vorm van de drie bijgaande foto's. Op foto 1 ziet u op het balconnetje van de woning van een onzer leden drie grote kasten (de vierde is naar het rampgebied gegaan) en een zesraamskastje opgesteld. De enige overige beschikbare ruimte was het dak van het schuurtje op de voorgrond en dat is te onhandig met op- en a£klimmen en moet bovendien gedurende het zomerseizoen ge,reserveerd blijven voor het opstellen van afleggers en reservevolkjes. Een bezwaar was, dat met de volken moest worden gereisd en deze daartoe via een smalle gang en een onhandige trap met een draai naar buiten moesten worden gedragen. Ook hiervoor werd een oplossing gevonden in de vorm van een eenvoudige hijsinrichting. Op foto 2 ziet u een kast aan "de galg" hangen, terwijl deze naar buiten wordt gedraaid en foto 3 ziet u hoe een kast voorzichtig naal' de begane grond wordt gevierd. Een sprekend hewijs dat iemand, die werkelijk wil imkeren, de plaats voor enkele kasten altijd weI weet te vinden. Mogelijk is "de galg" voor enige van onze leden ook nog een oplossing voor reismoeilijkheden en in ieder geval kunt u deze plaatjes gehruiken bij uw pogingen om nieuwe leden te winnen, want u weet het, de daling van ons ledental moet tot staan worden gebracht en worden omgezet in een stijging.
dat lukt niet. U weet dat in bebroede raten de uitwerpselen van de jonge bij, welke '
M.
167 •
~
lnheems is, Karinthi~ is ongetwijfeld een del' VOO1"na1llllste exportgebieden. De boge bw:gketens, dte h~t gewest omsluiten, hebben bet hunne e1' toe bijgeqragenl dat de zuivel'hcld van dit bijem'as bewa<).rd bleei, zoals miSscbien nerg~s ~de1's buiten dit gebied. Be diepe valleien, de eenzame en vrijwel ontoegankelijke ligging diep in het gebergte van menig boerderijtje, de buitenf gewone stren'gheid van het ' Alp~nk:lim:aa't en de soha~rst~ aan nectal.'gevende bloemen, hebben tot gev()lg gehad, dat in de loop del' tijden in Karinthie, orider het Krainer bijem:as vele stammen ~l, SQol''ten ontstonden. Isolement en natuurlijke selectie, hebben hier op harmonieuze wijze samengewerkt aan de ontwikkeling van de verschillende soarten en stammen. Karinthie en het noordwesten van Joego-Slavie vormen dan ook een wa'al.' Eldorado voor de genetieus. De Canuoolse bij worclt door een zekere autoriteit besdu'evep. a]s een donkergr,ijze bij, voortgekomen uit de gele Italiaanse bij. De' Ldeur uitgezonderd, is' de Camloolse bij nauwer verwant aan het Italaanse dan aan enig ander bijenras. Niettemin is de echte Carnic a zonder twijfel een zich onderscheidende soort van Apis mellifera, hoewel de rij der varia ties tussen de diverse soorten en $tammen van dit ras, zoals we weten, groter is dan bij enig ander bijenras. De prestaties in physialogisch 9pziebt tussen het ene bijenras en het andere lop en immers zeer uiteen. Een van de meest op de voorgI'ond tredende g<;lede eigensch~ppell. der Cal'A,ioolse bij is baal' buitepgewone zachtaardlgheid, en, v60t zover wij ervaringen opdeden is ze de bandelbaarste bij die er bestaat. Echte Krainers laten z"ich l:>ehandel~n zonder dat men een steek Op~ loopt, zonde!" masker of andere 1,lE!IlChCcl'lning, zeIf.s indien ze V(!.Il de ramen worden gese,hud. In dat opzlcht verschill en ze t.en z~i'ste met de Italianen. We kregen evenwel, toen we Kraine1's gingeR kruisen, In:uisingsprodueten waru:onder kwaadaardige voorkw~rnen. Vev-volgens is va:n belang: bun weerga1~ze gehardheid, lang leven en hun' vleugelkracht, enige van de waardevolste e.igenschappen del' Carnioolse bij. De lange, zlcb eideHoos rekkende wintel1s, de feUe' k:OU en de wispeIturigb.eid van een Alpenklimaat zow~l als de scb:)arste aan nectargevellde ;flora, droegen er bet huune toe bij, deze, vool'tl"effelijke eigenschappen te ontwikkelcm. Het aUes overtreUende weerstandsvermogen del' Cal!nioolse bij g1'enst ~an het ongelooflijke. Op 19 April 1952 bezoC:hten we er een .eenzaam boexdel'jJtj~, gelegen op een hoogte van ongeveer 42(l0 voet (1260 m) op een naaltte bergrug. Het was er oitter kaud en de bergen rondom waren met een diklre sneeuwlaag bedekt. De bijen wer.den op deze boer\ierij gehouden fu typisch Kt'aiuer kasten. Deze kasten of JUsten zijn Qngeveel' 6 dujm hoog, lOpl'eed en 39 duim lang en vervaru:digd uit % duiros hout. De tl'acUtie getrouw, overwintert de eigenaal' van die po~derij n90it meer dan acht volken. De kasten, op elka~r gestapeld, stc>n'den, e1" in twee rijen van drie en in een rij van twee, de i'ijen ~ij aan zij. Bebalve de beschutting door deze wijze van opsteUen verla:egen - de ,dikte del' kastwanden, en, om zich te behe1pen, iets aat op een dak geleek en als zodamg qienst rooest doen, I.l adden deze acht volken pl'aetisch geen ve.rael'e beschutting of on~ derkomen. Als aan de voorzijde van elk dezer kasten w:e.td geopend - van rook of een auder roidde1 we~'d geen .gebl'uik gemaakt - blee.k elke kast vol met bijen. Werkelij,k, sotnmige volken vobnden een tros, dl:ie d¢m dik, op de voorste raten die ze 't , jaar te voren gebouwd hadden, De Carnioolse bij 'Yormt zieh in de herfst tot kleine kolonies, en vetbruikt dtentCcllgevolge gedtU"ende de wintermaandeP e'en minimum aan voed. 5'e1, een zeeh gewenste en waardevolle eigenschap in tegenstelling met de Itaaanse bij. Ons werd verzekerd, dat ', de kolomes m.et e:eo voedselvoorraad van slechts 6 pond overwinter en, em, liet is vermeld~nswaal1d, een voedsel van niet de beste SOOl't. In Kal'inthie overwinteren de bijen meestal op honingdauwhoning aikomstig van de naa:ldbomenJ of op boekweithoning, indien de volken de, po~e.it velden ten N.W. va.n Klagenfurth hebben bevlogen. Van belangis, dat de Krainer bijell in de lente snel in
168
irolkssterkte toenemen zodra het eetste stuifmeel op Erica Carnea en op de wilde crocus kan worden ver· zameld, De eerste komt midden-Maart in bloei en de crocus ongeveer midden-April. Het weer is er echter in het voorjaar zeer grillig, zoals we dat zelf meemaakten. Het kan er plotseling warm worden - de volgende dag ver1teert men er in het hartje van de winter. Een lente, gepaard gaande met grote temperatuursehommelingen kan de zekere dood van menige kolonie tot " ge~olg b~bbep'. Volgens onze ervaring is er echter een groot verschil tussen de verschillende stammen en de beste stam vindt men zo maar niet aan de kant van de een of andere wag. De Cal.'nioo]se bij weet heel wat met haar tong te bel"eiken. Zulks is· van belang indien er ve~deD met rode klave,!' kunnen worden b"evlogen. Zij is eell prima bouwster en verzegelt de honin~celle.n 'h agelwit. De zegels iijn vlruc, niet bolrond en met een fl'aaie,zuiverzeshoeltige om!.ijning .De CSl'llioolse. of Krainer bij van de zuiverste SOOl't verzamelt m:indei' p:ro~olis dan enig ancJer Eurq,.pees bijem.'as. Zij gebrl1ikt veeleer was dan P~'op'o~is ' VOQ1' het dichten van splete.n, en het vlakken van oneffen:heden, Wij be· s~~.ouwen dit als ee~ zaer ~ewel1ste eige~schap.l~ant mets maakt bet marupulel'en m~t ramen Gnple.z1er1ger dan een ovel'dadig gebrllik van; Pl' opolis, vool'a! d~n, wanneer we m'et esp :kJ,e\Tel'ige, taaie en harsachtige soort te do.en hebben. Maar niet aIke starn. del' Krainers aIkomstig ultKarinthie za1 de honingcellen hagelwit verzegelell ·of eell, minimum aan propo.li$ gebruiken. Het enige grote gebrek van dit bijenras is: de buitensporige neiging tot zwermen. Een ras of stam, behept met dit gebrek is waardeloos voor de commerciele noningpl'oductie.Elke ,~dere gQede eigellschap beett geen waal'de; bij dit anes 'overh'eel'sende gebl'ek. VOl'~ jaar testten we vier 100'e1'OO afkomstig van vier vel'schillend.,e konjngiWletele~'s op bet vasta land. Elk detel' commereieIe stammen bleken op ooze bijenstanden waardeloos van-wege hun niet ti:1 peheersen zwermdrift. Opgemerkt dient te worden dat deze slechte eigenschap wetens en willens in Karinthie wordt aangewakke1'd door de daar in gebruik zijnde kleine kistwoningen bij wijze van bijenkasten. Mogelijk is deze buitengewone zwermdrift de kop in te drukken, althans binnen zekeregrenzen op de e~n of andere wijze te elimineren door selectie, De Carnioolse bij, voor 40 of 50 jaar geYmporteerd, vertoonde heel wat minder zwermdrift dan de hedendaagse. To'C:h g~oveil we, dat we gedurende ons onderzoek van het laats~e jaat een of twee stammen ontdekt hebben, die ten volle aan onze eisen beantwoorden. Een serieus ondel'zoek op onze bedrijven zal zulks nog nadex llitwijzen,. Naargelang de kennis., die wij hebbep opgeaaa~, strokend met onze eig~ erval'ing, is el' meer dan een' aanwijZing, dat de ,i n C<\rniola en het aangl:ellzende gebiedi~eeinse bij, in vele opziehten verschilt met de soorten, die in Karinthie onder bet Kramer bijenras voorkomell. Wij hOp en, dat wij in staat iu.llen ·z ijn deze 'bel~ngrijke zaak in de na.a ste toekomst tot klaarheid te l)l'enge.n. Wij heb~en olet gepoogd eell' gedetaiUeerae besemlj· ving te geven van de minder in 't oog springende karaktel'istieke eigenschappen del' Carnioolse Pjj. Zulks valt buitel1 het bestek dez.el' beschouwlllg. Het Kraine!" bijenras is jn vele opzichten een geheirozlnnig ras: De eigensChal>pel) van ,('In de mogelijkheden met qit ras zijn 't ot nog 'toe niet ten volle dool'grond. Vele van de el'felijke eigenschappen z.ijn sluimerend en slechts enkele komen aan het hcht d,oiu' kruisingen. Ik beschouw de Carnioolse bij rus van Cie hoogste wa~l'de en zij z:;U de basis vormen van onze kruisingsexperimlmten. Jlet beste bijenras moet voor dit doel worden gebruikt. Tot zover Br. Adam. Volgen wij zijn voetspoor. Hij is een goede gids. Borne. BERN. EEKMAN.
de Irnke~'sdag te H HVers.um heeft d e heer Baas voor een zeer belangstellend p,u bliek iets verteld over zijn beddjfsmeth ode. De imkers in ons land hebb en veelal klelne ;In.kom sten en gr ote uitgaven, aldus spreker, en een oude imker zei eens, dat het bijenhouden een spannende en boeiende bezigheid is, doch dat je de goede oogsten op je vingers kan teIlen. Nu is het natuurlijk niet voor iedereen weggelegd om elk ja ar oogsten te halen van ongeveer 100 pond . Daarvoor moet men de drachtomstandigheden mee hebben. Maar het is toch w eI mogelijk, d at elke irnker eens per jaar van ieder volk een volle honingkamer heeft. Bij vel en is het zo, dat ze aIleen een volle honingkamer hebben in uitzonderlijk goede zomers. Is de zomer niet buitengewoon geschikt voor de bijen, dan hebben ze dikwijls in het geheel geen honing. Het ligt voor de hand, dat we onze bedrijfsmethode z6 moet en kiezen en uitvoeren, dat we 66k in normale en slechte zomers een goede oogst halen. Terloops zij opgemerkt dat we niet aIleen meer honing moeten winnen, maar ook goede honing. We hebben: tot nn toe nog te veel inferieure honing aan de markt gebracht. Daarom is het goed, dat we tentoonstellingen houden als hier te Hilversum. E en prijs, door de imker op deze tentoonstelling behaald, geeft diens klant evenveel waarborg dat hij een uitstekend product koopt als het vroegere Rijksmerk. Het winnen van veel honing is niet zo moeilijk, als we ons maar met onze bijen bezig houden. Ze zijn onze huisdieren. We moeten sterke volken hebben. Van bepaalde zijde is critiek geoefend op de kunstgrepen, die we daarbij toepassen. Die zouden onnatuurlijk zijn, maar ... een vet varken is 66k onnatuurlijk en toch mesten we varkens, omdat we er voordeel in zien. Ook onze koninginneteelt is niet natuurlijk. Ook dit jaar heb ik van fruit, paardebloem en bessen de honingkamers vol gehad. De gemiddelde opbrengst per kast was dit jaar zeer vel' over de 100 pond. Tach was de zomer niet uitzonderlijk goed, integendeel, de laatste 5 zomers waren geen van aIle best. Elke imker kan het een eind in deze richting brengen als ,hij de bijen niet houdt als een hazardspel: ik doe iets aan de bijen, wat zulIen de bijen nu doen? Neen, we moeten ons vol overgave aan de bijen wijden en in onze omgeving, in onze afdeling moeten we een kruistocht voeren tegen "ongeloof" en overlevering. Geloof niet dat het onmogelijk is grote oogsten te winnen, het is 11iet waar. Geloof niet dat de gouden tijd achter 011S ligt, het is niet waar. lk heb daarvan voorbeelden in de vele brieven, die ik ontving. Iemand te Hilversum, die van plan was om de bijen af te schaffen, paste mijn methode toe en hij is op zijn voornemen teruggekomen. Iemand te Elburg heeft door het toepassen van mijn methode ontdekt, dat . .. het koolzaad honing geeft! Maar hij beschouwt nu ook het koolzaad niet meer als een "sanatorium" waar de bijen op krachten moeten komen, de volken moeten er bij het begin v an de dracht al sterk en overvloeiende van werksters staan om de oogst binnen te halen:. De heer Wietsma, die de bijen in de Polder jarenlang heeft gadegeslagen, k an aan de volken zien, dat er nieuwe bedrijfsmethoden zijn gepubliceerd in ons Maandschrift en dat ze door de irnkers worden toegepast. Iemand uit Vroomshoop heeft van zijn 90 volken 30 gemaakt, maar die waren dan ool{ niet te l;!euren, toen ze uit de polder kwamen. Dat is het gehe.im van aIle methoden: zorg voor zeer ste'ci{e voll<en als e1' wat te halen is en als het weer dan niet onafgebroken, maar slechts een paar dagen meewerkt, zitten de honingkamers vol. Het tweede gebeiln Js, dat we het zwermen stevig in de h and moeten houde.n, het derde dat we veel kunstraat moeten geven om uit te bouwen, minstens 3 11 4 vel per yolk en per j aar. Men moet niet aIle hell verwachten van een bedrijfsmethode, het is de toepassing door de irnker, die van veel meer belang is. Een op papier gezette bedrijfsI~ p
~
De .li eer Baas vaar de m icra foo n.
methode is aHeen maar een schema. De omstandigheden zjjn altijd weer andel'S en de imker moet de methode aan de veranderde omstandigheden a~mpassen, elk jaar 6p nieu w . H ij moet met de bi,jen m eeleven , de omstand~gbed,en in en butten d e kast aanvoel en . Ret SCh e nlc"l zegt b.v. qat we ljegin, Maart m.eeten be ginnen te drijfvoel'en, m aa r ik ben e~' dit j anr m ee b'egO)lnen op 27 F ebruaI'i, om dat de omstandig heclen op clie dag gunstig waren. Dan zet j e du s het schema en de datum OP zij . Ik h a~ ook eim paalt voerraten kunnen openJ{rabben , m aar dat h,eb 'ik ou weer niet gedaaTl, omd a t ik het zo aanvoelde dat het volk door het openmaken van de kast teveel warmte zou verliezen. Twee weken voor het koolzaad heb ik van mijn 7 volken 5 gemaakt. Om een paar mo'eren bij de hand te hebben heb ik de twee moeren met wat bijen in kleine kastjes bewaard. In verb and met het spuitgevaar hebben de bijen slechts 4 d agen op het koolzaad gestaan. Voor dien hadcte~ ze 0,P eta paal'deQ)oem in m.ljn woonplaats al zeel' veel 10sse hQning gewOImen . In die vJer dagen op bet koolzaad zijn de kasten nog twee lI\aal geslbten , maar slechts N"oor d e t ij d van t w ee uren . U knnt gerust, sIs el' spuitgavaal' 'd reigt, de k asten mrerdag sluiten, de t h:uiskomen d e bijen kuno en d<m- hun voon'aad ~rlet kwijt en ze gaan aan d e vool'zijde v a n de kas t titien wachten'. Na kOl"te tjjd is er geeil vliegbij meel' in het. veld. Als de kasten d an maar niet in het lcocilzaad st aa n dat gespoten wordt, redden we aIle aan de voorkant van de kast zittende bijen van vergiftiging. De opbrengst van het koolzaad was slechts 20 pond per yolk. Om de hOQfdvolken wat meer te verzwakken maakte ik dit jaar van elk volk een kunstzwerm in een kastj e dat naast het hoofdvolk stond. Het is een lust om te zien hoe deze kunstzwermen met de oude moer hun best doen. Als de klaver begint, laat ik de vliegbijen aanvliegen op de hoofdvolken door de kJeine kastjes te verplaatsen. De hoofdvolken heb ik, omdat ik ver van de polder woon, op een dop gezet en dan, dan begint de misere bij vele imkers. U bemerkt dat ik zelf van de gepubliceerde bedrijfsmethode afwijk, ill: p~ob eel' het Irlt ijd weer anders en betel' te eloen. Na Pinksteren b .v . zijn enige van mjjn volken bijna twee m a anden zonder moel' geweest, ik (vel''lolgop pag. IH)
lJ)e methode CJ3aas
169
U ,.T D E J A A G K , EP.,S Het bekende h-merikaanse blad Gleanings heeft aen Meen, dan 70 zeer volkiijke kasten (type D. B. met 12 nieuwe rubrJek: Bee Faets,- Bijen-feiten'; eeJ:~ bleemramen) en meer dan 1000 beVruchtingskastjes vOl'men lezing uit werken betre'ffende wetenschappeUJk onderde kern van de teelt. Andere bijenstanden op een afzoek. Dit beloof-t interessant te wOl'den, stand van enige ldlomet~rs, level'en levend mateJ)iaal In de Jaagkieps in, bet Augustusnummel' 1953 steide ik (bijen. en broed) voor de kJ-Eiine ka~~jes. Vtel'der zijn er de vl'aag .of wij, dO.ol' het verWiijderen van stuiimeel 'uit · nog 400 ka!;;tvo)kei:l ,verdeeld, ov~ 20 standen,w.aaruit de honing, niet op de verkeerde weg waren. De eerste de beste meEll'en v60r de teeIt gekozen worden. De Bee-Fact geeft hierop het volgende antwool'd: moerdoppe.n worden in zeer stel'ke volken getee1d, deze zitten in kasten, welke deor een tussenschot van koninMen kan dOOl.' zeven de vitamlne l1it de honillg halen. Ih verband met de neiging om bij de honing'-behandeginne-reoster in twee ~l'fdelingen !cunnen worden geling zeef-persen (filter presses) te gebl'Uiken, is het deeld. van belang te wet en wat VOOl' invleed dit ep het eind- ,0 m in het voorj'aar stel'ke volke)1 te hebben, laat men product beeft. melin twee koninginnen OVel'wint~ren, waarvl;lO er een Volgens ME. Haydak en andere geleerden wordt door in de lente, juist voordat 4e teelt een aanvang zal het zuiverenJllet dia"tome~enaarde het vitamine-gebalte nemen, we'g genomen 'Yol'dt. Door het vel'enigen 21jn de in hohing verminderd en 'dlt moet vermeden worden, VOlke.tl spoedig zwe~'ll:1roijp, dit wordt nog bevol'derd door' stimuleren'd veeren met een overvloeclig veeas~, G'enoemde aarde is een algemeen gebl'ulkt midde1 P.ij bet zuiveren van honing. voorn.amel.ijk samengesteld ui't honing. Voor de doppen gebnlikt men: kuns'tmatige nailjes, waarin zeer jenge Bij cbemisch ondlill'zeek hepben deze geleerden de volgendestoffell in honing aal)getl'offen: thiamine, riboflalarfjes overgezet wOlJden (,omlarimethode). vin, pyrodoxine, ascel'bis acid, pantothenic acid en niDaags v66r h,et inbrengeu van de teeltstof worde.n de cetinic acid. De hoeveelheid Van deze stoffen is volgens teeltvp~en , k1.aar ,ge.maakt dool'twee ram.en bJ.:oed, de geleerden verschillend en afhankeUjk van de nectal'welke op verzegelen staan, in de moerleze afdeling fe bl.'on en bet aantal aamvezige stuifmeelkorrels. plaatseu, hiel'tussen kornt Iwt I'aam met de teeltstof. De bijeu, bestem!i om de larVen te voeden, zljn werkDe lange-afstandl'Qper Gordon Pirie, bijgenamnd de leos gewaest en, zullen d.e ,-ingevoel'de moel'dOppen,l'ijkegaleppereode pankbediende, Brits athleet van wereldlijk Vall koninklljk voedsel voorzlen. klasse, moet dagelijks hard tramen. uNa: zo'n da,g he¢:t Vo)gens Piana zijn voor eep goed!;) tee-it 3 dingen nodig: Gordon een ellXll'm,e eetlust en de hoeveelhedE!n honIng, Ie. Kasten overvol bijen; pindakaas en melk, die bij nodig heeft, moeten ont2e. Een voortdurende dracht (kunstmatig of natuur• stel)eIld zijn". (Pm'ool). lijk) en Tljdens bet Interl)ationaal Congr.es te Amsterdam in 3e. Een beperkt aantal moerdoppen. 1949 maakte de Fl'ansnmn Paul Raynaud kenniB met de Met deze 3 dingen schippert Piana nooit. Italiaanse koninginne-teler Piana. Dit was voor bem aanleiding de in1'ichting van P~ana te bezoeken. liierDe moerdoppen worden no'o~t aan volken "gegeven die over schl'ijit hij it) de Revue Frangaise 1953/4. hun raten niet geheel bedeklten, ook moeten de teeltIn 1912 sticbtte Gaetano Plana zijil - nu wereldvervolken doppen aangezet hebben. mBal'd - bedl'ijf; dat ria zijn dood door zijn roons werd Het aant~ doppen hangt van bet selzoen af, maEll' nooit veortgezet. Bet is nu de grootste koninginneteeltj.nrlch- worden el' meer dan 10 gegeven, oek niet onder de ting van !talle, en is gelegen aan de voet van de, ~p~nij meest gunstige omstandigbeden. Als aIle- doppen genen, ten zuiden van de Po-vIakte. Dit is niet een van .sloten z.ijn worden zij uit de teeltvolken genomen en de guostigste streken vaer bijenteelt, daar de lUZel1Jle verzameld in een' daartoe bestemd yOlk (couveuse) dat de enige cll'achtplant van betekenls is, maar men vlndt ze gedli.J.:end~ 2 a 3 dagen OP warmte houdt. Op' biJgaaner doorlopend middelmatige drac.bten e,n de,ze 'zijn de foto tiet u een raam met 48 doppen. Dam'aa leomen de doppen in de bevruchtingskastjes. ~deaal voor de koninginneteelt. De teeltvolken krijgen na 2 a 3 dagen een nieuwe teeltserie. De gesloten moerdoppen worden zorgvuldig geco~tl'oleerd. Raynaud zag prachtige doppen en beeft er enkele geopend (het was half Augustus), de poppen waren goed gevormd en er was nag ov~rvloedig koninklijk voedsel aanwezig. De bevruchtingskastjes komen in een boomgaard op een afstand van een paar honderd meter van de teeltvolken. Enige geselecteerde darrenvoIken komen er tussen te staan. Elk bevruchtingskastje heeft twee afdelingen, elk hiervan heeft 2 raampjes tel' grootte van een kwart
170
,
.~
Voor zijn verdienste de bijenteelt bewezen, kreeg hij in 193~ de titel van Oekonomierat.
van een normaal raam (zie foto). Onder het voerbakje kunnen de bijen nog een stuk raat bouwen. Deze kleine volkjes kunnen niet overwinter en en worden in het najaar verenigd. Nadat de jonge moer bevrucht en aan de leg is, wqrdt nagegaan of dit regelmatig geschiedt. Daarna wordt de lroningin uitgevangen, gemerkt met de jaarkleur en vel·zonden. Piana teelt voornamel:ljk op productiviteit, op . schoonheid van de moer wordt niet gelet, maar een feit is, dm productieve koninginnen in de regel ook schone dieren zijn. Piana zegt dat men geen goede moeren kan telen als men zich ook niet op de productie van honing toelegt, want eerst dan kan men de juiste koningin voor de teelt uitkiezen. De Itali.aanse bijen zijn te herkennen aan de 3 gele banden op de eerste ringen van het achterli.jf van de werkbijen, dit is een kenteken van haar raszuiverheid. Maar helaas zijn er nog ste·~ds afnemers, voora,l in het buitenland, die geheel gele bjjen wensen, maar zij lop en kans dan geen koninginnen met goede productiviteit te bekomen. Veel aandacht wordt besteed om inteelt te voorkomen. Van regeringszijde wordt een streng toezicht op de gezondheidstoestand van deze teeltinrichtingen gehouden. De douane laat geen koningin het land verlaten, welke geen gezondheids-attest heeft. Dit moet worden afgegegeven door het Nationaal Bijenteelt Instituut, dat in deze het Ministerie van Landbouw> vertegenwoordigt. Ambtenaren van deze instelling controleren regelmatig de teeltstations, waarbij proeven van gezondheidstoestand der bijen worden gehouden. De heer Piana, welke de cliche's en foto's welwillend voor de Jaagkieps afstond, waarvoor onze dank, deelde nog mede, dat de jaarlijkse productie van zijn bedrijf 7 a 8000 moeren is, Waarvan de helft naar het buitenland gaat, Frankrijk, Engeland, Spanje, Noord-Afrika, Zuid-Amerika en Australie zijn de voornaamste afnemers, maar .zijn bijen zijn verspreid over de gehele wereld. Volgens Del' Imkerfreund 1953/8 is op 26 Mei 1953 een andere koninginneteler van naam, de Oostenrijker Guido Sklenar, op 83-jarige leeftijd overleden. lIt is de baauoreker geweest voor de Krailler bij; zijn Stamm 4'1 is inbrede krmg bei{end. Hij was jaren:lang rutgever van het vakhlad "BienenmUttereheu" en schrijver van het l~erboek "Imkerpraxis".
In Gleanings 1953/7 komt een bericht voor over de Mechanische Bij. Dit is overgenomen uit het blad "Ford Farming Voorjaar 1953". De Mechanische Bij is een machine waarmede de luzerneklaver betel' bestoven zou worden dan door onze bijen. De schrijver van het artikel, Al Goff, zegt dat voor het bestuiven van luzerne aan drie voorwaarden moet worden. voldaan: Ie. De bloemen moeten aangeraakt worden. 2e. Het stuifJ,neel moet droog genoeg zijn om als poe del' verstoven te worden. 3e. Dit poeder moet door de lucht geblazen worden om planten in de omgeving te bevruchten. Hieraan zou de Mechanische Bij voldoen: rubber rollen beroeren de bloemen, dan komi het stuifmeel in een verwarmde afdeling en' wordt vervolgens uitgespoten. Het· is een flink apparaat, dat op een tractor bevestigd wordt. Sommige boeren hebben goede resultaten medegedeeld: hun oogst zou verdubbeld of verdriedubbeld zijn. Maar de tedaetie van Gleanings zegt dat bijenhouders, die sterke volken ve.rhuren, met bang behoeven te zijn, niettegenstaande de eel'stesuceessen van de M'ecbaniscbe Bij. Men zal niet licht geld beleggen iri' e-en nieuW' -werktuig, dat slechts eenmaal per jaar gebl'uikt kan worden . De l'edaetie van het BHtish Beejournal sc1ttjjft in het nmnmer van 25-6-'53' dnt de BrUse -imkerswereld opgetogen is dat· de beklimmer v an de Mo'Ullt Everst bijenhouder is. De New-Zealander ; . Hilar,y heett, onwet~n~ nrlsschien ( oJ? de geslaagde eXi>editie was geen honing nieegenornen) een reusachtige l'eelame v,o or honing gemaakt. In het no orden van EngellUld zoud<m kle~e jongeus, maar ook m.eisjes, hun moeders niet meer vragen om "pop corn crackling crispels" (geroosterde maisvloklwn) ·te kopen, ma·a t honing, het voedsel waarmede Hilary de Top· van d~ Wereld heeit overw;onn~ri, . . De Austr81isian Beekeeper 1953/6 geeft een bericht uit de ,,-Daily. Telegraph" . De New-ZealEl1'ld-se bijerihouder Arch Lowe, dE! vader v.au ee:u bel'gpeklimmel', die in 1.951 met Sit· Edmund Hilary oolt een poging deed Qm de Mt Everest te 'bekllrnme:tl, schrijft hierin: . "Honing gaf hun taaiheid, welke hen. door koude sneeuwstormen en sneeuwbanken tot succes voe:cde. HoIiing gaf Hilary veel van het extra uithoudingsvermogen, dat hem. in staat ·stelde de eerste man te zijn die de hoogste top beJ:elkte". Hilary noeh zijn zoon waren rokers. Naar aat)leiding van een gestelde vraag schr.ijft een Franse wa~ het vo!gende: I{unstraa.t. gemaakt van een mengsel Veln' 8,5% bijenwas en 15% paraffine of minel'ale W1)S, wordt door de bjjen aap.genomep. S~del't 4 jaar bestaat zjjn ItUDstrallt uit 90% bijenwas en 10% aardwas~!lij yerwerkt 7 ton per jaar, zonder e~1ige aanm:erltingeo V
"
-' .
f
..
\,r;~. '" ,\-.<.,~ ...
.
.,~f
/'..~ .
...,.
. '
,'.' "
~ 'l... '!f;I;'"i, ,~~-, ... :'. -G~, jf, j':"'~" \ ' 'A' '1-/" ' .'\
jI.:,
.
': ,"t"':i._"
"'.: ,~~
.~
,v .'. -.. .. . . t,:
,
, . <..:~~~:. ~...,.\.;~ ,,,.',...::"'Ci '. :';",::J. ..~l~' ., '. rJ~),' ., ",,, ..« ,."." '-'t',-'"""'-"'". ', .... ' ....'iP·' \,~~• ~. <"' r·,·· - ___~ ~................. ,.-,.,vi.'·J,·ioJ., p"
De bevTlLchtingsvolkjes, komen in een boomgaard te staan ....
it" , f~" . ~. ~~ .~~ :'. .1/;"" ...... ,., '("~~ ~ ....." .-~ .. . ;' \; , ~ .'C~'t'!.;. . .'.:fJ. •.. .: .:.,~~. '~9'!
.'W'
._
> ' ,,' ',:'
.~ ~
'.:Cf,l'\;1""
~~"~,,~-(i.t... .; ,~
....lio:"ft'''' •.....,:<. • • ,........... :,.,'!";u". :::"::£'..... ~~~ .-};i.".~}}f;P}'·S .
"_ .. <
.'" ,:'..
_
•
"",.~
,;'" . '>,," . •.. < ,.~.: ..... : .. '~h.d"·.,·' ,~~.:;4'...~,.<:~ • .of.' d .".'. ·
... .
<
''';:;<.'i;"''';''i,i,'' ,W .; • ....:',":(1...' . '
.' . ," .... 't
171
..
'
8M"
deu'{jclhoekje
Hoe 't mij weI een8 verga an is! Het volgend gesprek had rond half Mei 1950 plaats. - Zo, Kees! Hoe is het met de bijen?" Kees, ecn oud cursist, haalt de schouders op. Maar tenslotte kwam het antwoord dat ik verwacht had, 66k. - Ja, kijk eens, dat is z6 gegaan. Verleden Herfst had ik niet veel tijd om op te voeren. Begin November namell ze met meel' op. Toch 'v loog er in het voorjaar nog een . Maat to'I,ID was het z() ch'uk. dat nalcijkell er bij ingeschoten is_ ToevaLlig vertelde' mj,jn zws,ger hieruasst, dnt er eergistcr hij mij in de heg een zwerm aanvloog. Ik heb op het punt gestaan te gaall kijkeu, ... maar nu u lOcil hier be)1t. .." En we gingen kijken, natuurlijk! Drie kasten dood, 'n luchtje! VerdeI' 'n pracht collectie wasmotten en een pMr knusse muizennesljes met talrijk. kroost. Een der volken had h~t vQorjaar gehaald. zich goed olltwikkeld en had inderdaad een zwel'm gegeven. Kees had het druk gehacl, dat is WBBl', maar wie heeft 't tegenwoordig niet druk? U denkt dat Kees geen ama-
Een volledige spaarkast, bestaande uit twee broedkamers met raampjes en a/standblikjes, een d ekplank, eeIL reisraarnseparator, eelt voerbak en een zinken bak,
teur, geen liefhebber is? Toch weI. Het is een flil}ke kerel, een harde werker, maar hij is een beetje slordig. Hij wel'kt l1iet met overleg, zonder systeem, hij ziet niet vooruit. Na dit aIles zullen velen van u (een) Kees kennen. Hoe het ook zij, elk van ons weet nu onael'h~nd wel, dat mell tegetl\~ool'dig in een zaak-'of bedrij£ heel andel'S to werk ga~t da'l enige tient~lel:l jal'en terug. 'In de earste plaats wat de uitl'ustillg,' de 'macliinel'ieen, de technjek 'sangA.8t ell ten hveede . mirtstellS even belang. rijk - \vat de leiding, de planning, hetreft. In laanten en vnkbladen solU'ij{t ll'!eJl over dC'I.e zaken ook vaak maar lneestal lUet moeilij~e en gflleel'~le woordell, die 2:0 sLilletj eS aun elke Nederlander dient 'te kennen. Herinner u: modernisering, intensivering, sanering, rationaliserillg en, om uit de toon te va11en: efficient. Menigeen zal geneigd zijn om op te mer ken dat bijenhouden een oud yak is, waar we met de levende natuur werken en niet met dode sto£. Me dunkt ik hoor het u zeggen. Hoe staat het dan met land~ en tuinbouw? Onze Vereniging telt honderdel1 land· en tuinbouwers. Hoe grondig zijn hun methoden, gereedschappen en behui-
172
zing veranderd! Vel'gelijk de koestallen, val'ken- en kippenhokken van enige tientallen jaren geleden met de hedendaagse. Bekijk de machinerien. Zie de vooruitgang in de Een complete spaarkast. fruit-, groente- en bloementeelt. ledereen kan op zijn eigen terrein het best vergelijkingen maken. Wij hebben onderwijzers, laat hen spreken over de grote vel'anderingen in him yak. Waar kunnen onze spoorwegmensen niet op bogen? ledereen kent de oude stoomtreinen en de nieuwe diesel- en electrische ste11en. Wie kan dit lijstje niet uitbl'eiden? Wie is er niet van overtuigd, aaL aHes wat niet meegaat in de snelle ontwikkelingsgang, verdwijnen zal? En nu onze bijenhouderij. Zeker, de korven zijn vervangen door kasten, maar niet gewijzigd is, zekel' niet in voldoende mate, de techniek van het imkeren. Wij zijn achtergebleven en dat wreekt zich. Toegegeven moet worden, dat er verschillende oorzaken zijn aan te wijzen, die de bijenteelt schade doen en deden. De diepste oorzaak van de achteruitgang ligt in het feit, dat de bijenhouderij zich niet wist aan te passen. De Minister van Landbouw, die de bijenteelt een goed hart toedraagt, heeft het dit j aar duideIijk gezegd: "Het verkrijgen van betere uitkomsten met het houden van bijen moet worden verkregen door verlaging van de kostprijs en een meer modeme en rationele bedrijfsvoering." (Aprilnummer bIz. 65). Een en ander klinkt misschien niet zo plezierig. Maar j'a, als je een euvel verhelpen wilt, moet je eerst de oorzaak opsporen en dan pas kun je maatregelen nemen. u is de Redactie-COltlllllSsie zo vriendelijk geweest om nrij DOg een j8a,1' als j"eugp-rl1briel(-mens te laten leven, en ik zou ditsclu'ijf-jaar willen gelu'ujken om voor oru:e b'eginnelingen eel'l eenvoudige en goede mani~li v~n il13keren t~ behandelen. Pl'sctijk dus, wa81: het nodig is' n9g aangevuld Dlet de nog· ontbrekende theoretisahe kennis. Niet dat ik tn.e vootatel de bijenteelt clnal in een slag mee ~"oOl'uit te In·engen. Het is sleehts een poging om in de geest van de redflctie - doorblader de laatste jaargangen van het Maandschrift - voor wekker te sp~leI1- ' Ik We"eL,er aUes van: wekkers zijn geen gl'sag geboorde dingen, je legt ze, vooral als ze vroeg rammelen, gauw het zw:ijgen op. Maar, reiziger, denk er ann, de trein wacht niet! Natuurlijk zitten een paar oude rotten te grinneken .... "een practische en goede methode, achter een bureau en op papier!" Ik heb niet zo'n grote maat schoen, maar nu staan ze toch bijna op m'n tenen! Met de te
bescbrijven werkwijze - die helemaal geen tri,tvinding van mezelf is - heb ik gedm'enae 5 Ii 6 jaa!" ruhn 100 volken behandeld> vel~deelc1 civer 7 stallden, ""BRl·· van de' dichtstbijzijnde ongeveeJ' 15 km en de verst . verwijderde ongeveer 70 km van mijn WOlling' lag. De l"esulratel1 waren niet verOlltrustend.
Wie werk~ moet ge'reed"cnap hebbeI;l. VerschiUende jOl1ge il11keJ's hebben in de loop van dit jaar cell spaarkast oJ een gedeelte daarvan aangeschaft. u ga ik vast een verlanglijstje VOOl' hen mak~n. Dat is prettiger -V00l: de huisgenoten . Volgelld jaar hebben we llodig: 1. Een volledige spaarkast, d.w.z. twee broedkamers, 20 ramen, met raat of kunstraat; 40 afstandblikjes, . een zinken dak, een voerbak, een dekplank, een separator'reisraam en een 1l10erro(')ster. 2. Een zesraamskastje met overvallend dak en voer· bak; 6 raampjes met blikjes en kunstraat. Nuttig en gewenst zijn de volgende artikelen: Een of ander rookapparaat, een koninginnehuisje (gewoon model) en een beitel, ook weI genoemd raampjes· lichteI'. Ret wordt een respectabel bedrag, vooral voor de echte "j onge" imkers. Beginnende ouderen zittell er soms ook mee. Orne Toon b.v. wil graag modernisererr. Rij zucht maar, want Tante Tonia houdt de touwtjes strak. Pak zo'n geval diplomatiek aaD, zinspeel. zo nu en dan op de te verwachten oogst en tnenige Tanta TOliia zal zich laten verleiden om de huid van de beer alvast te verkopen. Beginners kunnen ook naar het Rijkssubsidie clingen. Volg dan met ijver een eursus voor beginners.
Reb je een tuintje? Bestel dan nog gauw 50, 100 enz. eroeussen. Zet ze een handbreed onder de grond met het neusje naar boven. H et kiln een onderdeel van onze diplomatie zijn; voor de bijen is het in ieder geval goed. Let maar eens op als ze bloeien! Tilburg H. VAN GOOL Dathepij p zonder leogelventiel, idcm met leogelventiel (uit· elkaaT genomcn), blaasbalgberokCT met rol golflearton dat in deze bCToker wordt gebruikt en cen "rookblazer" die men met een koord om de hals hangt. 111 en blaast in het ene eind van het mondstuk en uit Tlet andere eind konLt de TOok te voorschijn.
Koninginnerooster (draadrooster J, moerhl£isje, a/standblikjes en t/liee soorten schmapbeitels 0/ raampjeslichters. OilS J,sugdhoekje wordt zcw' druk gelezen door jmkel's, die ll.as met bijenbouden zijn begonne)i en door hcn, die re.cds eell pam: jam: bijen houden. Vele imkers, die in het nfgelepe'l'I bijense.i.zoen lllet een zwerm zljn be· gotlnen, hebhen die zwerm volgens de in het Jeugd· hockje g~geven l'ichtlijnen bchandeld. Hoe moeten zij nu h~t volgende jam verder it.rikeren? Roe moe ten zijll in de Z'we.rmtijd 1954 hun vol ken behandl'llen om sterk!>. volken te houdeJl, geen zwermeJl te verliezen en veel honing te winnen? De behandeling van de bijen in het tweede jaar is heel anders dan die in het eerste jaar, toen men in de zwermtijd begon met eell zwerm. De Commissie van Redaetie is de heer van Gool zeer erkentelijk, dat hij zijn rubriek ook het volgende jaar wil blijven verzorgen, om de beginnende imkers verder te helpen. Maar ook een zeer groot aantal gevorderde imkers leest ons leugdhoekje. In verband met de dan te behandelen 8tof zullen ook zij ongetwijfeld de voortzetting van deze rubriek toejuichen. 6110 SZ(erOfI1WfUtter'"
Wij maken onze lezers er op attent, clat het Kerstpummer van ons Maanclschrift niet op de eerste Dinsdag in December zal verschijuen, cloch omstreeks half Decem· ber.
173
,.
Is het houden van biJen -rendabel? Is de bijenteelt gesehild om aIs beroep te worden uitgeoefend?
...
Deze vragen werden voor 40, voor 15 jaar en ook nu door de een met ja, door de ander' met neen beantwoord. Omstreeks 1935 hoorde ik iemand zeggen, dat het een "centen-negotie" was. Doch een ander bestreed deze opvatting en zei dat de bijenteelt, mits goed beoefend, nogeen behoorljjk uurloon opbrengt.' Heden (Januari 1953) staan de meningen nog scherper tegenover elkaar. De organisaties spreken van een "noodtoestand" en kloppen om steun aan bij de Regering. De lei del's breken zich het hoofd om te weten te komen wat de kostprijs van honing is. Men spreekt tegenwoordig van "productieprijS", kostprijs van melk enz. Men rekent dan uit wat de onkosren zijn per een, heid geproduceerd product, hoeveel eenheden op een bepaald bedrijf geproduceerd kunnen worden en gaat aan de hand daarvan uitrekenen, hoeveel die eeriheid moet opbrengen om de ondernemer een bestaan te verschaffen. Daar boven op legt men dan nog een bepaald bedrag voor ondernemersloon, of, zo men wil, een percentage om een reserve te kunnen kweken. Deze vrij ingewikkelde berekeningen worden op agrarisch gebied tegenwoordig uitgevoerd door het Landbouw Economisch Instituut (LEI). Zou dat Instituut dan ook niet de kostprijs van een kg honing kunnen bepalen? Ingewijden verschillen hierover van inzicht. Of eigenlijk ook niet. Het zou b.v. vrijwel onmogelijk zijn voor het LEI een gemiddeld oogstcijfer per bijenvolk te krijgen, omdat de ene imker op een gunstiger plaats woont om honing te winnen dan een ander. Is de plaats minder gunstig, dan kan men met de volken gaan rei(vervolg van pag. 169) heb ze steeds versterkt met uitlopend broed uit de kunstzwermen en de resultaten waren betel' dan die van de andere volken. Daar zie ik weer een aanwijzing in voor een volgend jaar. Uit twee van de kunstzwermen heb ik de oude moer verwijderd, maar met de jonge koninginnen liep het mis. . Het op een dop zetten en het wegbreken van aIle doppen als de jonge moeren roepen, geeft geen zekerheid dat we geen zwerm verliezen, de kans op bruidszwermen blijft bestaan. Daarom heb ik van een paar van mijn beste volken drie ramen met bijen, broed en doppen in drieraamskastjes gehangen, om in ieder geval jonge reservemoeren te hebben. ' Was de moerloosheid van enkele volken te wijten aan het vervliegen van jonge koninginnen? Een lid van onze l'eisgroep had' vbrig jaar. zijn kasten blauw, geel en wit geverfd en bij had allemaal bevruchte jonge moeren. Dit jaar eehtel' hadden ook enlge v.an zijn volken geen bevruchte jonge moeI'. Mdoende is dus ook dat niet. U bemerkt weI, dat ik u voor het behandelen van de volken geen enkele zekerheid kan geven, waaraan u zich kunt vasthouden. Wij wijken altijd weer van ons schema af en eigenlijk hebben We maar een zekerheid en dat is een heel belangrijke: dat we altijd honing krijgen. U moet dan ook niet denken dat aneen een methode van belang is. U kunt hetzelfde resultaat bereiken als onze gl'oep, als u een geheel andere methode voIgt. Als u die dan maax:- toepast, niet naar de letter; maar naal' de gee!lt. Eep. iml<el' b.v. had in het verledtm gemidd~~d van elk van zijD- 7 volken 7 pond h~lnlng. Totaal zeg maal' 50 pond van 7 v91ken. Dit jaar concentreel'de hi.i de v]iegbijen van aile 7 volken op 2 kasten, Resultaat: 120 pond honing.
174
zen, doch dat brengt dan weer ongelijke bedrijfsonkosten mee. Dan past de een een geheel andere bedrijfsmethode toe dan de ander. Uit de practijk del' laatste jaren blijkt hierin weI een heel groot verschil te bestaan wat de oogsten betreft. Het LEI zou niet andel'S dan een gemiddelde kunnen berekenen doch het geheel zou theoretisch, onzuiver blijven. Dan hebben we voo)' ogen gehad, dat het ,ondel'zoek zi.eh zou bepaien tot die bedrijven\ die het bijenhouden uitsluitend als beroep uitoefenen en dat zijn e1' missebien 10 in ons land. Doell deze bedrjjven we1'ken onder gebeel ·andet·e omstandigbe'de!l dan bet gl'OS van de imkers. Om 'geargumeIiteerd bij Regel'ingslnstanties aan te kloppeu, moet men bescbikken over gegevens, sal'C'\engesteld door o1'ficieel ellitende bUl'eaux. Enerzijds stellen we dus de we)ll:lelijldleid vast, van bet sameDstellen van gegevens door het LEI, anderzijds weten we, dat die gegevens nooit goed kunnen zijn. Conclusie: betel' niet dan fout. Kunnen wjj zeIt met onze inzichten ill de practijk, een kostprijs vaststellen? We moeteu het m.1. beel ,diebt kunnen bel'l,aderen. Evenwel pl.ijft ook VOOr ons het grote verschil in oogst een 'StruikelbJojc Hoewel niet geheel, is het toch voor een groot deel de bekwa::rmheid of oIibekwamnbeld van de bijenhouder, die de d'oOl'slag geeft. . ' De vraagwaar bet om gaat is ~n
Het is aan de imkel' zeJ:f om te zorgen dat hij tot de derde gpqep pel1ool't. En al schrijit de "Friese Koerier" dan ook dat de klaver in Friesland het alweer slecht. heeft dU jaar, het stemt mij tot tevl'e9,euhe.id dat iIt van mijn 5 haalvolken ,m eer dan 600 ,p ond honing won. Z6 ken, het ill "s1-echt~" ja:l'en z.ijn. M'cl.al' wij stellen ons dan oOK niet in OP goede Jaren. Ook in slechte jaren moe ten de volken een flink overschot halen . .En dat k~n. Tijdens de klaverdracht hebben mijn vijf volken in zes dagen 125 pond honing gewonen en daarna hebben ze gel'egeld een o~e)'schot binnengebl'acht. Op dezelide pleit stond een andere imker, die in die zes dagen zijn bijen moest ... voer(ml In die 2CS dagen zijn er in de polder zelfs volken .. . v~l'hongel'd! We kunnen onze liefhebberij niet van een papiertje aflezen. Bijen zijn altijd nieuw. We moeten ons niet blind staren op een schema, dat op papier staat, maar met vone over gave aan onze volken werken. Er zijn veel onberekenbare factoren. Daardoor staan we elk jaar weer voor andere problemen. Het is dan ook niet mij bedoeling geweest u een antwoord op aIle vragen of een recept voor aIle moeilijkheden te geven. Dat kan ik niet en dat kan niemand. Natuurlijk moet u weI een bepaald schema voor de behandeling van uw bijen in het hoofd, of desnoods op papier, hebben. Maar de toepassing van dat schema is een zaak van ons hart, dat warm moet kloppen voor onze bijen. Op die toepassing komt het aan! geda~
Meteen rljst de vraag of hij zijnhoning aan particulleren, aan de winkelier of aan de groothandel ~er koopt. H~ff iemand, die 106 volken behandelt, nag tijel am de honing aao particulleren te vel'kopen? Is hij, naast imker, ook koopman? Om het geheel te benaderen moeten we, aan de .hand van wat we eJ.· uit d_~- pl'actijk van weren, een norm stellen voor de oogst. Daarnaast een nO~-m vOQr de opbrengst van 1 kg honing van b.v. de laatste 2 jam:. oin op de eE)nvoudigste wijze aan vrij nauwkeurlge gegevens te kom'en gaan we er van uit, dat een imker 100 volken heei!t. We nemen voorlopigaan, aat-eenman, b$oudens enige hulp bij het oogsten, 100 volken kan behandelen. Op hoeveel honing I5er volk st~llen we de jaaropbrengst? We hebben voor ons liggen de ,gegevens van een dame, die in een weideklavergebied 3 a 4 volken bield. Ze reisde niet met de bijen en had een gemiddelde oogst van 15,5 kg. De vakbekwaamheid was niet 100%, mogelijk ongeveer 75%. VerdeI' besehikken we over de gegevens van een imker, die OVEn' drie jal\l' 40 a 50 kg per jaar per 'volk oogstte, bij een aantal van 6 volken. Stell en wij zijn gemiddelde op 45 kg. Hij reisde naar koolzaad ,en klaver, riiet naar de heide. Valcbekwaamheid 100%. Als no. 3: van mijn eigen 2 volken won ik over 3 jaar gemiddeld 20 kg per yolk per jaar. Ik meen mezelf voor vakbekwaamheid weI een goed eijfer te mogen geven, doeh ik heb te weinig tijd. Gereisd naar koolzaad. VerdeI' goede gemengde draeht op klaver, lin de enz. thuis. De lagere oogsten van nos. 1 en 3 zijn toe te schrijven aan mind~' 'go'ede bedrjjfsmethoden. Van alle drle samen krijgen.v:e een g~ddeJde van 26! kg per volk. 'Nemen we dit, :a!gerond op 26 kg, als nOl'm, dan is dat aan de lage kant. Een beroepsimker zal zeker koolzaad en klaver bercizen"en zeUs mogelijk met' al zijn volken of met een deel daarvan de heide. Ook kan hij zijn volle tijd en aandacht besteden aan zijn bedrijf en hij zal boven de opbrengsten van de nos. 1 en 3 uitkomen. We nemen als, norm 2 draehtbronnen en ook 2 maal reizen, Voorlopig nemen we aan dat onze imker met 100 volken en met een gemiddelde oogst van 26 kg per yolk zJjll honing uitsluitend aan de gr,oothandel levert. Over 1951 en :(1)5.2 is de gt'oothandelspl'ijs gemiddeld te stellen op f-l,45 per kg. Aan honingopbrengst krijgen we dan per yolk 26 x f 1,45
=
Onkosten: 12,5 kg suiker per yolk a f 0,58 per kg Kunstraat. Hiervoor willen we rekenen op 2 broedkamers en op vervanging van 2 x 3 raten per jaar + 3 hcmingkamerraten (dun), die we gelijk stellen aan 1 broedkamerraat. Een goede imker verzarnelt meer was dan hij nodig :heeft voor kunstraat en we rekenen aneen het werkloon. Dit bedraagt f 1,- per kg, d.L 6 cent per vel. Voor 7 vel f 0,42. We zijn zeker niet aan de hoge kant als we voor de overgehouden' was aftrekken f 0,17, zodat voor kunstraat per yolk uitgegeven wordt Contributie Vereniging per yolk Reiskosten koolzaad. Per auto rekenen we 50 volken, kosten p. rit heen en terug f 50 p. yolk Hulp voor laden en lassen 4 x f 5 = f 20,-, per yolk Reiskosten klaver eveneens Laden en loss en eveneens Aansehaffing kasten. We stell en de prijs van een kast met dubbele broedkamer op f 35,-, levensduur 15 jaar. Rente a 3% en afsehrijving per j aar per kast Voor hulp-, reserve- en koninginnekastjes rekenen we nng Opstelling der kasten, stenen, sehroten Berg-, werk- en slingerruimte f 1500,-, rente
f 37,70
f 7,25
f 0,25 f 0,05
f
1,-
f 0,20 f 1,f 0,20
f
2,8b
f f
0,25 0,25
4%) afscbrijving in 30 jaer, rOlid' .f 1,Ge:reedsol1ap: slinger, .zeveI) , Gmmel's, bussen, betoker, veger, suikert~ll, RaS- of .petroleumstel, ontzegelvork, enige schepkol'veil: f 215,-, rent«;l, afSchl'ijving, ondel'houd . f 0,35 Hu.m, grouQ,verlies tuin ,(tot dieht- voor de stal Itan iets worden vel'bouwd), per jaar f 100,- f 1,Algemene onkosten, fiets, weegappru:aat, kruiwag~, div~rsen per jaar. f 50,f 0,50 Totaal onkosten per kast per jaar
f 16,18
Ontvangsten per kastvolk per jaar Ohkosten per kastvolk per jaar
.f 16,18
Netto oversehot per kast per j aar
f 21,52
f 37,70
d.i. van 100 volken f 2.152,-. In dit onkostencijfer is ,geel:! werkloon bevekertd, Het ZOU eeq minutleus gep,u zzel zijn om voor eUte bandelin'g het uurloon te bel·ekeneu. Belangtijker 1ijld het ons om ipa te gaan of een man inderdaad 100 vo]ken kan behandelen, zoals we in' het voorgaande hebben aangenomen. We hebben vall de werkzaamheden eet1uitvoerige opsteUing gemaakt, die bier wegens tekol't . aan plaatsrUimte niet wordt opgenomen. Op bep'a alde tij(len zal het zeer bard werken zijn. Zoals uit onze 'cftfcUlatie blljkt kan op bepaalde t,ijdstippenenige hulp n'i~t wo.vden o,ntbeerd. Als de ' imker zich met bezig .baiidt m,et lde det_a tiverkoop van heDing hee,i t hi] 1(.1·a<;· -tisch 2 maanden pel1 jaar vrij. Toeh zal de imker weI eruge honing particuliel' verkopen en de meerdeI'8 opbt;eng?t he,bben wij laten opwege'n t~gel1 de hulp, die hij bij het slinger en eventueel zal moeten betalen'. De mogelijltheid om in mindel' clrukke tijden nog ~ets bij te verdienen (tilin.? ldppen?) lrebbe-n we buiten bes~houwing gelaten. .. Als we het geheel overzien 1ijkt ons de bijenteelt als ho~fdbedl'ijf: niet aan,tl'ekkelijk. Het berekende inkonlEtn van f 40,- per week is te la~g; A1.S nevenbedrijf lijkt het ODS echter zeal' aantrekke~ij~, HOl:!veel volken als nevenbedrij:f lku.n nen worden gehoud"en, hangt van de omstandigbeden af. Ot;tze berekening van een 'netto QV,e rscbot van f 21,roqd pel' yolk lij},tt ons niet erg af1.Ilve·chtbaro:. Zou mpn naast ander werl!:20 volken kunnen behandElten. dab zou het een opbrengst va'n rond t 400,- l)er jaal' g~:ven. lIierbij ook ,er van uitgaande, dat geen honing p.~ticulier wordt verkocht. _ 10 VO~en zullen in vele gev,a llen naast een ander beo/'mje kunnen ,w orden-.gehouden en dat zou dan .een ue1to ovel'schot van f 200,- oplevel"en. Tr;i strekel), waro' geen draeht is op enltele tient~en Is\lometel's, doet' men betel' geen bijen te houden. G~at de verbouw van koelzaad uitvallell ~ en dat is l,1iet denkbeeldig - dan wOl'dt het moeilijker winst te m,sken. Ann g(lld bijpassen is bet cchtel' bijgoede im~ kers nog lliet toe. Is er nn een noodto~stanq '! VO'or de l:1 e dl'Jjfsllnkers weI. Voorde nevenbedl'ij-fsiro,kers Diet. Met het vorenstaaude hoop ik iets te hebben bijgedr a-gen tot net inzicht in de vraag of bijenhouden aIs haofd- en nevenbech'ijf l:e'ndabel geacoL kan worden. Uit ~et cJjfeI'materiaal zou een kostpr~s VOOl' .boning van j 1,50 per kgaf imker kunnen worden opgeroaakt. Dat komt neer f 1,50 pel' pondsflacon voor de verbruiker, Gelet 6p aanverwan~e artikelen en op de kooplu'acht van het grote publiek zal deze b.e slist oiet hoger mogen Uggen. Een hogere pr.!js zou direct tot' consumpii,ebat'ierking leiden. Ben verbod tot bet in de detailhandel brengen van bnitenlandse hOl1_ing zou cen vlottere a'f zet (luidelijk bevol·del·cn. Ksn 2.500 kg honiil.g worden afgezet voor f 1,45 per kg? In bepaalde straken Diet. Ook bier zou we!'ing van bni'tenlandse honing uit d~ kle.i.nhandel '. kunnen ~elpen , Betere af2et stimuleert steeds de betroklten bedxijfstak. TJ. STIENSTRA. Leeuwarden.
op
175
"
Zware volken, de massa moet het doen! Daags na 't ontvangen van het Groentje hadden we de eerste ledenvergadering van het winterseizoen. Als goed lid sla je nooit een vergadering over. Vooral als je weet, dat het bestuur actief is. De vergadering was, in tegenstelling met anders, goed bezocht. De voorzitter, die in zijn openingsrede de goed bezochte vergadering een verheugend teken noemde, bracht direct 't artikeltje in het Groentje over de ledenwerfactie ter sprake. Na zijn betoog gaven spontaan 5 leden zich op voor het bezoeken van niet-leden of belangstellenden. Verscheidene adressen werden opgegeven en verdeeld onder hen, die zich voor huisbezoek beschikbaar hadden gesteld. Welgemoed toog ik de volgende Zaterdagmiddag op pad. Op het eerste adres trof ik het niet, mijnheer was niet thuis en een vaste afspraak lukte ook niet. Op het volgende adres meende ik meer geluk te hebben, tenminste, daar werd de deur geopend door de heer des huizes. Hij bleek de man te zijn, waar het om ging. Ik stelde me voor en vertelde óók imker te zijn en gaarne eens met hem te willen praten over zijn bijen en onze vereniging. Bits zei de, overigens gemoedelijk uitziende, man: als het er maar niet over gaat lid te worden, want daar voel ik niets meer voor. Ik ben vroeger lid geweest en die vereniging doet toch niets voor ons, zie maar eens hoe duur de suiker is, daar moeten ze eerst maar voor zorgen, die is veel te duur. Hier moest ik voorzichtig te werk gaan, ik vertelde dan ook
zeer veel belangstelling voor z'n volken te hebben, Dit viel in goede aarde en ik stond al spoedig in een uitstekend verzorgde stal met goede volken. Gevraagd naar de honingopbrengst, werd mij een keurige boekhouding voor ogen gehouden, waar een opbrengst op stond, die ver boven het gemiddelde van wat er in onze streek in dit seizoen gehaald was, uitging. Methode van imkeren werd besproken, waarbij de steeds gemoedelijker wordende heer steeds neerkwam op zware volken, de massa moet het doen, dat weten we toch allemaal wel. Prompt antwoordde ik het daarmee volkomen eens te zijn: dat is dan ook de reden, dat ik bij u kom. De massa moet het doen. Willen we wat bereiken, dan moet onze vereniging sterker worden. Goedkopere suiker, verbetering van de aanplant van honinggevende gewassen enz. kan alléén bereikt worden als we een groot aantal leden hebben. Hiermee zijn we nu gestart, we hebben een ledenwerfactie ingezet en zagen gaarne, dat u diók lid werd. Het kostte me niet veel moeite meer, één nieuw lid was geboekt. Het nieuwe lid gaf mij tevens nog het adres van een vriend, die er deze zomer mee begonnen was, waardoor het nieuwe lid tevens in toepassing bracht ons motto:
Boekbespreking
zo mogen uitdrukken, aan de bronnen der bijenteeltwetenschap. Doch, hoewel wetenschap en practijk in dit boek op zeer gelukkige wijze samengaan, de lezer zal er geen enkele theoretische beschouwing of wetenschappelijke verhandeling in vinden. Het boek is geheel voor de practijk geschreven.
*
•
H. van Gool: Bijenhouden met succes, 149 blz., 82 foto's,
Uitg. Boeren- en Tuindersbibliotheek J. Pompe, Leiden, f 3,90.
De schrijver van dit nieuwe bijenboek verenigt een aantal kwaliteiten in zich, die ons een boek waarborgen dat ver boven de middelmaat uitsteekt. In de eerste plaats is hij een man van de practijk. Gedurende een reeks van jaren heeft hij vele tientallen volken behandeld op verschillende plaatsen in ons land en onder de meest uiteenlopende omstandigheden. De weerslag hiervan vinden we in het boek: het is geheel gebaseerd op de eigen practische ervaring van de schrijver. De imkers, die de heer van Gooi persoonlijk kennen, en dat zijn er zeer vele, weten, dat hij de kunst van de omgang met bijen verstaat, een van zijn leerlingen noemde hem zelfs een „hijen-tovenaar". Imkers met groter vaardigheid en bedrevenheid zijn er in ons land zeker niet veel te vinden.
In de tweede plaats is de schrijver onderwijsman. Als leraar
in algemene dienst van het Rijksbijenteeltconsulentschap te Tilburg heeft hij honderden beginnende en gevorderde imkers ingewijd in de geheimen van de bijenteelt. Hij weet zich geheel in de gedachtengang van zijn leerlingen te verplaatsen en bij lezing van zijn boek blijkt telkens weer dat hij precies weet waar de moeilijkheden schuilen. In de derde plaats is hij als imker gevormd, als we het eens
176
IMKERS, ALLEN AANGETREDEN, OP NAAR DE 14.000 LEDEN. Een aangetreden imker.
In de vierde plaats verstaat de heer van Gool de kunst om datgene, wat hij te zeggen heeft, op eenvoudige en glasheldere wijze te zeggen. Onze lezers weten dat reeds uit het „Jeugdhoekje" van ons Groentje, dat door de schrijver wordt verzorgd. Een voordeel is naar onze mening, dat in dit boek niet een veelheid van bedrijfsmethoden oppervlakkig wordt onderwezen, doch dat de schrijver één methode, nl, de Aalster bedrijfsmethode (methode Evers) tot in alle bijzonderheden behandelt en elke te verrichten handeling van voorjaar tot herfst nauwkeurig beschrijft. Bij het verschijnen van binnenlandse en buitenlandse bijenboeken vragen we ons wel eens af of al die boeken nu werkelijk „in een lang gevoelde behoefte voorzien". Het verschijnen van dit boek zou alleen reeds gerechtvaardigd zijn, omdat het de lezer de moderne bedrijfsmethoden leert uitvoeren. De weg tot imkeren met voordeel en succes wordt de lezer zeer duidelijk en in alle bijzonderheden gewezen. Niets ontmoedigt de beginner meer en niets stelt hem meer teleur dan dat hij het jaar op jaar: bij gebrek aan een goede gids, verkeert doet. En zelfs de gevorderde imker, die bij gebrek aan deugdelijke voorlichting een paar jaar achtereen teleurstellende resultaten bereikt, is wel eens geneigd om in arren moede de bijenkap maar aan de wilgen te hangen. Omdat dit boek voor velen de weg tot succesvol bijenhouden opent, is onze Nederlandse bijenteelt met het verschijnen er van zeker gediend. G.
del
ruien schrijft
ZWERMENDE EN NIET ZWERMENDE BIJEN. In ons Groentje lezen we af en toe ingezonden stukken en vragen en antwoorden over het zwermen. De een zegt er dit, de andere weer dat over. Maar nog nimmer las ik een beslist afdoend middel om zeker het zwermen tegen te gaan. Als gepensionneerde heb ik vanzelfsprekend tijd genoeg om mijn 10 kasten bijen op tijd de nodige beurt te geven. En toch kon ik ze nimmer geheel de baas worden. Jaren geleden bijv. had ik 15 Juni alle volken in het bezit van een jonge leggende moer. Tot aan de heidedracht ging het best met ze; een jonge moer, wel die zwermt n.l. niet meer! Wie lacht daar? Dit deed ik niet, toen de volken op de heide plm half. Aug. ging inspecteren. Niet één, maar alle volken (ik had er toen 6) hadden gezwermd, twee zwermen zaten nog bij de stal in de lange heide. En dat reeds met nog open moerdoppen. Nu kan het zijn, dat ik mijn bijen, wat zwermdrift betreft, wel ging verslechteren; ik voegde aan mijn opzetters vaak kale volken van korfimkers toe en mogelijk kreeg ik daar ook wel een moer van op de plank. Ten einde raad nam ik in 1951 het besluit, om een ander soort bijen aan te schaffen en mijn zwermduivels op te ruimen. In dat jaar had ik nog een paar Enschedeërs, collega imkers mede bij m'n bijen op de klei. Linde en witte klaver waren toen de drachtplanten. Toen ik hun een flink volk met jonge koningin liet zien, keken we alle drie niet weinig verbaasd; we zagen n.l. dat het volk reeds had gezwermd op open doppen, met slechts 5 ramen, van de 16, met broed. Door toeval was ik dat jaar (15 Mei) in het bezit gekomen van een originele Italiaanse koningin. Een prachtexemplaar, waarvan de nakomelingen ook prima gekleurd waren. Dat jaar heb ik er plm 15 jonge moeren van gekweekt, die, bij een collega imker, die ook eenzelfde koningin had ontvangen en op zijn stalletje anders niet dan gele darren had, bevrucht zijn geworden, 90%rein. Geen van die beide koninginnen heeft in 1951 zwermplannen gehad, die van mij in 1952 ook niet. De uitwintering van de geeltjes in 1952 was even goed als van de zwarte, die ik voor alle zekerheid nog een paar had aangehouden. Het omwisselen van de zwarte tegen gele koningin, welke ik op alle bekende manieren heb toegepast kostte mij wel enkele geeltjes. Begin Mei '52 bracht ik 8 volken naar het koolzaad. Zwarte en gele volken. Resultaat: opbrengst slecht, maar de zwarte bij terugkomst, alle met moerdoppen, één reeds zonder koningin, dus gezwermd, en de Italianen: geen spoor van zwermen. Ik dien nog te schrijven, dat ik alle koninginnen, waarmee ik reis, ga knippen. De zomerdracht was hier in 1952 redelijk, de geeltjes deden het zeker zo goed als de zwarte en van zwermdrift bij de Italianen was hoegenaamd niets te merken. Ik had, wat zwermen betreft, mijn zin en kon m.i. gerust verder boeren met de geeltjes. Dus zette ik 12 Italianen en 1 zwarte op. De 24e Febr. was het hier een mooie zonnige dag. Alle bijen waren flink los en de volkssterkte was goed. Zowel van de gele als van die ene zwarte. In het voorjaar was het zeer slecht met mijn volken. Wie werkt maakt fotiten en zo ontdekte ik mijn vreselijke fout, gemaakt tijdens het opvoeren in Sept. Ik heb n.l. aan de suikerstroop (1 op 2) een partijtje oude koolzaadhoning toegevoegd, welke niet vrij van gisting was. Gedurende de winterzit had ik normaal dode bijen, maar in het voorjaar openbaarde zich mijn fout. Het gistingsproces van het voer werd met de warmere dagen steeds erger, wat tot gevolg had, dat mijn volken steeds zwakker en zwakker werden. Uiteindelijk hield ik 8 redelijke volken over. Ik vertel dit even opdat het als waarschuwing moge dienen aan hen, die soms oude honing, ongekookt, zouden willen. voeren. De ontwikkeling van mijn volken in Mei bij de kool
ging best. De zwarte was in Mei de enige, die zwermplannen had. Omstreeks 20 Mei kocht ik van een collega een flinke bromzwerm. Ook vond ik nog een goede zwerm, zodat ik in Juni 7 Italianen en 3 zwarte volken had. De oude volken stonden begin Juni op 2 broednesten (8 raams) plus honingkamer. Dd zwermers op 2 broednesten. In 't laatst van Juli — alle zwarte werkten op zwermen kreeg elk volk er een broedkamer de gele nog niets bij, maar het was voor de zwarte toch nog mosterd na de maaltijd. Eens per week n.l. nam ik alle volken los, maar trots dat, ben ik alle zwarte koninginnen kwijt geworden en slechts één bastaard gele. Terwijl ik dit schrijf staan mijn 10 volken klaar voor de. heide. De vier afgezwermde hebben nu ook alle een flink broednest met jonge gele moer en de zes oude moeren, die slechts sporadisch een dop hebben gehad in het begin van Juli, zitten als vanzelfsprekend tot berstens toe vol bijen en ze leggen nog flink door. Tussen die oude koninginnen zitten nog 2 van Juni 1951, deze hebben in het geheel geen zwermplannen gehad. Of de opbrengst van de geeltjes evengoed of slecht, zoals dit jaar, is, kan ik nog niet goed vaststellen. Voor me zelf ben ik in elk geval tevreden, dat ik nu bijen heb, die noch zwerm- noch steeklustig zijn. A. REINTS. Hoogezand. —
GIJ ZIJT SCHULDIG! Gij bijen, die medeschuldig zijt aan de vorming van zaadkomkommers. Dit is een in de laatste jaren meermalen gehoord (voor)oordeel. Is dit oordeel gegrond of misschien wat lichtvaardig? Mede naar aanleiding van een „schrijvende lezer" in ons laatste Groentje, die mijn naam noemt, wil ik nog gaarne een geval uit de praktijk inzake komkommers noemen. Dertig jaar geleden werkte ik, in het komkommercentrum Loosduinen en kreeg daar vrienden. Deze zomer kwamen enkele van die oude vrienden respect. met hun Dames me nog eens in Babberich opzoeken. Typisch is, dat een van hen (we waren toen allebei een paar ondeugende rakkers) thans bestuurslid is van de Loosduinse Veiling en een grote komkommerkwekerij heeft en onderget. bestuurslid is van de veiling Zevenaar. Dat Loosduinen momenteel op het gebied van de komkommerteelt nog iets betekent getuigen de volgende cijfers: de totale Nederl. opbrengst van komkommers in '52 bedroeg f 16.000.000,— waarvan het dorpje Loosduinen er f 4.000.000,— voor zijn rekening nam. (Tuinbouwgids 1953). Er worden dus momenteel nog komkommers geteeld. Ook worden er bijen gehouden. De Loosduinse komkommerkwekers hebben volgens mij (gehoord van mijn vriend) een heel behoorlijke regeling met de imkers ter plaatse getroffen.
De heer Drijer van Rijssen en zijn vrouw genoten op de Imkersdag te Hilversum....
177
De heer C. Proper te Epe inspecteert een van ziJn korlvolken.
In, 1923, bad niemand ar erg in, dat het juist de bijep wru:en, die het vormen van zaadkomkommers ste'l:~ bev.ordeFden. Thans in 1953 (li:omkQnu;ners, bijen, de natuur, mensen, tijden; aUes veJ;andert en. bovendien moeten we met de tijd mee) is men hiervan algemeen overluigd, teilminste van de zijde van de kornltOmm~l' kwekers. De voorlichting zal hlel'toe het hare wei hebben bijgedragen. Als voorm,alig Loos9,uinse volontair kweekt ondergetekande nog steec1s op zijn Loosduins komkommers, a11s het dan Ook maar voor eigen gebrwk ond~l' 5 lamen plat glas. Mijn vrielld, het Loosduinse veilingbestuul:1>lid, bewonderde heijalve iuijn bjjenstand ook mijn komkomm.el1l'ijtj,e en stond ar a)s valanan verpaasd van; dat dl' kOmkommers, niettegenstaande het een warme JJjj was, in JUll el' nog 20 prachtig, blj stonden'. De 'groekyoorwaarden waren echter steeds guns.tilt gehouden o.a. preoies ,genoeg yacht. in bodem en lucht, de juiste beme.sting, licht, warm'te enz. enz. Zjjn verbazihg steeg eehter ten toP. ~q~n hij , hOe hij ook zaclit; Diet Mil, 'J::Iiaav dan oak' ,geen enkele zaadkomkommer kon Yinden I\ie~ in begin- of eindstadium; temeer, omaat· deze kornkommers ,groeiden vl'ak: voor ~en stand ,v an rtl'im ,honderd bijenvQlken en d,e raIl\en, de laatste manaden dag en nacb,t "OP lucbt" standen. ·zodat de bijen vIij spel hadden en de bloemenl ook drulc bevlogeil. Wat ze e): ejger1lijk op ,zochten of deden. we'e t ik Diet, maar zaadkomkommers niet gezien. ;HiJ stelde de vraag: hoe kan datnou in 'g hem:elsn,a am, dat ex geen enkele komkolllmer bjj is, die zaadvornllng vertoont? Mijll antwoord, waskod en schel:tsend: dat komt, o.mdat el' geeri pjjen in ,de buud staanlJn Moeteri we niet w;lt voorzichtiger zijn met oor!iel~n en beseffen, dat waat' ,de pt'aktijk s,P~-eekt, alie theorie zw:ijgt? Z:ijn er bewljzen, dat inderdaad de bljen hier noemenswaardig debet zijn, dan zal het nuttig .zijn, deze ter keunls 'te brengell. In vele p1aatsen is de kok6mmel:teelt ontzettend' vee I voornamer dan de imkexij en wat het zwaat~t is zal het zwaarst moeten wegen. :t:.ig): l1ier ook e~n ,t en'eill, dat nndere bestudering 'wa~d is? Mijn over tuiging is nog steeds: Gunstige groeiomstandigheden voor de komkommers, geen zaadkomkommers, ook al barst ilet van de bijen. Slechte groeiomstandigheden (om welke reden dqn ook) steeds zaadkoml\:ommers, ook zonder een enkele bij. G. J. A. MEIJER, Babbel'ich .
dekever, zijn levenswijze en eventuele bestl'jjding. De Heidekev.ex zal het beste met cheiniscfie middelen te besttijden zjjn in het larve:'stadium omstreeks Juli. Ook afbranden van de Heide zou in aanmerking kunnen komen, V001' de ,beide zelf zou :Q.et gunstigst~, tijdstip hiervool' llgg~n in Ml-t. In Dophe~ae zoo geen E:eidekevel' voorltom,e n. In heide met een laag van korstmoss-e n zou het optreden der kever bevorderd wODden. Aan bestrljClingsmqgelijkheden alsmede aan p:;-oeven is tot nog toe in dezen ni,ets ged~an. Un,allieni. wal'en de aaDwezigen van mening.dat hie~ nodig wat aan gedaan moet wOl·den. Het 'H.B. zal verzoeht worden hiertoe de nod~ge stappen te ondcl'nemcn. Eventuele'mededelh1gen, bestrijdingsmogelijkheden e.d. van de Heidekever zullen gaal'ne ingewacht worden pij .bet secr'etariaat V. ll. Propagandabureau in Ut).'echt, P . C. lIooftlaan 36 a, Zeist'. Na de pauze kon aan een darr enforum. bestaande uit de he,r en J . H. V . Dljk, Bilthoven, hoofdbestuurslicl, W. Ruibers, Veenenc:la.~l, M!I.". J . J. Onnes uit Zeist, A. Renkers, HO'ogland~rveen, ~l:~gen ges,t eld worden over Bijente!elt. Hiervan wevd een zeer druk gebl'uik gemaakt zodat niet cens aile vragen aan bod kouden komen, wegens tijdgebrek. Nad;it de - vaQrz'itter nag enige mededeli,ngen ge.d aan,,!,!ad olntl'er)t het werk V. h. Pl'opagandabureau werd d~1.e zeer _geslaagde m iddag gesloten. De verb,e tering van ooze' Heide, en de bestriJding van de H~idekever, .zijn pu nten in het beling vail elke bijenhouder in Nederland. Het Prop~gandabureau hoopt dan oo\< in deze. o/?, zo'n' groot mogelijke medewerking, netz'ij financieel of anderszins van hen, die hiel'aan mede wansen te werken. C. P. SEPAREREN
In hetAugustusnummergeeft de Reer Dprresteijn eommentaar op de' wenken voar gevol'derdi!ll in het Meinummer eil 'schr.ijft over het bewe:rk~te1ligen van de scpeidillg Wilsell ol.lde en jonge b:ijen. Ik zou 20 zeggen, de scheiding tussen oud en jong ka'u met l'adieaIer uitgevoerd worden dan de Heel' M. dU cloet, o.l. door' toepassing van de sepnxatle-l;nethoqe. Maa1' bet is niet de scheiding t ,-!ssen' oud en jong, wail}' het bier om gnat en waar het op aan kornt. Het is de methodj:! waal'op men de scbeiding teweeg brengt. De heep M . maalct een zt1ivere vlieger, tet:wijl de hee.r DOl"resteJjn, dooreerst het rooster twee dagen'te leggen eil dan pas de separator, een geheel andere scheiding van Cle bjjen lil'ijgt. Hat Qnderste volk zal hier niet geheel uit vliegbijen bestaan. D~t acht ik een groot voordeal voor de verdere ontwikkeling van bet volk. Men kan dit onderste vollc nu beschouwenals een sood vlieger-veger. Ret bov.enste volk wot:dt iets meer verzwakt en'zal noch nazwel'm noeh bruidszw,e rm gev en. Bij de methode Snelgrove Wordell de raten van een yolk, t\at O,P eell q.ub_hele broedkamer zit, v66rdat Ell: mael'doIlpen zijri. aallgezet, 'g esol'teerd als voIgt: In de onderste broedkam.et' komen : a. de raten zonder broed, m et de er op zittende bijen. b . een raam met w at ongedekseld broed. C. de koningin. <
Op deze onderste bl'oedk:'am:e~' legt Snelgrove 'n koninginneJoostei. Bove-n het rooster plaatst hiJ een honingkamer met uitgebouwde raten. Qp de honingkamer kQmt de twee-dl'! broedkame)." met allell."aten met broed en de el' op zittende b:ijep:Zo laat SneJgrove de kast drie dage~ 'lang siaan. Dan: wOl'dt het Snelgrove- pord gelegd. 111 deZ'e drie dagen g~an ptactisch aIle voedsterbijen door bet koninginnerooster en de honingkamer naar de bovenste broedkamer, waal~ ze als regel rnoerdoppen , aanzetten. STICHTSE IMKERS WILLEN DE HEIDEKEVER GAAN BESTRIJDEN. @p 'deze w.i;ize Wordell de voedstel1bijell gescheiden van de overige bljen. Hier )(1·.iJ gt men eok, een gebeel andere Op 12 Sept. j.l. hield h~t P ropagandabureau voor Bijen- ell mljns inzien~ betere scheiding dan aIleen tussen de teelt in de pr ovo Utrecht haar 4e provo Imkermiddag, ~~~gbijen en btti sbij en. ditm aal in Zeist. De h~er F. Stoutjesdijk uit Voorthuizen hield een lezing over het optreden van de Hei- Ren~um J. C. VAN SCHERRENBURG
178
NOOIT VAN GEHOORD In het Juuinummer vroeg de heer P. Hannema te Henfgelo '(0) waardoor een moer, die in de herfst goed legde, in het voorjaar een moer bleek te zijn, die darren voortbracht. De her.en Dorresteijn en de Vries gaven hun mening ten beste en de heer Dorresteijn voegde daar nog het volgende aan toe: Wa.t de juiste aanleiding was, is aIleen vast te stellen bij anatomisch onderzoek. 't Is mogelijkdat ze Diet meer voldoende zaadceUen in haar za'a 4blaasje had , Ook kan op de een of andere wijze het 'zaadblaasje afgesloten zi:jil, zodat ar geen zaadcellen meer bij de eitjes Konden komen. De heer de Vries opperde het denkbeeld ,dat het verblijf van de koningin in een klein volkje, waal'in za baaI' legcapaciteit heel erg moest bepel'ken, een nadelige invioed heeft gehad. Di,t is een punt, w(!.arop we in de toekomst kunnen letten om mogelijk eeil bevl'edigeod antwoord op de vraag van de heel' Hannema te krijgen. ,VOOR IMKERS-ESPERANTISTEN lie weet Diet of el: imkers-esperautisten ' zijn, maar ik ben e1' zelf een e,n i1t zou gaarne de aandaeht willen vestige» op het boekje over het houden van bijen: "Pri Bredado De Abeloj" van de Deense schrijver A. P. Allderson en vertaald in bet Esperanto door H. N, Nederland. Appingedam J. BOER
de
I Ir., Ir D .. ~ I. ~ R
anfwoordf
Nogmaals de Mysterieuze dop
Begin Jwli had i,k een yolk op een dop gezet en 8 ,dageu later keek iIe een5 of deze a1 was uitgelopen, maal 0 schrik, rut was niet het geva!. Daar het een dop was uit een ander volk, kon ik hem zo uit de kast nemen, w ~ut ik h'ap, hem met een speid op de bovenlatten gegehangen. De dop 2a1. beslistnog dieht en toen ik hem o
,
open maakte zat er een dode bij, met h~t achtel'lijf • naar beneden, in. Nu ben ik het natuurlljk met de heren Sllieder en S~out ee.os, dnt zoln dekseltje niet zo maar vanzelf naar boven dicht klapt, dQeh ik stet me de gang van zaken aldus VOOI:. Zoals we weI weten iljn de bijEm verzot op de rest en van het koninklijke voedsel. Om dit te bemachtigen kruipt een bij in een ,eel, terwijl andere bijen oyer de dop ell ook over het dekseltje lopen en nu kan ik me best voorst~lle:p . da~ het zodoende dichtklapt. De bijen sehij,nen dan de eel dicht te maken. Dat er eerst een koningin uitgelopen was, staat voor mij weI vast, want het volk had 16 dagen later een leggende jonge moeI'. De heren Snieder en Stout hadden ook het volk op een dop gezet en kregen t6eh een ionge leggende moer in het volll: op 20 Julil Waar kwam deze moel: varidaan, ais de_ze hermaphrodite het larfje uit de ee~ verwijderc1 had en e1' toen ze1fingekropen zou z'ljn? De voorstelling van zaken van beVlienae zijde gegeVen, kan hier met juis~ zijn. Renkum :r. C. v. SCHERRENBURG Noot Redactie~ Een imker met 1000 volken heeft me_er kans dergelijke dingen waar te nemen dan de liefbebber. De Engelse groot-imlcel' Mal:\ley sehrijft: Als de tijd, waarin de kon'ingin in de cell'ijp moet zijn, vel;streken is; moet men haar eel open malcen, als ze cUe nag oiet zeli geopend beeft. Soms vindt men ex: een dode koningin ill, mogelijk een. gevolg van afkoeling of van stoten van het raainpje. bij Elcn vorlge behaudeling, maar dat is een grate zeldzaambeid. Vindt men er een dode werkbij in, dan is dat een zeker teken dat een jonge koningin o.p oOl'male wljze is uitgelopen, Men kan m ~t zeke.rbeid· a.annemen, dat zij zielt in de kast bevindt. Als de paring vlot verloopt vindt men een paar dagen later een 1eggende moer in zo'n kast. Uw redacteur had dit jaar voor de eerste maal gelegenheid om de juistheid van deze uitspraak te controleren en twee weken na het vinden van de dode werkster in , de koninginnecel had bet volle a1 mooi gedekseld broed! Red.
~ De AJdeling Ugchefen plaatste bij twee scholen observatiekastjes en de Heren Veenhuizen en Kruitbosch vertellen de jeilgd over de bijen en hun leven en werken. De Joto toont ons een van de kastjeso Links staat de Heer W. Veenhuizen, geheel rechts de Heer J. Witteveen, secretaris der aJdeling Ugchelen. De leerlingen kij ken vol belangstelling toe. Welke aJdelingen volgen dit voorbeeld? Cliche welwillend aJgestaan door de Nieuwe Apelcloomse Courant.
•
VOOR ONZE
Imkersvrollwen
Deze keer bieden we u een gemakkelijk en niet duur honingrecept aan, w aarvan het resultaat heerlijk fris en feestelijk is: PLATTE HONING- VRUCHTEN - VLAAI 150 gram cakemeel of zelfrijzend bakmeel 70 gram suiker 2 eetlepels water 75 gram boter of margarine Voor de vuHing: . 2 grote appeIs (ongeveer 400 gram) 3 eetlepels honing 1 theelepel kaneel 100 gram rozijnen iets geraspte citroen- of sinaasappelschil een weinig citroensap We doen het meel in een kom en we maken er een kuiltje in. In het kuiltje de suiker en daarop de twee eetlepels water. Nu roeren we water en suiker met een weinig van het meel tot een stevig papje. Dit gaat heel goed met een, york. Dan de boter in blokjes snijden en bedekken met het overgebleven meel. H et geheel wOl'dt nu m et de vingers tot een stevig deeg gekneed. We vormen van het deeg een bal, die we plat .c1ruklcen op een ronde bakplaat (ongeveer 26 cm in d oor sn ee) en d aBl'na rollen' we het deeg gelijkmatig op de bakplaat uit. Voor de vulling raspen w e de appels ·QP een grove rasp en w e inen gen deze met de overlge benodigdheden voor de vulling goeCl dooreen. Dit g aat het beste met een houten lepel. Het mengsel strijken we gelijkmatig uit op het vla-deeg, maar we zorgen er voor, dat het overal 1 cm van de rand afblijft. We bakken de vIa ongeveer een half uur in een hete oven. In de Teca-oven is het gebak in een half uur gaar; als d e rand van de vIa mooi bruin is schakelen we de stroom uit, maar we laten de oven daarna nog ongeveer 10 minuten dicht. Na . afkoeling snijden we de punten van de vIa. Ze smaken heerlijk bij koffie met honingslagroom, waarvan het recept te vinden is in het boekje "Honing, soorten, eigenschappen, recepten". C. T.
Die vervelende .
Bruidszwermen ... We maken v an ons boofdvoIk een veger met oude m oer in een r eservekas t~j e . In h et hoofdvolk, dat meel'ldos is, w or d en d<'1ppell aan gezet. Als Ide jonge koninginne)l tut en e rli kwa~e n , bl'e1(en w e' aUe doppen w eg. TheOl'etis
180
moer in h et hoofdvolk. V66rdat er in het hoofdvolk eeri jonge moer geboren wordt moeten dan aIle doppen worden verwijderd. D e metho~de-Nas· vindt deze schrjjve r m e t afdoende. Hjj advlseert de volgende aanvullin g op de methode-Nas. Veeg niet' alie b ijen onder in de kast, d och de h~lf t. We moeten z:orgen d at onderin, bij de ' zwel:nJ., ~owel rus: bQvenia, blj de plIoedl'amen , een kpningin aaowezig is. Deze laatste zal de ev en tueel nog aanweztgedoppen
a:fbijt en. VerdeI' geeft h ij de.zelfde l'aa d als de h eel' Pap e': bang 1 of 2 raa mpj ~s m et ei~j es in h et V"olk, dde dagen n adat de m oeJ.: getuut heeft en de dopp en vel.'Wjjderd zijn. Hoewel h ij zieb d aallm ee m et· aan de .pl'obleemstelling houdt n em en we ook n og even cen andere' met hode ep , die de heeJ.' Scbel'l'enbUrg noemt. We kUllnep. zo s.chl'ijft hij, V~l d e k unstzw el'ro n et boningv.olk m a.k en. We m a ken daarvool' een vliegth ,m et de oude koningin en vegen nag de helf t v an de bijen bij deze V'lieger. We kl'ijgen dan een steclt. yolk, d at direct de dl'aeht kan b e ~ nutten. De rest van het yolk zetten we er naast, of, met een separator er boven op. Dit laatste yolk laten we een jonge moer kweken, waarmee we geen moeite zullen hebben wat d e bruidszwermen betreft. Als deze jonge moer bevrucht is, verwijderen we de oude moer en v erenigen beide volken. Te n slotte stelt de b eer v an S.c herrenburg de volgende vraag : Bij de A alster methode w or den tw,ee m aal 46 doppen verwijderd b ij die volken·, die r ee.d s doppen hebben. Is da~'Wel juist en gewe~n st? In de eel'sie plaats h ebben ,w e tweem a al wans op een ver.geten dop. Ten twe~de b e b ik tocti altijd nog lie.ver een k oningin llit een zwffi:mcel clan nit een. redeel. Ten deJ.' d e zijn zwerm.~ aen en gema~kel ijke:c t e vind~n. T~n v:iel'de gaat el' tijd mee verIol'en. W e kunnen gel'us t aarinem en .d at een volk het beste baalt .-als een jonge beVl'llCht e roGer '&anwezig is. De heel' J. Heemskerk te Oefelt l'aadt, evenals andere briefschrjjvers, aan. om de kunstzwerm stexk te maltEl)1, 'Z oc1at daze zicb stel'k ontwikk e1en k al'l . H:ij gee-it v er deJ.' de raad om de methode !'jas of Zeelte toe te passell in een p el'iode v an dr"acht; b fj dl'acht zouden er geeu bruidszWel'll1.eD< af komen. De heel' E. Dorl'estijn te Abcoude ziet drie oorzaken voor het "maartje" v an de Aalster methode. 1. Bij het uitbreken der doppen, nadat het tuten del' jonge koningin is gehoord, zijn of kunnen er althans meerdere koninginnen in het yolk aanwezig zijn. De heren Nas en Zeelte hebben hiervoor beiden een zeer goede methode b edacht. Maar aan beide methoden kleeft een groot bezwaar: welke garantie is er, dat er op de broedramen tach niet een koningin achter blijft? Een dergelijke koningin wordt in dit geval niet betrokken in de strijd op leven en: dood, die in het afgeslagen yolk wordt gevoerd. Na h et afslaan en tijdens het uitbreken kan er ongemerkt een dop uitlopen. Schrijver beveelt daarom a an de vliegspleet gedurende drie dagen na het uitbreken del' doppen af te schermen met moerrooster. De llitgelopen koninginnen hebben dan aIle gelegenheid gehad om de zaak uit te vechten en v66r de vierde dag is er toch geen bruidsvlucht te verwachten. 2. Bij het uitbreken del' doppen is een dop over het hoofd gezien. De hiervoor a angegeven werkwijze kan uitkomst geven om de fout van de vergeten dop tijdig te herstellen. Luister aan de kast de avon den na het afschermen. Blijft de koningin aanhoudend en inten.sief tuten, geef dan dubbel acht, want dan is er w aarschijnlijk een kwaker aanwezig, die verwijderd moet worden. Neemt het tuten in intensiviteit af, dan is de zaak gezond. 3. Bij de bruidsvlllcht zwermt het yolk mee. Dat de methode Nas/Zeelte hiertegen waarborg geeft, meent schrijver te moeten b etwijfelen. Dit euvel hebben we zelfs bij de natuurlijk afgekomen en gehuisveste nazwermen. Schrijvers conclusie, onder aHe voorbehoud, is, dat het er van af hangt welke graad van zwermdrift in het betrokken yolk aanwezig is. Waren de zwel'mplannen nog verre, d an verloopt de bruidsvlucht waarschijnlijk kalm en heeft .de imker na drie weken zijn jonge koningin aan de leg.
Vragenruhrlek Vtagen voor deze rubr1~ ·~ndeJl aan Bijenhuls te Wagenlngen
V,aag 38: Bijensteken. :Doordat ik steeds mindel' ,oed eeD bijenSteek verdraag, is het imkeren mij door m.iJn huisl!Xts verbpden. ]len ge:neesmiddel om het kwaad te keJlen wist mijn hUisarts niet. U zult weI begrjjpen hoe het m.iJ nu als imkster te moeoe is, 1. Misscbien is er een 8J'~-imker ODder de Jezers, die er w~l wat'op weet (of eeni oudere lmker, die een ouderwets middel hiervoor "van vader op zonn" overnam),? 2. Welke kledlngstot besehermt atd
ondoenli,Jk '0 atdoende 1e ~cb$' men. De volgende voOrzleningen zijn dan zeker nodig: -r ubber handschoenen, grot linnen overall met ritsslui': ting en eIasti~k aan beenpijpen en mouwenj rubbedaarzenj grot liDnen bijeniap met zwart paarderdiaren Vizier; het llnnen:van de kap behoon bij de hats van de g'V~tm gbed ingestopt te worden. Er bestaan ook bijenkappen ' van tule, welke over de ~oed Jrunnen g.edragen worden en :welke iuchtig9'r ~ijn aan di~ van linnen i ook deze m6'eteq 'ZQ lang zijn, dat zjJ fUnk ingestopt · kunnen wor.. den. S. Vraag 39: 'S Unger verveD. Ik heb ze'H een honingalbiger' vervaardigd, de ketel is gegalvanlseerde p),aat en de! korl ls- helemaal v:an ljzer. Ik willie de sUnge)" gaan varven. 'M-ag dat met he~ 'oog op de honing en welke vert moet ik ~arvoor gebl'uiken? A. G.·de L. te V.
, . Antwoord: Haning tast op de duur alle verI aan; daarom is het gebrufk "an vert vpor cUe delen van de alln6er, welke met' de honing in 8(mraldtlg komen, met aan te raden. Wilt u die -delen tach verven, dan kuP.t U bi~por SYJ'1thetisclle lakverf geb.l'Ulken b.v. wit ()t Cr~me en dan steeds 2:O~gen dat nl1Jtef ge~r~ van de ,h oninpUngen deze ol1verwjJld lie.rein:igd wordt. S.
....... Afdelingsberivhten 4FD. BILTBOVEN
De;, e~r8to praatavond van het koJJiende Wtnterseltoen ward gebol,ldeil op Donderdag, .'U Sept. J:t~t waa eon groat $\locee; lmkera uJt BJltI1i)'Ven en Bnarn: verteliLen Vim hun werkwtlze en rehrerv.arUlg~in. Bet. bleek, datzU. die volgena een 'vaat :plan JJnbrllen, lImg 1I1\\t 'S)@f "geboerd" haddon.- Na ,de pause werden enln kleu.renfllms vertoond pver k'oJlfng\nneteelt en over l'otsen JI4&l' de Heide 'en he.t \terwer'ken. ven . h~d~lng. ' (5it6 EBBBBKSB 1I0NlNGo, WAS.. Ill!f BUB~KT
De 1~IUlale lIontng- _'Was- en BlIenmarkt" dft Zatorifag 26 SePt. 't e EII!'bS:ok wel'd giihollden) 'heaU wei bew.n. -dat de drach~ flit jlUU! .bUItengowoon 81echt. la B'ow~L Do aanvoer Is In' faren Jtl!it zo IIlIicIit gewelJllt a1a Z/lterdag, j.1. JlIr were} "leobt.e rutm 600 POJf<1 honing in de raat ~ge'yoerd tegen het vorl~ janr 1400 pond. flaconll wel'()en~tI'OVOerd 1'44) /INks In 1l)G3 moar dan · iltukIi Ook bu de volken was e,r ruggang to beweuren, slechta 20 stuka togen 80 bU het vor$g(l, JIUU', In 't. 8'ebouw EeJib'eekS BolanI' werd In <1e vroege Dlorgog.ut:en In eel! hoo.. t~q gewerkt &an de dLvl}1'lIe 08tan.<1S. dte or dart ook keurlg urtpfren. ook do l.II'1kers weten met Jlun tUd' mae to ·gaan. gaed Y&l'Pakt hiJialt vel'kocht. ~u1m 9 uu!' kon de jUry ~VlIJjgen met d4 keurlns:. zjl tieeloild uJtde Jwren Dr. A. Mindarhoud.Wapnlnp,\l: J. 'Van Aal'st. Wageplnaen: B. Sahultlrtk. Brum~I!j H. v. Aanholt t ~u'Venllelm 1m J . l!'. verha'eViln to Be~"bergen. ZOdra doze I1Ilren kllMll' waran" werd do dlarkt met esn kort/1 toellJ)i'aait geojleDd door de V'ootzlttel". de heel' Joh. · WorkSman. V~~r spreker w.aa hU ~ buttens:~oon c genoedn d~ 41i~w ,B6nl~-. wae- en Btfenmal'~ to mogen Oll'enen. De vele belAnBiltelloniLen heette aPr. hpteiUl( :welkom en ~ In het bUzonder D.l'. A. MJndQrhoud. 'rUkebUentetilieoD8Ulent ,t o WagenlllgaiJ. die nil 'eGn erustigs 2Jelde
~~
tliaDa wedel' g~el herstelO op d~ marlct ~wozlg Is, Verdor de oUd-voor"Zitter}. d.e heer J . Panneko.ek to Boender100. AI 1IJ de caanvoer van hOntng met van die sard lOMe wI! dat gewend wl\l,'eJl. hatgeen Ingezonden II!. I", van puJl(e hoedanfghetd en dat komt cIo IiIll1'Rt ten
raarnpjes: 1e pr: G. J. Zwlnenberg. Eerbeek: 2e PI'. tam. Wed. E, J. Bleleman. Emile. VW''l' de praehtlgste utt kOI'V8n g~e4e!l te.:tetborung: eon 18 Pl'. 'W'erd' niet' t(loge'k !lI)d: 2.0 11\'., H.. BOeSVold. J!lorbeok. Doze' bleef hlo\'do,or In het bezlt yan de w:IJlSolbeker. ;bQllllhlkbaar lNeteld door de 'd1rec. tio dor 'al1u~rnGDSe epUJ:llnt. Voor de lokkerat~ en Z\iJverste' nntuurho. nlng In flaconil: " le Pl'. tam. Wed. E. J. Bleleman t Empe, )egde htQl'l!lede voor de oer/1t4 maal beala&, op de W!eli"elbokor, beilCblkbaar geatela d~lJds door de~ ColSp: Bdoronl4!enban'k ' to 'l!lerbeek. V\OQr ,do moolste boaamw,a a: 1e Pl'. 11. M. J, te ' Winkel. Voorst. . Voor de moolBte en schoonste opzetter. vaste bouw: 1e PI'. A. van Reen. Eerbeek; 2e pro E, J. Bieleman, Empe. Voor de schoonste opzetter; 10sse bouw: 1e PI'. G. J. Walters. Eerbeek; 20 PI'. D. W.ellthQf. Llllln9I1. Voor de c!,o.olmatigste en netste bijenwoIllng. 10llso bouw: 1e PI'. Bljenhui8 Wagenlngo~. dleo £!yenllons een eerate prijs ward toegekend VOOr de volledigste verzameling lnikersgereedschappen. PB()VINCIE UTBECHT
De Bijenteelt als Schake\ tussen Tuln en Tafel De stand van het Propagandabureau voor Blienteelt. in de prov. ptrecht op de Nat. Tentoonetelling .. Schakels tussen Tuin en Tafel" te Utrecht. van 23 tot 30 Sept, j,l. Is eon groot succes gebleken. De smaakvolle aankledlng van de stand. waarin de blj.enteelt naar voren werd gebracht als vroeger en nu, met daarnaast 2 observatiekasteil. gearrangeerd met helde en groen ,waarln de moderne kaeten lI'}et de oude blsschopsmutsen een plants hadden gevonden. heert dulzenden bezoekers getrokken. Daernaast gat de expositie van diverse honlngsoorten en het gratis honlngpXO~~en. somtijds. vooral In de avonllu.reD. . een te grote belangstell1ng in de a'bind. Ook vele Imkers utt aile oOl'den van het land hebben onze stand bezocht en weer Is gebleken. dat het Propagandabureau In Utrecht In een behoefte voorziet en aile steun verdlent. Dleer dan tot nog toe het geval is. C.P.
sollde. Aan de cItvera.e fn.enders bl"llcht do voor-
llUer d\Ul~ Naaat door hem de vorscldllendo prl!8wlnn&ars waron -gem(lmore01'd en 88Il de tiUnfllo Bleloman ult Empo de tQagekendo wlssoltreJ(er yan _do C06p. BoeteIlbond veor de O,Ol'st-e,, 1I1IMll ~p , ult-. ~e1kt. als 1n1l8nllaJer van de Ie1t1(Q,rsW en .ulv~ra~ nat\lUl"lionlng In flaCOJl8• opellde hU de in den Jende atom bekentl.e honlnsmarkt. waaroe do muzleitverentgitJg Een(lraoht, d11 b~Qtrelde Mol' hot sp\llen :van sen plttigo JtlWB. ])8' toegang tot do .,Mole Inval',' Wllrd ontoloten an ~ole koopluaUgen stroomdlln naar blnnOlt In enkelo uren waa dan ook do ~()er4e I'aa(bonbtg urtvorll:oo~t ata de .. 1li4tkoJners" moesten ztoh In de mldtlag1,lren tevreden s~lIelt mClt tlll:cons[ O.ok dq!lle worden aile un de man gebrGJlht. De p.JI\Jzen lagen aanmerkellJlt hoger dan het vorigo j~. voor ~lJt$ soollt we}:4 t 8,60 p,~r ppnd be'ste~a. vol'lge jaar n,lID'. 20 BOOr-t "van t 2.26 tot 1'2.60. . lIeldehonlng tn' lIe;con~ t 3,- per llMon. bloemhontQg tl)GO. De Imkers', waron. dan ook btdtjUl'g~woon~vrodan. Was gold,' V!ln t 4,6()--
was
AFD. BOTTEBDAH ,~
De aanmelding tot deelname aan de geBubsidieerde cursus voor ., beglnDen!le 1mkers Is een succes .~wOl'dell. Ro~Im SO curs!sten hebben zicb gemeld. Ala leraal' lIlal optredel;l de hoor H. MolendUk to Poortugaal. ' • JIet lag in de bedotlling vpn' het JJestuur de eureus voor , be&'!nnlli'll to doen aanvangen op Maandag 26 October. waarvan de deelnemers reeds beMcht ontvlngen. Het Is eehter de wens van de Rijk8bijenteeIt-consulent. dat we daarmede wach~ ten tot Januar!. T.z,t. volgen dus nadere m~dedeUngen.
Van 26 Sept. t,m. 11 October was de atd. met een fraale stand vertegenwoordlgd op de Aquavero. gehouden In de Rlv1~ra Hal te Rotterdam. wasr 85.000 bezoekers de contrMe passeerden. ,Er was aanhoudend grote belangsteIIing voor de stand. zodat een belangrijk deel van de bezoekers kennls heeft kunnen nemen van wat de toelIlichthoudende leden van bljen en honing wieten te vertellen. JIet bestuur wll dan ook gaarne langs deze weg al die leden bedankell, die 66n of meerdere malen vrijwilIlg assistentie hebben verleend. P. XLAPWIJX. secr.
Officiate made-
,
delingen
VERKIEiilNG BOOFl)BESTUUR. De ~OfdJ.>e.stuursleden in de groepen GroningEID, Dtente, OVel'ijsel-West, Betuwe en Noord-Hpllanji zljD bij enkele (landidaatstelUng herk(>zen.
I
5
Ik zou zo graag op &n s&ullmeeh'al om in de zomer IJtuifmeel te winnen, waarmee 1k prachtige stamphoniag kan maken voor vOorjaarsvoedering '. .' . . . . . . . . . . :f 5,Ben oblervaUekaat, waarin ik het 1ev.en dar bUen en hun taal van dtchtbij km bestuderen, met ,handleld1ng. ' ' 3-1'881D8, ongesChnderd en ~nderglas :f 22,50 3-ralllDS; ~n'geschUdetd en zondel! gJas f 25,-
Tlen kas&kaarten, wauop 1k: de hele Be. sch1edenls van JDfjn volken'in het nieuwe jaar kan aantekenen. • • • • • . • f 0,60 Ben 1lUlaa&bord. met bijenuitlaat, om de
hQb1ng v~ mijn volk-en ,te kunnen afIlemen zonder bijen o~den ij! hebben en zonder gevaar 'voor rovetij. . . . :f 8,20
Ben zeuaamskaatje voor' bet 'to~assen :van , de mederne bedrUfsmethoden, met dekplan,kj~. voerbak en zlnken dak, zona.er .ramen • • • • . . • • • • • • • f 14,90
Een drl~kastje om bruidszwermen te voorkomen volgens de methode Dries. f 5,50 sen-Eekman . . . . . '.' ~ " " Een Dleuw draadrooster ' om van atke geriDge dr8~t t~ kunnen profiteren 'volgens de . methode Jacobs . . . . . f 2,90 Een blaasbal&'-beroker die zo lekker lang blijft doorbranden. . . . . . . . . f 6,~
&n .nieuwe rookblazer, waarvan het gewicht niet· op de tanden rust, doch met een .!toordje om de hals gedragen wordt. f 6,50
December...
Een nleuwe rumpjesllebter met schraapbeitel om was en voorwas van kasten en raampjes te verwijderen . . . . . :f 1,25 Een kcm1natuueteeltkaatJe Lob.... om een moer op 'de eilanden te laten bevruchten f 8,40 Een merkappuaat "Stella" opdat ik Diet meer zo lang near de kon:ingin hoef te zoeken . . • .. . . . . . , . . . f 2,50 Een lIlO,e rfulk met merkbuis, om de moer
van de raten ·te vangen zonder dat ik bur met-de vingers behoet aan te raken f 4,-
&n voerbak voor de IPaarkaat zoals beschreven in het Jeugdhoekje. . . . ' . f 6,75 &n tweerums slin&'er, zodat 1k kan . slingeren op elk moment dat mij schikt 167,50
•
Ben bandkolbtoestel om mijn heidehoning slingel'baar te maken , . . . . . . . f 16,"Een nleuwe dubbele honinpeef om mijn honing volgens de regels van de kunst te zeven . . . . . . . . . • .; . t 4,9,0 Een bijenspeldje om op mijn jas te steken f 1,10
EN VOOR MIJN VROUW: &n POt boogrlanswas voor de meubelen f 0,65 en een bijenbrocbe . '. . . . . . • . f 1,10
EN VOOR DE KINDEREN: ,,Immeke", de wonderlijke avonturen. van e.en honingbij • . . . . . . . • . f 2,75
Ee1l bl'feull:ap om.,at mijn oude versleten is
en 'die 1k: ' ook eens kan gebruiken als ik op de stal krijg. . . . . . :f 4,40
~ers
Of een bijensluier, die zo lekker luchtig is bij het. behandelen van de . volken ' .
f 5,25
pur bijeDhandschoenen van leer
f 6,25
~n
.En als"- Sinterklaas een
boek wil .even:
het nieuwe rijk geIDustreerde bijenboek van ,de heer van Gool . . ' . ' . . . f 3,90 of een van de in het. vorige Groentje genoemde boeken.
Gaarne zenden wij U grafis onze- prijslijsf AI onze prijzen zijn vrijblijvend
Tel. 2863
.
(gG)''iW'
lilij'NU U,S
~~~~,~
Ciro 1171 /
WAC'NT~(J~~
Druk: N.V. Uitgevers Mij De Selderlander - Nijmegen
