40 jaar JUBILEUMUITGAVE

40 jaar HEEMKUNDEKRING DE HEERLIJKHEID OOSTERHOUT

JUBILEUMUITGAVE

2013

nr 3

1 Ledenblad van heemkundekring ‘DE HEERLIJKHEID OOSTERHOUT’ e

37 jaargang, nummer 3 Inhoud van dit nummer

2013 pag.: 1

Voorwoord ............................................................................................2  Van de voorzitter ..................................................................................4  Hoe het allemaal begon.........................................................................6  Veertig jaar in vogelvlucht

...........................................................10 

Interviews............................................................................................49  J.M. (Jan) Broeders ...................................................................49  C.J. (Cor) Huijben .....................................................................51  C.H. (Cees) van Ham ................................................................54  Chr. (Christ) Buiks ....................................................................57  A. (Adri) de Visser ....................................................................58  S. (Simon) Burggraaf ................................................................60  J.L.A. (Koos) van de Gevel .......................................................61  P.A.J. (Piet) van Beek ...............................................................63  Ter nagedachtenis ...............................................................................66  R.G.E.(Rob) van Roosbroeck....................................................66  Een zeer korte ontmoeting met Rob van Roosbroeck in Oosterhout .................................................................................66  J.W.A. (Jan) Verhulst ................................................................68  J.A.A.M. (Jan) Oomen ..............................................................69  Overzicht bestuursleden......................................................................73  Colofon ...............................................................................................75  Niets uit deze uitgave van de heemkundekring mag worden vermenigvuldigd of openbaar gemaakt, op welke wijze dan ook, zonder de schriftelijke toestemming van de auteur.

2

Voorwoord Beste lezer, Heemkunde, naar het woord heem, is kennis van en onderzoek naar de eigen leefomgeving. Het gaat onder meer om de geschiedenis, de geografie en het dialect van een woonplaats of omgeving. Geinteresseerden verenigen zich in een heemkundige kring, heemkring of oudheidkundige vereniging. Ziehier de beschrijving van het woord ‘heemkunde’ op Wikipedia. In Oosterhout kennen we de Heemkundekring De Heerlijkheid Oosterhout. Uw vereniging viert dit jaar haar veertigjarig bestaan. Een kroonjaar, en dat is aanleiding om uit te pakken met dit themanummer van het kwartaalblad, met een speciale jubileumtentoonstelling en met een feestavond voor de leden en hun partners. Laat ik u allereerst van harte feliciteren met deze mijlpaal. Heemkunde staat dicht bij de mensen. Heemkunde heeft niet de drang alles te willen bewijzen, maar wil eerder de betrokkenheid van bewoners bij de omgeving versterken. Uw doelstellingen zeggen dat ook: het bevorderen van belangstelling en kennis van de geschiedenis en cultuur van Oosterhout en omgeving, van volksgebruiken en natuur; het stimuleren van het behoud van historische waarden; en een bijdrage te leveren aan kennis, enthousiasme en betrokkenheid van bewoners van Oosterhout en omgeving over de lokale historie.

3 Dat de gemeente Oosterhout uw werk waardeert, is onder meer tot uiting gebracht in uw vestiging in het Huis voor Erfgoed aan de Zandheuvel. Daar hebt u de mogelijkheid om uw archief goed op te bergen en toegankelijk te maken en houden voor belangstellenden. Maar vooral hebt u daar het Trefpunt; de ruimte waar mensen terecht kunnen met vragen en uw vrijwilligers samen werken aan het verder ontsluiten van de geschiedenis van Oosterhout U bent al veertig haar actief in de heemkunde. En dat is best iets om trots op te zijn. Op vrijwillige basis wordt er voor en achter de schermen veel werk verzet. Oosterhout mag zich gelukkig prijzen met die inzet en betrokkenheid. Graag dank ik dan ook u allen die er samen voor zorgen dat de locale geschiedenis levend gehouden wordt. mr drs S.W.Th. Huisman, Burgemeester van Oosterhout

4

Van de voorzitter Veertigjarig bestaan, een moment om bij stil te staan. Hoe is het ooit begonnen? Wie heeft het toen verzonnen? Eerdere pogingen werden gedaan. Waarom is het toen fout gegaan? Wie waren de strijders van het eerste uur? Wat gaf hen de passie, het vuur? We weten het, al is het lang geleden: het waren de Jannen die het ‘m deden. Jan Verhulst, van hem kwam het idee en Jan Broeders deed meteen met hem mee. Jan Oomen voerde het secretariaat, maar deed nog veel meer, in woord en in daad. Met Christ Buiks, bioloog en begenadigd schrijver bleek de club geen eendagsvlieg, maar een blijver. Tijden veranderen. Er kwamen ook anderen. Sommigen van naam. Anderen met faam. Onderzoekers en publicisten, fotografen en stylisten en ook mensen die het beter wisten. Maar de wortels bleken hecht en de gedrevenheid was echt. Ook al waren er tegenslagen, de vereniging werd voldoende gedragen om te overleven, maar wat was het geval? Er was een stabiel doch betrekkelijk klein ledental. Vijfentwintig jaar is ’t zo gegaan, maar dan dient een nieuw elan zich aan.

5 Vroeg gepensioneerden krijgen volop tijd en brengen andere wapens in de strijd. Met Anton K. en Ad G. gaat een nieuwe werkgroep in zee. Nieuwe paden worden ingegaan, de tijd van digitalisering breekt aan. Met Rinus en Martin aan zet wordt een nieuwe koers ingezet. De heemkundekring doet steeds meer van zich spreken en komt meer en meer in de aandacht, ook van leken. Het ledental groeit gestaag en bedraagt bijna tweehonderd vandaag. Vandaag de dag is de club een levendig geheel met wensen en plannen, van beide heel veel. Maar ook met zorgen voor de dag van morgen. Want wie gaat dat allemaal doen voorwaar, als de kartrekkers van nu over een paar jaar moegestreden van een welverdiende rust genieten en zo een mooie vereniging achterlieten. Kom op, gij jongeren, wees paraat en zet u in met raad en daad voor de toekomst van onze Heerlijkheid, zodat die ook de komende veertig jaar gedijt. Met dank aan allen, niet met namen genoemd. De onbekenden en enkelen enigszins beroemd. Dank aan alle actieven uit het verleden en niet minder aan die uit het heden. Dank zij hen bestaan we thans veertig jaar en dat is een felicitatie waard zowaar. Men zegt wel eens: ‘Bij veertig begint het leven’ Dat geldt ook voor de HKO; we zullen het beleven. Ad den Dekker (waarnemend) voorzitter.

6

Hoe het allemaal begon 1938: Ostraholtum Op 7 juni 1938 overleed pastoor Peeters van de St. Jan. Hij was een verwoed verzamelaar van historische gegevens, met name over Oosterhout. Zijn opvolger, deken Jhr. Sasse van Ysselt, vond dat deze informatie niet verloren mocht gaan en toegankelijk moest zijn voor anderen. Hij benaderde burgemeester F.M.A.J. Ridder de van der Schueren, Mr. A. Baron van Oldeneel tot Oldenzeel, proost H. van Reeth van St. Catharinadal, dom R. Aliard van de Paulusabdij, P. Oomen van Laarhoven, A. de Neeff Vergroesen en Ir. B.P.J. Oomen. Op 12 september 1938 besloot dit gezelschap tot oprichting van een oudheidkundig genootschap onder de naam ´Ostraholtum´ onder voorzitterschap van pastoor Jhr. Sasse van Ysselt. De verzameling van pastoor Peeters werd ondergebracht ineen door de Wel Eerwaarde Heer Fick op de Heuvel beschikbaar gestelde kamer met de bedoeling deze uit te breiden. Een paar weken later schrijft de heer H. P.M. Schoenmakers, hoofd van de Sint Vincentiusschool aan de Zandheuvel (inderdaad, ons huidige onderkomen) over het te elitaire karakter van het bestuur om de interesse onder de bevolking op te wekken. Hoe lang het genootschap heeft bestaan is niet bekend, maar zeker niet langer dan enkele jaren. Volgens een vermelding in ´Het

7 Stadsblad´ werd er door gebrek aan medewerking te weinig gerealiseerd. 1947: Huis ten Strijen Na de Tweede Wereldoorlog is er een tweede poging gedaan om een oudheidkundig genootschap op te richten. Op 9 april 1947 werd ’Oudheidkundige Vereniging Huis ten Strijen’ opgericht onder de stuwende kracht van Harry Huijben van de Zandheuvel en ijverig secretaris Karel Vermijs. Ook deze vereniging is na een paar jaar ter ziele gegaan. 1972: werkgroep In de zomer van 1972 neemt onderwijzer Jan Verhulst het initiatief om een heemkundige kring op te richten. Bij zijn plannen wordt hij gesteund door G.J. Rehm, Hoofd Streekarchivariaat en archivaris en J.M.H.(Jan) Broeders, archivaris. Ook had hij zich verzekerd van de medewerking van pater Dagobert Gooren en de heer W.F. Jansen van Brabants Heem. Er werd een oproep geplaatst voor belangstellenden om op 8 december aanwezig te zijn in café Trommelen aan de Bredaseweg. Aangeschreven voor deze vergadering waren 26 personen, waarvan 13 aanwezig waren. Uit de aanwezigen werd die avond een werkgroep gevormd om de oprichting van een heemkundekring voor te bereiden en statuten op te stellen. Deze werkgroep bestond uit Jan

8

Broeders, Jan Verhulst, Jan Oomen, Cees van Ham en Henk Volbeda. 1973: Heerlijkheid Oosterhout De werkgroep ging voortvarend te werk. Al op 17 januari 1973 vond onder voorzitterschap van Jan Broeders in café Trommelen de oprichtingsvergadering plaats en werden de statuten goedgekeurd. De achtendertig aanwezige leden kozen op deze avond uit elf kandidaten het volgende bestuur: R. G.E. (Rob) van Roosbroeck, voorzitter J. W.A. (Jan) Verhulst, vicevoorzitter J.A.A.M.(Jan) Oomen, secretaris C.H. (Cees) van Ham, penningmeester

9 H. (Henk) Volbeda, bestuurslid Mej. M.W.J. Riet) Teuwisse, bestuurslid P. (Piet) Huijben, bestuurslid. De heer J.H.M. (Jan) Broeders werd als adviseur aan het bestuur toegevoegd. Op deze avond werden de volgende acht werkgroepen samengesteld, waaraan in totaal zevenentwintig leden deelnamen: ¾ Geschiedenis Algemeen o.l.v. Jan Broeders; ¾ Flora en Fauna o.l.v. Jan Broeders; ¾ Familiegeschiedenis o.l.v. Jan Broeders; ¾ Heraldiek o.l.v. Henk Volbeda; ¾ Landbouw o.l.v. Jan Oomen; ¾ Archeologie o.l.v. Jan Oomen; ¾ Folklore o.l.v. Me jRiet. Teeuwisse; ¾ Heemkunde algemeen Van deze werkgroepen zijn geen verslagen teruggevonden. Het is dus niet bekend hoe actief ze waren en hoe lang ze bestaan hebben. Tijdens de eerste bestuursvergadering op 24 januari 1973 werd de contributie vastgesteld op twintig gulden per jaar en voor het tweede gezinslid tien gulden per jaar. Het bestuur richtte een verzoek aan hare Majesteit de Koningin om de kring rechtspersoonlijkheid te verlenen. Aan dit verzoek werd al op 26 maart van dat jaar voldaan.

10

VEERTIG JAAR IN VOGELVLUCHT 1973. Januari.

Op 17 januari werd de vereniging opgericht en werden de statuten vastgesteld. Lezing door Jan Verhulst: ‘Straatnamen in Oosterhout’.

Februari.

Eerste lezing door voorzitter Rob van Roosbroeck in De Beuk: ‘De Nederlandse geloofsvluchtelingen in de zestiende eeuw en hun briefwisseling’.

Maart.

Lezing door G. Rehm: ‘Oosterhout vroeger en nu’. Aanwezig ongeveer vijftig leden.

April.

Open-deur-avond in de Augustinusschool, waarbij de werkgroepen in de openbaarheid treden.

Oktober.

Lezing door C. van Alphen in de Augustinusschool: ‘Flora en fauna in onze contreien’. Lezing door Rob van Roosbroeck in de Augustinusschool ‘Rond Willem van Oranje’. In samenwerking met de bibliotheek werd de eerste tentoonstelling ingericht over oude prenten en archiefstukken. Een verzoek aan het college van B & W om een gedeelte van de tuin bij het pand Waterloostraat 7 te mogen gebruiken om daar een heemtuin in te richten. Het zal tot 1976 duren voordat de tuin geopend kan worden. Het onderhoud gebeurde in samenwerking met Floralia onder leiding van Christ Buiks.

Dit jaar ook

11 Aan het einde van het jaar heeft de vereniging zestig leden. 1974. Januari.

Maart.

Lezing door Jan Broeders: ‘De be vrijding van Oosterhout’. Lezing door P. Wuisman: ‘Stamboomonderzoek’.

April.

Dia vertoning door mevr. Van Dort: ‘De Brabantse boerderij’.

Mei.

Fietstocht naar Dorst, gaat niet door wegens gebrek aan belangstelling.

September.

Lezing door Rob van Roosbroeck: ‘Felix Timmermans’.

Oktober.

Medewerking wordt verleend aan de tentoonstelling van oude prenten en foto’s van Oosterhout in de Openbare Bibliotheek. Rondwandeling onder leiding van Jan Verhulst. Fietstocht langs oude boerderijen onder leiding van Jan Oomen. Lezing door Henk Volbeda over heraldiek. Door de werkgroep Archeologie worden vanaf 1 mei door de Werkgroep Archeologie elke zaterdag opgravingen gedaan bij het ‘Huis ten Strijen’.

Dit jaar ook

1975. Januari.

Lezing door Jan Verhulst over zijn boek:‘Duizend en één bijzonderheden uit het oude Oosterhout’.Maart. Lezing door Jan Broeders: ‘De St. Janskerk in Oosterhout’.

12 April.

Lezing door Henk Volbeda: ‘Heraldiek’.

Juli.

Aanleg heemtuin door Christ Buiks.

Oktober.

Lezing door dhr. Van Haastert: ‘Straatnamen etc.’.

Dit jaar ook

De publicatie ‘Historische verkenning en de voornaamste bezienswaardigheden van Oosterhout’ door Jan Verhulst.

1976. Januari. Februari. Maart:

Lezing door Rob van Roosbroeck: ‘Overzicht van de prehistorie’. Modeshow en voordracht door Jean en Marie Claire: ‘De geschiedenis van de mode’. Overlijden van A. Minjon. Presentatie door P. Drijver in café Koppelpaarden: ‘Brabantse boerderijen’.

September:

Lezing over het Oosterhoutse bijengilde door pater Wesselingh.

November:

Lezing door Jan Verhulst: ‘Besmettelijke ziekten in vroeger tijd’.

December.

Lezing door Rob van Roosbroeck in hotel Van der Put-Bruijns: ‘De pacificatie van Gent’.

1977. Mei.

Verschijnt het eerste nummer van ‘Medede-lingenblad van de Heemkundekring De Heerlijkheid Oosterhout’ Inhoud:

13

14 Pag. 1/ 2: ‘Wat is heemkunde en wat doen we ermee?’ door Rob van Roosbroeck. Pag. 3/ 4: ‘Oosterhoutse schuttersgilden’ door Jan Verhulst. Pag. 5/ 6: ‘De Brabantse boerderijen in Oosterhout’ door Jan Oomen. Pag. 7/ 10: ‘Bloeiende planten in de heemtuin’ door Christ Buiks. Juni.

Augustus.

Bezichtiging van de kruiden- en wilde plantentuin, gevolgd door een presentatie door Christ Buiks in hotel Van der Put-Bruins: ‘Kruiden, planten en vogels’. Verschijnt het tweede nummer van het ledenblad. Inhoud: Pag. 1/ 3: ‘Gebeurtenissen in en rond Oosterhout in 1573’ Rob van Roosbroeck. Pag. 4/ 6: ‘De Zuider Stroomtram in Oosterhout’ door Jan Verhulst. Pag. 7/10: ‘Steenbakkers en steenbakkerijen in Oosterhout’ door Jan Oomen. Pag. 11/ 16:’De wilde planten- en kruidentuin’ door Christ Buiks.

Oktober.

Excursie naar Geertruidenberg.

Dit jaar ook

Op een Algemene Ledenvergadering in hotel Van der Put-Bruins, zijn elf leden aanwezig. Niet bekend is of daarin ook de aanwezige bestuursleden zijn meegeteld. De vereniging telt dan zeventig leden.

15 1978.

Citaten uit het ledenblad: Van onze voorzitter R. van Roosbroeck verscheen bij de uitgeverij Kuneman in Den Haag de derde, vermeerderde druk van zijn boek ‘Willem van Oranje’. ‘Van onze vicevoorzitter J.W.A. Verhulst is onlangs verschenen Adriaan van Campen’. Uitgave boekhandel Vermijs voor Fl. 9,75’. ‘Van ons lid J.M.H. Broeders is onlangs verschenen een serie artikelen over de kerk van St. Jan in Het Kanton’. ‘Van ons lid G.J. Rehm verschenen diverse artikelen in De Brabantse Leeuw, in de Nederlandse Leeuw en in het Jaarboek van De Oranjeboom’. ‘Van onze secretaris J.A.A.M. Oomen is onlangs verschenen: ‘Kent U ze nog de Oosterhouters?’. ‘Ter gelegenheid van zijn tachtigste verjaardag vielen onze voorzitter Dr. R. Roosbroeck een tweetal onderscheidingen ten deel. In België ontving hij uit handen van senator M. Coppieters, president van de Kultuurraad voor de Nederlandse Gemeenschap in België de bronzen erepenning voor zijn vele publicaties over de Vlaamse en Nederlandse geschiedenis.Van de Nederlandse stichting Joost van den Vondel ontving hij de herinneringsmedaille voor zijn publicaties over Willem van Oranje’. Februari.

Lezing door Rob van Roosbroeck: ‘Philips II’.

16 Augustus.

Vier dagen heemkundig werkkamp door Brabants Heem met HKO als gastheer

Oktober.

Presentatie dia’s heemkundig werkkamp in hotel Van der Put-Bruins door Cor Huijben.

1979 Augustus.

Citaat uit het ledenblad: ‘Op 29 augustus 1979 werd door burgemeester Mater van Oosterhout de gouden erespeld met oorkonde uitgereikt aan vier inwoners van onze stad. Onze voorzitter, professor van Roosbroeck, en onze vice-voorzitter, Jan Verhulst, kregen de gouden erespeld opgespeld. Onze voorzitter verwierf de speld voor zijn historische werken, zijn vele publicaties en wetenschappelijke werken en, meer specifiek op Oosterhout toegespitst, voor zijn activiteiteten als voorzitter van onze kring. Ook Jan Verhulst, zij het op geheel andere wijze, is bezig geweest met de historie. Burgemeester Mater noemde hem ‘een man die in Oosterhout, in de meest letterlijke, geschiedenis heft gemaakt’. Onze voorzitter verwierf de speld voor zijn historische werken, voor zijn vele publicaties en wetenschappelijke werken en, meer specifiek op Oosterhout toegespitst, voor zijn activiteiten als voorzitter van onze kring. Ook Jan Verhulst, zij het op geheel andere wijze, is bezig geweest met de historie. Burgemeester Mater noemde hem ‘Een man die in

17 Oosterhout, in de meest letterlijke zin, geschiedenis heeft gemaakt. Een en andere had plaats na de onthulling van het standbeeld van ‘Mooie Keetje’ aan de Leijsenhoek. 1980. Januari.

Lezing door L. Weijts in het LTSgebouw: ‘Pottenbakkerijen en hun producten’.

Februari.

Lezing door J. van Gamelen in het LTS gebouw: ‘Natuurleven in Brabant’.

Juli

Excursie naar kasteel-raadhuis in Dussen en Woudrichem.

December.

Lezing door dhr. Knippenberg in LTS gebouw: ‘Heksen en sagen’.

December.

Citaat uit het ledenblad: ‘Bij boekhandel Van Bavel, Arendshof te Oosterhout, is verschenen het boekje ‘Groeten uit Oosterhout’ door J.A.A.M. Oomen. Dit werkje bevat 130 afbeeldingen van oude, merendeels nog niet gepubliceerde prentbriefkaarten van Oosterhout en omgeving. Prijs Fl. 22,90. Wij raden u aan niet te lang te wachten, daar het boekje bijna uitverkocht is.’

1981. Januari.

Lezing door Jan de Ridder in LTSgebouw: ‘Het leven en werken van Pieter van der Meer de Walcheren’.

Februari.

Lezing door Rob van Roosbroeck in het LTSgebouw: ‘Emigranten’.

Juni.

Open dag heemtuin. Ruim 500 bezoekers worden geteld. Presentaties:

18 Jos van Alphen: ‘Wereldoorlog II’. Dhr. en mevr. Van Dort: ‘Oude boerderijen’. Dhr. Van Rijswijk: ‘De ontwikkeling van dorp tot stad’. Dhr. Akkermans: ‘Middeleeuws aardewerk’. Mohammed Bahiaoui: ‘Prehistorische voorwerpen’.

Jan Broeders: ‘Kruiden’. Bijengilde: ‘De bijenteelt’. Gilde St. Sebastiaan: ‘Boogschieten’. Mevr. Burggraaf: ‘Tapijtknopen, spinnen en weven’. Simon Burggraaf: ‘Vervaardigen van vuurstenen voorwerpen’.

19 Jan Oomen: ‘Oude Oosterhoutse prentbriefkaarten’. Christ Buiks: ‘De heemtuin’. Oosterhouts vrouwengilde met een volksdansgroep. Oktober.

Lezing door Huub Oomen in LTS-gebouw: ‘De Biesbosch’ De Algemene Ledenvergadering besluit Rob van Roosbroeck te benoemen tot erevoorzitter voor zijn vele verdiensten als voorzitter van 17 januari 1973 tot 5 oktober 1981. November. Lezing door Jan Oomen in wijkhuis Strijen: ‘Opgravingen bij Huis ten Strijen’

December

Lezing door de Vereniging van Brabantse Kastelen in Buurthuis De Bunthoef.

1982 Januari.

Februari. .

Lezing door Jan Oomen in Wijkhuis Dommelbergen: ‘Ontstaan en ontwikkeling van De Westpolder’ en presentatie door Flip. Elkhuizen over de aanleg van de wijk Dommelbergen. Lezing door Simon Burggraaf in Buurthuis De Pannenhoef: ‘Rondom de Wilhelminalaan’.

20

21 en presentatie door dhr. Kuipers over de sluizen van Oosterhout.

Maart .

Lezing door de heer Van Eersel in Wijkhuis Slotjes: ‘Polderlandschap met flora en fauna’. Het eerste nummer van de zesde jaargang van het ledenblad verschijnt. Het formaat is van A4 naar A5 gebracht; de kaft is groen geworden; er staan advertenties in en om de kosten te drukken wordt aangekondigd

22

dat het blad voortaan maar drie maal per jaar zal verschijnen in plaats van vier. Een opvallende advertentie: Café “De Egelantier” Daar vindt U vijftien soorten bier! Maar ook gezelligheid en vertier. Klappeijstraat 4, Oosterhout In 1984 wordt de tekst aangepast; overgegaan wordt op ‘twintig soorten bier’. Mei.

Excursie naar St. Catharinadal voor leden met huisgenoten.

23 November.

Tentoonstelling in het gemeentehuis: ‘Kijk in het verleden van Oosterhout’, bezocht door ruim 800 personen.

December.

Lezing door de Vereniging van Brabantse kastelen in buurthuis De Bunthoef: ‘Het ontstaan van de wijk Oosterheide’.

1983. Februari.

Lezing in café De Egelantier door mevr. T. Bosman: ‘Plaatselijke geschiedenis’.

April.

Excursie naar Willemstad.

Mei.

Lezing in café De Egelantier door dhr. Knippenberg: ‘Kinderleven en kinderspel’. Lezing door de heer Van der Lee in De Eglantier (De Beurs): ‘Tjerk Vermaning’.

Oktober.

Presentatie door Jan Oomen in De Eglantier: ‘Opgravingen op het Waterloplein’.

November.

Lezing in café De Egelantier dor Kees Bolkenbaas: ‘Uilen en IJsvogels’. Citaat uit het ledenblad: ‘ Door ons lid M. Bahaoui is onlangs in de Beemdenbuurt een Romeinse mantelspeld gevonden. Deze speld, gemaakt van zilver met goud opgelegd is een zeer unieke vondst op het Oosterhouts grondgebied.’

1984. Januari.

Presentatie en themanummer leden blad door Jan Oomen met foto´s van Cor Huijben en Harrie Tielemans: ‘De Voorhei herleeft’.

24 Lezing in de bovenzaal van het kleinschalige bedrijfsverzamelgebouw aan de Kruisstraat 6A door Jan Oomen: ‘Dorpstypen en bijnamen’. Augustus.

Expositie over de Voorhei trekt 5000 bezoekers. Er wordt een nieuwe heemtuin ingericht bij de Maria Gorettischool in de Donkerstraat, slechts 50 meter verwijderd van de vorige. Er ontstaan plannen om in een gedeelte van de oude koekfabriek van De Hoogh aan het Waterlooplein een heemkundig museum in te richten. Zonder financiële steun van de gemeente blijken de plannen onhaalbaar en eigenaar Koreman trekt zich terug.

September. November.

Excursie naar het waterleidingbedrijf in Dorst. Lezing door dhr. Van der Lee in wijkhuis De Pannenhoef: ‘De prehistorische mens’. Uitgave van het boek ‘De Voorhei herleeft.

Dit jaar ook

Wordt een nieuwe heemtuin ingericht bij de Maria Gorettischool in de Donkerstraat, sechts vijftig meter van de vorige. Wordt het tien jarig bestaan gevierd met de uitgave van het boek ‘Strijen en Dommelbergen, geschiedenis van een polderland’. Bij de overhandiging van het eerste exemplaar aan wethouder Piet Schriek pleiten voorzitter Adri Visser en secretaris Jan Oomen voor een heemkundig museum in Oosterhout.

25 Wethouder schriek zegt sympathiek te staan ten opzichte van het idee. Er ontstaan plannen om in een gedeelte van de oude koekfabriek van de Hoog, aan het Waterlooplein, een heemkundig museum in te richten. Zonder financiële steun van de Gemeente blijken de plannen onhaalbaar en trekt eigenaar Koreman zich terug.

1985. Januari.

Presentatie en themanummer leden blad door Jan Oomen met foto’s van Cor Huijben en Harrie Tielemans: ‘Het Bosch herleeft’. Lezing door dhr. Heemskerk in het Speelgoedmuseum: ‘Speelgoed uit vroeger tijden’.

26 Februari.

Lezing in wijkhuis De Pannenhoef door mevr. Verhoogt: ‘Waaiers’.

Maart.

Filmvertoning in wijkhuis De Pannenhoef door Johan van Eersel: ‘Polderlandschap’ en ‘Texel’.

Mei.

Excursie naar korenmolen De Hoop in Den Hout.

Juni.

Excursie naar Antwerpen.

September.

Lezing door Jos van Alphen in de bovenzaal van café Oud Brabant: ‘Hetoorlogsgebeuren in Oosterhout’.

Oktober.

Lezing door dhr. Leideritz in café Oud Brabant: ‘60 Jaar stoomtram in paardentram in NoordBrabant’.

November.

Bezoek aan het gemeentearchief en lezing door Jan Oomen in café Oud Brabant: ‘Genealogie’.

December.

Lezing door Mohammed Bahaoui: ‘Recente opgravingen in Oosterhout’. Volgens het jaarverslag telt de vereniging aan het einde van het jaar honderd leden. (Noot van de redactie): Het vermoeden bestaat dat daarin ook andere relaties zijn meegeteld.

Dit jaar ook

1986. Januari.

Februari.

Lezing door Michiel de Koning: ‘Brabantse dialecten’. Lezing door W. van Heugten: ‘De betekenis van de bedevaartplaats Santiago de Compostella’.

27 Maart.

Lezing door M. Rooyakkers over kruiden.

April.

Excursie naar Zevenbergen.

Mei.

Lezing door Jos van Alphen: ‘Wereldoorlog II’.

Juni.

Boswandeling in Dorst.

September.

Natuurfilm door Johan van Eersel.

Oktober.

Lezing door Ben Janssen: ‘Ziekte en bestrijding in vroeger tijd’. Lezing door M.J. Cornelissen: ‘De Kleine Aarde’. Lezing door H.J. Cromwets: ‘Taal en wereld van de turfstekers in de Peel’.

November. December.

Alle lezingen werden in 1986 gehouden in de bovenzaal van café Oud Brabant. A. Broekhoven, voor 1001 artikelen, is een nieuwe adverteerder in het ledenblad. Tot op de dag van vandaag is hij dat gebleven. 1987. Maart.

Lezing in wijkhuis Dommelbergen door Guido v.d. Eijnde: ‘Stadsarcheologie van Breda’. Extra nummer van het ledenblad: ‘Groeten uit Den Hout’.

Mei.

Lezing in wijkhuis Dommelbergen door Jan Oomen: ‘Genealogie’.

December.

Lezing door Jan Oomen in Wijkhuis Slotjes: ‘Straten en pleinen voor de grote veranderingen’. Adverteerders in het ledenblad:

28 Antiekhandel De Spindel aan het Waterlooplein Café De Egelantier aan de Klappeijstraat A. van Roessel, dierenbenodigdheden aan de St. Janstraat Chinees Indisch Restaurant China op de Markt Broeders Dieet en Delicatessen aan de Keiweg 1988. Januari.

Maart.

Kunsthandel Artistiek op de Markt. Lezing door Anton van der Lee in wijkhuis Slotjes: ‘Met zevenmijlslaarzen door de prehistorie’. Thema-avond in Wijkhuis Slotjes: ‘De oude cultuur van Brabant, Oosterhout en omgeving’. Films, tentoonstelling van gereedschappen en foto’s uit de voormalige leerlooierij Huijben aan de Kloosterstraat en een lezing door Jan Oomen over de Oosterhoutse leerlooierij geschiedenis. Lezing door Lode Jordaens in wijkhuis Slotjes: ‘Het leven van onze grootouders’.

April.

Lezing door dhr. Schrijvers in wijkhuis Slotjes: ‘Van kwikzilver tot kwakzalver’.

Juli/augustus. Eerste grote expositie in Het Kijkhuis: ‘De boer op in oud-Oosterhout’. Oktober.

Lezing door de heer Bolkenbaas in Wijkhuis Slotjes: ‘Leven in de Langstraat’.

November.

Film door Piet de Jong in wijkhuis Slotjes: ‘ Ontstaan van het landschap’.

29 December. 1989. Januari.

Presentatie door Theo Janssen in wijkhuis Slotjes: ‘De Peel, van natuur tot cultuur’. Lezing door de heer Van de Laere in wijkhuis Slotjes: ‘Driek en zijn gebed, over het Leven op het platteland’.

April.

Lezing door Jos van Alphen in wijkhuis Slotjes: ‘De bevrijding van Oosterhout’. Themanummer ledenblad: ‘Oosterhout als pottenbakkerscentrum in de negentiende en twintigste eeuw’.

Juni.

Fototentoonstelling in café ‘De Beurs’ rondom een eeuw horeca: ‘Van Krasnapolsky tot De Stiffel’.

Juli.

Tentoonstelling in Het Kijkhuis: ‘4000 jaar ambachten’.

Oktober.

Lezing door architect Van der Leeuw in Wijkhuis Strijen: ‘Miniatuurbouw van straten en pleinen in Oosterhout’.

1990. Januari.

Presentatie door Mohammed Ba hiaoui en Jan Oomen in wijkhuis Slotjes: ‘Archeologische vondsten’. Themanummer ledenblad: ‘De Linie van den Hout’.

Maart

Film van de heer Van Eersel in wijkhuis Strijen over de omgeving van Sprang.

Mei

Film in wijkhuis Slotjes: ‘Leven in de Biesbosch’.

30 Themanummer ledenblad: ‘De wereld van Homerus in het land van Breda’. Augustus.

Tentoonstelling in Het Kijkhuis: ‘Het krijgsgebeuren in en om Oosterhout’.

Oktober.

Lezing door W. Laarakkers in wijkhuis Strijen: ‘De val van Breda in de eerste helft van de tachtigjarige oorlog’.

December.

Presentatie door Cor Huijben in wijkhuis Strijen: ‘Oud Oosterhout, verdwijnende en al verdwenen stadsgezichten’.

1991. Februari.

Lezing in wijkhuis Strijen door Huub Oome: ‘De Biesbosch’.

April.

Lezing in wijkhuis Strijen: ‘Bier, het edele gerstenat’.

Augustus.

Lezingen in Het Kijkhuis in plaats van de traditionele tentoonstelling: Jan Oomen over pottenbakkerijen; Cor Huijben met oude en nieuwe foto’s uit het centrum; Christ Buiks over veldnamen; Jan Oomen over opgravingen in de Molenbuurt; Jan Oomen over genealogie; Jan Broeders over de Heuvel en Frans van de Leeuw over Oosterhoutse miniaturen.

Oktober.

Lezing in Het Kijkhuis door Toine Maas: ‘De invloed van de Middeleeuwse kloosters op de Brabantse zanddorpen’.

31 November.

Lezing door J. Sanders in Het Kijkhuis over het Hollands Huis, het Kartuizerklooster, dat in 1333 werd gesticht door Willem van Duvenvoorde in Raamsdonksveer. Voorzitter en secretaris van de heemkundekring maken deel uit van het bestuur van de Stichting Open Monumentendag. Secretaris van de heemkundekring maakt deel uit de Gemeentelijke beleidsgroep Archeologie.

Dit jaar ook 1992 Februari.

Aan het einde van het jaar telt de kring zevenenzeventig lede. Lezing door dhr. Bolkenstein in Het Kijkhuis: ‘Drunense duinen’

April.

Lezing in het Kijkhuis door Paul Spapens: ‘Smokkelen’. Uitreiking van de Zilveren Medaille van het Koninklijk Huis door locoburgemeester Schoenmakers aan Jan Oomen voor het belangeloze werk voor vele verenigingen, waaronder de heemkundekring.

Augustus.

Tentoonstelling in Het Kijkhuis: ‘Van vlas tot linnen’. Lezing door mevr. Van Dort in Het Kijkhuis: ‘Brabantse mutsen’.

Oktober.

Lezing in Het Kijkhuis door Bas Zijlmans: ‘Geertruidenberg, van nederzetting tot stad’.

December.

Lezing door de heer Vander Lee in Het Kijkhuis: ‘Leven in de Middensteentijd.

32 Dit jaar ook

1993 Februari.

Is het nieuwe logo (het drieluik) in gebruik genomen.

Lezing door Cor Huijben in Het Kijkhuis: ‘De Linge’.

Maart.

Lezing in Dorst door de Werkgroep Dorst: ‘St. Marcoen’.

April.

Lezing door de heer Stockwielder in Het Kijkhuis: ‘Natuur het jaar rond’.

Augustus.

Tentoonstelling in Het Kijkhuis: ‘De pottenbakkers van Oosterhout’.

September.

Tentoonstelling in Het Kijkhuis: ‘Oosterhout monumentaal’, met o.a. het werk van etser-tekenaar Piet Stals.

Oktober

Presentatie door Cor Huijben in Het Kijkhuis: ‘Dia’s uit de natuur’.

33 November.

1994. Januari.

Lezing door Piet de Jong in Het Kijkhuis: ‘Ontwikkeling van de dorpen op de zandgronden’. Lezing in Het Kijkhuis door Anton van der Lee: ‘Kunst uit de Steentijd’.

Februari.

Lezing door Ad van Lent in Het Kijkhuis: ‘De geschiedenis van de Biesbosch’.

Maart.

Lezing door Ton Cruysen in Het Kijkhuis: ‘Het land van de Kelten’.

Augustus.

Tentoonstelling in Het Kijkhuis: ‘Bevrijding van Oosterhout’. Lezing door de heer Van ’t Hullenaer in Het Kijkhuis: ‘Bevrijding zonder bevrijders.

September. November.

Lezing door Hein de Koning in Het Kijkhuis: ‘De Pyreneeën.

December.

Lezing door Ton Cruysen in Het Kijkhuis: Van boerendorp naar burgerdorp’.

1995. Februari.

Lezing in Het Kijkhuis: ‘Kasteel van Strijen’.

April.

Lezing in Het Kijkhuis: ‘De molen van Dongen’.

?

Overlijden van Jan Oomen. Hij was vele jaren voor velen het gezicht van de Heemkundekring. Onvermoeibaar zette hij zich tot het laatst in. Twintig jaar voerde hij het secretariaat. Bij zijn aftreden als secretaris in 1993 werd hij benoemd tot erelid.

34 Augustus.

Tentoonstelling in Het Kijkhuis: ‘Oosterhout – Nederlands Indië’.

November.

Lezing door Arent D. Vos: ‘Onderwaterarcheologie in Nederland’.

December.

Lezing in Het Kijkhuis: ‘IJsland’.

Dit jaar ook

Een en zeventig leden telt de kring aan het einde van het jaar

1996.

Themanummer ledenblad en ten toonstelling in Het Kijkhuis: ‘Oud en nog ouder Oosterhout’. Februari.

Presentatie diaserie: ‘De geschiedenis van de stad Brugge’ door Cor Huijben in Het Kijkhuis.

Maart.

Lezing door Theo van Hilst in Het Kijkhuis: ‘Het gedrag van de wolf’. Lezing door Mw. Baker-Bom in Het Kijkhuis: ‘Griekenland’.

Oktober. December. 1997. Januari.

Lezing door Hein de Koning in Het Kijkhuis: ‘Wintervogels’. Lezing door Christ Buiks in Het Kijkhuis: ‘Oosterhoutse veldnamen’.

Maart

Lezing door Anton van der Lee in Het Kijkhuis: ‘Kunst uit de Steentijd’.

Augustus.

Tentoonstelling in Het Kijkhuis: ‘On(t)roerend erfgoed’. Lezing door Wiro van Heugten in Het Kijkhuis: ‘De middeleeuwse pelgrimsweg naar Santiago de Compostella’.

Oktober.

35 December. 1998.

Lezing door Simon Burggraaf in Het Kijkhuis: ‘Genealogie’. Publicatie: ‘Fietstocht langs historische verdedigingswerken’. Viering 25-jarig bestaan.

Augustus.

Tentoonstelling in Het Kijkhuis: ‘De oude Oosterhoutse middenstand’, aan de hand van foto’s van Cor Huijben en Harrie Tielemans.

Oktober.

Lezing door de heer Kuypers in Het Kijkhuis: ‘Fietstocht naar Santiago de Compostella’.

December.

Lezing door Cees Bolkenbaas in Het Kijkhuis: ‘De natuur rond Sprang-Capelle’.

1999. Februari.

Lezing door Cees Bolkenbaas in Het Kijkhuis: ‘Het gedrag van drie soorten zwaluwen’. Diapresentatie in Het Kijkhuis door Cor Huijben: ‘Het Bosch en de Voorhei’.

Maart.

Lezing door Jan Broeders in Het Kijkhuis: ‘Historie St. Jan’.

April

Lezing door Paul Spapens: 'Zaligen en Heiligen’.

Augustus.

Themanummer ledenblad en tentoonstelling in Het Kijkhuis: ‘Een greep uit de grond’.

Oktober.

Lezing door Gerard Kuijpers in Het Kijkhuis: ‘Het oude Brabant’.

December.

Lezing door Bertus Koreman in Het Kijkhuis: ‘Uilen’.

36 2000. Februari.

Lezing door Cor Huijben in Het Kijkhuis: ‘Op de grens van land en zee’.

Maart.

Lezing door Christ Grootzwagers in Het Kijkhuis: ‘Natuur in Midden Brabant’.

Augustus.

Tentoonstelling in Het Kijkhuis: ‘Oosterhoutse herbergen’.

Oktober.

Lezing door Anton van der Lee in Het Kijkhuis: ‘De Romeinen’.

December.

Presentatie door Nico Dijk in Het Kijkhuis: ‘Opgravingen in Vrachelen en Den Hout’.

2001. Januari.

Lezing door Jos van Alphen in Het Kijkhuis: ‘Eerste Poolse Pantserdivisie’.

Maart.

Lezing door Mw. Sponselee-de Meester in Het Kijkhuis: ‘Catharinadal’.

Augustus.

Tentoonstelling in Het Kijkhuis: ‘Een greep in de grond’.

Oktober.

Lezing door Bart Zijlmans in Het Kijkhuis: ‘Oude kaarten’.

December.

Lezing door de heer Grootzwagers in Het Kijkhuis: ‘Natuur van Noorwegen’. In een brief aan het gemeentebestuur uit de heemkundekring zijn ernstige bezorgdheid over het voornemen de gemeentelijke archieven naar een regionaal archief over te brengen. In een brief aan het gemeentebestuur neemt de heemkundekring stelling tegen de Voorgenomen opheffing van Het Kijkhuis, waar hij zijn historische verzameling heeft opgeslagen, le-

Dit jaar ook

En

37 zingen organiseert en jaarlijks een tentoonstelling inricht. 2002.

Opnieuw ageert de heemkundekring naar het gemeentebestuur tegen de op handen zijnde sluiting van Het Kijkhuis. Februari.

Lezing door Mw. Burggraaf-den Ouden in Het Kijkhuis: ‘Architect Dom Hans van der Laan’.

Maart.

Lezing door Jan Theunissen in Het Kijkhuis: ‘Geschiedenis van de boswachterij Dorst’.

Augustus.

Tentoonstelling in Het Kijkhuis: ‘Geschiedenis van het onderwijs’.

Oktober.

Lezing in het MEK door Cees Bolkenbaas: ‘De Biesbosch’.

December.

Lezing in het MEK door Hans Koopmanschap: ‘Archeologie na de opgraving’. Het Kijkhuis moet worden verlaten. Met veel moeite wordt tijdelijk onderdak gevonden in een gemeentelijk pand in de Nachtegaalstraat, in een gymzaal in de Ridderstraat, in een voormalige varkensstal in Oosteind en in een dienstruimte in een flatgebouw op Paterserf.

2003.

Februari.

Lezing door Rinus Kuijpers in Het Mek: ‘Geschiedenis van Vrachelen’.

Maart.

Lezing door Hanny Oerlemans en Christ Grootzwagers in Het MEK: ‘De natuur van Zwitserland’.

38 Augustus.

Tentoonstelling in Het MEK: ‘Verdwenen boerderijen’.

November.

Lezing door Huub Oome in Het MEK: ‘Restauratie van oude boerderijen’.

December.

Lezing door Renko Hamelink in Het MEK: ‘De Vlaamse schuur’.

2004

De archeologische werkruimte verhuist van de Nachtegaalstraat naar de gemeentewerf. De opslag in Oosteind wordt overgebracht naar een voormalige varkensstal in Den Hout. Februari.

Lezing in Het MEK door Stan van Dongen: ‘De Loonse en Drunense duinen’.

Maart.

Lezing door Anneke Boonstra in het MEK: ‘Leven als in de IJzertijd’.

Augustus.

Tentoonstelling in Het MEK: ‘Oosterhoutse pottenbakkerijen’.

November.

Lezing door Eva Bentis in het MEK: ‘Willem van Duvenvoorde’.

December.

Lezing door Anton van der Lee in het MEK: ‘De oudste boeren van Noord Brabant’.

2005. Februari.

Maart.

Lezing door Walther Halters in het MEK: ‘Santiago de Compostela de mensen voorbij’. Lezing door Paul van Dijk in het MEK: ‘Oosterhout aan de zee’.

39 Oktober.

Voor het eerst richt de heemkundekring een tentoonstelling in de hal van het gemeentehuis in: ‘Oosterhout vanuit de lucht’. Lezing door Paul van Dijk in het MEK: ‘Van waterkeerder naar waterbeheerder’.

Dit jaar ook

Een door Rinus Kuipers gerenoveerde uitgave van de film uit 1936 van de viering van het vijf en twintig jarig bestaan van de NBC (NoordBrabantse Christelijke Boerenbond).

2006. Februari. Maart. April.

Lezing door B. Hartman in het MEK: ‘Geschiedenis van de tandheelkunde’. Lezing in het MEK door Nico Dijk: ‘Oosterhout voor de jaartelling’. Excursie naar de IJzertijdboerderij in Dongen.

September.

Tentoonstelling in de hal van het gemeentehuis: ‘Oude films en foto’s’.

Oktober.

Lezing door Marijke Lucacs-Graus: ‘Bomen in de religie’.

December.

Lezing door Bert Willemen in café Koppelpaarden: ‘Met de hond en de hondenkar terug in de historie’.

Dit jaar ook

Wordt het honderdste lid verwelkomd. De groei van de kring zet zich stevig door.

2007. Februari.

Lezing door Jacob Jonkers in café Koppelpaarden: ‘De geschiedenis van de Koninklijke Marechaussee in Nederland’. Tentoonstelling in het Archeologische Centrum aan de Kanaalstraat en uitgave van boekje

40 in samenwerking met de Gemeentelijke Archeologische Dienst: ‘Cultuurhistorie en Archeologie in de Vlindervallei’. Maart.

Lezing door John Sips in café Koppelpaarden: ‘Landgoed Oosterheide’.

Mei.

Eerste genealogiedag van de heemkundekring in café Koppelpaarden.

September.

Mede dank zij een gift uit het stroomversnellingsfonds van de Rabobank wordt overgegaan tot de aanschaf van computerapparatuur en kan een begin worden gemaakt met het digitaliseren van het archief.

Oktober.

Tentoonstelling in de hal van het gemeentehuis: ‘Van ambacht naar industrie’, de industriële ontwikkeling van Oosterhout in de 19e en 20e eeuw. Lezing door Jan Schulten in café Koppelpaarden over verzetsstrijder Frank van Bijnen.

December.

Lezing door Ad Rooms in café Koppelpaarden: ‘Het Rijke Roomse Leven’.

2008. Februari.

Dit jaar ook 2009. Februari.

Lezing door Ed Cuber in café Koppelpaarden: ‘De strijd van Polen en de eerste Poolse pantserdivisie’ Wordt het ledental van honderd en vijftig bereikt. Lezing door Christ Buiks in Het Stadscafé: ‘Oude Veldnamen in Oosterhout’.

41

April.

Genealogiedag in café Koppelpaarden.

Mei.

Uitgave boek: ‘Woord en foto’s uit de film van de N.C.B. in 1936 bij het vijf en twintig jarig bestaan’.

Oktober.

Lezing door Johan van der Aa in café Koppelpaarden: ‘Gebouwen in Oosterhout’. Tentoonstelling in Theek5: ‘Het rijke roomse leven in Oosterhout’. Tentoonstelling in de hal van het gemeentehuis: ‘Vijftig jaar fotograferen door Cor Huijben’. Cor ontvangt de gouden dasspeld van de gemeente Oosterhout voor zijn bijzondere verdienste voor de gemeente en voor de heemkundekring.

December.

Lezing door Jan Schippers in café Koppelpaarden: ‘Kunstenaar Niel Steenbergen’.

42

43 April.

Genealogische dag in Buurthuis De Slotjes. Tentoonstelling in samenwerking met KPN in Winkelcentrum Arendshof: ‘Van rook- naar lichtsignaal’.

Oktober.

Tentoonstelling in de hal van het: ‘Van Dorp naar Stad’. Begonnen wordt met de verbouwing van de voormalige Zandheuvelschool, ooit ook nog Vincentiusschool geheten, tot ‘Huis voor Erfgoed’, waarin ook de heemkundekring zal worden gehuisvest.

December.

Lezing door het echtpaar Hoevenaars in het Stadscafé: ‘Bijzondere vondsten in de oude Schoutenhofstede’.

2010. Februari.

Lezing door Mattie Trommelen in het Stadscafé: ‘De banden van Oosterhout met Het voormalige Nederland-Indië’. Tentoonstelling in de archeologische werkruimte aan de Kanaalstraat: ‘Donderstenen van Oosterhout’.

Maart.

Lezing in de archeologische werkruimte door Nico Dijk: ‘Donderstenen van Oosterhout’.

April/Mei.

Tentoonstelling in Theek5: ‘Foto’s zonder geschiedenis. Tentoonstelling in Oud-Oosterhout:’65 jaar bevrijd’

44 Juni.

Het Huis voor Erfgoed wordt officieel geopend. Na zeven jaar hebben we weer een behoorlijke behuizing. Tentoonstelling, samen met speelgoedmuseum in Huis voor Erfgoed: ‘op weg naar school’. Juli/Aug.

Tentoonstelling in Thee5: ‘Verzamel het maar’.

Oktober.

Tentoonstelling in de hal van het gemeentehuis: ‘Recreatie in Oosterhout, campings en zwembaden’.

November.

Genealogisch café in Theek5 door Astrid de Beer van het Regionaal Archief Tilburg. Lezing door Cock Gorisse in Theek5: ‘Armoede en werkloosheid in Oosterhout.

Nov./Dec.

Tentoonstelling in Thee5: ‘Hollandse kleipijpen’.

December.

Deelname aan De Beursvloer, resulterend in matches met GO, bureau Kickvors en met het Oranjecomité. Lezing in het Huis voor Erfgoed door Rein Lambregts: ‘Westbrabantse wielerkampioenen’.

Dit jaar ook

Aan het eind van het jaar telt de kring honderd acht en zestig leden.

2011. Jan./Maart.

Tentoonstelling in Theek5: ‘In tijden Van schaarste’.

45 Februari.

Lezing door Jos Swanenberg in het Huis voor Erfgoed: ‘Dialecten’.

Maart.

Lezing Theo Adriaanse in Huis voor Erfgoed: ‘Zandlopers’

April/Juni.

Tentoonstelling in Theek5: ‘Niel Steenbergen’.

Juli.

Historische speurtocht tijdens KOM (Kunst op Markt).

Juli/Sept.

Tentoonstelling in Theek5: ‘Knipselprenten’.

Oktober.

Tentoonstelling in de hal van het gemeentehuis: ‘Oosterhout in de jaren dertig-veertig’, aansluitend op het boek van Jan van den Bosch: ‘Meer jongens van toen’. Lezing door Ad van Gool in Huis voor Erfgoed: ‘Van Billen en Kruien’.

2012. Jan./Maart.

Tentoonstelling in Theek5: ‘Kunst uitingen van ‘Oosterhoutse schilders uit de 19e en 20e eeuw’.

Maart.

Lezing door Hans Sprangers in Huis voor Erfgoed: ‘Geschiedenis van de R.K. Jonge Boerenstand’.

Mei.

In samenwerking met Schola Cantorum tentoonstelling in de Sint-Jansbasiliek: ‘Hommage aan de Benedictijnen’.

46

47 Juni.

Brigite van Haaften, gedeputeerde voor jeugd, cultuur en samenleving, overhandigt aan 33 culturele, non-profitorganisaties, waaronder HKO een waardebon van het Prins Bernard Cultuurfonds ter besteding aan een adviestraject door de SESAM-Academie.

Juli.

Ontruiming van de opslagplaats in Den Hout. Afscheid is genomen van de oude boerderijinventaris

Mei/Juni.

Tentoonstelling in Theek5: ‘Ansichtkaarten en Prentbriefkaarten van Oosterhout’. Tentoonstelling in het Huis voor Erfgoed: ‘Historisch landschap Oosterhout’.

Mei/Juni. Oktober.

Tentoonstelling in de hal van het gemeentehuis: ‘Foto’s Harrie Tielemans’ en uitgave boek `Vergeten Oosterhout, de verstedelijking`.

November.

Lezing door Jan de Ridder in Theek5: ‘Pieter van der Meer de Walcheren’. Lezing door Piet de Jong in ‘Huis voor Erfgoed’: ‘Het landschap van Midden Brabant’.

2013. Januari.

17 januari: Heemkundekring De Heerlijkheid Oosterhout bestaat vandaag officieel veertig jaar. Besloten is het jubileum in september te vieren met een overzichtstentoonstelling, een jubileumuitgave van het ledenblad en een feestavond.

48

49

Interviews J.M. (Jan) Broeders Op bezoek gaan bij Jan Broeders is een belevenis voor historisch geïnteresseerden. In 1965, Jan was toen 30 jaar oud, werd hij benoemd tot streekarchivaris voor Oosterhout, Teteringen, Terheijden en Raamsdonk. Hij is dat tot zijn pensionering in 1998 gebleven. Het gemeentearchief, waar Jan zijn werkplek had, is in die jaren nog al eens verhuisd: de oude kurkfabriek in de Slotlaan tegenover het oude gemeentehuis, het pand Klappeijstraat 42, de villa van Van Beek aan de Waterloostraat, tijdelijke kantoorruimte in de Slotlaan, de toenmalige brandweerkazerne en bij de schouwburg. Vanuit zijn functie was Jan lid van de gemeentelijke Monumentencommissie en van de Straatnaamcommissie. Ook na zijn pensionering is Jan met historische verkenningen en publicaties doorgegaan. Al vijftien jaar is hij als begeleider en tekstcorrector betrokken bij De Geschied- en Oudheidkundige kring van stad en land van Breda ‘De Oranjeboom’. Het werkgebied van deze kring strekt zich uit van Gilze en Rijen tot Roosendaal en van Geertruiden-

50 berg tot en met Zundert en Baarle-Nassau. Jaarlijks wordt een boek uitgegeven. Dat zijn er inmiddels 65 en daar ligt Jan zijn bemoeienis. Voor zichzelf is hij bezig met een inventarisatie van de Oosterhoutse bevolking in de achttiende eeuw. Een heel karwei. Oosterhout telde rond 1750 naar schatting 4500 inwoners, maar er was nog geen burgerlijke stand; dus je moet de informatie onder meer halen uit doop-, trouw- en overlijdensakten. Voor ons ‘heemkundigen’ is praten met iemand als Jan, die al vijftig jaar bezig is met de historie van onder andere Oosterhout en die bovendien gezegend is met een goed geheugen, werkelijk een feest en je moet jezelf dwingen tegen etenstijd op te stappen, want Jan is een onuitputtelijke bron van informatie. Maar het bleef niet bij deze beroepsmatige activiteiten. Daar buiten was en is muziek voor hem ook belangrijk. Zo zong hij in het Oosterhouts kamerkoor, zingt nog altijd in het Oosterheidekoor en treedt regelmatig op als organist in de Verrijzeniskerk in Oosterheide. Ook was hij vele jaren bestuurslid van de Stichting Begraafplaatsen Oosterhout en lid van het kerkbestuur Sint Jan. Een bezig baasje dus. Voor zijn grote maatschappelijke betekenis ontving hij afgelopen april een Koninklijke onderscheiding. En dan hebben we het nog niet eens gehad over zijn betekenis voor de heemkundekring. Samen met Jan Verhulst heeft hij aan de wieg er van gestaan. Hij leidde de oprichtingsvergadering, was 25 jaar lang als adviseur aan het bestuur toegevoegd, werd bestuurslid zodra hij dat na zijn pensionering in 1998 kon worden en werd toen meteen voorzitter, dat hij tien jaar is gebleven.

51 Het waren roerige jaren voor de heemkundekring. Het was de tijd waarin de gemeente ondanks de protesten van de heemkundekring zijn archieven onderbracht in een regionale opzet in Tilburg. Het was ook de tijd waarin de heemkundekring zijn onderkomen in het Kijkhuis moest verlaten en in feite op straat kwam te staan. Jarenlang heeft Jan zich ingespannen om tot een historisch museum in Oosterhout te komen. Het is hem niet gelukt daarvoor de steun van het gemeentebestuur te krijgen. 40 Jaar actief voor de heemkundekring, als medeoprichter, 25 jaar als adviseur en 10 jaar als voorzitter. En natuurlijk al veertig jaar lid. Niet voor niets erelid!

C.J. (Cor) Huijben Bij Cor en Joke Huijben aan de Zandheuvel is het net een zoete inval. De zuivelwinkel bestaat al lang niet meer, maar de winkelbel doet het nog altijd en iedereen lijkt er altijd welkom. En ook al is Cor bijna 91 jaar oud; hij is nog altijd actief in een uit de hand gelopen hobby: fotograferen. Veelvuldig wordt er een beroep gedaan

52 op zijn omvangrijke archief van volgens eigen zeggen ongeveer 70.000 foto’s. Cor is sinds de oprichting lid van de heemkundekring. Ook al was hij in de beginjaren niet actief voor de vereniging, hij had immers zijn vaste en zijn mobiele zuivelwinkels, herinnert hij zich nog goed de eerste bijeenkomsten bij aannemersbedrijf Gerrit Willemse in de Kruisstraat en in hotel Van der Put-Bruijns aan de Leijsenhoek (nu café De Kloek). Vanaf 1977 ging hij als amateurfotograaf ook voor de heemkundekring op stap, maar zijn grote ‘doorbraak’ kwam met het fotowerk voor de themanummers van het ledenblad ‘De Voorhei herleeft’ in 1983 en ‘Het Bosch herleeft’ in 1984. Cor deed dit samen met Harrie Tielemans; de teksten werden geschreven door Jan Oomen. In 1994 kwam hij in het bestuur. Naast het leveren van foto’s maakte hij zich ook nuttig bij het onderhouden van de contacten met de media, zoals dag- en weekbladen en de ORTS., alsmede met het innen van achterstallige contributies en advertentie-verkopen. Bij het inrichten van tentoonstellingen was hij veelal betrokken en vervulde daar vaak ook de rol van gastheer en deskundige. Zijn fotoarchief is inmiddels vermaard. Er is veelvuldig uit gepubliceerd door de heemkundekring, maar ook door plaatselijke en regionale kranten en bladen. Maar het is niet alleen bij foto’s gebleven. Huize Huijben puilt werkelijk uit van alles wat Cor verzameld en bewaard heeft. Je kunt geen Oosterhouts onderwerp uit de laatste vijftig jaar noemen of Cor tovert er ergens wel wat over vandaan: een boekje, een krantenartikel, een eigen ge-

53 maakt overzicht, een brief; hij heeft gewoon alles bewaard en is de enige die het ook nog kan vinden. Zijn maatschappelijke verdienste is niet onopgemerkt gebleven.

Hij is niet alleen erelid van de heemkundekring, maar in 1997 ook koninklijk onderscheiden. Hij ontving in 1999 de plaquette van de Oosterhoutse Cultuurraad. In 2007 werd hem de zilveren onderscheiding van Brabants Heem toegekend en in 2008 de gouden dasspeld van de gemeente Oosterhout. Zijn maatschappelijke verdienste is niet onopgemerkt gebleven. Hij is niet alleen erelid van de heemkundekring, maar in 1997 ook koninklijk onderscheiden. Hij ontving in 1999 de

54 plaquette van de Oosterhoutse Cultuurraad. In 2007 werd hem de zilveren onderscheiding van Brabants Heem toegekend en in 2008 de gouden dasspeld van de gemeente Oosterhout. Zijn maatschappelijke verdienste is niet onopgemerkt gebleven. Hij is niet alleen erelid van de heemkundekring, maar in 1997 ook koninklijk onderscheiden. Hij ontving in 1999 de plaquette van de Oosterhoutse Cultuurraad. In 2007 werd hem de zilveren onderscheiding van Brabants Heem toegekend en in 2008 de gouden dasspeld van de gemeente Oosterhout.

C.H. (Cees) van Ham Met Cees van Ham en zijn echtgenote spraken wij op een tropische dag in juli in zijn fraaie, tot de gemeentelijke monumenten behorende woning aan de Ridderstraat. Bij deze hoge temperaturen gaven we er de voorkeur aan binnen te blijven, ondanks de aanwezigheid van een zeer grote, fraaie achtertuin. Op mijn vraag of het voor een vierentachtigjarige nog wel op te brengen is, het onderhoud van zo’n grote tuin antwoordt Cees dat hij daarin veel hulp krijgt van de buren. Gras maaien en hagen knippen bijvoorbeeld hoeft hij niet zelf te doen. Achter in de tuin ontwaren wij een fraai houten gebouw in Jugendstil. Vol trots vertelt Cees dat dit de muziekschelp is uit de tuin van de voormalige villa van Van Beek in de Waterloostraat.

55

Het theehuis werd verplaatst naar de tuin van Floralia, de muziekschelp naar Cees van Ham. In de jaren tachtig eigenhandig door hem afgebroken, opgeknapt en weer opgebouwd. In de loop van de jaren versierd met misschien wel honderd barometers in allerlei uitvoeringen en formaten. Cees vertelde dat hij in 1929 geboren is in Dorst. Zijn vrouw is een echte Oosterhoutse. Zij is van de familie Sips van de voormalige suikerwerkfabriek aan de Leijsenhoek. Aanvankelijk werkte Cees als werkvoorbereider bij Ericsson In Rijen. In 1968 besloten ze iets voor zichzelf te beginnen en dat werd een wassalon annex stomerij in het toen nieuwe winkelcentrum Zuiderhout. Later kwam daar een boekwinkel bij. Nu is het een Bruna-vestiging die door hun zoon wordt bestierd.

56 Een eigen zaak betekende hard werken, maar wel met succes. Vanaf het begin was Cees vanuit zijn belangstelling voor de historie van Oosterhout betrokken bij de heemkundekring. Hij was aanwezig bij de oprichtingsvergadering, kwam meteen in het bestuur en was de eerste vijf jaar penningmeester. Tot beginjaren ’90 was hij bestuurslid, maar moest dat toen wegens ernstige gezondheidsproblemen opzeggen. Bijeenkomsten werden in de beginjaren gehouden in ‘Café Zus Verkooijen’ aan de Bredaseweg. Hij herinnert zich nog goed de vergaderingen onder leiding van voorzitter Van Roosbroeck, die het liefst sprak over Willem van Oranje, maar daar dan ook alles van wist. En met Jan Oomen als secretaris: ‘Wat die allemaal wel niet heeft uitgezocht over de geschiedenis van Oosterhout’. Het aantal leden was toen niet groter dan ongeveer veertig en de activiteiten stonden op een laag pitje. Zelf heeft Cees de historie van de pastorie van de Heilig Hart Kerk uitgezocht en op papier gezet. Ook verzorgde hij rondleidingen door historisch Oosterhout. De laatste twintig jaar heeft Cees geen actieve rol meer gespeeld in de heemkundekring. Hij is nog altijd lid en is de vereniging met veel belangstelling blijven volgen. Bewondering en waardering heeft hij voor de vele activiteiten die de laatste tien, vijftien jaren worden ontplooid. Hij zelf is nog altijd op een wat passievere wijze met geschiedenis bezig. Wekelijks bezoekt hij de bibliotheek en leest veel historische boeken. Dat laatste vooral ’s-avonds dan, want overdag is hij meestal in zijn tuin te vinden.

57

Chr. (Christ) Buiks Christ Buiks, afgestudeerd aan de Landbouwhogeschool in Wageningen, oudleraar biologie aan het middelbaar onderwijs, is niet vanaf het allereerste begin lid van de heemkundekring, maar wel sinds een paar jaar na de oprichting. Zijn invalshoek was de heemtuin, die in 1976 door de heemkundekring in de tuin van de toenmalige villa van Van Beek in de Waterloostraat werd ingericht. En hoewel de heemkundekring al lang afscheid heeft genomen van deze tuin, heeft Christ nog steeds bemoeienis met de botanische tuin die inmiddels bij MEK (Stichting MilieuEducatie en Kinderboerderij) aan de Veerseweg is aangelegd. Als je trouwens zijn woning nadert krijg je het gevoel dat de heemtuin in de tachtiger jaren vanuit het Santrijngebied naar zijn voortuin is verhuisd. Christ is hevig geïnteresseerd in de geschiedenis van de landbouw, van het landschap, van benamingen daarin en in dialecten. Als veertig jaar lang doet hij daarin onderzoek en schrijft hij daarover. Op het gebied van toponiemen in het gebied van De Baronie geldt hij als een autoriteit. Een toponiem is de eigennaam van een geografische eenheid. Dat kan zijn de naam van een stad, plaats of dorp, maar ook van een landschapselement zoals een rivier of

58 waterloop, een eiland, een polder, een moerasgebied, akkers, weilanden, bossen en beemden. Vele publicaties in artikelen en boeken kwamen van zijn hand. Veelvuldig werd en wordt hij gevraagd voor presentaties en lezingen. Binnen de heemkundekring werd Christ enkele jaren na zijn toetreding lid van het bestuur. Zeventien jaar voerde hij het secretariaat van de vereniging. Met Simon Burggraaf verzorgde hij jaren lang het ledenblad. Sinds enkele jaren leidt Christ de themagroepen Natuur & Landschappen en Naamkunde & Dialecten. Kortom: Christ Buiks heeft al veertig jaar grote betekenis voor de heemkunde in deze contreien in het algemeen en voor de heemkundekring in Oosterhout in het bijzonder.

A. (Adri) de Visser Hij is inmiddels 90 jaar en woont nog zelfstandig. Alleen, want hij is sinds 2002 weduwnaar. Niet zo mobiel meer. Auto rijden vind hij niet meer verantwoord en zijn boot ligt te koop. Hij is nog wel lid van de heemkundekring en dat al sinds het eind van de zeventiger jaren. Van 1981 tot 1998 was hij voorzitter.

59 Geboren in Werkendam als telg uit een vissersfamilie. Een opleiding in de Weg- en Waterbouw en werkzaam geweest bij de overheid (Ministerie van Landbouw) en bij het waterschap. Liever was hij naar de zeevaartschool gegaan, maar dat werd hem als brildragende ontraden. In 1972 in Oosterhout komen wonen en via Jan Oomen raakte hij betrokken bij de heemkundekring. Hoewel hem bij het afscheid als voorzitter van Rob van Roosbroeck werd gevraagd deze op te volgen en hij dat ook 17 jaar lang is geweest, vindt hij dat hij al die jaren te weinig tijd aan de heemkundekring heeft kunnen besteden. 27 Jaar lang heeft de verzorging van zijn zieke echtgenote een groot beslag op zijn tijd gelegd. Gelukkig, zegt hij, waren er bestuursleden zoals Jan Oomen, Christ Buiks en Jan Verhulst, die wel veel tijd konden vrijmaken voor de heemkunde. Uit de tijd van zijn voorzitterschap herinnert hij zich nog dat het ledenbestand rond de zestig lag. Er waren plannen genoeg, maar te weinig financiële middelen. De pogingen om tot de inrichting van een eigen museum te komen werden uiteindelijk om die reden gestaakt. Toen hij 75 jaar werd heeft hij alle bijbaantjes opgezegd onder het motto: ‘Je moet op tijd weten te stoppen’. Het reilen en zeilen van de heemkundekring volgt hij nog op afstand; voornamelijk via het ledenblad. Hij vindt dat de vereniging de laatste jaren veel en goed aan de weg timmert; op vele fronten bezig is en mede daardoor flink gegroeid is. Veel contacten met andere ex-bestuursleden heeft hij niet meer, maar de meesten zijn dan ook niet meer in leven.

60 Graag gaat hij in op onze uitnodiging om aanwezig te zijn bij de opening van onze jubileumtentoonstelling. Wij bieden hem graag aan hem dan te komen ophalen.

S. (Simon) Burggraaf Simon is geboren in 1946 te Zegveld (thans deel van de gemeente Woerden). In 1973 heeft hij zich in Oosterhout gevestigd in verband met zijn aanstelling aan de Menorah Basisschool in Oosterheide. Tot zijn pensionering in 2009 is hij als onderwijzer werkzaam gebleven in Oosterhout. Met de heemkundekring kwam hij in contact via zijn kweekschool stagiair, die als studieopdracht een projectweek opzette, waarvoor de heren Jan Verhulst en Jan Oomen als gastsprekers waren uitgenodigd. In 1980 trad Simon toe tot de heemkundekring en in hetzelfde jaar werd hij al gevraagd als bestuurslid, wat hij nog altijd is. Met 23 jaar is hij het langstzittende bestuurslid in de geschiedenis van de heemkundekring. Simon herinnert zich nog goed hoe hij in 1980 voor zijn klas een werkweek in Bladel organiseerde. ‘Terug naar de steentijd’. Dat was tegen de tradities in van een jaarlijks kamp. Hij was ook betrokken bij de organisatie van de open dag in de heemtuin in de Waterlostraat bij gelegen-

61 heid van het tienjarig bestaan van ‘De Heerlijkheid Oosterhout’. Dat was een groot succes, zegt Simon. Tot 1999 voerde Simon de redactie van het ledenblad. De artikelen werden in die jaren veelal geschreven door Jan Oomen en door Christ Buiks, maar Simon en ook anderen publiceerden daarin regelmatig. De belangstelling voor genealogie kwam later, pas toen hij aan de gang ging met het uitzoeken van zijn eigen stamboom. In de loop van de jaren is hij een echte deskundige op dit gebied geworden. Regelmatige uitwisseling van ervaringen van andere leden heeft geleid tot de oprichting van een Werkgroep Genealogie. Tegenwoordig spreken we van de Themagroep Genealogie. Simon is daar nog altijd de voorzitter van. De afgelopen jaren heeft de themagroep ongeveer twintigduizend bidprentjes gescand. Iedere donderdagochtend is de themagroep in het Trefpunt te vinden; een gezellig en hecht groepje. Voor veel leden een vraagbaak bij het genealogisch onderzoek.

J.L.A. (Koos) van de Gevel Als je op bezoek gaat bij Koos van de Gevel en zijn echtgenote, dan ga je echt de stad uit en naar het platteland. Zij wonen zeer landelijk in de Achterstraat in Den Hout met voor hun huis een weids uitzicht

62 over de landerijen en naast en achter hun huis een immens grote tuin van zo’n vierduizend vierkante meter. Een tuin met veel afwisseling: moestuin, siertuin, vijvers, bosschages, doorsteken en zelfs een kabouterbos voor de kleinkinderen. Tuinieren is hun grote hobby; Koos is dan ook al vele jaren lid van de Tuinvereniging Groei & Bloei en daarin bestuurslid van de afdeling Breda en Omstreken. Ook is hij al vele jaren lid van OPKV (Oosterhoutse Pluimvee- en Konijnenfokvereniging), waarvan hij ook een aantal jaren voorzitter was. Koos is geboren in 1932 in Eindhoven. Hij bezocht daar de lagere en middelbare school en studeerde aan de HTS Electrotechniek. Na een korte periode bij Philips te hebben gewerkt zocht hij, en dat verbaast ons niet, een baan waarin hij meer in de buitenlucht kon vertoeven. Hij vond dat bij de PNEM, de Provinciale Noord-Brabantse Elektriciteits Maatschappij. In 1977 werden binnen de PNEM leidinggevenden gezocht voor Oosterhout, waar het Gemeentelijk Energie Bedrijf zojuist was overgenomen. Koos zag dat wel zitten, meldde zich aan en werd ook geplaatst. Hij is er met plezier tot zijn pensionering gebleven. Met de heemkundekring kwam hij in contact door zijn bezoeken aan de heemtuin; omstreeks 1980 sloot hij zich aan. In 1986 werd hij gevraagd penningmeester te worden. Hij is dat twaalf jaar geweest. Hij herinnert zich uit de periode veel activiteiten en publicaties, maar zegt Koos: ‘het was toch veelal het werk van enkele fanatieke leden, zoals Jan Oomen en Christ Buiks. Er moest toch nogal aangetrokken worden om alle contributies binnen te krijgen. Wat dat betreft lijkt er niet veel

63 veranderd. Voor veel Oosterhouters was Jan Oomen het boegbeeld van de heemkundekring en toen die in 1995 overleed zakte naar Koos idee ook de vereniging in. De activiteiten namen af en het ledenaantal daalde. Dat was ook voor hem reden in 1998 afscheid te nemen van de heemkundekring. Hij herinnert zich ook nog de jaarlijkse heemkundedagen van Brabants Heem. Hij heeft die met zijn vrouw vele jaren bezocht en vond ze altijd zeer geslaagd. Aan de ontruiming van de boerderij van Van Alphen aan de Leijsenhoek, waarvan de heemkundekring de inventaris ‘geërfd ‘ had, heeft Koos actief meegewerkt. ‘We vonden daar op zolder ook nog een kistje met 270 gulden. Dat was mooi meegenomen, want daarvan konden we mooi de opslagkosten betalen, want we hebben wat lopen leuren met die spullen van de ene naar de andere opslag’. Hij volgt het nieuws en zeker het plaatselijke nieuws en de berichten over de heemkundekring nog op de voet. Veel tijd brengt hij in zijn tuin door, maar jaarlijks vliegt hij ook naar New York. Daar woont zijn jongste zoon met zijn gezin. Tijdens ons bezoek was die zoon met het jongste kleinkind van vier over. Dat is toch weer heel anders, zo’n kind op logeren. Dat brengt wel leven in de brouwerij. En verder geniet Koos van zijn oude dag; van de rust; van zijn tuin.

P.A.J. (Piet) van Beek Praten met Piet betekent vooral luisteren, want Piet kan vertellen als geen ander. Hij lijkt dat te doen uit een onuitputtelijk geheugen. Zijn historische kennis is groot en dat ventileert hij graag.

64 Hij is geboren in 1935 in Langeweg, waar hij ook opgroeide. Na de ULO leerde hij door voor elektrotechnicus en tot 1978 heeft hij daarmee ook zijn brood verdiend. In dat jaar is hij toegetreden tot de Dienst Vaarwegmarkering, wat toen nog onderdeel vormde van het Loodswezen, later van de Koninklijke Marine en nu van Rijkswaterstaat. Piet is daar begonnen als werkvoorbereider, werd er later hoofd bedrijfsbureau en was de laatste twee jaar voor zijn prepensionering in 1992 hoofd logistiek in Vlissingen. Piet is getrouwd, heeft drie kinderen en vier kleinkinderen. In 1982 stond hij mede aan de wieg van de oprichting van een heemkundekring in zijn woonplaats Dorst. De bij het gemeentebestuur van Oosterhout ingediende subsidieaanvraag werd afgewezen met als reden dat het subsidiëren van één heemkundekring voor het gemeentebestuur genoeg werd gevonden en dat Dorst zich maar moest aansluiten bij Oosterhout. Later bleek dat ook de heemkundekring Oosterhout in die jaren geen subsidie ontving. Toch werd Dorst een onderafdeling van Oosterhout. Van de contributie bleef in die beginjaren zeven gulden vijftig in Dorst, waarmee de maximaal twaalf leden tellende afdeling Dorst jaarlijks een activiteit diende te organiseren. Dat is ook een aantal keren gebeurd, o.a.: een excursie naar de Waterleidingmaatschappij in Dorst, een excursie naar de steenfa-

65 briek, een boswandeling en een lezing door Piet van Beek over Sint Marcoen in gemeenschapshuis De Klip. Twaalf leden, waaronder ook Jos van Alphen en de recent overleden Riet van Wijmeren, schoonzus van Piet, die nog een paar jaar deel heeft uitgemaakt van het bestuur van de heemkundekring. Na enkele jaren is de aparte afdeling Dorst opgeheven. In 1999 heeft Piet zich kandidaat gesteld voor het bestuur en is hij ook verkozen Kort daarna heeft hij aangeboden de redactie van het ledenblad over te nemen van Christ Buiks en Simon Burggraaf. Al veertien jaar verzorgt Piet, eigenlijk in zijn eentje, de driemaandelijkse uitgave van het blad en dat is natuurlijk steeds weer een hele opgave. Alle dank en waardering daarvoor. Piet zijn belangstelling is breed, zowel binnen als buiten de heemkunde. Sinds de verdeling in themagroepen voert Piet de themagroepen Politiek en Economie aan en maakt hij deel uit van de groep Bebouwing en Gebouwen. Een andere hobby is fotografie. Hij is lid van de Fotoclub Teteringen. Dan wordt er in familieverband ook nog een groot beroep gedaan op Piet en zijn echtgenote. Met kinderen die naast een drukke baan op universitair niveau studeren en promoveren is het handig dat opa en oma wekelijks een dag op de kleinkinderen passen. Een druk baasje die Piet en dat in meerdere opzichten.

66

Ter nagedachtenis R.G.E.(Rob) van Roosbroeck Een zeer korte ontmoeting met Rob van Roosbroeck in Oosterhout Geboren in Antwerpen in 1935 groeide ik op als een schuchter, enig kind. Ik was een eenzaat en had weinig vrienden. Als mager opgeschoten puber vond ik er echter genoegen in af en toe mijn oom en naamgenoot, de fotograaf Armand Van Nimmen, te bezoeken in de Volkstraat. Ik was gefascineerd door de baden in de donkere kamer en mocht af en toe helpen om, met een speciaal snijmes, de afgewerkte foto’s te voorzien van gekartelde randjes. Daar, in die atmosfeer, zag ik regelmatig een mij onbekende man opduiken. Hij droeg een witte kiel en hielp mijn oom bij het werk. In de familie werd er steeds op fluistertoon naar verwezen als ‘meneer Jozef’. Stilaan begon de man echter interesse te tonen in de vooruitgang van mijn studies en met me te praten over literatuur. Het is door hem dat ik bekend raakte met het werk van auteurs zoals Paul van Ostaijen en Marnix Gijsen. Hij had deze persoonlijk gekend en sprak erover met animo. De naam die in onze gesprekken echter het vaakst voorkwam was die van zijn goede vriend, Rob Van Roosbroeck.

67 ‘Meneer Jozef’ legde met begeestering uit dat deze historicus, met specialisatie in de 16e eeuw en de geschiedenis van Vlaanderen, tevens – zoals Pieter Geyl – aanhanger was geweest van de Groot-Nederlandse beweging. Na enige tijd werd het me duidelijk dat de man, die bij mijn oom en tante ondergedoken leefde, Jozef Duysan heette, en dat hij, zoals Van Roosbroeck, na de oorlog veroordeeld was wegens collaboratie. De draagwijdte van hun collaboratie was me echter volledig onbekend en ik was te bescheiden om ernaar te vragen. Toen, geheel onverwachts, tijdens mijn studies aan de universiteit, werd me gevraagd of ik bereid was om, samen met mijn tante, Duysan per taxi over de grens te brengen naar Oosterhout. Van Roosbroeck had hem onderdak aangeboden in de hoop dat zijn vriend hem zou kunnen helpen met zijn opzoekingen. Ik zag er tamelijk onschuldig uit en zou, vooraan gezeten in de wagen, een eventuele controleur aan de grens moeten overtuigen van ons aller onschuld. Ik zegde toe en, voor ons vertrek, gaf Duysan me ter herinnering een klein boekje, dat hij aan mij had opgedragen. Het ging om Van Roosbroecks Die Geschichte Flanderns. Naast de naam van de uitgever en de datum van publicatie – Eugen Diederichs, Jena, 1942 – had hij in vette letters geschreven: ‘O, Mensch, gib Acht!’. Op de afgesproken dag, ik denk in de maand september 1958, reden we naar het mij volledig onbekende Oosterhout. Bij de Huize Limburgstraat 30 aangekomen, hadden we ons doel bereikt. We stapten uit, en onmiddellijk verscheen in de voortuin de rijzige gestalte van Rob van

68 Roosbroeck. Dit was voor de twee vrienden het eerste weerzien in waarschijnlijk veertien jaar. Ze waren merkbaar ontroerd, en omarmden elkaar langdurig. Mijn tante en ik werden voorgesteld aan de Vlaamse historicus, maar voor een praatje binnenshuis was er geen tijd: de taxi stond te wachten. We zegden vaarwel en reden naar de sinjorenstad terug. Augustus 2013, Armand van Nimmen Naschrift van de redactie: Armand van Nimmen is doctor in de economische wetenschappen. Na een loopbaan bij de Wereldbank volgde hij historische seminars aan de universiteit van Wenen en legde zich daarna toe op de studie van Van Roosbroecks leven en diens tijdgenoten.

J.W.A. (Jan) Verhulst Geboren in 1905 te Oosteind als zoon van de hoofdonderwijzer. Overleden te Oosterhout op 29 mei 1987. Was onderwijzer te Oosterhout gedurende 40 jaar. Bestudeerde intensief de geschiedenis van Oosterhout en heeft daarover veel gepubliceerd in artikelen en boekjes. Maar zijn levenswerk is ongetwijfeld ‘Duizend en één bijzonderheden uit het oude Oosterhout’, wat hij in 1972 heeft aangeboden aan de zus-

69 ters Norbertinessen van St. Catharinadal. Daar is het manuscript op middeleeuwse wijze in drie banden in leer gebonden en opgeborgen in het brandvrije archief van het klooster. In een populaire versie is het boek in twee delen uitgebracht. Voor de plaatselijke VVV leidde Jan veel stadsrondleidingen. Ook was hij een actief muzikant en 50 jaar lang koorzanger. Hij was het die in 1972 het initiatief nam om te komen tot de oprichting van een heemkundekring in Oosterhout.

J.A.A.M. (Jan) Oomen We praten met de bekende Oosterhouter Jeroen Oomen over zijn vader en er is heel wat te vertellen. Jan Oomen was een markante en actieve figuur, die veel voor Oosterhout en het Oosterhoutse verenigingsleven heeft betekend. Voor velen was hij jarenlang HET gezicht van de heemkundekring en hij verdient onze

70 aandacht dan ook ten volle. Jan Oomen is geboren op 9 juni 1917 in Oosterhout aan de Kloosterstraat. Zijn grootvader, Jan Oomen was de eigenaar van de Stoom- en Hooiperserij aan de oude haven, die daarnaast in 1921 een manufacturenzaak op de hoek van de Markt en de St. Janstraat liet bouwen. Diens zoon Adriaan kwam in die zaak en nam zijn intrek in de woning boven de winkel. Jan junior groeide als oudste in een gezin van vijf jongens dus op in wat wij kennen als het ‘Huis van Vertrouwen’. Van zijn zesde tot zijn achttiende jaar verbleef hij op kostschool de Ruwenberg in Sint Michielsgestel, waar hij de lagere school en de detailhandelsschool doorliep. Na de militaire dienstplicht kwam Jan in 1940 bij vader Adriaan in de zaak, onderbroken door twee jaar militaire verplichtingen als motorordonnans bij het onderdeel ‘Verbindingen’. Jan nam in 1946 de zaak over. Naast de winkel beschikte de firma Jan Oomen ook nog over een atelier, waar kleding werd gemaakt en vermaakt in het huidige pand van elektro Jansen, eveneens op de Markt. Door de opkomst van de grote winkelketens werd het voor de individuele winkelier steeds moeilijker te overleven en daarom sloot Jan zich in 1965 aan bij de Inkoopcombinatie Textilia, opgezet door de firma Welten. In 1967 werd de zaak gesloten. Na een jaar actief te zijn geweest als vertegenwoordiger kreeg Jan de gelegenheid te worden tewerkgesteld op het streekarchivaat onder leiding van de heer Rehm.

71 Hij volgde gerichte cursussen en bleef tot zijn pensionering in 1982 op het archief werken. Hij overleed in 1995 op bijna negenenzeventigjarige leeftijd. Jan Oomen voelde een grote maatschappelijke betrokkenheid. Hij was lid van tal van organisaties en oefende veel bestuursfuncties uit. Zo was hij dertig jaar lang voorzitter van het Armenbestuur van de St. Jan. Hij was medeoprichter van VOBK (Vereniging van Oosterhoutse Beeldende Kunstenaars); actief lid van Sociëteit De Eendracht en van de Stichting Red Gereedschap. Met Leo Wellens richtte hij in 1956 de Oosterhoutse Carnavalsstichting op en jarenlang maakte hij daarin deel uit van de Raad van Elf. Daarna droeg hij zijn steentje bij aan het bouwen van de carnavalswagens bij smid Kanters in de Waterloostraat van ‘Carnavalsgroep Het Centrum’. In april 1992 ontving hij een Koninklijke onderscheiding voor het belangeloze werk voor vele verenigingen. Vanaf het begin was hij betrokken bij de heemkundekring. Hij nam in 1972 zitting in de oprichtingswerkgroep, nam deel aan de oprichtingsvergadering en trad toe tot het eerste bestuur, waarvan hij secretaris werd. Hij zou dat twintig jaar blijven en maakte vanuit die hoedanigheid deel uit van het bestuur van de Stichting Open Monumentendag en van de Gemeentelijke beleidsgroep Archeologie. Zijn historische belangstelling was heel breed. Hij voerde zelf archeologische opgravingen uit, maar deed ook veel ander historisch onderzoekwerk, waarover hij veelvuldig publiceerde, onder andere in eigen boekjes en in het ledenblad.

72 Hij hield lezingen over een veelvoud van onderwerpen. Om er een paar te noemen: Brabantse boerderijen, steenbakkerijen, prentbriefkaarten, opgravingen, Westpolder, dorpstypen en –namen, genealogie. De heemkundekring is hem veel dank verschuldigd. Vele jaren ‘droeg’ Jan de vereniging. Na zijn overlijden zakte de vereniging tijdelijk terug en nam het ledenaantal af. Bij zijn aftreden als secretaris werd hij benoemd tot erelid. Wij citeren Jeroen: ‘Mijn vader was een zeer vriendelijk en zachtaardig mens. Hij toonde weinig emoties. Ik heb wel eens gedacht dat hij zich zo in de geschiedenis stortte als vlucht uit het heden na het overlijden van zijn oudste zoon in 1974. En verder herinner ik me hem als een vader, die, ondanks al zijn drukke bezigheden, toch altijd alle tijd nam voor zijn kinderen. En ik herinner me hem onder andere ook als jager, een hobby die hij van zijn grootvader Jan en vader Adriaan had overgenomen’.

73

Overzicht bestuursleden Voorzitters: R.G.E. (Rob) van Roosbroeck van 1973 tot 1981 A. (Adri) de Visser van 1981 tot 1998 J.M. (Jan) Broeders van 1998 tot 2008 P.F.M. (Paul) van Dijk bestuurslid vanaf 2004) van 2008 tot 2011 A.W.M. (Ad) den Dekker (waarnemend) vanaf 2011 Secretarissen: A.A.M. (Jan) Oomen C. (Christ) Buiks A.W.M. (Ad) den Dekker

van 1973 tot 1993 (bestuurslid vanaf 1990) van 1993 tot 2010 vanaf 2010

Penningmeesters: C.H. (Cees) van Ham van 1973 tot F.J. (Frans) Bastianen van 1977 tot Mw. H.W.J. Delissen van 1982 tot Mw. L.H.J.N. (Loes) Ackermans van 1984 tot J.L.A. (Koos) van de Gevel van 1986 tot J. (Anton) Michielsen van 1999 tot C. (Cees) Ligtvoet van 2005 tot F. (Frans) Timmermans (nog bestuurslid) van 2010 tot A. (Toon) Schapendonk vanaf 2012

1977 1982 1984 1986 1999 2005 2010 2012

74

Overige bestuursleden: Mw. M.J.C.A. (Riet) Bakker PA.J. (Piet) van Beek S. (Simon) Burggraaf M. (Marcel) Elshout A.H.P. (Ad) Gorissen A. (Ad) van Groesen M. P. (Martin) van Halderen vanaf C.J. (Cor) Huijben P. (Piet) Huijben C. van ’t Hullenaer C.(Coen) ter Kuilen Mw. M.W.J. (Riet) Teuwisse J.W.A. (Jan) Verhulst Mw. R.(Riet) Verwijmeren H. (Henk) Volbeda

van 1980 tot van 1999 tot vanaf 1980 van 2004 tot van 1996 tot vanaf 2009 2012 van 1994 tot van 1973 tot van 1995 tot van 1992 tot van 1973 tot van 1973 tot van 1989 tot van 1973 tot

1991 2011 2010 2007

2002 1976 1996 1995 1977 1978 1991 1977

75

Colofon Heemkundekringen hebben als doel het bevorderen van de belangstelling voor en de kennis van eigen volk en streek, volksgebruiken en de natuur, evenals het stimuleren van het behoud van historische waarden. De heemkundekring ‘De Heerlijkheid Oosterhout’ houdt zich bezig met de geschiedenis van Oosterhout en haar kerkdorpen in de breedste zin van het woord. De activiteiten bestaan onder andere uit het verzamelen en vastleggen van historisch materiaal in beeld en op schrift en het presenteren door middel van publicaties, lezingen, tentoonstellingen enz. Mocht u in het bezit zijn van historisch materiaal over Oosterhout en zijn kerkdorpen, dan willen wij dat graag lenen om te kopiëren of in te scannen, zodat het toegankelijk wordt voor de grote groep van belangstellenden en bewaard wordt voor het nageslacht. Natuurlijk zeggen wij ook geen nee als u het aan ons wilt schenken. Bestuur: Voorzitter: Secretaris en plv. vz.: Penningmeester: Overige bestuursleden:

vacant Ad den Dekker Toon Schapendonk Simon Burggraaf Ad van Groesen Martin van Halderen Frans Timmermans

Ereleden:

Jan Broeders Cor Huijben

Secretariaat:

Kerkstraat 18 5101 BC Dongen tel. 06 34379810 e-mail [email protected]

Bezoekadres:

op afspraak) Huis voor Erfgoed (achter om) Trefpunt Heemkunde Zandheuvel 51 4901 HT Oosterhout tel. 0162 856133 www.heemkundeoosterhout.nl

Website:

76 E-mail:

[email protected]

Lidmaatschap: Leden betalen een contributie van € 25,00 per kalenderjaar. Inwonende gezinsleden betalen een contributie van € 10,00 per kalenderjaar. Per adres wordt slechts één exemplaar van het ledenblad bezorgd/verstuurd. Het banknummer van Heemkundekring De Heerlijkheid Oosterhout is: 12.63.46.224 Aan- en afmeldingen van het lidmaatschap schriftelijk bij het secretariaat. Het lidmaatschap eindigt na schriftelijke opzegging op 31 december daarop volgend. Abonnees: Het is voor personen en instellingen mogelijk een abonnement op het ledenblad te nemen (zonder lidmaatschap). De kosten hiervan bedragen €20,00 per jaar (vier edities). Voor buitenlandse abonnees wordt dit bedrag verhoogd met de verzendkosten. Redactie ledenblad: E-mail:

Piet van Beek [email protected]

Adverteerders: Zij, die zich bereid hebben verklaard gedurende tenminste een kalenderjaar (vier edities) een advertentie te plaatsen in het ledenblad. Voor mogelijkheden en kosten kunt u contact opnemen met de redactie of met het secretariaat.

Wilt u hier uw advertentie ? Ook een halve pagina is mogelijk. Neemt dan kontakt op met de heemkundekring

‘de Heerlijkheid Oosterhout’ e-mail: [email protected]

Wilt u hier uw advertentie ? Ook een halve pagina is mogelijk. Neemt dan kontakt op met de heemkundekring

‘de Heerlijkheid Oosterhout’ e-mail: [email protected]