TOT 40 JAAR GARANTIE

Afgiftekantoor Brussel X - P910504 - Driemaandelijks - nummer 31 - 6-7-8-2011 Bureau de dépôt Bruxelles X - P910504 - Trimestriel - numéro 31 - 6-7-8-2011

info_steel_31

info_steel

31

TOT 40 JAAR GARANTIE

Tata Steel verstrekt de langste en meest uitgebreide garantie op Colorcoat® Tata Steel levert met Colorcoat HPS200 Ultra® en Colorcoat Prisma® het meest duurzame gecoate staal voor gevels en daken dat momenteel verkrijgbaar is. Deze materialen voldoen aan de hoogste eisen van corrosieweerstand (klasse RC5) en UVresistentie (klasse RU4).

De ‘total cost of ownership’ van een gebouw worden door toepassing van Colorcoat geminimaliseerd. Het is daarom niet voor niets internationaal het meest gespecificeerde gecoate staal voor gevels en daken. Colorcoat is leverbaar in vele standaard kleuren, metallics en op aanvraag ook in projectspecifieke kleuren.

De corrosiebestendigheid en het kleur- en glansbehoud worden met de Tata Steel Confidex® Garantie gegarandeerd, inclusief de snijkanten. Geen verplichte inspecties of onderhoud zijn vereist.

Voor meer informatie: T: +31 (0) 251 492 206 (NL) T: +32 (0) 70 233 009 (B) [email protected] www.colorcoat-online.com

editoriaal_éditorial

infosteel_logo copy.pdf 27/07/2009 12:57:01

info_steel 31 - 06/2011 Kwartaalblad voor architectuur en bouwtechnieken, uitgegeven door Infosteel (België en Luxemburg) _Revue trimestrielle d’architecture et de génie civil publiée par Infosteel (Belgique et Luxembourg). Verantwoordelijke Uitgever_Editeur Responsable: Philippe Coigné, General Manager Infosteel vzw_Infosteel asbl Arianelaan 5 Avenue Ariane B-1200 Brussel - Bruxelles t: +32-2-509 15 01 - f: +32-2-511 12 81 [email protected] - www.infosteel.be BTW-TVA: BE 0406 763 362 Redactie_Redaction: Hoofdredacteur_rédacteur en chef: Paul Guillaume arch. Auteurs: Sofie De Vriese, Laure Eggericx, Guénaëlle Navez, Romain Goffinet, Paul Guillaume. Correcties_Corrections: Sophie Bermyn, J. Van den Borre, Bénédicte Van Parys. Vertalingen_Traductions: Miles Translations, Brussels - Jos Segaert, Meise Opmaak_Mise en page: Johnny Van den Borre Advertenties_Publicité ADeMAR bvba_sprl, Graaf de Fienneslaan 21 B - 2650 Edegem (Antwerpen) t: +32-3 448 07 57 - f: +32-3 448 09 57 m: +32-495 29 01 74 w: www.ademaronline.com Nele Brauers, Managing Director [email protected] Guido Godaert, Sales and Back Office [email protected] Verspreiding_Diffusion Gratis voor leden van Infosteel vzw _Gratuit pour les membres d’Infosteel asbl Lid worden_Affiliation: [email protected] - t: +32-2-509 15 01 Verkoop per stuk_Vente au numéro e 15 / nummer_numéro (iBTW - TVAc) e 28 / speciale editie_édition spéciale (iBTW - TVAc) Oplage_Tirage: 3.500 exemplaren_exemplaires Copyright 2011 by Infosteel Alleen de auteurs zijn verantwoordelijk voor de artikels. De auteur gaat akkoord met publicatie van de toegezonden documenten. Alle rechten voorbehouden, die van vertaling en bewerking inbegrepen._Les articles publiés n’engagent que la responsabilité de leurs auteurs. Les documents reçus impliquent l’accord de l’auteur pour libre publication. Tous droits de reproduction, traduction et adaptation réservés. ISSN 2032-281X

cover_couverture schema skischans New Holmenkollen te Oslo. _schéma du tremplin New Holmenkollen à Oslo. © Julien De Smedt - JDS Architects

Tijden veranderen, net als Infosteel...

Les temps évoluent, Infosteel aussi…

De wereld van de bouw evolueert of beter, is verplicht te evolueren. De veranderingen in de manier waarop wordt gefabriceerd, ontworpen, gebouwd en geïnformeerd, grijpen in versneld tempo plaats. Drie belangrijke factoren liggen aan de basis van deze stroming.

Le monde de la construction change, ou du moins, est obligé de changer. Les modifications dans la façon de fabriquer, de concevoir, de construire et d’informer, s’accélèrent aujourd’hui. Trois facteurs principaux sont à l’origine de ce courant.

De eerste houdt verband met de instabiele conjunctuur. Sinds 2008 vertoont de economie het profiel van een roetsjbaan, met steile groeipieken en diepe dalen. De markten passen zich daaraan aan. Traditionele segmenten voor het staal, zoals industriële gebouwen en stockageruimtes vertonen een dalende trend. Omgekeerd noteren we een stijging voor andere segmenten, zoals tertiaire gebouwen (musea, scholen, stations, commerciële galerijen...), windmolens en burgerlijke bouwkunde.

Le premier concerne la conjoncture instable. Depuis 2008, l’économie affiche un profil de ‘montagnes russes’, entre pics de croissance et creux dépressifs. Les marchés s’adaptent. Des segments traditionnels pour l’acier tels que les bâtiments industriels et de stockage sont en forte baisse. A l’inverse, d’autres, tels que les bâtiments tertiaires (musées, écoles, gares, galeries commerciales…), les éoliennes et le génie civil s’inscrivent à la hausse.

De tweede factor is de belangrijke plaats die de thematiek van de duurzame ontwikkeling de voorbije twee jaar heeft ingenomen. De bekommernis om het milieu is uitgegroeid tot een onontkoombaar gegeven bij de realisatie van projecten onder de vorm van een reeks eisen inzake energieprestaties, Breeam-, HQE- of Valideo­labels, evaluatie van de koolstofafdruk,...

Le deuxième facteur est la place prépondérante prise par la thématique du développement durable durant ces deux dernières années. Cette préoccupation environnementale est devenue une donnée incontournable des projets sous la forme d’exigences de performance énergétique, de labellisation Breeam, HQE ou Valideo, d’évaluation d'empreinte carbone,...

De derde factor heeft betrekking op de nieuwe informatie- en communicatietechnieken. Het succes van sociale netwerken, van draagbare toestellen en van het mobiel internet,... wijzigen onze gebruiken.

Le troisième facteur concerne les nouvelles technologies de l'information et de la communication. L’émergence des réseaux sociaux, le développement des périphériques personnels et de l'internet mobile,... modifient les pratiques.

In deze context van veranderingen wenst Infosteel in te spelen op de verwachtingen van haar leden door de dialoog te versterken. Als actor in de staalbouwsector bent u het best geplaatst om ons een mening te geven over onze initiatieven inzake promotie, opleidingen en verspreiding. Om die reden verzoeken wij u een kleine vragenlijst te willen invullen via ons magazine (zie bijlage) of onze website. Wij danken u bij voorbaat voor de tijd die u er wil aan besteden. Als tegenprestatie beloven wij rekening te houden met uw opmerkingen, zodat we onze activiteiten en onze communicatietools zo goed mogelijk kunnen afstemmen op uw behoeften.

Dans ce contexte en mutation, Infosteel souhaite répondre à l’attente de ses membres en renforçant le dialogue. C’est vous, en tant qu’acteur du secteur de la construction en acier, qui êtes le mieux placé pour nous rendre un avis sur nos actions de promotion, de formations et de diffusion. Pour cette raison, nous vous invitons à remplir un petit questionnaire via notre magazine (voir annexe) ou notre site web. D'avance, nous vous remercions pour le temps que vous pourrez nous consacrer. En retour, nous veillerons à prendre vos remarques en compte afin de faire évoluer au mieux nos activités et nos outils de communication en fonction de vos besoins.



inhoud_sommaire Editoriaal

1 

Editorial

Inhoud

2 

Sommaire

Agenda

4

Agenda

Boeken

6

Livres

Staalbouwwedstrijd 2011

8

Concours Construction Acier 2011

Het Nebutamuseum

10

Musée Nebuta

‘Uw Regenboog Panorama’

12

‘Votre Panorama Arc-en-ciel’

Schijnwerpers op Harpa

14

Lumières sur Harpa

Silowoning

16

Maison Silo

New Holmenkollen

20

New Holmenkollen

MAS, verborgen staaltje…

28

MAS, un tour de force bien caché…

School en sociaal centrum  samen op een brug

34

Ecole et centre social sur un même pont

Médiacité, vurig vernieuwend

42

Médiacité, ardente et innovante

Een sociale woonwijk in de schaduw  van het Justitiepaleis

48

A l’ombre du Palais de Justice, la cité sociale des minimes

Renovatie van de  Schatkamer van de kathedraal van Luik

54

Rénovation du Trésor de la Cathédrale de Liège

Voetgangersbrug in Esch-Sur-Alzette

60

Passerelle piétonne à Esch-Sur-Alzette

Rives de Clausen

66

Les rives de Clausen

Leden

72 

Aomori (JA) 

Aarhus (DK) 

Reykjavík (IS) 



Olomouc (CZ) 

Oslo (NO)

Antwerpen (BE)

Fujian, (CN) 

Luik (BE)

Brussel (BE)

Luik (BE)

Esch-sur-Alzette (LU)

Luxemburg (LU)

Aomori (JA)

Aarhus (DK)

Reykjavík (IS)

Olomouc (CZ)

Oslo (NO)

Anvers (BE)

Fujian (CN)

Liège (BE)

Bruxelles (BE)

Liège (BE)

Esch-sur-Alzette (LU)

Luxembourg (LU)

Membres

Achieving more with bending technology.

www.kersteneurope.com

Wanssum t Nederland

via gen r n i v j s su chri n ins cription e a s m et in ram l.be e prog ramme e t prog nfos

.i www

Chambre de Commerce, Luxembourg (LU)

INFOSTEEL

11.10 2011

Journée Construction Acier 2011 Stolbaudag 2011 Staalbouwdag 2011

Flanders expo, Ghent BE

agenda_agenda

8 & 29 / 09 / 2011 www.eurofinish.be

PROJECT BUILD 2011 2011 StudentenSTAALprijs De StudentenSTAALPrijs, 22-23.09, Brussels Expo, ingericht Brussel door Infosteel, is dit jaar Deze jaarlijkse aan zijn vakbeurs tiende editie is eentoe. technische De projecten kunnen ingediend update voor de duurzame worden tot bouw 19.08.2011 van projecten Info: in utiliteitsbouw, www.infosteel.be multi-residentiëel, publieke centraal staan sector en industriebouw. De unieke combinatie ‘De innovaties van fonte et bij d’acier standhouders : histoires en onafhanvécues’ le contenu se rejoignent Tot kelijke 15.04.2011, seminaries Maison biedt de een la actueel Métallurgie overzicht et de en oppervlakte van 5.000m² (25% groei) ĞƐƵƌĨĂĐĞĚ͛ĞdžƉŽƐŝƟŽŶĚĞϱ͘ϬϬϬŵϸ;ƵŶĞĂƵŐŵĞŶƚĂƟŽŶĚĞϮϱйͿ l’Industrie-MMIL, van systeemoplossingen Liège die bijdragen tot ĞĐƚŽƌĞŶ͗ŚŽƵƚ͕ƚĞdžƟĞůĞŶƉƌŽƚĞĐƟǀĞĐŽĂƟŶŐƐ Deze tentoonstelling ecologische én economische biedt, doorefficiëntie. middel vanMet op ĞƐƐĞĐƚĞƵƌƐ͗ďŽŝƐ͕ƚĞdžƟůĞƐĞƚƉƌŽƚĞĐƟǀĞĐŽĂƟŶŐƐ citaten, 23 september verhalen, omfilms, 15u foto’s, 'Learnshop schilderijen staal' en door symn D-traject Vooruitstrevende en innoverende : live gedemonstreerd bolische objecten…, Infosteel gevolgd door eeneen reisdrink. naar het hart van de ĐŽƵƌƐĚĠŵŽ͗ĚĠŵŽŶƐƚƌĂƟŽŶƐĞŶĚŝƌĞĐƚĚ͛ĂƉƉůŝĐĂƟŽŶƐŝŶŶŽǀĂŶƚĞƐ staalindustrie Info: www.projectbuild.be in het Luikse en in Lotharingen. ŶŶĞdžŵĂƚĐŚŵĂŬŝŶŐĞǀĞŶƚ ŶŶĞdžŵĂƚĐŚŵĂŬŝŶŐĞǀĞŶƚ Infos : www.mmil.be Eurofinish 2011 Eurofinish 2011 27-29.09.2011, Flanders Expo, Gent 27.09.2011 Op EUROFINISH, tot 29.09.2011, 120 exposanten Flanders opExpo, een opGent Europese vakbeurs pervlakte van 5.000 voor m²,oppervlaktebehandeling wordt zichtbaar hoe georganiseerd iedere speler in door oppervlaktebehandeling VOM & Artexis. meeSalon professionnel européen des traitements de surface Infos : www.eurofinish.be bouwt aan het omzetten van een wetenschappelijke vinding in een concrete toepassing. ‘Brussel, Het seminarieprogramma de ingenieurs-bouwers’ schenkt dit jaar o.a. Registreer u nu op / Enregistrez-vous sur 19.05 aandacht tot 10.10.2011, aan: verftoepassingen CIVA, Brussel in de hout www.eurofinish.be voor GRATIS toegang tot de beurs / Pour une entrée gratuite au salon Het CIVA, de industrie, oppervlaktebehandelingen VUB en de ULB organiseren terug dezete Uw persoonlijke code / avec votre code d’enregistrement personnel tentoonstelling vinden bij alternatieve over erfgoed energiebronnen dat weinig gekend zoals is 1100820028051 bij het brede publiek; windmolens en zonnepanelen de bouwkundige en trends engineevan ring in het Brussels 'protective coatings'. Hoofdstedelijk Nieuw dit jaar Gewest is deinDede loop van en mozone de het laatste D-traject twee eeuwen. waar vooruitstrevende De innoverende en tentoonstellingtoepassingen is een reis door livedeworden wereld gevan de engineering. Uw demonstreerd. Het code parcours voorloopt gratis langs toegang de veletot grote de beurs werven, na registratie kunstwerken is 1100820028051 en gebouwen die bepalend Info : www.eurofinish.be zijn geweest voor Brussel. De nadruk wordt gelegd op technieken die in Budabrug te Brussel_Pont de Buda à Bruxelles (1955) België Staalbouwdag uitgevonden of2011 ontwikkeld werden. In het © foto_photo Koos Fernhout deel 11.10.2011. ‘overbruggingen’ Chambre wordt de Commerce de Preflexligger te Luxemburg. en de Vierendeelligger Op dit tweejaarlijks beschreven. topevenement In het deel voor‘gebouwen’ de zijn staalbouwsector gordijngevels in enLuxemburg, prefabconstructies georganiseerd aan de orde. Didactische door Infosteel, en kunnen interactieve de professionelen hulpmiddelen elkaar (3Dmontages, ontmoeten,video’s, kennis uitwisselen, kaarten, maquettes, lezingen workvolgen shops…) en de prijsuitreiking maken hetvan mogelijk de Staalbouwwedstrijd om een inzicht te bijwonen. krijgen inInfo: de techniek www.infosteel.be en de werking van een aantal constructies. Infos: Opleiding www.civa.be : Eurocode 4 : Ontwerp en dimensionering van staalStainless betonconstructies Steel World 2011 Royale Belge te Watermaal-Bosvoorde_ Royale Belge 29.11 30.11,tot 7,14.12.2011. 01.12.2011,Ingenieurshuis, MECC Maastricht Antwerpen. (NL) à Watermael-Boitsfort. Arch. René Stapels - Pierre De Deze 7de opleiding Stainlessbespreekt Steel World de verschillende Conference &asExpo Dufau (1971) © foto_photo AXA is pecten een platform van het ontwerp voor uitwisseling en de berekening voor het gebruik van van staal-betonconstructies kwalitatieve roestvast door staal. middel van praktische Infos: voorbeelden. www.stainless-steel-world.net Inschrijving via het ‘Technologisch Instituut’ van het KVIV. Staalbouwdag 2011_Journée Construction Acier 2011 Chambre de Commerce, Luxembourg (LU) Info: www.ti.kviv.be 30/05/11 11:02

PROJECT Prix AcierBUILD Etudiants 20112011 Le Prix ACIER 22-23.09, Brussels Etudiants, Expo,organisé Bruxellespar Infosteel, est cette Ce salon année professionnel à sa dixième donne édition. uneDossier mise à complet jour à envoyer pour technique annuelle le 19.08.2011 pour la construction au plus tard. durable Infos de projets : www.infosteel.be grands ensembles: bâtiments commerciaux, industriels, multi-résidentiels et publiques. ‘Decombinaison La fonte et unique d’acierd'innovations : histoiresdes vécues’ exJusqu’auet15.04.2011, posants de séminaires Maison indépendants de la Métallurgie offre un et de l’Industrie-MMIL, aperçu actuel des systèmes Liège de solutions qui contriL’exposition buent à une propose efficacitéun énergétique voyage au et cœur économique. des bassins sidérurgiques Avec le 23 septembre liégeois à 15h et 'Learnshop lorrains, parsur le l'acier' biais de citations, par Infosteel témoignages, suivi par un drink. films, photographies, peintures Infos: www.projectbuild.be et objets symboliques… Infos : www.mmil.be Eurofinish 2011 Eurofinish 2011 27-29.09.2011, Flanders Expo, Gent 27.09.2011120 Eurofinish, au 29.09.2011, exposants surFlanders une surface Expo,d’exGent Salon professionnel position de 5.000 m², européen est le salon des traitements professionnel de surface organisé européen des traitements par VOM de & Artexis. surface. Infos De nombreux : www.eurofinish.be séminaires abordant les nouvelles tendances et les derniers développements sont ‘Bruxelles, organisés pendant les ingénieurs toute la duréebâtisseurs’ du salon entre 19.05 au autres de 10.10.2011, séminaires pour CIVA, les Bruxelles secteurs : bois, textiLe CIVA, les et protective l’ULB etcoatings la VUB organisent et le Innovation cette Seminar exposition surmatchmaking annex le thème de l’ingénierie event. de la construction en Régioncette Nouveau de Bruxelles-Capitale année est la zonedurant et le parcours les deux derniers de démonstrations siècles, un en patrimoine direct d’applications exceptionnelintrop méconnu du novantes. L'accès grandaupublic. salon est gratuit pour les L’expo invite visiteurs aprèsà pré-enregistrement voyager dans l’univers avecdevotre l’ingéniecode rie au travers des personnel d’enregistrement grands chantiers, 1100820028051 ouvrages d’art sur et bâtiments qui ontEurofinish www.eurofinish.be. marqués Bruxelles. ne s'adresse qu'aux L’accent est misdusur professionnels secteur. certaines techniques inventées ou Infos : www.eurofinish.be développées en Belgique. Dans la partie ‘pontage’ sont ainsi décrits la poutre Preflex et la poutre Vierendeel. Journée Construction Les murs-rideaux Acier 2011 et les ossatures préfabriquées 11.10.2011. Chambre desont Commerce décrits dans à Luxembourg. la partie ‘bâtiment’. Ce rendez-vous biennal fait maintenant partie du De nombreux paysage architectural outils de didactiques notre pays.etC’est interactifs l’occasion (montages pour les acteurs 3D,professionnels vidéos, cartes, demaquettes, faire connaître et ateliers…)leurs reconnaître facilitent pratiques. la compréhension des techniques Infos: www.infosteel.be et du fonctionnement de différents ouvrages. Infos: www.civa.be Formation : Constructions mixtes acierbéton, suivant l’Eurocode 4 Stainless Steel 3,17.10.2011. Wavre World – Hotel2011 Leonardo. 29.11 Le voletauthéorique 01.12.2011, de cette MECC formation Maastricht sera(NL) illustré Le 7e par desStainless exemples Steel pratiques World Conference de dimensionnement & Expo est une plateforme d’éléments structuraux d’échange de bâtiments. pour l’utilisation En fin qualide la seconde journée, un nouveau livre technique belge concernant le calcul d’une structure mixte acier/ béton et édité par Infosteel sera présenté. Infos: www.infosteel.be

Flanders expo, Ghent BE 27, 28 & 29 / 09 / 2011 www.eurofinish.be

Waar networking, events en inhoud centraal staan Où le networking, les évènements et le contenu se rejoignent - 120 exposanten op een oppervlakte van 5.000m² (25% groei) ϭϮϬĞdžƉŽƐĂŶƚƐƐƵƌƵŶĞƐƵƌĨĂĐĞĚ͛ĞdžƉŽƐŝƟŽŶĚĞϱ͘ϬϬϬŵϸ;ƵŶĞĂƵŐŵĞŶƚĂƟŽŶĚĞϮϱйͿ Ͳ ^ĞŵŝŶĂƌŝĞƐǀŽŽƌĚĞƐĞĐƚŽƌĞŶ͗ŚŽƵƚ͕ƚĞdžƟĞůĞŶƉƌŽƚĞĐƟǀĞĐŽĂƟŶŐƐ ĞƐƐĠŵŝŶĂŝƌĞƐƉŽƵƌůĞƐƐĞĐƚĞƵƌƐ͗ďŽŝƐ͕ƚĞdžƟůĞƐĞƚƉƌŽƚĞĐƟǀĞĐŽĂƟŶŐƐ - NIEUW: Demozone en D-traject Vooruitstrevende en innoverende : toepassingen worden live gedemonstreerd EŽƵǀĞĂƵ͗njŽŶĞĞƚƉĂƌĐŽƵƌƐĚĠŵŽ͗ĚĠŵŽŶƐƚƌĂƟŽŶƐĞŶĚŝƌĞĐƚĚ͛ĂƉƉůŝĐĂƟŽŶƐŝŶŶŽǀĂŶƚĞƐ - /ŶŶŽǀĂƟŽŶ^ĞŵŝŶĂƌĂŶŶĞdžŵĂƚĐŚŵĂŬŝŶŐĞǀĞŶƚ /ŶŶŽǀĂƟŽŶ^ĞŵŝŶĂƌĂŶŶĞdžŵĂƚĐŚŵĂŬŝŶŐĞǀĞŶƚ

Salon professionnel européen des traitements de surface

Registreer u nu op / Enregistrez-vous sur www.eurofinish.be voor GRATIS toegang tot de beurs / Pour une entrée gratuite au salon Uw persoonlijke code / avec votre code d’enregistrement personnel 1100820028051

boeken_livres Bruxelles. Sur les traces des Ingénieurs Bâtisseurs Brussel. In de voetsporen van de bouwkundig ingenieurs David Attas, Michel Provost – fr,nl / 26,9 x 20,8 cm / 320p. / ISBN-13: 978-2-930-39139-7 Met deze uitvoerige gids, die de tentoonstelling in het CIVA begeleidt, ontdekt u via 7 wandelingen de meest merkwaardige realisaties van ingenieurs van 1900 tot op heden in Brussel. Elk project wordt beschreven, geïllustreerd en gelokaliseerd op plan. Vooraanstaande Belgische ontwerpers, materialen, technieken, uitvoeringswijzen,... worden behandeld in de bijlagen.

Accompagnant l'exposition présentée au CIVA, ce guide exhaustif propose 7 promenades à la découverte des plus remarquables réalisations d’ingénieurs, de 1900 à nos jours. Chaque projet est décrit, illustré et localisé sur plan. Des encarts présentent également les grands concepteurs belges, les matériaux, les techniques, les procédés d'exécution…

The World of Footbridges - From the Utilitarian to the Spectacular Klaus Idelberger, www.ernst-und-sohn.de, en / 192 p. / 21 x 29,7 cm / ISBN 978-3-433-02943-5 Dit referentiewerk inventariseert 85 voorbeelden van voetgangersbruggen over de hele wereld die gebouwd werden gedurende de laatste drie jaren. Men vindt er een korte beschrijving van de ligging en van het structurele schema van elke brug geïllustreerd met foto's, plannen en gevels.

Livre de référence pour les constructeurs et répertoire de 85 exemples de passerelles construites dans le monde entier durant les trois dernières décennies. On y retrouve une description brève de l'emplacement et du système structurel de chaque pont illustré par des photographies, des plans et des élévations.

Guide de la réhabilitation avec l’acier à l’usage des architectes et des ingénieurs 

Pierre Engel, co-édition ArcelorMittal/ConstruirAcier - fr / 464 p. / 20,9 x 30,5 x 4,1cm / ISBN 978-2-725-80017-2 Deze praktische gids voor het renoveren met staal is bestemd voor architecten, ingenieurs en studenten en levert aan de hand van talrijke voorbeelden de nodige informatie voor het gebruik van staal bij de renovatie van gebouwen en de versterking van structuren welke ook het oorspronkelijk gebruikte materiaal is.

Au travers de nombreux exemples, ce guide pratique destiné aux acteurs de la construction ainsi qu'aux étudiants, fournit toutes les informations nécessaires à l'utilisation de l'acier dans la réhabilitation des bâtiments et la consolidation des structures quels que soient leurs matériaux constitutifs d'origine et dans le respect des exigences réglementaires.

Steel Structure Design using FEM Rolf Kindmann, Matthias Kraus, www.ernst-und-sohn.de - en / 542 p. / 33 x 25 cm / ISBN 978-3-433-02978-7 Dit boek gaat over het ontwerpen van staalstructuren met de eindige-elementenmethode (EEM). Deze methode is ontwikkeld voor berekeningen van eerste en van tweede orde in het geval van knik en kip. Het boek behandelt ook de controle van de instabiliteit volgens de Eurocode 3 en het bepalen van de elastische en plastische weerstand van de secties.

Ce livre présente le dimensionnement de structures en acier suivant la méthode des éléments finis. Cette méthode est décrite à la fois pour les calculs au premier ordre et pour ceux au second ordre, pour les cas de flambement et de déversement. L’ouvrage traite également de la vérification des instabilités suivant l’Eurocode 3, et de la détermination des résistances élastiques et plastiques des sections.

Coop Himmelb(l)au Complete Works 1968-2010 Michael Mönninger, ed. Peter Gössel – en,fr,de. / 30,8 x 39 cm / 500 p. / ISBN: 978-3-8365-1788-1 Reeds zo'n 50-tal jaren en met een uitzonderlijk professionalisme begeesterd dit bureau, opgericht door Wolf D. Prix, Helmut Swiczinsky en Michael Holzer, het hele architecturale landschap met zijn dynamisch deconstructivistische realisaties in staal. Enkele recente projecten: het Musée des Confluences te Lyon (FR), het muziekhuis te Aalborg (DK), de Europese Centrale Bank te Frankfurt (DE), het internationaal conferentiecentrum te Dalian (CN),…

Depuis près de 50 ans et avec un professionnalisme remarquable, le groupe fondé par Wolf D. Prix, Helmut Swiczinsky et Michael Holzer, enflamme le paysage architectural avec des réalisations où l’acier s’exprime dans un dynamisme déconstructiviste. Parmi les projets récents : le Musée des Confluences à Lyon (FR), la Maison de la Musique à Aalborg (DK), la banque centrale européenne à Francfort (DE), le Centre International de Conférence à Dalian (CN),…

Staalplaat-betonvloeren

Holorib

Onderdeel van uitdagingen

®

CoffragEs pErdus a quEuE d’arondE VErLorEn BEkistingEn mEt zwaLuwstaart

L’art de construire simplement Eenvoudig bouwen met stijl

ComFlor 46

ComFlor 51

ComFlor 75

ComFlor 95

Ontwerpprogramma op onze website www.dutchengineerin g.nl T 0031 (0)71-5418923 [email protected] | www.dutchengineering.nl

Coffrages perdus anti-feu à queue d’aronde • • • • •

Rapidité et souplesse de mise en œuvre incomparables Rf > 2 heures sans protection supplémentaire Possibilité de livraison sur stock Nombreuses références Service étude complet

Brandwerende verloren bekistingen met zwaluwstaartprofiel Infosteel y participe

Learnshop sur l’acier vendredi 23/09 de 15h00 à 17h00 suivi d’un drink Stand E010 - Palais 4 Brussels Expo

• • • • •

Snelle en gebruiksvriendelijke plaatsing Brandweerstand > 2 uur zonder bijkomende bescherming Levering uit voorraad mogelijk Talrijke referenties Technische ondersteuning

Enregistrez-vous sur www.easyFairs.com/PROJECTBUILD-BE avec le code 706 Infosteel neemt deel

Learnshop staal op vrijdag 23/09 van 15u00 tot 17u00 gevolgd door een drink Stand E010 - Paleis 4 Brussels Expo Registratie via www.easyFairs.com/PROJECTBUILD-BE met vermelding van code 706 www.projectbuild.be

www.infosteel.be

S.A. N.V.

Rue de Champles 50 B-1301 Bierges TEL : +32 (010) 24 16 50 FAX : +32 (010) 24 16 56 [email protected] - www.dynabat.be

staalbouwwedstrijd 2011 _concours construction acier 2011 Dertien genomineerden

Treize nominations

Op 21 juni 2011 vergaderde de jury van de vijfde Luxemburgse editie van de Staalbouwwedstrijd en nomineerde dertien projecten. De laureaten worden bekend gemaakt tijdens de Staalbouwdag 2011 in het Groot Hertogdom Luxemburg op 11 oktober. Alle projecten worden gepubliceerd in een speciale editie van het tijdschrift 'info_steel'. Infosteel dankt alle deelnemers. Door het succes van de wedstrijd kwamen talrijke opmerkelijke projecten aan het licht.

Le 21 juin 2011 le jury de la 5e édition luxembourgeoise du Concours Construction Acier a nominé treize projets. Les lauréats seront révélés lors de la Journée Construction Acier 2011 au Luxembourg le 11 octobre 2011. Tous les projets seront présentés dans une édition spéciale du magazine 'info_steel'. Infosteel remercie tous les participants au concours. Le succès enregistré a permis de révéler de nombreux projets remarquables.

A001

A003

A007

A008

AC006

B002

B005

C011

C013

C016

C019

D001

E002



A001 - Gare Belval Université - Esch-Belval - © Foto_Photo : Radia Rante A003 - Pavillon Madeleine - Kayl - © Foto_Photo : Linda Blatzek Photography (DE) A007 - Syrdall Schwemm - Niederanven - © Foto_Photo : C.N.I. Syrdall Schwemm A008 - Wäschbuer ‘Am Kundel’ - Grevenmacher - © Foto_Photo : steve troes fotodesign AC006 - Auvent du Sidor - Leudelange - © Foto_Photo : CW-Photographie (Christof Weber) B002 - Immeuble Urbain - Luxembourg - ©Foto_Photo : Gilles Martin B005 - Paravent Maison Welter-Kayser - Biwer - © Foto_Photo : steve troes fotodesign C011 - Tranformation du Cercle Municipal - Luxembourg - © Foto_Photo : CW-Photographie (Christof Weber) C013 - CCK - Centre de presse - Luxembourg Kirchberg - © Foto_Photo : Pol Weydert (SGI Engineering) C016 - Bâtiment ARTUR - Esch-sur-Alzette - © Foto_Photo : Radia Rante C019 - CCK - Salle de conférences avec foyer - Luxembourg Kirchberg D001 - Passerelle pour piétons Gaalgebierg - Esch-sur-Alzette - © Foto_Photo : steve troes fotodesign E002 - Pavillon Shangaï - Shangaï (Chine) - © Foto_Photo : Hermann & Valentiny

¶t IER C A  L ¬ UR S ¬ N AL O I A T T S S ¬ E QU VER ¬ E O ¬ N G 5 RAA V ¬ N %E

INFOSTEEL s 'RATIS¬ HELPDESK

s 3ERVICE¬ HELPDESK¬ GRATUIT¬

s s s s s s s s s s s s s s

s s s s s s s s s s s s s s

3TAALBOUWDAG 3TAALBOUWWEDSTRIJD 3TUDENTEN34!!,DAG 3TUDENTEN34!!,PRIJS $OCENTENDAG 0ROJECTBEZOEKEN 3TUDIEREIZEN 3TUDIEDAGEN #URSUSSEN¬EN¬OPLEIDINGEN 7ERKLUNCHES "IBLIOTHEEK 4ECHNISCHE¬PUBLICATIES 6AKTIJDSCHRIFT¬ 6OORDELEN¬VOOR¬LEDEN

WWWINFOSTEELBE

*OURNÏE¬#ONSTRUCTION¬!CIER #ONCOURS¬#ONSTRUCTION¬!CIER *OURNÏE¬!#)%2¬%TUDIANTS 0RIX¬!#)%2¬%TUDIANTS *OURNÏE¬0ROFESSEURS 6ISITES¬DE¬PROJET 6OYAGES¬DÏTUDES #OURS¬ET¬FORMATIONS *OURNÏES¬DÏTUDES $ÏJEUNERS¬DÏTUDES "IBLIOTHÒQUE 0UBLICATIONS¬TECHNIQUES 2EVUE¬PROFESSIONNELLE !VANTAGES¬POUR¬MEMBRES WWWINFOSTEELBE

in 't kort_en bref

cultuur_culture Nebuta-no-ie Warasse 1-1-1 Yasukata Aomori, Aomori (JA) Plaats_Localisation City of Aomori (JA) Opdrachtgever_Maître d'ouvrage Molo Design, Vancouver (CA) Architect_Architecte d/dt Arch, Frank la Rivière Architects, Tokyo (JA) Uitvoerend architect_Architecte d’exécution Kanebako Structural Engineers, Tokyo (JA) Studiebureau_Bureau d'études JV Kajima / Fujimoto / Kurahashi Construction (JA) Algemene aannemer_Entrepreneur général Tekst_Texte: Paul Guillaume Foto's_Photos: Molo Design, Shigeo Ogawa

10

Het Nebutamuseum

Musée Nebuta

Begin augustus vindt in de stad Aomori, in het uiterste noorden van het eiland Honshu, het ‘Nebutafestival’ plaats, een van de meest populaire optochten van Japan. Een moment van ontlading na de aardbeving van 11 maart. De verlichte praalwagens ‘Nebuta’ trekken bij het vallen van de avond naar zee. Deze enorme papieren lantaarns zijn 10 m breed en 6 m hoog. Ze zijn rijkelijk versierd met toverachtige taferelen, helden en animistische demonen.

Début août, le ‘Nebuta festival‘, l’un des carnavals les plus populaires au Japon, parade dans la ville d’Aomori, à l'extrême nord de l’île d’Honshu. Parenthèse de catharsis après le séisme du 11 mars, les chars lumineux ‘Nebuta’ défilent à la tombée de la nuit vers la mer. Ces énormes lanternes de papier atteignent 10 m de large et 6 m de haut. Ils sont somptueusement décorés de scènes fantasmagoriques, de héros et de démons animistes.

Dit jaar beschikken de reuzen van papier en lichtjes over hun museum van 4.739 m2, gewijd aan de culturele en ambachtelijke aspecten van het feest. Het aan drie kanten beglaasde gebouw met zijn stalen structuur is geïnspireerd op de flexibiliteit en het schemerdonker van de traditionele Japanse huizen. Op de verdieping bevinden zich een multifunctionele ruimte, tentoonstellingsruimte,

Cette année, les géants de papier et de lumières possèdent leur musée de 4.739 m2 dédié aux aspects culturels et artisanaux de la fête. Entièrement vitré sur trois côtés, le bâtiment à ossature métallique s’inspire de la flexibilité et de la pénombre des maisons traditionnelles japonaises. Salles polyvalente et d’exposition, atelier, boutique, restaurant et théâtre à l’étage, sont délimités

atelier, winkel, restaurant en theater, begrensd door schuifwanden en lichtdoorlatende schermen in verzinkt staal. Aan de buitenkant worden de gevels gevormd door een scherm van 800 stalen latten ontworpen als een gordijn met flexibele lamellen. Het vermiljoen gelakte staal heeft hetzelfde spiegelende en wisselende effect als Japanse 'Urushi-lak’ en dient als achtergrond voor het ‘chaotische’ van de omgeving. Het scherm omsluit een gang rondom het gebouw die is ontworpen als een drempel tussen de stedelijke omgeving buiten en het mythische en overweldigende universum binnen. Elk lint is 12 m lang, 30 cm breed en 9 mm dik en buigt en wringt zich afhankelijk van lichtinval, uitzicht en passage. De linten werden in het atelier met de hand vormgegeven op basis van foto’s van de uiteindelijke maquette en bij plaatsing afgesteld op een profiel met verschillende bevestigingspunten.

par des cloisons coulissantes et des claustras translucides en acier galvanisé.

Meer info_Plus d'infos: www.infosteel.be/links

A l’extérieur, les façades sont constituées d’un écran de 800 lattes d'acier conçu comme un rideau à lamelles flexibles. L’acier laqué vermillon offre l’aspect miroitant changeant de la laque japonnaise ‘urushi’ et sert de toile de fond au ‘chaos’ de l’environnement. L’écran délimite une coursive périphérique conçue comme un seuil entre l’espace urbain et un univers intérieur mythique et exubérant. Chaque ruban de 12 m de long, 30 cm de large et 9 mm d’épaisseur se plie et se tord en fonction des besoins de lumière, de vue et de passage. Le profilage est réalisé manuellement en atelier sur base des photos de la maquette finale et réglé, à la pose, sur un profil de fixation multipoint. 11

in 't kort_en bref

cultuur_culture ARoS Aarhus Kunstmuseum Aros Allé 2, Aarhus (DK) Plaats_Localisation Aarhus Kommune (DK) Opdrachtgever_Maître d'ouvrage ARoS, Realdania, Aarhus Kommune (DK) Directievoerder_Maîtrise d'oeuvre Studio Olafur Eliasson, Berlin (DE) Architect_Architecte Niras, Aarhus (DK) Studiebureau_Bureau d'études GSK-Glas Statik Konstruktion, Haltern (DE) Heinrich Rohlfing, Niedermehnen (DE) Jorton, Aarhus (DK) Staalbouwer_Constructeur métallique Juul & Nielsen Vest, Lystrup (DK) Algemene aannemer_Entrepreneur général Tekst_Texte: Paul Guillaume Foto's_Photos: Studio Olafur Eliasson, Realdania, Helle Arensbak, Ole Hein Pedersen 12

‘Uw Regenboog Panorama’

‘Votre Panorama Arc-en-ciel’

‘Your Rainbow Panorama’, versmelting van kunst en architectuur, is een panoramische loopbrug van de Deens-IJslandse kunstenaar Olafur Eliasson die op het dakterras van het kunstmuseum ARoS in Denemarken troont. Deze, in de lente geopende, stalen cirkel met een diameter van 52 m is een transparante 150 m lange galerij ontworpen als kleurencirkel. In dit ‘optische instrument’, opgehangen tussen hemel en aarde, loopt de bezoeker door de sferen van het zonnespectrum zoals in een regenboog. Heel de stad neemt deel aan deze visuele en sensorische ervaring die de gewone manier van kijken en bewegen in de war brengt. De loopbrug met een doorsnede van 3 x 3 m wordt ondersteund door 12 kolommen van 3,5 m hoogte. Het geheel van 140 ton staal rust op een structuur van verdeelbalken van 100 ton, op vier punten bevestigd op het

Fusion d'art et d'architecture, ‘Your Rainbow Panorama’ est une passerelle panoramique de l’artiste dano-islandais Olafur Eliasson qui couronne le toit-terrasse du musée d’art ARoS au Danemark. Inauguré au printemps dernier, l’anneau d’acier de 52 m de diamètre forme une galerie transparente de 150 m de long conçue en cercle chromatique. Dans cet ‘instrument optique’ suspendu entre ciel et terre, le visiteur traverse les ambiances du spectre solaire comme au sein d'un arc-en-ciel. Toute la ville participe à cette expérience visuelle et sensorielle qui bouscule les habitudes confortables de voir et de se mouvoir. La passerelle d’une section de 3 x 3 m est soutenue par 12 colonnes de 3,5 m de haut. L’ensemble de 140 tonnes d’acier repose sur un réseau de poutrelles de répartition de 100 ton-

bestaande dak. De structurele gelaagde beglazing bestaat uit 116 gebogen panelen van 2 x 12 mm in 58 kleurschakeringen met tot 6 gekleurde tussenfolies. Een gleuf aan de zijkant van het stalen dak en de stalen vloer zorgt voor natuurlijke ventilatie en kunstlicht. Deze zijdelingse lichtstrook benadrukt de hardnekkigheid van het menselijk netvlies dat het wit van het plafond en de vloer in de complementaire kleur van de glazen wand doet zien. ’s Nachts vormt de perifere verlichting een stralende lichtkring die boven de stad uitsteekt.

nes, fixé en 4 points sur la toiture existante. Le vitrage feuilleté structurel est constitué de 116 panneaux courbes de 2 x 12 mm en 58 tonalités comportant jusqu’à 6 films intercalaires colorés. La toiture et le tablier en acier sont bordés d’une gaine qui assure la ventilation naturelle et l’éclairage artificiel. Cette bande latérale de lumière accentue la persistance rétinienne du spectateur lui faisant percevoir la blancheur du plafond et du sol dans la couleur complémentaire de la paroi vitrée. De nuit, l’éclairage périphérique forme un halo rayonnant dominant la ville.

Het project zal binnenkort worden aangevuld met ‘The ARoS Prism’, een sferisch observatorium in roestvrij staal ingelegd met glazen prisma’s die de zichtbare beweging van de zon omzetten in lichtbundels op de koepel.

Le projet sera prochainement complété par ‘The ARoS Prism’, un observatoire sphérique en acier inoxydable incrusté de prismes de verre transformant le mouvement apparent du soleil en faisceaux lumineux sur la coupole.

Meer info_Plus d'infos: www.infosteel.be/links

13

in 't kort_en bref

cultuur_culture Ingólfsgarður 101, Reykjavík (IS) Plaats_Localisation Austurhöfn-TR / East Harbor Project, Reykjavík (IS) Opdrachtgever_Maître d'ouvrage HLA-Henning Larsen Architects, Copenhagen (DK) Batteriid Architects, Hafnarfjordur (IS) Architect_Architecte Studio Olafur Eliasson, Berlin (DE) Gevel design_Façade design ArtEngineering, Oberaichen (DE) Ramboll Group, Copenhagen (DK) EFLA Consulting Engineers, Reykjavík (IS) Studiebureau_Bureau d'études HXSS-Zhejiang Hangxiao Steel Structure, Hangzhou (CN) Staalbouwer_Constructeur métallique IAV - IPC (Iceland Prime Contractor), Reykjavík (IS) Algemene aannemer_Entrepreneur général

14

Tekst_Texte: Paul Guillaume Foto's_Photos: Sarah Ackerman, Kristján Kristinsson, Cat Adams, Denis Druart

Schijnwerpers op Harpa

Lumières sur Harpa

Harpa, het internationale congrescentrum dat onderdak biedt aan het symfonieorkest en de opera van IJsland, werd op 20 augustus officieel geopend ter gelegenheid van de ‘Cultuurnacht’ van Reykjavik.

Harpa, le centre international de conférences qui abrite l'Orchestre symphonique et l'Opéra d'Islande, a été inauguré officiellement ce 20 août à l’occasion de la’ Nuit Culturelle’ de Reykjavík. Les façades élaborées par l’artiste Olafur Eliasson, exaltent la lumière d’un pays où il fait continuellement jour les premiers mois d’été et où les aurores boréales illuminent un crépuscule quasi permanent en hiver.

De gevels zijn een creatie van kunstenaar Olafur Eliasson. Ze verheerlijken het licht van een land waar het de eerste zomermaanden dag en nacht licht is, en waar het noorderlicht de bijna permanente schemering van de winter verheldert. Een rooster van 2.500 ton staal, bezaaid met veelvlakken van gekleurd glas, werkt als een caleidoscoop die hemel, zee en stad weerkaatst. De regenboogeffecten variëren naargelang van het standpunt en het licht. Ze geven een aura van onstoffelijkheid aan het gebouw, een unieke constructie aan de kust van de Noord-Atlantische oceaan.

Une grille de 2.500 tonnes d’acier, à facettes multiples parsemées de verres colorés, compose un jeu kaléidoscopique de reflets du ciel, de la mer et de la ville. Ces effets irisés et changeants selon l’angle de vue et l’éclairement dématérialisent le bâtiment qui s’élève, solitaire, au bord de l’océan Atlantique Nord. L’enveloppe flamboyante est le fruit des recher-

De schitterende gevel is het resultaat van het onderzoek van de IJslandse architect en ingenieur Einar Thorsteinn op het gebied van de geometrische kristallografie. Hij heeft een ‘quasi brick’ module ontworpen die verwijst naar quasikristallen met vijfvoudige symmetrie, zoals ze in 2009 in hun natuurlijke vorm zijn ontdekt. Dit geprefabriceerde element is een polyeder met 12 vlakken, waarvan de verticale vlakken van 60 à 80 cm breed tot plusminus 2 m hoog zijn uitgerekt. Zijn vastgeboute ribben zijn holle vliegervormige profielen waarin een led-verlichting is geïntegreerd. De zuidelijke gevel, 43 m hoog, bestaat uit duizend van die modules. Ze vormen een onafhankelijke dubbele schil die het dak ondersteunt. De andere gevels en het dak zijn bekleed met een maaswerk waarvan het geometrische principe is herleid tot bolle vijf- en zeshoeken.

ches en cristallographie géométrique menées par l’architecte et ingénieur islandais Einar Thorsteinn. Il a mis au point un module dénommé ‘quasi brick’ en référence aux quasi-cristaux à symétrie d'ordre 5, découverts sous forme naturelle en 2009. Cet élément préfabriqué est un polyèdre à 12 faces dont les parois verticales de 60 à 80 cm de large sont étirées sur environs 2 m de haut. Ses arêtes boulonnées sont des tubes creux à section en forme de quadrilatère cerf-volant où s’intègre un éclairage Led.

Meer info_Plus d'infos: www.infosteel.be/links

Un millier de ces modules composent la façade sud, haute de 43 m. Ils forment une enveloppe double peau indépendante qui supporte la toiture. Les autres façades et la couverture sont revêtues d’une maille où le principe géométrique est réduit en pentagones et hexagones convexes. 15

in 't kort_en bref

wonen_résidentiel ul.Polská 7, Olomouc (CZ) Plaats_Localisation Barbora & Radim Králíkovi, Olomouc (CZ) Opdrachtgever_Maître d'ouvrage Tomáš Pejpek, Szymon Rozwałka-C+HO_aR architekti, Olomouc (CZ) Architect_Architecte Statika Olomouc-Daniel Lemák, Olomouc (CZ) Studiebureau_Bureau d'études Moravské montáže, Ostrava-Vítkovice (CZ) Staalbouwer_Constructeur métallique Tekst_Texte: Paul Guillaume Foto's_Photos: Milan Jaros, Karel Šanda, Pejpek-Rozwalka

Silowoning

Maison Silo

De woning is bovenop een niet meer in gebruik zijnde graansilo uit 1943 ‘geplaatst’. Dit arendsnest van 260 m2 op 30 m hoogte biedt een panoramisch uitzicht over het historische centrum van de Tsjechische stad Olomouc met de bergen van Moravië op de achtergrond.

La résidence est ‘posée’ au sommet d’un silo à grains désaffecté datant de 1943. Ce nid d'aigle de 260 m2, perché à 30 m, offre une vue panoramique sur le centre historique de la ville tchèque d’Olomouc avec en toile de fonds, les montagnes de Moravie.

Om voor de hand liggende redenen, zoals beperking van overbelasting, gemakkelijkere realisatie en sterkte is de nieuwe constructie een stalen geraamte (38 ton) van staalkwaliteiten S235JR en S355J0. De staalplaatbetonvloer van 10 en 12 cm dikte bestaat uit Cofrastra 40-platen op HEB 100 en 120-profielen met verbindingsdeuvels Hilti X-HVB95 van verzinkt staal.

Pour des raisons évidentes de limitation de surcharge, de facilité de mise en œuvre et de résistance, la nouvelle construction est une ossature d’acier (38 tonnes) en nuances S235JR et S355J0. Les planchers collaborants de 10 et 12 cm d’épaisseur, sont constitués de tôles Cofrastra 40 posées sur des profilés HEB 100 et 120 équipés de connecteurs de cisaillement Hilti X-HVB95 en acier galvanisé. L’architecture rappelle 'Delirious New York' de Koolhaas et se fragmente en espaces distincts connectés par l’ascenseur.

De architectuur doet denken aan 'Delirious New York' van Koolhaas en is opgedeeld in verschillende ruimten die door een lift verbonden zijn. 16

Op de begane grond is de hal ingericht in een bijgebouw van de silo. De gestripte ruimte is nu een grote ontvangstruimte met een gastenverblijf op de mezzanine.

Au rez-de-chaussée, le hall d’entrée occupe une annexe du silo. Le volume dépouillé devient un vaste atrium d’accueil où une mezzanine abrite un logement d’hôtes.

Op 10 m hoogte is een oude vloerplaat doorgezaagd en ingericht als hangende tuin, die vanaf de straat onzichtbaar is. 24 m hoog bevindt zich het eerste woonniveau op het voormalige dak van de silo. De open leefruimtes beslaan twee verdiepingen en zijn doorkruist met balken, loopbruggen en mezzanines. De ruimte is voorzien van veel glas en heeft een lang hoekterras op het noorden en een groen dakbalkon op het zuiden. Op 30 m ten slotte bevindt zich het slaapgedeelte, een losstaand en overgedimensioneerd blok. Dit hagelwitte, overhangende blok wijst op de radicale metamorfose die het gebouw onderging.

A 10 m de haut, une ancienne dalle est découpée et aménagée en jardin suspendu invisible de la rue. A 24 m de hauteur, le premier niveau d’habitation occupe l’ancien toit du silo. Les lieux de séjour bénéficient d’un volume ouvert à double étage sillonné de poutres, passerelles et mezzanines. L’espace est largement vitré avec une longue terrasse d’angle au nord et un balcon-toiture verte au sud. Enfin, à 30 m, la zone nuit apparaît comme un bloc indépendant surdimensionné. Implanté en porte à faux et d’une blancheur éclatante, il signale la radicalité de la métamorphose.

Meer info_Plus d'infos: www.infosteel.be/links

17

Constructions mixtes acier-béton, suivant l’Eurocode 4 La construction mixte acier-béton est de plus en plus courante dans le domaine du génie civil. On peut dire, par exemple, que la très grande majorité des ponts de moyenne portée recourt à la solution mixte acier-béton. Dans le domaine des bâtiments, l’usage d’éléments mixtes (dalles, poutres et poteaux) conduit souvent à des solutions constructives économiques. Ce procédé de construction présente, de plus, de nombreux avantages, tels que la légèreté, ées : n r u o j la rapidité d’exécution sur chantier, l’encombrement on en 2 011 i t a réduit, la bonne résistance au feu, etc. m r 2 Fo

tobre c o 7 1 3 et e à Wavr

L’Eurocode 4 sera particulièrement utile en Belgique dès lors qu’aucune norme nationale n’a jamais existé dans ce domaine.

Le volet théorique de cette formation sera illustré par des exemples pratiques de dimensionnement d’éléments structuraux de bâtiments. En fin de la seconde journée, le nouveau livre ‘Construction mixte’ , le premier d’une série de guides édités par Infosteel, sera présenté. Public cible : bureaux d’étude, architectes, étudiants, enseignants.

Organisé par Infosteel en partenariat avec :

Infos, prix et inscriptions: www.infosteel.be/eurocode4

Eurocode 4 : Ontwerp en dimensionering van staal-betonconstructies Staal-betonconstructies worden steeds vaker toegepast, zowel in de burgerlijke bouwkunde (voor bruggen van middellange overspanningen) als in gebouwen (voor vloerplaten, balken en kolommen). Staal-beton biedt vaak de beste technische en meest economische oplossing omwille van zijn lichtheid, van zijn compactheid en omwille van de snelle uitvoeringstechnieken.

:

agen d e v l a g in 3 h / 2011 n i d i e l Op 14/12 n e 7 , 30/11 erpen w t n A e t

Deze module zal de verschillende aspecten van het ontwerp en de berekening van staal-betonconstructies bespreken door middel van praktische voorbeelden. Info en inschrijving: www.ti.kviv.be/10AKCEUROCYCLUS

Georganiseerd door TI-KVIV in partnership met :

ION¬MÏTALLIQUE

OEKEN¬

(ANDB

BE 3TAAL

S

TRUCTIE

CONS

BETON

3TAAL

EN¬ EBOUW VOOR¬G

IES¬ NSTRUCT

TONCO

TIES¬ NSTRUC D ETONCO AN ¬STAAL B RATUUR¬EN¬BR NG¬VAN PE REKENI RMALE¬TEM BE N¬ SING¬E ¬BIJ¬NO 4OEPAS %UROCODE¬ S¬ ¬,INCY¬0YL VOLGEN

TE

#ONSTRUCTION¬MIX

TS¬¬¬ S¬BÊTIMENTS¬¬ ET¬EN¬SITUATION¬ ACIER BÏTON¬DANS¬LE PÏRATURE¬ORDINAIRE¬ #ONSTRUCTION¬MIXTE¬ NSIONNEMENT¬Ì¬TEM #ONCEPTION¬ET¬DIME ¬ CODE %URO ON¬Lg DgINCENDIE¬SEL NCEAU¬ET¬,INCY¬0YL KERE ¬*EAN &RAN OIS¬$EMO

2ENϬ-AQUOI ¬2IK¬$EBRUYC

¬EN

EMONCEAU

&RAN OIS¬$

ERE ¬*EAN

¬$EBRUYCK

AQUOI ¬2IK

2ENϬ-

'UIDES¬DE¬CONSTRUCT

#ONSTRUCTION¬MIXTE

S

RUCTIE

ONST STAALC

XTES¬ACIER BÏTON ¬

RINCIPES¬GÏNÏ NTS¬

CONSTITUTIFS¬DES¬BÊTIME

QUEN¬ SITUATION¬ ATURE¬ ORDINAIRE¬ GLES¬ DES¬DE¬ CALCUL¬ET¬LES¬RÒ ¬ .¬  ¬%LLES¬SONT

IK¬$EBR AQUOI ¬2 2ENϬ-

L P¬STAA SSING¬O N¬TOEPA E¬ ¬VA UROCOD ¬VAN¬% REGELS ¬REKEN IN ERT¬DE MENE¬PR LGE E¬A E¬ ELLEND ANDELT¬D MENST N¬BEH S¬VAN¬SA ¬ STAAL DE¬TYPE MEN¬ EN ERSCHILLEN BETONKOLOM ¬VAN¬V ¬ STAAL ITVOEREN REN T¬U OE NVL EN¬HE T BETO ALPLAA M STA ¬TE ¬ ALE NLIGGERS J¬NORM EN¬ TEN¬BI   ¬ ¬ELEMEN .¬

N¬DEZE .".¬% ING¬VA E¬REKEN FORM¬ REKEN NTEERD JN¬ CON DE¬BE OCUME EGELS¬ZI ED GSR G¬G SSIN TVOERI N¬TOEPA ANTAL¬UI DEN¬E T¬A THO ME ¬ N¬GROO MPLEX ¬IN¬EE OOPCO OSC ¬BI N¬EEN RUCTIE¬VA NCONST L BETO E¬STAA ¬VAN¬D ONTRO REKENING AUS¬EN¬C URE IEB R¬STUD EL¬VOO LPMIDD TTIG¬HU ¬ZEER¬NU E EK¬EEN ERPING DIT¬BO ¬ONTW E¬ ¬ZIJN¬EN VOOR¬D HOVEN ¬INSTAAT¬ 5¬%IND ET¬ T¬EN¬4 3TAAL¬ DIE ELF UWEN¬M 5¬$ N¬MET¬ EFT¬"O U VERS¬4 R¬"OUWE TRACT¬ HE SCHE¬P IJD¬LESGE CON LGI ID¬ VOO LD¬ "E ERE ET¬ ORB GESTE RD¬ D¬OP¬H RSIE¬VO ZE¬ WE EGELS¬OP ¬DE ESTEM E¬R DSE¬VE AN AFG S¬D G¬V VE¬ OLGEN REIDIN ¬ VOOR¬ ¬UITGA OORBE AN¬EEN¬V ¬ .AYER IE¬ EEN S¬$E¬V US¬ $E TEEL¬D OR¬ DE¬ T¬&RAN ¬ #AMP AN¬)NFOS ¬IN¬HE ¬,UIK ¬VO CHELEN ALS GEN¬A AN -E DS¬ DRA A S¬ IT¬V GE ERSITE EDERLAN OOTSTE¬S ¬ ,ESSIU I¬5NIV ¬DE¬GR ¬ ,¬ 0YL UO DE EN AQ ¬ EIN E¬TEN N¬2¬¬ 3%#/ MBIOS CEAU¬E EMON AUWE¬SY N¬IN¬N AN¬*&¬$ EKOME NG ¬EN¬A D¬G AN T¬ST WEL¬TO IS¬EVEN

¬DU¬

2OTTERDAM¬FAIT¬LOBJET

enprijs k e t n i r t Voo cemen n a l e Prix d X¬ PRATICIENS¬DES¬ BUREAU ANS¬LA¬CHAÔNE¬DE¬

UYCKERE

OVEN ¬ET¬DES¬INGÏ "OUWEN¬ S¬ POUR¬ COMPTE¬ DE¬ ET¬ DUE¬ NTION¬ EN¬ BONNE¬ ER¬UNE¬ ÏDITION¬APPRO SI¬ÏTϬ CI¬A¬AIN E¬CELLE ATION¬D ¬ TION¬FRANCOPHONE ¬ET¬Ì TION¬NÏERLANDO

IS¬$EM

&RAN O ¬*EAN

-20%

RANDE¬COHÏRENCE¬

N¬DE¬GARANTIR¬LA¬PLUS¬G

N¬ÏTROITE¬SYMBIOSE¬Al

Y¬0YL ¬EN¬,INC ONCEAU

0:06 11 18:1

14/05/20

14/05/2011 18:11:11

Nieuwe publicatie: Staal-betonconstructies

Nouvelle publication : Construction mixte

Dit boek handelt over en becommentarieert de rekenregels van Eurocode 4, van toepassing op staal-betonconstructies.

Dans ce livre , les règles de calcul de l’Eurocode 4, applicables aux constructions mixtes acier-béton, sont présentées et commentées.

Hoofdstuk 1 beschrijft de bijzonderheden van staal-betonconstructies en behandelt de algemene principes met betrekking tot het berekenen en het uitvoeren van verschillende types van samenstellende elementen in gebouwen: staal-betonliggers, staalplaat-betonvloeren, staal-betonkolommen en staal-betonverbindingen.

Au chapitre 1, on décrit les particularités de la construction mixte et on dégage les principes généraux régissant la conception et l’exécution des divers types d’éléments constitutifs des bâtiments: poutres mixtes, planchers mixtes, poteaux mixtes et assemblages mixtes.

in de nieuwe reeks: Handboeken staalconstructies

De hoofdstukken 2 tot 5 behandelen in detail de berekening van deze elementen bij normale temperatuur en bij brand. De rekenmethoden en toepassingsregels zijn conform NBN EN 1994-1-1 en NBN EN 1994-1-2. Ze worden uiteengezet in een groot aantal uitvoerig gedocumenteerde rekenvoorbeelden. Hoofdstuk 6 geeft een volledige berekening van de staal-betonconstructie van een bioscoopcomplex opgericht te Rotterdam. Door zijn vorm en zijn inhoud vormt dit boek een zeer nuttig hulpmiddel voor studiebureaus en controlebureaus evenals een gids voor alle betrokkenen in de bouwwereld. Prijs: 87,50 EUR inclusief btw. Voorintekenprijs: tot 30/9/2011 -20% (bovenop de eventueel gebruikelijke infosteel-ledenkorting) Info en bestelling: www.infosteel.be 6OORBEE

NRd

E

NE,Rd

C

NC,Rd 1 2 NC,Rd = ND,Rd



D B Mpl,Rd M max,Rd

ME,Rd

MRd

MD,Rd = Mmax,Rd 1 = 2 Wpc a fcd + Wpa fyd + Wps fsd

Npl,Rd Mpl,Rd fsd

fyd

Mpl,Rd

fsd

fyd

–

fsd

fyd

–

fyd

–

–

afcd

+ afcd

–

afcd

–

B

C

hn

hn

Prix : 87,50 EUR tva incluse - Prix de lancement : jusqu’au 30/9/2011 -20% (en plus des éventuelles réductions habituellement accordées aux membres d’Infosteel). Infos et commande : www.infosteel.be

TALE¬¬ILS¬SONT¬GÏNÏRALEMENT¬SOUPLES

GOUJON¬Ì¬TÐTE¬POUR¬DALLE¬PLEINE¬OU¬DALLE¬MIXTE

CONNECTEUR¬(ILTI









kN

A

Par sa forme et son contenu, ce livre constitue un outil fort utile pour les praticiens des bureaux d’études et des bureaux de contrôle ainsi qu’un guide pour tous les intervenants dans la chaîne de la construction.





MD,Rd

fsd

+ afcd

1 ND,Rd = 2 Ac a fcd

NC,Rd = Ac a fcd



Le calcul complet de l’ossature mixte d’un complexe de cinéma érigé à Rotterdam fait l’objet du chapitre 6.

GOUJONS¬Ì¬TÐTE¬&IGURE¬  ¬SONT¬LES¬CONNECTEURS¬LES¬PLUS¬UTILISÏS¬EN¬%UROPE¬OCCIDEN

'EGEVE NS -EN¬HER NEEMT¬ DE¬D OORGAAN EN¬STERK DE¬STAAL TE fu ¬¬

BETONLIGGE ¬.MM ¬l R¬UIT¬VOO ¬GUUR¬ RBEELD¬    ¬MET¬D 'EVRAA EUVELS¬D GD IAMETER¬¬ MM ¬HO -EN¬VRA OGTE¬¬ AGT¬DE¬B MM¬ EPALING¬VAN ¬HET¬AAN TAL¬DEUV ELS¬DAT¬N /PLOSSING ODIG¬IS¬V OOR¬EEN EE ¬VOLLEDI $EZELFDE¬LIG G¬SCHUIF GER¬IS¬ALS¬VRI STERKE¬VERBI J¬OPGELEGDE NDING ÏÏN¬DEU VEL¬PER¬RI ¬LIGG ER¬B B¬MET¬STERK ESTUDEERD¬IN HIER¬NOG TE¬ P ¬  ¬VOORBEE ¬MOGELIJK¬IS Rd ¬ ¬K. LD¬¬E ¬ ¬VOLDOENDE R¬WERD¬D (ET¬AAN AAR¬AANGETO ¬WAS¬,A TAL¬DEUV TEN¬ WE¬ VOO ELS¬TUSSE OND¬DAT¬EEN ZOU¬BED N¬DE¬DOO RLOPIG¬AANN ¬SCHIKKIN RAGEN¬Z RSNEDE¬M G¬MET¬ EMEN¬DA IE¬OOK¬V ET¬MAXIM T¬EENZELFDE¬ OORBEELD AAL¬ VELDMOM ¬  SCHIKKING¬ ENT¬ EN¬H nf ,o ET¬EINDS Aa ˜ fyd / TEUNPUN PRd 126 T¬EERSTE 4 / 73,1 (ET¬AANTAL¬D ¬KRITIEKE 18 ¬LENGTE ¬ deuvels EUVELS¬TUSSE N¬DE¬DOO ZOU¬BED RAGE RSNE  N DE¬M nf ,o ET¬MAXIM Aa ˜ fyd / AAL¬VELDM PRd 126 OMENT¬E 4 / 73,1 N¬HET¬TUS nf ,i 18 deuvels SENSTEUN Aa ˜ fyd  A PUNT¬TW s ˜ fsd / P EEDE¬KRITIEK )NDIEN¬M P Rd 1264  207 EN ¬ZOALS¬IN E¬LENGTE 0,8 ˜73,1 ¬ / 73,1 147 ¬VOORBEE58,5 kN SPANNING LD¬ ¬O 1 / 73,1 ¬ZIJN¬DE¬ NDERSTELT¬DA 21 deuvels TWEE¬KRITIEK ¬ZIE¬ VOO T¬HE E¬LE T¬MA NGTEN¬GE XIMAAL¬VELD RBEELD¬ LIJK¬EN¬BE  ¬ (ET¬IS¬D MOMENT¬ KRITIEKE¬LEN DRAG OPTR US¬N EN¬Z EEDT¬IN¬HET¬ GTE ¬BIJ¬VOO OODZAKE IJ¬L/2 ¬(E LIJK¬ OM¬ EEN T¬AANTAL¬RIBB RKEUR¬IN¬ MIDDEN¬VAN )N¬HET¬GEVAL DE¬NABIJ ¬PAA EN¬O ¬DE¬ ¬VAN R¬DE VER¬ OVER HEID¬VAN UVELS¬TE¬VOO EEN¬HALVE¬O nf ,i ¬TWE ¬HET¬TUSSENS AaE¬DE RZIEN¬IN¬DE¬ VERSPANNING ˜ fyd UVE R¬RIB  ALS¬PE TEUNPUN TWEE¬RIB s ˜ fsd / P¬IS¬DE¬WEERS ¬IS¬ T¬ PRd BEN¬VAN Rd 1264 TAND 0,8 ˜73,1 ¬DE¬ TWE R¬ÏÏN¬DE 207 ¬VOO / 73,1 EDE¬ 58,5 kN U L¬HERLEID $E¬WEERS V 147UVE 1 / 73,1 ¬TOT¬ TAND¬ME17 ˜73,1  21 deuvels T¬BETREK 4 ˜ 58,5 PRd KING¬TOT 0,8 ˜73,1 1477 kN ¬DE¬AFSC ! 1471 kN 58,5 kN HUIFKRAC VRd 17 HT¬IN ¬LANGSRICHTI ˜73,1  4 ˜ 58,5 NG VER¬ NG¬O (ET¬IS¬DUS¬N DE¬TWEE 1477 kN DE¬KRITIE IET¬NODIG ! 1471 kN KE¬LENGTE¬W ¬OM¬HET ¬AANTAL¬D ORDT¬ALD US EUVELS¬D AT¬BEKOMEN ¬WAS¬IN¬EEN qd = 39 kN/m ¬¬EERSTE¬BEN ADERING¬AAN ¬TE¬PASSE N¬ 1264

 

Les détails du dimensionnement de ces éléments, tant à température ordinaire qu’en situation d’incendie, sont respectivement exposés aux chapitres 2 à 5. Les méthodes de calcul et les règles d’application sont conformes aux normes belges NBN EN 1994-1-1 et NBN EN 1994-1-2. Elles sont mises en oeuvre dans un grand nombre d’exemples très largement documentés.

)L¬EXISTE¬PLUSIEURS¬TYPES¬DE¬CONNECTEURS¬DONT¬CERTAINS¬SONT¬ILLUSTRÏS¬Ì¬LA¬&IGURE¬ ¬,ES¬

LD¬

Npl,Rd A

dans la nouvelle série : Guides de construction métallique

1471 kN

BARREAU

ARCEAU

0OUTR

$IFFÏRENTES¬LONGUEURS¬ET¬DIAMÒTRES¬DE¬GOUJONS¬SONT¬DISPONIBLES¬SUR¬LE¬MARCHϬ,E¬GOU JON¬DE¬DIAMÒTRE¬¬MM¬EST¬LE¬PLUS¬COURANT¬,ES¬GOUJONS¬SONT¬SOUDÏS¬AU¬PISTOLET¬SUR¬LA¬ FACE¬EXTERNE¬DE¬LA¬SEMELLE ¬ETOU¬ÏVENTUELLEMENT¬SUR¬LgÊME ¬DU¬PROl¬LϬEN¬ACIER¬LORSQUE¬ CELUI CI¬EST¬PARTIELLEMENT¬ENROBϬBÏTON¬PRÏSENT¬ENTRE¬LES¬SEMELLES ¬¬ILS¬PEUVENT¬LÐTRE¬ AU¬ TRAVERS¬ DE¬ LA¬ TÙLE¬ PROl¬LÏE¬ DUNE¬ DALLE¬ MIXTE¬ POUR¬ AUTANT¬ QUE¬ LÏPAISSEUR¬ DE¬ TÙLE¬ NEXCÒDE¬PAS¬ ¬MM ¬QUE¬LÏPAISSEUR¬TOTALE¬DU¬REVÐTEMENT¬DE¬ZINC¬NE¬DÏPASSE¬PAS¬  ¬ MM¬ ¬ µM ¬ ET¬ QUE¬ LA¬ FACE¬ DU¬ PROl¬LϬ MÏTALLIQUE¬ ACCUEILLANT¬ CES¬ GOUJONS¬ SOIT¬

ES¬MIX

TES¬AC

IER BÏ



TON

EXEMPTE¬DE¬PEINTURE¬

As

1471 kN

CORNIÒRE

&IGURE¬ ¬¬4YPES¬DE¬CONNECTEURS

1264 kN

D

d

9m 9m

&IGUUR¬ ¬¬+ENMERKENDE¬PUNTEN¬VAN¬DE¬INTERACTIEKROMME¬M-N¬IN¬EEN¬STAAL BETONDOORSNEDE 192 kNm

)N¬ FIGUUR¬  ¬ ZIJN¬ DE¬ SPANNINGSVERDELINGEN¬ VOOR¬ DE¬ VIER¬ PUNTEN¬ A ¬ B ¬ C¬ EN¬ D¬

s

&IGUUR¬ 

0UNT¬B¬ AL BE

TONLIG ZUIVER¬ BUIGEND¬ MOMENT¬ EN¬ DE¬ OVEREENKOMSTIGE¬ WEERSTAND¬ IS¬ DE¬ PLASTISCHE¬ G

MOMENTWEERSTAND¬ MB,Rd  Mpl,Rd ¬WAARVAN¬DE¬BEREKENING¬VERDER¬IS¬GEDETAIL LEERD

BE_staalbet

on2.indd

s

0UNT¬C

21

ERS

21

aantal deuve

¬¬3TAAL B

)N¬DIT¬PUNT¬IS¬DE¬DRUKKRACHT¬NUL¬NB,Rd ¬ ¬/P¬DE¬DOORSNEDE¬WERKT¬ENKEL¬EEN¬ ¬¬ÊÊ ¬ ¬STA

207 kN

18

BELAST¬$E¬WAARDE¬VAN¬DE¬WEERSTAND¬IS¬Npl,Rd ¬ZIJ¬VOLGT¬UIT¬  ¬OF¬  

299 kNm

1264 kN

1264 kN

0UNT¬A¬ )N¬DIT¬PUNT¬IS¬HET¬MOMENT¬NUL¬MA,Rd ¬ ¬$E¬DOORSNEDE¬WORDT¬DUS¬ZUIVER¬CENTRISCH¬

s

hsc

299 kNm

GETEKEND

ls

ETONLIGGER

¬MET¬EEN¬V

18

&IGURE¬ ¬¬'OUJON¬Ì¬TÐTE

OLLEDIG¬SCH

UIFSTERKE¬V ERBINDING¬

¬INTRODUCTION¬Ì¬LA¬CONSTRUCTION¬MIXTE¬¬Ê¬¬

38

$E¬NEUTRALE¬LIJN¬IS¬IN¬VERGELIJKING¬MET¬PUNT¬B¬GESPIEGELD¬TEN¬OPZICHTE¬VAN¬HET¬HART¬ VAN¬DE¬DOORSNEDE¬$E¬BIJKOMENDE¬DRUKSPANNINGEN¬TEN¬OPZICHTE¬VAN¬PUNT¬B¬ZIJN¬ SYMMETRISCH¬ TEN¬ OPZICHTE¬ VAN¬ HET¬ MIDDEN¬ VAN¬ HET¬ PROl¬EL¬ :IJ¬ HEBBEN¬ DUS¬ EEN¬ AXIALE¬RESULTANTE¬MAAR¬LEVEREN¬GEEN¬BUIGEND¬MOMENT¬$IT¬BETEKENT¬DAT¬ MC,Rd  MB,Rd  Mpl,Rd¬MAAR¬BESTAAT¬MET¬EEN¬RESULTERENDE¬DRUKKRACHT¬DIE¬GELIJK¬IS¬AAN¬DE¬

BE_staal

beton2.in

dd 1

DRAAGKRACHT¬ VAN¬ UITSLUITEND¬ DE¬ BETONDOORSNEDE¬ /M¬ HIERVAN¬ OVERTUIGD¬ TE¬ ZIJN¬

¬¬Êʬ¬STAAL BETONKOLOMMEN

Auteurs: René Maquoi, Rik Debruyckere, Jean-François Demonceau, Lincy Pyl. Uitgever/Editeur: Infosteel - 208 pag. / 210 x 297mm / hard cover

14/05/20

11 18:2 5:29

sport_sports Holmenkollbakken Kongeveien 5, Oslo (NO) Plaats_Localisation

in detail_en détail

Oslo Kommune Idrettsetaten, Oslo (NO) Opdrachtgever_Maître d’ouvrage

20

JDS Architects, Copenhagen (DK), Oslo (NO), Belo Horizonte (BR), Brussels (BE) Architect_Architecte Norconsult, Sandvika (SE) F. Kosche, Oslo (NO) Studiebureau_Bureau d’études Bygganalyse, Oslo (NO) Controlebureau_Bureau de contrôle Tronerud, Hønefoss (NO), Algemene aannemer_Entrepreneur général Lecor Steel, Kungälv (SE) Janson, Kleszczów (PL) Staalbouwer_Constructeur métallique Tekst_Texte: Paul Guillaume Foto’s_Photos : JDS Architects, Stian Lysberg (Solum), Marco Boella (Oslo Kommune), Beth Ann Nyssen, Niklas Bayrle, Tekla, Vanderwilts

Skischans van Holmenkollen

Tremplin de ski d’Holmenkollen

Skischansen behoren tot de mediatieke symbolen van de grote hedendaagse wereldspektakels. In dat opzicht worden ze ingezet bij de ontwikkeling en marketing op sportief, toeristisch en stedelijk vlak. Hun architectuur, in uitzonderlijke natuurlijke sites in scène gebracht, speelt er een hoofdrol. Architectuur is voorpaginanieuws bij de skischansen van Zaha Hadid in Innsbrück (AT, 2001), m2r-architecture in Klingenthal (DE, 2006) en terrain:loenhart&mayr in Garmisch-Partenkirchen (DE, 2008)...

Les grands tremplins de ski sont des icônes médiatisées de spectacles de masse. A ce titre, ils sont utilisés comme outils de développement et de marketing sportif, touristique et urbanistique. Leur architecture joue un rôle de premier plan et est mise en scène dans le cadre de sites naturels exceptionnels. Elle tient la vedette dans les tremplins de Zaha Hadid à Innsbruck (AT, 2001), de m2r-architecture à Klingenthal (DE, 2006) ou de terrain:loenhart&mayr à Garmisch-Partenkirchen (DE, 2008)…

Toen de stad Oslo een internationale wedstrijd uitschreef om een nieuwe 'grote K-120'-schans te bouwen ter gelegenheid van de wereldkampioenschappen Noords skiën 2011, beloofde de concurrentie dan ook bits te worden. De inzet was de heropbouw van de beroemde skischans van Holmenkollen. Dit Noors en internationaal embleem van het skispringen, torent reeds

Aussi, lorsque la ville d’Oslo, lance un concours international pour se doter d’un nouveau ‘grand tremplin K-120’ à l’occasion des championnats du monde de ski nordique 2011, la concurrence s’annonce rude... L’enjeu est la reconstruction du célèbre tremplin d’Holmenkollen. Cet emblème norvégien et international du saut à ski, trône depuis 119 ans sur

21

22

119 jaar op een heuvel boven de hoofdstad uit. Haar spectaculaire ligging onderscheidt zich van andere schansen en maakt er één van de meest bezochte toeristische en sportieve trekpleisters van Noorwegen van.

une colline dominant la capitale. Sa situation spectaculaire le distingue des autres tremplins et en fait l´une des attractions touristiques et sportives les plus fréquentées de Norvège.

Van de 104 kandidaturen die bij stad Oslo werden ingediend, kon het project van JDS Architects, opgericht door Julien De Smedt, de jury overtuigen.

Parmi les 104 candidatures qui parviennent à la municipalité d’Oslo c’est le projet de l'agence JDS Architects, fondée par Julien De Smedt qui remporte l’adhésion du jury.

Typologische innovatie De Belgische architect realiseerde een kunstwerk met een indrukwekkende plastisch gehalte waarbij de uiteenlopende programma-elementen in een compact en homogeen geheel worden vertaald. De geometrische eisen inzake 'ideale hellingsgraad', opgelegd door de FIS – de internationale skifederatie – evenals alle topografische, functionele, structurele en symbolische voorwaarden, worden in één enkele krachtlijn samengebald: een golving tussen hemel en aarde. De schans zit ingebed in een toren van 69 m die schuin afloopt. Boven biedt ze plaats aan de ‘startzaal’ van de skiërs en loopt ze uit op een breed publiek platform van 120 m2, van waaruit men een panoramisch zicht heeft op de stad en op de fjord. Beneden bevinden zich de toegang, de lobby en het skimuseum van 1923 dat voor de gelegenheid gerenoveerd werd. De toren opent zich dan in twee vleugels waarvan elk scherp uiteinde een gebouw herbergt. Het ene is bestemd voor de cabines van de scheidsrechters, trainers en journalisten. Het andere voor de koninklijke loge

Innovation typologique L’architecte belge réalise une œuvre d’une portée plastique saisissante traduisant les éléments disparates du programme en un organisme compact et homogène. Les données géométriques de ‘pente idéale’ imposées par la FIS-Fédération Internationale de Ski ainsi que toutes les contraintes, topographiques, fonctionnelles, structurelles, symboliques..., se cristallisent en une seule ligne de force ; une ondulation entre ciel et terre. La piste d’élan s’élève en une tour inclinée en porte-à-faux de 69 m. Etagée au sommet, elle accueille la ‘salle de départ’ des skieurs et se termine en large plate-forme publique de 120 m2 offrant une vue panoramique sur la ville et son fjord. Au pied se situent les accès, le hall lobby et le musée du ski de 1923 rénové pour l’occasion. La tour s’ouvre alors en deux ailes dont chaque about acéré abrite un bâtiment. L’un est destiné aux cabines des juges, entraîneurs et journalistes. L’autre à la loge royale et au magasin de 'merchandising'.

23

en de winkel met merchandising-producten. Onderaan de gespreide vleugels vormt een amfitheater van 20.000 plaatsen een langwerpige ovalen krater rond de landingszone van de skiërs. Deze holvormige ruimte brengt publiek en atleten samen in een indrukwekkende intimiteit. Structuur De keuze van staal lag voor de hand omwille van zijn voordelige gewicht/weerstandverhouding, zijn flexibiliteit, optimalisatie, montagesnelheid en duurzaamheid. Het skelet is een Y van 97 m lengte waarvan de vleugels in een vakwerkstructuur zijn ontworpen. Hun basis zit met stalen trekstagen diep in de rotsbodem verankerd. Ze lopen boven een bestaande tunnel en komen samen op een steunpunt gelegen boven de hal. De structuur loopt uit in de aanlooppiste met een schuine uitkraging van 36°.

Sous les ailes déployées en étreinte, l’amphithéâtre de 20.000 places dessine un cratère ovale étiré le long de la zone d’atterrissage des skieurs. L’espace incurvé rassemble public et athlètes dans une intimité impressionnante. Structure Le choix de l'acier s’argumente en termes de rapport avantageux poids/résistance, de flexibilité, d’optimisation, de rapidité de montage et de durabilité. L’ossature est un Y de 97 m de long dont les ailes sont conçues en structure treillis. Leur base est profondément ancrée dans la roche avec des tirants d’acier. Elles surmontent un tunnel existant, pour se rejoindre sur un point d'appui situé au dessus du hall. La structure se prolonge en piste d’élan avec un porte-à-faux incliné à 36°. La géométrie du treillis met en valeur la courbure

24

De geometrie van het vakwerk doet de curve van het bouwwerk volop tot zijn recht komen. Tevens wordt het uitkragend effect beklemtoond door het parcours van de zich schuin verplaatsende lift en zijn verlengstuk tot aan de grond. Op de laatste drie verdiepingen worden de windverbanden horizontale liggers die de vloeren ondersteunen. Zo wordt het platform bovenaan de top onderstreept.

de l’ouvrage. De même, l’effet de porte-à-faux est accentué par le parcours de l’ascenseur à déplacement oblique et son prolongement jusqu’au sol. Aux trois derniers niveaux, les contreventements deviennent poutres horizontales pour supporter les planchers. Ils soulignent également la terminaison du sommet en plate-forme.

De hoofdconstructie van 850 ton bestaat voornamelijk uit samengestelde H-profielen (staalkwaliteit S460M). Het gewicht van de secundaire structuren bedraagt 150 ton. Het hogesterktestaal werd geleverd in platen van verschillende diktes, wat de ingenieurs toeliet de profielen na bestelling verder te optimaliseren. De assemblages werden voornamelijk gerealiseerd door middel van voorgespannen M36- en M20-bouten van klasse 8.8 volgens EN 14399-3. De montage werd gerealiseerd in 10 geprefabriceerde secties van 50 tot 140 ton, wat toeliet de montagetermijn te verkorten en de risico’s van het werken in de hoogte te verkleinen.

La construction principale de 850 tonnes est constituée principalement de profils H reconstitués en nuance S460M. Le poids des structures secondaires est de 150 tonnes. L’acier à haute résistance a été livré en plaques de différentes épaisseurs, permettant ainsi aux ingénieurs de continuer à optimiser les profils après la commande. Les assemblages sont principalement réalisés par boulons précontraints M36 et M20 de classe 8.8 suivant EN 14399-3. Le montage a été réalisé en 10 sections préfabriquées de 50 à 140 tonnes, ce qui a permis de réduire les délais et les risques du travail en hauteur.

Dubbel windscherm De skischans is uitgerust met een permanente dubbelwandige bescherming, bedoeld om de windsnelheid en turbulenties tot een minimum te herleiden. Dit concept van architect Julien De Smedt is een wereldpremière en een sleutelelement in het design van het ontwerp. Dit scherm is een belangrijke veiligheidsfactor voor de atleten tijdens hun afdaling tegen om en bij de

Double écran pare-vent Le tremplin est équipé d’une protection permanente double-peau destinée à réduire la vitesse du vent et les turbulences. Ce concept de l’architecte Julien De Smedt est une première mondiale et un élément clé dans le design du projet. Il constitue un facteur d’équité et de sécurité pour les athlètes durant leur descente à près de

25

26

27

100 km/u en hun vlucht van meer dan 140 m... De eigenschappen van het scherm werden via CFDsimulatie (Computational Fluid Dynamic-simulatie) en proeven in de windtunnel uitgetest. Het resultaat is een schild van 1.300 m2 in mazen van roestvast staal, bevestigd op een structuur van 10 m hoogte aan de rand van de piste. De buitenzijden omvatten 315 banden van 1 m breedte in netten gevormd door kabels en stangen. De schuine binnenzijde is bekleed met banen van staaldraad. Deze verschillende lagen creëren een zone van ‘tussendruk’ die de spreiding van de wind in de hand werkt. Logo voor Oslo De inox mazen werden gekozen voor hun eigenschappen van doorlaatbaarheid, onbrandbaarheid, duurzaamheid en gering gewicht, maar ook omwille van hun doorschijnend en weerkaatsend vermogen dat hen toelaat de rol van tweezijdige gevel te spelen. Ze bekleden de schans in een doorlopend en glinsterend lint met wisselende schakeringen. Door hun transparantie wordt het intern skelet en de functies waaraan het onderdak biedt, zichtbaar. ’s Nachts wordt de schans van binnenuit verlicht. Ze projecteert haar diffuus imago van logo op stedelijke schaal: golvend op de heuvel en als een lichtbaken voor Oslo.

100 km/h et leur vol de plus de 140 m... Les caractéristiques de l’écran ont été étudiées par simulation CFD (Computational Fluid Dynamic) et essais en soufflerie. Le résultat est un bouclier de 1.300 m2 en mailles d’acier inoxydable fixé sur une structure de 10 m de haut en bordure de piste. Les faces extérieures comportent 315 bandes de 1 m de largeur en maille formée de câbles et de tringles. La face inclinée intérieure est revêtue de bandes en fil d’acier. Ces couches distinctes créent une zone de ‘pression intermédiaire’ favorisant la diffusion du vent. Logo pour Oslo La maille inox a été choisie pour ses qualités de perméabilité, d’incombustibilité, de durabilité et de faible poids… Mais également pour son caractère translucide et réfléchissant qui lui permet de jouer le rôle de façades double-face. Elle habille le tremplin en un ruban continu et miroitant, aux reflets inconstants. Par transparence, elle révèle l’ossature interne et les fonctions qu’elle abrite.La nuit, le tremplin s’illumine de l'intérieur. Il projette son image de logo à échelle urbaine, ondoyant sur la colline et brillant comme un phare pour Oslo.

cultuur_culture Hanzestedenplaats 1, 2000 Antwerpen Plaats_Localisation Stad Antwerpen Opdrachtgever_Maître d’ouvrage

in detail_en détail

Neutelings Riedijk Architecten, Rotterdam (NL) Architect_Architecte ABT België, Antwerpen Studiebureau_Bureau d’études THV MAS (Interbuild – Willemen - Cordeel) Algemene aannemer_Entrepreneur général Iemants Staalconstructies, Arendonk Staalbouwer_Constructeur métallique Tekst_Texte: Sofie De Vriese Foto’s_Photos : ABT, Atab, Sarah Blee, Iemants Staalconstructies, Johnny Van den Borre, Scagliola/Brakkee, Edward Clifford-Smith

28

Sarah Blee / © Neutelings Riedijk Architects

MAS, verborgen staaltje…

MAS, un tour de force bien caché…

Het MAS, voluit Museum aan de Stroom, is open voor publiek sinds 17 mei 2011. Het is een nieuw en opvallend landmark voor de stad Antwerpen, dat er het verleden, heden en toekomst van de stad wil samenbrengen. De buitenschil van het gebouw bestaat uit glas en Indische natuursteen. De constructie is van beton en… staal. De staalconstructeur vergelijkt de constructie met een kerstboom: een stam (centrale kern) met takken (uitkragingen). De architecten beschrijven het concept als een ‘melkmeisje dat twee emmers draagt aan een schouderjuk'. Beide metaforen verwijzen duidelijk naar de belangrijke rol die de staalconstructie speelt in de architectuur van het MAS.

Le MAS, le Museum aan de Stroom, est ouvert au public depuis le 17 mai 2011. C’est un nouveau point de repère remarquable pour la ville d’Anvers, qui a pour ambition de réunir le passé, le présent et le futur de la ville. L’enveloppe extérieure du bâtiment est faite de verre et de pierre de taille indienne. La structure est en béton et... en acier. Le constructeur métallique compare la structure à un sapin de Noël : un tronc (noyau central) avec des branches (en porte-à-faux). Les architectes décrivent le concept comme ressemblant à une ‘laitière hollandaise avec son porte-seaux’. Les deux métaphores se réfèrent clairement au rôle essentiel de l'acier dans l’architecture du MAS.

Het Nederlandse bureau Neutelings Riedijk Architecten ontwierp het MAS. Zij haalden het in een architectuurwedstrijd van 55 concurrerende inzendingen uit de hele wereld omdat hun stapelhuis het beste aansluit bij de historische functie en sfeer van de locatie. Het MAS staat waar vroeger het Hanzehuis stond, het 16e-eeuwse handelshuis van de Duitse Hanzesteden. Het is dan ook geen toeval dat de architectuur van het museum verwijst naar de oude stapelhuizen, zoals de buurt er tientallen kent.

C’est le bureau néerlandais Neutelings Riedijk Architecten qui a conçu le MAS. Avec ce projet d’entrepôt, il a remporté un concours d’architecture auquel ont participé 55 concurrents issus du monde entier, parce qu’il correspondait le mieux à la fonction et à l’atmosphère historique du lieu. Le MAS a été érigé sur l’ancien site de la Maison Hanséatique, palais du commerce maritime des villes allemandes de la Hanse du 16e siècle. Ce n’est donc pas un hasard si l’architecture du musée évoque les anciens entrepôts, que l’on peut compter par dizaines dans le quartier.

29

doorsnede_coupe CROSS SECTION

30

ND FLOOR

0

2

4

6

8

10

20 m

niveau 3_niveau 3

LEVEL 3

Uitkraging op uitkraging

Porte-à-faux sur porte-à-faux

Het MAS is opgevat als reusachtig stapelhuis, een verticale opeenstapeling van enorme natuurstenen koffers. De koffers zijn zo gestapeld dat ze elke verdieping een kwartslag draaien om zo een vierkante spiraaltoren te vormen. Op elk niveau kan de museumbezoeker uit de roltraproute stappen en een zaal binnenwandelen. De holtes in de spiraalstructuur zijn afgeschermd met een glazen gevel, zodat bezoekers door de grote ramen telkens nieuwe en indrukwekkende vergezichten krijgen op stad, rivier en dokken.

Le MAS est conçu comme un gigantesque entrepôt, un amoncellement vertical d’énormes caissons en pierre de taille. Les caissons sont empilés de façon à imprimer un quart de tour à chaque étage, de manière à former une tour et une ascension en spirale carrée. A chaque niveau, le visiteur du musée peut quitter l’escalator et pénétrer dans une salle. Les ouvertures de la structure en spirale sont fermées par une façade en verre, chacune de ces grandes fenêtres offrant aux visiteurs un nouveau panorama impressionnant sur la ville, le fleuve et les bassins.

Er waren een aantal duidelijke uitgangspunten: een vrije uitkijk over de omgeving bij de rondgang naar boven, grote obstakelvrije ruimtes in de museumzalen, een ruw uiterlijk van wanden en plafonds en grote verdiepingshoogtes (6 m). De constructie van het gebouw wordt door de architecten omschreven als een melkmeisje. Aan een staal-betonnen middenkern hangen alle dozen vast. De verdiepingen zijn dus als het juk over de schouders van een melkmeisje waaraan de emmers hangen. Net zoals de volle emmers het melkmeisje in evenwicht houden, houden de dozen het gebouw recht. Er werd gewerkt met uitkragingen in plaats van met kolommen in de gevels, waardoor deze volledig beglaasd konden worden.

Quelques principes clairs étaient à la base de la conception : une vue libre sur l’environnement lors de la montée en spirale, de grands espaces dépourvus d’obstacles dans les salles du musée, des parois et des plafonds ayant l’aspect brut et de grandes hauteurs de plafond (6 m). La construction du bâtiment est décrite par les architectes comme ressemblant à une laitière. Tous les caissons sont suspendus à un noyau central fait d’acier et de béton. Les étages jouent donc le rôle du joug qui repose sur les épaules d’une laitière et auquel sont suspendus les seaux. Les porte-à-faux ont été préférés à des colonnes en façades, pour permettre aux interstices entre les caissons d’être entièrement vitré.

0

2

4

6

8

10

20 m

0

2

4

6

8

10

20 m

0

2

4

6

8

10

20 m

niveau 2_niveau 2

LEVEL 2

niveau 0_niveau 0

GROUND FLOOR

0

2

4

6

8

10

20 m

mas_structuur_jvdb.pdf 9/08/2011 11:05:01

Staalconstructeur Iemants vergelijkt de opbouw met een kerstboom, waarbij de centrale staalbetonnen koker de stam is en de uitkragende verdiepingen de takken. Door de schaalgrootte van het project is de constructie in staal en beton vrij uitzonderlijk te noemen. De centrale koker is een in beton ingestorte staalconstructie van 200 ton met een wanddikte van 35 cm. Aan de hoeken van de koker werden voor elke verdieping stalen vakwerkspanten van meer dan 12 m vastgemaakt, die per etage de vloer dragen. De stalen spanten van de bovenste verdieping hebben nog grotere afmetingen dan die van de onderste verdiepingen. De vakwerken vormen - in plan gezien - een kruisvormige uitkraging. De vloerplaten rusten op de vakwerken en daarbij kragen de buitenste hoeken van de verdiepingsvloeren uit ten opzichte van stalen vakwerkspanten. Een uitkraging op een uitkraging dus.

Le constructeur de la structure en acier, la société Iemants, compare quant à lui la construction à un sapin de Noël, la cage centrale en acier et béton jouant le rôle du tronc, et les étages en porteà-faux formant les branches. La taille du projet rend cette construction en acier et béton assez exceptionnelle. La cage centrale consiste en une construction de 200 tonnes d'acier coulées dans du béton, avec une épaisseur de paroi de 35 cm. Aux angles de la cage ont été fixés, à chaque étage, des fermes treillis en acier de plus de 12 m, qui supportent le plancher de chaque étage. Les fermes en acier de l’étage supérieur présentent des dimensions encore plus grandes que celles des étages inférieurs. Les treillis constituent - vus en plan - un porte-à-faux en forme de croix. Les dalles de plancher reposent sur les treillis et les coins extérieurs des planchers des étages sont en porte-à-faux par rapport aux fermes en treillis en acier. Porte-à-faux sur porte-à-faux donc. Edward Clifford-Smith

H

12600

Projectbezoek Staalinfocentrum

abt

bouwkunde

installaties

bouwmanagement

Connexions

De bevestiging van de spanten aan de kern gebeurde via vier stalen kruiskolommen bestaande uit platen van 60 x 350 mm. Die kruiskolommen vormen samen met de wapening de ruggegraat van de kern. De kern heeft een dubbele functie: stabiliteit en de afdracht van de belastingen naar de funderingen. Patrick Maes van Iemants: ‘De connecties zijn uiteraard uniek voor dit project. De combinatie van staal en beton bestaat natuurlijk al langer, maar door het enorme volume krijg je in dit geval erg zware connecties tussen de twee materialen. Er zijn enorme koppelingen die in het beton moeten worden overgedragen.’ O

La fixation des fermes sur le noyau est réalisée au moyen de quatre colonnes en croix en acier, constituées de plaques de 60 x 350 mm. Les colonnes en croix forment, conjointement à l’armature, la colonne vertébrale du noyau. Celui-ci a une double fonction : assurer la stabilité et transmettre les efforts vers les fondations. Patric Maes d’Iemants explique : ‘Les connexions sont 2600 certainement uniques dans ce projet.1 Combiner l’acier avec le béton se fait naturellement depuis longtemps déjà, mais dans ce cas, l’importance du volume rend les connexions entre les deux 8 matériaux extrêmement fortes. Les contraintes qui doivent être transmises au béton sont énormes.’

Tijdens de montage van de vakwerken werd er gebruik gemaakt van hulpstaal voor het afvoeren van de windkrachten. De buitengevel is gedeeltelijk dragend. De geprefabiceerde dragende wanden in architectonisch beton (11 tot 15 in elke gevel) werden aan elkaar gelast en vormen één grote stabiliteitsligger. De binnenwanden, vloeren en plafonds hebben eenzelfde aspect.

32 11/04/2008

Connecties

civiele techniek

Vrijwel al het gebruikte beton blijft dus zichtbaar, want de ruwbouw is hier tegelijk de afwerking. Ondanks de enorme hoeveelheden staal die in het gebouw verwerkt werden, blijft er dus nauwelijks een fractie van zichtbaar.

11/04/2008 abt

Projectbezoek Staalinfocentrum bouwkunde

installaties

bouwmanagement

civiele techniek

Pendant le montage des fermes, on a utilisé des étançons pour reprendre la force du vent. La façade extérieure est partiellement porteuse. Les parois porteuses préfabriquées en béton architectonique (il y en a entre 11 et 15 sur chaque façade) reprennent mutuellement leurs efforts et forment une seule grande entretoise assurant la stabilité. Les parois intérieures, les planchers et les plafonds sont de même nature. Le gros œuvre fait ici fonction de parachèvement, mais si le béton reste largement apparent, on ne perçoit qu’une infime fraction des énormes quantités d’acier indispensables en structure.

Kracht van het glas

La force du verre

Het gebouw is een krachtige monumentale sculptuur. De wandelboulevard baadt in het licht, maar de museumdozen zelf krijgen geen daglicht. Daar is heel lang over nagedacht, aldus architect Neutelings. Onder meer het gegeven dat hier veel oude objecten zullen getoond worden die geen daglicht kunnen verdragen heeft de keuze voor die optie in die richting gestuwd. Letterlijke ‘verzachtende omstandigheden’ als tegenhanger voor het monolitische gebouw zijn de golvende glaspartijen, die niét volledig doorzichtig zijn. Door de golfbeweging is er weliswaar geen reflectie en daardoor wordt het glas net weer transparanter. Het glas langs de wandelboulevard werd ingevoerd uit Italië en weerspiegelt de golfbeweging van het water. Door de S-vorm van het glas zijn ze op zichzelf stabiel en is er geen steunende constructie nodig. De handgekliefde Indische natuursteen - gewonnen uit vier steengroeves uit het Agra-gebied - is in vier kleurnuances gekozen bruin-rood, paars-rood, rood-rood en oranje-rood. De selectie en het patroon werden digitaal berekend, zodat het effect willekeurig maar toch egaal is.

Le bâtiment constitue une sculpture monumentale robuste. L’allée de circulation baigne dans la lumière, mais les caissons du musée ne reçoivent aucune lumière du jour. On y a réfléchi longtemps, explique l’architecte Neutelings. Le fait qu’un grand nombre d’objets anciens, qui ne supportent pas la lumière du jour, doivent être exposés ici, a notamment orienté le choix dans cette direction. Les éléments ondulants en verre, qui ne sont pas complètement transparents, jouent littéralement le rôle de ‘circonstances atténuantes’ pour contrebalancer l’aspect monolithique du bâtiment. Il est vrai que, grâce à ces ondulations, il n’y a aucune réflexion de la lumière sur le verre, qui s’en trouve donc plus transparent. Le verre qui longe l’allée de circulation a été importé d’Italie et évoque le mouvement ondoyant de l’eau. Grâce à la forme en S, celui-ci est stable en soi et aucune construction de support ne s’avère nécessaire. La pierre de taille indienne taillée à la main - extraite de quatre carrières de la région d’Agra - a été choisie en quatre nuances de couleurs : brun-rouge, violet-rouge, rouge-rouge et orange-rouge. La sélection des pierres ainsi que leur modèle ont été calculés numériquement, de façon à donner l’impression d’une pose au hasard, tout en conservant une certaine uniformité.

Op de gevel werden 3.185 metalen handjes aangebracht die konden worden gesponsord door bedrijven en bevolking. Het MAS maakt deel uit van een hele metamorfose van de wijk ‘het Eilandje' en wordt een van de aantrekkingspolen op noordzuid cultuuras van Antwerpen.

Sur les façades, 3.185 petites mains métalliques, ont pu être sponsoriser par les entreprises et la population. Le MAS fait partie du renouvellement urbain du quartier ‘het Eilandje' (la petite île) et devient l'un des pôles principaux de l'axe culturel Nord-Sud de la ville d'Anvers.

Scagliola/Brakkee / © Neutelings Riedijk Architects

33

Scagliola/Brakkee / © Neutelings Riedijk Architects

onderwijs_enseignement Xiashi, Pinghe - Fujian (CN) Plaats_Localisation Xiashi Village (CN) Opdrachtgever_Maître d'ouvrage

in detail_en détail

Li Xiaodong Atelier, Qinghua - Beijing (CN) Architect_Architecte

34

Li Xiaodong Atelier, Qinghua - Beijing (CN) HeDao Engineering Design Group, Xiamen (CN) Studiebureau_Bureau d'études Zhangzhou Steel, Fujian (CN) Staalbouwer_Constructeur métallique Xiashi Village (CN) Algemene aannemer_Entrepreneur général Tekst_Texte: Sofie De Vriese Foto's_Photos: Li Xiaodong

School en sociaal centrum samen op een brug

Ecole et centre social sur un même pont

In het bergdorp Xiashi in de Chinese provincie Fujian bevindt zich een schooltje van 240 m2 met twee klaslokalen en een bibliotheek in de vorm van een brug. Het gebouw van staal en hout overspant een smalle kreek. Onder het schooltje hangt aan staalkabels een voetgangersbrug ten behoeve van de dorpsbewoners.

Dans les montagnes de la province chinoise du Fujian, la nouvelle école du petit village de Xiashi est un pont habité en acier qui enjambe une rivière encaissée. L’ouvrage d’art de 240 m² abrite deux classes primaires de 25 enfants et répond au besoin urgent d’une infrastructure d’enseignement. Dans la foulée, il unifie les deux entités du hameau de manière multifonctionnelle. Il intègre une bibliothèque publique, un magasin et se transforme en théâtre, salle de réunion et aire de jeux…

De architectuur van het schooltje heeft weinig te maken met de traditionele bouwkunst in de streek. Toch vormt het geen contrast, maar eerder een natuurlijke aanvulling, treffend in eenvoud. Aan beide uiteinden van de brug staat een tulou, een vierhonderd jaar rond gebouw uit gestampte aarde dat verschillende families huisvestte. De in omvang bescheiden brugschool (of schoolbrug) verbindt de twee monumenten op bijna organische wijze, alsof het bouwwerk er altijd al geweest is. De klaslokalen liggen aan beide uiteinden, het middelste segment fungeert als hal en bibliotheek. Beide uiteinden kunnen geopend worden: aan de noordzijde via een grote schuivende houten wand, aan de zuidkant via acht pivoterende verticale panelen. De noordzijde is uitgewerkt als een uitkragend houten (evenementen-)podium, met de tulou op de achtergrond. De zuidtoegang is uitgevoerd in de vorm van een trap in combinatie met een glijbaan voor kinderen.

L’architecture du projet a peu de points communs avec la construction traditionnelle du lieu. Elle s’insère cependant au centre du village avec une complémentarité naturelle, étonnante de simplicité. Face à chaque extrémité du pont se trouve une maison Tulou, forme d’habitat collectif circulaire et fortifié datant de quatre siècles. L’école-pont relie les deux impressionnants monuments de manière organique, comme si elle s’était toujours trouvée là. La structure portante en acier de 28 m de long, 8,5 m de large et 6,5 m de haut surplombe la rivière de 10 m. Elle se compose de deux poutrestreillis en trois sections : la partie centrale horizontale abrite la bibliothèque publique et les deux parties extrêmes, obliques et décalées, supportent les deux classes. Ces dernières sont implantées en Ying et Yang avec une galerie de passage latérale

35

36

37

38

De brug, 28 m lang, 8,5 m breed en 6,5 m hoog, is geen rechte constructie, maar heeft een verspringende as vanaf het middelpunt. De dragende structuur bestaat uit twee stalen spanten. Het tunnel- of kokervormige volume wordt naar het midden toe smaller. Elke spant bestaat uit drie secties: de eerste en laatste dragen de twee klaslokaaltjes, de middelste het bibliotheekje.

en porte-à-faux. La circulation se décale donc d’un côté à l’autre de l’école, la bibliothèque servant de jonction et de hall d’accès aux classes. A l’intérieur, les salles de cours sont aménagées avec économie et polyvalence. Des gradins font office de sièges pour les enfants et lorsque ces locaux sont utilisés par les adultes, les petits bureaux en bois deviennent des tabourets.

De zijdelingse doorgangen naar de klaslokaaltjes kragen uit ten opzichte van het spant. Eentje startend op de westflank van de brug de andere op de oostflank om samen te komen in de bibliotheek of hal, die als knooppunt fungeert. Van hieruit zijn de twee klasjes bereikbaar. Binnenin zijn de klasjes ingericht als een licht hellende trap, met de tredes als zitplaatsen voor de kinderen, die zich bedienen van houten schrijftafeltjes.

Aux abouts du pont, les façades des classes sont de grands volets constitués de huit panneaux verticaux mobiles. Côté nord, ils sont coulissants et pliables pour s’ouvrir sur une terrasse en porte-àfaux servant de podium événementiel. Ce dernier est orienté vers une placette publique avec le Tulou en toile de fond. Côté sud, les panneaux sont pivotants. Ils jouxtent une ‘boîte noire’ en acier qui émerge de la façade et forme un tunnel avec toboggan pour les enfants. Cet aménagement ludique surplombe un petit magasin qui occupe la plus haute des deux culées du pont. L’emploi de l’acier était évident en raison de son

Staal lag voor de hand omwille van zijn draagkracht en toch beperkte massa, zijn duurzaamheid en extensieve onderhoud. De geprefabriceerde

39

40

stalen constructies werden ter plekke gemonteerd en aangevuld met houten vloeren en daken. De gevelbekleding bestaat uit fijne lamellen van grenenhout met tussenruimtes van 2 cm, volledig van lokale makelij. Door de lamellen heen komt er daglicht en frisse lucht binnen. De combinatie van het stalen geraamte en de ragfijne houten gevel maakt het tot een luchtig en rank geheel. Het brughoofd aan de zuidzijde is veel hoger dan dit aan de noordzijde, zodat in de extra ruimte binnenin een winkeltje kon worden ingericht.

rapport avantageux poids/portée, de sa durabilité et de son entretien aisé. Les poutrelles et traverses ont été assemblées sur place et supportent des remplissages en bois formant le plancher et la toiture. L’habillage des façades latérales vitrées se compose de fines lames de pin espacées de 2 cm. Ce revêtement, de fabrication locale, filtre la lumière, assure la ventilation et l’intimité des classes tout en conférant légèreté et transparence aux volumes.

Onderaan de staalconstructie hangt aan staalkabels een voetgangersbrug die zigzagt naar de overzijde. Het brugdek is van hout met stalen balustrades.

Une passerelle piétonne renforcée par des balustrades en acier est suspendue par câbles sous la structure de l’école et zigzague au-dessus de la rivière. Elle dédouble la fonction de franchissement à l’usage des villageois.

Architect Li Xiaodong heeft met de bouw van het schooltje/brug een antwoord geboden op de dringende nood aan een nieuwe infrastructuur voor lager onderwijs. Hij vergelijkt zijn ingreep met deze van een acupuncturist. Tegelijk heeft hij, door twee dorpsdelen met elkaar te verbinden, het slapende dorp nieuw sociaal leven ingeblazen.

Modèle d’architecture durable, cette école-pont insuffle un nouvel élan de vie sociale et culturelle à une collectivité paysanne pauvre et isolée. Le concepteur, l’architecte Li Xiaodong compare ainsi sa démarche à celle d'un acuponcteur qui, par un traitement local, a voulu guérir le corps dans son ensemble…

41

commercieel_commercial Quai Mozart, ancien site des Laminoirs de l’Espérance-Longdoz, Liège (BE) Plaats_Localisation

in detail_en détail

Wilhem & Co, Brussel-Bruxelles (BE) Opdrachtgever_Maître d’ouvrage

42

BEG-Ingénierie, Orléans (FR) Euro.Techno, Praha (CZ) Gedelegeerde bouwheer_Maître d’ouvrage délégué Ron Arad associates, London (UK) Chapman Taylor, London (UK) RTKL Associates, Baltimore (US) Jaspers-Eyers & Partners, Brussel-Bruxelles (BE) Architect_Architecte Buro Happold, Bath (UK) Studiebureau_Bureau d’études Iemants - Willems Staalconstructies, Arendonk, Balen (BE) S.M. BPC (CFE group)-Moury Construct-Médiacité, Brussel-Bruxelles (BE) Algemene aannemer_Entrepreneur général Tekst_Texte: Laure Eggericx Foto’s_Photos: Buro Happold, Bernard Boccara, Marc Detiffe

Médiacité, vurig vernieuwend

Médiacité, ardente et innovante

Médiacité rijgt de superlatieven aan elkaar. Het is dan ook in meer dan een opzicht een uitzonderlijk project zoals wel blijkt uit het prijskaartje van zo’n 310 miljoen euro. Deze opvallende ‘mediastad’ met een lange ‘slang’ van 750 ton staal en ligt vlak buiten het centrum van de stad op een verlaten industrieterrein op de rechteroever van een aftakking van de Maas. Deze ‘reuzenworm’ wordt ook wel eens ‘navelstreng’, ‘darm’ of ‘rivier met kabbelende golven’ genoemd en doet denken aan het werk van Calatrava, de architect van het nieuwe TGV-station van Luik. Het station en Médiacité liggen op een denkbeeldige lijn waarop halverwege het toekomstige museum voor hedendaagse kunst zal verrijzen.

Projet de tous les superlatifs, exceptionnel à plus d’un titre, hors norme comme en témoigne son investissement de quelque 310 millions d’euros, Médiacité a multiplié les prouesses. Loin de passer inaperçue, ‘La cité des médias’ a posé son long ‘serpent’ de 750 tonnes d’acier à quelques encablures du centre ville, dans un quartier déshérité et industrieux de la rive droite de la Dérivation de la Meuse. Ce ‘ver géant’ que d’autres voient comme un ‘cordon ombilical’, un ‘intestin’ ou une ‘rivière aux vagues ondulantes’, répond à l’œuvre architecturale de Calatrava, sur un axe qui relie la gare TGV, la Médiacité et le futur musée d’art contemporain situé à mi-chemin.

Het vernieuwende, multifunctionele stedenbouwkundige project strekt zich uit over een terrein van 6,5 ha met 160.000 m² aan economische activiteiten met veel potentieel waarin handel, vrije tijd, ontspanning, cultuur en beeld worden gecombineerd. Het was de bedoeling dat het gewaagde project de buurt zou doen heropleven en daarom werd ook de omgeving onder handen genomen, met onder meer de straten (aanleg van de Piazza), het openbaar vervoer en de infrastructuur. Maar Médiacité wilde ook de vastgoedrenovatie en de vernieuwing van huisvesting in de buurt en zelfs daarbuiten stimuleren. De initiatiefnemer achter het enorme project

Ce projet urbain, innovant et multifonctionnel se déploie sur 6,5 ha avec 160.000 m² d’activités économiques porteuses mêlant commerces, loisirs, détente et culture à un pôle image. En s’attachant à une véritable renaissance du quartier via une série d’aménagements périphériques au niveau de la voirie (création de la Piazza), des transports et des équipements collectifs, l’audacieuse Médiacité devrait donner une impulsion en matière de rénovation immobilière et de renouvellement du logement au quartier voire au-delà. Le point d’orgue de ce mégaprojet initié et développé par

43

44

was Wilhem & Co, projectontwikkelaar en grote ‘organisator’. Het krachtige, eenmakende ontwerp dat het project zo kenmerkt is van de hand van Ron Arad. Deze ongrijpbare kunstenaar, designer en architect, bekend om zijn beroemde ‘Bookworm’-boekenplank en het recente Designmuseum in Tel-Aviv, tekende hiermee zijn eerste architectuurproject van een dergelijke omvang.

Wilhem & Co, promoteur et grand ‘ordonnateur’, est le geste fort et unifiant tracé par Ron Arad en cours de projet. Cet insaisissable artiste, designer et architecte à qui l’on doit aussi bien la célébrissime étagère ‘Bookworm’ que le récent Musée du Design de Tel-Aviv, réalise ici son premier projet architectural de pareille ampleur.

In dit project pakte hij de circulatieruimten en de gevels aan. Zo kwam hij op een kronkelende, buisvormige ‘ader’ van meer dan 400 m lang die de ene kant van het bouwwerk met de andere kant verbindt. De ‘mall’ (winkelpromenade) kruist de rue Harschamps (die langs het gebouw loopt) en mondt uit in een monumentale overkapping van de nieuwe Piazza. Deze lange slang, die breder wordt en dan weer versmalt, maakte het mogelijk om heel verschillende ruimtes te creëren die intiem zijn en tegelijkertijd de majestueuze uitstraling hebben van een kathedraal. Achter deze 'buis' gaat een complexe geometrie schuil en het resultaat is extreem gekunsteld en tegelijk ook zeer natuurlijk. Gekunsteld vanwege de vernieuwende materialen die gebruikt werden voor de bekleding; natuurlijk vanwege de organische structuur, de luchtige uitstraling en het daglicht. Niets is recht in de buis. Nog maar een paar jaar geleden zou het trouwens onmogelijk zijn geweest om de kromming van het glaswerk te berekenen. Om de buis verder uit te werken heeft Ron Arad de hulp ingeroepen van het internationale bureau Happold, dat onder meer heeft meegewerkt aan het Sydney Opera House. De buis bestaat uit een driedimensionale structuur

Pour l’occasion, il a retravaillé les circulations et les façades. C’est dans cette optique qu’il a dessiné une artère sinueuse et tubulaire de plus de 400 m de long reliant un bout du site à l’autre. Ce ‘mall’ surplombe la rue Harschamps (qui borde le bâtiment) et s’achève par un auvent monumental sur la nouvelle Piazza. Ce long boyau qui se dilate puis se rétracte, a permis de créer des espaces différenciés, tour à tour intimes et dignes d’une cathédrale. Issu d’une géométrie complexe, ce vaisseau couvert est à la fois hyper artificiel et hyper naturel. Artificiel par les matériaux innovants de sa couverture, il est tellement naturel par sa structure organique, son aspect aérien et sa lumière du jour. Rien n’y est droit. Sa verrière eût d’ailleurs été impossible à calculer il y a quelques années à peine. Pour sa concrétisation, Ron Arad a bénéficié de l’aide du bureau international Happold qui a notamment travaillé sur l’opéra de Sydney. Elle est constituée d’une structure tridimensionnelle dont les courbes se traduisent en un entrelacs de poutres d’acier qui ont toutes une longueur

45

46

waarbij de golvende lijnen worden gevormd door een vlechtwerk van staalbalken die allemaal een andere lengte hebben. Elk onderdeel van de structuur is uiterst precies berekend om de stabiliteit van het geheel te garanderen en tegelijkertijd de lichtheid van het gebouw-kunstwerk te behouden. De structuur werd eerst bij de staalbouwer gemonteerd en vervolgens weer gedemonteerd. Daarna werden de elementen in stukken van 16 m ’s nachts als uitzonderlijk vervoer ter plaatse gebracht. De bekleding bestaat uit ETFE (ethyleen-tetrafluorethyleen), een polymeer dat is afgeleid van teflon. EFTE is transparant, antiweerkaatsend, licht, isolerend en geschikt om krommingen mee te realiseren. Maar het project is meer dan alleen een technisch hoogstandje; ook duurzaamheid stond centraal. Hiervoor werd gebruikgemaakt van geavanceerde technologieën zoals ventilatie waarbij de warmte uit de lucht wordt teruggewonnen, free cooling, night cooling, een lagetemperatuurwatercircuit met warmtepompen, condensatieketels, een krachtige verlichting en de productie van groene energie dankzij 8.000 m² fotovoltaïsche zonnepanelen.

différente. Chaque fragment de la structure a fait l’objet de calculs précis qui ont permis d’assurer la stabilité de l’ouvrage tout en préservant la légèreté de son archi-sculpture. Elle a été montée et démontée à blanc au siège du constructeur métallique et mise en place par tronçons de 16 m acheminés de nuit par convois exceptionnels. La couverture est réalisée en ETFE (Ethyl Tetra Fluor Ethylène), un polymère dérivé du Teflon, transparent, antiréverbérant, léger, isolant et capable de s’adapter aux courbes. A cette incroyable prouesse technique s’ajoute une orientation durable du projet qui a fait appel à des technologies de pointe telles que ventilation avec récupération de chaleur sur extraction d’air, free-cooling, night-cooling, boucle d’eau à basse température avec pompes à chaleur, chaudière à condensation, éclairage performant ou encore production d’énergie verte grâce à 8.000 m² de panneaux solaires photovoltaïques.

Médiacité was het eerste project in België dat het BREEAM-certificaat kreeg en het eerste winkel- en vrijetijdscentrum van Europa dat gecertificeerd werd – met de vermelding ‘Very good’ – volgens het nieuwe BREEAM Retail 2008-protocol dat speciaal ontwikkeld werd om de milieuvriendelijkheid van commerciële projecten te beoordelen.

Médiacité est le premier projet certifié Breeam en Belgique et le premier centre commercial et de loisirs en Europe a être certifié - avec la mention ‘Very good’ - suivant le nouveau protocole Breeam Retail 2008 spécialement développé pour l’évaluation environnementale des projets commerciaux.

47

wonen_résidentiel Miniemenstraat_Rue des Minimes 109-137, Brussel_Bruxelles Plaats_Localisation

in detail_en détail

De Brusselse Haard_Le Foyer Bruxellois, Brussel_Bruxelles Beliris, Brussel_Bruxelles Opdrachtgever_Maître d'ouvrage

48

Philippe Samyn and Partners, architects and engineers, Brussel_Bruxelles Architect_Architecte Setesco, Brussel_Bruxelles Studiebureau_Bureau d'études Bam Mat, Chaudfontaine Galva Power, Charleroi Staalbouwer_Constructeur métallique Bam Galère, Chaudfontaine Algemene aannemer_Entrepreneur général Tekst_Texte: Guénaëlle Navez Foto's_Photos: Bernard Boccara, Marie-Françoise Plissart, Nathan Duvivier

Een sociale woonwijk in de schaduw van het Justitiepaleis

A l’ombre du Palais de Justice, la cité sociale des minimes

De volkswijk 'de Marollen', waar het hart van Brussel klopt, heeft de voorbije jaren heel wat veranderingen ondergaan.

Le quartier populaire des Marolles, cœur de l’âme bruxelloise, a connu ces dernières années de nombreuses transformations.

Terwijl er wordt nagedacht over de herbestemming van het monumentale Justitiepaleis trekt recht daartegenover, aan de andere kant van de Miniemenstraat, de renovatie van 150 sociale woningen van de Brusselse Haard door architectenbureau Philippe Samyn and Partners in opdracht van Beliris, de aandacht van voorbijgangers, buren of wandelaars. Elegante balkons in gegalvaniseerd staal bevestigd tegen de gevels veranderen de visuele en symbolische perceptie van dit geheel dat in 1959 werd gebouwd volgens de plannen van de architecten van de Groep Alpha (aan wie we ook het Rijksadministratief Centrum danken). De oorspronkelijke gebouwen waren tijdens de oorlog verwoest toen een V-bom insloeg die voor het nabijgelegen Justitiepaleis was bedoeld.

Alors que l’on envisage la réaffectation du monumental Palais de Justice, en face, de l’autre côté de la rue des Minimes, la rénovation des logements sociaux du Foyer Bruxellois, menée par le bureau d’architecture Philippe Samyn et Associés sous la commande de Beliris, ne manque pas d’attirer l’attention des passants, voisins ou promeneurs. D’élégantes terrasses en acier galvanisé posées devant les façades transforment la perception visuelle et symbolique de cet ensemble qui fut construit en 1959 sur les plans des architectes du Groupe Alpha (à qui l’on doit également la Cité Administrative de l’Etat) à l’emplacement d’un îlot détruit durant la guerre lorsque des bombes volantes furent lâchées sur le Palais de Justice tout proche.

Door uit te gaan van de intrinsieke kwaliteiten van het bestaande gebouw heeft de architect de zaak bescheiden aangepakt. Hij is van mening dat een sociale woning in de eerste plaats goed gebouwd dient te zijn en dat ze de bewoners de kans moet bieden zich als mens te ontplooien.

S’appuyant sur les qualités intrinsèques du bâti existant, l’architecte a abordé le programme avec modestie. Selon son approche, un logement social doit être avant tout bien construit et offrir à ses habitants des possibilités de développement humain.

Het project behoudt de algemene kenmerken van ligging, volumes en verhoudingen, terwijl het de typische gebreken van sociale woningen uit die tijd verbetert: de somberheid van verouderde gevels in uitgewassen beton, de afwezigheid van thermische isolatie, verouderde keukens en badkamers. Bovendien is de behoefte aan woonruimte veranderd sinds de jaren vijftig. Nu worden niet langer studio’s voor alleenstaande personen gevraagd, maar appartementen met 2, 3, 4 of meer kamers.

Le projet conserve les caractéristiques générales d’implantation, volumes et proportions, tandis qu’il corrige les défauts, typiques des immeubles de logements sociaux de cette époque: tristesse des façades vieillissantes en béton lavé, absence d’isolation thermique, obsolescence des cuisines et salles de bains. De plus, les besoins en logement ont évolué depuis les années 50, la demande s’étant déplacée des studios pour personnes isolées vers des appartements de 2, 3 ou 4 chambres, voire plus.

Om de problemen inzake thermische en hygrometrische isolatie en waterdichtheid van de gevels aan te pakken en ze een modernere uitstraling te geven zijn de gebouwen volledig bedekt met een isolerende schil en een heldere, lichte bepleistering waarvoor de kleur uit het gamma ‘zuivere grijstinten’ van Philippe Samyn werd gekozen. Door de oude balkons te integreren in het binnenvolume kon de oppervlakte van de woningen worden

Afin de résoudre les problèmes thermiques, hygrométriques et d’étanchéité des façades tout en rafraîchissant leur image, les bâtiments sont recouverts d’une enveloppe isolante complète et d’un enduit clair et lumineux, dont la couleur a été choisie au sein de la gamme de ‘gris purs’ établie par Philippe Samyn. L’intégration des anciens balcons à l’intérieur du volume protégé permet d’accroître la surface des habitations. Le parti

49

50

vergroot. De oplossing om nieuwe balkons in een lichte structuur, los van de gevel, te bouwen komt tegemoet aan de noodzaak om de schil zo min mogelijk te doorboren.

de construire de nouvelles terrasses en structure légère, détachée du bâtiment, répond ainsi à la nécessité de limiter le percement de l’enveloppe.

Deze interventie, zowel 'leesbaar' als omkeerbaar, verlengt het appartement met een overdekte buitenruimte van 3 x 3 m en verbindt de stedelijke ruimte met de privéruimte. De balkons doorbreken de monotonie van de gladde pleisterlaag en zorgen voor een speelse noot tegenover de indrukwekkende massa van het Justitiepaleis. Met een poëtische blik kun je er boomhutten of grote volières in zien.

Cette intervention, aussi lisible que réversible, prolonge l’appartement d’un espace extérieur cubique couvert et généreux de 3 x 3 m, et structure le rapport de l’espace urbain à l’espace privé. Le rythme alterné des terrasses rompt la monotonie de l’enduit lisse, en introduisant une note de légèreté face à la masse imposante du Palais de Justice. On peut y voir, de manière poétique, des cabanes perchées dans les arbres ou encore de grandes volières.

De kubussen, die verspringen ten opzichte van elkaar, zijn afgesloten door een aantal halftransparante schermen die dienen als borstwering, dak en windscherm en tegelijk ook als windverband. Deze elementen uit 40% geperforeerde staalplaat beschermen de privacy van de bewoners, terwijl deze door het staal toch de hemel kunnen ontwaren.

Légèrement décalés les uns par rapport aux autres, les cubes sont fermés par un jeu d’écrans semi-transparents, servant de garde-corps, couvertures et paravents et assurant un rôle de contreventement. Ces éléments en tôle perforée à 40% offrent aux habitants un voile de protection qui préserve leur intimité et laisse entrevoir le ciel à travers l’acier.

Ook al is de basiskubus gelijk voor alle balkons, toch werd voor het hele gebouw gebruikgemaakt van drie soorten steunen of ‘voeten’, afhankelijk van hun afdruk op de grond, met een hoogte gelijk aan een of twee verdiepingen: - vier voeten (4 kolommen met een diameter van 108 mm en een dikte van 6,3 mm nemen de lasten over in het verlengde van de ribben van de bovenliggende kubus(sen)); - twee voeten (de balkons rusten op 2 kolommen met een diameter van 168,3 mm en een dikte van 10 mm en zijn opgehangen met diagonale trekkers waardoor de ruimte op de grond vrij kan blijven); - één voet (4 kruisvormige consoles IPE 300 brengen de lasten over op één centrale kolom met een diameter van 270 mm en een dikte van 10 mm).

Si le module cubique de base est identique pour toutes les terrasses, trois variétés de supports ou ‘pieds’, d’une hauteur correspondant à un ou deux étages, sont développées sur l’ensemble du site, en fonction de leur empreinte au sol : - quadripodes (4 colonnes d’un diamètre de 108 mm, d’une épaisseur de 6,3 mm reprennent les charges dans le prolongement des arrêtes du ou des cubes superposés) ; - bipodes ( les terrasses reposent sur 2 colonnes d’un diamètre de 168,3 mm, d’une épaisseur de 10 mm et sont suspendues par des tirants diagonaux qui permettent de dégager l’espace au sol ) ; - monopodes (4 consoles IPE 300 en croix transmettent les charges sur une colonne centrale unique d’un diamètre de 270 mm et d’ une épaisseur de 10 mm).

51

na renovatie_après travaux

voor renovatie_avant travaux

Het balkon zelf bestaat uit: - een vloer uit staalplaat gelast op ½ IPE 140profielen in een frame uit HEB 100 en ½ IPE 200, afgewerkt met een slipvaste epoxyverf; - 4 kolommen met een diameter van 108 mm en een dikte van 6,3 mm; - een dak uit geperforeerde staalplaat bevestigd aan de 4 hoekkolommen en geklonken op een horizontale structuur van kokerprofielen; - borstweringen en windschermen geklonken op een tweede verticale structuur van kokerprofielen. Alle balkons zijn aan het gebouw bevestigd met behulp van schoren.

52

De details voor de bouw van de kubussen, oorspronkelijk door Philippe Samyn ontworpen als volledig gelaste gehelen, werden in nauwe samenwerking met de firma Galère bestudeerd. Vanwege de afmetingen van de beschikbare warme galvanisatiebaden konden de kubussen niet in hun geheel worden ondergedompeld. Daarom werden ze uit drie elementen van kleinere afmetingen opgebouwd: vloer, stijlen en dak, aan elkaar bevestigd in de werkplaats. De eenvoud van de details en de zorg die aan de uitvoering werd besteed, staan borg voor de visuele zuiverheid van het resultaat.

La terrasse elle-même est constituée : - d’un plancher en tôle soudée sur profilés ½ IPE 140 dans un cadre réalisé en HEB 100 et ½ IPE 200, recouvert d’une peinture époxy anti-dérapante ; - de 4 colonnes d’un diamètre de 108 mm et d’une épaisseur de 6,3 mm ; - d’un toit en tôle perforée boulonné aux 4 colonnes d’angle et riveté sur une structure horizontale en tubes carrés ; - de garde-corps et paravents rivetés sur une seconde structure verticale en tubes carrés. Toutes les terrasses sont reliées au bâtiment par des butons. Les détails de construction des cubes, initialement conçus par Philippe Samyn comme des ensembles entièrement soudés, ont été étudiés en étroite collaboration avec l’entreprise Galère. Les dimensions des bains de galvanisation à chaud disponibles ne permettaient pas d’y tremper les cubes entiers, ceux-ci ont dès lors été décomposés en trois éléments de dimensions réduites : plancher, montants et toiture, boulonnés entre eux en atelier. La simplicité des détails et le soin apporté à leur exécution sont garants de la pureté visuelle du résultat.

53

Wat de binnenkant betreft, zijn er weinig wijzigingen aan het oorspronkelijke plan aangebracht. De keukens, badkamers en woonkamers zijn uitgebreid. Verder zijn er verschillende kleine appartementen samengevoegd tot grotere woningen voor kroostrijke gezinnen. De technische installaties en afwerking zijn volledig vernieuwd.

En ce qui concerne l’intérieur, le plan d’origine a fait l’objet de peu de modifications. Cellesci concernent essentiellement l’extension des cuisines, salles de bains et séjours, ainsi que le regroupement de plusieurs petits appartements pour en créer de plus grands, adaptés aux familles nombreuses. Toutes les installations techniques et les finitions ont été remises à neuf.

Deze renovatie kon evenwel niet tot een goed einde worden gebracht zonder het project van landschapsarchitect Erik Dhont en het bureau SCES. Erik Dhont werkte reeds in 1999 samen met Philippe Samyn bij de renovatie van het kasteel Groenhof te Malderen.

Cette rénovation ne se concevrait pas cependant sans le projet du paysagiste Erik Dhont, associé au bureau SCES. Erik Dhont collabora déjà en 1999 aux côtés de Philippe Samyn pour le projet du chateau Groenhof à Malderen.

Weinig middelen, veel resultaat: door deze verwezenlijking, waarbij de architect uiteindelijk eenvoudige oplossingen heeft toegepast, is hij erin geslaagd de gegeven situatie aanzienlijk te verbeteren. Door de toevoeging van nieuwe balkons zijn de gevels verruimd en hebben de Miniemenstraat en haar bewoners hun tweede adem gevonden. De eerste sociale huurders die in april laatstleden hun intrek namen, hebben onmiddellijk gebruikgemaakt van de mogelijkheden die deze woningen bieden en van het mooie weer geprofiteerd door hun tuinmeubelen buiten te zetten.

Peu de moyens, beaucoup de résultats : avec cette réalisation, l’architecte est parvenu, en recourant à des solutions somme toute assez simples, à enrichir considérablement la situation qui lui était donnée. Par l’effet de dilatation des façades que procure l’adjonction de nouvelles terrasses, la rue des Minimes et ses habitants ont trouvé une nouvelle respiration. Les premiers locataires sociaux, installés depuis le mois d’avril, ont immédiatement saisi les opportunités que leur offrent les lieux et profité des beaux jours pour sortir tables et chaises de jardin.

renovatie_rénovation Cloître de la cathédrale Saint-Paul 6 rue Bonne Fortune, Liège Plaats_Localisation

in detail_en détail

Trésor Saint-Lambert asbl, Liège Opdrachtgever_Maître d'ouvrage

54

Atelier d’Architecture Aloys Beguin et Brigitte Massart, Liège Bureau d'Architecture Anne-Michèle Janssen, Grivegnée Architect_Architecte Bureau d’études Greisch, Liège Studiebureau_Bureau d'études Seco, Brussel_Bruxelles Controlebureau_Bureau de contrôle Staalconstructies Rietveld, Lommel Staalbouwer_Constructeur métallique S. M. Franki construct - Entreprise Générale Gustave et Yves Liégeois, Liège Algemene aannemer_Entrepreneur général Tekst_Texte: Romain Goffinet Foto's_Photos: Bernard Boccara, Aloys Beguin-Brigitte Massart, Jean-Luc Deru-Daylight

Renovatie van de Schatkamer van de kathedraal van Luik

Rénovation du Trésor de la Cathédrale de Liège

De schatkamer van de kathedraal van Luik leidt u in acht tentoonstellingszalen door de kunst en geschiedenis van het voormalige prinsbisdom Luik. U kunt er onder meer zilverwerk, Byzantijnse en romaanse ivoren kunstvoorwerpen, manuscripten, beeldhouwwerken en een van de grootste collecties middeleeuws textiel in Europa bewonderen.

Le Trésor de la Cathédrale de Liège présente dans huit salles d'exposition un parcours à travers l'art et l'histoire de l'ancienne principauté de Liège. On peut notamment y découvrir des orfèvreries, des ivoires byzantins et mosans, des manuscrits, des sculptures, ainsi qu’une collection de textiles du moyen-âge, l'une des plus importantes d’Europe.

De bezoeker die door het kerkportaal aan de rue Bonne Fortune binnenkomt, laat de drukte van de stad achter zich en betreedt de kloostergang die de binnentuin omringt. Voorbij de ingang kan hij via een wenteltrap naar de schatkamer gaan. Daar ontdekt hij een eerste grote zaal die in verbinding staat met het Archéoforum, het ondergrondse museum met archeologische overblijfselen van de place Saint-Lambert. Via een stalen trap bereikt de bezoeker de zaal met de tijdelijke tentoonstellingen. Op de tweede verdieping van de zuidelijke

En entrant par le porche de la rue Bonne Fortune, le visiteur quitte l’ambiance urbaine bruyante et pénètre dans la galerie du cloître qui entoure un jardin intérieur. Passé l’accueil, il accède par un escalier en colimaçon à l’entrée du Trésor. Se présente alors à lui, une première grande salle qui fait la liaison avec l’Archéoforum, le musée souterrain des vestiges archéologiques de la place Saint-Lambert. Via un escalier métallique, le visiteur peut rejoindre la salle des expositions temporaires. Au second étage de l’aile sud se

niveau +2

55

56

vleugel bevindt zich de ‘salle de l’Ecolâtre’. Deze roodgeverfde zaal met verplaatsbare elementen werd ontworpen als polyvalente ruimte voor conferenties, pedagogische tentoonstellingen, audiovisuele projecties of concerten. Een overgangsruimte in de vorm van een tunnel mondt ten slotte uit in de laatste ruimte van het museum, met name de 45 m lange zaal met de antieke stoffen, die zich onder het volledig vernieuwde dakgebint op de zolder van de westelijke vleugel bevindt.

trouve la salle de l’Ecolâtre: décorée de teinte rouge, cette salle à la scénographie mobile a été conçue pour accueillir un espace polyvalent pour conférences, exposés pédagogiques, projections audiovisuelles ou concerts. Un espace de transition en forme de tunnel débouche enfin dans le dernier espace muséal: la salle des textiles anciens, longue de 45 m, qui trouve place dans la charpente du grenier de l’aile ouest, entièrement réaménagé.

Renovatie van de westelijke vleugel De bijzondere structuur van de westelijke vleugel die gevaarlijk overhelt (30 cm over een hoogte van 8,5 m) vereiste een volledige restauratie van de dakbedekking, al het daktimmerwerk, de kroonlijsten, evenals de stabilisatie van het metselwerk en de gewelven.

Rénovation de l’aile ouest La structure particulière de l’aile ouest (un dangereux hors-plomb de 30 cm sur 8,5 m de hauteur) a nécessité une restauration complète des couvertures de toiture, de l’entièreté de la charpente, des corniches, ainsi que la stabilisation des maçonneries et des voûtes.

Aloys Beguin en Brigitte Massart leggen uit: ‘Het was een hele krachttoer om een sluitende oplossing te vinden voor de vereisten die erfgoed en techniek stelden om deze ruimte boven de gewel-

Aloys Beguin et Brigitte Massart expliquent : ‘L’aménagement de cet espace, au-dessus des voûtes de la galerie ouest du cloître, est un tour de force dans lequel toutes les contraintes

57

ven van de westelijke galerij van de kloostergang te kunnen inrichten. Dat er een oplossing kon worden uitgewerkt, is te danken aan de ruimtelijke creativiteit, de virtuoze stabiliteit, de vindingrijkheid van de technici 'speciale technieken' en de uitstekende samenwerking.’

patrimoniales et techniques ont trouvé une solution convergente, et où créativité spatiale, virtuosité de la stabilité et ingéniosité des techniciens en équipements ont permis, dans une collaboration parfaite, de mettre au point une solution’.

Op basis van de eisen van de stabiliteitsstudie werd er gekozen voor de technische oplossing van een doorlopende staalplaat-betonvloer boven de gewelven en dit over de hele lengte van de westelijke vleugel (45 m). Deze vloerplaat vormt als het ware een soort van drijvend ponton ondersteund door een aantal verstijfde stalen liggers die om de 2,8 m loodrecht op elke dakspant zijn bevestigd. Deze gesofisticeerde constructie, een ontwerp van het Luikse bureau Greisch, dient dus als diafragma voor de dakstructuur. Ze bestaat uit een groot aantal balken met een kleine doorsnede die het geheel een lichte aanblik geven en er toch in slagen de technische uitrusting tussen het gewelf en de vloerplaat aan het zicht te onttrekken.

En effet, les impératifs des études de stabilité ont amené à opter pour la solution technique d’un plancher collaborant en béton armé courant situé au-dessus des voûtes, et ce sur toute la longueur de l’aile ouest (45 m). Ce plancher forme ainsi une sorte de ponton flottant soutenu par un ensemble de poutrelles sous-tendues en acier, fixées tous les 2,8 m au droit de chaque ferme. Ce dispositif sophistiqué, conçu par le bureau liégeois Greisch, sert donc de diaphragme à la charpente. Il se compose de poutrelles nombreuses mais de petite section, ce qui confère à l’ensemble une sensation de légèreté tout en permettant de dissimuler les équipements techniques entre la voûte et la dalle.

58

Het ponton is met twee stootblokken aan een nieuw vierkant torentje bevestigd dat de gevel stut en als uniek contrefort de krachten naar beneden afleidt. In de toren werd een noodtrap geplaatst uit weervast staal met een enkele trapboom aan de zijkant en voorzien van een centrale leuning die in dit geval ook een dragende functie heeft. Het bijzondere aan deze 8,3 m hoge trap is dat hij volledig in het atelier werd vervaardigd en vervolgens met behulp van een kraan in één stuk in de toren werd neergelaten. De kleine wenteltrap die de architecten bouwden in de zuidwestelijke hoek is eveneens uit weervast staal. Bij de werken was er dus veel aandacht voor staal, dat het metselwerk met stenen uit de streek, het voorouderlijke eiken timmerwerk en de daken met natuurlijke leien harmonieus aanvult. Zo werd weervast staal, symbolisch product van de plaatselijke staalindustrie, veelvuldig gebruikt bij de afwerking, wat mooie materialen en een gamma roestkleuren oplevert.

Le ponton est relié par deux butons à une nouvelle tourelle carrée, qui épaule la façade. Contrefort unique assurant la descente des efforts, cette tourelle abrite un escalier de secours en acier autopatinable constitué d’un seul limon latéral et muni d’un garde-corps central qui joue ici un rôle de poutre. Cet escalier haut de 8,3 m a pour particularité d’avoir été fabriqué intégralement en atelier puis glissé, par grue et d’un seul tenant, dans la tour. C’est également en acier auto-patinable que les architectes ont conçu le petit escalier circulaire à l’angle sud-ouest. L’intervention a donc fait la part belle à l’acier, qui est venu compléter harmonieusement les maçonneries de pierre locale, les charpentes ancestrales en chêne et les toitures en ardoises naturelles. L’utilisation de l’acier auto-patinable, produit emblématique de la sidérurgie locale, fut ainsi utilisé dans de nombreux parachèvements, ce qui a permis d’offrir de belles matières et une gamme de coloris ‘rouille’.

59

E N

S O

coupe dans la tourelle d'escalier de l'aile ouest

transport_transport Rond-point du boulevard J. F. Kennedy, Esch-sur-Alzette (LU) Plaats_Localisation

in detail_en détail

Ville de Esch-sur-Alzette (LU) Opdrachtgever_Maître d'ouvrage

60

Atelier d’architecture Metaform, Luxembourg (LU) T6 - Ney & Partners, Luxembourg (LU) Architect_Architecte T6 - Ney & Partners, Luxembourg (LU) Studiebureau_Bureau d'études Secolux, Luxembourg (LU) Controlebureau_Bureau de contrôle Aelterman, Gent (BE) Staalbouwer_Constructeur métallique CDC construction, Luxembourg (LU) Algemene aannemer_Entrepreneur général Tekst_Texte: Romain Goffinet Foto's_Photos: Ney & Partners, Gilles Martin, Steve Troes Fotodesign

Voetgangersbrug in Esch-Sur-Alzette

Passerelle piétonne à Esch-Sur-Alzette

De voetgangersbrug van Esch-Sur-Alzette, die het hart van de stad rechtstreeks met de groene ruimte van het Parc du Galgenberg verbindt, is een sterk staaltje van architectuur en engineering. Het idee voor deze passerelle, die tussen april 2008 en november 2009 is gebouwd, was niet nieuw. In de jaren zestig was er in het stadscentrum al een doorgang waarlangs de inwoners het park konden bereiken. Maar het was een moeilijke verbinding. Daarom werd er beslist om het idee van een betere doorgang nieuw leven in te blazen en tegelijk het stadspark en de stationsbuurt op te waarderen.

La passerelle d’Esch-Sur-Alzette, ouvrage audacieux d’architecture et d’ingénierie, relie directement le cœur de la ville aux espaces verts du parc du Galgenberg. L’idée de cette passerelle, dont la construction s’est étalée entre avril 2008 et novembre 2009, n’était pas nouvelle. Dans les années soixante, un cheminement partant du centre-ville existait déjà pour permettre aux habitants de se rendre dans le parc. Mais la liaison étant compliquée, la décision fût prise de réanimer cette idée d’un accès plus pratique, ainsi que de revaloriser le parc de la ville et le quartier de la gare.

Plaats De complexiteit van de locatie bepaalde de bouwmethode van de passerelle, de plaatsing door duwtechniek en gedeeltelijk ook de uiteindelijke geometrie. De brug, die een hoogteverschil van ongeveer 21 m opvangt, moet enerzijds over een afstand van 108 m de spoorlijnen overspannen om op het niveau van de heuvel van de Galgenberg uit te komen, en anderzijds onder de hoogspanningsleidingen en boven de bovenleidingen lopen.

Localisation La complexité du site a déterminé la méthode de construction de la passerelle, son installation par poussage ainsi que, partiellement, sa géométrie finale. Reprenant un dénivelé d’environ 21 m, elle doit d’une part franchir les voies de chemin de fer sur une distance de 108 m pour donner accès de plein pied au niveau de la colline du Galgenberg et, d’autre part, passer sous les lignes de haute tension et au-dessus des caténaires.

Een ‘bijzonder voorwerp’ Deze passerelle is een waar kunstwerk, met een steunpunt in het hart van de ‘Hoofdstad van het staal’. Ze dient zich aan als een ongewoon, ambigu voorwerp, met haar perfect gevormde romp die verwijst naar de esthetiek van een vliegtuig…

Un ‘objet singulier’ Véritable ouvrage d’art, cette passerelle qui prend son appui au cœur de la ‘Métropole de l’Acier’, se présente comme un objet insolite, ambigu, dont la coque parfaitement profilée évoque une esthétique d'avion furtif…

61

De ontwerpers vertellen: ‘De brug moet in één beweging de ruimte van de straat verbinden met die van het park. Het project presenteert zich als een uniek voorwerp dat opvalt door een eenvoudige en zuivere vorm. Dit duidelijke gebaar steekt af bij de chaotische omgeving (bovenleidingen, hoogspanningsleidingen) en het ongeordende stedelijke uitzicht van de locatie (boulevard, perrons voor bussen en treinen, rotonde, enz.). De bijzondere esthetiek van dit project maakt deze passerelle tot een unicum in haar genre en creëert een sterk imago voor de stationsbuurt en de stad Esch-sur-Alzette.’ Het uitgangspunt bij de bouw van deze passerelle en een van de belangrijkste moeilijkheden die moesten worden opgelost, was de noodzaak om de brug niet op een pijler in het midden te laten rusten, omdat die de toekomstige uitbreiding van de perrons zou kunnen verhinderen. Daarom mocht de brug slechts twee steunpunten hebben. Dat heeft overigens de vloeiende, slanke vorm van het ene eind naar het andere mogelijk gemaakt.

Les concepteurs expliquent : ‘Le pont se doit de relier, en un seul trait, l’espace de la rue avec l’espace du parc. Le projet se présente sous forme d’un objet unique caractérisé par une volumétrie simple et épurée. Ce geste clair tranche avec l’environnement chaotique (caténaires, lignes à hautes tension) et la lecture urbanistique confuse du site (boulevard, quais des bus et des trains, rond-point, etc.). L’esthétique particulière du projet rend cette passerelle unique en son genre et crée une image forte pour le quartier de la gare et pour la Ville d’Esch-sur-Alzette’ La condition de départ de la construction de cette passerelle, et un des obstacles majeurs à contourner, était la nécessité de ne pas faire reposer la passerelle sur une pile intermédiaire qui empêcherait les futurs développements des quais. D’où la nécessité pour le pont de n’avoir que deux appuis, ce qui a permis par ailleurs d’obtenir une forme élancée continue d’un bout à l’autre.

Stalen structuur Een klassieke constructie heeft de neiging om de elementen afzonderlijk te benaderen, afhankelijk van hun functie (een balk voor de draagstructuur, een reling, een dak enz.). Deze passerelle daarentegen maakt op een vernieuwende manier

La structure en acier Au lieu d’une construction classique, qui a tendance à considérer les éléments séparément en fonction de leur rôle (une poutre pour la structure portante, un garde-corps, une toiture, etc…), cette passerelle utilise l’acier de manière innovante

62

C0

C1 97.50 m

10.70 m

PARC

23 m

18.50 m

313.03

VILLE

295.46

Accès

291.74

0

20m

Boulevard J. Kennedy

C1

C0

97.50 m

10.70 m

VILLE

0

20m

4.50 m

7.50 m

C

12.20 m

PARC

C

63

gebruik van staal door de verschillende functies in één enkel object te integreren. De gebogen en gespannen platen van 10 à 20 mm dik S355staal die de ‘huid’ vormen, doen tegelijk dienst als draagstructuur, reling, dak en verborgen bekisting voor de beplating. De uitsnijdingen aan de zijkant vloeien voort uit een uitsparende logica en maken het geheel buitengewoon licht. Het totale gewicht van de passerelle is 235 ton.

par l’intégration des différentes fonctions en un seul objet. Les tôles pliées et raidies, en acier S355 de 10 à 20 mm d’épaisseur formant la ‘peau’ servent à la fois de structure portante, de gardecorps, de couverture ou de coffrage perdu pour la réalisation du platelage. Les évidements latéraux découlent d’une logique soustractive et confèrent une grande légèreté à l’ensemble. Le poids total de la passerelle est de 235 tonnes.

Ney & Partners en Metaform verduidelijken: ‘De vorm van de brug vindt haar oorsprong in de benadering van de inwerkende krachten. Zo is er het meeste materiaal nodig in het midden en het minste ter hoogte van de steunen, volgens het diagram van de buigingsmomenten. We vinden dit principe terug in het opstaande gedeelte. Het is een structuur die ‘plooit’ op de plaats waar de passerelle en de trapkoker elkaar ontmoeten, zodat de vorm van het begin tot het eind van het werk doorloopt. De zijdelingse windbelasting wordt aan de kant van de stad opgevangen op een hoogte van 20 m. Daarom moet er stijfheid

Ney & Partners et Metaform précisent : ‘La forme du pont trouve ses origines dans la lecture des efforts. Ainsi la matière nécessaire est maximale à mi-travée et minimale sur les appuis de par le diagramme des moments de flexion. On retrouve ce principe en élévation avec une structure qui se ‘plie’ au niveau de la rencontre entre la passerelle et la cage en créant ainsi une continuité de forme entre le début et la fin de l’ouvrage. Les efforts de vents dans le sens transversal sont repris du coté ville à une hauteur de 20 m, il est donc nécessaire de trouver de la raideur dans le sens transversal en écartant les jambes d’appui de la passerelle.

11. 12.

1. staalplaat_tôle acier 2. verstijver_raidisseur 3. strekmetaal_métal déployé 4. druiplijst_casse goutte 5. dwarsverstijver_raidisseur de poussage 6. waterafvoer_évacuation d'eau 7. licht beton_béton léger 8. epoxy dikte 8mm_époxy ép. 8 mm 9. uitsparing voor nutsleidingen_réservation pour impétrants 10. staalplaat_tôle acier 11. uitsparing voor elektriciteitskabel_réservation pour câble électrique 12. verbindingsblok_bloc de connection 0

64

1.

1.

2.

2.

3.

3.

4.

4.

5.

var de 632 cm à 520 cm

0 2m

1. 2. 3. 11.4. 5. 12. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12.

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12.

Tôle acier Raidisseur Métal déployé Casse-goutte Raidisseur de poussage Evacuation d'eau Béton léger Epoxy ép 8 mm Réservation Tôle acier Réservation électrique Bloc de connection

5.

6.

6.

7.

7.

8. cm à 520 cm var de 632

Tôle acier Raidisseur Métal déployé Casse-goutte Raidisseur de poussage Evacuation d'eau Béton léger Epoxy ép 8 mm Réservation Tôle acier Réservation électrique Bloc de connection

8.

9.

9.

10.

10.

2m

in de dwarsrichting gerealiseerd worden door de steunpunten van de passerelle te spreiden. We hebben dus een structuur die de opvang van de krachten goed verdeelt en die door iedereen intuïtief kan worden begrepen’. Geheel volgens haar statische logica neemt de passerelle een vloeiende vorm aan en doet ze zich voor als een stalen blad dat naargelang van de functievereisten van het project wordt gekromd, gebogen en versneden. Zo krijgt de volumetrie van het geheel gestalte door een homogeen stalen oppervlak: de huid van de constructie. Dit oppervlak wordt aan de buitenkant wit geschilderd om de lijnen van het ontwerp te accentueren, en aan de binnenkant roestrood als verwijzing naar de rode aarde van de Minette-streek. Dit rode parcours moet de overgang aangeven van de publieke ruimte van de stad naar de groene ruimte van het park en vice versa.

Nous sommes donc en présence d’une structure qui traduit bien la reprise des efforts et qui permet d’être comprise d’une manière intuitive par tout le monde’. En accord avec sa logique statique, la passerelle adopte une forme tout à fait fluide et se présente comme une feuille d’acier, courbée, pliée et découpée en fonction des fonctionnalités du projet. Ainsi, la volumétrie de l’ensemble du pont est matérialisée par une surface homogène en acier : la peau de la construction. Cette surface est peinte en blanc à l’extérieur pour accentuer les lignes et en rouge oxyde de fer à l’intérieur pour rappeler la terre rouge de la région de la Minette. Ce parcours rouge est voulu pour annoncer le changement d’univers de l’espace public de la ville à l’espace vert du parc, et vice-versa.

Vanuit hetzelfde streven naar coherentie en vormelijke eenvoud is de stalen trap rond de liftkoker gemaakt van gerekt metaal. Deze buitenbekleding met ruwe textuur contrasteert met de gladde huid van de passerelle. Het trappenhuis creëert transparantie, filtert het licht en transformeert de klim naar boven in een panoramische route met diverse uitzichten over de stad.

Dans le même souci de cohérence et de simplicité formelle, l’escalier en acier qui se développe autour de la gaine d’ascenseur est enveloppé de métal déployé. Ce revêtement extérieur de texture rugueuse contraste avec la peau lisse de la passerelle. Il permet une transparence et une filtration de la lumière qui transforme l’ascension en véritable parcours scénographique avec des points de vue différents sur la ville.

Het ingenieuze design van het project schept een herkenningspunt dat bijdraagt tot de opwaardering van het stadscentrum. Het getuigt ook van de urbanistische en sociale impact van dit bouwwerk en van zijn avant-gardistische rol in Luxemburg.

Le design ingénieux du projet crée un repère urbain qui participe à la revalorisation du centre de la ville. Il témoigne aussi de l’impact urbanistique et social de l’ouvrage ainsi que de son rôle avantgardiste au Luxembourg.

65

kantoren_immeuble de bureaux rue Emile Roussel - rive gauche (linkeroever), Luxembourg (LU) Plaats_Localisation M. Immobilier, Luxembourg (LU) Opdrachtgever_Maître d'ouvrage

in detail_en détail

Assar architects, Luxembourg (LU) Architect_Architecte

66

André Mailliet, Luxembourg (LU) Raadgevend architect_Architecte-conseil Schroeder & Associés Ingénieurs-Conseils, Luxembourg (LU) Studiebureau_Bureau d'études Prof Ing JB Schleich, Luxembourg (LU) Analyse structurelle au feu naturel Mabilux, Dippach (LU) Staalbouwer_Constructeur métallique Compagnie Luxembourgeoise d’Entreprises-CLE, Strassen (LU) Algemene aannemer_Entrepreneur général Tekst_Texte: Romain Goffinet Foto's_Photos: Gilles Martin, Assar, Marc Detiffe

Rives de Clausen

Les rives de Clausen

De wijk Clausen, in het verlengde van het oude historische stadsdeel Grund in het hart van Luxemburgstad, is een plaats die rijk is aan geschiedenis. Bij gebrek aan ruimte was de vallei van de Alzette nauwelijks geschikt om grond te bewerken. De inwoners van de wijk hebben zich daarom gericht op beroepen die verband hielden met de aanwezigheid van de rivier. Zo zien we vanaf de 16e eeuw molens verschijnen, evenals een olieslagerij, verschillende wasserijen, enz. Maar het is vooral de komst van een brouwerij, in 1563 opgericht door graaf Mansfeld, die het uiterlijk en de functie van de wijk heeft gewijzigd. De brouwerij heeft het gedurende eeuwen zeer goed gedaan en is pas in 1985 opgeheven. Sinds 2003 worden op de plaats van de brouwerij en in een groot deel van de wijk omvangrijke projecten voor heraanleg en vernieuwing ontwikkeld. In 2006 is het Luxemburgse bedrijf M Immobilier begonnen met de opwaardering van de verlaten industriële locatie van de voormalige brouwerijen Mousel en Clausen. Dit project kreeg de naam ‘Rives de Clausen’.

Le quartier de Clausen, qui prolonge le vieux quartier historique du Grund, en plein cœur de Luxembourg-Ville, est un site chargé d’histoire. A cause du manque d’espace, la vallée de l’Alzette n’était guère propice à la culture des terres. Les habitants du quartier se sont alors tournés vers des emplois liés à la présence de la rivière. Ainsi, dès le XVIe siècle, on note la présence de moulins, d’une huilerie, de diverses blanchisseries, etc. Mais c’est surtout l’arrivée d’une brasserie, créée en 1563 par le comte Mansfeld, qui a changé l'aspect et la fonction du quartier. La brasserie a connu au fil des siècles un essor considérable, et n’a arrêté sa production qu’en 1985.

Voorstelling van het project Het project aan weerskanten van de Alzette omvat op de linkeroever de wijk van de oude brouwerij Mousel en op de rechteroever de wijk Mansfeld, die ongeveer overeenkomt met het terrein van de voormalige brouwerij Clausen.

Présentation du projet Implanté de part et d’autre de l’Alzette, le projet englobe sur la rive gauche le quartier de l’ancienne brasserie Mousel, et sur la rive droite le quartier Mansfeld, qui correspond grosso modo au site de l’ancienne brasserie de Clausen.

Depuis 2003, le site de la brasserie ainsi qu’une bonne partie du quartier a connu de vastes projets de réaménagement et de rénovation. En 2006, la société luxembourgeoise M Immobilier a entrepris la revalorisation des sites industriels désaffectés des anciennes brasseries Mousel et Clausen. Ce projet porte le nom de ‘Rives de Clausen’.

67

In de wijk van de oude brouwerij Mousel staan gebouwen uit de 19e eeuw en de 20e eeuw. Ook de wijk Mansfeld bevat oudere gebouwen en recentere, al werd in de jaren zeventig een deel van de oude gebouwen van de brouwerij Clausen afgebroken. De moeilijkheid van het project bestond er dus in te ontwerpen tussen de oude gebouwen die moesten worden bewaard en de te herstructureren gebieden. Er moest dus worden uitgegaan van een bestaande toestand die met respect voor de reeds aanwezige architectuur moest worden gemoderniseerd. De architectenbureaus Assar Architects (belast met de linkeroever) en Tatiana Fabeck Architectes (ontwerpers van de rechteroever, in ontwerpfase) hadden de moed het klassieke karakter van de in-

68

Le quartier de l’ancienne brasserie Mousel comprend des bâtiments du XIXe siècle et des ajoutes du XXe. Une partie des anciens bâtiments de la brasserie de Clausen ayant été démolis dans les années 1970, le quartier Mansfeld contient lui aussi des bâtiments plus anciens et des ajoutes plus récentes. La difficulté du projet consistait donc à composer entre les bâtiments anciens à conserver et les zones à restructurer. Il fallait dès lors partir de ce qui existe et le moderniser, tout en respectant l’architecture préexistante. Les cabinets Assar Architects (en charge de la rive gauche) et Tatiana Fabeck Architectes (concepteurs de la rive droite, en projet) ont eu à cœur de transcrire le caractère classique des bâtiments industriels dans des constructions nouvelles

69

dustriële gebouwen te vertalen in nieuwe gebouwen die de confrontatie met de historische delen aangaan. In de nieuwe gedeelten worden vaak structuren, materialen en vormen herhaald die zijn gebruikt in de gebouwen uit de voorbije eeuwen.

confrontées à un site historique. On trouvera donc souvent dans les parties nouvelles le rappel des structures, des matériaux et des formes utilisés dans les bâtisses construites au cours des siècles passés.

Stalen gevels en structuren Het project Rives de Clausen maakt gebruik van staalstructuren voor het geraamte en de buitenschil van de nieuwe bovengrondse gebouwen (parkings, kantoren, enz.), evenals voor een gedeelte van de bestaande vernieuwde of gerenoveerde gebouwen (beschermd gedeelte van Luxemburg-stad).

Façades et structures en acier Le projet des Rives de Clausen met en œuvre les systèmes constructifs en acier pour l’ossature et l’enveloppe des immeubles neufs hors-sol (parkings, bureaux, etc.) ainsi que pour une partie des immeubles existants rénovés ou réhabilités (secteur protégé de la Ville de Luxembourg).

De draagstructuur van de gebouwen bestaat hoofdzakelijk uit HEA- en HEB-profielen van 240 tot 320 mm uit staal S235, stijver gemaakt door voorgespannen geprefabriceerde vloeren. De platte daken op de bovenste verdiepingen zijn uitgevoerd in staal met gebruik van gegalvaniseerde geprofileerde staalplaten. Het geraamte van het gebouw is berekend overeenkomstig het natuurlijk brandconcept, waardoor het gebouw kon worden

La structure portante des bâtiments est constituée principalement de profils HEA et HEB 240 à 320 en acier S235, rigidifié par des planchers préfabriqués précontraints. Les toitures plates des derniers étages sont réalisées en acier au moyen de tôles profilées galvanisées (bacs aciers). L’ossature du bâtiment a été calculée suivant le concept de feu naturel, ce qui a permis de livrer le bâtiment avec les colonnes métalliques apparentes, sans protection RF complémentaire.

opgeleverd met zichtbare stalen kolommen zonder extra brandbescherming. De gevels werden op het primaire stalen geraamte bevestigd. Het betreft zelfdragende, dubbelwandige staal/glas-elementen met een actieve, temperatuurregelende schil. Een eerste vaste buitenwand uit dubbelglas zorgt voor de thermische isolatie. Een tweede opengaande binnenwand uit gelaagd glas verzekert het comfort van de gebruikers door een plenum te creëren als buffer tussen binnen en buiten. In de lokalen hangen metalen verlaagde plafonds met klimaatregeling (omkeerbaar warm en koud) die de omgevingstemperatuur regelen en warmte of koude afgeven, naar gelang de behoefte.

70

De gordijngevel, van het type Five S 90, maakt gebruik van een gepatenteerd Belgisch systeem om glas te bevestigen dat een bepaalde maattolerantie toelaat, wat de montage op een stalen structuur vergemakkelijkt. Het glas is voorgemonteerd in de fabriek en gelijmd op een dun gebogen profiel in roestvrij staal. Op de bouwplaats wordt het geheel geklemd op een stalen draagframe gemaakt op de dagmaat van de beglazing. Het frame bestaat uit rechthoekige buisprofielen 100/40/4 die op de grond rusten en uit één stuk indien de gevel minder dan 11 m hoog is. Een andere architecturale bijzonderheid van de gevels van Rives de Clausen is dat ze zijn voorzien van geperforeerde stalen platen aan de buitenzijde op een afstand van 60 cm van de glazen huid. Ze kregen een ‘koperkleurige’ lakafwerking die verwijst naar de oorsprong van de locatie en haar functie als brouwerij. De perforaties zorgen voor bescherming tegen de zon en onttrekken de gebruikers aan het oog. Deze volledig in staal uitgewerkte gordijngevels zijn voorzien van passerelles aan de buitenkant met gegalvaniseerde roosters voor het onderhoud. Een geslaagd resultaat De uitdaging bestond erin een volledig nieuwe multifunctionele locatie te creëren in een omgeving die doortrokken is van geschiedenis. Vandaag is duidelijk dat het project is geslaagd. Rives de Clausen is namelijk een van de meest gewilde wijken van Luxemburg geworden, met name dankzij een complex met woningen, restaurants, een bras-

Quant aux façades, elles sont rapportées sur l’ossature métallique principale. Il s’agit d’ensembles autoportants acier/verre type double peau active ‘climatisante‘. Une première paroi extérieure fixe en double vitrage assure la performance d'isolation thermique. Une seconde paroi intérieure ouvrante en verre feuilleté assure le confort des occupants par la création d'un plénum conçu comme un volume d'air tampon entre l’intérieur et l’extérieur. A l'intérieur des locaux des faux-plafonds métalliques de type climatisant (réversibles chaud et froid), régulent la température ambiante et assurent la production de chaud et de froid suivant les besoins. Le mur-rideau, type Five S 90, met en oeuvre un système belge breveté de fixation du verre qui accorde une relative tolérance dimensionnelle facilitant le montage sur structure métallique. Le verre est pré-monté en atelier et collé sur un fin profilé en inox plié. Sur chantier, l’ensemble est clipsé sur un cadre porteur en acier qui respecte les dimensions de jour du vitrage. Ce cadre est constitué de profils tubulaires rectangulaires 100/40/4, posés au sol, en une seule pièce pour les façades inférieures à 11 m de hauteur. Une autre particularité architecturale des façades des Rives de Clausen est d’être pourvues de tôles extérieures en acier perforé disposées à une distantes de 60 cm de la peau en verre. Leur couleur laquée ‘cuivre’ renvoie aux origines du site et à sa fonction de brasserie, quant aux perforations, elles assurent un rôle de protection solaire et d’écran visuel pour les occupants. Ces murs-rideaux ‘tout acier’, sont complétés par des coursives externes en caillebotis galvanisé accessibles pour la maintenance. Une belle réussite Faire naître un site multifonctionnel entièrement nouveau dans un cadre qui respire l'histoire, tel était le défi à relever. Aujourd’hui, il est clair que ce projet est une réussite, les Rives de Clausen étant devenu un des quartiers les plus prisés du Luxembourg, grâce notamment à un complexe intégrant des logements, différents lieux de restauration et de loisirs (restaurants, brasserie, cafés, jazz-club, pubs,

71

serie, jazzclub, discotheek, cafés, pubs, maar ook winkels en kantoren.

discothèque, etc.), ainsi que des surfaces commerciales et des bureaux.

We eindigen met een citaat van Serge Libens, algemeen directeur van M Immobilier, die onlangs in het Luxemburgse tijdschrift Echo verklaarde: ‘Historisch gezien was de brouwerij een sector die synergieën creëerde in alle buurten van de stad. Die geest leeft voort in dit gebied met culturele en ludieke kanten. (…) Rives de Clausen is geen plek voor de jeugd, noch voor veertigers of voor ouderen, het is de plek waar iedereen die een leuke tijd wil beleven en zich wil amuseren samenkomt! (…) We beantwoorden niet alleen aan een behoefte, maar hebben door Rives de Clausen open te stellen de Luxemburgers ook de kans gegeven een gebied te betreden dat tot dan toe ontoegankelijk was. In die zin hebben we een stukje patrimonium teruggegeven aan de Luxemburgers.’

Pour conclure, nous citerons Serge Libens, directeur général de M Immobilier, qui déclarait récemment au magazine luxembourgeois Echo: ‘Historiquement, la brasserie a toujours été un secteur qui générait des synergies dans tous les faubourgs de la ville. On est toujours dans cet esprit, avec un site qui a un aspect culturel et ludique. (…) Les Rives de Clausen n’est pas un lieu dédié à la jeunesse, ni aux quadras, ni aux plus anciens, c’est le lieu de tous ceux qui ont envie de passer un bon moment et de s’amuser! (…) Outre le fait de répondre à un besoin, on a, en ouvrant les Rives de Clausen, permis aux luxembourgeois d’accéder à un site qui leur était jusque-là fermé. C’est un peu de leur patrimoine que l’on a ainsi restitué aux luxembourgeois’.

leden_membres iS

2009 16:39:12

Student/stagiair _Etudiant/stagiaire ( 15) Aerts Thierry Alegria Mira Lara Amri Fayçal Arnould Christian Ascione Emiel Bael Sofie Beirinckx Peter Bekkouri Mohamed Berghman Jeffrey Bernard Jerome Bilgicoglu Umit-Toni Biot Pierre-Alvaro Boni Ruben Boogaerts Jan Bostoen Delphine Brakel Jeremy Brausch Frédéric Briers Jimmy Brisy Dimitri Brogniez Thomas Buhler Edwige Bultereys Bert Bulwik Shoshana Buntinx Sarah Castel-Branco Véronique Catarinella Pietro Ciancio Alexia Claeys Benjamin Coen Stephane Coene Kris Cogneau Stéphanie Collignon François Collignon Valérian Combes Christophe Cool Johan Cools Ben Cox Bart Creten Stijn Croissant Julien Culot Jean-Christophe Dave Raphaël De Baets Charlotte De Boever Eric De Bouw Michael De Clercq Michael De Decker Sofie De Decker Bart De Greef Joris De Mooter Miguel De Paepe Katrien De Pourcq Gertie De Puydt Vincent De Veth Bruno de Ville Sébastien Debeuckelaere Kenn Debruyne Ellen Deckers Daphné Decock Ruth Degryse Laurens Degryse Yannick Delagrange Sebastien Demeure Jérémy Demeyer Evy Descamps Philippe-François Devos Blaise-Antoine Dhondt Anneleen Docx Evi Driessen Stijn Dufour Christophe El Ginawy Arabelle Engels Marino Falla Aurore Farruggio Christophe

INFOSTEEL

72

Permanente leden _Membres permanents ArcelorMittal Duferco Staalindustrieverbond_Groupement de la Sidérurgie Tata Steel Ereleden _Membres d’honneur Eric Ceuterick José Jongen René Maquoi André Van den Bossche

Staalinformatie- en promotiecentra (IPO) _Centres d’Information et de Promotion de l’Acier (IPO) IPOs die het Charter voor Europese samenwerking ondertekenden_Les IPOs signataires de la Charte de coopération européenne: Bauforumstahl (DE) Bouwen met Staal (NL) ConstruirAcier (FR) Promozione Acciaio (IT) Infosteel (BE/LU) SZS (CH)   Stahlbau Zentrum Schweiz (CH)   Centre Suisse de la Construction Métallique (CH)   Centrale svizzera per le costruzioni in acciaio (CH) Stålbyggnadsinstitutet - SBI (SE)

Fonder Olivier Formule Amaury Franssens Davy Frederickx Michaël Froyen Koen Ganescu Alina-Iuliana Ghesquière Hanne Gilles Guyot Goffin Nicolas Gonda Pierre Gryp Arnaud Guastavino Tessa Haccour Pierre Haelevoet Tom Hanf Laurence Hansoulle Thomas Hanuise Damien Hautfenne Céline Heirweg Hendrik Herweyers Tim Heyrman Leen Houbem Philippe Janssens Bart Jennens Jan Keerman Kristof Keller Xavier Lambion Julie Lenain Sébastien Loomans Koert Louis Jean-Christophe Mahaux Nancy Mattheussen Evelien Matz Charlotte Mesa Tejedor Olivier Moray Benjamin Noots Michaël Pecquet Jean-Philippe Perneel Lore Pierre Jean-Philippe Poissonnier Beatrijs Rachchouq Mohammed Reid Cliff Remue Anne Renoir Maxime Retsin Gilles Reymarkers Charlotte Roland Xavier Rummens Joachim Ryelandt Damien Santoro Beniamino Schoups Willem Schynkel Andries Screpel Johan Sellier Amandine Semal Pieter Sheikh Rezaei Vahid Simoens Liesbet Sire Olivier Soete Bert Sonck Delphine Stainier Laurent Steelandt Bram Steen Joke Steurs Cynthia Tavernier Wim Timmermans Debbie Tromme Laurane Van Aerde Delphine Van Aerschot Steven Van Besien Tine Van Der Straeten Niels Van Goethem Sofie Van Havenbergh Magali Van Kerrebrouck Tamara Van Nieuwenhuyze Jo Van Praet Sarah

Vanderper Bregt Vandewalle Elise Vandriessche Wout Vanheule Nicolas Vansteenkiste Amelie Vansteenkiste Axel Vanthournhout Maarten Verbruggen Svetlana Verdoodt Dieter Vermost Matthias Vinken Jo Vleugels Martje Vranken An Wellens Geraldine Weynants Jeroen Willem Pierre Wittamer Alexis Yomet Renaud Individueel lid _Membre individuel ( 55) Achtergael Willy Ackx Gunnar Alexandre Michel Antonissen Peter Apers Jef Baelen Prosper Bajoit Jules Barroo Bernard Bastin Olivier Baucher Lucien-Jacques Bauvois Serge Beguin Aloys Bellens Stéphan Bensch Jan Berben Jo Bernard Pierre-Alain Bessems Johan Binder Georges Bleus Jean-Marie Blondeel Nicolas Bogaert Reinout Bonnechere Marcel Boone Rik Bosquée Philippe Bosse Francis Bouvy Laurent Bracke Tine Brolet Guy Brutsaert Georges Bruyère Jacques Bulcke Barent Buyl Chantal Canei Sandro Cappan Sven Cardon Els Cerfontaine Frédéric Chantry Marc Cherdon Didier Christiaens Caroline Clerdent Anne-Cathérine Clotuche Gérard Cocina Pierre Coeckelberghs Vincent Colin Serge Colin Benoist Colin Gérard Collard François Collard Michel Convent Thierry Coopman Peter Cooreman Jan Coppin Thierry Corbisier Charles-Emmanuel

Cornelis Kristof Crijns Gerd Custermans Ronny De Boe Luc De Boever Dirk De Cia Marco De Coster Jos De Four Jan De Kinderen Jef De Mey Marc De Munck Pascal De Pape Marc De Poortere Jan De Roeck Guido De Smedt Pierre-Paul De Terschueren Michel De Thier Patrick De Vrée Bernard Debacker Philippe Decleyre Walter Decorte Roland Deforche Peter Degallaix Hugues Del Medico Massimo Delbare Paul Delcominette Laurent Delgoffe Daniel Delvaux Jules Demazy Etienne Denayer Michel Denis Michel Denoël Jean François Depouille Isabelle Dewaele Kathy Dewil Pierre Dewit Rene-Francois D’Hauwe Jan D’Haveloose Tom D’Heur Didier Drese Norbert Dubois Jacques Duchange Françoise Dugauquier Marc Dumont Jean-Marie Duvivier Vincent Eerlingen Danny El Ghraïbi Brahim Eloi Serge Erven Jan Everaert Bram Farès Réda Feliers Stefan Folmer Françoise Franck Ivan Franssens Maarten Geldhof Geert Gérard Amaury Gheysen Carl Gheysens Robert Giesen Chris Goelhen Claude Goethals Lieven Goffaux Jean-Claude Goossens Roel Grondal Eric Gruloos Philippe Gubbini Marc Gutfrind Stéphane Hamilius Michel Hans Didier Hardy Dominique Heirman Gert Hendrickx Marc Hérin Pierre Hermans Philippe Heyvaert Herman Hondekyn Filip

Hubert Patrick Ieven Guido Janssens Hans Jonckheere Pol Kaiser Gérard Kintzele Gilles Koch Hugo Lahon Hugo Laurent Willy Leblanc Pierre Leclercq Jean-Michel Leenknecht Jan Lefèvre Dave Leys Luc Liekens Paul Lievens William Lindelauf Toon Lombaert Geert Loncke Matthieu Luycx Guy Mabille Luc Maes Luc Mahieu Alexandre Mahy Didier Mahy Jean-François Mahy Xavier Maisin Philippe Marbehant Christian Marbehant Francis Maters G.A.M.J. Mathonet Chantal Mathot Jean Mertens Rudi Michaux Geert Milis Louis Modave Catherine Moens Johan Mollaert Marijke Moyaert Joris Mulier Wouter Noë Frédérique Noël Geoffroy Nys Charlotte Oosterlynck Tanguy Photiadis Kyriakos Pillaert Stef Plancke Marc Polet Joseph Poncin Henri Posen Jan Provost Michel Quenon Michel Reyntjens Johan Rietveld Jan Rollet Philippe Roosen Hans Rorive Marc Rousseau Joos Sanguinetti Aldo Sanna Frederic Sarens Benny Schockert Louis Schueremans Luc Schwarz Wilfried Senes Paolo Sileghem Pol Sommelette Vincent Spitaels Jan Sprangers Danny Stormacq Patrick Stree Robert Stroobandt Pascal Strotz Bob Stryckman Marc Taquet Françoise Tengattini Fabrizio Thill Mireille

Thomas Piet Thomas Freddy Tremong Jean-Louis Trippas Myriam Van Cammeren Christiaan Van Campenhout Miguel Van De Casteele Anne-Marie Van De Poel Paul Van De Velde Patrick Van De Wiele Frank Van Den Berg Etienne Van Der Beken Michel Van Der Planken Jan Van Der Valk Tinus Van Dijck Peter Van Eynde Koen Van Eysden Jean-Philippe Van Hecke Dirk Van Hoecke Hendrik Van Hoof Kristof Van Horenbeeck Herman Van Hunsel Marian Van Impe Rudy Van Issum Franz Van Laere Frank Van Loo Ouchy Van Looveren Koen Van Lysebeth Johan Van Neste Mark Van Odenhoven Marcel Van Oevelen Jef Van Roey John Vandaele Jo Vandebuerie Ine Vandekerkhof Jef Vanderperren Jos Vandevelde Paul Vandewalle Lucie Vanhamme Ivo Vanherk Patrick Vanhove Frank Vankerkhove Jan Vanlommel Dieter Vanparys Andy Verbeke Axel Verhelst Marc Verhelst Jean-Pierre Vernimmen Tom Verschoote Luc Verstaen Bart Versteeg Philippe Verswijver Koen Vervaet Jacques Wagner Jean-Luc Wattiez Magali Werck Nancy Wieme Kristof Willems Karel Wittevrongel Bernard Ysenbrandt Peter & J.J.

Onderwijsinstelling Enseignement ( 250) Hogeschool Sint Lukas Brussel Hogeschool Sint-Lucas Gent De Nayer Instituut IESA Victor Horta Bruxelles I.S.I. Arlon I.S.I. Gramme I.S.I. Mons Université du Luxembourg U Gent - Architectuur Stedenbouw Bedrijf ‘Brons’ ≤ 5 werknemers

Entreprise ‘Bronze’ ≤ 5 employés ( 350) AB Associates Archi + I ASB Ateliers Mersch BC Projektteam BSP Construction CAD Systems - Parabuild Ceqmas Condesa Commercial Belgium Creel Dutch Engineering Dynabat Establis (TAB) Euro Inox Ferronnerie d’Art Dejeond -Delarge Hancke Metaalwerk Hatwee Industeel Belgium Reppel signum+architecten Steel Concept and Design Studiebureel Boucherie Studieburo Mouton Technocon

Bedrijf ‘Silver’ > 5 werknemers Entreprise ‘Silver’ > 5 employés ( 750) Aalterpaint abt België Aelterman Aertssen Kranen Anmeco Arcadis Fally ASK Romein Malle Astron Buildings Atelier d’Architecture Paczowski Fritsch Ateliers Poncin BCM Belgium Coatings Bocad Service International Bureau Bouwtechniek Bureau D’Études Greisch Bureau D’Études Pirnay Construsoft CSM Demeestere De Wandeler Metaalbouw Dejond Devoldere Metaalbouw Diliën Metaalwerken Edibo Emotec Frisomat Houyoux Constructions Iemants InCA Ingénieurs Conseils Associés Ingenieursbureau Norbert Provoost Ingenieursbureau Stendess Janssens Kersten Europe Liebaert Staalbouw Mahieu Metaalbouw Mathieu Gijbels ME Construct Metaalconstructies Verhofsté Metaalconstructie Truyens Metalix Lummen Ministerie Vlaamse Gemeenschap / Afdeling Metaalstructuren

Ney and Partners Nmbs B-Holding Groep ODS PPG - Protective and Marine Coatings SAB-Profiel SBE Schroeder & Associés Seco Setesco Soludec Staco Stintec Stubeco Technifutur Technum Timmers Cranes and Steelworks Van Kerckhove Victor Buyck Steel Construction Wasco-Anbuma WP Steel Assembly – Willemen Groep

Bedrijfslid ‘Gold’ Membre société ‘Gold’ ( 2200) Arval by ArcelorMittal Buildsoft Grymafer Galva Power Isocab (ThyssensKrupp) Joris Ide Kingspan Belgium Sadef Nemetschek Scia VK Group

the touch of ZINQ

Galva Power streeft naar toegevoegde waarde en tevreden klanten. Daarom hebben we ‘the touch of ZINQ’ ontworpen, een persoonlijke aanpak met slechts één doel voor ogen: het hoogste kwaliteitsniveau op het gebied van produceren, vakkennis, advies, diensten, logistieke en transportoplossingen. We streven ernaar een sterke schakel te zijn in uw projecten en processen zodat u de beste kwaliteit, fl exibiliteit en service aan uw klanten kunt bieden. Galva Power cherche à créer de la valeur ajoutée pour des clients satisfaits. C’est pour cette raison que nous avons conçu « the touch of ZINQ », une approche personnalisée qui n’a qu’un seul but : garantir le niveau de qualité le plus élevé en ce qui concerne les produits, les connaissances techniques, les conseils, les services, la logistique et les solutions de transport. Nous ambitionnons d’être un maillon fort dans vos projets et process afin que vous puissiez offrir à vos clients la meilleure qualité possible et la meilleure fl exibilité.

T: +32 11 510 210 - F: +32 11 510 220 - E: [email protected]

© via-via.be

www.galvapower.com