21 AUG Van: Verzonden: Aan: Onderwerp: Bijlagen: PROVINCIALE STATEN VAN OVERIJSSEL. PC U M IVA fccköv

Van: Verzonden: Aan: Onderwerp:

Bijlagen:

Euverink, Marise [email protected]] donderdag 21 augustus 2014 16:09 Statengriffie vergaderstukken Oost NV Presentatie Statencie Overijssel - 27 augustus Jaarboek2013_WEB.pdf; Jaarverslag 2013.pdf

Geachte heer, mevrouw, Hierbij ontvangt u volgens afspraak met Jeroen Wezenberg de volgende hand-outs : Jaarverslag Oost NV 2013 Jaarboek Oost NV 2013 -

Jaarbericht PPM Oost 2013

Aangezien het grote documenten zijn, ontvangt u het jaarbericht PPM Oost in een volgende mail. Met vriendelijke groet, Marise Euverink projectmanager Communicatie Ontwikkelingsmaatschappij Oost Nederland NV Hengelosestraat 585 Postbus 5518 7500 GM Enschede 053 851 68 51 www.oostnv.nl

PROVINCIALE STATEN VAN OVERIJSSEL ReSnr

PC U M IVA fccKÖV a.d.

Dat. ontv.:

2 1 AUG 2014

Routing

Bijl.:

:™

werkdagen ma-wo~do Op dit s-maiiberlclit ;s een djsglffiOSi: van toepassing.

Van: Verzonden: Aan: Onderwerp: Bijlagen:

Euverink, Marise [[email protected]] donderdag 21 augustus 2014 16:09 Statengriffie vergaderstukken Oost NV Presentatie Statencie Overijssel - 27 augustus - deel 2 Jaarbericht 2013 PPM Oost.pdf

Geachte heer, mevrouw, Hierbij -

ontvangt u volgens afspraak met Jeroen Wezenberg de volgende hand-outs ■ Jaarverslag Oost NV 2013 Jaarboek Oost NV 2013 Jaarberich t PPM Oost 2013

Met vriendelijke groet, Marise Euverink projectmanager Communicatie Ontwikkelingsmaatschappij Oost Nederland NV Hengelosestraat 585 Postbus 5518 7500 GM Enschede 053 851 68 51 www.oostnv.nl werkdagen ma-wo-do Op dit s-rriailbsricht is een disclaimer van toepassing.

J

Jaarverslag

2013

Inhoudsopgave

Voorwoord Bericht van de Raad van Commissarissen Verslag van de directie Kernresultaten 2013 Omgeving van Oost NV Oost NV als werkgever Samenvatting financiële resultaten

4 6 8 8 8 13 15

Vooruitzichten 2014 15 Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen 17 Onze resultaten per sector 20 Agro-Food 22 Energie- & Milieutechnologie 26 High Tech 30 Life Sciences & Health 34 Maakindustrie 38

Jaarrekening 2013 43 Bijlagen 83 Prestatie-indicatoren 84 Eerste- en tweedelijnsdienstverlening 87 Raad van Commissarissen 88 GRI tabel 90 Corporate Governance 96

3

Voorwoord Innovatieperspectieven - in het verlengde van maatschappe-

We stellen een Meerjarenplan op, waarin we het adresseren

Om al dit werk te kunnen verrichten mogen en kunnen

De provincie Overijssel stelt 10 miljoen euro beschikbaar voor

lijke uitdagingen - vormen ons centrale thema in 2013.

van maatschappelijke uitdagingen centraal stellen, zoals

we veel nieuwe medewerkers verwelkomen, ieder met een

de financiering van acht bedrijven die PPM Oost begeleidt,

We bieden (mkb-)bedrijven in onze regio nieuwe perspectieven

ook geformuleerd in onze nieuwe missie. Hiermee sluiten we

andere set competenties en nieuwe profielen. Ook onze

vooruitlopend op de officiële oprichting van innovatiefond-

via internationalisering, de effectieve inzet van revolverende

optimaal aan op het Europese beleid, het nationaal topsecto-

Corporate Governance hebben we aangepast. De aandeel-

sen. Daarnaast verkrijgen we extra opdrachten voor interna-

innovatiefondsen en het leggen van verbindingen tussen

renbeleid en het regionaal innovatiebeleid van de provincies

houdersverhoudingen in Oost NV veranderen door de extra

tionalisering en logistiek.

bedrijven, kennis- en onderzoeksinstellingen, sectoren en

Gelderland en Overijssel. In dit jaarverslag trekken we deze

kapitaalstorting van 20 miljoen door onze drie aandeelhou-

regio’s, zowel nationaal als internationaal.

rangordening door naar al onze projecten via de thema’s van

ders: het ministerie van Economische Zaken (55,9%) en de

De economie krimpt met 0,8% ten opzichte van 2012 en

onze sectoren.

provincies Gelderland (30,6%) en Overijssel (13,5%). De regio

brengt het verlies van 135.000 banen. Het jaar sluiten we

In vergelijking met voorgaande jaren hebben we steeds meer

Twente verwerft als nieuwe aandeelhouder één aandeel in

af met laag consumentenvertrouwen, lagere binnenlandse

nieuwe fondsen in beheer. Dit is goed nieuws voor onderne-

2013 is het jaar van ons tienjarig jubileum: “Oost NV, 10 jaar

PPM Oost. Universiteit Twente blijft aandeelhouder van PPM

bestedingen dan verwacht, geringe groei van export, maar

mers die mede dankzij onze ondersteuning uit ‘revolverende’

regionale groeiversneller.” We vieren dit lustrum samen met

Oost, maar Saxion Hogescholen is geen aandeelhouder meer

in het laatste kwartaal zien we een voorzichtig hoopgevende

fondsen hun innovaties kunnen starten of groeiplannen

onze stakeholders, medewerkers, kennisinstellingen, bedrij-

van ons participatiebedrijf.

economische groei van 0,7%. Dat er behoefte is aan een

weten te realiseren. Daarnaast constateren we dat onze

ven en opdrachtgevers.

bedrijven vragen om ‘launching customers’ die als eerste de vruchten van hun innovaties plukken.

organisatie die de economische groei versnelt, innovatie Onze drie aandeelhouders zorgen samen voor 20 miljoen

stimuleert en zorgt voor meer werkgelegenheid, moge

Het ministerie van Economische Zaken haalt zijn relatie

euro extra storting in de vorm van aandelenkapitaal in het

duidelijk zijn. Voor de komende jaren hebben onze bedrijven

met de ROMs verder aan. We maken gezamenlijke afspraken

basisfonds van PPM Oost.

verder behoefte aan ‘launching customers’ die als eerste hun

Oost NV schuift op van kennis richting kassa met zijn

met de andere regionale ontwikkelmaatschappijen om onze

kernactiviteiten: innoveren, investeren, (bedrijfs) infrastruc-

activiteiten onderling nog beter op elkaar af te stemmen.

De provincie Gelderland zorgt voor een aanvulling op onze

tiefondsen van de afgelopen jaren doet dit vooral een beroep

Karin van Willigen

tuur, internationaliseren. Het voorbij de kassa brengen van

We hebben onze relatie met de valley’s en innovatieloketten

basissubsidie door opdrachten op het gebied van ontwik-

op het ‘innovatief inkoopbeleid’ van hun opdrachtgevers.

algemeen directeur

innovaties betekent voor ons een accentverschuiving richting

verder vormgegeven in de vorm van SLA’s en afspraken om

keling bedrijventerreinen, internationalisering, fieldlabs,

(internationaal) business development. Hieruit volgt een

meer op locatie te werken. 2013 is het eerste jaar dat we werk

breedbandontwikkeling, maakindustrie en logistiek. De

nieuwe prestatie-indicator voor de business unit ‘Ontwikke-

verrichten voor Energie- & Milieutechnologie en de Maakin-

Gelderse economie krijgt verdere kapitaalinjecties: 10,6 mil-

ling & Innovatie’: aantallen business cases.

dustrie. De groeisector Logistiek komt aan bod als aanvul-

joen euro voor Gelderland voor Innovaties en 58 miljoen euro

lende opdracht van de provincie Gelderland.

voor Topfonds Gelderland met als fondsmanager PPM Oost.

4

Jaarverslag 2013 - Ontwikkelingsmaatschappij Oost Nederland

innovaties afnemen. Naast de inzet van revolverende innova-

5

Bericht van de Raad van Commissarissen 2013 sluit Oost NV (Ontwikkelingsmaatschappij Oost

De belangrijkste gespreksonderwerpen voor de Raad van

Nederland NV) voor het eerst in haar 10 jarig bestaan af met

Commissarissen (RvC) waren in het afgelopen jaar strategie

een negatief resultaat. De resultaatbijdrage van PPM Oost

en corporate governance in de nieuwe situatie, waarbij het

(Participatiemaatschappij Oost Nederland NV) bedraagt

ministerie van Economische Zaken als aandeelhouder aan-

minus € 1.971.000. Ontwikkelingsmaatschappij Oost NV

blijft en ook subsidie blijft verlenen, maar waar de provincies

boekt wederom positieve resultaten zonder kruisfinanciering.

een grotere stempel op de onderneming zetten door een

Zonder PPM Oost zou het resultaat van Oost NV vennoot-

aanzienlijke uitbreiding van diverse fondsen met soms een

schappelijk uitkomen op € 26.000. De geconsolideerde resul-

eigen governance. Dit leidde tot een grotere en complexere

taten van Oost NV bedragen over 2013 minus € 1.943.000.

organisatie met aangepast besturingsmodel.

De Raad van Commissarissen is in 2013 zeven keer bij elkaar

Als gevolg hiervan vraagt ook het risicomanagement meer

gekomen. De aandeelhouders stelden op 16 mei 2013 de

aandacht van directie en RvC. Ook de HRM kant vroeg aan-

jaarrekening 2012 vast. Daarbij verleenden ze de directie en

dacht door de forse groei in fte’s.

Raad van Commissarissen

de Raad van Commissarissen decharge voor het door hen

Uiteraard hebben de audit commissie en RvC het jaarverslag

Ontwikkelingsmaatschappij Oost Nederland NV

gevoerde beleid en toezicht in 2012.

beoordeeld en de accountantscontrole grondig besproken met de externe accountant en het management.

De jaarrekening 2013 is gecontroleerd door Pricewaterhouse-

Deventer, 3 april 2014

drs A. Verberk RA (voorzitter) drs. H.A. Doek

Coopers. De goedkeurende accountantsverklaring is opge-

Belangrijke mutaties zijn geweest het toetreden van Regio

J. Schepers

nomen in de jaarrekening. We adviseren de aandeelhouders

Twente als aandeelhouder van PPM Oost en de oprichting

prof.dr. W.H.M. Zijm (tot 16 mei 2013)

de jaarrekening 2013 vast te stellen en decharge te verlenen

van een apart Investment Committee voor ‘Fonds in Fonds’.

G. Braaksma BSc EE (vanaf 13 januari 2014)

aan de directie voor het gevoerde beleid en aan de Raad van

Verheugend is de versterking van het basisfonds door de

Commissarissen voor het gehouden toezicht.

aandeelhouders, ultimo boekjaar.

Per 16 mei 2013 heeft de heer Zijm de Raad van Commissa-

Tot slot complimenteren we medewerkers en leiding met inzet

rissen verlaten. Wij bedanken hem voor zijn inzet gedurende

en resultaat in de nieuwe (groei)fase van de onderneming.

zijn lidmaatschap.

Met hen zien we de toekomst met vertrouwen tegemoet.

6


7

participaties (inclusief rentebijschrijvingen, conversies en

en via ons netwerk van particuliere investeerders ‘Meesters

1. Het ministerie van Economische Zaken blijft de komende

Regio Twente (IFRT) te willen uitbesteden aan PPM Oost.

vendorloans, waarvan 16,3 miljoen euro in fondsen die

van de Toekomst’. Bij de realisatie van financieringen trekken

jaren subsidiënt van Oost NV. Daarnaast krijgen we een

Om dat mogelijk te maken, zijn de statuten van Oost NV

buiten de vennootschap van PPM Oost vallen)

we vervolgens gezamenlijk op met de banken en de zojuist

extra kapitaalinjectie van het ministerie.

en PPM Oost gewijzigd en is Regio Twente met één aandeel

genoemde particuliere investeerders of andere venture capi-

> Dutch Venture Initiative (DVI): In opdracht van het mini-

aandeelhouder van PPM Oost geworden.

talists. We richten onze aandacht naast de drie topsectoren

sterie van Economische Zaken verzorgt PPM Oost de

waarin Oost-Nederland van oudsher sterk is, ook op de secto-

liaisonrol tussen het ministerie en het European Invest-

Innovatieperspectieven

ren: Energie- & Milieutechnologie en de Maakindustrie.

ment Fund (EIF), met anderzijds de Nederlandse Venture

De continuering van de groei van de economie en werkgele-

Capital-markt. Dit is een fonds-in-fonds. Dit wil zeggen

genheid in Oost-Nederland vraagt om nieuwe innovatieper-

2013 is het jaar van ons tienjarig jubileum: Oost NV, 10 jaar

dat dit fonds niet direct investeert in ondernemingen,

spectieven voor (mkb-)bedrijven in onze regio:

Na vijf en een half jaar recessie lijkt de economie tot stilstand

regionale groeiversneller. Naast onze reguliere activiteiten en

maar in marktfondsen die op hun beurt investeren in

te komen. Het laatste kwartaal van 2013 vertoont echter teke-

aandachtsgebieden zien we in 2013 als nieuwe ontwikkelingen:

innovatieve, snel groeiende ondernemingen. DVI is de

Financieel resultaat: verlies van € 1.943.000.

Omgeving van Oost NV nen van voorzichtig herstel. Nederland ziet - met een krimp van 0,8% ten opzichte van 2012 - geen economische groei

Verslag van de directie

Kernresultaten 2013

derde pijler van het in 2012 gestart “Innovatiefonds > Internationalisering: In toenemende mate helpen we

over bijna heel 2013 en een voorzichtige opleving aan het

bedrijven in Oost-Nederland hun internationaliserings-

eind van het jaar met 0,7% De verwachting van het CPB is de

activiteiten te verbreden. De activiteiten die we hiervoor

voortzetting van een voorzichtige groei in 2014 rond 0,75%.

verrichten bespreken we in dit Jaarverslag per sector. > Business development: Oost NV schuift op van kennis rich-

om uit de recessie te komen. Een goed doordacht, consis-

investeren, (bedrijfs)infrastructuur te verbeteren en onze

reguliere Gelderse fondsen, waarvan PPM Oost fondsmana-

markten’. Voor ons werk betekent dit een accentverschui-

tent stimuleringsbeleid van onze opdrachtgevers is hiervoor

regio te internationaliseren ten dienste van en samen met

evenzeer belangrijk als een uitvoeringsorganisatie, als Oost

onze primaire klantengroep, de motor van de economie, het mkb in Oost-Nederland. > Fondsmanagement: De rol van PPM Oost verandert steeds meer in die van fondsmanager van een groot aantal revol-

op groeibedrijven. Ze streven groei na door samenwerking

verende fondsen.

beleid van Oost-Nederland, met focus op de topsectoren

- 920 nieuwe arbeidsplaatsen voor de regio en

met andere bedrijven, kennisinstellingen, in open innovatie

Agro-Food, Life Sciences & Health, High Tech, Energie- &

- 156 miljoen euro investeringsvolume

met grote concerns die in onze regio actief zijn. We helpen ze

Onze drie aandeelhouders zorgen samen voor 20 miljoen

> Bedrijfsomgeving:

met hiervoor benodige kennis, netwerk, contacten en geld.

euro extra storting in Oost NV dat we doorstorten in het

- 153 hectare procesbegeleiding revitalisatie bestaand

Deze (mkb-)bedrijven zien dat banken steeds voorzichtiger

basisfonds van PPM Oost:

bedrijventerrein

zijn met het verstrekken van krediet aan vernieuwende

> PPM Oost:

ondernemers.

8


- 55 nieuwe participaties, waarvan 25 in fondsen die buiten de vennootschap van PPM Oost vallen

4. Het voorbij de kassa brengen van innovaties: van ‘tot aan de markt’, naar ‘op de markt’ en ‘op nieuwe, internationale

NV, die dit beleid op regionaal niveau effectief weet uit te

- 28,8 miljoen euro investeringen in nieuwe en bestaande

naal, in het verlengde van maatschappelijke uitdagingen.

breedbandnetwerken, maakindustrie en logistiek. Naast de

ring richten we ons hierbij niet alleen op starters, maar ook

- 30,9 miljoen euro projectvolume

stellingen, sectoren, regio’s, zowel nationaal als internatio-

keling bedrijventerreinen, internationalisering, fieldlabs,

- 40 investeringsprojecten

- 352 deelnemende bedrijven en

basissubsidie door opdrachten op het gebied van ontwik-

valorisatie euro’s oplevert. Dit doen we door te innoveren,

> Investeringsbevordering:

- 149 business cases

2. De provincie Gelderland zorgt voor een aanvulling op onze

ting kassa, naar een positie in de waardeketen waar kennis-

Nederland NV (Oost NV), bij de uitvoering van het innovatie-

- 934 beoogde arbeidsplaatsen

andere regionale financieringsinstrumenten. 3. Verbindingen tussen bedrijven, kennis- en onderzoeksin-

te werpen. Internationaliseren en innoveren bieden kansen

Prestatie-indicatoren van Ontwikkelingsmaatschappij Oost

> Ontwikkeling & Innovatie:

risicokapitaal en leningen kunnen verkrijgen.

‘Horizon 2020’ en het regionale (topsectoren) beleid. 2. Effectieve inzet van revolverende innovatiefondsen en

Ons economisch (topsectoren)beleid lijkt zijn vruchten af

voeren. Bij het stimuleren van innovatie en internationalise-

Milieutechnologie en de Maakindustrie:

MKB+” van de overheid, waaruit innovatieve bedrijven

1. Internationalisering in het verlengde van het Europese

Om dit te kunnen opvangen is het van belang dat ze aanvullende middelen krijgen via PPM Oost, via Europese fondsen

ger is, krijgt de regionale economie verdere kapitaalinjecties: > Gelderland voor Innovaties (GvI): De provincie Gelderland besluit 10,6 miljoen euro aan extra middelen in dit fonds

ving richting (internationaal) business development. 5. ‘Onze’ bedrijven vragen om ‘launching customers’ om als eerste de vruchten te plukken van innovaties.

te storten, in verschillende tranches. > Topfonds Gelderland is van start gegaan met een omvang

De behoefte van het bedrijfsleven en onze stakeholders aan

van 58 miljoen euro vanuit de provincie Gelderland,

een regionale uitvoeringsorganisatie van het innovatiebeleid

onder fondsmanagement van PPM Oost.

blijft groeien. Oost NV blijkt de aangewezen uitvoeringsorganisatie te zijn voor deze opdracht. Dit komt door onze regio-

3. De provincie Overijssel heeft een publiek fonds ingesteld

nale verankering en ervaring met samenwerkende innovatieve

met een omvang van 10 miljoen euro. Dit fonds kan worden

bedrijven, het beheer van financieringsinstrumenten, (spin-

gezien als een ’voorloopfonds’ van het definitieve Innova-

offs van) kennisinstellingen, (bedrijfs)infrastructuur, interna-

> Ministerie van Economische Zaken: 10 miljoen euro;

tiefonds Overijssel (IFO) met een omvang van 42 miljoen

tionalisering en open innovatiefaciliteiten. De stimulering van

> Provincie Gelderland: 4 miljoen euro;

euro, waarover nog definitieve besluitvorming plaats moet

de groei van de economie en werkgelegenheid betekent veel

> Provincie Overijssel: 6 miljoen euro.

vinden. De Regio Twente heeft te kennen gegegeven het

werk voor ons, zeker onder het huidige economische klimaat.

fondsmanagement van een op te richten Innovatiefonds

9

Onze doelstellingen

Prestatieindicatoren

In weerwil van een onbestendig economisch klimaat blijken we onze doelstellingen voor 2013 vrijwel geheel te hebben

Realisatie 2013 Doelstelling 2013

Prestatieindicatoren

Realisatie 2012

Realisatie 2013

Doelstelling 2013

Realisatie 2012

In ontwikkeling zijnde business cases

149

40

-

Nieuwe leningen MKG (b)

5

7

12

Beoogde (in)directe arbeidsplaatsen

934

2.000

-

Uitbreiding bestaande leningen MKG (b)

4

5

1

(In)directe (startende) deelnemende bedrijven

352

200

-

Investeringen MKG (b) (c)

€ 4,4 miljoen

€ 5,8 miljoen

€ 9,0 miljoen

€ 30,9 miljoen

€ 40 miljoen

-

Nieuwe financieringen IIG (b)

12

11

6

€ 156 miljoen

€ 100 miljoen

€ 120 miljoen

3

2

-

40

40

34

€ 8,4 miljoen

€ 6,2 miljoen

€ 2,6 miljoen

920

700

1.230

8

7

-

Revitalisatie bestaande bedrijventerreinen

Nieuwe financieringen IFO (d)

153 hectare

100 hectare

185 hectare Uitbreiding IFO (d)

0

1

-

investeringsvolume.

Nieuwe financieringen PPM Oost(a)

30

29

21

€ 3,3 miljoen

€ 4,2 miljoen

-

De business unit Bedrijfsomgeving revitaliseerde 53 hectare

Uitbreiding bestaande financieringen PPM Oost(a)

29

12

46

€ 10,6 miljoen

€ 10,3 miljoen

€ 5,3 miljoen

behaald. Deze prestatie-indicatoren stellen we jaarlijks vast in nauwe samenwerking met onze stakeholders. We meten onze resultaten aan de hand van confirmation letters en/of beschikkingen. Zie bijlage: prestatie-indicatoren. 2013 is het eerste jaar dat we werken aan de nieuwe presta-

Projectvolume

tie-indicator business cases. We realiseren 109 cases meer dan beoogd, met 152 meer deelnemende bedrijven en € 9,1

Realisatie investeringsvolume

miljoen lagere investeringsvolume t.o.v. onze doelstellingen.

Realisatie aantal investeringsprojecten

Dit levert minder arbeidsplaatsen op dan we beoogden: 934 vs. 2.000.

Realisatie nieuwe arbeidsplaatsen

Onze business unit Investeringsbevordering realiseerde de beoogde 40 investeringsprojecten. Hiermee genereren we 220 arbeidsplaatsen meer dan beoogd en € 56 miljoen meer

bedrijventerreinen meer dan de doelstelling.

Investeringen PPM Oost (a) (c)

Uitbreiding IIG (b) Investeringen IIG (b) (c)

Investeringen IFO (d) (c)

Ons participatiebedrijf PPM Oost presteert conform verwachting en realiseert € 17 miljoen meer uitbreidingen van bestaande financieringen t.o.v. de doelstellingen. Via het innovatiefonds IIG hebben we € 2,2 miljoen meer en via MKG € 1,4 miljoen minder aan financieringen verstrekt. Bij MKG

a

Prestaties PPM Oost inclusief Innovatiefonds Oost Nederland en Gelderland voor Innovaties.

a

Prestaties PPM Oost inclusief Innovatiefonds Oost Nederland en Gelderland voor Innovaties.

betrof dit zowel minder nieuwe leningen als minder uitbrei-

b

Over MKB Kredietfaciliteit Gelderland (MKG) en Innovatie- en Investeringsfonds Gelderland (IIG)

b

Over MKB Kredietfaciliteit Gelderland (MKG) en Innovatie- en Investeringsfonds Gelderland (IIG)

dingen van bestaande leningen. Bij IIG was het omgekeerde het geval.

10 Jaarverslag 2013 - Ontwikkelingsmaatschappij Oost Nederland

rapporteren we in aparte jaarverslagen. c

Exclusief rentebijschrijvingen, conversies en vendorloans, ad € 1,8 mln.

rapporteren we in aparte jaarverslagen. c

Exclusief rentebijschrijvingen, conversies en vendorloans.

d

IFO, het Innovatiefonds van de provincie Overijssel, is niet opgenomen in de jaarrekening van Oost NV.

11

Oost NV als werkgever

Ons profiel

Hierbij organiseren we de kruisbestuiving en “cross-overs”

(Bedrijfs)infrastructuur

Oost NV versterkt de economie en

tussen de topsectoren, in samenwerking met andere delen

Bedrijfsomgeving biedt gemeenten en

werkgelegenheid van Oost-Nederland

van Nederland. Veel van onze Europese projecten verbinden

bedrijvenverenigingen begeleiding bij de

Oost NV streeft naar een evenwichtige samenstelling en

en adresseert maatschappelijke

ons met onze Duitse business partners. Op het gebied van

revitalisering van bedrijventerreinen.

diversiteit van haar personeelsbestand als een afspiegeling

uitdagingen. We werken vanuit twee

semiconductors zorgen we voor Europese verbindingen via

Waar nodig helpen we ondernemers in buitengebieden aan

van de maatschappij in termen van leeftijd en man/vrouw-

kantoorlocaties in Arnhem en Enschede,

Silicon Europe, het netwerk dat Nederland verbindt met

een aansluiting op glasvezelnetwerken. Met campusontwik-

verhouding. We werken intern continu aan de verbetering

voornamelijk voor het mkb en start-ups,

kenniscentra in onder meer Frankrijk en Duitsland. Bij onze

keling bieden we innovatieve bedrijven gedeelde laborato-

van ons personeelsbeleid met:

in samenwerking met andere bedrijven en kennisinstellin-

internationaliseringsactiviteiten maken we gebruik van

riumfaciliteiten en andere “shared facilities’ in een omgeving

> Een transparante beloningsstructuur;

gen, in opdracht van het ministerie van Economische Zaken

het wereldwijde netwerk van het NFIA en het handels- en

waar creativiteit, kruisbestuiving en vernieuwing sneller tot

> Het bieden van opleidings-, ontplooiings- en coaching

en de provincies Gelderland en Overijssel. Met hart voor de

ambassadenetwerk van de overheid. Langs deze netwerken

resultaat leiden.

kenniseconomie van Oost-Nederland; sterk in de topsecto-

stimuleren we dan ook de verdere internationalisering van

ren Agro-Food, Life Sciences & Health, High Tech, Energie- &

het regionaal bedrijfsleven.

Financiële Administratie

Organisatie Ontwikkeling

Ontwikkeling & Innovatie

PPM Oost

Bedrijfsomgeving

Innoveren

Investeren

(Bedrijfs) Infrastructuur

mogelijkheden, in het verlengde van organisatiedoelstellingen;

Internationaliseren Investeringsbevordering biedt internationaal

Milieutechnologie en de Maakindustrie.

Directie

> Een stimulerende werkomgeving met aandacht voor veiligheid en gezamenlijke sociale activiteiten;

Investeringsbevordering

opererende bedrijven een ‘zachte landing’ in

> Bevordering van het delen van kennis;

Topsectoren verbinden

Onze diensten Innoveren

onze regio. Voor deze bedrijven verzorgen we

> Een goede balans tussen werk en privé.

We verbinden het regionale beleid met het topsectorenbeleid

Ontwikkeling & Innovatie biedt het regionale

‘bidbook’-presentaties’ en ‘fact finding trips’ op

van het ministerie van Economische Zaken, met focus op:

mkb kennis, toegang tot geld, netwerken en

maat; we organiseren handelsmissies, presentaties en

In 2013 detacheert Oost NV vier medewerkers.

1-op-1 contacten bij de realisatie en naar de

bedrijfsbezoeken. Wij geven internationale bedrijven toegang

PPM Oost leent twee medewerkers (1,8 fte) voor de uitvoering

markt brengen van innovaties. Hiervoor vormen

tot onze brede regionale netwerken bij onderzoeks- en

van projecten in.

Rond Food Valley in Wageningen met concentraties in de

we consortia met meerdere bedrijven, kennisinstellingen,

kennisinstellingen, overheden en het bedrijfsleven. Mkb-

Gelderse Vallei, de Achterhoek, Twente en grote delen van

overheden. Het resultaat van onze business development

ondernemers uit onze regio helpen wij te internationaliseren

In 2013 zetten we drie stagiairs in, verdeeld over de business

In 2013 hebben we verhoudingsgewijs veel nieuw personeel

In 2013 is ook het issue huisvesting gaan spelen. We zijn

Overijssel.

activiteiten: open innovatiecentra, campusvorming en

onder meer door ‘matchmaking’ via ons wereldwijd netwerk

units. Dit waren studenten van Saxion Hogescholen en de

geworven en aangenomen. Dit omdat we extra fondsen in

gaan flexwerken en werken meer op locatie bij valley’s en

business cases die tot marktintroducties leiden.

van (NFIA) partners en andere zakelijke contacten.

universiteiten van Utrecht, Wageningen en Twente. Één van

beheer kregen en opdrachten om extra werkzaamheden uit

innovatieloketten. De huidige huurcontracten in Enschede

deze afstudeerders heeft nu bij ons een tijdelijk contract.

te voeren voor onze stakeholders. We werven veelal via een

en Arnhem lopen binnen niet al te lange termijn af. Het ma-

> Agro-Food

> Energie- & Milieutechnologie Voornamelijk in de provincie Gelderland.

Internationaliseren

Investeren

Meesters van de Toekomst

“jobboard” die voor ons de vacatures in de voor de vacature

nagement heeft hierbij stilgestaan en met elkaar zorgvuldig

Rond Zwolle met de toepassing van composiet kunststof-

PPM Oost financiert startende en groeiende

Vanuit het netwerk van particuliere investeerders ‘Meesters

De consequenties van de geplande bezuinigingen van twee

relevante media uitzet. Daarnaast werven we ook wel via de

afgewogen: wat willen we als organisatie naar de toekomst

materialen (Chemie) en in Twente met o.a. nanotechnologie.

innovatieve mkb-ondernemers met risico-

> High Tech

€

van de Toekomst’ bieden we jaarlijks ca. 200 starters en

van de drie subsidiënten naar de toekomst toe waren in 2012

LinkedIn netwerken van gerelateerde medewerkers, dit werkt

toe, hoe borgen we de effectiviteit, kennisdeling, cross-overs

kapitaal uit innovatiefondsen. Vanuit haar

groeibedrijven advies en begeleiding naar financiering. In 2013

goed merkbaar. Projectvoorstellen en de daaraan gerelateer-

erg goed.

binnen de organisatie, waar blijven we goed aangesloten bij

Rond Health Valley in Nijmegen met duidelijke uitlopers

regionale verankering biedt PPM Oost ondernemers niet

faciliteren we de ‘dealflow’ van 150 bedrijven. 90 van deze

de personeelszaken bleven lang “in de lucht hangen” in

richting Zwolle, Twente en Eindhoven via de Red Med Tech

alleen groeikapitaal, maar ook kennis, netwerk en persoonlijke

ondernemers brengen we in contact met investeerders.

afwachting van besluitvorming. Hierdoor zag Oost NV zich

Begin 2013 hebben de gezamenlijke Ondernemingsraden

geleid dat het management bij de OR een adviesaanvraag

Highway.

contacten. PPM Oost investeert met geld van de overheid in

Bij 80 bedrijven leidt dit tot vervolggesprekken (‘matches’)

gedwongen alle tijdelijke contracten die in 2012 afliepen

van Oost NV, NOM, BOM en Liof ingestemd met het nieuwe

met betrekking tot verhuizen naar één locatie heeft inge-

> Life Sciences & Health

> Maakindustrie

onze aandeelhouders en ondernemers etc. Dit heeft ertoe

kansrijke bedrijven die bijdragen aan een florerende economie

met investeerders. Het resultaat is zes succesvolle deals,

alleen dan tijdelijk te verlengen als dat juridisch gezien mo-

gezamenlijke functie- en salarishuis voor de ROMs.

diend. Het ligt in de lijn der verwachting dat we eind 2014 als

Richt zich in de provincie Gelderland op de stimulering van

in Oost-Nederland. Daarnaast creëert PPM Oost samen met

direct uit ons netwerk: € 2,5 miljoen directe investeringen.

gelijk was zonder een omzetting naar een vast contract.

Dit is geïmplementeerd voor alle nieuwe medewerkers en alle

organisatie gaan verhuizen naar één locatie.

de banenmotor van Oost-Nederland.

andere financiers nieuwe marktfondsen via ‘fonds-in-fonds’

Daarnaast krijgen 15 bedrijven toegang tot extern kapitaal

investeringen, zoals Topfonds Gelderland.

buiten ons netwerk.


medewerkers met een tijdelijk contract.

13

Samenvatting financiële resultaten

Kerngegevens Oost NV (Peildatum 31-12-2013) Oost NV

PPM Oost

Totaal

- fte’s - % vrouwen in dienst

70

34

104

58,44

30,5

88,94

39%

29%

36%

Tijdelijk contract - aantal - fte’s

24

16

40

18,9

13,9

32,8

21

13

6

1

34

7

Aantal medewerkers - Arnhem - Enschede

Gemiddelde leeftijd Gemiddelde arbeidsduur

45 25

30 4

44,6

33,9

9,4

4,4

€ 13.698.000 (2012: € 6.551.000).

Oost als fondsmanager optreden voor de innovatiefondsen

75 29

Zonder het PPM Oost resultaat zou er voor Oost NV vennoot-

fonds” zal PPM Oost daarnaast blijven werken aan de vor-

€ 1.943.000. Dit is het gevolg van een negatief resultaat uit

schappelijk sprake zijn geweest van een positief resultaat

ming van nieuwe innovatiefondsen binnen DVI (samen met

het participatiebedrijf PPM Oost van € 1.971.000.

van € 26.000.

het European Investment Fund) en ‘Topfonds Gelderland’.

In 2013 investeert PPM Oost € 12,5 miljoen in 30 nieuwe

De vermogenspositie van Oost NV is gezond. Het eigen

participaties en 29 bestaande participaties. Hiervan waren

vermogen bedraagt eind 2013 € 82 miljoen. Geconsolideerd

Bijzonder aandachtsgebied van onze business unit ‘Be-

€ 10,6 miljoen cash out investeringen, de rest waren rentebij-

bedraagt de liquiditeit € 58 miljoen.

drijfsomgeving’ is de begeleiding van de aanleg van glasve-

> Breedband netwerken

schrijvingen, conversies en vendorloans. PPM Oost desinves-

zelnetwerken in buitengebieden. Traditionele ICT-providers

teert € 12,5 miljoen waarvan € 4,8 miljoen aan aflossingen.

voorzien doorgaans niet in deze behoefte. Voor bedrijven is

Vooruitzichten 2014

dit bij een keuze voor een vestigingsplaats echter van grote betekenis. Vanzelfsprekend ligt dit geheel in lijn met onze

Uit dienst - aantal

Naast onze huidige financieringsinstrumenten zal PPM

Het jaar 2013 sluit Oost NV negatief af met een verlies van

Er gingen tien participaties van PPM Oost failliet.

In dienst - aantal

> Nieuwe innovatiefondsen

een meerwaarde ten opzichte van de boekwaarde van

in oprichting voor Overijssel en Twente. Via “fonds-in-

Medewerkers - aantal

De zogenaamde fair market value van de portefeuille behelst

Effectivititeit, kennisdeling en cross-overs binnen de organisatie.

Vanuit het MKB Kredietfaciliteit Gelderland zijn vijf nieuwe

Economische vooruitzichten

opdracht om maatschappelijke vraagstukken te adresseren

en vier aanvullende leningen verstrekt. Daarnaast zijn acht

Voor 2014 verwachten we het doorzetten van een voorzichtig

die in toenemende mate vragen om de inzet van telecom-

bedrijven failliet gegaan. Vanuit het Innovatie- en Investe-

herstel van de economie met een matige groei van 0,75%

municatiemiddelen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan big data

ringsfonds Gelderland zijn 12 nieuwe en drie aanvullende

conform de verwachtingen van het CPB. Dit vraagt om het

verwerking, of de inzet van tele-monitoring en andere ICT-

leningen en participaties verstrekt. Vanuit Innovatiefonds

continueren van beleid voor de stimulering voor de groei

toepassingen voor de Agro-Food sector.

Overijssel zijn acht nieuwe leningen verstrekt.

van de economie en werkgelegenheid. Hierbij zal de inzet

Zowel MKB Kredietaciliteit Gelderland, Investerings- en

van ons, als ontwikkelingsmaatschappij, eens te meer zijn

> ‘Reshoring’

Innovatiefonds Gelderland en Innovatiefonds Overijssel zijn

meerwaarde bewijzen voor de stimulering van de groei van

Het terughalen van de productie uit lage lonen landen, daar

niet meegenomen in de consolidatie (zie toelichting in de

de regionale economie.

jaarrekening). PPM Oost is fondsmanager van deze fondsen. Ultimo 2013 bestaat de PPM Oost portefeuille uit 129 partici-

waar mogelijk en efficiënt. Dit betekent het vinden van de juiste balans tussen wat bedrijven hier, ter plaatse, efficiënt

Nieuwe ontwikkelingen

kunnen produceren versus wat ze aan andere landen kun-

> Launching customers

nen uitbesteden. Dit evenwicht hoeft niet star te zijn. Het

paties met een geïnvesteerd vermogen van € 57,7 miljoen. In

We zien steeds meer vraag naar launching customers als

moet juist flexibel inspelen op veranderingen. Automatise-

de 129 financieringen zijn twee borgstellingen opgenomen en

instrument bij uitstek om de innovatieve producten van

ring van productieprocessen, robotisering en het uitsparen

twee bedrijven die uit zowel PMM Oost als Gelderland voor

zowel grote als kleine bedrijven versneld naar de markt te

van bijvoorbeeld transport- en assemblagekosten zijn

Innovaties zijn gefinancierd. De voorzieningen dalen in 2013

brengen. Het gaat hierbij niet om het stimuleren van inno-

hierbij vaak de sleutels tot succes.

van € 19,2 miljoen naar € 17,6 miljoen.

vaties in de vorm van subsidies (push) maar als het kopen van hun innovatieve producten (pull).

Ziekteverzuim Oost NV incl. PPM Oost (exclusief zwangerschap): 4,86%


15

> Kansen voor mkb in Europa

De meeste bedrijven willen niet alleen de fysieke voordelen

Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen

Visie en missie

MVO als kernactiviteit: Het bevorderen dat bedrijven in de

Visie: “Nederland in de top 5

topsectoren van de regio met succes innovatieve producten

van Europese kennislanden in 2015”.

ontwikkelen vormt het zwaartepunt van onze activiteiten,

Oost NV wijst Gelderse en Overijsselse mkb-ondernemers

ervaren van open innovatie en gedeelde faciliteiten. Hun

graag de weg naar mogelijkheden in de lopende majeure

vraag is vooral gericht op het versneld naar de markt brengen

Intereg projecten. Wij richten ons hierbij op de stimulering

van innovaties. Het vinden van de juiste klanten is de zorg

van innovatieve pilots, business development, opbouw van

van de meeste bedrijven. Het tijdig aantrekken van toekom-

We rapporteren in dit jaarverslag over de periode

open innovatie en internationalisering. We blijven op dit

stige afnemers is van essentieel belang. Op een campus of in

1 januari t/m 31 december 2013 over de activiteiten van alle

Missie: “Bevorderen dat bedrijven in de topsectoren van de

activiteiten hebben ook een maatschappelijk component.

terrein ook de komende jaren kansen pakken voor ons mkb,

open innovatiecentrum treden grote bedrijven op als klant en

bedrijfsonderdelen van Ontwikkelingsmaatschappij Oost

regio met succes innovatieve producten

Investeringen in innovatie lopen tegenwoordig gelijk op met

in overleg met de provincies Gelderland en Overijssel.

vormen tegelijkertijd een reële exit strategie voor start-ups.

Nederland NV (Oost NV): Ontwikkeling & Innovatie,

ontwikkelen en deze op internationale

duurzaamheid, energiebesparing, werkgelegenheid en goede

De Zorgmarkt en Overheidsmarkt spelen hierbij een steeds

Bedrijfsomgeving, Innovatiebevordering en Participatiemaat-

markten brengen, die enerzijds bijdragen

arbeidsomstandigheden. Duurzaamheid en energie-besparing

Open innovatie

grotere rol. Vandaar ook ons pleidooi voor het stimuleren

schappij PPM Oost NV (PPM Oost).

aan de groei van de economie en werk-

lopen bovendien als “cross-overs” dwars door onze focusge-

We zien een groeiende behoefte van bedrijven om R&D

van het tijdig vinden van nieuwe ‘launching customers’, daar

gelegenheid in Oost-Nederland en

bieden: Agro-Food, Life Sciences & Health, High Tech, Energie-

kosten te delen. De hoge investeringen die doorgaans

waar mogelijk. Launching customers stimuleren het versneld

Onze stakeholders betrekken we intensief bij onze ver-

anderzijds aan het aanpakken van

& Milieutechnologie en de Maakindustrie. Hiermee dragen we

gepaard gaan met onderzoek en ontwikkeling zijn voor

naar de markt brengen van innovaties, dus de groei van de

slaglegging door jaarlijks ons “Activiteitenplan” met onze

de grote maatschappelijke uitdagingen.”

bij aan de welvaart en werkgelegenheid in Oost-Nederland en

individuele (mkb-)ondernemers anders moeilijk te verwer-

economie en werkgelegenheid in Oost-Nederland.

stakeholders af te stemmen en onze prestaties periodiek te

inclusief het daadwerkelijk naar de (internationale) markt brengen van deze innovaties. Deze financieel-economische

pakken grote maatschappelijke uitdagingen aan.

ken. Open innovatie versnelt de doorlooptijden van R&D

bespreken in de vorm van kwartaalrapportages. Onze focus-

Thema’s: Deze maatschappelijke uitdagingen vormen de

tot marktintroducties, tegen gedeelde, dus lagere kosten.

gebieden kiezen we samen met hen. Ons Meerjarenbeleid

leidraad voor het vaststellen van de thema’s voor onze

Kernactiviteit

Bedrijfseconomische behoefte leidt tot open innovatie.

met bijbehorende lange termijn doelstellingen stellen we in

projecten binnen de sectoren Agro-Food, Life Sciences, High

We verwijzen u hiervoor naar bladzijde 12.

Een campus is hiervan het fysieke resultaat, inclusief de

2013 vast in goede afstemming met onze subsidiënten over

Tech, Energie- & Milieutechnologie en de Maakindustrie.

voor starters aantrekkelijke ‘incubator’-functie en ‘shared

de periode 2014 - 2024. Accentverschuiving: Bij de uitvoering van onze activiteiten

Oost NV is uitvoerder

Onze aandeelhouders

verschuift het accent van innovatie en R&D naar marktont-

van het innovatiebeleid

Onze opdrachtgevers, de aandeelhouders van Ontwikke-

wikkeling en valorisatie: het tot waarde brengen van kennis.

van haar opdrachtgevers,

facilities’. Open innovatie vraagt om een clustering van soortgelijke bedrijven en hun toeleveranciers in open innovatiecentra of campussen. Voor starters is het delen van kosten en faciliteiten van essentieel belang. De oplossing is het creëren van ‘incubators’, de broedplaatsen voor ontwikkeling en ‘shared

Launching customers stimuleren het versneld naar de markt brengen van innovaties.

lingsmaatschappij Oost Nederland NV zijn onveranderd, wel

Bedrijfsleven

Focus op Start-ups en MKB

de drie aandeelhouders: het

zijn de verhoudingen veranderd door een kapitaalstorting

Strategie en meerjarenbeleid

ministerie van Economische

van 20 miljoen euro:

Verwachte resultaten: Bij ongewijzigde financiering zal de

Zaken en de provincies

> Het ministerie van Economische Zaken (55,9%);

inzet van Oost NV over 10 jaar leiden tot de ontwikkeling

Gelderland en Overijssel.

> De provincie Gelderland (30,6%);

van 400 nieuwe business cases (innovaties), 7.000 nieuwe

Bij de realisatie van onze

> De provincie Overijssel (13,5%).

arbeidsplaatsen (internationalisering), ca. € 1 miljard aan inves-

activiteiten - voornamelijk gericht op de klantengroep mkb

Overheid

Kennisinstellingen

teringsimpuls van bedrijven, 400 hectaren herstructureerde

en start-ups - treden onze opdrachtgevers op als business

Onze klantengroepen

bedrijventerreinen en € 350 miljoen aan beschikbaar gestelde

partners, in sterk wisselende rollen. Opererend in de driehoek

We richten ons in Oost-Nederland op innovatieve starters en

financiering voor bedrijven in onze regio (investering).

overheid, kennisinstellingen en bedrijfsleven, richten we

facilities’ voor het delen van de kosten van het gebruik van gespecialiseerde apparatuur.

Onze waardeketen

mkb-groeibedrijven. Daarnaast betrekken we grote concerns als

onze focus op innovatieve ondernemers: de belangrijkste

‘trekkers’ bij onze open innovatieprojecten binnen de (voor onze

afnemers van onze diensten.

regio relevante) topsectoren: Agro-Food, High Tech en Life Sciences & Health, Energie- & Milieutechnologie en de Maakindustrie.


17

We staan continu in dialoog met onze aandeelhouders,

bij de bedrijven zelf én hun afnemers. Met organisaties die

hectare gerevitaliseerde bedrijventerreinen staat voor de

Hierover rapporteren we periodiek aan de Raad van Commis-

bespreken onze activiteiten per sector als oplossingen voor

Op onze website staat een klachtenprocedure opgenomen.

bedrijven, kennisinstellingen, lokale overheden, ngo’s,

werknemers of leveranciers discrimineren of die er ontoerei-

herstructurering van bestaande bedrijvenparken voor een

sarissen, evenals over de werking van onze interne risicobe-

maatschappelijke uitdagingen, zoals ook in onze nieuwe

Onze directeur behandelt klachten persoonlijk. Van deze

intermediaire organisaties en onze eigen medewerkers. Onze

kende arbeidsomstandigheden op na houden, doet Oost NV

optimaal werkklimaat en duurzame bedrijfsinfrastructuur:

heersings- en controlesystemen.

missie is vastgelegd.

mogelijkheid is in 2013 geen gebruik gemaakt. Uit het in

klanten werven we vanuit ons eigen netwerk. We krijgen ook

geen zaken. Tegelijkertijd gaan we het echter niet uit de

het optimaal benutten van bestaande capaciteiten in plaats

“leads” vanuit intermediaire organisaties en onze samenwer-

weg om de grenzen op te zoeken van wat de maatschappij

van de ontwikkeling van nieuwe bedrijventerreinen.

kingspartners.

toelaatbaar vindt. Dierproeven bijvoorbeeld. Voor nieuwe

december 2012 gehouden klanttevredenheidsonderzoek is

Transparantiebenchmark

Klanttevredenheid

verder gebleken dat onze klanten, bedrijven en externe

Oost NV streeft volledige transparantie na wat betreft de

Het jaar 2013 staat in het teken van de verdere verbetering

stakeholders, over het algemeen tevreden zijn over ons werk.

medicijnontwikkeling zijn ze onontbeerlijk.

Corporate governance

(vaststelling) van de bezoldiging en andere arbeidsvoor-

van onze dienstverlening, naar aanleiding van de bevindin-

Zij waarderen ons werk met cijfers rond de 7,4. We zijn voor-

Samenwerkingspartners: We werken nauw samen met onder

Wij begrijpen dus dat sommige ondernemingen in onze

Prof. dr. J. van Manen, hoogleraar Corporate Governance,

waarden van de directie, medewerkers en commissarissen.

gen van Buro Bartels die eind 2012 een klanttevredenheids-

nemens dit onderzoek te herhalen.

meer banken, accountants, private investeerders, gemeen-

portefeuille gebruik moeten maken van dierproeven. Maar

Rijksuniversiteit Groningen / Strategic Management Centre

Directie, medewerkers en commissarissen hebben geen

onderzoek heeft gedaan naar de werkwijze en resultaten van

ten, de provincies Gelderland en Overijssel, ministeries, Re-

dan wel volgens de daartoe opgestelde richtlijnen en na

heeft in 2013 onderzoek gedaan naar de governance structuur

aandelenbezit in Oost NV of de participaties van PPM Oost.

Oost NV. Concrete activiteiten in dit kader zijn de betere en

gionale Ontwikkelingsmaatschappijen (ROMs), hogescholen,

goedkeuring van de ethische toetsingscommissie.

van Oost NV en PPM Oost. Dit heeft geleid tot de volgende

Er is geen belangenverstrengeling tussen de vennootschap en

scherpere profilering van de propositie en doelgroepen van

wijzigingen: oprichting Investment Comité ‘Directe Inves-

de directie of de commissarissen aan de orde.

Oost NV en PPM Oost. Dit hebben we verwerkt in presenta-

universiteiten, onderzoeks- en kennisinstellingen, brancheen belangenorganisaties, EVD/NFIA, en de innovatieloket-

Maatschappelijk rendement

teringen’ en het Investment Comité ‘Fonds in Fonds’ en de

ten Kamers van Koophandel/Syntens, Kennispark Twente,

De prestatie-indicatoren van Oost NV kwantificeren onze

toetreding van een nieuwe aandeelhouder bij PPM Oost:

Oost NV heeft voorzien in een zogenoemde klokkenluider-

communicatie en ons Jaarboek c.q. corporate brochure tot

Kennispoort Zwolle, Stedendriehoek, GreenTechAlliances

(maatschappelijke) doelstellingen. In dit jaarverslag rappor-

Regio Twente, met voordrachtsrecht van een commissaris bij

regeling. Hiervan is in 2013 geen gebruik gemaakt. Jaarlijks

een “Z-card”, waarmee onze medewerkers onze propositie en

powered by KiEMT, Food Valley, Health Valley en de Regionale

teren we over deze resultaten en hun maatschappelijk ren-

Oost NV. Het toezicht op Oost NV en PPM Oost berust bij de

leggen we onze jaarverslagen langs de Transparantie Bench-

relatieve positie ten opzichte van ‘eerstelijns dienstverleners’

Centra voor Technologie. Zie ook bladzijde 21.

dement, zoals het aantal gecreëerde nieuwe arbeidsplaatsen

Raad van Commissarissen. Investeringsbeslissingen worden

mark, volgens de 3.0 richtlijnen van het ‘Global Reporting

en intermediairs weten uit te dragen. De verdere verbetering

ties en andere communicatie-uitingen, variërend van online

en het aantal gerealiseerde innovatieprojecten die bijdragen

genomen na advies van investment comités. Het Investment

Initiative’ (GRI) applicatieniveau C (self declared). Deze

van onze onderlinge afstemming en samenwerking met

Onze ketenverantwoordelijkheid

aan de oplossing van maatschappelijke vraagstukken. Welke

Comité adviseert over investeringsvoorstellen tot en met

GRI-tabel vindt u in de bijlagen.

intermediairs hebben we vastgelegd in SLA’s. We hebben

We besteden continu aandacht aan Maatschappelijk

maatschappelijke uitdagingen we adresseren bespreken we

€ 2,5 miljoen euro (voorheen € 1,25 miljoen). Bij hogere inves-

Verantwoord Ondernemen richting onze toeleveranciers en

uitgebreid per sector, verderop in dit Jaarverslag.

teringen is goedkeuring vereist van de aandeelhouders.

(toekomstige) klanten. De hierbij horende aspecten “People,

concrete afspraken gemaakt om meer op locatie, dus bij onze

Milieu- en sociaal beleid

intermediairs te werken. Binnen PPM Oost hebben we auto-

Over ons sociaal beleid en resultaten berichten wij onder het

matiseringsoplossingen gevonden voor het verschaffen van

Planet, Profit” zijn in al onze investeringsvoorstellen terug

Onze prestatie-indicatoren bevatten impliciet de kwantita-

Oost NV houdt zich aan de algemene richtlijnen voor Cor-

hoofdstuk “Oost NV als werkgever”. Bij PPM Oost vragen we

meer inzicht in de procesgang van financieringsaanvragen

te vinden. Tijdens de eerste gesprekken, die mogelijk tot een

tieve indicatoren van hun maatschappelijke meerwaarde:

porate Governance. Onze visie op de Nederlandse Corporate

onze participaties naar hun MVO-inspanningen, waaronder

richting onze klanten. Bij Ontwikkeling & Innovatie werken

deelneming leiden, besteden we aandacht aan het belang

Onze R&D investeringen kunnen we vertalen naar hoog-

Governance code van de commissie Tabaksblat vindt u in de

hun milieubeleid, zoals CO2-uitstoot, door middel van een

we met nieuwe projectmanagement systemen die inzicht

dat wij en onze stakeholders aan MVO hechten. Wij willen

waardige werkgelegenheid, te meten naar het aantal nieuwe

bijlage, zoals we het ook op onze website publiceren. Het

periodieke enquête. Oost NV rapporteert niet over haar eigen

verschaffen in de status van ieder afzonderlijk project.

ons uiteraard niet associëren met ondernemingen die zich

arbeidsplaatsen. De financieringen van PPM Oost kunnen we

instrumentarium dat de directie hanteert bij de naleving en

CO2-voetdruk of eco footprint. Hier staat tegenover dat 2013

Bij Investeringsbevordering stellen we een deel van onze

bezighouden met illegale praktijken of met ondernemingen

zien als het helpen van start-ups en mkb-bedrijven, die bij

handhaving van deze code, bestaat vooral uit het beleids-

het eerste jaar is dat we volop inspanningen leveren voor het

databases open voor gemeenten en andere partners om

die niet zuiver handelen. We doen geen zaken met bedrijven

banken en private investeerders hun financiering op eigen

plan, de begroting en het op de organisatie toegesneden

versnellen van de groei van de topsector Energie- & Milieu-

informatie te delen over onze (toekomstige) zakenrelaties.

waarvan de bedrijfsactiviteiten of bedrijfsvoering onethisch,

kracht helaas niet rond krijgen. Uiteraard kunnen we ook

handboek administratieve organisatie.

Technologie in onze regio. Wij zijn ervan overtuigd dat de

illegaal of maatschappelijk niet verantwoord lijken te zijn.

deze indicator vertalen in arbeidsplaatsen of formuleren

impact hiervan vele malen groter zal zijn dan onze interne

Intern werken onze verschillende business units per sector

als onze bijdrage aan de oplossing van maatschappelijke

Oost NV hanteert in relatie tot PPM Oost een charter en een

inspanningen op dit gebied, zoals flexwerken, werken op lo-

samen op een kamer om de interne samenwerking te opti-

Onze richtlijn voor klanten en toeleveranciers is dat zij zich

vraagstukken. Het aantal gerealiseerde campussen staan

Service Level Agreement (SLA). Daarnaast hanteren we een

catie, dubbelzijdig printen en het gebruik van FSC keurmerk

maliseren. Dit zorgt voor kruisbestuiving. Bovendien stelt het

dienen te houden aan weten regelgeving in de landen waar

voor open innovatiecentra voor kennisontwikkeling en de

checklist ter controle van de naleving van alle bepalingen uit

papier. Onze aandacht voor een duurzame (biobased) eco-

ons in staat onze externe relaties sneller en meer adequaat te

zij opereren. Hiervoor ligt de verantwoordelijkheid immers

groei van werkgelegenheid in Oost-Nederland. Het aantal

statuten, beleidsnotities en andere relevante documenten.

nomie komen ook bij de meeste andere sectoren terug. We

kunnen bedienen.


Onze activiteiten per sector als oplossingen voor maatschappelijke uitdagingen.

19

Onze samenwerkingspartners

STEENWIJK

We werken nauw samen met de Kamers van Koophandel/ Syntens, Kennispark Twente, Kennispoort Zwolle, Steden-

Giethoorn

driehoek Innoveert, GreenTechAlliances powered by kiEMT, Vollenhove

EVD/NFIA, Regionale Centra voor Technologie, Food Valley en Health Valley etc. In het verlengde van deze eerstelijnsorgani-

MEPPEL

Zwartsluis

Staphorst Slagharen

Genemuiden

saties, legt Oost NV zich toe op tweedelijnsdienstverlening. Naar analogie vanuit de gezondheidszorg is dit principe te KAMPEN

vergelijken met de eerstelijnsdienstverlening van huisartsen

Hardenberg

OMMEN DALFSEN

ZWOLLE

streekziekenhuis.

KAMER VAN KOOPHANDEL

HATTEM

WEZEP

Elburg Oldebroek

HEINO

't Harde

HEERDE

Heeten

ERMELO

Holten

Vaassen

APELDOORN

Voorthuizen

HENGELO Delden Bathmen

STEDENDRIEHOEK INNOVEERT

Markelo

Diepenheim

Warnsveld

Borculo

economie en werkgelegenheid in Oost-Nederland.

+ Research

We richten ons hierbij op de vijf sectoren: Agro-Food, Life Sciences & Health, High Tech, Energie- & Milieutechnologie en de Maakindustrie. We bespreken dit per sector, in aparte hoofdstukken.

Ondernemers

Innovatie

KAMER VAN KOOPHANDEL DIEREN Ede

!

Business cases

€

> Leningen > Venture Capital

Groei regionale economie en werkgelegenheid

TIEL

Dodewaard

Wamel

DRUTEN BENEDENLEEUWEN

Ewijk

Oosterhout

Eibergen

BEU-

WIJCHEN

Giesbeek

PLATFORM CREATIEVE Drempt TECHNOLOGIE Wehl

ACHTERHOEKS CENTRUM VOOR LICHTENVOORDE TECHNOLOGIE

Tolkamer

Zelhem

DOETINCHEM

DUIVEN

Millingen aan de Rijn

Groenlo

Hengelo

Angeren

Ooij

GREEN TECH ALLIANCES

Doesburg

REGIONAAL NIJMEEGS CENTRUM VOOR BEMMEL TECHNOLOGIE Gendt

NINGEN HEALTH VALLEY

Waardenburg

ZALTBOMMEL

Ammerzoden

ELST

Ochten

Beesd

SYNTENS Haaften

Huissen

WAGENINGEN UR Zetten Opheusden

BurenRIVIERENLAND RCT

KAMER VANMeteren KOOPHANDEL

VELP

RENKUM Doorwerth Elden WESTERVOORT Heteren Driel

Kesteren

GELDERMALSEN

De Steeg Rheden

Arnhem

OOSTERBEEK

WAGENINGEN

Lienden

Beusichem

Varsseveld Terborg

Gaanderen Etten Zeddam 's-Heerenberg

Silvolde

ULFT

Gendringen

AALTEN

WINTERSWIJK

25

Dinxperlo

Lobith

Berg en Dal

NIJMEGEN

Rossum

KERKDRIEL


SYNTENS

FOOD VALLEY BENNEKOM CULEMBORG

NEEDE

Vorden Ruurlo

Brummen

2e lijn

Business development

Boekelo

LOCHEM

ZUTPHEN

Oosterhuizen

Lunteren

en innovaties te stimuleren die zorgen voor de groei van de

Glanerbrug

Gorssel

RCT DE VALLEI

> Food Valley > Health Valley > GreenTechAlliances > RCT’s > Kennispoort Zwolle > Kennispark Twente > Stedendriehoek > Nieuwe KvK

LOSSER

KENNISPARK TWENTE

Enschede

GOOR

UNIVERSITEIT TWENTE

GELDERLAND

bedrijfsleven met nieuwe ontwikkelingen te laten starten

BORNE

SYNTENS

Schalkhaar

TWELLO

NIJKERK

Weerselo

KAMER VAN KOOPHANDEL Enter

DEVENTER

PUTTEN

Hoevelaken

DENEKAMP

ALMELO

OVERIJSSEL

Olst

Diepenveen

1e lijn

WIERDEN

RIJSSEN

zoals Kennispark Twente.

pelijke uitdagingen bieden kansen voor Oost NV om het

Vriezenveen

NIJVERDAL

VELUWS CENTRUM EPE VOOR TECHNOLOGIE

HARDERWIJK

ners, zoals Health Valley, Food Valley en de innovatieloketten,

Hellendoorn

RAALTE

Wijhe

NUNSPEET

op locatie vanuit de front offices van eerstelijns dienstverle-

Ootmarsum Tilligte

Tubbergen

werken onze medewerkers in toenemende mate ook fysiek

We kunnen het niet vaak genoeg benadrukken: maatschap-

WesterhaarVriezenveensewijk

Vroomshoop Den Ham

SYNTENS Wapenveld

Om onze onderlinge samenwerking verder te bevorderen

Onze resultaten per sector

Nieuwleusen

KENNISPOORT REGIO ZWOLLE

versus de tweedelijnsdienstverlening van specialisten in een

Gramsbergen

Dedemsvaart

Hasselt

IJSSELMUIDEN

Alverna

RADBOUD UMC MALDEN GROES-

Overasselt

BEEK

HEDEL

21

we financieren, helpen te innoveren of te internationaliseren.

van water. De toepassing van High Tech oplossingen in

Convergentie thema’s

zorg en vice versa. We zijn een warm voorstander van het

Kansen voor consortiavorming voor (internationale) projec-

de voedingsmiddelenindustrie drukt de arbeidskosten en

In de praktijk blijken onze vier thema’s elkaar steeds te

maken van nieuwe combinaties die leiden tot sprongsgewijze

ten en het aantrekken van buitenlandse Agro-Food bedrijven

daarmee de kostprijs. Bovendien verstevigen we hiermee de

raken. Duurzaamheid en duurzame voedselproductie lopen

innovatie. Hiermee versnellen we vernieuwing: laten innova-

en laten landen op relevante bedrijfslocaties.

wereldwijde toppositie van Oost-Nederland als leverancier

bovendien door alle thema’s heen. Dit betekent dat onze

tieve producten sneller ontwikkelen, maken ze financierbaar

van hardware voor de voedingsmiddelenproductie.

projecten de verschillende thema’s vaak combineren.

en klaar voor de markt.

Onze thema’s

Agro-Food

Voorbeeld: Via biobased business of het beter benutten

3. Biobased-economie

van kringlopen begeleidt Oost NV de ontwikkeling van

Internationale verbindingen

Biobased business op het grensvlak met Energie- & Milieu-

alternatieve waardeproposities die goed kunnen concur-

Nederland behoort onmiskenbaar tot de wereldtop als het

1. Voeding en gezondheid

technologie, maar ook Life Sciences & Health.

reren met minder duurzame activiteiten in de voedselpro-

gaat om de kwalitatieve productie en verwerking van voed-

Veilige en gezonde voeding vanuit een duurzame en concur-

Dit staat voor bio-raffinage, het (her)gebruik van organische

ductie. Tegelijkertijd verbeteren ze de winstgevendheid van

sel. De Wageningen UR is in 2013 uitgeroepen tot de beste

rerende Agro-Food sector op het grensvlak met Life Sciences

materialen voor andere doeleinden dan voeding of het

bedrijven. Laagwaardige reststromen benutten we voor de

landbouwuniversiteit ter wereld1. Nederland is een van de

& Health.

benutten van reststromen voor hoogwaardige voeding.

productie van hoogwaardige materialen, zoals het veredelen

grootste voedselexporteurs ter wereld. Wat ons uniek maakt

Het terugdringen van zwaarlijvigheid zorgt alleen al in Neder-

Onze (mkb-)bedrijven benutten reststromen bij de voedsel-

van koolzaadolie, waardoor het minder stinkt en prima kan

in de wereld is niet alleen kennis maar ook het toepassen

land voor een paar miljard euro aan directe maatschappelijke

productie voor het opwekken van energie, maar ook voor

concurreren met olijfolie. Koolzaadolie verwerken onze mkb-

ervan in de vorm van naar de markt brengen van innovaties.

kosten per jaar, waarvan het merendeel zorgkosten. Maar ook

het maken van protheses en andere zeer hoogwaardige toe-

bedrijven vervolgens in vleesvervangers om bijvoorbeeld de

Food Valley staat met zijn bedrijven en kennisinstellingen in

het terugdringen van andere voeding-gerelateerde ziekten

passingen. Organische componenten uit reststromen zetten

uit Zuid-Amerika geïmporteerde soja te vervangen. In dit

de wereldtop. Hiermee behoort Oost-Nederland tot de meest

bieden kansen voor business ontwikkeling. Binnen dit thema

onze bedrijven in voor farmaceutische toepassingen, voor

voorbeeld zijn alle vier de thema’s aan bod gekomen met

aantrekkelijke vestigingsplaats te zijn in Europa voor interna-

voor “de gezonde mens” bouwen we de brug tussen Food

de productie van veevoer, biofuels en allerlei materialen,

duurzaamheid als leidraad.

tionale Agro-Food bedrijven en kennisinstellingen.

Valley en Health Valley. Het gaat hierbij om het terugdringen

zoals kunststoffen.

Cross-sectorale aanpak

Oost NV richt zich daarom ook in 2013 op de verdere verster-

van ziektes en de ontwikkeling van veehouderijsystemen

De uitdaging van de huidige generatie is om de wereld de

Uitdagingen

komende jaren te voorzien van voldoende gezond voedsel dat duurzaam geproduceerd is.

1. Vraag naar oplossingen voor voedselschaarste van de snel

De EU formuleert de volgende thema’s die de topsector

2. Vraag naar gezond voedsel groeit door de vergrijzing en

groeiende wereldbevolking. vertaalt naar de Nederlandse situatie met de daarbij horende uitdagingen: wereldvoedselzekerheid, voedsel en gezondheid, duurzame voedsel(productie).


toename van voedsel gerelateerde ziekten. 3. Vraag naar duurzaam (geproduceerd) voedsel, waarvoor minder grondstoffen nodig zijn.

die gezondere dieren en dus gezondere voeding als resultaat

4. Waardeketenmanagement

Cross-overs vanuit andere sectoren en industrieën bieden

king van de wereldwijd leidende positie van Nederlandse

opleveren.

Efficiënter organiseren van de waardeketens in de agro- en

talloze mogelijkheden voor kruisbestuiving. Zo kunnen

Agro-Food bedrijven. We helpen ze te internationaliseren en

Alternatieven voor antibiotica, zoals het gebruik van bacte-

tuinbouwsector, met focus op voedselveiligheid en logistiek,

radartoepassingen uit de defensie-industrie uitkomst bieden

zorgen ervoor dat internationaal opererende Agro-Food be-

riofagen, is hierbij slechts één van de vele voorbeelden van

in nauwe samenwerking met andere sectoren, zoals High

in foodchain management en precisielandbouw. Denk bij-

drijven zich in onze regio vestigen. Onze focus richten we op

innovatie in deze keten.

Tech en de Maakindustrie.

voorbeeld aan het bepalen van de houdbaarheid van groente

Duitsland, de Verenigde Staten en Canada. Daarnaast richten

We helpen nieuwe ketenconcepten te ontwikkelen en ver-

met radartechnologie. Regenbuien kunnen we voorspellen op

we ons op de opkomende Agro-Food landen China, India,

2. Voeding en technologie

nieuwing te realiseren in de waardeketen. Dit doen we door

het niveau van een akker in plaats van de hele regio, dankzij

Brazilië, Chili en doen verkenningen in Maleisië en Zuid-

‘Food & Factory’ innovaties in duurzame voedingsproductie

de toepassing van technologieën uit andere sectoren die

de inzet van radars en satellieten. We willen het verschil tus-

Korea. Deze landen helpen we samenwerkingsverbanden aan

op het grensvlak met High Tech en de Maakindustrie.

vaak sprongsgewijze innovatie betekenen. Zo verenigt

sen onkruid en gewas bepalen op basis van de vochtgehaltes

te gaan met foodbedrijven en -instituten uit onze regio.

Het gaat hierbij niet alleen om het tegengaan van verlies van

de Greenport Betuwse Bloem de hele keten in de tuinbouw-

van planten. De plaatsbepaling die we momenteel op basis

voedsel, maar ook aan nieuwe duurzame, gebruiksvriende-

sector en versterkt zich met kennis uit de sectoren

van foto’s vaststellen kan ook met een radar.

lijke verpakkingsconcepten en bijvoorbeeld precisielandbouw

Energie- & Milieutechnologie op het vlak van bijvoorbeeld

Zo brengen we toepassingen uit andere sectoren in de Agro-

Deze uitdagingen bieden kansen voor ons mkb om nieuwe

met sensortechnologie. In Overijssel zijn er verrassende

Biobased Economie.

Food keten om daarmee de regionale economie en innovatie

waardeproposities te ontwikkelen en winstgevende business

resultaten dankzij de toepassing van membraan technolo-

te stimuleren. Dit biedt ook kansen en leads voor andere sec-

cases te maken. Kansen voor starters en groeibedrijven die

gie. Dit vermindert het gebruik en verbetert het hergebruik

toren, dus ook spin-offs voor bijvoorbeeld de gezondheids-

1

National Taiwan University Ranking: nr. 1. | QS World University Rankings: nr. 2 in de wereld, nr.1 in Europa

23

We leggen internationale verbindingen via kennisallianties

Breedbandverbindingen

Feeding the Planet

Vreugdenhil Dairy Foods

Blue4Green

Eendenhouderij VSE

Op vier bedrijventerreinen in de gemeente Buren ervaren

Export is één van de belangrijkste factoren om de regionale

Vreugdenhil is een internationale aanbieder van gesproei-

Meten is weten. Het lijkt een cliché, maar bij Blue4Green

Wie denkt dat pekingeenden daadwerkelijk uit Peking (China)

In 2013 helpen we steeds meer bedrijven uit onze regio

ondernemers grote problemen met hun internetverbindingen.

economie te laten groeien. Chili heeft een open economie en

droogde zuivelproducten en op zuivel gebaseerde speciali-

uit Enschede is dit letterlijk het geval. Het bedrijf maakt

komen, heeft het mis. Sinds 1952 is het Harderwijkse VSE

internationale markten te betreden door ‘technology match-

Ze vragen om de aanleg van snelle digitale infrastructuur.

een sterke Agro-Food sector. De belangrijkste exportproduc-

teiten voor de levensmiddelenindustrie. Het bedrijf levert

preventieprogramma’s voor dieren, door zoveel mogelijk data

specialist in het produceren van pekingeendenvlees. Jaarlijks

making’ en handelsmissies. We werken hierbij nauw samen

De investeringen zijn hoog, het aantal gebruikers klein. De

ten zijn groenten en fruit.

melkpoeders en -specialiteiten aan onder meer de zuivel-,

te verzamelen. “Zo voorkomen we dat dieren ziek worden.

slacht VSE zo’n vier miljoen eenden. Maar het bedrijf wil

met de KvK, Food Valley, het NFIA en het internationaal

reguliere commerciële partijen investeren niet.

de chocolade-, de ijs- en de bakkerij-industrie.

Dat is van wereldbelang: we staan voor een enorme uitdaging

verder. “Er zijn nog maar weinig mensen die met een hele eend

om iedereen van voedsel te voorzien”, zegt Daan Sistermans,

uit de voeten kunnen”, stelt directeur John Langeslag. “Ga

directeur van Blue4Green.

maar na: hoe vaak bereid je zelf een complete pekingeend?”

met andere sectoren en realiseren Memoranda van Understanding (MOU’s) met kenniscentra in Chili en Zuid-Korea.

Om hierop in te spelen organiseerde Oost NV een kleine

handels- en ambassadenetwerk van onze overheid. Oost NV zocht samen met ondernemersverenigingen naar

handelsmissie in het kader van het project Feeding the

In de fabrieken in Scharsterbrug en Gorinchem verwerkt

Voor versterking van het vestigingsklimaat werken we samen

samenwerking met andere belanghebbenden: vier gemeen-

Planet, samen met partners uit Italië en Frankrijk. Acht

Vreugdenhil de melk tot melkpoeders. De fabriek in

met onze partners aan de verdere campusontwikkeling

tes, Liander en bedrijven in de buitengebieden. De Rabobank

bedrijven bezochten Chili, waarvan vier uit Nederland.

Barneveld produceert speciale mengsels, afgestemd op

De wereldbevolking groeit de aankomende jaren van zes naar

Al meer dan zestig jaar is eendenhouderij VSE een belangrijke

rond de Wageningen UR: ‘shared facilities’, Cat Agrofood, de

financiert dit project. De provincie Gelderland financierde

De missie bestond uit een matchmaking evenement, een

het eindproduct van de afnemers. Deze producten vinden

negen miljard. “En de welvaart groeit net zo hard mee”, voegt

bron van inkomsten voor de mensen uit Harderwijk en om-

incubator faciliteiten op de campus en het faciliteren van

mee met twee lange termijn leningen.

conferentie en diverse bezoeken aan ministeries en kennis-

wereldwijd hun weg naar consumenten en de industrie.

Sistermans daar aan toe. “Er moet dus veel meer voedsel

streken. Het bedrijf leverde in eerste instantie voornamelijk

geproduceerd worden, het liefst met gezondere dieren.”

diepvrieseenden, maar dat begint langzaam te veranderen.

instellingen. De deelnemende bedrijven wilden onder andere

start-ups via Startlife.

“We proberen nu een bredere markt aan te spreken door

Ondernemers kunnen nu gebruik maken van snelle glasve-

marktinformatie verzamelen, agenten vinden, contacten met

Vreugdenhil vestigt het hoofdkantoor in Nijkerk op het

Daarnaast zijn vooral betrouwbare en snelle digitale verbin-

zelverbindingen op de bedrijventerreinen in Lienden, Maurik,

nieuwe klanten leggen en gezamenlijke projecten opzetten.

bedrijventerrein Arkerpoort.

dingen essentieel voor deze sector. Buitengebieden blijven

Beusichem en Buren. Liander sluit verschillende hoofdsta-

helaas vaak verstoken van snelle verbindingen. We helpen

tions aan. De gemeenten Tiel, Culemborg, Geldermalsen en

Het voedingstechnologiebedrijf FTNON vond een nieuwe

Hier komen circa 50 mensen te werken. Nijkerk is goed

de nodige data over zijn gezondheid geeft. Deze gegevens

bij de realisatie van breedbandverbindingen in deze gebieden

Buren gebruiken het glasvezelnetwerk voor hun ICT dienst-

handelsagent. PPO Fruit (Praktijkonderzoek Plant & Omge-

bereikbaar vanuit de andere vestigingen van Vreugdenhil

combineren we in de ‘cloud’ met andere informatie. “Dankzij

Door die verschuiving kan VSE nu ook meer verse producten

om de innovatiemogelijkheden te vergroten van agrarische

verlening. Zo biedt dit 40 kilometer lange breedbandnetwerk

ving) maakte onder meer afspraken over het testen en op

en ligt centraal tussen verschillende melkleveranciers.

deze gegevens kunnen we voorkomen dat koeien ziek wor-

uitleveren aan winkels en supermarkten. Om aan die be-

bedrijven die hier gevestigd zijn. Het resultaat hiervan is

aansluitingsmogelijkheden voor alle huidige en toekomstige

de markt introduceren van een nieuwe onderstam voor

Oost NV ondersteunde het bedrijf SOM=, die voor

den. Zo worden ze ouder en hebben minder medicijnen en

hoefte te voldoen, moet VSE uitbreiden. “We groeien gewoon

bijvoorbeeld de goede camerasystemen in de stallen om de

belanghebbenden.

steenfruit (pruim, abrikoos, perzik en nectarine). Deze onder-

Vreugdenhil het locatiekeuze vraagstuk behandelde.

antibiotica nodig. Dat is niet alleen gunstig voor melkvee-

uit ons jasje”, aldus Langeslag. Een voormalige ganzenhal

houders, maar ook voor het welzijn van de dieren zelf.”

moet in de toekomst worden ingezet om onder meer eenden

stam is door PPO Fruit zelf ontwikkeld. Een Nederlands con-

gezondheid en welzijn van dieren te bevorderen.

Blue4Green heeft een mobiel handheld laboratorium ont-

eenden in stukken te delen. Filet, dijenvlees, eendenborst,

wikkeld, dat met een druppeltje bloed van een koe direct

dat soort dingen.”

te delen in borststuk en dijen.

Oost NV was verantwoordelijk voor de planontwikkeling in

sortium van bedrijven is verantwoordelijk voor de verkoop

Oost NV draagt bij aan het aanpakken van grote maatschap-

opdracht van de provincie Gelderland. We brachten ver-

van licenties bij het naar de markt brengen van dit product.

pelijke uitdagingen binnen de Agro-Food sector door ze te

schillende partijen bij elkaar om samen de aanleg van het

ma’s naar de grote melkregio’s in de wereld gaat brengen.

PPM Oost financierde uit de MKB Kredietfaciliteit Gelderland

vertalen naar drie hoofdthema’s. Binnen deze thema’s

netwerk mogelijk te maken. In nauwe samenwerking met

De Europese Commissie financiert het project Feeding the

Via het Innovatiefonds Overijssel investeert PPM Oost in

(MKG) voor een gedeelte dit grootschalige project, dat er bo-

werken we aan concrete cases die onze bijdrage illustreren,

het Ondernemers Platform Buren benaderden we belang-

Planet om sterke Europese food regio’s te ondersteunen

het Enschedese bedrijf. “Met de hulp van PPM Oost kunnen

vendien voor zorgt dat VSE op termijn 4,5 miljoen eenden per

variërend van oplossingen voor efficiënte voedselvoorziening,

hebbende partijen en zorgden voor het bedrijfsplan en de

bij hun gezamenlijke business development activiteiten

we verder internationaliseren. We willen naar de melkgebie-

jaar kan slachten. “Wij hadden een stuk financiering nodig

zoals de productie van melkpoeders tot het verbeteren van

bijbehorende financiering.

buiten Europa. In dit kader helpen we vanuit Oost NV ook

den in de Verenigde Staten, Duitsland, Engeland, Australië

om te kunnen groeien. Dankzij MKG wordt dat nu mogelijk

de gezondheid en het welzijn van dieren, geïllustreerd door

in 2014 bedrijven bij het betreden van de markten van Chili

en Nieuw-Zeeland. Zonder de financiering zou dat niet

en gaan we mee met de trend van de consument: meer verse

Blue4Green en eendenhouderij VSE. Tegelijkertijd zorgen we

en Brazilië.

mogelijk zijn.”

producten bereiden.”

Het is de bedoeling dat Blue4Green haar preventieprogram-

desgeraagd ervoor dat ondernemers beschikken over snelle glasvezelverbindingen, noodzakelijk voor groei en innoveren.


25

Uitdagingen

3. Waste en recycling

Op de ‘campus’ van Papierfabriek Parenco bundelen we de

De verschillende technologieën voor afvalscheiding bij de

krachten van meerdere bedrijven voor het benutten van reststromen. Dit concept krijgt veel andere volgers in onze regio.

1. Hernieuwbare energie

bron en het hergebruik van producten en reststromen kennen

schaarste aan grondstoffen vragen om een transitie van

‘Renewable energy’, gewonnen uit natuurlijke, duurzame

dwarsverbanden met meerdere sectoren, waaronder vooral

de huidige centrale ‘fossiele’ energievoorziening naar het

energiebronnen kent raakvlakken met vele sectoren, waar-

High Tech (robotica) en de Maakindustrie.

5. E-mobility

gebruik van duurzame energiebronnen in een grotendeels

onder High Tech, Agro-Food en de Maakindustrie.

We stimuleren vooral innovaties die ervoor zorgen dat we

Auto’s en bussen op elektra gebruiken hernieuwbare energie

gedecentraliseerd systeem.

We financieren en ondersteunen bio-warmte energiecentra-

met zijn allen beter omgaan met de enorme bergen afval die

op basis van bijvoorbeeld High Tech waterstoftechnologie.

les. We begeleiden de financierbaarheid van de toekomstige

we produceren door ze om te zetten in hoogwaardige toepas-

Zo rijdt in Arnhem nu al een bus op waterstof. We consta-

energiegebruik in de bestaande gebouwde omgeving is

grootschalige uitrol van de inzet van zonnepanelen op onder

singen. Dit sluit aan bij de maatschappelijke trend van afval-

teren een trend om steeds meer bussen te laten rijden op

niet alleen goed voor het milieu. Het verhoogt ook de

meer daken van scholen en sportcomplexen via initiatie-

scheiding. Rubber laat zich bijvoorbeeld verwerken tot ‘black

waterstof en elektriciteit. Dit vraagt om een regionale aanpak

economische waarde van deze gebouwen. Daarnaast

ven, zoals ‘Greenspread Solar Fund’ en ‘Slim Opgewekt!’ in

carbon’ voor hergebruik ten behoeve van rubberproducten,

bij de realisatie van een infrastructuur voor het opladen

vraagt het concurrerend maken van de nieuwe, duurzame

Gelderland’. ‘LochemEnergie’ is een landelijke bekend project

maar zeker ook voor gebruik in diverse energieprocessen en

of laten ‘tanken’ van voertuigen. Via het financieren van

economie - door verbetering van efficiency en meer massa-

dat bewoners actief betrekt bij het opwekken en afnemen

de meer hoogwaardige toepassingen.

de tankstations van ‘LNG Achterhoek’ zorgen we ervoor

productie - om beter te concurreren met de uiterst efficiënte

van duurzame zonne-energie op buurtniveau. Voorwaarden-

petrochemische industrie. Kostenverlagende efficiency

scheppend voor dit soort ontwikkelingen zijn bijvoorbeeld

4. Biobased economie

biogas. Op het gebied van e-mobility zullen soortgelijke pro-

geldt ook voor het gebruik van zon-, wind- en waterstof-

High Tech technologieën, zoals ‘smart grids’ of de verbete-

Bio-economie staat voor het duurzaam gebruik van natuur-

jecten volgen. Ons participatiebedrijf PPM Oost zoekt vooral

energie in combinatie met de inzet van smart grids en het

ring van windturbines voor windmolens. Innovatie gaat ook

lijke, niet-fossiele bronnen voor voeding, andere hoogwaar-

naar innovatieve bedrijven die met hun technologieontwik-

gebruik van afval en restmaterialen voor bijvoorbeeld de

hier sneller vanuit open innovatiecentra. Daarom zijn we

dige producten en energie. Daarom zijn er dwarsverbanden

keling hierop inspelen.

biobased economie.

dan ook actief betrokken bij de ontwikkeling van het Solar

met zowel de sectoren Agro-(Food), Life Sciences, High Tech

Campus rondom zonnecel-foliefabriek HyET Solar in Arnhem.

(Chemie) als de Maakindustrie.

6. Smart Grids

de hele energiesector reorganiseren, ten gunste van een

Dit zorgt voor de ontwikkeling van zonnepanelen met een

Natuurlijke materialen, zoals vezels van planten en bomen

Deze geïntegreerde slimme netwerken, de ‘tweeweg’-syste-

duurzame economie, dan moeten we hele ketens anders

uniek hoog rendement.

laten zich verwerken in allerlei toepassingen, variërend van

men voor het decentraal opwekken, opslaan en weer distribu-

1. Energietransitie: Onze toenemende energiebehoefte en de

2. Energie-efficiency: Het terugdringen van het huidig

Energie- & Milieutechnologie

Onze thema’s

3. Ketenmanagement en nieuwe combinaties: Willen we

dat vrachtwagens kunnen rijden op LNG, de voorloper van

farmaceutische producten, bio-plastic tot papier.

eren van de opgewekte energie kennen dwarsverbanden met

De schaarste aan grondstoffen en onze toenemende energie-

meest innovatieve landen van Europa zijn en in 2050 beschik-

vraagt ook om de combinatie van verschillende energie-

2. Energie-efficiency

Onze bedrijven benutten daarom reststromen voor industri-

High Tech, Agro-Food en de Maakindustrie.

behoefte vragen om verandering: de transitie naar het

ken over een volledig hernieuwbare energievoorziening. Onze

productieprocessen om overschot en tekorten lokaal

Het efficiënt gebruik van energie, bijvoorbeeld in grote

eel en huishoudelijk gebruik, als alternatieve brandstoffen

Het opslaan van energie is nu nog de ontbrekende schakel

gebruik van duurzame energiebronnen in plaats van ‘fossiele’

provincies willen hierin koplopers zijn. Om deze ambities te

op elkaar af te stemmen. Dit verandert de bekende

gebouwen, ook voor koeling en verwarming, kent dwars-

voor bijvoorbeeld auto’s. We stimuleren vooral regionaal

in de keten van decentrale energieopwekking. Zonnepane-

grondstoffen en centrale energiedistributie. Deze energietran-

realiseren hebben we nog een lange weg te gaan. Dit is een

structuren. Verschillende industrieën en waardeketens

verbanden met High Tech en de Maakindustrie.

verbonden netwerken, waarbij meerdere ‘biovergisters’ aan-

len produceren overdag en in de zomer de meeste energie,

sitie leidt tot nieuwe economische modellen voor een systeem

weg vol kansen en mogelijkheden voor ons mkb: kansen om

moeten anders op elkaar aansluiten en leiden tot nieuwe

Kostenefficiency speelt de hoofdrol bij warmte- en koude-

haken op een regionale pijpleiding waarop woonwijken of

terwijl we die energie juist vooral ’s avonds en in de winter

van grotendeels decentrale energieopwekking en -distributie.

te vergroenen, innovatie te ontwikkelen en de werkgelegen-

verrassende combinaties.

opslag en vergroot de waarde van deze gebouwen. Het is

ondernemingen aansluiting kunnen krijgen voor het gebruik

gebruiken. De opgeslagen energie willen afnemers gebrui-

Groen en groei gaan hierbij goed samen.

heid te laten toenemen in Oost-Nederland. We trekken hierbij

aan ons om die nieuwe technologieën te stimuleren die

van energie en restwarmte. Bio-Energie De Vallei is een

ken als ze het nodig hebben. Daarom scouten we bedrijven

gezamenlijk op met onder meer GreenTechAlliances powered

staan voor een echte innovatiesprong: variërend van

voorbeeld van een onderneming waarin we graag investeren.

die hiervoor een oplossing ontwikkelen. Daarnaast bouwen

De EU hanteert ambitieuze duurzaamheidsdoelstellingen

by KiEMT in nauwe samenwerking met kennisinstellingen.

‘Thermosmart’ apparatuur, dus slimme en via mobiele

Deze bio-energiecentrale krijgt de komende jaren verdere

we een structurele relatie op met energienetwerkbedrijf

wat betreft hernieuwbare energie, energie-efficiency en

Met onze fondsen richten we ons voornamelijk op cleantech

apps te bedienen thermostaten tot de koelingsystemen

uitbreiding om nog meer huizen en bedrijven te kunnen

Alliander om samen te kunnen optreden bij participaties in

CO2 reductie waarvoor ondermeer een slim energienetwerk

bedrijven, actief in ‘(enabling) renewable energy’, ‘energie-

van technologiebedrijf ‘Solab Cool’ voor het energiezuinig

verwarmen in Ede.

kansrijke, innovatieve bedrijven.

(smart grids) nodig is. Nederland wil in 2020 één van de

efficiency’, ‘waste & recycling’, ‘E-mobility’ en ‘smart grids’.

koelen van kantoren en woningen.

inrichten c.q. omvormen. De nieuwe, duurzame economie


27


Samenvattend, we vertalen maatschappelijke uitdagingen op

SolabCool

Parenco

Huismerk Energie

Deepwater-Energy

Duurzaamheid is een wereldwijde uitdaging. Het identifice-

het gebied van Energie- & Milieutechnologie in zes thema’s die

ren van oplossingen is een internationale aangelegenheid.

het kader vormen voor al onze activiteiten ter verbetering van

In woningen, op kantoor, in de auto en in winkels. We willen

Papierfabriek Parenco, een van de negen papierfabrieken in de

Groene energie is niet nieuw. Van lokale groene stroom heb-

Het winnen van energie op plekken waar dat tot nu toe niet

Daarom halen we graag internationaal opererende bedrijven

de energie-efficiency, het bevorderen van energietransitie en

ook hartje zomer overal een prettig leefklimaat hebben. Het

Provincie Gelderland, start duurzame projecten die tot nieuwe

ben we echter nog niet veel gehoord. Huismerk Energie uit

kon. Deepwater-Energy uit Arnhem krijgt het voor elkaar. Het

naar onze regio die innovatieve oplossingen ontwikkelen

het vinden van nieuwe combinaties bij ketenmanagement.

Duivense SolabCool ontwikkelde een koelsysteem voor het

bedrijfsactiviteiten kunnen leiden. De Provincie Gelderland

Nijmegen brengt daarin verandering en levert lokale stroom,

bedrijf van Jaap Ory en Dolf Pasman brengt de Oryon Water-

voor energie- en milieuvraagstukken. We werken echter ook

Ter illustratie van onze bijdrage hebben we vier verschillende

energiezuinig koelen van woningen en kantoren, die aange-

ondersteunt twee van deze projecten financieel via de ‘Stads-

ingekocht bij Nederlandse windmolens en zonnepanelen.

mill op de markt: een nieuwe horizontaal draaiende water-

van binnen naar buiten: begeleiden een Wageningens bedrijf

cases uitgewerkt.

sloten zijn op duurzame warmtenetten.

regio Arnhem-Nijmegen’.

“Wij willen laten zien van welke windmolen jouw energie

turbine die energie opwekt uit langzaam stromend water. Een

afkomstig is”, zegt Peter den Biesen, directeur van Huismerk

wereldwijde innovatie die het begrip ‘groene energie’ nieuw

Energie.

elan geeft.

in zijn zoektocht naar partners in Dubai of Canada. De samenwerking leidt tot de introductie van thermische

“Met SolabCool-systemen kun je eenvoudig een gebouw

Eén van de kortlopende projecten richt zich op efficiënte

druk hydrolyse (TDH): de behandeling van slib om meer

koelen. Je hebt niet voor iedere ruimte apart een grote unit

waterzuivering door het combineren van het water van

biogas te kunnen produceren bij de vergisting. Voor dit be-

nodig. Het systeem is energiezuinig, waardoor de totale kos-

de papierfabriek met het huishoudelijk afvalwater van de

Nederland verbruikt meer groene energie dan dat er wordt

De Oryon Watermill kan energie opwekken bij een rivier-

drijf is het resultaat een licentiepartner agreement met een

ten lager zijn. De huidige airco’s zijn enorme energievreters

gemeentes Wageningen en Renkum. Deze combinatie maakt

opgewekt. “Dat gaat de komende jaren veranderen en als

stroming van slechts 1 meter per seconde. Daardoor kan de

Canadese bouwer van waterzuiveringsinstallaties.

en ook milieuonvriendelijk. Ik verwacht dat binnen twee jaar

waterzuivering ook effectiever: in huishoudelijk afvalwater

energieleverancier dragen we graag bij aan deze energietran-

Watermill op liefst 60 procent van de wereldwijde rivierop-

duizenden woningen en kantoren in Nederland zijn uitgerust

zitten meer nutriënten en het water van de papierfabriek

sitie”, zegt Den Biesen. “Huismerk Energie wil graag de ener-

pervlakten worden ingezet.

In 2013 starten we met het Europese programma GREAT

met het SolabCool-systeem”, zegt Henk de Beijer, directeur

heeft een hogere temperatuur. Oost NV helpt het bedrijf bij

gieproductie in Nederland vergroten door samen te werken

dat staat voor ‘Growing Renewable Energy Applications

van SolabCool.

het verkrijgen van de benodigde financieringen en bij de

met lokale partijen.”

Het apparaat biedt ook andere voordelen:

gedeeltelijke uitbesteding van de waterzuiveringsactiviteiten

Maar de visie van Huismerk Energie gaat verder. “Het lokale

“Vissen kunnen gewoon zwemmen in een rivier waar de

aan het gespecialiseerde bedrijf GMB uit Opheusden.

karakter sluit goed aan bij energiecoöperaties, omdat we snel

turbine is geplaatst. Een veel minder milieubelastende oplos-

en flexibel zijn en alle kennis en voorzieningen in eigen huis

sing dan normale waterturbines”, zegt Ory.

and Technologies’. Binnen dit project bieden we praktische ondersteuning aan mkb-bedrijven bij hun internationali-

PPM Oost investeerde in SolabCool vanuit het Innovatie-

sering naar andere EU-landen. Daarnaast starten we een

en Investeringsfonds Gelderland (IIG). Door de investering

samenwerkingsprogramma met Noordrijn-Westfalen. Samen

vanuit dit fonds heeft SolabCool de mogelijkheid om het

Een langlopend project is het ‘Biorefinery’ project dat de mo-

hebben. Ook zijn er steeds meer installateurs van bijvoor-

werken we aan de ontwikkeling van een grensoverschrijdend

koelsysteem op de markt te kunnen zetten en de produc-

gelijkheden van cellulose onderzoekt voor de productie van

beeld zonnepanelen of cv-installaties die ook Huismerk

Om de Oryon Watermill tot een succes te maken, heeft

‘Bio Economy Innovation Cluster’ dat de krachten bundelt

tie in Duiven te starten. De Beijer: “Als het aan mij ligt, zit

grondstoffen voor bioplastics en harsen. De onderzoeken vin-

Energie adviseren en verkopen. Zo kun je in een keer al je

Deepwater-Energy een innovatiekrediet ontvangen uit het

van bedrijven, waterschappen en de papierindustrie. Onze

SolabCool over tien jaar nog steeds in Duiven en werken hier

den plaats op laboratoriumschaal bij Dyadic (Wageningen),

energiezaken regelen bij een vertrouwd contactpersoon.”

fonds Gelderland voor Innovaties.

rol is de ontwikkeling van financierbare business cases, met

50 tot 100 mensen. Ik vind niet dat we de productie moeten

MicCell Bioservices (Doetinchem), Han Biocentre (Nijmegen)

inbreng van onze participatiemaatschappij PPM Oost, gelijk

weggeven. Het zou me een goed gevoel geven als ik hier wat

en op ‘productieschaal’ bij Parenco door Opure BV (Ede). Bu-

Huismerk Energie is een jong en snelgroeiend bedrijf dat

Ory: “Als start-up heb je soms een duwtje in de rug nodig.

bij de start.

blijvends zou achterlaten, waar andere mensen op verschil-

maga BV verzorgt de koppeling met andere papierfabrieken.

lokale duurzaamheid en werkgelegenheid wil stimuleren. Om

Dankzij de lening hebben we onze ‘proof-of-concept’ kunnen

een onafhankelijke positie tussen de energiereuzen te waar-

doen. We weten nu dat het werkt en hopen in 2014 de Oryon Watermill daadwerkelijk te kunnen verkopen.”

lende manieren wat aan hebben.” Daarnaast halen we onder meer Chinese bedrijven naar onze

Naast begeleiding van deze twee projecten is Oost NV

borgen, heeft Huismerk Energie gebruik gemaakt van finan-

regio die innovatieve oplossingen ontwikkelen voor lithium

betrokken bij de ontwikkeling van nieuwe projecten die van

ciering via het Innovatie- en Investeringsfonds Gelderland.

batterijen van e-bikes.

belang zijn voor de toekomst van de papierfabriek.

“De participatie van IIG betekent voor ons de erkenning dat we als innovatieve partij goed aansluiten op de duurzame lokale energiebehoeften van bedrijven en consumenten.”


29

2. Vraag naar meer nieuwe, lichte, functionele (bio)materialen

Onze thema’s

om kosten te beperken.

Biobased & cleantech

De ontwikkeling van ‘High Tech Materials’ kent dwarsverbanden

Het streven naar duurzaamheid loopt dwars door al onze

1. High Tech Systemen

met alle andere sectoren.

thema’s en activiteiten. Hierbij denken we aan biomateri-

oplossingen voor onder meer:

‘High Tech Systems’ is voorwaardenscheppend voor alle andere

We adresseren het probleem van schaarste aan grondstoffen

alen, zoals biopolymeren en bio composieten en ook aan

> Voedselveiligheid en duurzame voedselproductie;

sectoren. De dwarsverbanden beperken zich dan ook niet

met nieuwe materialen: lichter, sterker, recyclebaar, dunner en

de begeleiding van een volledig duurzaam, ‘biobased’ brug

> Nieuwe medische apparatuur en intelligente zorgsystemen;

alleen tot onze sectoren Agro-Food, Life Sciences, Energie- &

soms ‘zelf-herstellend’. Slimme materialen, (bio)composieten,

in het Noorder Dierenpark, gemaakt door partijen uit onze

> Energievraagstukken: CO2-reductie, cleantech;

Milieutechnologie en de Maakindustrie.

(bio)polymeren en oppervlaktebehandeling, zoals coatings

regio. Het open innovatiecentrum TPRC doet fundamenteel

> Veiligheid, beveiliging en bouw.

Naast de automatisering van productielijnen, begeleiden

voegen nieuwe gebruiksmogelijkheden toe.

onderzoek naar thermoplastische composieten met toepas-

we ook volledig geautomatiseerde productieprocessen. De

3. Vraag vanuit andere sectoren naar directe technologische

High Tech

2. High Tech Materialen

singen voor de vliegtuigen automobielindustrie. Duurzaam-

Open innovatie

vraag naar de composiet producten groeit, als alternatief

De volledig geautomatiseerde productie bij de verwerking

heid speelt ook een rol bij poedercoating. De coating laat

Nederland, en meer specifiek Oost-Nederland, heeft op

voor de metalen varianten. Dit materiaal is lichter, sterker en

van deze materialen zorgt ervoor dat deze productie lonend

zich bij lagere temperaturen laag voor laag aanbrengen.

deelterreinen topposities in de sector High Tech Systemen

goedkoper. Naast innovatieve oplossingen voor ‘packaging’,

is en blijft voor Oost-Nederland. Er komt minder handenar-

Dit is uiterst duurzaam; betekent minder energiegebruik en

en Materialen. Vanuit die posities zetten we maatschap-

ligt onze focus op mechatronica, robotisering en advanced

beid aan te pas. Hiermee voorkomen we dat productie uit

geen restafval.

pelijke vraagstukken om naar economische kansen. Kansen

manufacturing. Hieronder valt ook ‘additive manufacturing’,

Nederland verdwijnt naar lage lonen landen. We brengen

voor consortiavorming voor (internationale) projecten en

dus het laag voor laag aanbrengen van materialen bij 3D-

verschillende bedrijven en kennisinstellingen samen om met

De biobased economie vraagt ook om de vervanging van

het aantrekken van buitenlandse bedrijven naar relevante

printing.

elkaar producten te ontwikkelen en op de markt te brengen

chemische verven door bijvoorbeeld lijnolieverven op

in open innovatiecentra. Polymer Science Park is zo’n inno-

waterbasis. Zo is de lijnolieverf van het bedrijf Rolsma op

bedrijfslocaties in onze regio. In samenwerking met MESA+ en High Tech Factory benutten

vatiecentrum voor industrieel toegepaste kunststoffen: een

ambachtelijke wijze gemaakt van 100% herwinbare plant-

Een dergelijke kans benutten we bijvoorbeeld in de vorm

we in onze projecten volop de kracht van onze regio in na-

werkplaats waar deelnemende bedrijven gebruik maken van

aardige oliën, volledig passend binnen de beoogde circulaire

van gezamenlijk onderzoek en business development met

notechnologie, microfluidics en sensortechnologie. Het aan

gedeelde faciliteiten. Deze ‘shared facilities’ verlagen de

economie en verantwoord ondernemen.

gedeelde faciliteiten vanuit diverse open innovatiecentra en

elkaar verbinden van voorheen aparte, gesloten systemen is

ontwikkelen productiekosten. De onderlinge samenwerking

campussen, zoals Polymer Science Park en Novio Tech Cam-

de trend in het afgelopen jaar. Het gaat hierbij om apparaten

verkort de doorlooptijden: de ‘time-to-market’. Onze busi-

Daarnaast zoeken we, waar mogelijk, naar toepassingen voor andere product markt combinaties in andere sectoren.

pus. In 2013 begeleiden we de opening van de productie- en

die via internet met elkaar communiceren. Ze veranderen

ness development activiteiten op dit terrein richten zich op

Technologische innovatie biedt oplossingen voor de grote

bouwend op de kracht van (Oost-)Nederland in micro- en

laboratoriumfaciliteiten van Novio Tech Campus in Nijmegen

wezenlijk zowel de wijze van productie als dienstverlening.

het ondersteunen van duurzame verwerking van kunststof-

maatschappelijke uitdagingen van deze tijd. Daarnaast

nanotechnologie, geïntegreerde systemen, smart materialen,

en helpen we Thales High Tech Systems Campus in Hengelo

Met bijvoorbeeld RFID sensor chips bieden we slimme oplos-

fen en gelijktijdig op de verlaging van de R&D kosten. We


is High Tech voorwaardenscheppend voor de economische

sensortechnologie en advanced manufacturing, gericht op

op te zetten. Daarnaast is de aantrekkelijkheid van de werk-

singen voor het traceren en volgen van dieren, goederen en

reiken composieten alternatieven aan voor bijvoorbeeld het

In toenemende mate zorgen we er voor dat ‘onze’ (mkb-)

groei van alle andere topsectoren, dus voor onze wereldwijde

groei en internationalisering.

omgeving essentieel. Dit is de reden waarom we bedrijven-

logistieke stromen met alle voordelen van dien.

plaatsen van metalen palen op een ijsbaan die de overkap-

bedrijven grensoverschrijdende activiteiten ontplooien.

ping ondersteunen.

Het is onze taak bedrijven te helpen zich op internationale

concurrentiepositie en tegelijkertijd voor de groei van de economie en werkgelegenheid in Oost-Nederland.

terreinen herstructureren, zoals in Wageningen en Putten en

Uitdagingen

De EU waardeert in deze sector vooral de mogelijke techno-

breedband aanleggen op bedrijventerreinen in Gelderland.

markten te richten en aan te sluiten bij Europese onderzoeks-

Binnen het DAISY-project integreren we de functionaliteit van een geavanceerd radarsysteem op één kleine chip. Het

Ons einddoel is het succesvol naar de markt laten brengen

en innovatieprogramma’s. Hierbij hoort de verdere uitbouw

Het financieren van startende en groeibedrijven in High Tech

resultaat is een betaalbare ‘radar-on-a-chip’ voor kust- en

van totaaloplossingen door het aan elkaar koppelen van

van grootschalige internationale projecten, zoals DIAMANT

halffabricaten.

waarvan we leadpartner zijn, het Europese netwerk “Silicon

logische oplossingen voor maatschappelijke vraagstukken

De uitdaging is om te voldoen aan de

vraagt om ondernemerschap, durf en kapitaal. De achter-

havenbewaking en lokale weerradars. Het mooie van DAISY

op het gebied van mobiliteit, gezondheid, veiligheid, duur-

1. Vraag naar snellere, goedkopere, duurzame productie-

liggende gedachte is het identificeren van kansen om tot

is dat de dertien deelnemers - fysiek dichtbij elkaar in onze

Europe” en de verdere internationalisering van ons Business Cluster Semiconductors. Nederland is de basis van ons werk.

zame energie en het tegengaan van klimaatverandering.

processen en systemen met minimaal gebruik van energie

financierbare business te komen en innovaties sneller naar

regio - samen het hele spectrum aan benodigde competen-

De topsector vertaalt dit naar de Nederlandse situatie voort-

en grondstoffen.

de markt te brengen.

ties afdekken: van technologie tot applicaties.


31

We helpen bedrijven de weg te vinden naar Oost-Nederland,

DAISY

Foseco

Rivierenland

Acro Associates

Composietenprogramma

Veel van de functionaliteit van een geavanceerd radarsysteem

Foseco, de gieterij divisie van Vesuvius PLC, start een wereld-

Elf gemeenten in Rivierenland willen nieuwe afspraken maken

Het Amerikaanse bedrijf Acro Associates zette in 2013 haar

Polymer Science Park (PSP) in Zwolle is een broedplaats voor

om - waar mogelijk - hun Europese activiteiten te laten coördineren vanuit onze regio.

integreren op één kleine geïntegreerde schakeling (IC), kan

wijd R&D centrum in Enschede. Bij Vesuvius PLC werken 11.500

over de economische ontwikkeling en groei van werkgele-

Europese vestiging op in Almelo. Het bedrijf is onderdeel

kunststoftechnologie. Hier werken ondernemers, onderzoeks-

Zo concentreert bijvoorbeeld Foseco, de gieterij divisie van

dat? De dertien partners in het DAISY-project menen van wel

mensen, wereldwijd verspreid over 40 landen. Foseco is actief

genheid in de regio. De ambitie van Rivierenland is om een

van de Bimba Group, met een groepsomzet van ruim $ 150

instellingen en kennisinstellingen samen aan technologische

Vesuvius PLC, haar wereldwijde R&D-activiteiten in Enschede.

en zijn daarmee op de goede weg. Niet voor niets staat DAISY

in de meeste van deze landen.

Logistieke Hotspot te zijn. Dit vraagt om een vlotte aanpak

miljoen. Het bedrijf ontwikkelt hoogwaardige afsluiters en

innovatieprojecten. Oost NV en PSP werken samen aan het

Regionale bedrijven bezoeken we vervolgens om leads te

voor ‘Daring Applications & Innovations in Sensor Systems’.

van bedrijfshuisvestingsvraagstukken.

geïntegreerde vloeistofbeheerssystemen voor toepassing in

ontwikkelen van business cases van ondernemers die gebruik

medische apparatuur en in de biotechnologie.

willen maken van de nieuwe composieten werkplaats.

Na de opstartfase slaat Acro Associates nu haar vleugels uit

Uit de vele ontvangen business cases van ondernemers in de

en wil met haar zelfstandige vestiging in Almelo de volgende

regio Overijssel, in totaal 35, blijkt dat de meeste kansen lig-

stap zetten op de Europese markt.

gen in de markten Bouw, Energie en Transport/Automotive.

Het bedrijf past uitstekend in het cluster van High Tech be-

Dat er veel animo is voor de broedplaats van PSP, blijkt uit

drijven in de regio Twente. Zijn brede assortiment hightech

het grote aantal nieuwe leden, waaronder AkzoNobel, DSM,

industriële producten is uitermate geschikt voor de Europese

AFP Holland en Axxor. De activiteiten van Oost NV hebben

Doorslaggevend voor de keuze voor onze regio was de cen-

genereren. Internationaal richten we ons op het aantrekken van bedrijven uit ondermeer de Verenigde Staten, Duitsland,

De uitdaging is de ontwikkeling van een radar-on-a-chip met

trale ligging tussen hun bestaande vestigingen in Hengelo

China en in mindere mate ook uit Zuid-Korea. Opvallend is

de functionaliteit van een geavanceerd radarsysteem, die

en Duitsland, de aanwezigheid van de universiteit en een

dat steeds meer Aziatische bedrijven de weg weten te vinden

vooral betaalbaar is. Dit maakt allerlei nieuwe toepassingen

uitermate geschikt bedrijfspand. Duitsland is een belang-

naar onze regio, mede dankzij onze inspanningen. Zo besloot

haalbaar: kust- en havenbewaking, weerradar, registratie van

rijke markt voor Vesuvius met zijn auto-, staal- en ijzerin-

Ananda, een Chinese fabrikant van elektrische fietsen, zich in

bewegingen van mensen of dieren en het monitoren van de

dustrie: de grote klanten van het bedrijf. Het R&D centrum

Duiven te vestigen, op zoek naar zakelijke kansen in Europa.

groei van gewassen.

laat Foseco inrichten met laboratoria, een proefgieterij, een

Ook het Japanse bedrijf TOWA Corporation vestigt hier een

Het mooie van DAISY is dat de deelnemers het hele spectrum

onderhoudswerkplaats en kantoren.

European Packaging Development Center om Europese be-

aan benodigde competenties afdekken: van de technologie

drijven en instituten beter en sneller te kunnen bedienen.

tot de applicaties, plus het hele maak- en toelevertraject.

Vesuvius, waarin Foseco zich concentreert op de gieterij

regionale planning van het aanbod van bedrijventerreinen,

markt: variërend van elektromagnetische en pneumatische

geleid tot de vorming van twee clusters: bouw en transport/

Vrijwel alle dertien partners zitten bij elkaar ‘om de hoek’.

industrie, is in essentie een community van experts in de

gebaseerd op de gewijzigde behoefte van bedrijven;

knijpventielen tot motoren, pompen en sensoren voor

automotive. Oost NV helpt met de organisatie, de strategie

We pakken de maatschappelijke uitdaging aan om te zorgen

Een consortium met een soortgelijke samenstelling is uniek,

ontwikkeling van producten, oplossingen en services voor de

> Gezamenlijke promotie en acquisitie van de bedrijventerrei-

doseerapparatuur. Op termijn ziet het bedrijf mogelijkheden

en het bepalen van de thema’s. Deze thema’s zijn ontwikkeld

voor innovatieve technologische oplossingen voor snellere,

en het bevordert de snelheid van innoveren.

gieterijen staalindustrie. Foseco is al jaren actief in Twente.

nen in de regio, met inzet van het projectbureau Logistieke

ook zijn researchactiviteiten vanuit Twente uit te voeren.

op basis van de vragen van de betrokken bedrijven: duur-

In Hengelo produceert het bedrijf producten voor toepas-

Hotspot Rivierenland.

goedkopere processen en systemen en de ontwikkeling van

Afsprakenkader: > Inrichten van een ‘Coördinatiepunt Bedrijven’ waar de samenwerkende gemeenten de huisvestingsvragen van bedrijven efficiënt en effectief behandelen; > De elf gemeenten hanteren dezelfde grondprijsbepalingsmethodiek; > Eén keer per twee jaar vindt een herijking plaats van de

kostenbesparende, lichte en meer functionele (duurzame)

Het project loopt van 2012-2015. Oost NV hielp bij de subsi-

singen in gieterijen. In Borken, net over de Duitse grens bij

materialen. Onze bijdrage aan het oplossen van deze uitda-

dieaanvraag bij EFRO en ondersteunt het consortium bij de

Aalten, werken ruim 700 mensen voor Vesuvius/Foseco.

gingen illustreren we aan de hand van vijf voorbeelden.

verdere ontwikkeling van nieuwe projecten. In het DAISY-

zaamheid, CO2 reductie en vermindering energiegebruik, Oost NV ondersteunde Acro Associates bij het leggen van

nieuwe toepassingen en nieuwe productie- en verwerkings-

Oost NV leidde de projecten stuurgroep vergaderingen,

contacten naar de Universiteit Twente en andere kennisin-

technieken.

monitorde de voortgang van de te bespreken onderwerpen

stellingen in de regio. Hiermee versterken we het High Tech

consortium werken samen: Thales Nederland (Hengelo), NXP

Oost NV heeft de locatiekeuze begeleid door het leveren

en legde alle afspraken vast, zoals overeengekomen in het

cluster in onze regio. Bij het aantrekken van internationaal

PSP biedt ook toegang tot werkplaatsen voor de industri-

Semiconductors, Sencio, Radio Semiconductors, TeraOptro-

van regio specifieke informatie en ondersteuning, in nauwe

‘Afsprakenkader’. De gemeenten ondertekenen het afspra-

opererende bedrijven werken we nauw samen met het Ne-

ële toepassing van hoogwaardige composieten, zoals de

nics (allemaal uit Nijmegen), de universiteiten van Twente en

samenwerking met Kennispark, de Universiteit Twente,

kenkader op 17 maart 2014 in Tiel.

therlands Foreign Investment Agency (NFIA), onderdeel van

werkplaats van DSM Zwolle. Dit lab biedt apparatuur voor

Wageningen, Noldus IT en FutureWater (beide Wageningen),

de gemeente Enschede en het Netherlands Foreign Invest-

het ministerie van Economische Zaken.

het vervaardigen van kunststof harsen, machines voor het

Salland Engineering (Zwolle), MASER Engineering (Enschede),

ment Agency.

Agri Technics (Doetinchem) en TNO.

produceren van composieten prototypes en ‘demonstrators’. Het mkb heeft toegang tot al deze faciliteiten, dankzij de afspraken tussen PSP en DSM.


33

> Preventie om ziekte te voorkomen;

Onze thema’s

> Toenemend kostenbewustzijn in de waardeketen en de

De grootste uitdaging van de huidige generatie is om zorg van

Uitdagingen

topkwaliteit toegankelijk en betaalbaar te houden. Deze uitdaging biedt kansen voor Oost NV om innovaties te stimuleren die zorgen voor de groei van de economie en werkgelegenheid in Oost-Nederland.

een vergrijzende bevolking. 2. Vraag naar de ontwikkeling van medicijnen, therapieën en zorg op maat, volledig “personalized”, en medische appara-

Europa vraagt om de bevordering van een steeds langer gezond en actief leven, naast het betaalbaar houden van de gezondheidszorg. De topsector kiest voor de volgende thema’s in lijn met het Europese beleid: Healthy Aging, Medical Devices, Personalised Medicines, e-Health, Personalised Nutrition.


tuur die de behandelingskosten verlaagt. 3. Vraag naar hoog opgeleide specialisten, maar ook voldoen-

patiënten: diagnose, operatie, behandeling en analyse van de

1. Personalized Health

diverse e-Health innovatieprojecten variërend van diagnosti-

ingreep, allemaal binnen slechts één dag.

niet toe te passen;

Geneesmiddelen en behandeling op maat. Op het grensvlak

sche sensortechnologie om de bloedsuikerspiegel te meten

Hightech expertises vanuit Oost-Nederland brengen we

met de High Tech sector.

via ‘contactlenzen’ tot de inzet van zorgrobots.

graag bij elkaar. Denk maar aan het 3D printen van orthope-

zorg te laten verschuiven van dure specialisten richting

Een persoonlijke behandeling met geneesmiddelen op maat

Het Healthcare Innovation Portal (HIP) helpt innovators om

dische implantaten en de 3D voetscanner. We zoeken hierbij

huisartsen en zelfzorg.

leidt tot snellere en betere genezing met gelijktijdige verla-

hun zorgvernieuwingen gereed te maken voor de praktijk.

naar strategische partners voor mkb-ondernemers, begelei-

ging van de daarbij horende kosten. Een onmiskenbare sterk-

Met een online HIP Analyse en Quick Scan maken onder-

den de ontwikkeling van hun business strategie en peilen

Het merendeel van onze activiteiten voeren we uit in

te van de regio is de ontwikkeling van diagnostische tests en

nemers hun innovaties niet alleen aantrekkelijker voor de

hun financieringsbehoefte.

Gelderland. Overijssel speelt echter een essentiële rol vanuit

geneesmiddelen op maat door het gebruik van ‘biomarkers’

zorgmarkt, maar ook voor zorgverzekeraars en investeerders.

technologisch oogpunt, bijvoorbeeld bij de ontwikkeling van

die het ziekteverloop of het effect van een behandeling laten

De HIP Quick Scan is gratis en geeft een eerste indruk waar

4. Zorginnovatie in de waardeketen

medische apparaten. We richten ons vooral op de versnelling

zien. Diverse veelbelovende projecten, zoals de Hemostase

een zorgvernieuwing staat wat betreft het gebruik ervan in

Efficiënter organiseren van de waardeketens in de zorg, met

van kostenverlagende innovaties voor Life Sciences & Health

Biochip en de Reumachip bevinden zich op dit moment in

de praktijk. HIP lijkt goed aan te slaan en resulteert in de

focus op ICT, in nauwe samenwerking met andere sectoren,

om te komen tot nieuwe medische producten, onder meer op

een fase waarin commercieel succes nog enige jaren zal

uitreiking van meerdere ‘HIP-certificaten’.

zoals High Tech en de Maakindustrie.

het gebied van moleculaire diagnostiek.

vergen. Oost NV begeleidt de betrokken ondernemers bij het zo snel mogelijk naar de markt brengen van het product.

We financieren starters en groeibedrijven en helpen ze te

Zorginstellingen zijn gedwongen hun krachten te bundelen

3. Robotica en medical devices

en samen te werken aan een gemeenschappelijk doel: het

Ontwikkeling van medische apparaten en robots op het

terugdringen van de zorgkosten. Zorginnovatie in de waarde-

innoveren of te internationaliseren. We vormen consortia

Het jaar 2013 staat in het teken van het maken van verbin-

grensvlak met High Tech en de Maakindustrie.

keten betekent vooral het herontwerpen van zorgprocessen

voor (internationale) projecten en trekken buitenlandse Life

dingen. Binnen het project ‘In2LifeSciences’, werken acht

Met de toenemende vergrijzing groeit de behoefte aan

door de toepassing van software. We zetten ons hiervoor

Sciences bedrijven naar relevante bedrijfslocaties in de regio.

Europese regio’s samen om mkb-ondernemers te helpen

robotondersteuning. De toepassing van een robotarm voor

in door de toepassing van Fieldlabs, onze proeftuinen voor

Zo’n aantrekkelijke locatie is bijvoorbeeld Novio Tech Cam-

hun zorginnovaties sneller naar de markt te brengen. Binnen

geavanceerde neuronavigatie is een mooi voorbeeld van onze

zorginnovatie.

pus die deuren opent voor zowel Life Sciences als High Tech

dit Europese project starten we in 2013 met meer dan tien

projecten. De wereldwijd toonaangevende revalidatiecentra

Semiconductor bedrijven.

deelprojecten om tientallen mkb-ondernemers te helpen

Sint Maartenskliniek en Roessingh ontwikkelen samen met

De ontwikkeltijd van een nieuw idee tot commerciële uitrol

innoveren.

mkb-bedrijven diverse producten om uitgevallen lichaams-

is vaak 10-15 jaar. Dit komt door de strenge veiligheidseisen

functies te herstellen of te vervangen door robots: van plan-

en hoge kosten om een nieuw product naar de markt te

beschikt over de nodige laboratorium- en productiefacilitei-

2. E-Health en zorginnovaties

vorming tot en met de ontwikkeling van business cases, in

brengen. Om de doorlooptijd in de waardeketen te verkorten,

ten. Novio Tech Campus is daar ons antwoord op: voldoende

De inzet van ICT in de zorg, op het grensvlak met High Tech,

samenwerking met mkb-bedrijven en deze revalidatiecentra.

is het noodzakelijk dat we nog dichter bij de markt werken.

laboratoriumfaciliteiten, optimale kwaliteitscontrole tegen

de ICT-sector en de Maakindustrie.

gedeelde, dus lage kosten.

Grote bereidheid tot samenwerking leidt tot nieuwe open

De toepassing van medische beeldvormingstechnieken

ten en medische experts. In aansluiting hierop onderzoekt

innovatiestructuren voor de ontwikkeling van nieuwe

(medical imaging) draagt eveneens bij aan snellere en ef-

Oost NV samen met haar partners de mogelijkheden om

e-Health toepassingen. We spelen op deze behoefte in door

fectievere diagnose en behandeling. Dit expertisegebied van

dit proces te versnellen via bijvoorbeeld de zogenaamde

Innovatie kun je alleen tot wasdom laten komen indien je 1. Vraag naar het gezonder en actiever ouder laten worden van

Zo zorgen we voor een betere en snellere behandeling van

Binnen het Europese project Telemedicine begeleiden we

afweging wanneer technisch haalbare oplossingen wel/ > Kostenbeheersing: meer ‘zelfredzame’ patiënten, om de

Life Sciences & Health

van e-Health’.

Dicht bij de markt betekent nauw samenwerken met patiën-

de standaardisering van protocollen, samen met koploper-

‘Center for Medical Imaging’ van het MIRA instituut aan de

proeftuinen. Hierbij staan centraal: validatie, doorontwik-

4. De grote toename van de zorgkosten, door de vergrijzende

bedrijven. Dit maakt innovaties schaalbaar richting markt en

Universiteit Twente koppelen we graag aan het ‘One DaTe’-

keling en de toepasbaarheid in de dagelijkse praktijk van de

bevolking, en ook door de autonome groei van het sys-

leidt sneller tot omzetgroei, geheel in lijn met de initiatieven

initiatief, een open innovatienetwerk van het Radboudumc

gezondheidssector.

teem af te remmen en te laten dalen door:

van het platform ‘e-Health Nu’ en de ‘Nederlandse Vereniging

te Nijmegen.

de beschikbare verzorgenden.

35

RedMedTech Ventures

Obli

Lead Pharma

Holland Innovative Twente

betrekken kennisinstellingen uit onze regio om onze reik-

We leven langer, waardoor onze zorgbehoefte toeneemt. Als

Dehydratie of uitdroging bij ouderen is een groot gezond-

Reuma, psoriasis of zelfs kanker. Drie voorbeelden van ziektes

Het ontwikkelen van nieuwe producten of diensten kost geld.

ten nieuwe impulsen te geven.

wijdte te vergroten in het buitenland. Hiermee vergroten we

samenleving kunnen we de kosten van die zorg echter nauwe-

heidsprobleem. Het verhoogt het risico op ziekten of sterfte

die je kunt krijgen bij het ouder worden. Lead Pharma uit

Soms erg veel geld. Door slim te innoveren kun je geld bespa-

We ‘screenen en scouten’ spin-off bedrijven. In 2013 dragen

zowel de bekendheid van onze technologische competenties

lijks meer opbrengen. Dit maatschappelijke vraagstuk is een

en is een belangrijke aanleiding voor ziekenhuisopnames.

Nijmegen probeert dat tegen te gaan en ontwikkelt nieuwe

ren, als je het ontwikkelproces, gelijk vanaf de start, goed

we zorg voor de financiering van het programma RedMed-

als de aantrekkingskracht voor buitenlandse bedrijven die

economische kans voor ondernemers in de Life Sciences.

medicijnen om die nare gevolgen van het ouder worden te

inricht en efficiënt weet uit te voeren.

Tech Ventures vanuit de provincies Gelderland, Overijssel en

overwegen zich in Oost-Nederland te vestigen.

Onder de gemeenschappelijke vlag van Health Valley zet

speerpuntsectoren van Oost-Nederland maken in toene-

Oost NV zich in om via ‘RedMedTech Ventures’ de noodzake-

mende mate gebruik van onze internationale netwerken. We

lijke financiering van innovatieve start-ups in de waardeke-

Noord-Brabant. Met RedMedTech Ventures overbruggen we

Tussen 15% en 40% van de ouderen in Europa drinkt minder

vermijden. “Bijna de hele farmaceutische industrie denkt dat

Jonge innovatieve bedrijven spelen in op de groeiende

dan de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid van 1.700 ml.

wat wij doen niet mogelijk is”, zegt Ad van Gorp, directeur

Holland Innovative Twente helpt bedrijven resultaatgericht

van Lead Pharma.

te innoveren en daardoor geld te besparen. Het bedrijf heeft

de kloof tussen het laboratorium en de markt voor techno-

We richten ons met onze internationaliseringsactiviteiten

zorgmarkt. Ze creëren banen, maken omzet en dragen bij aan

Effectieve preventie begint bij het stimuleren van een gezon-

starters in de Life Sciences & Health sector.

op de Verenigde Staten, Duitsland, China en Zuid-Korea. Dit

onze welvaart. Deze ondernemingen ontstaan vaak vanuit

de leefstijl: voldoende en regelmatig drinken. Ondersteuning van mantelzorgers en professionele zorg is hierbij nodig.

veel kennis in huis om andere bedrijven te helpen innoveren:

gebeurt in nauwe afstemming met het NFIA en het interna-

wetenschappelijk onderzoek. Met dat onderzoek zit het in

Krachtenbundeling

tionale (handels)netwerk en ambassades van onze overheid.

Nederland wel goed. Waar we minder sterk in zijn, is het ver-

De zorgsector is een aantrekkelijke afzetmarkt voor bedrijven

Zo organiseerden we een technologische samenwerkings-

talen van deze kennis naar commerciële of maatschappelijk

Obli herinnert gebruikers eraan dat ze regelmatig voldoende

de embryonale fase - als je nog als embryo in de baarmoeder

Met de vestiging van Holland Innovative Twente heeft de

uit andere sectoren. Om ondernemers aan de gevraagde

missie naar Zuid-Korea om Center for Medical Imaging

nuttige producten en diensten.

moeten drinken: simpel, intuïtief en effectief. Het registreert

van je moeder zit - worden weer gereactiveerd. Deze eiwitten

regio Twente er een hoogwaardig bedrijf bij dat andere

financiering te helpen, organiseren we pitchtrainingen en

internationaal te profileren en onze bedrijven te helpen aan

en communiceert het drinkgedrag ‘over the cloud’. Dit maakt

vervangen de bestaande eiwitten.”

bedrijven ondersteunt bij hun innovatieprocessen in de

brengen ze in contact met investeerders via ons netwerk

internationale contacten. Steeds meer bedrijven maken

RedMedTech Ventures is het ondersteuningsprogramma

het mogelijk dat mantelzorgers, ook als ze veraf wonen en

van business angels ‘Meesters van de Toekomst’ en onze

gebruik van onze diensten op het gebied van internationale

voor Life Sciences & Health start-ups, gefinancierd door de

niet dagelijks op bezoek komen, een oogje in het zeil kunnen

Gevolg: je lichaam maakt gebruik van eiwitten die nog

& Materialen. Gevestigd in “The Gallery” van Kennispark

eigen investment managers van PPM Oost. Daarnaast gaan

matchmaking. We richten ons daarbij vooral op de markt

provincies Gelderland, Overijssel en Noord-Brabant. RedMed-

houden. Dit geldt natuurlijk ook voor de thuiszorg, huisarts

helemaal niet klaar zijn voor de taken die ze mede moeten

Twente, op de campus van de Universiteit Twente, zit het

we strategische samenwerkingsverbanden aan met andere

voor moleculaire diagnostiek en medische apparaten. Ons

Tech Ventures helpt Life Sciences & Health start-ups in deze

en specialist. Het instellen en bedienen van Obli is immers

uitvoeren. Vooralsnog weet niemand precies waarom die

bedrijf dicht bij de daar ontwikkelde kennis, maar ook dicht

netwerken van particuliere investeerders en venture fondsen.

gezamenlijk doel is uiteraard om Nederlandse ondernemers

provincies naar een succesvolle marktintroductie of exit. Een

ook op afstand mogelijk.

eiwitprogramma’s weer gereactiveerd worden. Van Gorp:

bij bedrijven die zij direct kunnen helpen.

te helpen hun medische innovaties naar internationale

van de start ups die we hebben geholpen is Amphera: een

markten te brengen.

bedrijf dat een nieuwe behandeling ontwikkelt voor een zeer

Obli is ontwikkeld in nauwe samenwerking met zorgorgani-

het daardoor in een vroegtijdig stadium remmen en zo dus

Partner Ivo Aarninkhof maakt graag gebruik van het uitge-

agressieve vorm van kanker.

saties in Duitsland (Caritas) en in Nederland (Sensire). In het

ouderdomsziektes stoppen of zelfs voorkomen.”

breide netwerk dat Oost NV aanbiedt aan bedrijven die zich

Internationale verbindingen De wereldmarkt voor Life Sciences & Health is bijzonder

“Bij ouderdom ziektes gebeuren eigenlijk rare dingen”, stelt

altijd snel en binnen het gestelde budget.

Van Gorp. “Bepaalde eiwitten die alleen gebruikt worden in

sectoren Food, Life Sciences & Health en High Tech Systemen

“Behalve wij. Wij menen te weten hoe het kan en kunnen

najaar van 2013 hebben we een validatieproject uitgevoerd.

in onze regio vestigen: “Daardoor konden wij een snelle start

groot. Westerse landen domineren deze markt. Nederland

Onze bijdrage aan het oplossen van maatschappelijke uitda-

speelt goed mee in deze top. Al zes jaar op rij functioneren

gingen illustreren we aan de hand van vier voorbeelden, vari-

Het RedMedTech Ventures programma voert Oost NV uit

De eerste resultaten uit dit project laten een stijging van de

PPM Oost zag de potentie van Lead Pharma en investeert nu

maken en heel snel in gesprek komen met onze doelgroep.

Nederlandse ziekenhuizen op topniveau. In bepaalde deel-

ërend van medicijnontwikkeling tot het bevorderen van het

samen met Health Valley, Radboudumc, Isala Klinieken,

vochtinname zien van ruim 85% onder 20 proefpersonen

al zo’n vijf jaar in het bedrijf. “Dankzij hun geld hebben we

Ook kunnen wij ons concentreren op datgene waar wij echt

sectoren staan we in de top 5. Bepalend voor internationaal

actief en gezonder ouder worden. Belangrijke aandachtspun-

Rijnstate, MedTech Partners, Pivot Park, TU Eindhoven, Saxion

(ouderen tussen de 68 en 93 jaar).

een compleet nieuw lab kunnen bouwen. Daardoor hebben

goed in zijn: innovatieprocessen begeleiden van onze klanten

leiderschap zijn vooral ook de opinieleiders in onze regio op

ten zijn hierbij de financiering en begeleiding van starters- en

Hogescholen en The Decision Group. Oost NV begeleidt Life

we nu al stoffen die kanker en hartfalen kunnen remmen.

die leiden tot mooie nieuwe producten en diensten”.

uiteenlopende specialistische gebieden waaronder prostaat-

groeibedrijven die tal van innovaties weten te realiseren op

Sciences & Health start-ups en zorgt voor het programma-

Oost NV heeft de onderneming begeleid bij de invulling van

Dat is geweldig: het opent een nieuwe weg voor veel betere

kanker en de ontwikkeling van robots voor de zorg. Neder-

het gebied van Life Sciences & Health.

management.

de financieringsbehoefte. Obli heeft een innovatiekrediet

medicijnen.” Lead Pharma heeft zich gevestigd op Novio Tech

land als thuismarkt is te klein voor de meeste producenten

ontvangen vanuit het fonds Gelderland voor Innovaties, een

Campus, het door Oost NV ontwikkelde open innovatiecen-

in de medische sector. Om voldoende rendement te halen

innovatiefonds van PPM Oost.

trum in Nijmegen.

moeten zij hun medische producten en diensten aanbieden aan een internationale klantenkring. Mkb-bedrijven in de


37

3. Exporterende bedrijven meer laten exporteren

gische innovatie en het inspelen op nieuwe technologieën

Bedrijven die zich richten op het vergroten van hun export-

die de regels van ‘het spel’ weten te veranderen. Voor onze

mogelijkheden lijken de meeste slagingskans te hebben in

1. Starters

heden. Dankzij onze aanvullende financiering kunnen ze hun

provincies staat hierbij centraal: de directe en indirecte werk-

hun dagelijkse business. In tijden van economische groei

Starters in de Maakindustrie kennen vooral dwarsverbanden

toekomstplannen verwezenlijken, soms in combinatie met

gelegenheid die de Maakindustrie weet te leveren.

lijken ze er als eerste weer bovenop te komen doordat ze

met de Creatieve Industrie, Logistiek en High Tech.

aanvullend (interim) management om hun slagvaardigheid

hun afzetmarkt weten uit te breiden. Voorwaarde is echter

Het ‘spotten’ en tot bloei brengen van starters en ‘spin-

te verbeteren.

dat een bedrijf of product zich daadwerkelijk leent voor het

offs’ vraagt om uiteenlopende expertises, variërend van het

exporteren. Export is geen toverwoord. Internationalisering

samenbrengen van verschillende bedrijven, onderzoeks-en

Indien deze groeibedrijven hun ontwikkelkosten willen

kan ook nieuwe problemen met zich mee brengen.

kennisinstellingen tot het creëren van financierbare business

delen met andere bedrijven dan begeleiden we ze naar onze

Uitdagingen 1. Investeren in R&D

voorfinanciering niet rond bij hun huidige financiers. Een tekort aan werkkapitaal zet een rem op hun groeimogelijk-

cases. Gelukkig hebben we de hiervoor noodzakelijke com-

open innovatiecentra met ‘shared facilities’, dus gedeelde

Segmentering

petenties allemaal onder een dak bij Oost NV. Werkkapitaal

onderzoeks- en productiefaciliteiten. Dit leidt vaak niet

de aanhoudende recessie. Ondanks deze krapte in werk-

Veelzijdigheid is kenmerkend voor de maakindustrie: uiteen-

bijvoorbeeld is voor een start-up heel anders dan voor een

alleen tot kostenverlaging, maar ook tot versnelde markt-

kapitaal moeten (mkb-)bedrijven toch continu blijven in-

lopend van gespecialiseerde handmatige productie tot ‘high

bestaand bedrijf met veel medewerkers. We zorgen, waar

introducties van innovaties. We begeleiden de toepassing

vesteren in onderzoek en ontwikkeling. Dit is een kwestie

end’ geschoold specialistenwerk in verschillende sectoren.

mogelijk, voor aanvullende financiering, vanuit een van onze

van nieuwe technologieën en versnellen de doorlooptijd van

van durven en doen. Blijvend investeren in technologische

We hanteren daarom een heldere segmentering naar bedrijfs-

fondsen of vanuit ons netwerk van particuliere investeer-

innovatie tot marktintroductie met onder meer proeftuinen,

innovatie is een voorwaarde voor de groei van bedrijven.

type per levensfase.

ders ‘Meesters van de Toekomst’. Hierbij trekken we samen

‘fieldlabs’ en een ‘future factory’. Uiteraard zijn groeibedrij-

op met de banken of andere investeerders. Als het gaat om

ven ook gebaat bij enerzijds snelle breedbandvoorzieningen,

Het werkkapitaal van bedrijven is nagenoeg uitgeput door

Maakindustrie

Onze thema’s

Terugkerende thema’s zijn internationalisering, technolo-

Bedrijven die zich continu oriënteren op nieuwe ontwikkelingen en hierop tijdig weten in te spelen kunnen hun

Onze toegevoegde waarde ligt, naast innovatiestimulering

nieuwe technologieën, met bijbehorende nieuwe business

anderzijds bij de revitalisering van bedrijventerreinen, waar

koploperspositie behouden. Dit staat in schril contrast met

en de inzet van financiële instrumenten, vooral besloten

modellen, dan zijn banken meestal erg terughoudend.

zij hun vestiging hebben. Tot slot bieden we ze begeleiding

de waan van de dag: “Hoe betaal ik mijn personeel en alle

in de ervaring die we hebben opgedaan met een grote ver-

Zo faciliteren we bijvoorbeeld de start-up ‘BTN International’

bij de locatiekeuze, indien zij hun bedrijf willen uitbreiden.

rekeningen?” Begrijpelijk, want dit zijn de vragen die de

scheidenheid aan bedrijven uit de Maakindustrie. Daardoor

die opereert op het snijvlak van de Maakindustrie en Energie-

Hiermee blijven hun investeringen in de regionale economie

meeste bedrijven zich stellen in moeilijke tijden.

kunnen we een steeds grotere rol van betekenis spelen bij

& Milieutechnologie. Het bedrijf biedt modulaire oplossin-

en werkgelegenheid behouden voor Oost-Nederland.

bijvoorbeeld business development, innnovatievraagstuk-

gen voor de opslag en verwerking van (afval)water, slib en

De Maakindustrie van crisis naar groei brengen. Dat is de

De EU vraagt om slimme specialisatie, industrieel leiderschap

2. Automatisering en schaarste grondstoffen

ken, samenwerkingsvormen en internationaliseringskwesties

biomassa. Deze innovatieve bouwmethode en procestech-

3. Exporterende bedrijven

grootste uitdaging bij het op gang krijgen en houden van de

en excellent wetenschappelijk onderzoek. Nauwe samenwer-

De toenemende schaarste aan grondstoffen brengt veel

die vragen om structurele oplossingen. Hierbij faciliteren we

nologie maakt kostenefficiënte waterzuivering mogelijk op

Bedrijven uit onze regio die over de hele wereld exporteren,

banenmotor van (Oost-)Nederland. Voor de Maakindustrie, de

king is noodzakelijk voor het oplossen van maatschappelijke

ondernemers tot herijking van hun visie. Tegelijkertijd zien

vooral het proces van samenwerking, co-creatie, het opzetten

elke locatie: overal ter wereld waar er gebrek is aan schoon en

vaak met focus op duurzaamheid en dwarsverbanden met

“Banenmotor” van onze regio, was 2013 een moeilijk jaar. Een

uitdagingen. De Nederlandse topsectoren sluiten hier goed op

ze zich hierdoor gedwongen naar alternatieven te zoeken,

van testprogramma’s en clustering van bedrijven en activitei-

veilig water voor mens, dier en plant.

High Tech.

aantal bedrijven moest extra bezuinigen en sommige onderne-

aan, onder het motto: ‘Nederlandse oplossingen voor wereld-

nieuwe combinaties te maken, kortom te vernieuwen.

ten voor de toepassing van nieuwe technologieën: variërend

mingen hebben het niet gered. De weg naar groei lijkt echter

wijde uitdagingen!’

Innovatie en samenwerking zorgen voor hogere arbeidspro-

van 3D printing tot geïntegreerde systemen. Dit doen we in

2. Groeibedrijven

blijven richten vanuit de gedachte: “We exporteren naar vijf

ductiviteit. Het vernieuwen, bijvoorbeeld door robotisering

nauwe samenwerking met kennisinstellingen en Regionale

Innovatieve, kansrijke bedrijven met focus op duurzaamheid,

werelddelen. Het gaat nooit in alle vijf slecht.” Uiteraard

hervonden, want de laatste maanden van het jaar stonden

Deze bedrijven willen zich vooral op internationale markten

in het teken van herstel. We blijven in deze sector innovatie

Technologische ontwikkelingen gaan snel, heel snel. Bijblij-

of volledig nieuwe productieprocessen zoals 3D printing,

Centra voor Technologie (RCT’s), zoals bij 3D Metalprinting in

dwarsverbanden met de sector High Tech.

geldt dit lang niet voor alle exporterende bedrijven. Wel

maximaal stimuleren voor de groei van de regionale economie

ven en voorblijven is essentieel voor de meeste bedrijven. De

sensortechnologie en ‘connected systemen’ betekent ener-

de Achterhoek. Ons doel is het sneller naar de markt brengen

Veel bedrijven uit onze portfolio zijn bestaande bedrijven, op

blijken exporterende bedrijven na de economische recessie

en werkgelegenheid.

druk op de maakindustrie in onze provincies is groot, mede

zijds minder handenarbeid, anderzijds meer productie in

van innovaties door de toepassing van innovatieve technolo-

zoek naar samenwerkingspartners, mogelijkheden voor open

er het snelst weer bovenop te komen. Het zijn de kansrijke

door de wereldwijde concurrentie.

onze regio en vaak ook efficiënter gebruik van grondstoffen.

gie om te komen tot nieuwe productiemethodes ter verbete-

innovatie en/of aanvullende financiering. Ze willen bijvoor-

groeibedrijven die we kunnen en willen financieren en/of

ring van efficiency en het tegengaan van verspilling.

beeld inschrijven op een grote order, maar krijgen de

helpen met hun internationaliseringsactiviteiten.


39

Heel Metaal

IMT

E-mobility

Vibes Building Engineers

‘Management Buy In’ en ‘Management Buy Out’ vraagstuk-

Of het nu gaat om inbouw openhaarden, bankjes, fietsbeu-

Singapore, Duitsland, Engeland. Zo maar drie landen waar

Ananda heeft met twee fabrieken en ruim 1.000 medewerkers

Een gebouw compleet in 3D ontwerpen. Het Bouwwerk

aan de internationale vraag te kunnen voldoen. Helaas

ken van bedrijven. Voor het leggen van de juiste contacten

gels of picknicksets, Heel Metaal levert het. Het Doesburgse

het Culemborgse IMT vertegenwoordigd is. Dit internationaal

een jaarlijkse productiecapaciteit van meer dan 1 miljoen

Informatie Model (BIM) zorgt voor een ommekeer in de

kunnen we niet alle bedrijven helpen: voor sommige be-

bezoeken we met een deel van onze (mkb-)bedrijven de

bedrijf is als toeleverancier al jaren een begrip op het gebied

georiënteerde bedrijf maakt signalisatiesystemen voor de

stuks motoren en 1,5 miljoen mechanische componenten.

bouwindustrie. Vibes Building Engineers uit Deventer is een

drijven blijkt hun markt te klein of hun product te weinig

Hannover Messe of zorgen voor ‘technology matchmaking’

van plaatwerk, maar neemt nu de touwtjes helemaal in eigen

offshore industrie. Met veiligheid in het achterhoofd ontwierp

innovatief te zijn.

met onze buitenlandse relaties.

handen. “Onze zelf ontwikkelde sneeuwschep is inmiddels

IMT een compleet nieuw signalisatiesysteem voor helidecks

Op zoek naar zakelijke kansen in Europa en met een scherp

techniek. Niet zonder succes. “Uiteindelijk willen we hiermee

breed in de markt gezet”, zegt directeur Hendrik Vels van Heel

op boorplatformen, zodat helikopters daarop veiliger dan ooit

oog voor trends in de markt van elektrische fietsen, besloot

de bouwbranche verder industrialiseren”, zegt Jan Kees

Metaal trots.

kunnen landen.

Ananda te profiteren van de kracht van onze regio. Eind

Pikkaart, directeur van Vibes.

Zo’n bedrijf is Trymax, een machineproducent voor de

Daarnaast krijgen we ook de vraag naar onze mogelijke

semiconductor industrie. Het bedrijf staat voor internatio-

inbreng bij opvolgingsvraagstukken van bedrijven of bij

nale groei, maar moet deze groei wel voorfinancieren om

van de voorlopers die gebruik maakt van deze relatief nieuwe

Groei na recessie

De maakindustrie van crisis tot groei brengen is de maat-

Van crisis naar groei betekent een koersverandering voor

schappelijke uitdaging die we adresseren. Dit doen we door

ons en ‘onze’ bedrijven. We werken nauw samen met de

starters, groeibedrijven en exporterende bedrijven te helpen

Dat is een prestatie om van onder de indruk te zijn. Want

Signalisatiesystemen hebben de toekomst. “Als gevolg van

eerstelijns dienstverleners c.q. ‘innovatieloketten’ en een

hun innovaties sneller naar de markt te brengen. Voorbeel-

met de economische crisis in het achterhoofd verkeerde dit

strengere regelgeving die door de Engelse luchtvaartautori-

grote verscheidenheid aan kennisinstellingen en overheden

den van onze bijdrage beschrijven we aan de hand van vier

bedrijf lange tijd in zwaar weer. Dankzij een lening uit de

teit is opgelegd, zullen uiteindelijk alle landen deze veilige

Ananda heeft klanten in Nederland en Europa en werkt

er sneller veel meer gegevens beschikbaar over een gebouw.

voor de stimulering van economische groei en het versneld

cases. Ze variëren van metaalverwerking en innovatieve

MKB Kredietfaciliteit Gelderland (MKG) van PPM Oost kon

landingsplaatsen eisen”, vertelt Raynaud Mignot, directeur

samen met de Chinese bedrijven Phylion Battery en Yoku

Daardoor kunnen projectontwikkelaars veel makkelijker te

naar de markt brengen van innovaties. Dit doen we ook op

signalisatie verlichting van boorplatformen tot e-mobility en

Heel Metaal zichzelf blijven ontwikkelen.

van IMT. “Wij voldoen aan die regelgeving met onze nieuwe

Battery, beiden gevestigd in de regio Arnhem-Nijmegen.

werk gaan en eventueel aanpassingen plegen, dan bij tradi-

Europees niveau door onze bedrijven te helpen aansluiting te

geïntegreerde 3D ontwerpen bouwoplossingen.

april koos Ananda voor Duiven om haar dochteronderneming te vestigen.

BIM is een nieuwe manier van tekenen. Door gebouwen of projecten in zijn geheel 3D in de computer te ontwerpen, zijn

installatie. Ons systeem is praktisch onderhoudsvrij en heeft

tionele bouwontwerpmethodes. Zo is de kostprijs van een

vinden bij Europese programma’s, zoals ‘Industrie 4.0’ waar-

“PPM Oost heeft ons echt door de crisis gesleept. In die

een lamptechniek die erg lang meegaat. Grote oliebedrijven

Oost NV hielp bij de locatiekeuze en assisteerde bij het

project sneller en nauwkeuriger te bepalen. Ook de realisatie

bij machines via internet zelf met elkaar communiceren voor

periode was het echt overleven. In onze branche moet je ook

kunnen daardoor in feite geen ‘nee’ meer zeggen.”

oprichten van de BV in samenwerking met het NFIA

en het beheer van het bouwwerk is hierdoor efficiënter.”

optimale efficiency. Dit leidt in de toekomst tot bijvoorbeeld

up-to-date blijven. Het machinepark moest van een bepaald

‘e-maintenance’: slimme onderhoudsconcepten waarbij

niveau zijn en tegelijkertijd wilden we de sneeuwschep pro-

IMT levert signalisatiesystemen op diverse continenten, maar

machines zelf aangeven wanneer ze toe zijn aan reparatie.

duceren”, zegt Vels.

het bedrijf wil meer. “We willen verder internationaliseren.

constateert Pikkaart. “Het zou mooi zijn als we dit in de

Denk aan geografische markten als De Golf van Mexico en

toekomst op industriële wijze kunnen oplossen. Dat we van

West-Afrika.”

begin tot eind een bouwproject afleveren: van bouwtekening

We kijken vooral naar veelbelovende innovaties als ‘3Dprinting’: het laag voor laag aanbrengen van materialen.

“Dankzij het geld van MKG hadden we de mogelijkheid om

(Netherlands Foreign Investment Agency). Ook introduceerde Oost NV Ananda in het lokale netwerk.

Bouwprojecten zijn nu over het algemeen erg versnipperd,

tot oplevering.”

dat allemaal voor te financieren. Daardoor zitten we nu weer We zien mogelijkheden in hoogwaardige, efficiënte, geheel

in een veel rustiger vaarwater”, verklaart Vels. “En het mooie

Om die groei te kunnen realiseren, ondersteunt PPM Oost

geautomatiseerde productiemethodes en -processen. Open

is: we kunnen nu weer ondernemen en nadenken over de

IMT inmiddels al zo’n vijf jaar. “Ze hebben ons enorm gehol-

PPM Oost zag al vroeg de potentie van Vibes en investeerde

innovatie en ‘co-creatie’ kunnen hierbij de toepassing van

toekomst. En dat is uiteindelijk het leukste.”

pen met hun netwerk. Ze leggen contacten met banken en

vijf jaar geleden in het innovatieve bedrijf. “We hadden PPM

nieuwe productiemethoden versnellen. We trekken bij de

bemoeien zich op een prettige wijze met onze bedrijfsvoe-

Oost nodig om Vibes op te starten en het bedrijf levensvat-

financiering van innovatieve maakbedrijven graag samen op

ring. En dat is maar goed ook: we hebben namelijk nog lang

baar te krijgen. Dat is goed gelukt. We waren in het begin

met de banken en andere investeerders bij het financieren

niet alle potentiële markten aangeboord.”

met zijn zessen en nu hebben we twintig medewerkers. Dat

van kansrijke ondernemingen.


zegt eigenlijk genoeg.”

41

Jaarrekening 2013


43

Geconsolideerde balans per 31 december 2013

Geconsolideerde balans per 31 december 2013

((bedragen x € 1.000, voor voorgestelde resultaatbestemming)

((bedragen x € 1.000, voor voorgestelde resultaatbestemming)

31 december 2013

31 december 2013

31 december 2012

Activa

Passiva

Vaste activa

Groepsvermogen

1

Materiële vaste activa

343

321

5

Eigen vermogen

2

Financiële vaste activa

46.162

38.525

6

Minderheidsbelang derden

46.505

38.846

31 december 2012

81.980

63.923

2.012

2.014

83.992

65.937

81

77

24.025

5.465

108.098

71.479

Vlottende activa 3

Vorderingen

4.042

8.942

7

Voorzieningen

4

Liquide middelen

57.551

23.691

8

Kortlopende schulden

61.593

32.633

108.098

71.479


45

Geconsolideerde winst- en verliesrekening over 2013

Geconsolideerde kasstroomoverzicht over 2013

(bedragen x € 1.000)


Opbrengsten 9 10

2013

2013

2012 Kasstroom uit operationele activiteiten

Opbrengsten ontwikkelingsactiviteiten

6.436

6.426

Opbrengsten participatieactiviteiten

1.367

6.418

Totaal opbrengsten

7.803

12.844

Bedrijfskosten 11

Personeelskosten

7.750

6.923

12

Overige kosten

1.877

214

121

104

Afschrijvingskosten Totaal bedrijfskosten

2012

9.748

7.241

Resultaat Aanpassingen -A fschrijvingen vaste activa -M inderheidsbelang derden - Mutatie voorziening - Mutatie voorziening participaties en terug boekingen op faillissementen Saldo aanpassingen Mutaties werkkapitaal - Debiteuren - Overige vorderingen Totaal toename vorderingen - Crediteuren - Onderhanden projecten - Overige schulden Toename kortlopende schulden Kasstroom uit operationele activiteiten

-1.943

5.258

121 -2 4

104 291 -13

-1.651

-2.976

-1.528

-2.594

-913 5.813 4.900 -170 -681 19.411 18.560

-140 -6.435 -6.575 77 595 -374 298 19.989

-3.613

Kasstroom uit investeringen Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening

Aandeel derden in resultaat

-1.945

2

5.603

-345

Investeringen in materiële vaste activa Deelnemingen en leningen Overige financiële vaste activa Desinvesteringen en aflossingen Kasstroom uit investeringen

-143 -12.482 -6.043 12.539

-148 -9.405 14.193 -6.129

4.640

Kasstroom uit financieringsactiviteiten Resultaat


-1.943

5.258

Lening Storting in vermogen Kasstroom uit financieringsactiviteiten Totaal kasstroom Mutatie geldmiddelen Stand per 1 januari Kasstroom Stand per 31 december

0 20.000

127 -1.390 20.000 33.860

-1.263 -236

23.691 33.860 57.551

23.927 -236 23.691 47

Toelichting op de geconsolideerde balans en winst- en verliesrekening Algemeen

Onderlinge transacties zijn in de consolidatie geëlimineerd.

Belastingen

Grondslagen voor waardering activa en passiva


desbetreffende activa niet hoger dan de verkrijgingsprijs die

Ultimo 2012 zijn de aandelen Saxion ingekocht en is de

Oost NV is niet belastingplichtig voor de vennootschaps-

Materiële vaste activa zijn gewaardeerd tegen verkrijgings-

bepaald zou zijn indien geen voorziening voor het actief zou

Statutaire vestigingsplaats

schuld aan Saxion gepresenteerd onder de kortlopende

belasting. PPM Oost is in principe vennootschapsbelasting-

Algemeen

prijs, verminderd met lineaire afschrijvingen gebaseerd op

zijn verantwoord. Het teruggenomen verlies is in de winst- en

Ontwikkelingsmaatschappij Oost Nederland NV is statutair

schulden.

plichtig.

De jaarrekening is opgesteld in overeenstemming met

de verwachte economische levensduur. We houden rekening

verliesrekening verwerkt.

de wettelijke bepalingen van Titel 9 Boek 2 Burgerlijk

met de op de balansdatum te verwachten bijzondere waardeverminderingen.

gevestigd te Deventer en heeft twee vestigingen: Hengelosestraat 585, 7521 AG Enschede Meander 601,

Verbonden partijen

De belastingdienst heeft ermee ingestemd dat PPM Oost

Wetboek en de stellige uitspraken van de richtlijnen

Onderhanden projecten

6825 ME Arnhem

Als verbonden partij worden alle rechtspersonen

vrijgesteld is van belastingplicht voor de vennootschaps-

voor de Jaarverslaggeving, uitgegeven door de Raad voor

aangemerkt waarover overheersende zeggenschap,

belasting.

Jaarverslaggeving. Ter verbetering van het inzicht en gelet


gewaardeerd tegen de gerealiseerde projectopbrengsten.

Onderhanden projecten in opdracht van derden worden

Activiteiten

gezamenlijke zeggenschap of invloed van betekenis kan

op het specifieke karakter van Ontwikkelingsmaatschappij

De aandelenparticipaties zijn gewaardeerd tegen

De projectopbrengsten worden verantwoord ter hoogte

De activiteiten van Ontwikkelingsmaatschappij Oost

worden uitgeoefend. Ook rechtspersonen die overwegende

Schattingen

Oost Nederland NV is op grond van het Besluit Modellen

verkrijgingsprijs. De waardering tegen verkrijgingsprijs heeft

van de projectkosten (zijnde directe arbeidskosten, direct

Nederland NV (Oost NV) kunnen we samenvatten als het

zeggenschap kunnen uitoefenen worden aangemerkt als

Om de grondslagen en regels voor het opstellen van de

Jaarrekening (art.6) op een aantal onderdelen afgeweken

tot gevolg dat waardestijgingen van participaties niet in

toerekenbaar uitbesteed werk en andere externe kosten)

versterken en stimuleren van de economie van de provincies

verbonden partij. Ook de statutaire directieleden, andere

jaarrekening te kunnen toepassen, is het nodig dat de

van de algemeen geldende voorschriften en is een beter

de cijfers tot uitdrukking komen. Ten einde toch een nader

voor zover deze waarschijnlijk kunnen worden verhaald.

Gelderland en Overijssel. Daarvoor heeft Oost NV vier

sleutelfunctionarissen in het management van Oost NV

directie van Oost NV zich over verschillende zaken een

passende en daardoor duidelijker benaming en indeling

inzicht te geven in de actuele waarde, is in de toelichting op

Op de gerealiseerde projectopbrengsten worden de reeds

kerntaken: Ontwikkeling & Innovatie, Bedrijfsomgeving,

of de nauwe verwanten zijn verbonden partijen.

oordeel vormt en dat de directie schattingen maakt die

gekozen betreffende een aantal posten in de balans en

de balans de fair market value vermeld.

gedeclareerde termijnen in mindering gebracht. Indien

Investeringsbevordering en Participatie. De laatste

Transacties van betekenis met verbonden partijen

essentieel kunnen zijn voor de in de jaarrekening opgenomen

resultatenrekening.

De leningen betreffen zowel leningen aan participaties als

het saldo van de gefactureerde termijnen hoger is dan de

activiteit is ondergebracht in Participatiemaatschappij

worden toegelicht voor zover deze niet onder normale

bedragen. Indien het voor het afgeven van het in art. 2:362

leningen aan ondernemingen waarin we niet participeren.

gerealiseerde projectopbrengsten, worden de onderhanden

Oost Nederland NV (PPM Oost).

marktvoorwaarden zijn aangegaan. Hiervan wordt toegelicht

lid 1 BW vereiste inzicht noodzakelijk is, is de aard van

Alle in de jaarrekening vermelde bedragen zijn in duizenden

De leningen zijn gewaardeerd tegen reële waarde van het

projecten gepresenteerd onder de kortlopende schulden.

de aard en de omvang van de transactie en andere informatie

deze oordelen en schattingen inclusief de bijbehorende

euro’s opgenomen tenzij anders is aangegeven. Activa

verstrekte bedrag, gewoonlijk de nominale waarde, onder

die nodig is voor het verschaffen van het inzicht.

veronderstellingen opgenomen bij de toelichting op

en passiva zijn in het algemeen gewaardeerd tegen de

aftrek van noodzakelijke geachte voorzieningen.

Groepsstructuur Verdeling van de aandelen:

de betreffende jaarrekeningposten. De waarde van de

verkrijgings- of vervaardigingsprijs of de actuele waarde.

participaties is bepaald op basis van de Valuation Guidelines

Indien geen actuele waarderingsgrondslag is vermeld, vindt

Indien sprake is van een bijzondere waardevermindering

17.892 (30,6%)

Toelichting op het geconsolideerde kasstroomoverzicht

for Private Equity and Venture Capital, ontwikkeld door AFIC,

waardering plaats tegen de verkrijgingsprijs. In de balans,

vindt waardering plaats tegen deze lagere waarde;

7.912 (13,5%)

Het kasstroomoverzicht is opgesteld volgens de indirecte

BVCA en EVCA.

winst- en verliesrekening en het kasstroomoverzicht zijn

afwaardering vindt plaats ten laste van de winst- en

Staat der Nederlanden

32.751 (55,9%)

Provincie Gelderland Provincie Overijssel

methode. De geldmiddelen in het kasstroomoverzicht

referenties opgenomen, waarmee we verwijzen naar de

verliesrekening. De afwaardering is bepaald door individuele

Consolidatie

bestaan uit de liquide middelen. Ontvangen en betaalde

toelichting.

beoordeling per participatie op basis van de Valuation

In de consolidatie hebben we opgenomen de financiële

rente en ontvangen dividenden zijn opgenomen onder de

gegevens van Oost NV en PPM Oost. De deelneming PPM

kasstroom uit operationele activiteiten.

Guidelines for Private Equity and Venture Capital, ontwikkeld

Vergelijking met voorgaand jaar

door AFIC, BVCA en EVCA.

Oost is voor 100% in de consolidatie betrokken waarbij een

De gehanteerde grondslagen van waardering en van

Indien is vastgesteld dat een voorziening die in het verleden

aandeel derden van 2,5% is verantwoord.

resultaatbepaling zijn ongewijzigd gebleven ten opzichte van

is verantwoord, niet meer noodzakelijk is of is afgenomen,

het voorgaande jaar.

dan stellen we de toegenomen boekwaarde van de


49

Vorderingen, kortlopende schulden

Voorzieningen

Financiële instumenten

Vorderingen zijn bij eerste verwerking gewaardeerd tegen de

Voorzieningen worden gevormd voor in rechte afdwingbare

Naast hierboven genoemde financiële instrumenten maakt

reële waarde van de tegenprestatie. Handelsvorderingen zijn

of feitelijke verplichtingen die op de balansdatum bestaan

Oost NV geen gebruik van afgeleide financiële instrumenten.

na eerste verwerking gewaardeerd tegen de geamortiseerde

waarbij het waarschijnlijk is dat een uitstroom van middelen

kostprijs. Als de ontvangst van de vordering is uitgesteld op

noodzakelijk is en waarvan de omvang op betrouwbare wijze

Compensatiegelden

opbrengstwaarde van de geleverde prestaties en de kosten

grond van een verlengde overeengekomen betalingstermijn

is in te schatten. De voorzieningen worden opgenomen tegen

Compensatiegelden zijn bijdragen op grond van een besluit

en andere lasten over het jaar. De opbrengsten op transacties

Pensioenen

is de reële waarde bepaald aan de hand van de contante

de beste schatting van de bedragen die noodzakelijk zijn

van het ministerie van Economische Zaken ten behoeve van

worden verantwoord in het jaar waarin zij zijn gerealiseerd.

Oost NV heeft een toegezegde pensioenregeling waarop

Subsidies

waarde van de verwachte ontvangsten en zijn er op basis

om de verplichtingen per balansdatum af te wikkelen. De

de activiteiten van PPM Oost: het investeren in participaties

de bepalingen van de Nederlandse Pensioenwet van

Subsidies voor investeringen in participaties en

van de effectieve rente rente-inkomsten ten gunste van de

voorzieningen worden gewaardeerd tegen nominale waarde

en het verstrekken van leningen.

Opbrengsten

toepassing zijn en waarop de verplichte, contractuele

leningen worden in de winst- en verliesrekening

winst-en-verliesrekening gebracht. Voorzieningen wegens

van de uitgaven die naar verwachting noodzakelijk zijn om

Onder opbrengsten ontwikkelingsactiviteiten worden

of vrijwillige basis premies aan het pensioenfonds

verwerkt zodra de investeringen in overeenstemming

oninbaarheid zijn in mindering gebracht op de boekwaarde

de verplichting af te wikkelen, tenzij anders vermeld.

verstaan het totaal van de aan subsidieverstrekkers

(ABP) worden betaald door Oost NV. De premies worden

met de subsidievoorwaarden hebben plaatsgevonden.

gedeclareerde en te declareren bedragen, exclusief

verantwoord als personeelskosten zodra deze verschuldigd

Vooruitontvangen subsidies die nog niet zijn aangewend,

van de vordering.

Grondslagen voor resultaatbepaling

Periodieke betaalbare beloningen

Rentebaten en rentelasten

Lonen, salarissen en sociale lasten worden op grond van de

Rentebaten worden in de winst- en verliesrekening

Algemeen

arbeidsvoorwaarden verwerkt in de winst- en verliesrekening

gepresenteerd onder de opbrengsten uit

Het resultaat wordt bepaald als het verschil tussen de

voor zover ze verschuldigd zijn aan werknemers.

ontwikkelingsactiviteiten respectievelijk opbrengsten uit participatieactiviteiten.

Voorziening jubilea

omzetbelasting, voor gedurende het jaar uitgevoerde

zijn. Vooruitbetaalde premies worden opgenomen als

worden onder de kortlopende schulden gepresenteerd.

Liquide middelen

De voorziening jubilea wordt opgenomen voor verwachte

activiteiten en de doorberekeningen van bedrijfskosten aan

overlopende activa indien dit tot een terugstorting leidt

Indien op grond van de subsidievoorwaarden gerealiseerde

Liquide middelen bestaan uit kas, banktegoeden en

lasten gedurende het dienstverband.

de Staat der Nederlanden en de provincies Overijssel en

of tot een vermindering van toekomstige betalingen.

subsidieopbrengsten niet vrij beschikbaar zijn, wordt dit bij

deposito’s met een looptijd korter dan twaalf maanden.

Bij de berekening van de voorziening wordt onder meer

Gelderland.

Nog niet betaalde premies worden als verplichting op de

de toelichting op de overige reserves vermeld.

Liquide middelen worden gewaardeerd tegen nominale

rekening gehouden met verwachte salarisstijgingen en

De opbrengsten uit participatieactiviteiten zijn afzonderlijk

balans opgenomen. Afgelopen jaren werd de ABP regeling

waarde.

de blijfkans.

gepresenteerd.

verwerkt als toegezegde-bijdrage regeling, omdat Oost NV in het geval van een tekort bij het ABP geen verplichting

Aandeel derden

Operationele leasing

De opbrengsten bij verkoop van participaties worden

heeft tot voldoen van aanvullende bijdragen anders dan de

Het aandeel derden als onderdeel van het groepsvermogen

Bij de vennootschap kunnen er leasecontracten bestaan

verantwoord in het jaar waarin de economische rechten en

toekomstige premies.

is gewaardeerd tegen het bedrag van het nettobelang

waarbij een groot deel van de voor- en nadelen die aan de

risico’s op de betreffende participaties zijn overgedragen.

in de desbetreffende groepsmaatschappijen. Voor zover

eigendom verbonden zijn, niet bij de vennootschap ligt.

Dividenden worden verantwoord in het jaar van ontvangst.

Kosten

de betreffende groepsmaatschappij een negatieve

Deze leasecontracten worden verantwoord als operationele

Renteopbrengsten worden tijdsevenredig verwerkt, rekening

De kosten worden bepaald op historische basis en toege-

nettovermogenswaarde heeft, zijn de negatieve waarde en de

leasing. Verplichtingen uit hoofde van operationele leasing

houdend met de effectieve rentevoet van de desbetreffende

rekend aan het verslagjaar waarop zij betrekking hebben.

eventuele verdere verliezen niet toegewezen aan het aandeel

worden, rekening houdend met ontvangen vergoedingen

actiefpost. Verliezen bij afstoting van participaties of bij

derden, tenzij de derden aandeelhouders een feitelijke

van de lessor, op lineaire basis verwerkt in de winst-en-

oninbaarheid van leningen worden afgeboekt op de daarvoor

Afschrijvingen vinden plaats volgens de lineaire methode op

verplichting hebben en in staat zijn om de verliezen voor hun

verliesrekening over de looptijd van het contract.

gevormde voorziening. Toevoeging aan deze voorziening

basis van de geschatte economische levensduur.

rekening te nemen. Zodra de nettovermogenswaarde van

komt ten laste van het resultaat. De opbrengsten van

de groepsmaatschappij weer positief is, worden resultaten

diensten worden verantwoord in het jaar waarin de diensten

toegekend aan het aandeel derden.

zijn verricht.


51

Toelichting op de geconsolideerde balans Risicomanagement en Risicobeheer

Het integriteitsbeleid van Oost NV en de uitvoering ervan

Liquiditeiten: Voor het uitoefenen van de treasury-functie

ligt in het verlengde van de Corporate Governance. Oost NV

met betrekking tot de liquide middelen, neemt Oost NV

Risicomanagement is het identificeren en kwantificeren van

besteedt veel aandacht aan integriteit van medewerkers,

het bepaalde in de Wet Financiering Decentrale Overheden

risico’s en het vaststellen van de beheersmaatregelen.

stakeholders en andere belanghebbenden.

(Wet Fido) in acht. In de praktijk wordt alleen van deposito’s

Het risicobeleid van Oost NV is erop gericht toekomstige

Oost NV zal meer dan in het verleden aandacht hebben voor

gebruik gemaakt.

risico’s inzichtelijk te maken, te beheersen, te verminderen of

het punt van integriteit bij de bedrijven en organisaties waar

te spreiden.

zij activiteiten voor uitvoert dan wel in participeert.

Risicomanagement wordt regelmatig in MT, audit commissie

Ten aanzien van personeel is een aantal risicogebieden in

Interne beheersing administratieve organisatie:

en RvC vergaderingen besproken. Op deze wijze is het

kaart gebracht. Te denken valt o.a. aan de vervanging van

het participatiebedrijf maakt gebruik van een

geïncorporeerd in de organisatie.

cruciale functies.

participatiebeheersysteem waarin de stappen beschreven

Ultimo 2013 is er een verdere professionaliseringsslag gemaakt die in 2014 geïmplementeerd zal worden.

4. Informatierisico’s

worden van lead naar deelneming en van deelneming naar 3. Financiële risico’s Marktrisico en economische ontwikkelingen: Oost NV loopt

Valuation Guidelines for Private Equity and Venture Capital

risico’s ten aanzien van de waardering van participaties,

ontwikkeld door AFIC,BVCA en EVCA.

> Strategische risico’s;

opgenomen onder financiële vaste activa. Ten aanzien van

> Operationele risico’s;

de normale bedrijfsvoering van de participaties, beheerst

PPM Oost loopt een risico inzake de informatieverstrekking

> Financiële risico’s;

Oost NV het risico. Het risico is mede sterk afhankelijk

omtrent participaties. Zowel bij de initiële investering,

> Informatie risico’s.

van de economische ontwikkelingen, nationaal maar ook

tijdens de looptijd van de participatie als bij de exit bestaat

wereldwijd.

de kans dat beslissingen worden gebaseerd op onjuiste of

1. Strategische risico’s

de deskundigheid van de medewerkers, alsmede handhaving

Mogelijke strategische risico’s zijn:

Er vindt voor projectaanvang een transparante en zorgvuldige

van het interne participatiebeheersysteem.

> Wijziging economisch beleid bij stakeholders. Het

projectrisicoanalyse plaats. Voor zover Oost NV gebruik

ministerie van Economische Zaken bouwt haar subsidie af

maakt van Europese steunfondsen is zij op de hoogte van de

Informatievoorziening en automatisering:

tot 1 miljoen euro per jaar.

betreffende regelgeving.

bijna alle gegevens van Oost NV bevinden zich in

> Ontwikkelingen bij stakeholders voor zover activiteiten in

2. Operationele risico’s Oost NV werkt in overeenstemming met vigerende weten

Huisvesting

Inventaris

Automatisering

Totaal

10,0%

10,0%

33,3%

Aanschafwaarde

126

308

848

1.282

Cumulatieve afschrijving

-111

-213

-637

-961

Stand per 31 december 2012

15

95

211

321

Investeringen 2013

0

0

143

143

Afschrijving 2013

-11

-28

-82

-121

Boekwaarde per 31 december 2013

4

67

272

343

Afschrijvingspercentage

onvolledige informatie. Dit risico wordt ondervangen door Oost NV ontwikkelt projecten maar kan ze ook zelf uitvoeren.

het verlengde liggen van de activiteiten van Oost NV.


exit. Het voorzieningen en waarderingsbeleid is gebaseerd op

Oost NV heeft haar risico’s onderverdeeld in 4 categorieën:

Risicocategorie:

1. Materiële vaste activa

geautomatiseerde systemen. De werking van die systemen Kredietrisico: Oost NV heeft geen significante concentraties

is onder meer afhankelijk van de technische infrastructuur.

van kredietrisico’s. De liquide middelen staan uit bij banken

Uiteraard zijn er door Oost NV de noodzakelijke technische

die minimaal een A-rating hebben.

en organisatorische maatregelen getroffen om de continuïteit van de bedrijfskritische processen te garanderen.

regelgeving en heeft operationele en beheerprocedures inzake aanbestedingsbeleid en staatssteun.


53

Toelichting op de geconsolideerde balans 2. Financiële vaste activa


Participaties en leningen

31 december 2013


31 december 2012

Participaties en leningen

57.704

57.761

af: voorzieningen participaties

-17.585

-19.236

Overige financiële vaste activa

6.043

-

46.162

38.525

Aanschafwaarde 1 januari 2012

Leningen met participaties

Leningen

Totaal

40.160

11.467

10.923

62.550

375 4.998

414 218 394

1.627 1.130 249

2.416 6.346 643

3.818 4.051 0

3.455 1.507 -139

1.298 65 139

8.571 5.623 0

37.664

7.392

12.705

57.761

3.805 3.101

1.477 750 99

1.753 1.204 293

7.035 5.055 392

2.275 2.915 -692

938 2.188 -926

3.877 346 1.618

7.090 5.449 0

38.688

5.666

13.350

57.704

Voorziening

11.582

836

5.167

17.585

Balanswaarde 31 december 2013

27.106

4.830

8.183

40.119

Bij: - investeringen - uitbreidingen - rentebijschrijving Af: - desinvesteringen/aflossingen - faillissementen/liquidatie - omzetting Aanschafwaarde 31 december 2012 Bij: - investeringen - uitbreidingen - rentebijschrijving Af: - desinvesteringen/aflossingen - faillissementen/liquidatie - omzetting Aanschafwaarde 31 december 2013


Participaties

De meerwaarde op basis van de fair market value van de participaties ten opzichte van de boekwaarde bedraagt per 31 december 2013 € 13.698.000. Ultimo 2012 bedroeg deze meerwaarde € 6.551.000, waarbij opgemerkt dient te worden dat in de huidige markt het realiseren van exits moeizaam te bewerkstelligen is.

55

Voorzieningen participaties en leningen


22.213

Onttrekkingen als gevolg van: Gerealiseerde exits

1.026

Faillissementen

4.187

Luxemburgs recht en gevestigd in Luxemburg. Het betreft

De voorziening wordt bepaald door individuele beoordeling

een 66,67% kapitaalbelang. Aangezien belangrijke beslis-

per participatie op basis van de Valuation Guidelines for

singen moeten worden genomen met toestemming van het

BVCA en EVCA.

€ 2.940.000. Hiervan is onder de voorziening voor participaties geen reservering opgenomen. In 2012 is de wijze van het bepalen van de voorziening verder verfijnd. Er wordt hierbij onderscheid gemaakt tussen investe-


Dutch Venture Initiative S.A SICAR Topfonds Gelderland B.V. SPV Hengelo B.V.

31 december 2013

ministerie van Economische Zaken is PPM Oost niet feitelijk

31 december 2012

beleidsbepalend in deze vennootschap en daarom is geen

6.024

-

9

-

10

-

6.043

-

geconsolideerde jaarrekening opgesteld. Topfonds Gelderland B.V. betreft een 95% kapitaalbelang en is gevestigd te Arnhem. Een andere partij heeft prioriteitsaandelen in deze vennootschap en is op basis daarvan feitelijk beleidsbepalend. Consolidatie is om deze reden achterwege gebleven. SPV Hengelo B.V is gevestigd in Enschede. PPM Oost is houder van alle aandelen in deze vennootschap. Op grond van

6.415

ringen in aandelenkapitaal en investeringen in achtergestelde

artikel 2:407 lid 1BW is geen geconsolideerde jaarrekening

-4.179

leningen. Tot 2012 werden de voorzieningen gevormd in treden

opgesteld.

2.236 Stand per 31 december 2012

19.236

van 25% voor de gehele investering. Sinds 2012 wordt een voorziening gevormd op basis van de verwachte terugbetaling van de achtergestelde leningen. Een voorziening voor de investeringen in aandelenkapitaal wordt gevormd op basis van

Onttrekkingen als gevolg van:

Faillissementen

senteerd voor risico’s van het verstrekken van risicokapitaal.

(commitments) door PPM Oost NV aan participaties

Wijziging voorzieningen participaties en leningen:

Gerealiseerde exits

Dutch Venture Initiative S.A SICAR is een vennootschap naar

Ultimo 2013 bedragen de nog niet opgenomen toezeggingen

5.213

Vrijval voorziening

Overige financiële vaste activa

Private Equity and Venture Capital, ontwikkeld door AFIC,

Stand per 1 januari 2012

Dotatie voorziening

Hiernaast zijn de noodzakelijk geachte voorzieningen gepre-

de ingeschatte marktwaarde. Toepassing van deze methodiek

313

heeft in 2012 geleid tot een eenmalige bate van € 700.000.

2.094

De gehanteerde methodiek is in overeenstemming met de

2.407

eerder genoemde Valuation Guidelines.

Wijziging voorzieningen participaties en leningen: Dotatie voorziening

4.715

Vrijval voorziening

-3.959 756



17.585

57

3. Vorderingen Deze post is als volgt samengesteld:

Op de debiteuren is in mindering gebracht een voorziening

6. Minderheidsbelang derden

voor dubieuze debiteuren van € 266.000 (in 2012 € 569.000).

Dit betreft het aandeel van de minderheidsaandeelhouder Universiteit Twente in Participatiemaatschappij Oost Nederland NV.


31 december 2013

Debiteuren Subsidiënten Overige vorderingen

De vordering op subsidiënten betreft nog te ontvangen

31 december 2012

bedragen van de Provincies en het ministerie van

1.528

615

369

343

2.145

7.984

4.042

8.942

Economische Zaken. Onder overige vorderingen is een


overbruggingskrediet opgenomen van € 50.000 met mogelijk een looptijd langer dan een jaar.


2.014

Aandeel in de winst PPM Oost

-50

Aanpassing aandeel in PPM Oost

48

Saldo per 31 december 2013

4. Liquide middelen

De gelden op deposito en de middelen in rekening courant bij

De samenstelling is als volgt:

de bank zijn vrij beschikbaar met uitzondering van een bank-

7. Voorzieningen

garantie van € 73.000 verstrekt jegens de verhuurder van het

Het verloop in 2013 is als volgt:

2.012

pand Meander 601 te Arnhem en een bedrag van € 10.976.000 (bedragen x € 1.000)

31 december 2013

Kasmiddelen Bankrekeningen

dat bestemd is voor Dutch Venture Initiative en verpand is

31 december 2012

aan het ministerie van Economische Zaken.

1

1

57.550

23.690

57.551

23.691



77

Mutatie jubileumvoorziening

4


81

5. Eigen Vermogen

Voorziening betreft een voorziening voor jubileumuitkeringen.

Het eigen vermogen wordt in de toelichting op de enkelvoudige balans nader toegelicht.

De voorziening heeft een langlopend karakter.


59

8. Kortlopende schulden

De voorschotten in het kader van Gelderland voor

Deze post is als volgt samengesteld:

Innovaties hebben een overwegend langlopend karakter. Onderhanden projecten:


Crediteuren

31 december 2013

€ 456.000 (2012 € 1.380.000);

552

> Projecten die Oost NV zelf voorfinanciert € 375.000

762

> Er is een voorziening in mindering gebracht voor een

(2012 € 618.000);

Onderhanden projecten

81

Pensioenen

379 86

Op 25 maart 2009 is door de provincies Gelderland en Overijssel € 13.636.000 beschikbaar gesteld in het kader van

Locatie Arnhem: t/m 30 november 2014, € 180.000 per jaar.

het GO Programma (EFRO 2007-2013) en de Subsidieregeling

Locatie Enschede: t/m 31 december 2014, € 84.000 per jaar.

Vitaal Gelderland 2008. De subsidie is verstrekt voor de periode 1 juli 2008 tot en met 30 juni 2015. Ultimo 2013 is het gehele bedrag aangewend in het kader van deze

2014 € 52.080

subsidieregeling. Na afloop van het project dient een

2015 € 38.997

aanvraag tot subsidievaststelling te worden ingediend.

2016 € 30.690

Subsidie Gelderland voor Innovaties

Huurcontract voor kopieermachines/printers € 50.000 per

Op 8 januari 2009 is door de provincie Gelderland

Dutch Venture Initiative betreft een verplichting jegens

jaar. Daarnaast zijn er jaarcontracten voor ICT-zaken en

€ 3.000.000 beschikbaar gesteld in het kader van het

de Staat der Nederlanden voor het fonds Dutch Venture

telefonie.

GO Programma (EFRO 2007-2013). De subsidie betreft een

419 68

Leaseovereenkomsten voor auto’s bedragen:

2017 € 7.527

bedrag van € 57.000 (2012 € 45.000).

Belastingen en sociale lasten

garantieregeling en een innovatiekredietregeling voor de

Initiative.

Voorschot Gelderland voor Innovaties Overige Verplichting Dutch Venture Initiative Schuld Saxion

3.550

1.182

1.222

1.165

17.008

-

1.317

1.317

24.025

5.465

Subsidie Innovatiefonds Oost Nederland

Huurverplichtingen:

> Projecten waarin Oost NV wordt voorgefinancierd

31 december 2012 382

Niet in de balans opgenomen verplichtingen

Toegezegde bedragen

periode tot 31 december 2013. Ultimo 2013 is het gehele

Aan nieuwe participaties is ultimo 2013 reeds een toezegging

bedrag aangewend in het kader van deze subsidieregeling.

gedaan tot participatie door PPM Oost en tot het verstrekken

Na afloop van het project dient een aanvraag tot subsi-

van leningen voor een totale waarde van € 2.940.000.

dievaststelling te worden ingediend.

Fiscale eenheid omzetbelasting

Gebeurtenissen na balansdatum

De vennootschap vormt met dochtermaatschappij PPM Oost

PPM Oost heeft bij de verkoop van een van haar participaties

een fiscale eenheid voor de omzetbelasting. Op grond van

in het begin van 2014 een boekwinst gerealiseerd van circa

de standaardvoorwaarden is de vennootschap hoofdelijk

€ 8 miljoen. Dit resultaat wordt in 2014 toegevoegd aan het

aansprakelijk voor ter zake door de combinatie verschuldigde

eigen vermogen.

belasting.


61

Toelichting op de geconsolideerde winst- en verliesrekening (bedragen x € 1.000)

Opbrengsten 9

2013

2012

Per einde verslagjaar waren er 104 personen werkzaam,

Personeelsbestand

exclusief ingehuurd personeel (2012: 78). Gemiddeld aantal Fte exclusief ingehuurd personeel: 77,8 (2012: 70,8).

Opbrengsten uit ontwikkelingsactiviteiten: 2.329

1.773

> Staat der Nederlanden

1.210

1.802

> Provincie Overijssel

1.428

1.400

> Provincie Gelderland

1.430

1.402

39

49

Opbrengsten overige opdrachten


Boekjaarsubsidies:

Rentebaten liquide middelen

6.436 10

11. Personeelskosten

Specificatie:

4.927

10.760

-2.968

-3.818

Opbrengst participaties

1.959

6.942

Waardeverminderingen en faillissementen

5.866

5.946

-3.907

996

722

538

1.078

1.319

Overig

142

476

Rentebaten liquide middelen

334

205

0

760

48

92

Gelderland voor Innovaties

1.193

1.024

Opbrengsten beheervergoeding

1.757

1.008

Aanschafwaarde verkochte participaties

Transactieresultaat Dividend participaties Rentebaten uit participaties

EFRO innovatietiefonds Oost Nederland Opbrengst compensatiegelden

Totaal


2013

2012

Lonen en salarissen

5.534

4.793

Pensioenlasten

1.012

1.033

Sociale lasten

846

814

Inhuur personeel

358

283

7.750

6.923

6.426

Opbrengsten uit participatieactiviteiten: Verkoop opbrengsten participaties

Vier personeelsleden zijn in 2013 gedetacheerd.

Verdeling personeelskosten naar activiteiten

2013

1.367

6.418

7.803

12.844

2012

Ontwikkelingsactiviteiten

4.707

4.530

Participatieactiviteiten

3.043

2.393

7.750

6.923

63

Enkelvoudige balans per 31 december 2013 (bedragen x € 1.000, voor voorgestelde resultaatbestemming)

12. Overige kosten

De directe externe kosten betreffen kosten die gemaakt worden om projecten uit te voeren.


2013

31 december 2013

2012

31 december 2012

De algemene kosten betreffen onder andere overige

379

Directe externe kosten 307

Activa

personeelskosten, huisvestings-, kantoor-, inventarisen automatiseringskosten waarvan € 1.284.000

Vaste activa

(2012 € 1.284.000) betrekking heeft op ontwikkelings-

Directe participatiekosten:

activiteiten en € 1.297.000 (2012 € 1.036.000) op

- Dotatie aan de voorziening participaties - Vrijval voorziening desinvesteringen en faillissementen Overige kosten

4.715

participatieactiviteiten (exclusief afschrijving ad € 121.000,

6.402

13

-6.366

-9.365

640

478

Algemene kosten



132

186


78.197

60.166

78.329

60.352

Vorderingen

2.146

992

Liquide middelen

2.787

4.635

4.933

5.627

83.262

65.979

waarvan € 9.000 PPM Oost).

-1.011

-2.485

2.581

2.320

1.877

214

Vlottende activa

65

Enkelvoudige balans per 31 december 2013

Enkelvoudige winst- en verliesrekening over 2013

(bedragen x € 1.000, voor voorgestelde resultaatbestemming)


31 december 2013

2013

31 december 2012 Opbrengsten

Passiva

Opbrengsten

Eigen vermogen 14

Geplaatst en gestort aandelenkapitaal

58.555

45.581

15

Agio reserve

12.046

5.020

16

Overige reserve

13.322

8.064

17

Onverdeeld resultaat boekjaar

-1.943

5.258

81.980

63.923

57

55

1.225

2.001

Voorzieningen Kortlopende schulden

2012

83.262


65.979

6.436

6.426

Bedrijfskosten Personeelskosten Overige kosten Afschrijvingskosten Totaal bedrijfskosten

4.707

4.530

1.591

1.663

112

104 6.410

6.297

26

129

Resultaat deelnemingen

-1.969

5.129

Resultaat

-1.943

5.258

Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening

67

Enkelvoudig kasstroomoverzicht over 2013 (bedragen x € 1.000)

2013 -1.943

5.258

112 2 1.969 2.083

104 -14 -5.129 -5.039

De financiële vaste activa betreft de deelneming in PPM Oost.

uitspraken van de Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving, uitgegeven

door de Raad voor de Jaarverslaggeving.

Dit belang is 97,49% en is gewaardeerd tegen netto vermogenswaarde.

De grondslagen van waardering en van resultaatbepaling voor de

-785 -369 -1.154 -61 -681 -34 -776

enkelvoudige jaarrekening en de geconsolideerde jaarrekening zijn

3 204 207 -144 595 166 617 -1.790

gelijk. Deelnemingen in groepsmaatschappijen worden gewaardeerd volgens de nettovermogenswaarde in overeenstemming de gecon-

Mutatieoverzicht:

solideerde jaarrekening.

Stand per 31 december 2012 de bepaling van het resultaat wordt verwezen naar de toelichting op

1.043

Kapitaalstorting PPM Oost NV

0 20.000

-1.921

De deelneming in PPM Oost is in de enkelvoudige balans

-13 -127 -20.058

20.000

de geconsolideerde balans en winst- en verliesrekening.

Resultaat deelneming 2013 -58 -20.000

60.166

Voor de grondslagen van de waardering van activa en passiva en voor

gewaardeerd tegen de netto vermogenswaarde aangezien invloed

-140

Kasstroom uit financieringsactiviteiten Achtergestelde lening Storting in aandelenkapitaal en agio Kasstroom uit financieringsactiviteiten Totaal kasstroom

met de wettelijke bepalingen van Titel 9 Boek 2 BW en de stellige

Kasstroom uit investeringen Investeringen in vaste activa Verworven deelnemingen Kasstroom uit investeringen

13. Financiële vaste activa

De enkelvoudige jaarrekening is opgesteld in overeenstemming

Mutaties werkkapitaal - Debiteuren - Overig Totaal toename vorderingen - Crediteuren - Onderhanden projecten - Overig Afname kortlopende schulden Kasstroom uit operationele activiteiten

Algemeen


Aanpassingen - Afschrijvingen vaste activa - Mutatie voorziening - Resultaat deelneming Saldo aanpassingen

Toelichting op de balans en winsten verliesrekening

2012

Kasstroom uit operationele activiteiten Resultaat

Toelichting op de enkelvoudige balans en winst- en verliesrekening

Aanpassing aandeel in PPM Oost NV

-48

van betekenis kan worden uitgeoefend.


78.197

127 0 20.000 -1.848

127 1.030

4.635 -1.848 2.787

3.605 1.030 4.635

Mutatie geldmiddelen Stand per 1 januari Kasstroom Stand per 31 december 68 Jaarverslag 2013 - Ontwikkelingsmaatschappij Oost Nederland

69

Eigen vermogen

14. Geplaatst en gestort kapitaal

16. Overige reserve

Ultimo 2013 is van de overige reserves een bedrag van € 13.636.000

De specificatie van het eigen vermogen is:

Het maatschappelijk kapitaal van de vennootschap bedraagt


in het kader van de subside Innovatiefonds Oost Nederland niet

€ 80.000.000 en bestaat uit 80.000.000 aandelen ad € 1.

vrij uitkeerbaar totdat de subsidie in 2015 definitief is vastgesteld.

Het geplaatst aantal aandelen bedraagt 58.555.120 van elk € 1.

In het kader van Gelderland voor Innovaties is € 3.000.000 niet vrij uitkeerbaar totdat de subsidie in 2014 is vastgesteld.


31 december 2013

31 december 2012

Geplaatst en gestort kapitaal

58.555

45.581

Stand per 1 januair 2013

8.064

Agio reserve

12.046

5.020

Bij: verdeling resultaat 2012

5.258

Overige reserve

13.322

8.064


13.322

Onverdeeld resultaat boekjaar

-1.943

5.258

Eigen vermogen

81.980

63.923

17. Onverdeeld resultaat boekjaar Het verloop is als volgt:

15. Agio reserve Het agio is het meerdere wat is gestort bij de aandelenuitgifte naar aanleiding van de fusie en de stortingen door aandeelhouders in 2010.




5.020

Bij: storting aandeelhouders

7.026



5.258

Af: toevoeging aan de algemene reserve

-5.258

Bij: onverdeeld resultaat 2013

-1.943


-1.943

12.046

71

Vergoedingen aan bestuurder en commissarissen

Overige gegevens

De bezoldiging van de bestuurder is gebaseerd op de BBRA schalen en bedroeg: Statutaire regeling omtrent de bestemming van de winst Het resultaat staat conform artikel 20 van de statuten ter vrije beschikking van de Algemene Vergadering van Aandeelhouders.

2013 Salarissen

Voorstel bestemming resultaat 2013

2012 124.355

Aan de Algemene Vergadering van Aandeelhouders wordt

120.425

door de directie voorgesteld het gerealiseerde verlies ad € 1.943.000 te verrekenen met de algemene reserves.

Pensioenen

19.551

19.458 Het hier vermelde voorstel is niet in de balans verwerkt.

Sociale lasten

1.764

7.554

Het gehele resultaat van het boekjaar is verantwoord als onverdeeld resultaat boekjaar als onderdeel van het eigen vermogen.

De bezoldiging van commissarissen bedroeg

Deventer, 3 april 2014

€ 34.500 (2012: € 39.500).

De directie

Oost NV heeft geen pensioenverplichtingen naar haar

drs. C.W. van Willigen

commissarissen en heeft gedurende het jaar

geen bedragen verleend in de vorm van voorschotten,

De Raad van Commissarissen

presentiegelden of kredieten.

drs. A. Verberk RA

drs. H. A. Doek J. Schepers G. Braaksma BSc EE


73

Overzicht participaties per 31 december 2013 Controleverklaring van de onafhankelijke accountant

Verantwoordelijkheid van de accountant

Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-

Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over

informatie voldoende en geschikt is om een onderbouwing

de jaarrekening op basis van onze controle. Wij hebben onze

voor ons oordeel te bieden.

Aan: de Algemene Vergadering van

controle verricht in overeenstemming met het Nederlands

Ontwikkelingsmaatschappij Oost Nederland NV

recht, waaronder de Nederlandse controlestandaarden.

Oordeel

Dit vereist dat wij voldoen aan de voor ons geldende

Naar ons oordeel geeft de jaarrekening een getrouw beeld

Verklaring betreffende de jaarrekening

ethische voorschriften en dat wij onze controle zodanig

van de grootte en de samenstelling van het vermogen

Wij hebben de in dit verslag op pagina 43 tot

plannen en uitvoeren dat een redelijke mate van zekerheid

van Ontwikkelingsmaatschappij Oost Nederland NV

en met 72 opgenomen jaarrekening 2013 van

wordt verkregen dat de jaarrekening geen afwijkingen van

per 31 december 2013 en van het resultaat over 2013 in

Ontwikkelingsmaatschappij Oost Nederland NV te

materieel belang bevat.

overeenstemming met Titel 9 Boek 2 van het in Nederland

Deventer gecontroleerd. Deze jaarrekening bestaat uit de

geldende Burgerlijk Wetboek (BW). Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden

2013 en de geconsolideerde en enkelvoudige winst-en-

ter verkrijging van controle-informatie over de bedragen

verliesrekening over 2013 en de toelichting, waarin zijn

en de toelichtingen in de jaarrekening. De geselecteerde

Verklaring betreffende overige bij of krachtens de wet gestelde eisen

opgenomen een overzicht van de gehanteerde grondslagen

werkzaamheden zijn afhankelijk van de door de accountant

voor financiële verslaggeving en andere toelichtingen.

Belang deelneming

Statutaire zetel

3D Gold Printing B.V.

2013

lening

-

Nijkerk

Aemics B.V.

2005

lening

-

Hengelo

Agrozone B.V.

2012

lening

-

Eerbeek

AM Coatings B.V.

2011

22,50%

Ede

2008

53,83%

Enschede

Ambient Holding B.V.

geconsolideerde en enkelvoudige balans per 31 december

Verantwoordelijkheid van de directie

Aanvangsjaar

Antimmune B.V.

2011

lening

-

Nijmegen

Ingevolge artikel 2:393 lid 5 onder e en f BW vermelden wij

AnyBridge M2M Solutions B.V.

2012

lening

-

Nijkerk

toegepaste oordeelsvorming, met inbegrip van het

dat ons geen tekortkomingen zijn gebleken naar aanleiding

Assistive Rehab B.V.

2013

lening

-

Didam

inschatten van de risico’s dat de jaarrekening een afwijking

van het onderzoek of het directieverslag, voor zover wij dat

van materieel belang bevat als gevolg van fraude of fouten.

kunnen beoordelen, overeenkomstig Titel 9 Boek 2 BW is

Aunti Aviaiton B.V.

2012

lening

-

Ermelo

opgesteld, en of de in artikel 2:392 lid 1 onder b tot en met

Automotive Apeldoorn B.V.

2011

lening

-

Apeldoorn

BE Holding B.V.

2011

lening

-

Nunspeet

2,48%

Naarden

De directie van de vennootschap is verantwoordelijk voor het opmaken van de jaarrekening die het vermogen en het

Bij het maken van deze risico-inschattingen neemt de

h BW vereiste gegevens zijn toegevoegd. Tevens vermelden

resultaat getrouw dient weer te geven, alsmede voor het

accountant de interne beheersing in aanmerking die

wij dat het directieverslag, voor zover wij dat kunnen

opstellen van het jaarverslag, beide in overeenstemming

relevant is voor het opmaken van de jaarrekening en voor

beoordelen, verenigbaar is met de jaarrekening zoals vereist

BioGeneration Ventures B.V.

2008

met Titel 9 Boek 2 van het in Nederland geldende Burgerlijk

het getrouwe beeld daarvan, gericht op het opzetten

in artikel 2:391 lid 4 BW.

Blackolive B.V.

2008

30,77%

Arnhem

Wetboek (BW). De directie is tevens verantwoordelijk voor

van controlewerkzaamheden die passend zijn in de

een zodanige interne beheersing als de directie noodzakelijk

omstandigheden. Deze risico-inschattingen hebben echter

Bloomville Beheer B.V.

2011

49,00%

Nijkerk

acht om het opmaken van de jaarrekening mogelijk te maken

niet tot doel een oordeel tot uitdrukking te brengen over de

BTN International

2013

lening

-

Arnhem

zonder afwijkingen van materieel belang als gevolg van

effectiviteit van de interne beheersing van de vennootschap.

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V.

fraude of fouten.

Een controle omvat tevens het evalueren van de geschiktheid

drs. G.A. van der Leest RA

Business Angels Technostarters II B.V.

2008

40,00%

Haaksbergen

van de gebruikte grondslagen voor financiële verslaggeving

Bussman Verhuur Groep B.V.

2013

25,00%

Beuningen

en van de redelijkheid van de door de directie van de

Campus Business Center B.V.

2004

20,00%

Hengelo

Can-IT B.V.

2009

16,00%

Wageningen

vennootschap gemaakte schattingen, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening.


Arnhem, 3 april 2014

75

Overzicht participaties per 31 december 2013

Aanvangsjaar

Belang deelneming

Castbasics B.V.

2012

Check-Points Holding B.V.

2006

CoolWave Processing B.V.

2013

CWR Mobility B.V.

lening

Aanvangsjaar

Statutaire zetel -

Barneveld

10,00% lening

2010

Deepwater-Energy

Belang deelneming

Foodcase Holding B.V.

2013

Wageningen

Foodcase International B.V.

2012

-

Wageningen

Fresh Idea Factory

2013

13,39%

Nijmegen

Koninklijke FrieslandCampina N.V.

2010

2013

lening

-

Arnhem

Future Chemistry Holding B.V.

2007

Delphi Bioscience B.V.

2009

20,51%

Scherpenzeel

GB Holding B.V.

2012

DHM Dental B.V.

2013

lening

-

Arnhem

GenAlice B.V.

Epocat International B.V.

2009

10,00%

Barneveld

lening

Statutaire zetel -

Wageningen

7,50%

Wageningen

lening

-

Lochem

lening

-

Wageningen

20,49%

Nijmegen

lening

-

Epe

2011

lening

-

Harderwijk

Global Cash Solutions B.V.

2010

lening

-

Putten

20,00%

Enschede

E-Print Solutions B.V.

2011

lening

-

Dinxperlo

Green Insight B.V.

2013

ETV Groep Beheer B.V.

1999

20,00%

Apeldoorn

Green Vision Holding B.V.

2005

34,67%

Arnhem

ETV Groep Expl.- en Ontw. Mij. C.V.

1999

lening

-

Apeldoorn

Grootverbruik Product Informatie B.V.

2012

lening

-

Wageningen

GOM Apeldoorn B.V. (ETV)

2000

100,00%

Arnhem

IMK Holding B.V.

2009

24,60%

Arnhem

Extra Dimensies Holding B.V.

2009

25,00%

Deventer

IMT Beheer B.V.

2008

48,00%

Spijk

Facility Point Arnhem B.V.

1999

37,80%

Arnhem

Informaat CXP B.V.

2013

16,25%

Deventer

Feltest Equipment B.V.

2009

35,00%

Eerbeek

Innovation Solutions B.V.

2012

lening

-

Wageningen

2011

20,00%

Ophemert

InteRNA Technologies B.V.

2011

18,28%

Nijmegen

2006

lening

-

Apeldoorn

ITS Language

2013

lening

-

Doetinchem

2011

15,60%

Nijmegen

JDB Didactics B.V.

2011

lening

-

Ede

Ferm RFID Solutions B.V. Fibroned B.V. FlexGen Holding B.V.


77


Aanvangsjaar Kadans Vastgoed B.V.

Belang deelneming 2011

lening

Aanvangsjaar

Statutaire zetel -

Wageningen

25,84%

Belang deelneming

NovioGendix Holding B.V.

2007

Nijmegen

NovioSense B.V.

2013

Statutaire zetel

40,75%

Nijmegen

lening

-

Nijmegen

Lead Pharma Holding B.V.

2007

Logitrade Logistic Systems B.V.

2012

lening

-

Rossum

Novo Language

2013

lening

-

Nijmegen

Macédes B.V.

2013

lening

-

Arnhem

NSure Holding B.V.

2011

13,40%

Wageningen

Magensis Software Solutions B.V.

2010

10,70%

Nijmegen

ODIN Company

2013

lening

-

Nijmegen

Medical2Market B.V.

2011

lening

-

Hattem

Ojah B.V.

2010

17,11%

Wageningen

Micronit Microfluidics B.V.

2001

25,40%

Enschede

Optisense B.V.

2009

14,94%

Enschede

MilkWays

2013

lening

-

Hattem

Panthera Group B.V.

2001

24,35%

Enschede

MKB Kredietfaciliteit Gelderland B.V.

2010

100,00%

Arnhem

PB International B.V.

2011

lening

-

Zelhem

Mobisep B.V.

2013

lening

-

Velp

Pepscan Holding N.V.

2005

5,90%

Lelystad

2004

43,31%

Enschede

Perrit B.V.

2011

23,53%

Hengelo

MPS Group B.V.

2013

24,00%

Didam

Phenovation B.V.

2012

lening

-

Wageningen

MPS Holding B.V.

2005

lening

-

Didam

Phortman Medical B.V.

2011

lening

-

Ruurlo

NBCL B.V.

2013

lening

-

Wijchen

Pillkey Holding B.V.

2009

25,00%

Ede

NedAero Holding B.V.

2009

34,50%

Zevenaar

Point-One Starter Fund U.A.

2008

9,24%

Eindhoven

Nederlands-Duitse Internet Exchange B.V.

2003

25,00%

Enschede

PolyClaim B.V.

2011

lening

-

Epe

Nice Brands Agency B.V.

2012

lening

-

Nijmegen

PriHealth B.V.

2013

lening

-

Nijkerk

NOVEK Groep B.V.

2008

14,00%

Nunspeet

ProductIP B.V.

2009

24,45%

Ede

Mosaïc Systems B.V.


79


Aanvangsjaar

Belang deelneming

Recore Systems B.V.

2009

Rothec B.V.

2012

Runbook Company B.V.

2007

lening

Aanvangsjaar

Statutaire zetel

16,49%

Enschede

-

Arnhem

13,61%

Ede

30,00%

Zwolle

Belang deelneming

Tumbolino B.V.

2012

Twente Medical Systems International B.V.

lening

Statutaire zetel -

Wehl

1999

23,13%

Enschede

Twente Technology Fund B.V.

2010

9,85%

Enschede

Urogyn B.V.

2011

lening

-

Zelhem

Varibel Innovations B.v.

2012

19,50%

Arnhem

Vither Hyperthermia B.V.

2010

11,00%

Nijkerk

Waste2Chemical B.V.

2012

lening

-

Wageningen

Salland Engineering International B.V.

2011

Semantix B.V.

2010

15,00%

Zaltbommel

Service2Media B.V.

2013

4,21%

Enschede

Sit & Heat B.V.

2013

lening

-

Wijchen

SolMates B.V.

2011

20,00%

Enschede

Watch-E B.V.

2013

lening

-

Arnhem

Standing-Strong B.V.

2012

lening

-

Nijmegen

WMC Holding B.V.

2011

lening

-

Enschede

SutureAid Holdings B.V.

2008

20,16%

Ede

WRAP Spaces B.V.

2011

lening

-

Asch

SynAffix B.V.

2012

lening

-

Nijmegen

Tevel Systems B.V.

2013

lening

-

Westervoort

Thermosmart

2013

lening

-

Arnhem

T-Fone B.V.

2011

lening

-

Woerden

Topell Energy B.V.

2013

3,03%

Duiven

Transformator Beheer B.V.

2013

lening

-

Fleringen

Travel Technology HMA B.V.

2010

lening

-

Arnhem

TSC Solar B.V.

2010

lening

-

Nijmegen

WTW.Filters.nl. B.V.

2006

28,00%

Apeldoorn

Xenikos B.V.

2012

7,28%

Nijmegen

Xio Photonics B.V.

2008

28,72%

Enschede

Xsens Technologies B.V.

2008

25,01%

Enschede

Yellow Pallet B.V.

2012

lening

-

Wageningen

Yummm! Concepts B.V.

2011

26,50%

Wageningen

Borgstellingen: - Campet Plastics BV - Kragtwijk Beheer BV (te ontvangen borg)


81

Bijlagen


83

Prestatie-indicatoren Samenvatting resultaten per bedrijfsonderdeel

Ontwikkeling & Innovatie

Investeringsbevordering Doelstelling 2013

Realisatie 2013

Doelstelling 2013

in ontwikkeling zijnde business cases

40 gerealiseerde projecten

40 gerealiseerde projecten

Herstructurering verouderde terreinen

934

beoogde (in)directe arbeidsplaatsen

700 arbeidsplaatsen

920 arbeidsplaatsen

352

(in)directe (startende) deelnemende bedrijven

€ 100 mln. investeringen

€ 156 mln. investeringen

Oost NV ontwikkelt en stelt met betrokken partijen plannen op ten behoeve van de herstructurering van 100 hectare bestaande bedrijventerreinen en breedband-voorzieningen

Doelstelling 2013

Realisatie 2013

70 requests for information

69 requests for information

26 fact finding trips

50 fact finding trips

40 bidbooks

69 bidbooks

32 current investor development

43 current investor development

Doelstelling 2013

Realisatie 2013

40

149

2.000 beoogde (in)directe arbeidsplaatsen 200

in ontwikkeling zijnde business cases

(in)directe (startende) deelnemende bedrijven

€ 40 mln. projectvolume

Bedrijfsomgeving

€ 30,9 mln. projectvolume


Realisatie 2013

Oost NV heeft bedrijventerreinen in procesbegeleiding en gefaseerde planontwikkeling (oriëntatie, masterplan, implementatieplan); hiervan realiseren we gezamenlijk 153 hectare met betrokken partijen. Waaronder: Wageningen, Nijmegen, Achterhoek, Tiel, Bronckhorst, Putten, Lobith en Rivierenland.

85

PPM Oost

Eerste- en tweedelijnsdienstverlening

De portefeuille van PPM Oost is in 2013 versterkt met 30 nieuwe bedrijven. Daarnaast in MKG 5, IIG 12 en IFO 8 nieuwe bedrijven. Deze fondsen zijn ondergebracht in afzonderlijke juridische entiteiten buiten

PPM Oost, waarvoor PPM het fondsmanagement voert. De verantwoording hiervan hebben we in separate jaarverslagen opgenomen.

Eerste lijnsdienstverlening

Tweede lijnsdienstverlening

Investeren

Participatiefonds PPM Oost


MKB Kredietfaciliteit Gelderland

(incl. Innovatiefonds Oost-Nederland)

Prestatieindicatoren 2013

Realisatie prestatieindicatoren in 2013 t/m vierde kwartaal 2013 Uitzettingen t/m 31 december 2013

Innovatieen Investeringsfonds Gelderland

Innovatiefonds Overijssel

> Voorlichting algemeen (dit komt via het digitale ondernemersplein, Rijksdienst voor Ondernemend Nederland) > Doorverwijzen ondernemers > Ondernemers actief informeren op financieringsmogelijkheden

Totaal

Nieuw: 7

Nieuw: 22

Nieuw: 7

Nieuw: 11

Nieuw: 7

Nieuw: 54

Uitbreiding: 4

8

Uitbreiding: 5

2

1

Uitbreiding: 20

€ 8,4 miljoen

€ 1,95 miljoen

€ 5,8 miljoen

€ 6,2 miljoen

€ 4,2 miljoen

€ 26,6 miljoen

Nieuw: 9

Nieuw: 21

Nieuw: 5

Nieuw: 12

Nieuw: 8

Nieuw: 55

Uitbreiding: 22

Uitbreiding: 7

Uitbreiding: 4

Uitbreiding: 3

Uitbreiding: 0

Uitbreiding: 36

€ 9,0 miljoen


€ 1,6 miljoen

€ 4,4 miljoen

€ 8,4 miljoen

€ 3,3 miljoen

€ 26,7 miljoen

> Beheer fondsen > Beheer participaties > Verstrekken leningen > Verstrekken participaties > Fondsmanagement voor derden > Acquisitie business cases > Onderhouden en uitbouwen business angel netwerk > Ondersteunen ondernemers bij business angel netwerk

Internationaliseren > Internationale branding > Internationale promotie > Zichtbaar contractpunt voor buitenlandse delegaties, toegang geven tot netwerk Internationaliseren

> Ondersteuning buitenlandse bedrijven die zich willen vestigen > Behouden en uitbreiding bestaand bedrijfsleven > Internationale technologische matchmaking bedrijven en organiseren technologische matchmakingsreizen

Innoveren > Opzetten en onderhouden ledennetwerken in een specifieke regionale prioritaire sector of regio > Verspreiden van kennis, informatie en nieuws door middel van websites, nieuwsbrieven en publicaties > Contactpunt voor individuele ondernemers met vragen > Doorverwijzen van ondernemers > Matchmaking tussen ondernemers en ondernemers en kennisinstellingen > Organiseren van bijeenkomsten voor het netwerk, open innovatie seminars, conferenties

> Business Development, ontwikkelen business cases > Valorisatie en ondersteuning starters > Ondersteuning van samenwerking in consortia en open innovatiecentra > Ontwikkeling en ondersteuning regionale programma´s en projecten o.a. d.m.v. EU-innovatie instrumenten > Ondersteuning regionale clusters

87

Raad van Commissarissen De Raad bestaat uit de volgende leden:

drs. A. Verberk RA (voorzitter RvC, lid remuneratiecommissie)

Functies: > Voormalig President Directeur Martinair Holland N.V. > President Commissaris Koninklijke Nederlandse Munt NV > President Commissaris Huisvuilcentrale > Voorzitter Raad van Commissarissen PGN-Persgroep Nederland > Voorzitter Raad van Commissarissen Ontwikkelingsmaatschappij Innovation Quarter > Hoogleraar Universiteit van Amsterdam > Lid Raad van Commissarissen Nedstaal B.V. > en een aantal bestuursfuncties


drs. H.A. Doek (lid RvC, auditfunctionaris)

Functies: > Lid Raad van Toezicht Stichting Hannema-de Stuers Fundatie > Lid Raad van Toezicht Nederlands Openlucht Museum (tot 1 mei 2013) > Voorzitter Raad van Commissarissen Rabobank Arnhem en omstreken > Lid Raad van Commissarissen Robbers & Van den Hoogen > Lid van de Raad van Commissarissen Topfonds Gelderland B.V. > Lid Bestuur Stichting Nationaal Jeugd Orkest > Lid Bestuur Stichting Behoud en Herbestemming Religieus Erfgoed > Lid Bestuur Stichting Kasteel Middachten, de Steeg > Voorzitter Treasury Commissie Provincie Friesland > Lid Vereniging Aegon NV > Penningmeester Stichting Introdans > Penningmeester Stichting Nederlands KamerOpera Festival

J. Schepers (lid RvC, auditfunctionaris, lid remuneratiecommissie, vertrouwenspersoon) Functies: > Voorzitter Raad van Commissarissen ENO Zorgverzekeringen (lid remuneratiecommissie) > Vice-voorzitter Raad van Commissarissen Sallcon BV (lid auditcommissie) > Lid selectiecommissie Koning Willem I prijs OostNederland > en een aantal bestuursfuncties, waarvan vijf voorzitterschappen

prof.dr. W.H.M. Zijm (lid RvC, plaatsvervangend voorzitter)

G. Braaksma BSc EE (lid RvC)

tot 16 mei 2013

vanaf 13 januari 2014

Functies: > Voltijds Hoogleraar Productie- en Operations Management, Universiteit Twente > Lid Raad van Toezicht Stichting ‘t Roessingh B.V. (Revalidatie-geneeskunde en technologie) > Lid Audit Commissie Stichting ‘t Roessingh > Lid Raad van Toezicht Programma Impuls Dynamisch Verkeersmanagement Vaarwegen > Wetenschappelijk Directeur Dutch Institute for Advanced Logistics (DINALOG) > Voorzitter International Scientific Advisory Board DINALOG > Lid Bestuur landelijke werkgroep Service Logistics Research > Lid Raad van Advies Stichting Duurzaam Heeten

Functies: > Vice president van Quality Sensata Technologies (tijdelijk) > Vice president en algemeen directeur Global Vehicle en Off-road Market > Directeur Sensata Technologies Holland B.V. > Lid bestuur IKT Almelo > Lid Industry Board Kennispark Twente

drs. C.W. van Willigen (algemeen directeur Oost NV)

Functies: > Lid Raad van Commissarissen COGAS > Lid Raad van Commissarissen DAR > Lid stichtingsbestuur TReNT > Lid Stichtingsbestuur WMC > Lid Stichtingsbestuur Gelderland Valoriseert

89

GRI tabel Het GRI verslaggevingraamwerk dient als een algemeen

Meer informatie over de directie en Raad van Commissaris-

Verslagprofiel

3.7 Specifieke beperkingen.

van externe assurance van het verslag.

4.5 Koppeling tussen vergoeding voor leden van hoogste

aanvaard systeem voor verslaggeving over de economische,

sen vindt u in het jaarverslag en op de website.

3.1 Verslagperiode.

Oost NV rapporteert over de gehele organisatie.

Jaarverslag wordt in eigen beheer opgemaakt, op de jaarreke-

bestuurslichaam en de prestaties van de organisatie.

ning vindt externe assurance plaats.

Er worden geen variabele vergoedingen toegekend.

1 januari 2013 tot en met 31 december 2013.

milieugerelateerde en sociale prestaties van een organisatie. Dit raamwerk is te vinden op de GRI website (www.globalre-

2.4 Locatie van het hoofdkantoor.

porting.org). Oost NV wil haar duurzaamheidverslaglegging

Enschede en Arnhem.

conform het GRI raamwerk verzorgen. In het jaarverslag

3.8 Basis voor verslaggeving over samenwerkingsverbanden en 3.2 Datum meest recente verslag.

dochterondernemingen.

Bestuursstructuur

4.6 Processen waarmee het hoogste bestuurslichaam waarborgt

Huidige verslag.

In dit verslag rapporteert Oost NV over de gehele organisatie

4.1 Bestuursstructuur.

dat strijdige belangen worden vermeden.

inclusief Participatiemaatschappij Oost Nederland NV (PPM

De Directie is verantwoordelijk voor het vraagstuk van MVO

Oost NV heeft in 2013 veel aandacht besteed aan integriteit

Oost). Oost NV is voor 97,5% aandeelhouder van PPM Oost.

en wordt daarbij ondersteund door de afdelingen. Tevens is

van medewerkers (er is o.a. een geheimhoudingsverklaring

een MVO coördinator aangesteld binnen de organisatie.

in de arbeidsovereenkomst opgenomen, er is een klokken-

2013 rapporteert Oost NV op basis van GRI 3.0 richtlijnen op

2.5 Aantal landen en namen van landen met grootschalige acti-

een applicatieniveau C en het GRI-niveau is ‘Self-declared’.

viteiten of met specifieke relevantie voor duurzaamheidkwesties

3.3 Verslaggevingcyclus.

Onderstaand wordt een overzicht gegeven van de standaard

die in het verslag aan de orde komen.

Jaarlijks.

informatievoorziening en prestatie-indicatoren die door Oost

Oost NV richt zich op Oost-Nederland voor wat betreft haar

NV bij een GRI applicatieniveau C gebruikt worden. Op de

dienstverlening.

laatste bladzijden staat de GRI inhoudsopgave met de verwijzingen naar het jaarverslag 2013.

3.9 De technieken en berekeningsgrondslagen voor gegevensme3.4 Contactpunt voor verslag.

tingen, waaronder de voor schattingen gebruikte aannames

4.2 Voorzitter hoogste bestuurslichaam/onafhankelijkheid.

Zie contactgegevens op de omslag van dit jaarverslag.

en de technieken die zijn toegepast op de samenstelling van de

In de gevallen waarin de vennootschap een tegenstrijdig

Strategie en analyse

indicatoren en de overige informatie in dit verslag.

belang heeft met de Directie of een van haar leden, wordt

4.7 Proces voor het bepalen van de kwalificaties en expertise van

Voor prestatie-indicatoren zie de informatie in het jaarver-

zij vertegenwoordigd door een der commissarissen, daartoe

de directie voor het sturen van de MVO-strategie.

door de Raad van Commissarissen aangewezen.

Daar waar het gaat om MVO zaken met betrekking tot inves-

3.5 Proces voor het bepalen van de inhoud van het verslag

slag. Voor de onderbouwing van geleverde prestaties laat

1.1 Verklaring voorzitter Directie over relevantie van duurzame

2.7 Afzetmarkten (geografische verdeling, sectoren die worden

(relevantie, prioritering van onderwerpen, vaststellen welke be-

Oost NV confirmation letters en evaluatieformulieren invul-

ontwikkeling voor de organisatie

bediend en soorten klanten/begunstigden).

langhebbenden het verslag naar verwachting zullen gebruiken).

len en ondertekenen door bedrijven.

en haar strategie.

Zie verslag van de directie.

Drie aandachtsgebieden:


viteiten), stakeholders en andere belanghebbenden.

Reikwijdte en afbakening van het verslag

2.6 Eigendomsstructuur en de rechtsvorm. Zie verslag van de directie.

luidersregeling en een jaarlijkse inventarisatie van nevenacti-

Oost NV kent drie aandachtsgebieden voor Maatschappelijk

3.10 Herformuleringen van eerdere verstrekte informatie. Niet van toepassing.

terings- of projectvoorstellen zijn de managers verantwoor4.3 Onafhankelijkheid enkelvoudige bestuursstructuur.

delijk voor de interne beleidstoets. De genoemde goed-

Niet van toepassing.

keurende gremia tonen zich hierbij betrokken door bij de plenaire behandeling van deze investerings- en projectvoor-

2.8 Bedrijfsomvang.

Verantwoord Ondernemen (MVO). De aandachtsgebieden zijn

Organisatieprofiel

Zie de kerncijfers in het jaarverslag en www.oostnv.nl./

vastgesteld in 2011 door de directie. Dit zijn de aandachtsge-

2.1 Naam organisatie.

medewerkers.

bieden op sociaal, milieu en economisch gebied.

3.11 Verandering in reikwijdte.

Commissarissen bijeengeroepen door middel van een schrif-

4.8 Intern ontwikkelde missieverklaringen en gedragscodes

Doelgroep:


telijke kennisgeving met vermelding van de te behandelen

die van belang zijn voor de MVO-prestaties, met de mate van

Zie voorblad.

4.4 Mechanismen voor aandeelhouders en personeel.

stellen nader in te gaan op MVO gerelateerde onderwerpen.

De aandeelhouders worden door de Directie of de Raad van

2.9 Significante veranderingen wat betreft omvang, structuur

De doelgroep voor dit verslag bestaat uit onze stakehol-

onderwerpen.

invoering ervan.

2.2 Producten en/of diensten.

of eigendom.

ders: klanten, investeerders, medewerkers, subsidiëntenen

GRI inhoudsopgave

De Algemene Vergadering van Aandeelhouders stelt de jaar-



Geen.

aandeelhouders.

3.12 GRI inhoudsopgave.

rekening vast en geeft decharge aan de leden van de Directie

Toetsing:

De bijgevoegde GRI Inhoudsopgave geeft aan waar in het

voor het gevoerde beheer en de Raad van Commissarissen

4.9 Procedures van de directie voor het overzien van de MVO-

2.3 Operationele structuur.

2.10 Onderscheidingen die tijdens verslaggevingperiode werden

De informatie voor het verslag is aangedragen door diverse

verslag de standaard onderdelen zijn te vinden die worden

voor het gehouden toezicht. Er is een ondernemingsraad die

prestaties, met inbegrip van relevante risico’s en kansen en

Oost NV is een naamloze vennootschap. De vennootschap

toegekend.

organisatieonderdelen.

genoemd in deze GRI tabel.

periodiek overleg heeft met de directie en minimaal eens per

naleving van internationaal overeengekomen standaarden en

heeft een directie en een Raad van Commissarissen die

Geen.

3.6 Afbakening van het verslag.

jaar met de Raad van Commissarissen.

principes.

Assurance

Er wordt periodiek een medewerkers tevredenheidsonderzoek


3.13 Beleid en huidige praktijk met betrekking tot het betrekken

uitgevoerd.

alle bevoegdheden heeft die door de wet aan de Raad van Commissarissen van een vennootschap worden toegekend.


De gegevens betreffen alle onderdelen van Oost NV.

91

4.10 Processen voor het evalueren van de eigen prestaties van de

Belanghebbenden

Prestatie-indicatoren

directie in het bijzonder betreffende MVO-prestaties.

4.14 Lijst van betrokken belanghebbenden.

Zie hoofdstuk MVO.

De stakeholders die zijn benoemd door Oost NV zijn:

Prestatie-indicator economisch/financieel

Met verhuurders is periodiek overleg verbeteringen welke

LA12 Percentage medewerkers dat regelmatig wordt ingelicht

HR7 Activiteiten waarvan is vastgesteld dat er een aanzienlijk

moeten leiden tot verbetering van klimaat en besparing van

omtrent prestatie- en loopbaanontwikkeling.

risico is van gevallen van (1) het ontnemen van het recht op de

energie. Er zijn in 2010 bij het afsluiten van nieuwe huurcon-

Oost NV kent een systeem van Resultaat- & Ontwikkelings-

uitoefening van de vrijheid van vereniging en collectieve

tracten hieromtrent concrete afspraken gemaakt.

gesprekken. Daarin vindt een beoordeling van het functio-

arbeidsonderhandelingen, of (2) kinderarbeid, of (3) gedwongen of

neren van de medewerker plaats en wordt tevens aandacht

verplichte arbeid, alsmede de maatregelen om dit uit te bannen.

aandeelhouders, klanten, investeerders, medewerkers en

EC1 Directe economische waarden die zijn gegenereerd en

Verplichtingen i.v.m. extern initiatieven

subsidiënten.

gedistribueerd, waaronder inkomsten, operationele kosten,

4.11 Toelichting over de toepassing van het voorzorgsprincipe.

Minimaal eens per jaar belegt de Directie een algemene aan-

personeelsvergoedingen, donaties en overige maatschappelijke

EN 28 Monetaire waarde van significante boetes en totaal

geschonken aan de ontwikkeling. De beoordeling gebeurt

Dergelijke activiteiten komen niet bij ons, noch bij onze

Zie de paragraaf met betrekking tot risicobeheer in de jaar-

deelhoudersvergadering. In deze vergadering legt de Directie

investeringen, ingehouden winst en betalingen aan kapitaal-

aantal niet-monetaire sancties wegens het niet naleven van

op basis van de resultaat afspraken die met medewerkers

deelnemingen of bedrijven waarvoor we werken, voor zover

rekening.

onder meer verantwoording af op het gebied van doelstellin-

verstrekkers en overheden.

milieuwet- en regelgeving.

wordt gemaakt. Naast terugkijken worden er ook afspraken

ons bekend is, voor.

gen, bedrijfsstrategie, beleid en financiële resultaten.

Zie jaarrekening in het jaarverslag.

Geen.

gemaakt over het werkprogramma en doelstellingen/ te

4.12 Extern ontwikkelde economische, milieugerelateerde en

behalen resultaten voor de komende periode.

Maatschappelijk prestatie-indicatoren

sociale handvesten, principes of standaarden die de organisatie

4.15 Selectie van belanghebbenden.

EC3 Dekking van de verplichtingen in verband met het vastge-

S07 Totaal aantal rechtszaken vanwege concurrentiebelem-

Oost NV treedt regelmatig in contact met haar stakeholders.

stelde (pensioen)uitkeringenplan van de organisatie.

Prestatie-indicator Sociaal: arbeidsomstandigheden

Daarnaast zijn er halfjaargesprekken (evaluatiegesprek). Deze

onderschrijft.

zijn per definitie tweerichtingsgesprekken. Het gaat niet

merend gedrag, anti-kartel en monopolistische praktijken,

Nederlandse Vereniging van Participatiebedrijven PPM Oost

De stakeholders zijn aandeelhouders, subsidiënten, klanten,

Zie informatie hieromtrent in de jaarrekening.

LA1 Totale personeelsbestand naar type werk, arbeidsovereen-

primair om een oordeel over het functioneren van de me-

alsmede de resultaten van deze rechtszaken.

is aangesloten bij de Nederlandse Vereniging van Participa-

investeerders, medewerkers, overheid en toezichthouders. De

komst en regio.

dewerker, maar meer om de wijze waarop situaties worden

Er zijn geen rechtszaken gevoerd.

tiebedrijven (NVP). De NVP hanteert een gedragscode, waar-

contacten vinden op periodieke basis plaats, maar soms ook

EC4 Significante financiële steun van een overheid.

Zie verslag van de directie en www.oostnv.nl/medewerkers.

besproken en opgelost. Het gesprek staat centraal. De rol

aan ook PPM Oost zich verbonden heeft.

naar aanleiding van specifieke ontwikkelingen.

De aandeelhouders van Oost NV zijn het ministerie van

van de leidinggevende is hier coachend en niet beoordelend.

S08 Monetaire waarde van significante boetes en totaal aantal

Economische Zaken en de Provincies Overijssel en

LA2 Totaal aantal en snelheid van personeelsverloop per leef-

Het halfjaargesprek is niet verplicht maar vindt plaats op

niet-monetaire sancties wegens het niet naleven van weten

initiatief van de medewerker of leidinggevende.

regelgeving.

European Venture Capital Association

4.16 Benadering van het betrekken van belanghebbenden,

Gelderland. Voor de financiële bijdrage van het ninisterie

tijdsgroep, geslacht en regio.

Het voorzieningen en waarderingssysteem van PPM Oost

waaronder de frequentie ervan per type en groep belanghebben-

en de Provincies zie de jaarrekening.


voldoet aan de richtlijnen van de European Private Equity and

den. Subsidiënten: middels jaarlijkse werkplannen, kwartaal-

Venture Capital Association (EVCA). In de richtlijnen van EVCA

rapportages (welke tevens mondeling worden toegelicht) en

EC7 Procedure voor lokale personeelswerving en aandeel van

LA4 Percentage medewerkers dat onder CAO valt.

geslacht, leeftijdsgroep, het behoren tot bepaalde maatschap-

staat de wijze waarop met voorzieningen en waarderingen

jaarverslag/jaarrekening.

het topkader dat afkomstig is uit de lokale gemeenschap of

Geen van de medewerkers vallen onder een CAO.

pelijke minderheid en andere indicatoren van diversiteit.

Prestatie-indicatoren voor productverantwoordelijkheid

van individuele participaties moet worden omgegaan.

Raad van Commissarissen: idem, 7 keer per jaar.

belangrijke bedrijfslocaties.


PR 5 Beleid ten aanzien van klanttevredenheid, met inbegrip van

Aandeelhouders: middels jaarverslag/jaarrekening.

We maken voornamelijk gebruik van de sociale media bij

LA7 Letsel, beroepsziekte, uitvaldagen en verzuimcijfers.

werving en selectie.


Corporate Governance (‘Code Tabaksblat’)

Geen. LA13 Onderverdeling van medewerkers per categorie naar

resultaten van onderzoek klanttevredenheid. LA14 Verhouding tussen basissalarissen van mannen en vrou-

Bij afronding van projecten worden er evaluatieformulieren

wen per medewerkerscategorie.

opgevraagd bij de betrokken projectpartners. Daarnaast wor-

Er is geen onderscheid in salariëring.

den de resultaten van ontwikkelingsmaatschappijen gemid-

Zie de bijlage Corporate Governance.

4.17 Onderwerpen en vraagstukken die naar voren zijn gekomen

Zie ook www.oostnv.nl/mvo.

door de betrokkenheid van belanghebbenden en hoe daarop

Milieuprestatie-indicatoren

LA10 Gemiddeld aantal uren dat een medewerker per jaar

door de organisatie is gereageerd.

EN 5 Energie die bespaard is door besparingen en efficiëntie-

besteedt aan opleidingen, onderverdeeld naar werknemers-

4.13 Lidmaatschap van verenigingen.

Onderwerpen betreffen doelstellingen, bedrijfsstrategie,

verbeteringen.

categorie.

Sociale prestatie-indicatoren: mensenrechten

Economische Zaken. In 2012 is een klanttevredenheidsonder-

Oost NV heeft als beleid dat er alleen lidmaatschappen

beleid en financiële resultaten.

Oost NV bezit geen eigen kantoorpanden maar huurt

In 2013 is gemiddeld per medewerker € 750 aan opleiding

HR4 Totaal aantal gevallen van discriminatie binnen de organi-

zoek uitgevoerd met goede beoordelingen. Op onze website

kantoorruimte in bedrijfsverzamelgebouwen.

besteed.

satie en de getroffen maatregelen.

is een klachtenprocedure opgenomen. Klachten worden door

Er is geen sprake van discriminatie.

onze directeur behandeld.

worden aangegaan als het daadwerkelijk een toegevoegde waarde heeft voor de onderneming.


deld eens in de vijf jaren geëvalueerd door het ministerie van

93

GRI Disclosures 1.1 Strategie en analyse 17 2.1 Naam organisatie omslag 2.2 Producten en diensten 12 2.3 Operationele structuur 13 2.4 Locatie hoofdkantoor 48 2.5

Landen van vestigingen

48

2.6 Eigendomsstructuur en rechtsvorm 48 2.7 Markten 12 2.8 Bedrijfsomvang 14 2.9

Significante organitorische wijzigingen

n.v.t.

2.10 Onderscheidingen n.v.t. 3.1 Verslagperiode 90 3.2 Voorgaand verslag n.v.t. 3.3 Verslaggevingcyclus 90 3.4 Contactgegevens omslag 3.5

Proces bepaling inhoud jaarverslag

90

3.6 Afbakening van jaarverslag n.v.t. 3.7

Specifieke beperkingen

n.v.t.

3.8

Basis verslaglegging dochters/samenwerkingsverbanden

20

3.9

De technieken en berekeningsgrondslagen voor gegevensmetingen, waaronder de voor schattingen gebruikte aan-

84

names en de technieken die zijn toegepast op de samenstelling van de indicatoren en de overige informatie in dit verslag

3.10 Herformuleringen eerdere verstrekte informatie n.v.t. 3.11 Verandering in reikwijdte n.v.t. 4.1 Bestuursstructuur 91 4.2 Voorzitter hoogste bestuurslichaam 91 4.3 Onafhankelijkheid leden enkelvoudige bestuursstructuur n.v.t. 4.4 Mechanismen voor aandeelhouders en personeel 91 4.5

Koppeling tussen vergoeding voor leden van hoogste bestuurslichaam en de prestaties van de organisatie

91

4.6

Processen waarmee het hoogste bestuurslichaam waarborgt dat strijdige belangen worden vermeden

91

4.14 Lijst van betrokken belanghebbenden 92 4.15

Selectie van belanghebbenden


92

95

Corporate Governance best practice bepalingen na. Het RvC-reglement is vervat in

De door de commissies voorbereide besluiten leggen we altijd

te vermelden dat het ‘aandeel Oost NV’ niet op de financiële

De visie van Oost NV op de oorspronkelijke corporate

III) de Raad van Commissarissen, de RvC;

hierover aan de Raad van Commissarissen. Niet toepasbaar

de statuten en het jaarverslag verschijnt standaard met een

ter goedkeuring voor aan de Raad van Commissarissen.

markten wordt verhandeld. Daarom is dit principe niet aan

governance code van december 2003 is vastgesteld door de

IV) de (Algemene vergadering van) Aandeelhouders, de AvA;

is de best practice bepaling die stelt dat een bestuurder voor

bericht van de Raad van Commissarissen. Een profielschets

De code stelt dat elke vorm en schijn van belangenverstrenge-

de orde. Aangezien zich onder de aandeelhouders van Oost

Algemene Vergadering van Aandeelhouders van Oost NV op

V) de audit van de financiële verslaggeving en de positie van de

een periode van maximaal vier jaar wordt benoemd. Oost

van de leden van de raad nemen we jaarlijks in het jaarver-

ling tussen vennootschap en commissarissen moet worden

NV geen institutionele beleggers bevinden, gaan we hier ver-

NV stemt het beloningsbeleid met haar aandeelhouders af

slag op. De bepalingen betreffende het toezicht van de raad

vermeden. Oost NV heeft in haar RvC geen bestuurders die nog

der niet in op de hierover opgenomen principes in de code.

en houdt zich aan de normen die binnen de overheid gelden.

op het bestuur leven we na in de reguliere raadsvergaderin-

actief zijn in het openbaar bestuur.

30 mei 2005. De visie is geactualiseerd op basis van de aan-

interne audit functie en van de externe accountant.

gepaste corporate governance code van december 2008. Per hoofdstuk geeft de code principes en nader uitgewerkte

Binnen die beloningsstructuur was het niet mogelijk een

gen. Verder bespreekt de raad minstens eenmaal per jaar

Op 9 december 2003 publiceerde de commissie Corporate

best practice bepalingen. Als bij Oost NV een principe dan

arbeidscontract voor bepaalde tijd aan te gaan.

buiten aanwezigheid van de directie zowel zijn eigen functio-

Mochten tegenstrijdige belangen aan de orde zijn, dan rap-

via de auditcommissaris meerdere malen per jaar (in de

Governance (de commissie Tabaksblat) “De Nederlandse

wel best practice bepaling niet (volledig) wordt toegepast c.q.

neren (en gewenste competenties) als dat van de individuele

porteren we hierover in het jaarverslag. De (systematiek van

reguliere vergaderingen) toezicht op het volgen van de interne

corporate governance code: Beginselen van deugdelijk onder-

niet toepasbaar is, geven we dit expliciet aan. Er volgt een

Oost NV volgt de code, voor zover van toepassing, waar het

commissarissen en de directie.

de) bezoldiging van de commissarissen is goedgekeurd door

procedures die verband houden met het opstellen en de

nemingsbestuur en best practice bepalingen”. De code verving

beschouwing op de codehoofdstukken (vet), de bijbehorende

de hoogte, samenstelling, vaststelling en openbaarmaking

de AvA. Het jaarverslag vermeldt het totale bezoldigingsbedrag

publicatie van het jaarverslag, de jaarrekening en de halfjaar-

het rapport “Corporate Governance in Nederland; De Veertig

principes en de daaraan gekoppelde best practice bepalingen.

van de bezoldiging van de directie betreft. Volledigheidshalve

Aangaande de onafhankelijkheid van de commissarissen

van de raad.

of kwartaalcijfers. De instrumenten die de directie daartoe

Aanbevelingen” uit 1997 van de commissie Peters. De code

Ten aanzien van de financiële verslaglegging houdt de raad

zij ook vermeld dat de directie en ook de medewerkers en

wordt wat hierover in de code is gesteld, met inbegrip van

is van toepassing op alle beursgenoteerde vennootschappen

Over de naleving en handhaving van de code rapporteren we

commissarissen geen aandelenbezit hebben, noch in Oost

de rapportageverplichting, gerespecteerd. We voldoen aan

Betreffende de bevoegdheden van de (Algemene vergadering

van de RvC (vergaderingen) en het handboek Administratieve

en trad in werking vanaf het boekjaar beginnend op of na 1

elk jaar in onze jaarverslagen. Dit onderwerp leggen we ter

NV, noch in de participaties van PPM Oost, noch direct, noch

de diverse bepalingen die de code stelt op het gebied van de

van) Aandeelhouders noemt de code Tabaksblat best practice

Organisatie. Met betrekking tot de informatieverstrekking van

januari 2004. De code is eind december 2008 geactualiseerd

bespreking voor aan de AvA van Oost NV, steeds als een apart

indirect. De vaststelling van de bezoldiging en de andere

deskundigheid en samenstelling van de raad: de gewenste

bepalingen die niet van toepassing zijn op de situatie bij Oost

PPM Oost aan groot- en minderheidsaandeelhouders merken

(commissie Frijns).

agendapunt. Ten aanzien van de principes en bepalingen die

arbeidsvoorwaarden gebeurt bij Oost NV door de Algemene

deskundigen, waaronder (zelfs) meerdere financiële experts

NV. Zo kent Oost NV geen financieringspreferente aandelen en

we op dat het bilaterale overleg tussen Oost NV en PPM Oost

onder taak en werkwijze van het bestuur (c.q. de directie)

Vergadering van Aandeelhouders.

per raad, zijn voor handen. Elke nieuw benoemde commis-

wordt er niet onderhands geboden op een bedrijfsonderdeel of

geformaliseerd is.

saris ontvangt een introductieprogramma waarbij we het hele

een deelneming. Ook vindt er geen certificering van aandelen plaats.

hanteert omvat onder andere de jaarplanner, de jaaragenda

Hoewel Oost NV geen beursgenoteerde vennootschap is, zijn

zijn opgenomen, geldt dat we deze in hoofdzaak al toepas-

de directie en RvC van Oost NV van opvatting dat de code op

sen. Het instrumentarium dat de directie daarvoor hanteert,

De pensioenregeling en de overeengekomen regeling voor

managementteam betrekken. Het aantal commissariaten van

onderdelen betekenisvol is voor een verdere implementatie

bestaat vooral uit het beleidsplan, de begroting en het op

vervroegd uittreden, voor zover deze bestaat, zijn conform

één persoon is zodanig beperkt dat een goede taakvervulling

van een goede corporate governance.

de organisatie toegesneden handboek administratieve

de reguliere arbeidsvoorwaarden van Oost NV medewerkers.

gewaarborgd is. Bij Oost NV kan een commissaris maximaal

Het principe van inzet van certificering van aandelen als

bepalingen uit de code na. De externe accountant bevragen we

organisatie.

We houden ons aan wat in de code is gesteld ten aanzien van

twee maal herbenoemd worden voor een periode van vier

middel om te voorkomen dat door afwezigheid ter AvA een

standaard in de RvC (en in de toekomst ook in de AvA) over zijn verklaring over de betrouwbaarheid van de jaarrekening.

In deze paragraaf geeft Oost NV aan op welke wijze en in

Betreffende de rol, benoeming, beloning en beoordeling van het functioneren van de externe accountant leven we de

de belangenverstrengeling tussen de vennootschap en de

jaar volgens een vastgesteld rooster van aftreden. Aan de rol

minderheid van aandeelhouders de besluitvorming naar haar

welke mate zij invulling geeft aan de naleving van de code.

Oost NV heeft met betrekking tot de relatie met PPM Oost

directie. Mocht belangenverstrengeling aan de orde zijn, dan

van de voorzitter van de raad en die van de secretaris c.q. het

hand zet, kunnen we niet toepassen. Bij Oost NV is statutair

Ook de directie en RvC van PPM Oost (Oost NV heeft een

een charter en een Service Level Agreement (SLA) opgesteld.

rapporteren we hierover in het jaarverslag.

secretariaat van de vennootschap geven we invulling conform

bepaald dat besluiten slechts met algemene stemmen kun-

Voorts rapporteren de directie en de raad aan de AvA over

ruim meerderheidsbelang) onderschrijven onze visie op de

We hanteren een checklist om de naleving te controleren van

het gestelde in de code.

nen worden genomen in een vergadering waarin het gehele

de onafhankelijkheid van de externe accountant. Ze brengen

corporate governance en hanteren deze voor PPM Oost.

alle bepalingen uit statuten, beleidsnotities en/of andere

Oost NV heeft voorzien in een zogenoemde klokkenluider-

kapitaal aanwezig of vertegenwoordigd is of in een tweede

een weloverwogen voordracht uit tot benoeming van een

documenten die hiervoor van belang zijn. In het jaarverslag

regeling.

Van de drie kerncommissies (audit, remuneratie, selectie &

vergadering met algemene stemmen ongeacht het aanwezige

externe accountant. Hiertoe maken directie en raad perio-

benoeming) kent Oost NV er twee (remuneratie en audit) per-

of vertegenwoordigde kapitaal.

diek, ten minste eenmaal in de vier jaar, een grondige beoor-

De code zelf is onderverdeeld in vijf hoofdstukken:

rapporteert de directie over de werking van het interne risico-

I) naleving en handhaving van de code;

beheersings- en controlesysteem. Dit systeem is binnen Oost

Met betrekking tot de taak en werkwijze van de Raad van

manent en één (selectie & benoeming) ad hoc. De controller

II) het bestuur;

NV bij de medewerkers bekend. Periodiek rapporteren we

Commissarissen leven we nagenoeg alle in de code vermelde

maakt geen deel uit van de audit commissie, wel is hij als gast

Inzake informatieverschaffing aan de aandeelhouders en de

de diverse entiteiten en capaciteiten waarin deze accountant

aanwezig bij de commissievergaderingen.

invloed die dit op het koersaandeel kan hebben, dienen we

functioneert.


deling van het functioneren van de externe accountant in

97

Colofon De benoeming van de externe accountant door de AvA vindt jaarlijks opnieuw plaats. Naar aanleiding van de controle van de jaarrekening betrekt de directie de externe accountant bij het opstellen van het

Oost-Nederland, mei 2014

werkplan van de financial controller. Oost NV heeft geen interne audit functionaris, de externe accountant beoordeelt de opzet en werking van het systeem van interne controle-

Ontwerp Neerlandsvlak, Zutphen

maatregelen. Bevindingen nemen we op in de Management Letter van de

Redactie Zoltan Laszlo, Oost NV

externe accountant. Deze Management Letter bespreken wij tijdens een raadsvergadering waar de externe accountant (actief) bij aanwezig is. De externe accountant rapporteert

Vormgeving Marise Euverink, Oost NV

Fotografie FreeImages NL Agency Shutterstock Drukker ....

datgene wat hij onder de aandacht van de directie en de raad wil brengen over zijn controle van de jaarrekening en de daaraan gerelateerde controles. Daarmee voldoen we aan de bepalingen behorende bij het laatste principe in de code “relatie en communicatie van de externe accountant met de organen van de vennootschap”.


99

Vestiging Arnhem Meander 601 Postbus 5215 6802 EE Arnhem t: 026 384 42 22 f: 026 384 42 44 Vestiging Enschede Hengelosestraat 585 Postbus 5518 7500 GM Enschede t: 053 851 68 51 f: 053 851 68 68 [email protected] www.oostnv.nl

Innovatie perspectieven

2013

Ontwikkelingsmaatschappij Oost Nederland

Dit jaarboek bevat een extra laag content, te ontdekken via de mobiele app ‘Layar’. Het werkt als volgt: Deze uitgave is verrijkt met Layar. Dit is aangeduid met een icoon op de pagina. De verrijkingen zijn te bekijken met de Layar applicatie.

1

2

3 view this page

HET WERKT ZO:

4 Deze uitgave is verrijkt met Layar. Dit is aangeduid met een icoon op de pagina. De verrijkingen zijn te bekijken met de Layar applicatie.

with

1

2

3 view this page

1. Download de gratis app via www.layar.com. HET WERKT ZO:

with

Scan

Scan Stap 1: Download de gratis Layar-app voor Android of iPhone, of update naar de laatste versie als je Layar al hebt.

Deze uitgave is verrijkt met Layar. Dit is aangeduid met een icoon op de pagina. De verrijkingen zijn te bekijken met de Layar applicatie.

1

2

3

Stap 1: Download de gratis Layar-app voor Android of iPhone, view of this update naar de page with laatste versie als je Layar al hebt.

HET WERKT ZO:

Stap 2: Vind pagina’s met het Layar logo.


4

Stap 3: Open Layar, houd de Stap 4: Houd de telefoon uitgave is verrijkt met Layar. Dit is 1 telefoon boven de pagina enDeze boven pagina, , aangeduid met een de icoon op de pagina. 'luister' De verrijkingen zijn te bekijken met de druk op ‘Scan’ om de actie teLayar 'bekijk' en 'zie' meer! applicatie. starten. HET WERKT ZO:

2

3 view this page

4

with

2. Ga naar de testimonials met het Layar-logo.

Scan



Stap 1: Download de gratis

1

Stap 2: Vind pagina’s met het

2 Layar-app voor Android of 3 Layar logo. iPhone, of update naar de laatste versie als je Layar al hebt. view

Stap 3: Open Layar, houd de telefoon boven de pagina en druk op ‘Scan’ om de actie te starten.

Stap 4: Houd de telefoon boven de pagina, 'luister', 'bekijk' en 'zie' meer!

Stap 3: Open Layar, houd de

Stap 4: Houd de telefoon boven de pagina, 'luister', druk op ‘Scan’ om de actie te 'bekijk' en 'zie' meer! Deze uitgave is verrijkt met Layar. Dit is 1 starten. aangeduid met een icoon op de pagina.

4telefoon boven de pagina en

2

3

4

De verrijkingen zijn te bekijken met de Layar applicatie.

this page with

HET WERKT ZO:


view this page

HET WERKT ZO: 3. Open de Layar-app en scan de pagina. with

Scan



1

HET WERKT ZO:

Stap 1:2Download de gratis Layar-app voor Android of iPhone, of update naar de laatste versie je Layar al view thisals page with hebt.

Stap 2:3Vind pagina’s met het Layar logo.

Stap 3:4Open Layar, houd de telefoon boven de pagina en druk op ‘Scan’ om de actie te starten.

Stap 4: Houd de telefoon boven de pagina, 'luister', Deze uitgave is verrijkt met Layar. Dit is 1 aangeduid meten een icoon de pagina. 'bekijk' 'zie'opmeer!

2


3


4

De verrijkingen zijn te bekijken met de Layar applicatie.

4. En ontdek een extra laag content, zoals een doorlink naar een website of het downloaden van publicaties. view this page

HET WERKT ZO:

with

Scan

Scan

Stap 1: Download de gratis Layar-app voor Android of iPhone, of update naar de laatste versie als je Layar al hebt.

Stap 1: Download de gratis Layar-app voor Android of iPhone, of update naar de laatste versie als je Layar al hebt.








Stap 3: Open Layar, houd de telefoon boven de pagina e druk op ‘Scan’ om de actie starten.

Inhoudsopgave Innovatieperspectieven 6 Onze prestaties 14 > Innoveren 16

Handelsmissie Chili - Feeding the Planet 18 Biobased - Parenco 20 Where science means business - RedMedTech Ventures 22 Drinkondersteuning en -monitoring - Obli 24 Draagbare geavanceerde gasdetector - Moped 26 Verf van de toekomst - Rolsma 28 Beeldbellen - Thermion 30 Bio hotmelts - Maan Group en Edel Group 32 Duurzame verlichting - Lightwaves 34

> Internationaliseren 56 Nieuw hoofdkantoor - Vreugdenhil Dairy Foods 58 Besparend en slimmer innoveren - Holland Innovative Twente 60 Internationale R&D activiteiten - Foseco 62 Industriële producten - Acro Associates 64 Geautomatiseerd distributiecentrum - Wehkamp.nl 66 ‘Booming’ High Tech in Twente - ZT Systems 68 Logistieke topper - iForce 70 E-mobility - Ananda 72

> Infrastructuur 74 Aanleg glasvezel - Breedbandverbindingen 76 Waar innovaties werken - Novio Tech Campus 78 Gelderland op de kaart - Logistics Valley 80 Business cases door open innovatie - Composietenprogramma 82

> Investeren 36

Verse eend - Eendenhouderij VSE 38 Oost NV in cijfers 84 Energie uit stromend water - Deepwater-Energy 40 App Lifecycle Platform - Service2Media 42 Innovatiecentra Oost-Nederland 86 Plaatwerk op maat - Heel Metaal 44 Preventieprogramma’s voor dieren - Blue4Green 46 Met Trymax NEO naar de top - Trymax Semiconductor 48 Hechten met één hand - Mellon Medical 50 Signalisatiesystemen - IMT 52 Verkoudheidsvirus bestrijdt kanker - ORCA Therapeutics 54

4


5

Oost NV Innovatieperspectieven

afnemers van onze diensten. Start-ups helpen we uit te groeien tot mkbbedrijven. Grote concerns betrekken we als “trekker” van innovatieconsortia en open innovatiecentra. Gemeenten en bedrijvenverenigingen helpen we bedrijventerreinen te herstructureren. Onze klanten werven we vanuit ons eigen netwerk. We krijgen ook “leads” vanuit intermediaire organisaties en onze samenwerkingspartners.

Samenwerkingspartners Maatschappelijke uitdagingen bieden kansen. Het bedrijfsleven kan hierop inspelen met innovaties die zorgen voor de groei van de economie en werkgelegenheid in Oost-Nederland. Wij bieden, als ontwikkelingsmaatschappij Oost NV (mkb-)bedrijven in onze regio innovatieperspectieven via internationalisering, inzet van revolverende fondsen, open innovatieprojecten en het leggen van verbindingen tussen bedrijven, kennis- en onderzoeksinstellingen, overheden, (top)sectoren en regio’s, zowel nationaal als internationaal. Economische groei en werkgelegenheid in Oost-Nederland vragen daarnaast vooral om het voorbij de kassa brengen van innovaties: van ‘tot aan de markt’, naar ‘op de markt’ en ‘op nieuwe, internationale markten’. Voor ons betekent dit een accentverschuiving richting (internationaal) business development. Tot slot vragen onze (mkb-)ondernemers naar ‘launching customers’ om als eerste de vruchten van innovaties te plukken.

Aandeelhouders Onze opdrachtgevers, de aandeelhouders van Ontwikkelingsmaatschappij Oost Nederland NV zijn het ministerie van Economische Zaken (55,9%), de provincie Gelderland (30,6%) en de provincie Overijssel (13,5%).

Klantengroepen Opererend in de driehoek overheid, kennisinstellingen en bedrijfsleven, richten we onze focus op innovatieve ondernemers: de belangrijkste 6


We werken nauw samen met onder meer de provincies Gelderland en Overijssel, ministeries, andere regionale ontwikkelingsmaatschappijen, hogescholen, universiteiten, onderzoeks- en kennisinstellingen, branche-en belangen organisaties, EVD/NFIA, en niet te vergeten Kennispark Twente, Kennispoort Zwolle, Stedendriehoek Innoveert, GreenTechAlliances powered by KiEMT, Food Valley, Health Valley, Kamer van Koophandel en de Regionale Centra voor Technologie. In het verlengde van deze eerstelijnsorganisaties legt Oost NV zich toe op tweedelijnsdienstverlening. Naar analogie vanuit de gezondheidszorg is dit principe te vergelijken met eerstelijnsdienstverlening van huisartsen versus tweedelijnsdienstverlening van specialisten in een streekziekenhuis. Voor het uitzetten van onze fondsen zijn banken, accountants en private investeerders van belang.

Visie en Missie

Visie: “Nederland in de top 5 Europese kennislanden in 2015.” Missie: “Bevorderen dat bedrijven in de topsectoren van de regio met succes innovatieve producten ontwikkelen en deze op internationale markten brengen, die enerzijds bijdragen aan de groei van de economie en werkgelegenheid in Oost-Nederland en anderzijds aan het aanpakken van de grote maatschappelijke uitdagingen.” 7

Thema’s en sectoren

Deze maatschappelijke uitdagingen vormen de leidraad voor het vaststellen van de thema’s voor onze projecten binnen de sectoren: Agro-Food, Life Sciences & Health, High Tech, Energie- & Milieutechnologie en de Maakindustrie.

PPM Oost financiert startende en doorgroeiende innovatieve mkb-ondernemers met risicokapitaal uit innovatiefondsen. Vanuit haar regionale verankering biedt PPM Oost ondernemers niet alleen groeikapitaal, maar ook kennis, netwerk en persoonlijke contacten. PPM Oost investeert met geld van de overheid in kansrijke, innovatieve bedrijven die bijdragen aan een florerende economie in Oost-Nederland.

Open innovatie Open innovatie versnelt de doorlooptijden van R&D tot marktintroducties, tegen gedeelde, dus lagere kosten. Een campus is hiervan het fysieke resultaat, inclusief de voor bijvoorbeeld starters aantrekkelijke ‘incubator’-functie en ‘shared facilities’. Op een campus of in een open innovatiecentrum treden grote bedrijven op als klant en vormen tegelijkertijd een reële exit voor start-ups. Launching customers stimuleren het versneld naar de markt brengen van innovaties, dus de groei van de economie en werkgelegenheid in Oost-Nederland.

€

> (Bedrijfs)Infrastructuur Bedrijfsomgeving biedt gemeenten en bedrijvenverenigingen begeleiding bij de revitalisering van bedrijventerreinen. Waar nodig helpen we ondernemers aan een aansluiting op glasvezelnetwerken. Met campusontwikkeling bieden we innovatieve bedrijven optimale gedeelde laboratorium faciliteiten en andere ‘shared facilities’ in een omgeving waar creativiteit, kruisbestuiving en vernieuwing tot klinkende resultaten leiden.

Proposities en kernactiviteiten Onze bedrijfsonderdelen hebben ieder een specifieke kernactiviteit als primaire focus. Daarnaast vervullen ze een ondersteunende rol bij onze overige kernactiviteiten. Per kernactiviteit hebben we heldere proposities geformuleerd om ons dienstenaanbod samen te vatten:

> Innoveren

Ontwikkeling & Innovatie biedt het regionale mkb kennis, toegang tot geld, netwerken en 1-op-1 contacten bij de realisatie en het naar de markt brengen van innovaties. Hiervoor vormen we consortia met meerdere bedrijven, kennisinstellingen, overheden. Het resultaat van onze business development activiteiten: open innovatiecentra, campusvorming en business cases die tot marktintroducties leiden.

> Investeren

> Internationalisering Investeringsbevordering biedt internationaal opererende bedrijven een ‘zachte landing’ in onze regio. Voor deze bedrijven verzorgen we ‘bidbook’-presentaties’ en ‘fact finding trips’ op maat; we organiseren handelsmissies, presentaties en bedrijfsbezoeken. Wij geven internationale bedrijven toegang tot onze brede regionale netwerken. Mkb-ondernemers uit onze regio helpen we te internatio naliseren door ‘matchmaking’ via ons wereldwijd netwerk van partners.

Meesters van de Toekomst Vanuit het netwerk van particuliere investeerders ‘Meesters van de Toekomst’ bieden we jaarlijks circa 200 starters en groeibedrijven advies en begeleiding naar financiering. 8


9

Het jaar 2013 Na vijf en een half jaar recessie lijkt de Nederlandse economie tot stilstand te komen. Het laatste kwartaal van 2013 vertoont echter tekenen van herstel: een economische groei van 0,7%. Ons economisch (topsectoren)beleid lijkt zijn vruchten af te werpen. Internationaliseren en innoveren bieden kansen om uit de recessie te komen. Een goed doordacht, consistent stimulerings beleid van onze opdrachtgevers is hiervoor evenzeer belangrijk als een uitvoeringsorganisatie, Oost NV, die dit beleid op regionaal niveau effectief weet uit te voeren. 2013 was het jaar van ons tienjarig jubileum: Oost NV, 10 jaar regionale groeiversneller. Naast onze reguliere activiteiten en aandachtsgebieden waren de belangrijkste ontwikkelingen: > Nieuwe sectoren: We richten onze aandacht naast de drie topsectoren waarin Oost-Nederland van oudsher sterk is, ook op de sectoren Energie& Milieutechnologie en de Maakindustrie. > Business development: Oost NV schuift op van kennis richting kassa, naar een positie in de waardeketen waar het tot waarde brengen van kennis harde euro’s oplevert. > Fondsmanagement: De rol van PPM Oost verandert steeds meer in die van fondsmanager van een groot aantal revolverende innovatiefondsen. > Internationalisering: In toenemende mate helpen we bedrijven in OostNederland hun internationaliseringsactiviteiten te verbreden.

Het ministerie van Economische Zaken blijft, naast aandeelhouder, de komende jaren ook subsidiënt van Oost NV. PPM Oost verzorgt de liaisonrol tussen het ministerie en het European Investment Fund (EIF) en de Nederlandse Venture Capital-markt met betrekking tot het Dutch Venture Initiative (DVI). De provincie Gelderland zorgt voor een aanvulling op onze basissubsidie door opdrachten op het gebied van ontwikkeling bedrijventerreinen, internationa lisering, fieldlabs, breedbandnetwerken, maakindustrie en logistiek. Naast Gelderse fondsen, waarvan PPM Oost fondsmanager is, krijgt de regionale economie verdere kapitaalinjecties. De provincie Gelderland besluit 10,6 miljoen euro aan extra middelen te storten in het fonds Gelderland voor Innovaties. Daarnaast is Topfonds Gelderland van start gegaan met een investering van 58 miljoen euro vanuit de provincie Gelderland, onder fondsmanagement van PPM Oost. De provincie Overijssel heeft een publiek fonds ingesteld met een omvang van 10 miljoen euro. Dit fonds is een ’voorloopfonds’ van het Innovatiefonds Overijssel (IFO) met een omvang van 42 miljoen euro, waarover nog definitieve besluitvorming volgt. De Regio Twente heeft te kennen gegeven het fondsmanagement van een op te richten Innovatiefonds Regio Twente te willen uitbesteden aan PPM Oost. Om dit mogelijk te maken, zijn de statuten van Oost NV en PPM Oost gewijzigd: Regio Twente is aandeelhouder van PPM Oost geworden, met één aandeel.

Onze drie aandeelhouders zorgen eind 2013 samen voor 20 miljoen euro extra storting in de vorm van aandelenkapitaal: het ministerie van Economische Zaken € 10 miljoen, de provincie Gelderland € 4 miljoen en de provincie Overijssel € 6 miljoen.

10 Innovatieperspectieven

11

Vooruitzichten 2014 Voor 2014 voorzien we de volgende ontwikkelingen: > Launching customers - We zien steeds meer vraag naar launching customers als instrument bij uitstek om de innovatieve producten van zowel grote als kleine bedrijven versneld naar de markt te brengen. Het gaat hierbij niet om het stimuleren van innovaties in de vorm van subsidies, maar om het kopen van hun innovatieve producten. > Nieuwe innovatiefondsen - Naast onze huidige financieringsinstrumenten zal PPM Oost als fondsmanager optreden voor de innovatiefondsen in oprichting voor Overijssel en Twente. > Breedband netwerken - Bijzonder aandachtsgebied van onze business unit ‘Bedrijfsomgeving’ is de begeleiding van de aanleg van glasvezel netwerken op bedrijventerreinen. > ‘Reshoring’ - Het terughalen van de productie uit lage lonen landen, daar waar mogelijk en efficiënt. Dit betekent het vinden van de juiste balans tussen wat bedrijven hier, ter plaatse, efficiënt kunnen produceren versus wat ze aan andere landen kunnen uitbesteden. We verwachten het doorzetten van een voorzichtig herstel van de economie met een matige groei. Dit vraagt om het continueren van beleid voor de stimulering van de groei van de economie en werkgelegenheid met de inzet van ons, als ontwikkelingsmaatschappij, die hiervoor eens te meer zijn meerwaarde bewijst.

Karin van Willigen algemeen directeur Oost NV


13

Prestatie Indicatoren

De strategie van Oost NV is gericht op de verdere versterking van de kennis- en de maakindustrie in Oost-Nederland. Oost NV versterkt enerzijds de economie en werkgelegenheid, anderzijds leveren we een bijdrage aan maatschappelijke uitdagingen in Oost-Nederland door de realisatie van strategische doel stellingen. Deze realisaties hebben we in een tabel opgenomen.

Prestatie-indicatoren In ontwikkeling zijnde business cases

149

Beoogde (in)directe arbeidsplaatsen

934

(In)directe (startende) deelnemende bedrijven

352

Projectvolume

€ 30,9 miljoen

Realisatie investeringsvolume Realisatie aantal investeringsprojecten Realisatie nieuwe arbeidsplaatsen Revitalisatie bestaande bedrijventerreinen

€ 156 miljoen 40 920 153 hectare

Nieuwe financieringen PPM Oost

55

Uitbreiding bestaande financieringen PPM Oost

36

Investeringen PPM Oost


Realisatie 2013

€ 26,7 miljoen

Scan deze pagina in via de mobiele app ‘Layar’ (www.layar.com) en download ons volledige jaarverslag.

15

Innoveren

> Innoveren - Ontwikkeling & Innovatie biedt het regionale mkb kennis, toegang tot geld, netwerken en 1-op-1 contacten bij de realisatie en het naar de markt brengen van innovaties. Hiervoor vormen we consortia met meerdere bedrijven, kennisinstellingen, overheden. Het resultaat van onze business development activiteiten: open innovatiecentra, campusvorming en business cases die tot marktintroducties leiden.


17

Feeding the Planet

Agro-Food

Handelsmissie Chili

Export is één van de belangrijkste factoren om de regionale economie te laten groeien. Chili heeft een open economie en een sterke Agro-Food sector. De belangrijkste exportproducten zijn groenten en fruit. Om hierop in te spelen organiseerde Oost NV een kleine handelsmissie in het kader van het project Feeding the Planet, samen met partners uit Italië en Frankrijk. Acht bedrijven bezochten Chili, waarvan vier uit Nederland. De missie bestond uit een matchmaking evenement, een conferentie en diverse bezoeken aan ministeries en kennisinstellingen. De deelnemende bedrijven wilden onder andere marktinformatie verzamelen, agenten vinden, contacten met nieuwe klanten leggen en gezamenlijke projecten opzetten. Het voedingstechnologiebedrijf FTNON vond een nieuwe handelsagent. PPO Fruit (Praktijkonderzoek Plant & Omgeving) maakte onder meer afspraken over het testen en op de markt introduceren van een nieuwe onderstam voor steenfruit (pruim, abrikoos, perzik en nectarine). Deze onderstam is door PPO Fruit zelf ontwikkeld. Een Nederlands consortium van bedrijven is verantwoordelijk voor de verkoop van licenties bij het naar de markt brengen van dit product.

Europese foodregio’s

Gezamenlijk business development.

De Europese Commissie financiert het project Feeding the Planet om sterke Europese food regio’s te ondersteunen bij hun gezamenlijke business development activiteiten buiten Europa. In dit kader helpen we vanuit Oost NV ook in 2014 bedrijven bij het betreden van de markten van Chili en Brazilië. www.feeding-the-planet.eu


19

Parenco

Energie- en Milieutechnologie

Biobased

Papierfabriek Parenco, een van de negen papierfabrieken in de Provincie Gelderland, start duurzame projecten die tot nieuwe bedrijfsactiviteiten kunnen leiden. De Provincie Gelderland ondersteunt twee van deze projecten financieel via de ‘Stadsregio Arnhem-Nijmegen’. Eén van de kortlopende projecten richt zich op efficiënte waterzuivering door het combineren van het water van de papierfabriek met het huishoudelijk afvalwater van de gemeentes Wageningen en Renkum. Deze combinatie maakt waterzuivering ook effectiever: in huishoudelijk afvalwater zitten meer nutriënten en het water van de papierfabriek heeft een hogere temperatuur. Oost NV helpt het bedrijf bij het verkrijgen van de benodigde investeringen en bij de gedeeltelijke uitbesteding van de waterzuiveringsactiviteiten aan het gespecialiseerde bedrijf GMB uit Opheusden.

Biorefinery

Efficiënte waterzuivering combineert papierfabriek en huishoudelijk afvalwater.

Een langlopend project is het ‘Biorefinery’ project dat de mogelijkheden van cellulose onderzoekt voor de productie van grondstoffen voor bioplastics en harsen. De onderzoeken vinden plaats op laboratoriumschaal bij Dyadic (Wageningen), MicCell Bioservices (Doetinchem), Han Biocentre (Nijmegen) en op productieschaal bij Parenco door Opure BV (Ede). Bumaga BV verzorgt de koppeling met andere papierfabrieken. Naast begeleiding van deze twee projecten is Oost NV betrokken bij de ontwikkeling van nieuwe projecten die van belang zijn voor de toekomst van de papierfabriek. www.parenco.com


21

RedMedTech Ventures

Life Sciences

Where science means business

We leven langer, waardoor onze zorgbehoefte toeneemt. Als samenleving kunnen we de kosten van die zorg echter nauwelijks meer opbrengen. Dit maatschappelijke vraagstuk is een economische kans voor ondernemers in de Life Sciences. Jonge innovatieve bedrijven spelen in op de groeiende zorgmarkt. Ze creëren banen, maken omzet en dragen bij aan onze welvaart. Deze ondernemingen ontstaan vaak vanuit wetenschappelijk onderzoek. Met dat onderzoek zit het in Nederland wel goed. Waar we minder sterk in zijn, is het vertalen van deze kennis naar commerciële of maatschappelijk nuttige producten en diensten.

Vertalen van kennis naar commerciële en maatschappelijk nuttige producten of diensten.

RedMedTech Ventures is het ondersteuningsprogramma voor Life Sciences & Health start-ups, gefinancierd door de provincies Gelderland, Overijssel en Noord-Brabant. RedMedTech Ventures helpt Life Sciences & Health start-ups in deze provincies naar een succesvolle marktintroductie of exit. Een van de start-ups die we hebben geholpen is Amphera: een bedrijf dat een nieuwe behandeling ontwikkelt voor een zeer agressieve vorm van kanker.

Uitvoering Het RedMedTech Ventures programma voert Oost NV uit samen met Health Valley, Radboudumc, Isala Klinieken, Rijnstate, MedTech Partners, Pivot Park, TU Eindhoven, Saxion Hogescholen en The Decision Group. Oost NV begeleidt Life Sciences & Health start-ups en zorgt voor het programmamanagement. www.redmedtechventures.nl


23

Obli

Life Sciences

Drinkondersteuning en -monitoring

Dehydratie of uitdroging bij ouderen is een groot gezondheidsprobleem. Het verhoogt het risico op ziekten of sterfte en is een belangrijke aanleiding voor ziekenhuisopnames. Tussen 15% en 40% van de ouderen in Europa drinkt minder dan de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid van 1.700 ml. Effectieve preventie begint bij het stimuleren van een gezonde leefstijl: voldoende en regelmatig drinken. Ondersteuning van mantelzorgers en professionele zorg is hierbij nodig. Obli herinnert gebruikers eraan dat ze regelmatig voldoende moeten drinken: simpel, intuïtief en effectief. Het registreert en communiceert het drinkgedrag ‘over the cloud’. Dit maakt het mogelijk dat mantelzorgers, ook als ze veraf wonen en niet dagelijks op bezoek komen, een oogje in het zeil kunnen houden. Dit geldt natuurlijk ook voor de thuiszorg, huisarts en specialist. Het instellen en bedienen van Obli is immers ook op afstand mogelijk.

Vochtinname

Effectieve preventie begint bij stimulering voldoende en regelmatig drinken.

Obli is ontwikkeld in nauwe samenwerking met zorgorganisaties in Duitsland (Caritas) en in Nederland (Sensire). In het najaar van 2013 hebben we een validatieproject uitgevoerd. De eerste resultaten uit dit project laten een stijging van de vochtinname zien van ruim 85% onder 20 proefpersonen (ouderen tussen de 68 en 93 jaar). Oost NV heeft de onderneming begeleid bij de invulling van de financieringsbehoefte. Obli heeft een innovatiekrediet ontvangen vanuit het fonds Gelderland voor Innovaties, een innovatiefonds van PPM Oost. www.obli.info


25

Moped Analyseren afzonderlijke verbindingen door kleine draagbare detectieapparaten.

High Tech

Draagbare geavanceerde gasdetector

Snel en adequaat reageren bij situaties waar wellicht schadelijke stoffen zijn vrijgekomen is cruciaal, zeker in deze tijd waarin social media calamiteiten zeer snel oppikken. Antwoord op deze uitdaging is de ontwikkeling van kleine draagbare detectieapparaten, die ter plekke afzonderlijke verbindingen analyseren. Hiermee is direct duidelijk welke van de vele schadelijke stoffen bij een calamiteit zijn vrijgekomen. Deze mobiele gasdetector (MOPED: MicroGC-PED) is ontwikkeld in een samenwerkingsverband tussen het Nederlandse MEMSbedrijf QMicro en verschillende Duitse organisaties. De combinatie van scheiding op basis van microgaschromatografie en detectie door sensitieve plasma-emissie maakt snelle en zeer precieze detectie mogelijk van verschillende stoffen en stofgroepen.

Cross-over Dit project is een mooi voorbeeld van samenwerking tussen Duitse en Nederlandse bedrijven en kennisinstellingen. De combinatie van de kennis die Qmicro heeft op het vlak van MEMS-toepassingen met de door de Universiteit Münster ontwikkelde detector en de ‘materiaal-oppervlakte’ expertise van Tascon zorgt voor een volledig geminiaturiseerde oplossing. Binnen DIAMANT, een majeur Interreg programma, zijn 20 partners actief in zes deelprojecten. De drie kernpartners zijn: leadpartner Oost NV en de Duitse clusterorganisaties Cluster NanoMikro+WerkstoffePhotonik NordRheinWestfalen (NMWP.NRW) en Nano- und Materialinnovationen Niedersachsen (NMN). www.diamant-euregio.nl www.qmicro.nl www.uni-muenster.de/Chemie.ac www.tascon.eu 26 Innovatieperspectieven

27

Rolsma

Agr0-Food

Verf van de toekomst

Kiezen voor duurzame verf aantrekkelijker.

De schildersbranche werkt nog veel met verf die diverse chemische stoffen bevat. Deze stoffen zijn niet alleen slecht voor het milieu maar ook voor de gezondheid. Jaren geleden kwamen duurzame biobased verfsystemen in opkomst op basis van 100% herwinbare plantaardige oliën. Deze hoogwaardige biologische lijnolieverven hebben een goede kwaliteit en een langere levensduur. Toch waren afnemers terughoudend, onder andere vanwege de trage droogtijd en het beperkte kleurassortiment. Rolsma Lijnolieverven introduceert de biobased lijnolieverf opnieuw, maar met een duidelijke verbeterslag. Zo is de droogtijd aanzienlijk verkort en het kleurenassortiment flink uitgebreid. Rolsma neemt drempels weg, waardoor het kiezen voor duurzame verf aantrekkelijker wordt. Ze werken aan een opleidingsinstituut voor de schildersbranche en aan een kennisnetwerk voor productontwikkeling in samenwerking met partners uit het onderwijs. Hierdoor kan Rolsma toekomstige vragen over biobased verf en gezondheidseffecten makkelijker beantwoorden.

Innovatiefonds Overijssel In samenwerking met Kennispark hielp Oost NV Rolsma de business case te verrijken en ondersteunde in het verkrijgen van financiering uit het Innovatiefonds Overijssel, waarvoor PPM Oost de aanvragen beoordeelde. www.rolsmavakverf.nl


29

Thermion

Life Sciences

Beeldbellen

FaceTalk™ biedt artsen, verpleegkundigen en patiënten de mogelijkheid te communiceren en gegevens uit te wisselen via een hoogwaardige video verbinding. Dit is een zorgvernieuwing met als voordelen het multidisciplinair opstellen van behandelplannen en besparing van reistijden voor de patiënt. Eind 2013 is een eerste verkennend onderzoek uitgevoerd naar de mogelijkheden van het gebruik van FaceTalk™ bij patiënten van de huisarts, fysio therapeut en logopedie. De resultaten waren positief. Het gezondheidscentrum Thermion deed vervolgens een diepgaand onderzoek naar de invoering van FaceTalk™ in de praktijk. Thermion onderzocht de specifieke wensen van verschillende patiëntengroepen en deed aanbevelingen voor de zorgpraktijk.

FaceTalk: communiceren via hoogwaardige videoverbinding.

Thermion is een eerstelijns gezondheidscentrum met o.a. huisartsen, fysiotherapie, verloskunde, een jeugdtandarts, ergotherapie en een apotheek. Ook het Radboudumc, de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN), de GGD Zuid Gelderland en het Sociaal Wijkteam Nijmegen Noord zijn hier gevestigd.

Versnelde marktintroducties Thermion maakt deel uit van Embedded Field Labs, samen met drie andere (zorg)locaties in Gelderland. Dit zijn testomgevingen waarin eindgebruikers van zorginnovatieprojecten participeren om te komen tot versnelde marktintroducties van innovaties. Oost NV coördineert en begeleidt het proces om professionals in de zorgpraktijk in contact te brengen met FaceTalk™. Op de lange termijn zorgt dit voor draagvlak bij professionals en brengt nieuwe inzichten in patiëntgroepen voor een snellere invoering in de dagelijkse praktijk. www.agcthermion.nl


31

Maan Group en Edel Group

High Tech

Bio hotmelts

Smeltlijm, gemaakt van thermoplasten, de zogenoemde hotmelts, past men in de industrie op grote schaal toe voor het verlijmen van materialen. Deze hotmelts zijn biologisch niet afbreekbaar, noch te composteren. De Maan Group nam samen met de Edel Group in twee projecten de uitdaging aan om een bio-hotmelt te ontwikkelen voor verschillende toepassingsmogelijkheden. Maan ontwikkelde een ‘Spiderplug’ voor het verstekken van plantjes. Deze plug is gemaakt van een biologisch afbreekbare hotmelt met een spinnenwebachtige structuur. Het laat de planten ongehinderd groeien en breekt vanzelf af of composteert op een vooraf gedefinieerde tijdstip. Zo blijft de plug gegarandeerd intact tijdens het verpotten. Afgedankte vloerbedekking gebruikt bij tentoonstellingen en beurzen gaat vaak naar de stort of verbrandingsoven. Dit belast het milieu enorm. Als oplossing voor dit probleem wilde Edel Group een volledig composteerbaar tapijt ontwikkelen. Samen met Maan en Applied Polymer Innovations (API) ontwikkelde Edel Group een composteerbare hotmelt die voldoet aan de gestelde eisen voor de verwerking op een bestaande productiemachine voor het aanbrengen van hotmelt op getufte weefsels.

Biologisch afbreekbare hotmelt.

Projectpartners Oost NV bracht de verschillende projectpartners bij elkaar, waaronder Wageningen UR en Applied Polymer Innovations en regelde de financiering bij de afdeling Economische Innovatie van de Provincie Overijssel. www.maangroup.nl www.edel.nl


33

Lightwaves

High Tech

Duurzame verlichting

Intelligente, duurzame verlichting.

In 2011 vatte Janmaarten Batstra van Lightwaves het plan op een bedrijf te starten dat zich richt op de opkomende markt van intelligente, duurzame verlichting. In de zoektocht naar investeerders kwam Janmaarten Batstra in contact met Meesters van de Toekomst. Meesters van de Toekomst hielp hem met het aanscherpen van het businessplan en om zijn propositie helder te formuleren richting potentiële investeerders. Bij de door Meesters van de Toekomst verzorgde training scherpte Batstra zijn pitch verder aan en kreeg hij vooral praktische tips: “Hoe ziet een investeerder een pitch? Waar let hij/zij op? En wat zijn de ‘do’s & dont’s’?” In de periode daarna kreeg Batstra meerdere malen de gelegenheid zijn plannen te presenteren aan een groep potentiële investeerders. De hierbij opgedane ervaring was nuttig, maar leidde niet gelijk tot het gewenste resultaat. Een publicatie in TOM Magazine, gefaciliteerd door Meesters van de Toekomst, onder de rubriek ‘Investeerder Gezocht’ leverde hem contacten op met drie geïnteresseerde partijen. Dit leidde wel tot een investering die Batstra in staat stelde zijn businessplan uit te voeren.

Projectpartners “Ik heb gemerkt dat een absolute voorwaarde voor een investeerder vertrouwen is. En het vinden van vertrouwen, over en weer, werkt beter in een individueel gesprek. Daarom juich ik het plan toe om 1-op-1 gesprekken te organiseren tussen start-ups en investeerders”, zegt Janmaarten Batstra. www.lightwaves.nl www.meestersvandetoekomst.nl 34 Innovatieperspectieven

35

Investeren

> Investeren - PPM Oost financiert startende en doorgroeiende innovatieve mkb-ondernemers met risicokapitaal uit innovatiefondsen. Vanuit haar regionale verankering biedt PPM Oost ondernemers niet alleen groeikapitaal, maar ook kennis, netwerk en persoonlijke contacten. PPM Oost investeert met geld van de overheid in kansrijke, innovatieve bedrijven die bijdragen aan een florerende economie in Oost-Nederland.


37

Eendenhouderij VSE

Agro-Food

Verse eend

Wie denkt dat pekingeenden daadwerkelijk uit Peking (China) komen, heeft het mis. Sinds 1952 is het Harderwijkse VSE specialist in het produceren van pekingeendenvlees. Jaarlijks slacht VSE zo’n vier miljoen eenden. Maar het bedrijf wil verder. “Er zijn nog maar weinig mensen die met een hele eend uit de voeten kunnen”, stelt directeur John Langeslag. “Ga maar na: hoe vaak bereid je zelf een complete pekingeend?” Al meer dan zestig jaar is eendenhouderij VSE een belangrijke bron van inkomsten voor de mensen uit Harderwijk en omstreken. Het bedrijf leverde in eerste instantie voornamelijk diepvrieseenden, maar dat begint langzaam te veranderen. “We proberen nu een bredere markt aan te spreken door eenden in stukken te delen. Filet, dijenvlees, eendenborst, dat soort dingen.” Door die verschuiving kan VSE nu ook meer verse producten uitleveren aan winkels en supermarkten. Om aan die behoefte te voldoen, moet VSE uitbreiden. Een voormalige ganzenhal moet in de toekomst worden ingezet om onder meer eenden te delen in borststuk en dijen.

John Langeslag, directeur

Uitbreiden om verse producten te leveren aan winkels en supermarkten.

Investeren in groei PPM Oost financierde uit de MKB Kredietfaciliteit Gelderland (MKG) voor een gedeelte dit grootschalige project, dat er bovendien voor zorgt dat VSE op termijn 4,5 miljoen eenden per jaar kan slachten. “Wij hadden een stuk financiering nodig om te kunnen groeien. Dankzij MKG wordt dat nu mogelijk en gaan we mee met de trend van de consument: meer verse producten bereiden.” www.eendengerechten.nl www.kronenhof.nl


39

Deepwater-Energy

Energie- & Milieutechnologie

Energie opwekken uit stromend water

Het winnen van energie op plekken waar dat tot nu toe niet kon. DeepwaterEnergy uit Arnhem krijgt het voor elkaar. Het bedrijf van Jaap Ory en Dolf Pasman brengt de Oryon Watermill op de markt: een nieuwe horizontaal draaiende waterturbine die energie opwekt uit langzaam stromend water. Een wereldwijde innovatie die het begrip ‘groene energie’ nieuw elan geeft. De Oryon Watermill kan energie opwekken bij een rivierstroming van slechts 1 meter per seconde. Daardoor kan de Watermill op liefst 60 procent van de wereldwijde rivieroppervlakten worden ingezet. Het apparaat biedt ook andere voordelen: “Vissen kunnen gewoon zwemmen in een rivier waar de turbine is geplaatst. Een veel minder milieubelastende oplossing dan normale waterturbines”, zegt Ory.

Proof-of-concept Om de Oryon Watermill tot een succes te maken, heeft Deepwater-Energy een innovatiekrediet ontvangen uit het fonds Gelderland voor Innovaties. Ory: “Als start-up heb je soms een duwtje in de rug nodig. Dankzij de lening hebben we onze ‘proof-of-concept’ kunnen doen. We weten nu dat het werkt en hopen in 2014 de Oryon Watermill daadwerkelijk te kunnen verkopen.”

Jaap Ory, directeur

www.deepwater-energy.com

Energie opwekken zelfs uit langzaam stromend water. 40 Innovatieperspectieven

41

Service2Media

High Tech

App Lifecycle Platform

Applicaties geschikt voor meerdere platformen.

Achmea, Ajax en de Nederlandse politie. Zo maar drie partijen die inmiddels een nauwe samenwerking zijn aangegaan met Service2Media, een grote speler op het gebied van app-ontwikkeling voor mobiele telefoon en tablet. “Met onze kennis zijn wij in staat moeilijke en vooral veilige applicaties te ontwikkelen die voor meerdere platformen geschikt zijn”, zegt Marcel Smit, directeur van het Enschedese bedrijf. Denk aan Google’s Android of Windows Phone van Microsoft, zij gebruiken andere programmeertalen en technieken dan Apple iPhone. Daardoor zien ondernemingen zich vaak gedwongen meerdere apps te bouwen, die hetzelfde moeten doen.

Marcel Smit, directeur

Service2Media heeft een platform gebouwd, dat ervoor zorgt dat een app gemakkelijk op meerdere besturingssystemen draait. Het App Lifecycle Platform M2Active zorgt ervoor dat grote ondernemingen eenvoudiger diverse apps kunnen maken, zonder elke keer from scratch te hoeven beginnen bij bedrijven waar veiligheid en functionaliteit bovenaan staan. Zo maakte Service2Media al de Rabo Bankieren app en de Achmea Interpolis autoschade declaratie app. “De mobiele markt gaat razendsnel. We moeten dus altijd op de hoogte zijn van de nieuwste technieken en innovaties, maar dat zorgt er wel voor dat we veel moeten investeren”, volgens Smit.

Internationaliseren Service2Media, dat ook een app voor Al Jazeera maakte, heeft een financiering ontvangen uit het Participatiefonds PPM Oost. De investering geeft het bedrijf de mogelijkheid nog verder te internationaliseren en uiteindelijk een top drie positie te bereiken, wereldwijd. 42 Innovatieperspectieven

www.service2media.com

43

Heel Metaal Zelf ontwikkelde sneeuwschep breed in de markt gezet.

Maakindustrie

Plaatwerk op maat

Of het nu gaat om inbouw openhaarden, bankjes, fietsbeugels of picknicksets, Heel Metaal levert het. Het Doesburgse bedrijf is als toeleverancier al jaren een begrip op het gebied van plaatwerk, maar neemt nu de touwtjes helemaal in eigen handen. “Onze zelf ontwikkelde sneeuwschep is inmiddels breed in de markt gezet”, zegt directeur Hendrik Vels van Heel Metaal trots. Dat is een prestatie om van onder de indruk te zijn. Want met de economische crisis in het achterhoofd verkeerde dit bedrijf lange tijd in zwaar weer. Dankzij een lening uit de MKB Kredietfaciliteit Gelderland (MKG) van PPM Oost kon Heel Metaal zichzelf blijven ontwikkelen. “PPM Oost heeft ons echt door de crisis gesleept. In die periode was het echt overleven. In onze branche moet je ook up-to-date blijven. Het machinepark moest van een bepaald niveau zijn en tegelijkertijd wilden we de sneeuwschep produceren”, zegt Vels.

Toekomst “Dankzij het geld van MKG hadden we de mogelijkheid om dat allemaal voor te financieren. Daardoor zitten we nu weer in een veel rustiger vaarwater”, verklaart Vels. “En het mooie is: we kunnen nu weer ondernemen en nadenken over de toekomst. En dat is uiteindelijk het leukste.” www.heelmetaal.nl Hendrik en Elja Vels, directeuren


45

Blue4Green

Agro-Food

Preventieprogramma’s voor dieren

Mobiel handheld laboratorium meet direct gezondheid dieren.

Meten is weten. Het lijkt een cliché, maar bij Blue4Green uit Enschede is dit letterlijk het geval. Het bedrijf maakt preventieprogramma’s voor dieren, door zoveel mogelijk data te verzamelen. “Zo voorkomen we dat dieren ziek worden. Dat is van wereldbelang: we staan voor een enorme uitdaging om iedereen van voedsel te voorzien”, zegt Daan Sistermans, directeur van Blue4Green. De wereldbevolking groeit de aankomende jaren van zes naar negen miljard. “En de welvaart groeit net zo hard mee”, voegt Sistermans daar aan toe. “Er moet dus veel meer voedsel geproduceerd worden, het liefst met gezondere dieren.” Blue4Green heeft een mobiel handheld laboratorium ontwikkeld, dat met een druppeltje bloed van een koe direct de nodige data over zijn gezondheid geeft. Deze gegevens combineren we in de ‘cloud’ met andere informatie. “Dankzij deze gegevens kunnen we voorkomen dat koeien ziek worden. Zo worden ze ouder en hebben minder medicijnen en antibiotica nodig. Dat is niet alleen gunstig voor melkveehouders, maar ook voor het welzijn van de dieren zelf.”

Wereldwijd Het is de bedoeling dat Blue4Green haar preventieprogramma’s naar de grote melkregio’s in de wereld gaat brengen. Via het Innovatiefonds Overijssel investeert PPM Oost in het Enschedese bedrijf. “Met de hulp van PPM Oost kunnen we verder internationaliseren. We willen naar de melkgebieden in de VS, Duitsland, Engeland, Australië en Nieuw-Zeeland. Zonder de financiering zou dat niet mogelijk zijn.” Daan Sistermans, directeur 46 Innovatieperspectieven

www.gezondekoe.nl www.blue4green.com 47

Trymax Semiconductor

Maakindustrie

Met Trymax NEO naar de top 3

Computers, laptops, mobiele telefoons. Apparaten die niet meer zijn weg te denken uit onze maatschappij. Deze producten worden allemaal aangestuurd door micro-chips. Trymax Semiconductor uit Nijmegen richt zich op het bewerken van micro-chips met behulp van plasmatechnologie, waarbij dunne lagen verwijderd worden van de wafer, een belangrijk onderdeel in de fabricage van chips. “We willen naar een top 3 positie in de markt”, zegt Leo Meijer, directeur van de Trymax Holding. Het Nijmeegse techbedrijf heeft met de Trymax Semiconductor NEO-series een nieuwe lijn machines ontwikkeld die het verwijderen van lagen op de wafer mogelijk maakt. Dat is niet nieuw, maar de wijze waarop dat gaat zeker wel. “Ons apparaat is volledig digitaal. Alle processen binnen de NEO gaan via de nieuwste communicatietechnieken en dat is wel echt een groot verschil ten opzichte van anderen. Bovendien hebben we de machine zo ontworpen dat je de NEO met minimaal onderhoud in bedrijf kunt houden. Dat is voordelig.”

Leo Meijer en Ludo Vandenberk, directeuren

Sterke groei

Bewerken micro-chips met plasmatechnologie.

Inmiddels zijn er wereldwijd zo’n dertig NEO-machines operationeel. “We maken nu vijftien tot twintig NEO’s per jaar. Dit aantal is sterk groeiende. Als klein bedrijf een uitdaging, we moeten constant voorfinancieren.” Trymax Semiconductor heeft een financiering ontvangen uit de MKB Kredietfaciliteit Gelderland (MKG). “We willen uiteindelijk een van de belangrijkste spelers worden en PPM Oost helpt hier enorm bij.” www.trymax.nl


49

Mellon Medical

Life Sciences

Hechten met één hand

Hechten gebeurt al eeuwen op ongeveer dezelfde manier: met twee handen. Volgens Mellon Medical uit Nijmegen kan dat anders en beter: met één hand. Mellon Medical ontwikkelt een medisch instrument voor een eenhandige hechttechniek, de Mellon 1. Met een financiering uit het Innovatie- en Investeringsfonds Gelderland (IIG) en ondersteuning van fondsbeheerder PPM Oost hoopt Mellon Medical het hechten revolutionair te veranderen. Lieuwke de Jong, directeur

Mellon Medical wil een instrument op de markt brengen, dat zorgt voor meer controle en gemak voor de chirurg. Directeur Lieuwke de Jong: “Als dat lukt, kan de chirurg betere en nauwkeurigere hechtingen zetten en de operatie sneller verrichten. Vooral de snelheid komt de patiënt ten goede bij bepaalde ingrepen, bijvoorbeeld bij het aanleggen van een verbinding tussen bloedvaten naar de hersenen.” De Jong: “Snel en nauwkeurig vaatverbindingen kunnen leggen, voorkomt bepaalde complicaties, wat tot minder lange ziekenhuisopname leidt, waardoor we kosten kunnen reduceren.”

Medisch instrument voor éénhandige hechttechniek.

Combinatie De Jong is blij met de financiering vanuit het IIG en gelooft erg in de combinatie tussen overheid en ondernemers. “De overheid is er voor de weten regelgeving, financiering en bijvoorbeeld toegang tot universiteiten. De ondernemer zorgt voor de drive en het ondernemerschap. Ik verwacht dat de overheden Mellon Medical kunnen ondersteunen als we straks willen uitbreiden.” www.mellonmedical.com


51

IMT

Maakindustrie

Signalisatie verlichting voor boorplatformen

Signalisatiesystemen hebben de toekomst.

Singapore, Duitsland, Engeland. Zo maar drie landen waar het Culemborgse IMT vertegenwoordigd is. Dit internationaal georiënteerde bedrijf maakt signalisatiesystemen voor de offshore industrie. Met veiligheid in het achterhoofd ontwierp IMT een compleet nieuw signalisatiesysteem voor helidecks op boorplatformen, zodat helikopters daarop veiliger dan ooit kunnen landen. Signalisatiesystemen hebben de toekomst. “Als gevolg van strengere regelgeving die door de Engelse luchtvaartautoriteit is opgelegd, zullen uiteindelijk alle landen deze veilige landingsplaatsen eisen”, vertelt Raynaud Mignot, directeur van IMT. “Wij voldoen aan die regelgeving met onze nieuwe installatie. Ons systeem is praktisch onderhoudsvrij en heeft een lamptechniek die erg lang meegaat. Grote oliebedrijven kunnen daardoor in feite geen ‘nee’ meer zeggen.” “De hele markt kijkt naar ons concept. Onze techniek is vooral interessant op plekken waar onderhoud erg complex en dus duur is. Daarom is de boorplatformindustrie zo interessant: daar kun je immers lastig bijkomen.”

Netwerk

Raynaud Mignot, directeur

IMT levert signalisatiesystemen op diverse continenten, maar het bedrijf wil meer. “We willen verder internationaliseren. Denk aan geografische markten als De Golf van Mexico en West-Afrika.” Om die groei te kunnen realiseren, ondersteunt PPM Oost IMT inmiddels al zo’n vijf jaar. “Ze hebben ons enorm geholpen met hun netwerk. Ze leggen contacten met banken en bemoeien zich op een prettige wijze met onze bedrijfsvoering. En dat is maar goed ook: we hebben namelijk nog lang niet alle potentiële markten aangeboord.” www.circle-and-h.com


53

ORCA Therapeutics

Life Sciences

Kanker bestrijden met een verkoudheidsvirus

Kanker bestrijden met een mild verkoudheidsvirus. Het klinkt misschien gek, maar ORCA Therapeutics uit Nijmegen doet het. Dat betekent niet alleen minder ellende voor een patiënt, maar vooral: een wereldwijde innovatie op het gebied van kankerbestrijding. “Succesvol zijn en tegelijkertijd patiënten genezen: wie wil dat nu niet?”, zegt Janneke Meulenberg, directeur van ORCA Therapeutics.

Wereldwijde innovatie op het gebied van kankerbestrijding.

Het idee om virussen te gebruiken om andere ziektes te bestrijden, is niet nieuw. “Veel virussen hebben eigenschappen die je goed kunt inzetten voor andere doeleinden”, zegt Meulenberg. Ze heeft in haar werkzame leven veel ervaring opgedaan op dit gebied. “Er zijn in de medische wereld veel onderzoekers die allerlei ideeën hebben, maar een product op de markt zetten? Dat gebeurt veel te weinig.” ORCA Therapeutics zit met haar medicijn momenteel in de pre-klinische fase van ontwikkeling. Meulenberg: “We hebben lang onderzoek gedaan naar de precieze bestanddelen die in ons virus moeten zitten. Ons medicijn bereikt uiteindelijk twee doelen. Het ruimt niet alleen de kwade tumorcellen op, maar moet ook voorkomen dat de kanker terugkomt. Dat is mooi, maar we hebben nog een lange weg te gaan.”

Fundraising

Janneke Meulenberg, directeur 54 Innovatieperspectieven

Die lange weg kost veel geld. ORCA Therapeutics heeft via PPM Oost een investering ontvangen van het Innovatie- en Investeringsfonds Gelderland (IIG). “We zijn constant bezig met fundraising. Door de investering vanuit IIG hebben we een stap in de goede richting gezet, maar we hebben nog meer nodig. Ik heb zeker vertrouwen dat het ons gaat lukken.” www.orca-therapeutics.com

55

Internationaliseren

> Internationaliseren - Investeringsbevordering biedt internationaal opererende bedrijven een ‘zachte landing’ in onze regio. Voor deze bedrijven verzorgen we ‘bidbook’-presentaties’ en ‘fact finding trips’ op maat; we organiseren handelsmissies, presentaties en bedrijfsbezoeken. Wij geven internationale bedrijven toegang tot onze brede regionale netwerken. Mkb-ondernemers uit onze regio helpen we te internationaliseren door ‘matchmaking’ via ons wereldwijd netwerk van partners.


57

Vreugdenhil Dairy Foods

Agro-Food

Nieuw hoofdkantoor

Vreugdenhil is een internationale aanbieder van gesproeidroogde zuivel producten en op zuivel gebaseerde specialiteiten voor de levensmiddelen industrie. Het bedrijf levert melkpoeders en -specialiteiten aan onder meer de zuivel-, de chocolade-, de ijs- en de bakkerij-industrie. In de fabrieken in Scharsterbrug en Gorinchem verwerkt Vreugdenhil de melk tot melkpoeders. De fabriek in Barneveld produceert speciale mengsels, afgestemd op het eindproduct van de afnemers. Deze producten vinden wereldwijd hun weg naar consumenten en de industrie.

Centrale ligging Vreugdenhil vestigt het hoofdkantoor in Nijkerk op het bedrijventerrein Arkerpoort. Hier komen circa 50 mensen te werken. Nijkerk is goed bereikbaar vanuit de andere vestigingen van Vreugdenhil en ligt centraal tussen verschillende melkleveranciers. Oost NV ondersteunde het bedrijf SOM=, die voor Vreugdenhil het locatiekeuze vraagstuk behandelde.

Gesproeidroogde zuivelproducten voor de levensmiddelenindustrie.


www.vreugdenhildairyfoods.com

59

Holland Innovative Twente

Life Sciences

Besparend en slimmer innoveren

Het ontwikkelen van nieuwe producten of diensten kost geld. Soms erg veel geld. Door slim te innoveren kun je geld besparen, als je het ontwikkelproces, gelijk vanaf de start, goed inricht en efficiënt weet uit te voeren. Holland Innovative Twente helpt bedrijven resultaatgericht te innoveren en daardoor geld te besparen. Het bedrijf heeft veel kennis in huis om andere bedrijven te helpen innoveren: altijd snel en binnen het gestelde budget. Met de vestiging van Holland Innovative Twente heeft de regio Twente er een hoogwaardig bedrijf bij dat andere bedrijven ondersteunt bij hun innovatieprocessen in de sectoren Food, Life Sciences & Health en High Tech Systemen & Materialen. Gevestigd in ‘The Gallery’ van Kennispark Twente, op de campus van de Universiteit Twente, zit het bedrijf dicht bij de daar ontwikkelde kennis, maar ook dicht bij bedrijven die zij direct kunnen helpen.

Netwerk

Resultaatgericht innoveren en geld besparen.

Partner Ivo Aarninkhof maakt graag gebruik van het uitgebreide netwerk dat Oost NV aanbiedt aan bedrijven die zich in onze regio vestigen: “Daardoor konden wij een snelle start maken en heel snel in gesprek komen met onze doelgroep. Ook kunnen wij ons concentreren op datgene waar wij echt goed in zijn: innovatieprocessen begeleiden van onze klanten die leiden tot mooie nieuwe producten en diensten”. www.holland-innovative.nl


61

Foseco

High Tech

Internationale R&D activiteiten

Wereldwijd R&D centrum in Enschede.

Foseco, de gieterij divisie van Vesuvius PLC, start een wereldwijd R&D centrum in Enschede. Bij Vesuvius PLC werken 11.500 mensen, wereldwijd verspreid over 40 landen. Foseco is actief in de meeste van deze landen. Doorslaggevend voor de keuze voor onze regio was de centrale ligging tussen hun bestaande vestigingen in Hengelo en Duitsland, de aanwezigheid van de universiteit en een uitermate geschikt bedrijfspand. Duitsland is een belangrijke markt voor Vesuvius met zijn auto-, staal- en ijzerindustrie: de grote klanten van het bedrijf. Het R&D centrum laat Foseco inrichten met laboratoria, een proefgieterij, een onderhoudswerkplaats en kantoren. Vesuvius, waarin Foseco zich concentreert op de gieterij industrie, is in essentie een community van experts in de ontwikkeling van producten, oplossingen en services voor de gieterijen staalindustrie. Foseco is al jaren actief in Twente. In Hengelo produceert het bedrijf producten voor toepassingen in gieterijen. In Borken, net over de Duitse grens bij Aalten, werken ruim 700 mensen voor Vesuvius/Foseco.

Locatiekeuze Oost NV heeft de locatiekeuze begeleid door het leveren van regio specifieke informatie en ondersteuning, in nauwe samenwerking met Kennispark, de Universiteit Twente, de gemeente Enschede en het Netherlands Foreign Investment Agency. www.foseco.com


63

Acro Associates

High Tech

Industriële producten

Het Amerikaanse bedrijf Acro Associates zette in 2013 haar Europese vestiging op in Almelo. Het bedrijf is onderdeel van de Bimba Group, met een groeps omzet van ruim $ 150 miljoen. Het bedrijf ontwikkelt hoogwaardige afsluiters en geïntegreerde vloeistofbeheerssystemen voor toepassing in medische apparatuur en in de biotechnologie. Na de opstartfase slaat Acro Associates nu haar vleugels uit en wil met haar zelfstandige vestiging in Almelo de volgende stap zetten op de Europese markt. Het bedrijf past uitstekend in het cluster van High Tech bedrijven in de regio Twente. Zijn brede assortiment hightech industriële producten is uitermate geschikt voor de Europese markt: variërend van elektromagnetische en pneumatische knijpventielen tot motoren, pompen en sensoren voor doseerapparatuur. Op termijn ziet het bedrijf mogelijkheden ook zijn researchactiviteiten vanuit Twente uit te voeren.

High Tech versterken

Hoogwaardige afsluiters en geïntegreerde vloeistofbeheerssystemen.

Oost NV ondersteunde Acro Associates bij het leggen van contacten naar de Universiteit Twente en andere kennisinstellingen in de regio. Hiermee versterken we het High Tech cluster in onze regio. Bij het aantrekken van internationaal opererende bedrijven werken we nauw samen met het Netherlands Foreign Investment Agency (NFIA), onderdeel van het ministerie van Economische Zaken. www.acroassociates.com


65

wehkamp.nl

Logistiek

Geautomatiseerd distributiecentrum

“Vandaag besteld? Vandaag bezorgd.” - Dit is de wens van vele klanten die online shoppen. Om in de toekomst aan deze behoefte te kunnen voldoen bouwt online warenhuis wehkamp.nl in Zwolle het grootste geautomatiseerde distributiecentrum voor online retail ter wereld: goed voor de verzending van 80.000 pakketten per dag. In het geheel geautomatiseerde magazijnsysteem halen 468 geautomatiseerde treintjes de artikelen op van 480.000 verschillende, zogenoemde “picklocaties”. Het distributiecentrum beschikt daarnaast over 8.000 palletlocaties en 2,5 kilometer stellingen voor ‘hanggoed’. Dit biedt ruimte voor vier miljoen artikelen die wehkamp.nl kan versturen. De bouw van het nieuwe distributiecentrum is van start gegaan vanuit het streven van wehkamp.nl naar duurzaamheid. Maatschappelijk verantwoord is niet alleen de realisatie van een duurzaam gebouw. wehkamp.nl heeft bij de locatiekeuze vooral ook aan zijn 200 medewerkers gedacht. De beperkte reisafstand vanaf het huidige distributiecentrum in Dedemsvaart biedt vaste medewerkers de mogelijkheid allemaal mee te gaan naar de nieuwe werkplek.

Grootste geautomatiseerde distributiecentrum voor online retail ter wereld.

Nauwe samenwerking Oost NV zocht een geschikte locatie in samenwerking met Arcadis en het Utrechtse IG&H consultants. We stelden mogelijke ‘greenfield’ locaties voor, conform een strak programma van eisen. We brachten IG&H vervolgens in contact met diverse functionarissen van steden en bedrijventerreinen in de regio. Het project rondden we af in nauwe samenwerking met de provincie Overijssel, gemeenten Hardenberg, Zwolle en Herstructureringsmaatschappij bedrijventerreinen Overijssel. www.wehkamp.nl


67

ZT Systems

High Tech

High Tech in Twente is ‘booming’

De internationale belangstelling voor Twente als High Tech regio neemt alleen maar toe. Een mooi voorbeeld is het Amerikaanse bedrijf ZT Systems, dat zich in 2013 op het Bedrijvenpark Twente in Almelo vestigde. Het Amerikaanse bedrijf wilde dichter bij de afnemers in Europa zijn om deze klanten beter en sneller te bedienen. De eerste Europese vestiging van dit snel groeiende Amerikaanse bedrijf produceert ‘server racks’ die grote afnemers, zoals internationaal opererende datacenters, gebruiken voor de opslag van grote hoeveelheden data. Neil Crombie, de General manager van ZT Netherlands, is blij met de vestiging in Almelo. “Wij profiteren hier van de beschikbaarheid van goed opgeleid technisch personeel en van de strategische ligging van ons bedrijf ten opzichte van onze klanten in Europa. Dit leidt ertoe dat de werkgelegenheid snel zal gaan groeien hier in Almelo”.

Goede contacten

Internationaal opererende datacenters.

In goede samenwerking met Gemeente Almelo en het Netherlands Foreign Investment Agency voorzag Oost NV dit Amerikaanse bedrijf van de nodige informatie over de vestigingsmogelijkheden in Twente. Hierbij gaat het om R&D programma’s, belastingzaken, douanefaciliteiten, technische infra structuur etc. Mede door onze dienstverlening was voor ZT Netherlands een snelle landing mogelijk in Almelo. www.ztsystems.com


69

iForce

Logistiek

Logistieke topper ‘Return logistics’ herverpakken of repareren geretourneerde goederen.

iForce speelt met zijn logistieke verwerkingsproces van geretourneerde goederen in op de vraag van retailers naar kostenbesparende oplossingen. Vanuit een nieuwe locatie in het Gelderse Heteren introduceert iForce zijn, in Engeland succesvolle, ‘return logistics’ concept op de Europese markt. iForce biedt retailers een oplossing voor de lokale beoordeling van geretourneerde goederen in het nieuwe service center. iForce herverpakt of repareert deze goederen, indien nodig, om ze vervolgens weer op de markt te brengen. Hiermee voorkomen retailers de onnodige afschrijving van producten die nog goed zijn of slechts een kleine reparatie nodig hebben. Op deze manier kunnen retailers hun producten hergebruiken en tegelijkertijd grote kostenbesparingen realiseren.

Aanwinst Gelderland Na een lang selectieproces met proposities in België, Duitsland en Nederland kiest iForce voor Gelderland. Mede dankzij de ondersteuning van de mobiliteitscentra van de gemeenten en Oost NV. In Heteren komen er meer dan 100 mensen te werken. De intentie is om dit verder uit te breiden met 150 banen voor de reparatie-activiteiten. Om dit mogelijk te maken sluit de gemeente Nijmegen hiervoor een convenant dat de werving van personeel en verzorging van opleidingstrajecten bevordert. www.iforcegroup.nl


71

Ananda

High Tech

E-mobility

Ananda heeft met twee fabrieken en ruim 1.000 medewerkers een jaarlijkse productiecapaciteit van meer dan 1 miljoen stuks motoren en 1,5 miljoen mechanische componenten. Op zoek naar zakelijke kansen in Europa en met een scherp oog voor trends in de markt van elektrische fietsen, besloot Ananda te profiteren van de kracht van onze regio. Eind april koos Ananda voor Duiven om haar dochteronderneming te vestigen. Ananda heeft klanten in Nederland en Europa en werkt samen met de Chinese bedrijven Phylion Battery en Yoku Battery, beiden gevestigd in de regio Arnhem-Nijmegen.

Nieuwe locatie Oost NV hielp bij de locatiekeuze en assisteerde bij het oprichten van de BV in samenwerking met het NFIA (Netherlands Foreign Investment Agency). Ook introduceerde Oost NV Ananda in het lokale netwerk. www.ananda.com.cn

Zakelijke kansen en scherp oog voor trends in de markt van elektrische fietsen.


73

Infrastructuur

> (Bedrijfs)Infrastructuur - Bedrijfsomgeving biedt gemeenten en bedrijvenverenigingen begeleiding bij de revitalisering van bedrijventerreinen. Waar nodig helpen we ondernemers aan een aansluiting op glasvezelnetwerken. Met campusontwikkeling bieden we innovatieve bedrijven optimale gedeelde laboratoriumfaciliteiten en andere ‘shared facilities’ in een omgeving waar creativiteit, kruisbestuiving en vernieuwing tot klinkende resultaten leiden.


75

Breedbandverbindingen

High Tech

Aanleg glasvezel

Op vier bedrijventerreinen in de gemeente Buren ervaren ondernemers grote problemen met hun internetverbindingen. Ze vragen om de aanleg van snelle digitale infrastructuur. De investeringen zijn hoog, het aantal gebruikers klein. De reguliere commerciële partijen investeren niet. Oost NV zocht samen met ondernemersverenigingen naar samenwerking met andere belanghebbenden: vier gemeentes, Liander en bedrijven in de buitengebieden. De Rabobank financiert dit project. De provincie Gelderland financierde mee met twee lange termijn leningen. Ondernemers kunnen nu gebruik maken van snelle glasvezelverbindingen op de bedrijventerreinen in Lienden, Maurik, Beusichem en Buren. Liander sluit verschillende hoofdstations aan. De gemeenten Tiel, Culemborg, Geldermalsen en Buren gebruiken het glasvezelnetwerk voor hun ICT dienstverlening. Zo biedt dit 40 kilometer lange breedbandnetwerk aansluitingsmogelijkheden voor alle huidige en toekomstige belanghebbenden.

Netwerk, bedrijfsplan en financiering

Snelle glasvezelverbindingen op bedrijventerreinen.

Oost NV was verantwoordelijk voor de planontwikkeling in opdracht van de provincie Gelderland. We brachten verschillende partijen bij elkaar om samen de aanleg van het netwerk mogelijk te maken. In nauwe samenwerking met het Ondernemers Platform Buren benaderden we diverse belanghebbende partijen en zetten we het bedrijfsplan en de bijbehorende financiering op. www.glasnetburen.nl


77

Novio Tech Campus

High Tech / Life Sciences

Waar innovaties werken

De cross-over ontwikkelingen van bedrijven actief in de Life Sciences en High Tech semiconductor sector zijn zeer kansrijk. Novio Tech Campus speelt hierop in door deze kennisdomeinen ook fysiek aan elkaar te binden. Toepassingen voor het meten van bijvoorbeeld glucose in traanvocht of allergene stoffen in voedsel, vragen zowel kennis van Life Sciences als ook ervaring met de ontwikkeling van sensoren en chiptoepassingen. Om de ontwikkeling van deze toepassingen mogelijk te maken, werken op Novio Tech Campus veel verschillende partijen samen, waaronder de Radboud Universiteit, Radboudumc en NXP Semiconductors.

Flex-concept Omdat vooral het beperken van de kosten essentieel is voor de innovatieve, vaak jonge bedrijven heeft Novio Tech Campus voor deze ondernemers een flex-concept opgesteld: laboratorium- of cleanroomruimte is te huur, ook voor een korte tijd. Voor apparatuur is een equipmentpool opgezet. Daarnaast biedt NXP haar inzet vanuit het Regional Quality Centre ter ondersteuning van de bedrijven op Novio Tech Campus.

Flex-concept, laboratorium- en cleanroomruimte huren voor korte tijd.


Oost NV en PPM Oost vervullen een belangrijke rol bij de ontwikkeling van de Campus. Door ondersteuning van innovaties, acquisitie van nieuwe bedrijven en financiële participaties kan Novio Tech Campus in Nijmegen een breed scala aan services bieden. Daarmee kan Novio Tech Campus zich verder ontwikkelen tot een campus waar innovaties werken. www.noviotechcampus.com

79

Logistics Valley

Logistiek

Gelderland op de kaart

Logistieke corridor Zuid-Gelderland.

Gelderland internationaal op de kaart zetten als logistieke hotspot. Dat is wat de provincie Gelderland, Stadsregio Arnhem-Nijmegen en regio Rivierenland voor ogen hebben met hun samenwerkingsovereenkomst. Deze samenwerking is een belangrijke stap om de verschillende hotspots gezamenlijk te profileren als logistieke corridor Zuid-Gelderland. Met de A2, A12, A15, rivier de Waal en de Betuweroute is logistiek een veelbelovende sector voor de Gelderse economie. Met name in de Liemers, regio Nijmegen en regio Rivierenland zijn veel logistiek dienstverleners gevestigd. De samenwerking richt zich op de acquisitie van internationale bedrijven en investeringen en de promotie van de logistieke bedrijven in Zuid-Gelderland. In 2015 moet dit resulteren in de vestiging van 5 nieuwe logistieke bedrijven, 150 nieuwe arbeidsplaatsen en 20 miljoen euro investeringen.

Gezamenlijk optreden Oost NV is verantwoordelijk voor de acquisitie van internationale bedrijven in Oost-Nederland. We werken nauw samen met regio Rivierenland, de Liemers en regio Nijmegen. In 2015 moeten 125 bedrijven verbonden zijn aan de logistieke hotspots die gezamenlijk ook projecten uitvoeren op het gebied van scholing, innovatie, promotie en duurzaam vervoer. www.logisticsvalley.nl


81

Composietenprogramma

High Tech

Ontwikkeling business cases door open innovatie

Kansen benutten in de markten bouw en transport/automotive.

Polymer Science Park (PSP) in Zwolle is een broedplaats voor kunststoftechnologie. Hier werken ondernemers, onderzoeksinstellingen en kennisinstellingen samen aan technologische innovatieprojecten. Oost NV en PSP werken samen aan het ontwikkelen van business cases van ondernemers die gebruik willen maken van de nieuwe composieten werkplaats. Uit de vele ontvangen business cases van ondernemers in de regio Overijssel, in totaal 35, blijkt dat de meeste kansen liggen in de markten Bouw, Energie en Transport/Automotive. Dat er veel animo is voor de broedplaats van PSP, blijkt uit het grote aantal nieuwe leden, waaronder AkzoNobel, DSM, AFP Holland en Axxor. De activiteiten van Oost NV hebben geleid tot de vorming van twee clusters: bouw en transport/ automotive. Oost NV helpt met de organisatie, de strategie en het bepalen van de thema’s. Deze thema’s zijn ontwikkeld op basis van de vragen van de betrokken bedrijven: duurzaamheid, CO2 reductie en vermindering energiegebruik, nieuwe toepassingen en nieuwe productie- en verwerkingstechnieken.

Werkplaats PSP biedt ook toegang tot werkplaatsen voor de industriële toepassing van hoogwaardige composieten, zoals de werkplaats van DSM Zwolle. Dit lab biedt apparatuur voor het vervaardigen van kunststof harsen, machines voor het produceren van composieten prototypes en ‘demonstrators’. Het mkb heeft toegang tot al deze faciliteiten, dankzij de afspraken tussen PSP en DSM. www.polymersciencepark.nl


83

Oost NV in cijfers 2013

Internationaliseren - Investeringsbevordering realiseerde 40 investerings projecten. Die activiteiten leveren 920 arbeidsplaatsen en 156 miljoen euro aan investeringen op voor de komende drie jaar. Infrastructuur - Bedrijfsomgeving begeleidt de revitalisatie van 153 hectare bestaand bedrijventerrein.

Oost NV versterkt de economie en werkgelegenheid van Oost-Nederland en adresseert maatschappelijke uitdagingen. We werken vanuit kantoorlocaties in Arnhem en Enschede, voornamelijk voor het mkb en start-ups, in samenwerking met andere bedrijven en kennisinstellingen, in opdracht van het ministerie van Economische Zaken en de provincies Gelderland en Overijssel.

Financieel Het jaar 2013 sluit Oost NV negatief af met een verlies van € 1.943.000. Dit is het gevolg van een negatief resultaat uit het participatiebedrijf PPM Oost van € 1.971.000.

Organisatie Met hart voor de kenniseconomie van Oost-Nederland; sterk in de topsectoren Agro-Food, Life Sciences & Health, High Tech, Energie- & Milieutechnologie en Maakindustrie.

Resultaten Innoveren - Ontwikkeling & Innovatie zet als projectenbouwer en procesmanager onder andere kennis- en innovatieclusters op met bedrijven en kennisinstellingen. In 2013 hebben wij 149 business cases gerealiseerd met 352 bedrijven en een projectvolume van 30,9 miljoen euro.

Oost NV heeft 104 medewerkers in dienst, waarvan 40 met een tijdelijk contract.

Raad van Commissarissen De Raad van Commissarissen bestaat uit de leden drs. A. Verberk RA (voorzitter), drs. H.A. Doek, J. Schepers en G. Braaksma BSc EE.

Aandeelhouders Oost NV werkt in opdracht van het ministerie van Economische Zaken (55,9% aandelen), de provincie Gelderland (30,6% aandelen) en de provincie Overijssel (13,5% aandelen).

Investeren - Participatiemaatschappij Oost Nederland NV (PPM Oost) verstrekt 23,4 miljoen euro aan risicokapitaal aan innovatieve mkb-ondernemingen, inclusief MKB Kredietfaciliteit Gelderland en Innovatie- en Investeringsfonds Gelderland. Daarnaast is er voor 3,3 miljoen euro geïnvesteerd vanuit het Innovatiefonds Overijssel. Scan deze pagina via de mobiele app ‘Layar’ (www.layar.com) en download ons volledige jaarverslag.


85

Innovatiecentra Oost-Nederland 15 16 17 18

19

1

3 Zwolle

2 Den Ham Nijverdal Almelo

14

Overijssel

Hengelo Enschede Haaksbergen

Zutphen Gelderland

13 6

Bennekom Arnhem Wageningen

8 7

Doetinchem

87 8

4 Nijmegen

1 2 12

Open innovatiecentrum Cluster


3 4 5 6

11 9 11 1

10

1

5

9 10

1 OICAM oicam.nl 2 IPC stodt-toekomsttechniek.nl/projecten/integraal-praktijk-centrum 3 CMI-NEN cmi-nen.nl 4 TPRC tprc.nl 5 High Tech Factory hightechfactory.com 6 Centre4cloud centre4cloud.nl 7 Fablab Enschede fablabenschede.nl 8 Texperium texperium.eu 9 Fablab Arnhem wattconnects.com 10 Watt Connects wattconnects.com 11 InnoSportLab Papendal innosport.nl 12 Radboud REshape & Innovation Center radboudreshapecenter.com 13 CAT AgroFood wageningenur.nl 14 Algae Parc algaeparc.nl 15 Health Innovation Park kennispoortregiozwolle.nl 16 Polymer Science Park polymersciencepark.nl

17 FabLab Zwolle fablabzwolle.nl 18 Green Pac / ILab greenpac.eu 19 Veterinair Kenniscentrum Oost-Nederland (VKON) vkon.nl 1 E mbedded field lab oostnv.nl/page/embedded-fieldlab-voor-zorginnovatie 2 Business Cluster Semiconductors Netherlands www.bcsemi.nl 3 Innofood innofood.org 4 Cleantech Center cleantechcenter.nl 5 AMMON ammon-innovation.com 6 Biobased Innovation Cluster Oost-Nederland wageningenur.nl 7 LEO - Center for Service Robotics kennispark.nl 8 Innovatief Materialen Platform Twente (IMPT) saxion.nl 9 Bio-energiecluster Oost-Nederland (BEON) bioenergieclusteroostnederland.nl 10 Pioneering pioneering.nl

87

Innovatiecentra Oost-Nederland 12 5 4

6 11 7

9

12

9 1

7

4

Zwolle

4

Overijssel

Harderwijk

9

Hengelo

Deventer

1

Enschede

Apeldoorn

2

10 4

Zutphen

7

Gelderland

8

5

Ede

Velp Renkum Arnhem Wageningen

6

8 Doetinchem

Tiel

12 Nijmegen

3 8

4 5 1

1

7

6

13 14

2 3

4

2 3

Innovatieloket / Regionaal Centrum voor Technologie Campus Universiteit / Hogeschool 88 Innovatieperspectieven

1 Biopartner biofacilities.nl 2 Food Valley foodvalley.nl 3 Science meets Business (SMB) smb-lifesciences.nl 4 Regionaal Nijmeegs Centrum voor Technologie rnct.nl 5 Health Valley health-valley.nl 6 Achterhoeks Centrum voor Technologie (ACT) act-nu.nl 7 Regionaal Centrum voor Technologie de Vallei rct-devallei.nl 8 Regionaal Centrum voor Technologie Rivierenland rct-rivierenland.nl9 Veluws Centrum voor Technologievctgelderland.nl 10 Kennispark Twente www.kennispark.nl 11 Kennispoort Regio Zwolle kennispoortregiozwolle.nl 12 Stedendriehoek Innoveert stedendriehoekinnoveert.nl 13 Platform Creatieve Technologie Midden-Gelderland pctmg.nl 14 GreenTechAlliances kiemt.nl 1 Hogeschool van Arnhem en Nijmegen han.nl 2 Radboud Universiteit ru.nl

3 Radboudumc radboudumc.nl 4 Saxion saxion.nl 5 Universiteit Twente utwente.nl 6 Windesheim windesheim.nl 7 Hogeschool Van Hall Larenstein hogeschoolvhl.nl 8 Wageningen Universiteit & Researchcentrum wageningenur.nl 9 Christelijke Hogeschool Ede che.nl 1 Biorefinery Campus parenco.com 2 Novio Tech Campus noviotechcampus.com 3 Mercator Technology & Science Park ru.nl/mercator 4 Energy Campus Arnhem arnhem.nl 5 Technicampus technicampus.nl 6 Wageningen Campus wageningenur.nl 7 Polymer Campus polymersciencepark.nl 8 Kennispark Twente www.kennispark.nl 9 High Tech Systems Park Twente oostnv.nl/page/campusontwikkeling 89

Colofon

Ontwikkelingsmaatschappij Oost Nederland (Oost NV)

Concept en realisatie

Vestiging Enschede

Zoltan Laszlo Marise Euverink Jula Media, Arnhem

Hengelosestraat 585 Postbus 5518 7500 GM Enschede t: 053 851 68 51

Ontwerp Neerlandsvlak, Zutphen

Fotografie ASML Netherlands BV Freeimages Jeroen Verreijt NL Agency Shutterstock Slimmer Leven 2020 Voermans Van Bree Fotografie, Arnhem

Drukwerk Ipskamp drukkers, Enschede

Vestiging Arnhem Meander 601 Postbus 5215 6802 EE Arnhem t: 026 384 42 22 [email protected] www.oostnv.nl www.oostnv.com www.ppmoost.nl www.meestersvandetoekomst.nl twitter.com/oostnv youtube.com/oostnvtv youtube.com/ppmoost linkedin.com/group Oost NV linkedin.com/group PPM Oost



Jaarbericht 2013

Participatiemaatschappij Oost Nederland NV

P O

Participeren in durven en doen

P E

Leeswijzer Deze publicatie bevat een verslag van de activiteiten van PPM Oost in 2013. Dit betreft de activiteiten voor het Participatiefonds PPM Oost, het Innovatiefonds Oost Nederland en Gelderland voor Innovaties. Daarnaast wordt in dit jaarbericht verslag gedaan over de werkzaamheden van PPM Oost voor het Innovatie- en Investeringsfonds Gelderland, MKB Kredietfaciliteit Gelderland, Topfonds Gelderland en Innovatiefonds Overijssel, fondsen die worden beheerd voor de provincies Gelderland en Overijssel. Voor de vennootschappen Participatiemaatschappij Oost Nederland NV, Innovatie- en Investeringsfonds Gelderland BV, MKB Kredietfaciliteit Gelderland BV en Topfonds Gelderland BV zijn afzonderlijk financiële jaarverslagen opgesteld.

Inhoudsopgave Voorwoord 5

Sector High Systems & Materials

PPM Oost blijft ook in moeilijke tijden kansen zien

7

Sectorcijfers

41

Overzicht fondsen PPM Oost

9

Actief op zoek naar ‘parels’ in Overijssel

43

Portefeuille

48

Sector Agro-Food Sectorcijfers 13

Sector Life Sciences & Health

Agro-Foodsector heeft geen tijd te verliezen

15

Sectorcijfers

53

Portefeuille

20

PPM Oost wil verschil maken in betaalbare zorg

55

Portefeuille

60

Sector Energie- en Milieutechnologie Sectorcijfers

23

Sector Maakindustrie

Energiek jaar voor EMT

25

Sectorcijfers

65

Portefeuille

30

Focus op groei na zwaar jaar voor Maakindustrie

67

Portefeuille

72

Sector Fonds-in-Fonds Sectorcijfers

33

Veelbelovende start Topfonds Gelderland

35

Portefeuille

38

Colofon 79

Marius Prins

4

Jaarbericht 2013 Participatiemaatschappij Oost Nederland NV

Voorwoord Investeren is mensenwerk Investeren, dat is ons vak. Al meer dan een decennium lang. Toch kunnen we ondanks onze ruime ervaring, nooit blind op routine varen. Investeren is mensenwerk. Geen aanvraag is hetzelfde, geen ondernemer te vergelijken met een ander. In 2013 hebben we ruim 600 financieringsaanvragen ontvangen.

niet zo baanbrekend, de ondernemer minder inventief of

Onze burelen liggen voor 2014 vol met goede (business)

de markt veel wispelturiger dan gedacht. Elke mislukking is

plannen die we graag ten uitvoer brengen. Samen met

pijnlijk, maar uit ervaring weten wij dat het erbij hoort.

ondernemers, kennisinstellingen, onze collega’s van Oost NV en andere stakeholders. In dit Jaarbericht blikken de verschil-

Investeren is namelijk risico’s nemen. Aan de wieg van een

lende sectormanagers van PPM Oost daarom niet alleen

bedrijf kun je nooit voorspellen of en hoe de onderneming

terug op 2013, maar kijken ze ook ambitieus vooruit naar de

volwassen wordt. Maar een ding weten we zeker: als we niets

mogelijkheden van hun sector in 2014.

doen, komt het bedrijf nooit tot wasdom.

Elk verzoek is serieus gewogen. We toetsen de haalbaarheid,

Wij zien weer volop kansen!

eisen dat de businessplannen innovatief zijn en dat ze voldoen

De crisis heeft tot gevolg dat angst de markt regeert. Bij banken

aan de maatschappelijke doelstellingen van de sector.

is de vinger moeizaam van de knip te trekken en andere

Marius Prins

Voor een positief advies rest vervolgens nog één cruciale

potentiële co-investeerders wikken, wegen én zoeken naar

directeur PPM Oost

vraag: geloven wij dat de ambitieuze ondernemer zijn plannen

zekerheden die niet altijd voor handen zijn. Dat remt de groei

kan waarmaken?

en de ontwikkeling van een sterke regio.

In 2013 honoreerden we voor een recordbedrag van 45 miljoen

Meer dan ooit ligt er een taak voor de overheid om het prille

euro aan financieringsaanvragen. Bij elke investering zijn we

herstel van de economie in Oost-Nederland te ondersteunen

er honderd procent van overtuigd dat de onderneming en

met investeringen in innovaties. De provincies Overijssel

ondernemer het verschil gaan maken. Ik weet nu al dat mijn

en Gelderland tonen lef door goed gevulde fondsen op te

woorden de komende jaren gelogenstraft gaan worden en

richten. Aan PPM Oost de taak deze publieke gelden op een

een aantal bedrijven het niet redt. De innovatie blijkt toch

verantwoorde manier in de markt te zetten.

5

PPM Oost support team Van links naar rechts: Jurdy Brugman, Marius Prins, Ewan Tehupuring, Annika Teekman, Lincy van den Corput, Alies de Roos, Arjan van den Bogaard.

6


In 2013 honoreerde PPM Oost voor 45 miljoen euro aan financieringsaanvragen. Het hoogste bedrag uit de historie van de participatie maatschappij, die sinds 2003 bestaat. De potentie van glucosemetingen via het oog wordt onderschreven door het Amerikaanse Google, dat investeert in een bedrijf dat een lens voor diabetici ontwikkelt. Prins:

PPM Oost blijft ook in moeilijke tijden kansen zien

“Patiënten met een zware vorm van diabetes moeten dagelijks meerdere keren in hun vinger prikken voor een glucosemeting. Voor hen is het prikken een kwelling. De glucosemeter van NovioSense kan voor diabetici wereldwijd een oplossing zijn. We verwachten dat de vinding van NovioSense kan concurreren met de slimme contactlens van Google.”

Financieringsaanvragen PPM Oost, dat onderdeel uitmaakt van de Ontwikkelingsmaatschappij Oost Nederland (Oost NV), heeft als opdracht

PPM Oost heeft een turbulent 2013 achter de rug. De Participatiemaatschappij Oost Nederland NV honoreerde een record aantal financieringsaanvragen. Maar zag aan de andere kant diverse ondernemingen uit haar portefeuille failliet gaan. Marius Prins, directeur van PPM Oost, waarschuwt dat de regio nog niet uit de crisis is, maar ziet volop kansen voor 2014.

te investeren. Dat zorgde ook in 2013 voor veel problemen bij

de miljoenen euro’s aan publiek geld van de overheden te

regionale MKB-bedrijven, die grote moeite hebben om start-

investeren in de bedrijven die zowel maatschappelijk als

of groeikapitaal te vinden. Met het geld van de provincies

financieel rendement opleveren. De focus ligt daarbij op

kunnen wij als PPM Oost de economie van Oost-Nederland

de topsectoren Energie- en Milieutechnologie (EMT), Life

stimuleren. We investeren in bedrijven die invloedrijk kunnen

Sciences & Health, High Tech Systems & Materials, Agro-Food

worden en zelfs wereldwijd een verschil kunnen maken als ze

en de Maakindustrie. De overheden stoppen de gelden in

hun potentie waarmaken”, zegt Marius Prins, directeur van

fondsen en verlangen dat die (grotendeels) revolverend zijn.

Participatiemaatschappij Oost Nederland NV (PPM Oost).

Dit betekent dat het geld tijdelijk beschikbaar wordt gesteld

“Het is een goede zaak dat de provincies Gelderland en

Een goed voorbeeld daarvan vindt Prins het medtech-bedrijf

aan de onderneming, maar dat de middelen moeten worden

Overijssel hun nek durven uitsteken en veel geld beschikbaar

NovioSense, waarin PPM Oost in 2013 investeerde. De Nijmeegse

terugbetaald door middel van rente en rendement op de

stellen om de regionale economie te stimuleren. We zien dat

start up ontwikkelt een glucosemeter die in het oog kan worden

investeringen. Met het geld dat terugvloeit naar het fonds

private investeerders en banken nog steeds huiverig zijn om

geplaatst. De meter kan draadloos worden uitgelezen.

worden nieuwe investeringen gedaan.

7

In 2013 honoreerde PPM Oost voor 45 miljoen euro aan finan-

Kansen zien

of er echt markt voor hun product is. Daarnaast moeten

cieringsaanvragen. Het hoogste bedrag uit de historie van de

Het investeren van tientallen miljoenen euro’s kan alleen als

we, ook als we hebben geïnvesteerd, blijven toetsen of de

participatiemaatschappij, die sinds 2003 bestaat. “Ik ben blij

PPM Oost kijkt naar kansen in plaats van bedreigingen, vindt

eigenschappen van de ondernemer passen bij de fase waarin

dat we in 2013 zoveel voor de regionale ondernemers hebben

Prins. “Er is altijd een reden te vinden om een investering

de onderneming zich bevindt. Soms is het beter er een meer

kunnen doen”, zegt Prins.

niet te doen. De kern van ons vak is juist: zien wat met een

ervaren management neer te zetten. In 2013 hebben we bij

investering kan gebeuren. Dat zit in onze cultuur, anders

een aantal bedrijven op die manier ingegrepen. Dat heeft

Investeringsdruk

kunnen we geen vijftig investeringen per jaar doen. Alle

goed uitgepakt. Ook voor de ondernemer, want de slagings-

PPM Oost investeerde in 2013 in bedrijven vanuit het

bedrijven waarin we in 2013 hebben geïnvesteerd, hebben

kans van zijn bedrijf is daardoor vergroot.”

Participatiefonds PPM Oost, Innovatie- en Investeringsfonds

de potentie om de grote bedrijven van de toekomst worden.

Gelderland (IIG), MKB Kredietfaciliteit Gelderland (MKG),

Bijvoorbeeld een nieuwe ASML of booking.com. Als wij

Faillissementen

Innovatiefonds Overijssel (IFO) en Gelderland voor Innovaties

die overtuiging niet hebben, investeren we niet. In 2013

Bij niet alle bedrijven is het PPM Oost gelukt een omslag te

(GvI). “De overheden hebben de laatste jaren de investerings

hebben we om die reden 227 van de ruim 600 ingediende

realiseren. Met name in de Maakindustrie heeft de participatie

fondsen flink opgeschaald om de regionale economie te

investeringsaanvragen afgewezen.”

maatschappij te kampen gehad met diverse faillissementen.

stimuleren. Dat heeft de regio nodig, maar zorgde in 2013 bij

Van de 67 bedrijven die begin 2013 in portefeuille Maak

ons voor een behoorlijke investeringsdruk. Het geld moet

industrie zaten, failleerden er 13 in de loop van het jaar.

immers binnen een paar jaar ook daadwerkelijk naar de be-

Hoewel de oorzaken per geval verschillen, wijt Prins de

drijven toe. De tijd zal leren of we dat tot een instant succes

faillissementen hoofdzakelijk aan de crisis: “Vooral de Maak-

kunnen maken.” PPM Oost staat daarbij, zo vindt Prins, ‘voor een lastige opgave’. “Wij investeren alleen in bedrijven als private partijen dat niet alleen durven, maar moeten tegelijk wel handelen als een marktinvesteerder. In 2013 kregen we vanuit de politiek

‘Wij investeren alleen in bedrijven als private partijen dat niet alleen durven, maar moeten tegelijk wel handelen als een marktinvesteerder.’

industrie heeft er last van dat de crisis zo lang en zo diep is. Dat had van tevoren niemand kunnen voorzien. Dat heeft tot teleurstellingen geleid. We konden bij sommige bedrijven niet blijven investeren. Wij moet dan zo professioneel zijn dat we die beslissing durven nemen. Dat neemt niet weg dat elk

ook nog eens het verzoek niet te veel rente voor de leningen

faillissement ons pijn doet. Wij leven mee met de gezinnen

te vragen aan de ondernemers. Als we dat doen, komen we

waar een inkomen wegvalt. Daarom zoeken we ook altijd zo lang mogelijk naar oplossingen. Dat lukt alleen niet altijd.”

op het punt dat we door middel van investeringen aan het subsidiëren zijn. Dat kan niet. Bij een risicovolle investering

Ondernemerschap

hoort een hogere, marktconforme rente. Begrijp me goed, ik

Aan creativiteit en ondernemerschap ontbreekt het niet in

Op koers

ben een voorstander van subsidies. Er zijn namelijk trajecten

Oost-Nederland, constateert Prins. “We zijn in 2013 bijna

PPM Oost heeft, door het aantal faillissementen en de geringere

die te pril zijn om in te investeren. Die kun je alleen een kans

dagelijks ondernemers tegengekomen die overlopen van on-

opbrengsten, in 2013 voor het eerst in haar bestaan een

geven door ze in de eerste fase een subsidie te verstrekken.

gebreideld enthousiasme over hun product. Die ondernemers

verlies geleden. Prins: “Als je, zoals wij, risicovol investeert,

Maar als de overheid ervoor kiest om op afstand te blijven

hebben we hard nodig. Maar we moeten ook voorzichtig

kan er wel eens een jaar tussen zitten waarin je verlies maakt.

door ons via fondsen de investeringen te laten doen, moeten

zijn om daarin te investeren. We weten dat die startende

Door de crisis staat tevens de revolverendheid van de fondsen

ze zich er in de onderhandeling met ondernemers ook niet

ondernemers, voordat hun bedrijf volwassen is, nog heel wat

onder druk. Maar ik ben trots dat we in 2013, in vergelijking

mee bemoeien.”

tegenslagen te verwerken krijgen. We moeten kritisch kijken

met 2012, een portefeuille hebben opgebouwd met een veel

8


grotere onderliggende waarde. We hebben met name via het

onze handen komen te liggen, omdat veel co-financiers

Innovatie- en Investeringsfonds Gelderland in enkele zeer

niet mee kunnen of willen doen. Daar ligt een zware verant-

kansrijke bedrijven geïnvesteerd die al duidelijk waarde aan

woordelijkheid.”

het creëren zijn. Wat dat betreft ligt PPM Oost op koers.”

Overzicht fondsen PPM Oost

De terughoudendheid om te financieren bij marktpartijen Intern heeft PPM Oost de organisatiestructuur verder

en banken is een bron van zorg bij Prins. Het gebrek aan

aangepast met teams die zijn afgestemd op de Topsectoren.

investeerders zorgt voor (grote) problemen bij onder meer de

Nieuwe medewerkers, met specialistische kwaliteiten, zijn

Life Sciences & Health-bedrijven, maar speelt ook bedrijven

aangenomen om de sectorteams te versterken. Prins: “We

in de andere topsectoren parten. “Wij doen er alles aan om

zijn nu helemaal ingericht om de bedrijven in de Topsectoren

co-financiers enthousiast te krijgen mee te doen in bedrijven

goed te kunnen faciliteren. We zoeken daarbij nog nadruk-

en projecten waarin wij geloven. We hebben een groot

Fonds

kelijker de samenwerkingen met de collega’s Oost NV. Door

netwerk en hebben de afgelopen jaren een goede reputatie

Participatiefonds PPM Oost

gezamenlijk op te trekken, kunnen we de zichtbaarheid van

opgebouwd, maar het gebrek aan co-financiers dreigt een

Gefinancierd door

PPM Oost in de regio vergroten en nog eerder en beter inspelen

serieus probleem te worden.”

Ministerie van Economische Zaken, provincie Gelderland en provincie Overijssel

op de kansen die zich voordoen.” Prins pleit daarom voor maatregelen in 2014. Hij vindt dat de

Fondsvermogen

Ambities 2014

overheid de verplichte co-financieringseis moet schrappen.

92 miljoen euro

PPM Oost is hoopvol gestemd over 2014. Prins hoopt dat de

PPM Oost mag nu uitsluitend bij de fondsen investeren als

provincies Gelderland en Overijssel positief beslissen over

een andere (markt)partij eenzelfde bedrag financiert. “Het

Doel

hun Innovatiefondsen (zie kaders op pagina 9 t/m 11). “We

financiële bestel is nog niet goed genoeg om die regel te

Stimuleren van innovatieve en ambitieuze MKB-

zien op tal van vlakken voldoende kansen in de markt voor

kunnen handhaven. Dat heeft nog een aantal jaren nodig.

bedrijven in de provincies Gelderland en Overijssel

2014. In alle sectoren hebben we in 2013 mooie investerings-

De overheid heeft met het durfkapitaal via de regionale

door het verstrekken risicokapitaal. Speerpunt zijn

voorstellen gekregen, die we in 2014 graag willen verzilveren.”

participatiemaatschappijen een prachtig instrument in handen,

ondernemingen die actief zijn in de topsectoren van de

maar beperkt het gebruik door de co-financieringseis.”

overheid: High Tech Systems & Materials, Maakindustrie, Chemie, Energie-en Milieutechniek, Agro-Food en

Prins verwacht dat 2014 nog geen economische voorspoed gaat opleveren in diverse sectoren. “We hebben door de crisis

Prins zegt dat PPM Oost in 2014 zal aantonen dat de investeren

in de regio 10 procent ingeleverd, dat betekent dat we nog

met durfkapitaal voor de overheid behalve maatschappelijk

heel wat goed te maken hebben. Ik verwacht dat de nodige

rendement ook financieel voordeel oplevert. “We werken

bedrijven het financieel structureel moeilijk blijven houden

aan de verkoop van enkele prachtige bedrijven. Ik verwacht

en een beroep op ons gaan doen om aanvullend te financieren.

dat die ons een fors rendement opleveren, waardoor we

Wij moeten dan goed nagaan of we het oorspronkelijke ver-

extra kapitaal hebben om te investeren in nieuwe kansrijke

trouwen nog hebben. Het lot van veel van die bedrijven zal in

ondernemingen.”

Life Sciences & Health.

9

Fonds

Fonds

Fonds

Topfonds Gelderland (TG)

Innovatie- en Investeringsfonds Gelderland (IIG)

Innovatiefonds Overijssel (IFO)

Gefinancierd door

Gefinancierd door

Gefinancierd door

Provincie Gelderland


Provincie Overijssel

Fondsvermogen

Fondsvermogen

Fondsvermogen

58 miljoen euro (23 miljoen voor innovatie en 35 miljoen

30 miljoen euro (21 miljoen voor innovatie en 9 miljoen voor

42 miljoen euro. In 2013 10 miljoen beschikbaar gesteld

voor energie-infra)

energie-infra)

Doel

Doel

Doel

Stimuleren en ondersteunen van innovatie en duurzame

Stimuleren en ondersteunen van innovatie en duurzame

Versterken van concurrentiepositie plus behouden en stimu-

energievoorziening door financiering van marktfondsen

energievoorziening door financiering van innovatieve

leren van werkgelegenheid door financiering van innovaties

voor de sectoren Agro-Food, Life Sciences & Health, Energie

projecten van Gelderse MKB-bedrijven, die actief zijn op

van Overijsselse ondernemingen en samenwerkingsver-

& Milieutechnologie en de Maakindustrie die investeren in

de gebieden Agro-Food, Life Sciences & Health, Energie- en

banden in de sectoren High Tech Systems, Kunststoffen &

Gelderse MKB-bedrijven.

Milieutechnologie of Maakindustrie. Ook worden vanuit dit

Chemie, Gezondheidszorg/Life Sciences en cross-overs.

fonds projecten gefinancierd die bijdragen aan de realisatie ‘Ik ben ervan overtuigd dat investeren in marktfondsen op

van duurzame energievoorziening in Gelderland.

de lange termijn het beste is voor Gelderland. De markt-

‘Ik juich de komst van het Innovatiefonds Overijssel toe. Met de bestuurders en ambtenaren van Overijssel werken

fondsen, ook van buiten de regio, zijn verplicht het geld

‘We hebben als PPM Oost in 2013 de laatste miljoenen

we op een prima manier samen. Maar ik merk dat ze worstelen

in Gelderland te investeren. Ze moeten zich zodoende

geïnvesteerd uit de eerste tranche van 30 miljoen euro.

met de rol van de participatiemaatschappij. Met als gevolg

verbinden aan de regio en hebben hier focus. In opstartjaar

Het is wel duidelijk dat dit fonds voorziet in een behoefte.

dat er in 2013 veel onduidelijkheid bleef bestaan over de

2013 is gebleken dat de fondsen in de rij staan. Voor de

We hebben nog veel kansrijke aanvragen liggen, die we

wijze waarop de investeringen konden worden gedaan.

eerste 23 miljoen euro voor innovatie hebben we al goede

graag willen honoreren. We adviseren het Gelders college

Ik hoop dat Overijssel in 2014 duidelijkheid geeft over hoe

marktfondsen gevonden. We kunnen meer geld gebruiken.

van Gedeputeerde Staten om in 2014 aan Provinciale Staten

en door wie het geld in de markt wordt gezet. Wij zien

De 35 miljoen euro voor energie-infra gaan we daarentegen

te vragen in te stemmen met de volgende tranche. Voor de

vanuit de sector High Tech Systems & Materials voldoende

nooit uitgeven. Er zijn geen energiefondsen die zich daarop

toekomstige regionale bedrijvigheid is het belangrijk dat de

kansen om in te investeren in mooie Overijsselse bedrijven.

richten en die wij kunnen funden. Ik pleit daarom in de toe-

provincie dit beleid een aantal jaren durft voort te zetten.’

Daarnaast is Universiteit Twente een bron voor prachtige

komst voor een groot Topfonds Gelderland met daaronder

Review 2013, Marius Prins, directeur PPM Oost

spin offs, die een kans verdienen.”

een Innovatiefonds Gelderland, Energiefonds Gelderland en een Industriefonds Gelderland. Vanuit het Topfonds worden de beschikbare middelen dan naar behoefte verdeeld.’ Review 2013, Marius Prins, directeur PPM Oost

10 Jaarbericht 2013 Participatiemaatschappij Oost Nederland NV


Fonds

Fonds

Fonds

MKB Kredietfaciliteit Gelderland (MKG)

Gelderland voor Innovaties (GvI)

Dutch Venture Initiative (DVI)

Gefinancierd door

Gefinancierd door

Gefinancierd door



Europees Investeringsfonds (EIF) en Ministerie van

Fondsvermogen

Fondsvermogen

Economische Zaken.

36 miljoen euro

14,6 miljoen euro

Fondsvermogen 150 miljoen euro

Doel

Doel

Doel

Financiering van Gelderse MKB-bedrijven die actief zijn in de

Financiering van innovatieprojecten van kleine en middel-

Stimuleren van de groei van de Nederlandse economie

sectoren Agro-Food, Life Sciences & Health of Maakindustrie

grote Gelderse bedrijven die actief zijn in de sectoren Food,

door financiering van private venture capital fondsen

die in de kern gezond zijn, maar die door de economische

Health, Energie- en Milieutechnologie, Logistiek, Creatieve

die investeren in snel groeiende innovatieve bedrijven

crisis moeilijk aan financiële middelen kunnen komen.

industrie, Vrijetijdseconomie en Maakindustrie.

in Nederland.

‘De Maakindustrie heeft door de crisis een moeilijk 2013

‘Ik ben heel content dat de provincie Gelderland een vervolg

‘Het was een mooi moment dat Dutch Venture Initiative

achter de rug. Het MKG-fonds voorziet wat dat betreft nog

geeft aan Gelderland voor Innovaties met een fonds waarin

(DVI) in 2013 daadwerkelijk van start is gegaan. Ik vind

duidelijk in een behoefte, want veel bedrijven worstelen om

liefst 10,6 miljoen euro zit. Daarmee kunnen we de komende

het een privilege dat PPM Oost door de Nederlandse

hun financiën structureel op orde te krijgen. Voor het eerst

jaren zo’n 150 innovatieve projecten financieel ondersteunen.

staat is verzocht om hierbij nauw betrokken te zijn.

hebben ook grote, regionale familiebedrijven de weg naar

Ik verwacht een uitgiftefrequentie van één kredietverstrek-

Ik ben er van overtuigd dat de regio hiervan gaat

PPM Oost gevonden. We kijken hoe we ook bij hen de nieuwe

king per week te kunnen realiseren. Het fonds is inmiddels zo

profiteren. Door onze samenwerking met het EIF

groei kunnen faciliteren. Ons sectorteam Maakindustrie

bekend dat dat moet kunnen. Bovendien merken we dat er

krijgen we goede contacten met collega-fondsen

heeft in 2013 een transformatie ondergaan: van crisis naar

veel gebeurt in de regio. Ondernemers bruisen van de energie.

in binnen- en buitenland. Die fondsen kunnen we

kans. Behalve dat bedrijven in de kern gezond moeten zijn,

Soms komen ze alleen net wat investeringsmogelijkheden

bijvoorbeeld koppelen aan Topfonds Gelderland. Op

investeren we vanuit MKG alleen als een bedrijf duidelijke

tekort. Dan is het prachtig dat wij, als het om innovaties

die manier kunnen we, in deze tijd waarin durfgeld

kansen heeft om in de toekomst te excelleren.’

gaat, samen met Oost NV de helpende hand kunnen bieden.’

schaars is, meer geld naar de regio halen en zo de



economie versnellen.’ Review 2013, Marius Prins, directeur PPM Oost

11

Team Agro-Food Van links naar rechts: Joey Veurink, Bart Hoeflaak, Wilco Schoonderbeek. Annelie van der Kooij ontbreekt op de foto


Sector Agro-Food

De sectorcijfers van PPM Oost: Sectorcijfers: €

€

2013

Totaal

€

Aantal nieuwe financieringen

€

€ € Geïnvesteerd vermogen 2013

2013

€

€

2013

Totaal

€

aal

€

96 € 4,9 miljoen

Totaal

Totaal ondernemingen in portefeuille

€

€

€

2013

Totaal

€ geïnvesteerd vermogen Totaal

Totaalaantal aantal Totaal FTE’s FTE’s ultimo ultimo 20132013

22 21 €€12,4 11,8 miljoen 274

Wilco Schoonderbeek


Sector Agro-Food

Agro-Foodsector heeft geen tijd te verliezen Het sectorteam Agro-Food heeft in 2013 diverse mooie investeringen gedaan in bedrijven als Foodcase (airline-maaltijden) en Blue4Green (preventie dieren ziekten). Het team had graag meer kansrijke bedrijven gefinancierd, maar een aantal in gang gezette deals is (nog) niet gerealiseerd door het ontbreken van de vereiste co-investeerders. In 2014 zoekt het Agro-Foodteam onverdroten verder naar mede-investeerders, want innovaties in onder meer de voedselverspilling en -gezondheid zijn kansrijk en noodzakelijk.

Nieuw in portefeuille

Blue4Green

Schoonderbeek stelt vast dat in 2013 in Oost-Nederland diverse mooie innovaties zijn gerealiseerd die de verspilling van voedsel moeten verminderen. Een mooi voorbeeld is Foodcase uit Wageningen. Foodcase ontwikkelt maaltijden voor de airline-industrie die zonder koeling lang bewaard kunnen blijven. Behalve een uitstekende business en groeiende werkgelegenheid, kan Foodcase er daarmee voor zorgen dat honderden miljoenen vliegtuigmaaltijden niet meer hoeven worden weggegooid.

“Dankzij PPM Oost kunnen we ons nog verder internationali seren. Het is een goede partner gebleken: ze zagen al snel in dat

Foodcase werkt nauw samen met de Wageningen UR en

de wereld voor een grote uitdaging staat. De voedselproductie

“De vraag naar voedsel neemt tot 2050 naar verwachting met

heeft bewust gekozen voor PPM Oost als investeerder.

moet omhoog. Wij kunnen daar via onze preventieprogramma’s

70 procent toe. Steeds meer dringt het besef door dat alleen

Schoonderbeek: “Als PPM Oost vervullen we zo met publiek

een rol in spelen. Deze programma’s zorgen ervoor dat dieren

méér produceren geen oplossing is voor het dreigende voedsel

geld een schakel tussen de markt en kennisinstellingen.”

langer gezond kunnen leven, zonder medicijnen of antibiotica.

tekort. 40 procent van het geproduceerde voedsel wordt

Onze gegevens verkrijgen we nu met een mobiel handheld

momenteel weggegooid, voordat het ons als consument

Ook het Wageningse CoolWave, waaraan PPM Oost een lening

laboratorium via bloed. Op termijn willen we detectie via urine

bereikt. Vervolgens gooien wij ook nog eens heel veel eten in

uit het fonds Gelderland voor Innovaties heeft verstrekt,

en meer stoffen mogelijk maken. PPM Oost kan ons dan zeker

de afvalbak. Als we niks doen, wordt dat een groot maat-

speelt innovatief in op de reductie van voedselverspilling.

helpen bij het vinden van nieuwe investeerders. Ze hebben een

schappelijk probleem”, zegt Wilco Schoonderbeek, manager

CoolWave zorgt ervoor dat verse vruchtensappen veel langer

uitgebreid financieel netwerk en kunnen ons van de nodige

van het sectorteam Agro-Food van PPM Oost.

houdbaar zijn. Schoonderbeek: “Zowel supermarkten als

tips voorzien.”

consumenten hoeven daardoor minder weg te gooien.”

Daan Sistermans, CEO van Blue4Green

15

Sectorteam

co-financiers was afgelopen jaren al lastig, maar in 2013 is dat

Het Agro-Foodteam had zich voor 2013 als doel gesteld kans-

nog moeilijker geworden”, schetst Schoonderbeek. “Enerzijds

rijke en maatschappelijk relevante bedrijven als Foodcase en

is het aantal fondsen in de Agro-Food überhaupt beperkt,

CoolWave eerder en beter in beeld te krijgen. Om die reden

daarnaast zijn veel fondsen uitgeïnvesteerd. Om te kunnen

heeft het sectorteam in 2013 veel werk verzet om de bekend-

investeren moeten ze eerst op zoek naar nieuw geld.”

heid en positie van PPM Oost bij de stakeholders te verduide-

Door het ontbreken van co-financiers, zijn enkele deals


lijken. Het team heeft presentaties gegeven bij ondernemers,

afgeketst. Schoonderbeek: “In een aantal gevallen hadden

ondernemersorganisatie, kennisinstellingen, banken en andere

wij graag willen investeren, maar door het gebrek aan co-

VSE

stakeholders. Ze heeft artikelen geschreven voor diverse

financiers hebben enkele voorgenomen transacties in 2013

media en inloopspreekuren gehouden voor ondernemers.

geen doorgang kunnen vinden.”

Schoonderbeek: “We hebben er veel tijd in gestoken. Met succes. Het aantal leads lag beduidend hoger dan voorgaande

Thema’s in 2013

jaren en ook de kwaliteit ervan was gemiddeld genomen een

In de Agro-Foodsector speelt een groot aantal thema’s.

stuk beter.”

Het Agro-Foodteam van PPM Oost heeft zich in 2013 geconcentreerd op drie hoofdthema’s:

Het Agro-Foodteam is in 2013 uitgebreid met een analist,

> Voeding- en Gezondheid; hieronder vallen thema’s als

Joey Veurink. Hij heeft onder meer als taak het in kaart

gezond ouder worden, gewichtsbeheersing, hart- en

brengen van de markt, om zo de kansrijke bedrijven eerder in

vaatgezondheid, zoutreductie, grondstofflexibiliteit, eiwit

“Iedereen wil tegenwoordig zoveel mogelijk verse producten

beeld te krijgen. Nog meer dan in voorgaande jaren benadert

innovaties, verpak- en bewaartechnologie.

consumeren. VSE is van oudsher een producent van hele

het Agro-Foodteam sinds 2013 deze partijen proactief.

> Food & Factory; hierbij gaat het bijvoorbeeld om het ver-

diepvriespekingeenden. Het aandeel verse gedeelde eend wordt

Schoonderbeek: “Agro-Foodondernemers zijn in de basis

hogen van de effectiviteit en de efficiency door de verdere

echter steeds groter. Om dat goed te regelen, moeten we een

conservatief. Bij financiering denken ze als eerste aan een

ontwikkeling van precisielandbouw. Onder dit thema vallen

investering doen in een nieuwe productiehal. Een adviesbureau

ook verpakkings- en bewaartechnologie.

bracht ons bij PPM Oost. Zij boden ons via de MKB Krediet

bankkrediet. Bankkapitaal is echter zeer schaars. Met onze proactieve aanpak komen we als PPM Oost nu eerder in het vizier van bedrijven die baat bij ons kunnen hebben.”

Co-financiers

> Biobased Economy; hieronder vallen thema’s als duurzame innovatieve voedselsystemen, valorisatie van reststromen/

groeien. Tot op heden een uitstekend besluit: wij zijn een

mest, waterbesparende systemen en technologieën voor

regionaal bedrijf, zij zijn een regionale investeerder en die

waterhergebruik.

combinatie straalt vertrouwen uit. Bovendien helpen ze via een

Een aantal goede leads heeft in 2013 geleid tot enkele mooie

commissaris bij de aansturing van onze bedrijfsactiviteiten.”

investeringen van PPM Oost in de Agro-Foodsector, onder

Behalve voedselverspilling heeft in 2013 ook het onderwerp

meer in Micreos, Foodcase, Blue4Green, VSE en Rolsma. Het

‘voedsel en gezondheid’ een belangrijke plek gekregen op

sectorteam Agro-Food heeft in 2013 wel erg veel tijd moeten

de agenda van de sector Agro-Food. Dat dit een belangrijk

steken in de zoektocht naar co-financiers. “Het vinden van

onderwerp is wordt door meerdere partijen onderkend.


faciliteit Gelderland een stuk financiering om zo door te kunnen

John Langeslag, directeur van VSE

Uit onderzoek van de World Health Organisation blijkt dat

Voor veel consumenten was dat een echte wake up call. De

Ondernemers

een aantal welvaartsziekten explosief toeneemt (zoals dia

Agro-Foodsector raakt sowieso aan maatschappelijke issues

PPM Oost heeft in 2013 geïnvesteerd in 9 bedrijven uit de

betes, hart en vaatziekten, kanker, osteoporose) en dat

die mensen interesseren. Voeding is concreet, ook voor con-

Agro-Foodsector. Er zijn twee bedrijven verkocht en drie

70 procent van deze ziekten voedselgerelateerd zijn.

sumenten. Het is een hot item.”

failliet gegaan. De totale portefeuille van Agro-Food bestaat

“We zien dat we met medical of functional food ziekten kunnen

uit 21 ondernemingen. Het Agro-Foodteam ondersteunt de

voorkomen in plaats van dat achteraf met medicijnen de

bedrijven in haar portefeuille behalve met geld ook met

gevolgen moeten worden bestreden. Of we kunnen met de

advies en contacten uit haar netwerk. In 2013 hebben de

juiste voeding ervoor zorgen dat patiënten sneller herstellen

teamleden veel tijd gestoken in het uitdagen van de ambities

en dus eerder het ziekbed kunnen verlaten. De ontwikkelingen

van de ondernemers.

op dat gebied zetten zich de komende jaren flink door”,

Schoonderbeek: “Ondernemers in deze sector moeten de

verwacht Schoonderbeek.

wereld willen veroveren. Omdat een oplossing in de Agro-Food vaak een oplossing betekent voor een wereldwijd probleem. We hebben ze gestimuleerd groot te denken en

“Ondernemers in deze sector moeten de wereld willen veroveren. Omdat een oplossing in de Agro-Food vaak een oplossing betekent voor een wereldwijd probleem.”

bijvoorbeeld wél deel te nemen aan die buitenlandse beurs, zodat ze hun netwerk verbreden.”

Ambities 2014 Het verkrijgen van co-financiering blijft een belangrijk aandachtspunt in 2014. Samen met bestaande fondsen die nu geen geld meer hebben om te investeren, kijkt het AgroFoodteam of er mogelijkheden zijn de fondsen uit te breiden. Schoonderbeek: “Wij gaan partijen ook in 2014 wijzen op de mogelijkheden die PPM Oost kan bieden via Topfonds

In 2013 is ook veel aandacht geweest voor innovaties op het ge-

Gelderland en het Dutch Venture Initiative. Dat zijn fondsen

bied van voedselveiligheid en voedselproductie. Schoonderbeek

waarmee we geld in andere fondsen kunnen steken. Daarmee

hierover: “Het vleesschandaal in 2013, waarbij paardenvlees

kunnen we een vervolg geven aan bestaande fondsen of

werd verkocht als rundvlees, toonde aan dat de herkomst

nieuwe fondsen initiëren. Nieuwe, potentiële co-financiers

van ons voedsel soms niet duidelijk is. En dat in sommige

wijzen we ook op de interessante mogelijkheden van investeren

gevallen de voedselveiligheid niet kan worden gegarandeerd.

in Agro-Food.”

17

Het Agro-Foodteam streeft ernaar dat in 2014 elke Gelderse

Schoonderbeek: “We willen dicht bij de ondernemers zitten,

en Overijsselse ondernemer in de Agro-Foodsector die op

zodat we niet alleen vroegtijdig zicht krijgen op kansrijke

zoek is naar financiering, in ieder geval de mogelijkheden van

vindingen, maar we de ondernemers ook kunnen begeleiden

PPM Oost heeft overwogen om te komen tot een passende

en adviseren. Ons doel is de Agro-Foodsector in Oost-Nederland

financiering. Daartoe blijft het Agro-Foodteam innovatieve

naar een hoger plan te tillen.”

Foodcase

en kansrijke bedrijven proactief benaderen om ze in een vroeg stadium te wijzen op de financieringsmogelijkheden

Volgens Schoonderbeek heeft de sector geen tijd te verliezen:

van PPM Oost. Om de zichtbaarheid van PPM Oost in de sector

“Veel maatschappelijke vraagstukken van deze tijd zijn

te vergroten, gaan de leden van het Agro-Foodteam nog

Agro-Food gerelateerd. Nederland, en meer specifiek Oost-

meer op locatie werken. Onder meer bij de Wageningen UR

Nederland, heeft wereldwijd een toppositie in deze sector,

en bij Start Life, beide loketten voor kansrijke initiatieven en

en is naar mijn mening bij uitstek gepositioneerd om deze

(toekomstige) ondernemers in de sector Agro-Food.

vraagstukken om te zetten in economische kansen. Dit vraagt wel om ondernemerschap, durf en kapitaal. Op basis van wat ik om mij heen zie gebeuren in mijn dagelijkse

“Op basis van wat ik om mij heen zie gebeuren in mijn dagelijkse contacten met ondernemers in de Agro-Foodsector, ben ik erg positief over de toekomst.”

contacten met ondernemers in de Agro-Foodsector, ben ik

“We zijn in contact gekomen met PPM Oost via StartLife, dat al

erg positief over de toekomst.”

aandeelhouder van ons was. Toen Gate Gourmet, een mondiale airline-cateraar, met een ons een contract wilde sluiten om ons concept wereldwijd mee uit te rollen, vonden we het verstandig dat niet meer alleen te doen. Met PPM Oost hebben we een inves teerder aan boord die ons nog meer geloofwaardigheid geeft. Het is een venture capitalist met publieke aandeelhouders. Dat maakt indruk in het buitenland. De keuze voor PPM Oost was ook een strategische. We hebben nu een driehoek uit het boekje: universiteit, overheid en een private partij. Met het geld gaan ons concept verder internationaliseren. Ieder continent heeft namelijk andere toepassingen en een andere perceptie van eten. Daarnaast gaan we ons richten op andere markten. De eerste wordt ouderenzorg.” Wilbert de Louw, directeur van Foodcase


19

Portefeuille sector Agro-Food Naam/vestigingsplaats

Aard van het bedrijf

Agrozone Loenen

Biedt innovatieve oplossingen voor lucht-, vloeistof- en oppervlaktereiniging door middel van drie technieken: ozon, UVC-licht en elektrolyse.

AnyBridge M2M Solutions Nijkerk

Ontwikkelt en biedt oplossingen (producten en diensten) voor zogenaamde machine-to-machine communication (M2M) toepassingen, bijvoorbeeld op het gebied van (veevoeder) silo-telemetrie.

Beeter Ochten

Ojah produceert vleesvervangers onder de naam Beeter.

Blue4Green Enschede

Ontwikkelt mobiele handheld laboratoria voor veeartsen en preventieprogramma’s voor melkveehouders.

CoolWave Processing Wageningen

Heeft de technologie ‘PurePulse’ ontwikkeld om de houdbaarheid van verse sappen te verlengen maar waarbij de versbeleving van het sap niet negatief wordt beïnvloed.

Foodcase Wageningen

Biedt ambient foodoplossingen voor zogenaamde ‘gesloten markten’ zoals de luchtvaartsector op basis van uitgekiende recepturen, slimme verpakkingen en innovatieve houdbaarheidstechnologieën.

Friesland Campina Wageningen

Toonaangevende zuivelonderneming waarvan het R&D-centrum is gevestigd in Wageningen.

Innovation Solutions Wageningen

Ontwikkelt een versheidsindicator voor voedsel die geïntegreerd kan worden in bestaande verpakkingen.

La Venezia Beuningen

Produceert room- en consumptie ijs en bavarois zowel in private label als onder het eigen merk Il Primo voor de levensmiddelengroothandel en horeca-afnemers in Nederland, België en Duitsland.

Micreos Wageningen

Ontwikkelt antibacteriële producten op basis van fagen-technologie, ter verbetering van de voedselveiligheid en voor toepassingen in de gezondheidszorg.

MilkWays Joure

Ontwikkelt een nieuw logistiek concept voor de bulktransport van melk- en zuivelproducten.


Naam/vestigingsplaats


NSure Wageningen

NSure ontwikkelt testen die voorspellen wanneer fruit en bloemen moeten worden geplukt.

Optisense Enschede

Heeft een innovatieve detectiemethode ontwikkeld die verontreiniging in water direct opspoort.

PhenoVation Wageningen

Ontwikkelt de ‘CropReporter’, een apparaat dat kan bepalen in welke mate een plant nog goed functioneert.

PS in foodservice Bennekom

Speelt in op de vraag dat men wil weten wat er in een product zit. De onderneming levert toegang tot en beheer van voedingsinformatie.

Rolsma Biobased Enschede

Ontwikkelt, produceert en verkoopt lijnolieverven. Deze biobased grond- en lakverven worden gemaakt van 100% herwinbare plantaardige oliën.

VSE Harderwijk

Coöperatie van eendenfokkers, vermeerderaars, eendenhouders en slachterijen. VSE behoort tot de grootste producenten van pekingeendenvlees in Europa.

Waste2Chemical Wageningen

Zet GFT-afval om in bio chemicaliën om kunststoffen te maken. Het proces kan worden toegepast bij biomassareststroomverwerking in meerdere industrieën zoals de agrarische industrie en voedingsindustrie.

Yellow Pallet Wageningen

Ontwikkelt een op bananenfibers gebaseerde verpakkingstechnologie. Het eerste project in dat kader is het ontwikkelen van een pallet voor de bananenindustrie.

Yuno Wageningen

Ontwikkelt onder de naam Yuno 100% natuurlijk snoep en natuurlijke snacks voor kinderen.

21

Team Energie- en Milieutechnologie Van links naar rechts: Julia Gauw, Jemy Pauwels, Sebastiaan Vervest, Freek Welling.


Sector Energie- en Milieutechnologie

Sectorcijfers: €

€

2013

Totaal

€


€


2013

€

€

2013

Totaal

€

aal

€

9 € 3 miljoen

Totaal


€

€

€

2013

Totaal


Totaal aantal FTE’s ultimo 2013

13 € 6,8 miljoen 102

Jemy Pauwels


Sector Energie- en Milieutechnologie

Energiek jaar voor EMT Een stroom goede investeringsvoorstellen. Bereid willige co-financiers. Een toegezegd investerings bedrag van bijna tien miljoen euro aan kansrijke bedrijven met duurzame innovaties. Negen nieuwe investeringen. De bouw van een bio-energiecentrale en florerende ondernemingen in de portefeuille. De sector Energie- en Milieutechnologie van PPM Oost kan terugkijken op een succesvol 2013. Voor 2014 zijn de verwachtingen zeker zo goed.


Deepwater-Energy

meer dan het sectorteam zich van tevoren ten doel had gesteld. Pauwels is niet verbaasd dat zijn team een succesvol 2013 achter de rug heeft. “We hebben de afgelopen anderhalf jaar veel tijd gestoken in het onder de aandacht brengen van de investeringsmogelijkheden die we als PPM Oost hebben. We hebben als sector EMT veel gepubliceerd, veel presentaties en pitches gegeven, in jury’s deelgenomen, lezingen verzorgd etc.” “Ook hebben we ondernemers zoveel mogelijk ondersteund

“Bij Deepwater-Energy hebben we een nieuwe innovatie

“De zomer van 2013 is duidelijk een kantelmoment geweest

bij het uitwerken van plannen en zijn er talrijke gesprekken

ontwikkeld die energie opwekt uit langzaam stromend water.

voor ons. Vanaf dat moment kregen we aan de ene kant een

gevoerd met banken en co-investeerders, om die partijen te

De Oryon Watermill kan energie winnen bij een rivierstro

stroom mooie aanvragen en investeringsvoorstellen binnen,

overtuigen van het belang om mee te doen bij het financieren

ming van 1 meter per seconde. Prachtig, maar om zoiets in de

die precies pasten binnen de strategische focus van EMT. Aan

van projecten. Als je vervolgens samen met de ondernemers,

markt te zetten heb je soms wel een duwtje in de rug nodig.

de andere kant troffen we bij de banken en co-investeerders

banken en/of co-investeerders kunt overgaan tot realisatie

Dankzij het Gelderland voor innovaties hebben we de proof-of-

de bereidheid aan samen met ons te investeren. Zo hebben

van de plannen, is dat iedere keer weer een feestje. Een

concept-fase met succes voltooid en kunnen we de markt op.

we diverse mooie financieringen kunnen realiseren”, zegt

voordeel is dat er veel kapitaal beschikbaar is in onze markt.

Als start-up helpt het netwerk van PPM Oost ons ook. Het is

Jemy Pauwels, sectormanager Energie- en Milieutechnologie

Bovendien werkt de tijd mee. Energie is politiek gezien ‘hot’

bij ons erg hard gegaan. Normaal staat er zo’n tien jaar voor

(EMT) van PPM Oost.

vanwege de duurzaamheiddoelstellingen die de overheden

om zo’n product daadwerkelijk te kunnen verkopen. Wij zijn

zichzelf hebben opgelegd.”

net 4,5 jaar bezig en proberen dit jaar de Oryon Watermill op

Het sectorteam EMT investeerde in 2013 drie miljoen euro

de markt te brengen. PPM Oost heeft daar mede voor gezorgd.”

in negen kansrijke bedrijven. Daarnaast is voor ruim tien

Duurzame energie

miljoen euro toezeggingen gedaan aan EMT-bedrijven, die

De BV Nederland moet in 2020 voor 20 procent gebruikmaken

vervolgens met banken en co-investeerders aan de slag zijn

van duurzame energie. De provincies Gelderland en Overijssel

gegaan om het totale plan gefinancierd te krijgen. Dat is

leggen de lat voor Oost-Nederland nog hoger (zie kader).

Jaap Ory, algemeen directeur van Deepwater-Energy

25

De twee provincies zetten hun woorden kracht bij door fondsen,

goede samenwerking tussen verschillende partijen, ook een

gevuld met honderden miljoenen euro’s, beschikbaar te

lange adem voor nodig. Niettemin denk ik dat wij zichtbaar

stellen voor investeringen in innovaties in duurzame energie,

kunnen maken dat het terecht is geweest dat de overheden

infrastructuur en milieutechniek. De provincie Gelderland

financieel hun nek hebben uitgestoken om de energietransitie

investeert via het Innovatie- en Investeringsfonds Gelderland,

daadwerkelijk gestalte te geven.”


dat door PPM Oost wordt beheerd.

Thema’s in 2013 Pauwels onderschrijft het belang van deelname in duurzame

> Zonnetechnologie

projecten. “Duurzaamheid gaat over de toekomst van de

De focus is in 2013 gelegd op het plaatsen van zonnepanelen

aarde, die we straks doorgeven aan onze kinderen. Om te

op maatschappelijk vastgoed, zoals gemeentelijke sport

voorkomen dat we die aarde verpesten, moeten we verande-

complexen en scholen. De solarprojecten bij scholen hebben

ren. Als we op de huidige manier doorgaan, wordt het hier

ook als doel kinderen al op jonge leeftijd kennis te laten

onleefbaar en is onze energierekening over vijf tot tien jaar

maken met duurzaamheid. Door een investering van het IIG

een factor drie of vier hoger. We moeten dus zuiniger met

in LochemEnergie, zijn in 2013 zonnepanelen geplaatst op

energie omgaan en tegelijkertijd veel werk maken van het

het dak van het gemeentehuis van Lochem. De coöperatie

zoeken naar alternatieve vormen van energie. De cleantech-

LochemEnergie staat landelijk model voor hoe bewoners

sector speelt daarin een centrale rol en het is fantastisch om

actief kunnen worden betrokken bij het opwekken en gebruiken

als investeerder in dat specifieke domein actief te zijn.”

van duurzame energie in hun eigen omgeving.

Huismerk Energie

“Met PPM Oost klikte het vanaf het eerste moment. We hebben in feite dezelfde speerpunten waardoor onze normen en waarden

Duurzaamheidsdoelstelling

Behalve het plaatsen van zonnepanelen is ook innovatie op

goed bij elkaar passen. We hebben de doelstelling om lokale

Aanvragen voor nieuwe financieringen worden door het

het gebied van zonne-energie belangrijk. In 2013 was de sector

duurzaamheid en werkgelegenheid te stimuleren, maar wel met

sectorteam EMT van PPM Oost kritisch beoordeeld op hun

EMT van PPM Oost nauw betrokken bij de ontwikkelingen

een gezond rendement. De financiering uit het Innovatie- en

(potentiële) bijdrage aan de CO2-reductie, de besparing

op de Solar Campus in Arnhem rondom zonnecelfoliefabriek

Investeringsfonds Gelderland, dat door PPM Oost wordt beheerd,

op fossiele brandstoffen en de opwekking van duurzame

HyET Solar. Pauwels: “Bij solarinnovaties draait het altijd om

betekent voor ons de erkenning dat we als innovatieve partij goed

energie, zoals zonne-energie, bio-energie en windenergie. In

de optimalisatie van de werking van zonnepanelen. Bij HyET

aansluiten op de duurzame lokale energiebehoeften van bedrijven

2013 hebben de 13 bedrijven die het sectorteam EMT in beheer

hebben ze een folie ontwikkeld voor zonnepanelen met een

en consumenten. Bovendien is het voor onze klanten veel waard

heeft, op die vlakken goede resultaten geboekt.

unieke technologie die zorgt voor een hoog rendement.”

dat de overheid als onafhankelijke partij in Huismerk Energie participeert. Zo zullen meer bedrijven, gemeenten en bijvoorbeeld

Pauwels: “Ik denk dat we in 2013 de realisatie van de

> Energie-efficiëntie

woningcorporaties ons vinden als partner in duurzaamheid. Het

duurzaamheiddoelstellingen van de overheden een stap

Ook in het hergebruik van restwarmtestromen zijn veel

netwerk van PPM Oost gaat ons hier zeker bij helpen.”

dichterbij hebben gebracht. Overheden verwachten soms

ontwikkelingen gaande in de regio. Zo heeft het sectorteam

Peter den Biesen, Huismerk Energie

dat met geld alles maakbaar is. Maar daar is, behalve een

EMT hoge verwachtingen van SolabCool uit Duiven, waarin


in 2013 is geïnvesteerd. SolabCool heeft een energiezuinig

aangepast. Essent gebruikt sinds 2013 de biobrandstof van

koelsysteem ontwikkeld voor woningen en kantoren die zijn

het Duivense bedrijf om op een duurzame manier bij te


aangesloten op duurzame warmtenetten. Pauwels:

stoken in kolencentrales.

“Een interessante technologie, die de komende jaren

Pauwels: “Topell Energy is echt een bijzondere fabriek. We

SolabCool

mogelijk voor een echte doorbraak gaat zorgen.”

hadden na 2012 kunnen afhaken, maar omdat we geloven in de techniek van Topell Energy en in het management,

> Hergebruik biomassastromen

hebben we doorgezet en nieuwe financieringsmogelijkheden

Biomassa vormt een goede bron voor het opwekken van

gezocht. Dan is het mooi als het effect zichtbaar wordt.”

alternatieve energie. Het aantal biovergisters in de regio nam ook in 2013 toe. Het sectorteam stimuleert regionaal verbonden

> Biomassa duurder

netwerken met meerdere vergisters die zijn aangesloten op

De toename van het aantal bedrijven dat biomassa verwerkt,

een pijpleiding.

heeft tot gevolg dat de prijs wordt opgedreven. Hierdoor komt de brutomarge van bedrijven als Bio-Energie De Vallei

Bio-Energie De Vallei uit Ede is hiervan een mooi voorbeeld.

en Topell Energy onder druk te staan. Sectormanager Pauwels:

“Voor veel MKB-bedrijven is het onmogelijk nieuwe projecten

PPM Oost investeerde daarin in 2013 vanuit het Innovatie- en

“We zijn daarom druk bezig te kijken hoe we de prijs kunnen

uit eigen middelen te financieren. Als het om echte duurzame

Investeringsfonds Gelderland. Bio-Energie De Vallei bouwde

dempen. Bijvoorbeeld door met meerdere partijen gezamenlijk

innovaties gaat, vind ik dat de overheid er met publiek geld

in 2013 een fonkelnieuwe bio-energiecentrale. Via de ver-

biomassa in te kopen en op te slaan. Dat is ook goed voor de

in kan investeren. Door de investering van PPM Oost uit het

branding van tuin- en snoeiafval wordt nu op een duurzame

leveranciers van biomassa, omdat ze dan altijd een plek hebben

Innovatie- en Investeringsfonds (IIG) hebben wij de mogelijkheid

manier een complete woonwijk en een zwembad in Ede

waar ze hun product kwijt kunnen.”

om ons SolabCool koelsysteem op de markt te kunnen zetten en de productie in Duiven te kunnen starten. Als het aan mij ligt,

verwarmd. Pauwels: “Een enorm succes. Bio-Energie De Vallei wordt de komende jaren uitgebreid om nog meer huizen en

Ambities 2014

zit SolabCool over tien jaar nog steeds in Duiven. Ik vind dat

bedrijven in Ede te kunnen verwarmen.”

Het sectorteam EMT verwacht dat 2014 een succesvol jaar

SolabCool niet moet worden verkocht. Ik hoop dat hier tegen die

wordt. In 2013 heeft het team diverse kansrijke investerings-

tijd een veel grotere schoenendoos staat, waar tussen de

Een andere belangrijke doorbraak bij het hergebruik van

voorstellen in behandeling genomen, waarvan een groot deel

50 en 100 man werken. Ik vind niet dat we de productie moeten

biomassastromen was de proof of technology van Topell

naar verwachting in 2014 zal leiden tot succesvolle financie-

weggeven. Het zou me een goed gevoel geven als ik hier wat

Energy uit Duiven in 2013. Topell Energy produceert biopellets

ringen. Pauwels verwacht in 2014 in totaal veertien miljoen

blijvends zouden achterlaten, waar andere mensen op verschil

(bio-kolen) uit houtachtige biomassa. PPM Oost investeerde

euro uit te zetten in de EMT-sector. “We gaan niet lukraak

lende manieren wat aan hebben.”

daarin in 2012, maar in 2013 was een nieuwe financierings-

investeren, maar willen onze portfolio gericht samenstellen.

Henk de Beijer, directeur van SolabCool

ronde noodzakelijk omdat de techniek moest worden

Gericht inspelend op de voor EMT belangrijke thema’s.”

27

Zo’n belangrijk thema voor 2014 is smart grids, het opslaan


van opgewekte energie door bijvoorbeeld zonnepanelen.

Ambitie

Het sectorteam gaat, in nauwe samenwerking met Oost NV,

De provincie Gelderland wil een toekomstbestendige


in 2014 actief scouten op bedrijven die zich daarmee bezig

energievoorziening met bijbehorende economische innova-

houden. Pauwels: “Het opslaan van energie is nu nog de

tie en groei, én een florerende biobased economy.

Bio-Energie De Vallei

ontbrekende schakel in de keten van winning tot levering. Bij zonne-energie wordt overdag en in de zomer de meeste

Doelstellingen:

energie opgewekt, terwijl we de energie ’s avonds en in de

> 20% energiebesparing in 2020 ten opzichte van 2010

winter het hardst nodig hebben. Als we erin slagen energie

> 14% hernieuwbare energie in 2020

makkelijker op te slaan, kunnen we het gebruiken als we het

> energieneutraliteit op Gelderse schaal in 2050

nodig hebben.” Financiële middelen beheerd door PPM Oost Het rijden op waterstof en elektrisch rijden gaan in 2014

> Innovatie- en Investeringsfonds Gelderland -> € 30 miljoen

ook een grotere rol spelen, verwacht Pauwels. “Steeds meer

> Revolving funds (grotendeels bestemd voor energietransitie)

gemeenten willen bussen laten rijden op waterstof en elektriciteit. In Arnhem wordt daar al jarenlang op ingezet.

-> € 70 miljoen

“Ik vind het een goede zaak dat de provincie het Innovatieen Investeringsfonds Gelderland (IIG) heeft opgericht. Voor

Maar als je het op grotere schaal wilt uitrollen, moet je

Provincie Overijssel

het regionaal oppakken. De bussen moeten immers een

Ambitie

projecten te realiseren zonder hulp van de provincie. Er is in de

mogelijkheid hebben om onderweg te tanken of op te laden.”

De provincie Overijssel wil vergroting van het aandeel

markt weinig bereidheid om enige vorm van financieel risico te

startende ondernemingen is het nu niet mogelijk duurzame

hernieuwbare energie en energiebesparing met het oog op

nemen, terwijl je als duurzame ondernemer, zeker in het begin,

Behalve door nieuwe investeringen verwacht het sectorteam

CO2-reductie en werkgelegenheid, én innovatie in een hoog-

veel geld nodig hebt om tal van hobbels te nemen. Zonder die

EMT in 2014 ook positieve ontwikkelingen bij de huidige

waardig, innovatief cluster rondom hernieuwbare energie.

investering had de nieuwe bio-energiecentrale van Bio-Energie De Vallei er vermoedelijk nu niet gestaan in Ede. De investering

bedrijven in de portefeuille. Pauwels: “De bedrijven draaien nagenoeg allemaal op schema. Er zijn geen prangende

Doelstellingen:

uit IIG was noodzakelijk om de banken over de streep te trekken

redenen waarom dat in 2014 zou veranderen. De vooruitzichten

> 20% nieuwe energie in 2020

voor de financiering van de transportleiding. Het probleem

zijn dus goed.”

> 30% minder CO2-uitstoot in 2020 ten opzichte van 2010

was onder meer dat we geen aantoonbare ervaring hadden,

> 150 - 375 fte werkgelegenheid in cleantech-sector als gevolg

waardoor de bank het risico niet alleen aandurfde. Door de

van de inzet van het Energiefonds

financiering van IIG kregen we de handen wel op elkaar.” Valentijn Kleijnen, directeur van Bio-Energie De Vallei

Financiële middelen beheerd door PPM Oost Innovatiebudget -> € 42 miljoen


29

Portefeuille sector Energie- en Milieutechnologie

HUISMERK

QuicksandboldQuicksandlight



Bio-energie De Vallei Ede

Bouwt een biomassacentrale waar jaarlijks 25.000 ton biomassa wordt verwerkt. Na afronding van fase 1, 2 en 3 wordt warm water geleverd aan 8.000 woningen equivalent, ongeveer 220.000 GJ.

Deepwater-Energy Arnhem

Produceert en verkoopt de Oryon Watermill, een gepatenteerde waterkrachtinnovatie die optimaal gebruik maakt van de natuurlijke kracht van vrij stromend water.

Fibroned Apeldoorn

Wil op het businesspark ‘Ecofactorij’ in Apeldoorn een innovatieve energiecentrale realiseren die draait op biomassa.

Hygear Arnhem

Ontwikkelt en fabriceert productiesystemen voor kleinschalige toepassingen van waterstof, de brandstof van de toekomst.

Huismerk Energie Wijchen

Dé schakel tussen de lokale productie, inkoopmarkt en de lokale afzet van duurzame energie. Groener - Goedkoper - Goed.

LNG Achterhoek Zelhem

Richt zich op de verduurzaming van zwaar transport door een tankstation op te zetten voor LNG-CBNG brandstoffen.

Lochem Energie Lochem

De corporatie levert op termijn een mix van duurzame energie. Op korte termijn worden 2.000 zonnepanelen gerealiseerd en 1.450 GJ stroom geleverd aan 550 huishoudens in de gemeente Lochem.

Rothec Duiven

Werkt aan een nieuw warmtekrachtconcept, waarmee het mogelijk is om met diverse gassoorten, die laagwaardig en/of verontreinigd zijn, energie te produceren op kleine schaal.

SolabCool Duiven

Ontwikkelt duurzame energieproducten zoals een laagvermogen koelmachine geschikt voor gebruik in woningen en kleine utiliteitsgebouwen.




Thermosmart Arnhem

Heeft een Wi-Fi thermostaat ontwikkelt. Deze is onafhankelijk van energieleveranciers en ketelinstallateurs en onderscheidt zich in design en gebruiksgemak.

Topell Energy Duiven

Ontwikkelt een ‘torrefactiesysteem’. In Duiven wordt jaarlijks CO2-neutraal circa 70.000 ton biomassa verwerkt tot 45.000 ton ‘black pellets’ als bijstookmateriaal voor energiecentrales.

TSC Solar Nijmegen

Een start up in de zonne-energiesector; in samenwerking met NXP en ECN voor hoogefficiënte zonnepanelen.

Watch-E Arnhem

Een onafhankelijke, universele energiemanager waarmee gas en elektra direct in euro’s uitgelezen kunnen worden op de manier die de gebruiker prettig vindt.

31

Team Fonds-in-Fonds Van links naar rechts: Pauline Albers, Arianne Leuftink, Frank Wolterink.


Sector Fonds-in-Fonds

Sectorcijfers: €

€

2013

Totaal

€

aal

€


€

€

€

2013

Totaal



4 € 2,1 miljoen 5

Frank Wolterink


Sector Fonds-in-Fonds

Veelbelovende start Topfonds Gelderland De lancering van het Topfonds Gelderland van de provincie Gelderland in 2013 was voor PPM Oost reden voor het opzetten van een nieuwe sector, met een nieuwe werkwijze. De sector Fonds-in-Fonds investeert in private investeringsfondsen in plaats van rechtstreeks in bedrijven. De eerste maanden van Topfonds Gelderland waren veelbelovend. Fondsen uit heel Nederland staan in de rij geld te investeren in Gelderland. De sector Fonds-in-Fonds is klaar om in 2014 te oogsten.

realiseren, innovatie stimuleren en duurzame energie

PPM Oost investeert met bedragen tussen gemiddeld 2,5 en

bevorderen in Gelderland. De provincie heeft het Topfonds in

5 miljoen euro. Het geld uit het Topfonds Gelderland moet

beheer gegeven bij PPM Oost. In de pot zit 88 miljoen euro.

zorgen voor een positief ‘sneeuwbaleffect’ in de markt.

Een deel van dat geld, 30 miljoen, investeert PPM Oost recht-

Wolterink: “Het uitlokken van kapitaal bij derden is een

streeks in kansrijke bedrijven of projecten.

belangrijke doelstelling van het Topfonds Gelderland. De

Voor 58 miljoen is een nieuwe constructie bedacht: Fonds-in-

investeringsfondsen waar wij ons op richten, werden eerder

Fonds. PPM Oost investeert het geld in private fondsen, die

‘gefund’ door bijvoorbeeld verzekeraars en banken. Zij doen

op hun beurt investeren in bedrijven.

dat amper nog. Geld is daardoor schaars. Dat zorgt ervoor dat iedereen voorzichtiger is geworden. Doordat wij nu in een

Investeren

fonds investeren, hopen we dat ook andere partijen de stap

De fonds-in-fonds-constructie heeft voor het Topfonds

durven te zetten.”

“We hadden wel de nodige reacties verwacht, omdat veel

Gelderland meerdere voordelen. Wolterink: “Investeren is

partijen op de hoogte waren van het feit dat PPM Oost in

mensenwerk. Elke investering brengt jaar in jaar uit veel werk

Topsectoren

investeringsfondsen ging investeren. Maar vanaf de start

met zich mee. Door in een fonds te investeren, kun je veel

Beperking van fondsinvesteringen is dat PPM Oost niet kan

van het fonds is de belangstelling groot en ook concreet. Na

geld ineens in de markt zetten, terwijl andere professionele

bepalen in welke bedrijven het fonds zijn geld steekt. De

enkele maanden in 2013 al hebben we met 25 fondsmanagers

investeerders het werk doen.”

fondsmanagers zijn vrij in hun keuze. Om ervoor te zorgen dat het geld toch op de juiste plek terechtkomt, koppelt

aan tafel gezeten, waarvan drie contacten hebben geresulteerd in concrete investeringsvoorstellen. Dat hadden we vooraf

Investeren in een fonds is tevens minder risicovol. PPM Oost

PPM Oost twee voorwaarden aan de investering:

niet verwacht”, zegt Frank Wolterink, manager van de sector

stapt doorgaans in bedrijven die net zijn gestart en waarbij

> Het bedrag vanuit het Topfonds Gelderland moet in zijn

Fonds-in-Fonds van PPM Oost.

het risico dus groter is. De private investeringsfondsen investeren meestal pas in een latere fase in bedrijven of beschik-

geheel in Gelderland worden geïnvesteerd. > Het geld mag alleen worden gebruikt voor steun aan

De sector zag in 2013 het levenslicht, nadat de provincie

ken over gespecialiseerde sectorkennis. Wolterink: “De kans

bedrijven uit de zogenoemde topsectoren van de provincie:

Gelderland Topfonds Gelderland oprichtte. Met Topfonds

dat we ons geld, met een marge, terugkrijgen, is met deze

Agro-food, Life Sciences & Health, Energie- en Milieu

Gelderland wil het provinciebestuur werkgelegenheid

constructie groter.”

technologie en de Maakindustrie.

35

Selectie fondsen

ook in die sectoren initiatieven te vinden en geld uit te lokken.

De selectie van de fondsen is in 2013 een belangrijk thema

We streven naar een evenwichtige verdeling over de topsectoren.

geweest voor de sector Fonds-in-Fonds. Manager Wolterink: We moesten eerst het kaf van het koren scheiden. Van de 25 geïnteresseerde fondsen vielen er enkele direct af en andere pasten niet in onze investeringsthema’s. Het grootste deel echter was serieus en interessant. Bij die partijen was het voor ons zaak om te kijken wat ze al aan investeringen in Gelderland hebben gerealiseerd en wat hun plannen zijn voor

“Elke investering brengt jaar in jaar uit veel werk met zich mee. Door in een fonds te investeren, kun je veel geld ineens in de markt zetten, terwijl andere professionele investeerders het werk doen.”

de komende jaren.” PPM Oost wil met de provinciale miljoenen zo snel mogelijk

Ambities 2014

resultaat boeken in de vorm van extra werkgelegenheid en

2014 wordt voor de sector Fonds-in-Fonds een oogstjaar,

duurzame innovaties in de topsectoren. Wolterink: “Diverse

verwacht Wolterink. Hij mikt op een investering in ten minste

fondsen hebben ons al concrete investeringsmogelijkheden

vijf nieuwe fondsen. “Alles staat daarvoor in de startblokken.

aangereikt in interessante Gelderse bedrijven. Ze willen

Wij zijn er klaar voor en we hebben goede fondsen waaruit we

daarin graag investeren, maar het geld ontbreekt. Dat zijn

kunnen kiezen. Uiteraard pikken we de fondsen die het meest

voor ons bij uitstek interessante partijen.”

voor Gelderland kunnen betekenen eruit.”

Het beschikbare geld in Gelderland is niet onopgemerkt

Wolterink heeft zelfs de hoop dat al in 2014 de eerste kansrijke

gebleven in de rest van Nederland. “Door het Topfonds

Gelderse bedrijven kunnen profiteren van de investeringen

Gelderland zijn de ogen op Gelderland gericht”, stelt Wolterink.

vanuit het Topfonds Gelderland. “Onze directe invloed is be-

“Partijen die normaal niet of nauwelijks in Gelderland

perkt, het is het fondsmanagement dat bepaalt, maar vanuit

investeren, tonen zich nu bereid dat wel te doen. Daar zitten

onze betrokkenheid hebben we wel inzage in de dealflow van

mooie fondsen bij en dus is dat een positieve ontwikkeling.”

de fondsen en houden we toezicht. Het ziet er hoe dan ook veelbelovend uit.”

De gesprekken met geïnteresseerde fondsen hebben reeds geresulteerd in drie concrete aanvragen, die inmiddels ook

De interesse om te investeren is met name groot bij fondsen

zijn gefiatteerd door de Investeringscommissie van Topfonds

die investeren in de Life Science & Health-sector en de sector

Gelderland. Dat betekent dat deze fondsen in 2014 als eerste

Energie- en Milieutechnologie. Fondsaanvragen uit de Agro-

geld krijgen uit het Topfonds Gelderland. “Een prima start

food en Maakindustrie zijn schaarser, weet Wolterink. “Maar

van het fonds”, concludeert Wolterink.

doordat wij geld beschikbaar hebben, hopen we op termijn


Of dat mogelijk is, zullen we zien. Wat wel vast staat, is dat we in 2014 voor Gelderland goede zaken gaan doen.”

PPM Oost speelt met DVI ook rol in landelijke investeringen Behalve op regionaal niveau speelt PPM Oost ook een belangrijke rol bij het in 2013 gestarte Dutch Venture Initiative (DVI). DVI is het investeringsfonds van de Nederlandse Staat en het European Investment Fund (EIF), bestemd voor het stimuleren van de landelijke economie.

bij hun traditionele financiers, zoals banken, verzekeraars

vanuit DVI. Daar ligt ook een grens. We adviseren en

en andere institutionele beleggers. Om deze fondsen meer

beoordelen niet. Dat is aan het EIF.”

financiële armslag te geven, is DVI opgericht. Vanaf het moment dat DVI loopt, is er grote interesse bij de fondsen.

Netwerk

DVI heeft in 2013 al acht investeringsvoorstellen goedgekeurd.

De activiteiten van DVI en Topfonds Gelderland sluiten goed

Dat geeft wel aan hoe groot de behoefte is.”

op elkaar aan, zegt Wolterink. “Zowel direct als indirect zijn wij als fondsinvesteerder betrokken bij vele initiatieven in

DVI is ontstaan op initiatief van het Ministerie van Economische

PPM Oost is door het Ministerie van Economische Zaken

Nederland. Ons netwerk spreidt zich nu uit over heel Nederland

Zaken. In het fonds is 150 miljoen euro gestort, 100 miljoen euro

(EZ) in 2012 gevraagd om gezamenlijk DVI op te zetten en te

en we kunnen al deze fondsen ook attenderen op de goede

van EZ en 50 miljoen euro van het EIF. DVI investeert, met ge-

structureren. Wolterink: “EZ wilde het geld goed en snel in de

investeringsmogelijkheden in Gelderland en Overijssel. Als

middelde bedragen tussen de 5 en 10 miljoen euro, uitsluitend

markt zetten. Ze kwamen bij ons uit, omdat wij de expertise

traditionele vroege fase investeerder in innovatieve bedrijven

in private investeringsfondsen, die op hun beurt investeren in

hebben om een dergelijke fonds neer te zetten. Wij weten

versterken we nu ook de goede contacten en samenwerking

Nederlandse bedrijven. Deze ondernemingen behoren over het

hoe je met publiek geld investeert in een private markt. Daarbij

met andere investeerders, zowel in de early stage als in de

algemeen tot de zogenoemde later stage-bedrijven en zoeken

rekening houdend met Europese weten regelgeving.”

later stage.

Het fondsmanagement van DVI is in handen van het EIF.

Ambities

De bedrijven waarin de fondsen investeren hebben meestal

PPM Oost-directeur Marius Prins heeft zitting in het Investment

Wolterink verwacht dat in 2014 een groot aantal investerings

een bewezen trackrecord en een lager risicoprofiel. “De kans

Committee van DVI dat de investeringsvoorstellen beoordeelt.

voorstellen voor DVI worden behandeld. “Ook zullen de

op een goed rendement is daardoor groter”, zegt Frank

PPM Oost vervult een liaison functie. Wolterink: “Wij informeren

eerste fondsen daadwerkelijk in Nederlandse bedrijven

Wolterink, als sectormanager Fonds-in-Fonds is hij namens

geïnteresseerde fondsen over het bestaan van DVI, hoe het

investeren, zodat het geld van EZ al binnen een jaar de

PPM Oost betrokken bij DVI. “Private fondsen hebben de

werkt, bij wie ze moeten zijn en wat de uitgangspunten zijn

economie stimuleert. We zijn blij dat wij daar als PPM Oost

afgelopen jaren grote moeite gehad om geld op te halen

als je als fonds in aanmerking wil komen voor een investering

een rol in kunnen spelen.”

kapitaal om verder te groeien en innoveren.

37

Portefeuille sector Fonds-in-Fonds Naam/vestigingsplaats


BioGeneration Ventures Naarden

Investeringsfonds voor innovatieve Nederlandse vroege fase bedrijven in de life sciences-sector.

Business Angels Technostarters Haaksbergen

Het tweede investeringsfonds van een groep van zes informal investors.

Point-One Startersfund Eindhoven

Een vroege fase venture capital fonds in Nederland om hightech startende bedrijven te helpen opzetten en doen groeien.

Twente Technology Fund Enschede

Richt zich op het investeren in Twentse hightech ondernemingen. De doelgroep bestaat met name uit spin off bedrijven van de UT.


39

Team High Tech Systems & Materials Van links naar rechts: Tim Markus, Fabien Westerik, Patrick Lems, Bas Pleging, Joyce Tideman, Tom Paffen.


Sector High Tech Systems & Materials

Sectorcijfers: €

€

2013

Totaal

€


€


2013

€

€

2013

Totaal

€

aal

€

9 € 7,5 miljoen

Totaal


€

€

€

2013

Totaal



34 € 26,0 miljoen 493

Tom Paffen


Sector High Tech Systems & Materials

Actief op zoek naar ‘parels’ in Overijssel Nieuw in portefeuille Voor het sectorteam High Tech Systems & Materials (HTSM) van PPM Oost was de start van het nieuwe Innovatiefonds Overijssel het belangrijkste moment van 2013. In de schaduw daarvan floreerden diverse bedrijven in de HTSM-portefeuille en realiseerde het sectorteam enkele lucratieve exits. De verwachtingen voor 2014 zijn zeker zo goed, met zelfs een regionaal crowd funding-platform in het verschiet.

ren internationaal hun vleugels uit te slaan. Service2Media (Enschede), Salland Engineering (Zwolle) en Informaat CXP

Service2Media

(Deventer) zijn de eerste drie bedrijven die in 2013 een investering ontvingen. Paffen: “Dan hebben we het over de parels van de provincie. Het zijn bestaande ondernemingen die het goed doen en voor de nodige werkgelegenheid zorgen. Daarnaast kijken we met name ook naar de ‘parels in de dop’. Jonge of startende

“Het was belangrijk dat het Innovatiefonds Overijssel daad-

bedrijven met potentie. Daaronder vallen bedrijven als

werkelijk van start ging. Na een lange voorbereidingsperiode

SolMates, Lionix en en Perrit, die in 2013 een innovatielening

wilden ondernemers, andere investeerders en ook wij graag

kregen uit het Overijsselse fonds. Met de investeringen willen

“Service2Media ontwikkelt software voor mobiele apparaten.

aan de slag met de fondsen. Dankzij de flinke hoeveelheid

we extra olie in de motor gooien, waardoor de bedrijven in

Die markt gaat echter razendsnel. Het is daarom zaak om altijd

geld die beschikbaar is om te investeren, kunnen we nu ook

staat zijn de komende jaren verder te groeien en ook interna-

op de hoogte te zijn van nieuwe technieken, maar dat zorgt er

echt wat bewerkstelligen in de provincie Overijssel. Met de

tionaal een grotere rol kunnen spelen.”

tegelijkertijd voor dat je heel veel moet investeren. Daardoor heb ben wij de hulp van venture capitalists nodig. Bovendien hebben

ruim 50 miljoen euro waarover we het hebben, maken we bovendien minimaal het dubbele bedrag los bij co-financiers.

> Service2Media heeft bijna honderd medewerkers en ont

we te maken met grote, internationale spelers en dan is de nodige

Zo zorgen we samen voor een enorme impuls voor de regio”,

wikkelt apps en platvormen waarop de apps kunnen draaien.

kennis en ervaring op dat gebied geen overbodige luxe. PPM Oost

zegt Tom Paffen, sectormanager High Tech Systems & Materials

Paffen: “Het bedrijf is internationaal reeds actief en heeft

zorgt ervoor dat we verder kunnen doorgroeien tot een wereld

van PPM Oost.

onder meer een nieuws-app geleverd aan Al-Jazeera. Maar

wijde speler. We willen uiteindelijk een top drie positie bereiken.

ook dichterbij timmeren ze aan de weg. Voor de gemeente

Daar zijn we nog niet, maar daar gaan we de komende jaren hard

Parels

Enschede bijvoorbeeld hebben ze een smart traffic-app

aan werken.”

De Overijsselse fondsen zijn door de provincie onder meer

ontwikkeld. De investering is gepaard gegaan met de

Marcel Smit, directeur van Service2Media

bedoeld om veelbelovende bedrijven uit de regio te stimule-

komst van een nieuw management. We verwachten dat die

43

combinatie leidt tot mooie successen en verdere groei.” > Salland Engineering is een groeibriljant uit Zwolle. Het

Start Up Weekend Het omzetten van een innovatie naar een goed businessplan,

bedrijf ontving in 2012 de Gazelle Award van het Financieele

is in de praktijk vaak lastig. PPM Oost echter heeft veel

Dagblad als een van de snelst groeiende bedrijven van de

kennis en ervaring op dat gebied en heeft die ook in 2013

Exit in 2013

regio. Salland ontwerpt hardware en software, waardoor

met succes ingezet om kruisbestuiving te realiseren tussen

fabrikanten onder meer chips van mobiele telefoons,

ondernemers en UT-studenten. Het sectorteam heeft onder

Divitel

airbags en pacemakers beter en efficiënter kunnen testen.

meer presentaties gegeven over Investor readiness en een

De Verenigde Staten en Azië bieden mooie kansen voor groei.

onderzoek gehouden in samenwerking met onderwijsinstelling

> Informaat is mede door de investering vanuit het Innovatie-

Saxion en de Universiteit Twente.

fonds met nieuwe activiteiten gestart in Deventer. Informaat CXP ontwikkelt online platforms voor verzekeraars, zodat

PPM Oost was tevens mede-sponsor van de Young Techno-

klanten gemakkelijk online diensten kunnen aanvragen en

logy Award en het Start Up Weekend in Enschede in 2013.

hun klantgegevens kunnen inzien en aanpassen. Dit platform

Studenten en jonge ondernemers werden in dat weekend

is onder meer uitgerold bij verzekeraar CZ, waarmee ze de

uitgedaagd om in teams een concept uit te werken tot een

award ‘Website van het Jaar’ wonnen. Paffen: “Dankzij de

product. Het sectorteam van PPM Oost coachte deelnemers

ondersteuning door het Innovatiefonds heeft Informaat

en zat in de jury. In 2014 zal het weekend voor de derde keer

“Door de investering van PPM Oost in 2011 hebben we vaart

CXP werkgelegenheid naar de regio gehaald. Het is de be-

worden gehouden.

kunnen maken in onze groeiambities. PPM Oost is als aandeel houder een kritische, maar constructieve sparringpartner geweest.

doeling dat Informaat CXP het platform verder ontwikkelt, bijvoorbeeld met SAP, zodat het wereldwijd kan worden

Paffen: “Als PPM Oost doen we meer dan alleen investeren.

Mede hierdoor heeft Divitel de afgelopen jaren forse stappen

verkocht aan verzekeraars.”

We willen samen met andere partijen een goed eco-systeem

kunnen zetten. We zijn een sterkere speler geworden in het ont

voor ondernemers realiseren. Door ondernemers te helpen

wikkelen en bouwen van systemen en software die het mogelijk

Het sectorteam HTSM, in 2013 de meest actieve investeerder

met het maken van businessplannen, hopen we zelf ook

maken digitale signalen, zoals digitale televisie, te tonen op

in de regio, verwacht het geld uit het Innovatiefonds Overijssel

betere cases te krijgen. Hoe beter de plannen, hoe meer kans

bijvoorbeeld televisie, computer en smartphone. We hebben

ook de komende jaren op een goede manier te kunnen

bovendien dat we co-financiers enthousiast krijgen om

gerenommeerde klanten zoals ZDF, UPC en Ziggo. Met het

wegzetten. Sectormanager Paffen: “We zoeken vooral naar

samen met ons te investeren.”

betrekken van de nieuwe huisvesting in Apeldoorn en het ver sterken van het management van ons bedrijf, zijn we klaar voor

ambitieuze ondernemers. Bestaande bedrijven die willen groeien. Daarvan zijn er diverse in de regio en met een aantal

Team

een volgende fase. Sneller dan verwacht kunnen we met nieuwe

zijn we ook al in gesprek. Daarnaast ondersteunen we

Het sectorteam HTSM van PPM Oost wil de ondersteuning

investeerders onze vleugels internationaal verder uitslaan.

bedrijven in de vroege fases. De Universiteit Twente is daarbij

van ondernemers en ondernemende studenten niet beperken

Als ondernemer moet je die kansen grijpen en hopen we de weg

een onuitputtelijke bron van innovatie. Er zit kennis die kan

tot speciale evenementen. De teamleden hebben daarom in

naar boven, ook zonder PPM Oost, voort te kunnen zetten.”

worden omgezet in goede business. Begin 2014 verwachten

2013 een flexplek ingericht in The Gallery, een onderdeel van

Hans Kornmann, directeur van Divitel

we weer twee mooie exits, waarvan de roots liggen bij de

een modern kenniscentrum voor innovatieve bedrijven in het

universiteit.”

voormalig gebouw van Chemische Technologie in Enschede.


Paffen: “The Gallery is een soort One Stop Shop voor innova-

Paffen: “Bij deze ondernemingen hebben we het stokje over-

tieve ondernemers. Alle faciliteiten voor een ondernemer, tot

gegeven aan andere partijen, met realisatie van een mooi


en met een notaris en fysiotherapeut, zitten in één gebouw.

rendement. In het geval van Divitel kon dat al vrij snel na onze

Het is niet meer dan logisch dat wij als PPM Oost, als advi-

instap. Als er voldoende interesse is uit de markt, moeten we

Informaat CXP

seurs van ondernemers als het gaat om investeringen, daar

ook weten wanneer onze rol is uitgespeeld. Bij Divitel zijn de

ook een flexplek hebben ingericht.”

Belgische investeerder Sniper investments en Rabo Participaties ingestapt. Mede dankzij onze investering is het geld van

Exits

die investeerders naar de regio gehaald. Daarmee hebben

Het HTSM-team van PPM Oost heeft de afgelopen jaren een

wij maatschappelijk gezien onze taak volbracht en met het

groot aantal investeringen gedaan. PPM Oost ondersteunt

Divitel-geld kunnen wij weer investeringen doen in andere

de participaties in de eerste jaren om te groeien en tevens

kansrijke bedrijven in de regio.”

waarde te creëren in de onderneming. Na een periode van maximaal zeven jaar wil PPM Oost haar belang kunnen

Overname

verkopen aan nieuwe investeerders, die het bedrijf in de

Het sectorteam HTSM heeft in 2013 met meer geïnteresseerde

“Ons Customer Experience Platform is uiterst vernieuwend. Er is

volgende fase verder kunnen helpen. Uit de opbrengst van de

partijen gesproken over de overname van PPM Oost-

veel belangstelling voor. Grote verzekeraars willen gebruik maken

verkoop kan PPM Oost nieuwe bedrijven financieren.

participaties. Paffen verwacht dat enkele daarvan in 2014 tot

van ons platform om klanten digitaal zo goed mogelijk te kunnen

een exit deal komen. Deze laten zich evenwel lastig plannen.

helpen. De samenwerking met een van de grootste leveranciers van bedrijfssoftware maakte het noodzakelijk onze groeidoelstel

PPM Oost streeft dus op lange termijn naar fondsen die zichzelf kunnen bedruipen. Dat is de afgelopen jaren, vanwege

2013 was niet voor alle bedrijven in de HTSM-portefeuille een

ling drastisch te verhogen. We hadden investeerders nodig om de

het slechte economisch klimaat, niet eenvoudig geweest.

florerend jaar, zegt Paffen. “Over de hele breedte is 2013 best

groei te helpen realiseren. PPM Oost is daarin een zeer betrouw

Toch is het sectorteam HTSM er in 2013 in geslaagd enkele

lastig geweest. Niet alle parels worden een succes. Niettemin

bare partij gebleken, die bovendien een goede sparringpartner is

lucratieve verkopen te realiseren.

proberen we met ons netwerk ondernemers te helpen stappen

op een aantal bedrijf strategische kwesties. We werken nu samen

Verkocht werden onder meer de belangen in I-Real uit Terborg

te maken, zodat we uiteindelijk naar die exit kunnen toewerken.

met grote internationale spelers. Dat is voor ons nieuw, maar

(webgebaseerde software en besturingsprogramma’s) en het

Of, als het niet blijkt te werken, naar een andere oplossing

PPM Oost heeft al vaker met dat bijltje gehakt. Waar moet je

Apeldoornse Divitel (leverancier van software en systemen

kunnen zoeken. Beide uitkomsten zijn wat ons betreft goed.

op letten? Wat doe je met zaken als intellectual property bij een

om digitale signalen op beeldschermen te krijgen).

Het gaat erom dat we het geprobeerd hebben en zo min

gezamenlijke productontwikkeling? Bij dergelijke kwesties levert

mogelijk kansen laten liggen.”

de samenwerking met PPM Oost nuttige inzichten.” Gijs de Waal, directeur van Informaat CXP

45

Nieuwe investeringen Het sectorteam HTSM heeft in 2013 in Overijssel en Gelderland

“Het liefst zetten we in 2014 het hele fonds uit. De mogelijk

25 investeringen gedaan, waarvan 12 nieuwe bedrijven.

heden zijn er. Wij willen graag investeren in die parels

Het team heeft zich gericht op verschillende cross overs

uit Overijssel, waarvan de ondernemers de wereld willen


met andere sectoren, waarbij kritisch naar het innovatieve

veroveren.”

Salland Engineering BV

karakter van het bedrijf werd gekeken. “Bedrijven in de sector High Tech Systems & Materials zijn vaak katalysatoren, die innovaties in andere sectoren tot een succes kunnen maken. Dat verklaart de diversiteit van de ruim 100 proposities die we hebben binnengekregen. Van medische tech-bedrijven tot toeleveranciers in de semi-conductorindustrie en bedrijven uit de automotive-branche. Aan ons de taak iedere keer weer kritisch te kijken op welke innovaties de markt daadwerkelijk zit te wachten.” Een goed voorbeeld van een innovatief bedrijf met potentie

“De vraag naar testoplossingen voor chips neemt toe bij onze

waarin PPM Oost in 2013 investeerde, is Service2Media.

klanten. Om aan die vraag te kunnen voldoen, is het voor Salland

De Enschedese App-platformbouwer was met investeerders

Engineering van groot belang dat we ons blijven ontwikkelen.

als Prime en Newion al op weg naar 10 miljoen euro omzet.

Binnen Salland werken we aan de uitbreiding van de software

Om verder te kunnen groeien werd PPM benaderd. Niet alleen

De sector HTSM wil daarnaast in 2014 een nieuw initiatief

productfamilie SE Suite. Hiervoor was extra kapitaal nodig.

als financiële partij, maar ook om vorm te geven aan een

lanceren: een regionaal crowd funding platform. Paffen: “We

Een bancaire financiering bleek lastig, door de huidige markt

nieuw management, dat de volgende groeifase kan begeleiden.

denken aan een site waarop alle bedrijven staan waarvoor

omstandigheden. PPM Oost, dat sinds 2011 aandeelhouder van

we private co-financiers zoeken. De ene propositie leent zich

Salland is, heeft op een constructieve wijze met ons meegedacht

Ambities 2014

daarvoor beter dan de andere. Wij gaan het platform niet zelf

en er mede voor bezorgd dat we in 2013 wél het benodigde

Voor het sectorteam HTSM is investeren vanuit het

opzetten, maar we kunnen wel helpen de proposities in beeld

kapitaal gekregen via een lening uit het Innovatiefonds Overijssel.

Innovatiefonds Overijssel een belangrijk speerpunt voor 2014.

te brengen. Bijvoorbeeld door middel van een video waarin

Door de lening kunnen we eerst een prototype lanceren en

Paffen: “De eerste deals zijn we alweer aan het afronden.

de ondernemers pitchen. We verwachten dat dit platform een

daarna snelheid maken om onze eindproducten op de markt

Bijvoorbeeld een investering in Lightmotif, een prachtige

serieus instrument kan worden als het gaat om investeringen.”

te zetten. Hierdoor kan Salland Engineering groeien en blijft de

spin-out van UT met lasertechnologie voor materiaal

werkgelegenheid behouden.”

bewerking. We zijn er heel vroeg bij en dat betekent dat het

Paul van Ulsen, ceo van Salland Engineering BV

risico ook relatief groot is. De andere kant is dat het bedrijf veel potentie heeft, vooral omdat het team over de nodige deskundigheid beschikt.”


47

Portefeuille sector High Tech Systems & Materials Naam/vestigingsplaats


Aemics Oldenzaal

Ontwikkelt en levert geïntegreerde elektronica voor beeld- en signaalverwerking, sensoruitlezing en datatransmissie.

AM Coatings Ede

Ontwikkelt bindmiddelen voor verf die zonder gif schimmels en bacteriën onschadelijk kunnen maken.

Ambient Enschede

Specialist op het gebied van dynamische draadloze sensornetwerken.

Aunti Aviation Ermelo

Ontwikkelt webbased maatsoftware voor de zakelijke luchtvaartmarkt.

BE Precision Technology Nunspeet

Ontwikkelt probecard testers.

Besteproduct.nl Arnhem

Ontwikkeling en exploitatie van websites voor productvergelijking op basis van deskundige beoordelingen. Tevens testen van consumentenelektronica en de productie van videoreviews.

Castbasics Barneveld

Ontwikkelt en exploiteert innovatieve software voor het kalibreren van endoscopen voor ziekenhuizen in samenwerking met Dovideq.

CWR Mobility Nijmegen

Ontwikkelt een mobiele toepassing van CRM-applicaties.

Divitel Apeldoorn

Levert apparatuur, systemen en software die het mogelijk maakt digitale televisie te kijken.

Epocat International Barneveld

Ontwikkelt en produceert innovatieve epoxyhars systemen voor met name de verf- en bouwindustrie.

Feltest Equipment Eerbeek

Verkoopt apparatuur dat eigenschappen van industriële textieldoeken in papiermachines meet.

FERM RFID Solutions Ophemert

Systeemintegratiespecialist en kennisleverancier. FERM RFID Solutions wil de markt veroveren met een nieuw soort RFID-tag.


I N F O R M A AT

C X P



Gampet Plastics Ulft

Recyclet kunststof materialen door deze op een esthetische wijze in het landschap te integreren zonder concessies te doen aan het landschappelijk karakter.

Innoluce Nijmegen

Ontwikkelt een Micro Electro Mechanical System (MEMS) spiegel voor miniatuur laserscannermodules. De MEMS-spiegels zijn toepasbaar zijn in medische en consumentenproducten zoals endoscopen en printers.

Informaat CXP

Ontwikkelt het Customer Experience Platform (CXP) dat ontwerpers, stakeholders en klanten in staat stelt op een snelle en efficiënte manier samen te werken bij het ontwerpen van digitale touchpoints.

Magensis Software Solutions Nijmegen

Softwarebedrijf dat de tool SAYWHEN heeft ontwikkeld, een internetservice die consumenten helpt bij het maken van afspraken over de levering van goederen en diensten via internet.

Micronit Microfluids Enschede

Ontwerpt lab-on-a-chip elementen voor geavanceerde vloeistofanalyse.

Mosaic Systems Enschede

Beschikt over een unieke technologie waarbij specifieke adsorbentia worden geïncorporeerd in poreuze membraanvezels. Deze technologie is uitermate geschikt voor de isolatie en zuivering van waardevolle stoffen.

MPS Didam

Ontwikkelt en verkoopt innovatieve en hoogwaardige druksystemen voor de zelfklevende etiketten- en verpakkingsindustrie.

NedAero Zevenaar

Volledig gecertificeerd onderhoudsbedrijf voor specifieke cockpitonderdelen voor vliegtuigen en helikopters.

NDIX Enschede

Verzameling van knooppunten van glasvezelinfrastructuur waarlangs externe partijen hun diensten kunnen aanbieden.

Panthera Enschede

Ontwikkelt microsystemen voor geavanceerde optische schakelingen en sensoren voor toepassingen in de telecommunicatie en medisch- farmaceutische systemen.

49

Portefeuille sector High Tech Systems & Materials Naam/vestigingsplaats


Perrit Hengelo

Perrit is uitgever en host online software.

ProductIP Ede

Webbased expertsystemen voor opslag en registratie van technische productiefiles.

Recore Systems Enschede

Ontwikkelt geavanceerde chips voor digitale signaalverwerking.

Runbook Company Ede

Ontwikkelt een innovatieve ‘checklistmanager’ waarmee financiële gegevens, zowel binnen als buiten de IT-systemen, worden gecontroleerd op correctheid.

Salland Engineering Zwolle

Ontwerpt hard- en software om chips beter en efficiënter te kunnen testen.

Semantix Zaltbommel

Heeft een model ontwikkeld waarmee zichtbaar wordt gemaakt hoe tekst en bedrijfsprestaties zicht tot elkaar verhouden.

Service2Media Enschede

Levert enterprise grade ontwikkelen beheeroplossingen voor apps op mobiele apparaten.

Solmates Enschede

Ontwikkelt een productiemachine waarmee computerchips met beweegbare lagen geproduceerd worden.

T-Fone Woerden

Holdingmaatschappij van aandelen Aspider.

Transformator Beheer

Holdingmaatschappij van aandelen Aemics.




XiO Photonics Enschede

Ontwikkelt applicaties voor geïntegreerde optische schakelingen en geavanceerde optische submodules welke worden toegepast in telecommunicatie, datacommunicatie, optical sensing en laserprojectie.

Xsens Technologies Enschede

Innovatieve producten voor het meten van bewegingen in biomedische, entertainment en industriële toepassingen.

51

Team Life Sciences & Health Van links naar rechts: Pieter Rhemrev, Judith Slagt, Jan-Frens van Giessel, Viktor Mattousch.



Sectorcijfers: €

€

2013

Totaal

€


€


2013

€

€

2013

Totaal

€

aal

€

13 € 5,1 miljoen

Totaal


€

€

€

2013

Totaal



36 € 20,0 miljoen 199

Pieter Rhemrev



PPM Oost wil verschil maken in de betaalbare zorg De sector Life Sciences & Health heeft potentie in Oost-Nederland. PPM Oost voegde in 2013 opnieuw enkele kansrijke start ups toe aan haar toch al fraaie portefeuille. Het sectorteam gelooft dat deze bedrijven het verschil kunnen maken in de (betaalbare) zorg. Met extra financiële middelen via co-financiers en uitbreiding van de fondsen wil PPM Oost er in 2014 aan bijdragen dat ondernemers in de toekomst hun goede werk kunnen voortzetten.

van ondernemende onderzoekers die de stap zetten om een bedrijf te beginnen. Een goede ontwikkeling, die we als

Lead Pharma

PPM Oost al langer stimuleren. In 2013 hebben we daardoor diverse interessante proposities gekregen, waarin we graag willen investeren”, zegt Pieter Rhemrev, sectormanager Life Sciences & Health van PPM Oost.

Co-financiers Dat investeren doet PPM Oost vanuit publieke fondsen. De provincie Gelderland heeft mede voor het stimuleren

De sector Life Sciences & Health begint in de regio steeds

van de sector Life Sciences & Health het Innovatie- en

duidelijker vorm te krijgen. Start ups komen tot leven,

Investeringsfonds Gelderland (IIG) opgericht. IIG stelt twee

“PPM Oost is al in een vroeg stadium in ons project in gestapt.

bestaande ondernemingen in de regio groeien en bedrijven

voorwaarden: de investeringsbedragen zijn gelimiteerd en

Voor ons onderzoek is veel geld nodig en PPM Oost bleek daarin

van buiten de regio vestigen zich hier. Veel ontwikkelingen

een mede-investeerder is vereist.

een goede partner. Ze hebben samen met ons de hele financiële structuur van het bedrijf opgezet. Als wetenschappers hebben

spelen zich af rond het Radboud UMC in Nijmegen. Het UMC herbergt veel kennis en ervaring om oplossingen te bieden

“Het vinden van co-financiers was in 2013 een grote uitdaging”,

wij daar niet of nauwelijks ervaring mee, zij des te meer.

voor mondiale problemen in de zorgsector.

schetst Rhemrev. “Door de financiële crisis en het uitblijven

Op dat vlak hebben ze echt een coachende rol. Bovendien

van successen, zijn marktpartijen heel terughoudend. Omdat

hebben ze een flink netwerk: ze komen echt overal. Zo kunnen

“Het UMC was altijd al een belangrijke spil bij onderzoeken,

wij wel kunnen en willen investeren, is onze rol veranderd

we echt gemakkelijk in contact komen met andere partners.”

maar de laatste jaren constateren we steeds vaker dat die

in 2013. Waar voorheen marktpartijen het voortouw namen

Ad van Gorp, directeur van Lead Pharma

wetenschappelijk kennis wordt verzilverd. Ook in de vorm

bij de technische beoordeling van een investeringsvoorstel,

55

wordt dat nu van ons verwacht. Dat is lastig, want het kost

Betaalbare zorg

meer tijd en vereist extra expertise. We zijn daarom in 2013

Het sectorteam Life Sciences & Health heeft in 2013 geïnvesteerd

gestart met zoeken naar een medisch specialist die plannen

in diverse kansrijke start ups. Voorwaarde voor een investering is

inhoudelijk nog beter kan beoordelen.”

dat de bedrijven een echte innovatie hebben op het gebied van medicijnontwikkeling of medische instrumenten.

Een voortrekkersrol vereist behalve meer mankracht ook

Rhemrev: “We zoeken naar bedrijven die met hun product

meer geld. “De ontwikkeling van medische instrumenten

mensenlevens kunnen redden of de kwaliteit van leven

en medicijnen is erg kostbaar. In de eerste fase is de totale

kunnen verbeteren. Maar ook leed bij patiënten kunnen

financieringsbehoefte vaak al 5 tot 10 miljoen euro. In de

voorkomen of verminderen. In de gezondheidszorg zijn veel

fasen erna gaat het om bedragen tussen de 10 en 50 miljoen.

innovaties. Het is de kunst daar de goede tussenuit te halen.”

Door de limiet op het Innovatie- en Investeringsfonds Gelderland is het voor ons moeilijk in de vervolgfasen mee

Behalve innovatie speelt ook betaalbare zorg een belangrijke

te doen en daarom zijn we in 2013 begonnen met zoeken

rol bij de afwegingen die het sectorteam maakt. Rhemrev:

naar oplossingen om toch aan de financieringsbehoeften

“Als we op de huidige weg doorgaan, is de zorg over enkele

van bedrijven te kunnen voldoen. We onderzoeken wat we

jaren niet meer te betalen. Grote vraag is hoe we de kosten

zelf kunnen doen én hoe we meer geld uit de markt kunnen

kunnen terugdringen. Daarom kijken we bij investeringen

halen. Eigenlijk vinden wij dat de overheid voor deze sector

ook op welke wijze de innovaties kunnen bijdragen aan

een fonds zou moeten opstarten met 50 tot 100 miljoen euro.

het verlagen van de zorgkosten. Met de wetenschap dat de

Met steun van dat fonds zouden bedrijven moeten worden

impact heel groot is, omdat de meeste innovaties wereldwijd

geholpen in die vervolgfasen.”

kunnen worden toegepast. Als het lukt een product op de markt te brengen, kan dat wereldwijd een besparing van

Volgens Rhemrev is die stap noodzakelijk als de overheden

honderden miljoenen euro’s opleveren.”

hun ambitie willen waarmaken om de sector Life Sciences & Health in de regio te versterken. “Het huidige model is niet

Nieuwe investeringen

meer houdbaar als je bedrijven toekomstbestendig wilt

In 2013 heeft het sectorteam van PPM Oost in diverse kans-

maken. Dan bouw je een brug die halverwege stopt en dan

rijke start ups geïnvesteerd die een grote maatschappelijke

weet je zeker dat je nooit de andere oever haalt. Met als

impact kunnen hebben.

gevolg dat veel ondernemingen het niet redden. Dat is zonde. We hebben goede ondernemers met mooie innovaties

> PulseCath uit Arnhem ontwikkelt invasieve hartpompen die

in onze portefeuille, die echt het verschil in de gezondheidszorg

bestaan uit een uniek en gepatenteerd pompmechanisme,

kunnen maken. Zij verdienen een kans hun product een stap

dat werkt met een membraam en een klepsysteem. Op

verder naar de markt te brengen.”

basis van deze technologie heeft PulseCath reeds een


hartpomp op de markt gebracht voor specifieke cardio-

> NovioSense uit Nijmegen heeft in 2013 een werkend prototype

chirurgische toepassingen. De nieuwe hartpomp is kleiner,

gepresenteerd van hun glucosemeter die in het oog kan

waardoor hij via de lies kan worden ingebracht en kan

worden geplaatst en draadloos kan worden uitgelezen.


worden ingezet bij risicovolle dotterbehandelingen.

De potentie van glucosemetingen via het oog wordt onder-

Mellon Medical

schreven door het Amerikaanse Google, dat investeert in > Dovideq Medical uit Deventer heeft een innovatief apparaat

een bedrijf dat een lens voor diabetici ontwikkelt. Rhemrev:

ontwikkeld waarmee ziekenhuizen de kwaliteit van endos

“We verwachten net als de ondernemer dat de vinding van

copen systematisch kunnen controleren. Hierdoor wordt

NovioSense kan concurreren met de slimme contactlens

voorkomen dat de chirurg er pas tijdens de operatie achter

van Google.”

komt dat de lens vies of defect is, waardoor de operatie op het laatste moment moet worden afgebroken.

Werkgelegenheid Behalve innovatie en betaalbare zorg wil de provincie Gelderland

> Het Edese Medisse ontwikkelt een folie tegen verkleving

met de investeringen via het IIG ook extra werkgelegenheid

van organen. Rhemrev: “De folie voorkomt niet alleen

realiseren in de regio. Dat proces verloopt nu moeizaam,

veel leed bij patiënten, maar er kan ook een forse kosten

omdat de regio vooral start ups kent, stelt Rhemrev. “Als

“Ik geloof erg in de combinatie tussen overheid en ondernemers.

besparing mee worden gerealiseerd.”

je serieuze werkgelegenheid wilt realiseren, heb je een

De overheid is er voor de weten regelgeving, financiering en

samenwerkend geheel nodig van opdrachtgevers, klanten en

bijvoorbeeld toegang tot universiteiten. De ondernemer zorgt

Bestaande bedrijven

toeleveranciers. Voor toeleveranciers is het nu niet rendabel

voor de drive en het ondernemerschap. Ik verwacht dat de

De meeste bedrijven in de portefeuille van de sector Life

om zich hier te vestigen, omdat de meeste bedrijven te klein

overheden Mellon Medical kunnen ondersteunen als we straks

Sciences & Health hebben zich in 2013 positief ontwikkeld.

zijn en te verspreid liggen. Dit betekent dat bedrijven waarin

willen uitbreiden. Ik zou dolgraag het hechtinstrument zelf

Bij enkele ondernemingen hebben belangrijke ontwikkelingen

wij nu investeren, voor bijvoorbeeld productontwikkelingen

produceren. Contacten zijn dan belangrijk. PPM Oost en de

plaatsgehad.

moeten uitwijken naar bedrijven buiten de regio of zelfs in

provincie Gelderland hebben een groot netwerk. Via PPM Oost

het buitenland.”

krijgen we nu ook de mogelijkheid een opleidingstraject te

> Het Nijmeegse Xenikos ontwikkelt medicijnen die het

volgen, waarbij universiteiten in België, Nederland en Amerika

immuunsysteem kunnen resetten. Xenikos heeft in 2013

Het sectorteam streeft er uiteraard naar toeleveranciers ook

zijn betrokken. Daarbij wordt ook ingegaan op onze specifieke

toestemming gekregen de klinische fase te starten bij het

naar de regio te halen. “Samen met Radboud UMC willen we

case, een tailor made begeleiding dus. Met deze prachtige kans

Radboud UMC in Nijmegen. Rhemrev: “Een belangrijke stap

dergelijke bedrijven helpen oprichten en ondersteunen, zodat ze

biedt PPM Oost duidelijk meer waarde dan alleen geld.”

in de ontwikkeling van een medicijn dat mensenlevens

daarna op eigen benen verder kunnen. We streven naar een regio

Lieuwke de Jong, directeur van Mellon Medical

kan redden.”

waarin bedrijven uit verschillende ‘levensfases’ zijn gevestigd.”

57

Ambities 2014 In 2014 heeft het vinden van co-financiers en de realisatie

De ontwikkelingen van medicijnen en medische instrumenten

van een groter fonds met publiekgeld prioriteit bij het

blijven ook in 2014 een speerpunt. Maar het sectorteam gaat

sectorteam Life Sciences & Health. Rhemrev: “We investeren

zich tevens richten op eHealth-vraagstukken voor senioren


in de bedrijven uit onze portefeuille omdat we in ze geloven.

en de inzetbaarheid van Robotica.

ORCA Therapeutics

Dan zijn we ook verplicht het uiterste te doen om ervoor te zorgen dat ze blijven bestaan, zodat ze hun goede werk kunnen

Rhemrev: “Op dat gebied kun je met minder grote investeringen

voortzetten.”

al veel bereiken. We worden met z’n allen steeds ouder en hebben daardoor langer zorg nodig. Die ontwikkeling wordt

Het sectorteam van PPM Oost streeft ernaar in 2014 de markt

onbetaalbaar. Samen met Oost NV en zorginstellingen in de

nog beter te begrijpen ‘om verrassingen te voorkomen.’

regio willen we in beeld krijgen welke mogelijkheden er zijn

Rhemrev: “Voor we investeren in een bedrijf willen we duidelijker

voor ‘zorg op afstand’. Welke wensen leven er? Welke ontwik-

hebben of andere partijen geïnteresseerd zijn in een later

kelingen zijn er reeds in de regio? En op welke manier kunnen

stadium in het bedrijf te investeren en zo ja, in welke fase dat

we die ondersteunen? Door daar de samenwerking te zoeken

is. Natuurlijk keken we daar eerder ook naar, maar met de

met mooie regionale bedrijven in de maakindustrie, kunnen

ervaringen die we hebben opgedaan in 2013, hebben we dat

we in 2014 misschien nog wel eens voor verrassingen zorgen.”

voor 2014 geformuleerd als onze belangrijkste doelstelling.

“Door de investering van het Innovatie- en Investeringsfonds

We willen samen met de ondernemer nóg beter onderzoeken

Gelderland (IIG) hebben we een stap in de goede richting kun

waarin de markt echt geïnteresseerd is.”

nen zetten. Mede door de crisis zijn veel investeerders een stuk risico-averser geworden, dan is het fijn dat PPM Oost ons de mogelijkheid biedt onze doelen te verwezenlijken. Wij beogen

“We investeren in de bedrijven uit onze portefeuille omdat we in ze geloven. Dan zijn we ook verplicht het uiterste te doen om ervoor te zorgen dat ze blijven bestaan, zodat ze hun goede werk kunnen voortzetten.”


kanker te bestrijden met behulp van een verkoudheidsvirus. Dat moet uiteindelijk een medicijn worden. Een medisch product in de markt zetten, gaat echter in kleine stappen, daar is heel veel geduld voor nodig. PPM Oost geeft ons met de investering de motivatie door te gaan en iets neer te zetten. Als je succesvol kunt zijn en patiënten kunt genezen, in welke vorm dan ook, is dat uiterst nuttig voor de samenleving. Wie wil dat nou niet?” Janneke Meulenberg, directeur van ORCA Therapeutics

59

Portefeuille sector Life Sciences & Health Naam/vestigingsplaats


Antimmune Nijmegen

Ontwikkelt een concept waarmee immunologische tolerantie kan worden opgewekt tegen specifieke auto-antigenen of allergenen. Met dit concept kunnen therapieën worden ontwikkeld tegen autoimmuunziekten en allergieën.

Assistive Rehab Didam

Ontwikkelt een passieve armondersteuning die gebruikt kan worden door patiënten die herstellen na een beroerte.

Check-Points Wageningen

Ontwikkelt en verkoopt diagnostische testen gebaseerd op een gepatenteerd systeem voor routine matige identificatie van een groot aantal micro-organismen in één test.

Delphi Bioscience Scherpenzeel

Heeft een alternatieve thuistest ontwikkeld voor baarmoederhalskanker.

DHM Dental Arnhem

Ontwikkelt innovatieve oplossingen die mondzorgverleners efficiënter en prettiger laten werken, zoals een zelfreinigende tandartsspiegel.

DKMS Arnhem

Ontwikkelt, vervaardigt en verkoopt technische- en wetenschappelijke instrumenten en apparaten.

Dovideq Deventer

Ontwikkelt de ScopeControl, een apparaat dat medische (starre) endoscopen test op kwaliteitseisen.

FlexGen Nijmegen

Ontwikkelt een nieuwe generatie aptameren voor medicijnontwikkeling en diagnostiek.

Fresh Idea Factory Lochem

Ontwikkelt producten die gezond gedrag, zelfzorg en -management van patiënten bevorderen, zoals een drinkoplossing voor ouderen genaamd Obli.

Future Chemistry Nijmegen

Heeft voor de procesoptimalisatie in chemische en farmaceutische industrieën een specifieke lab-on-a-chip microreactor ontwikkeld.

GATT Technologies Nijmegen

Ontwikkelt ‘chirurgisch plakband’ voor het betrouwbaar afsluiten van chirurgische wonden waardoor lekkages en verkleving na een operatie wordt tegengegaan.

Genalice Harderwijk

Biedt een geïntegreerd informatieplatform van gedigitaliseerde DNA-profielen, verrijkt met actuele wetenschappelijke kennis.


Medimate



InteRNA Technologies Nijmegen

Ontwikkelt op basis van microRNA’s een nieuwe generatie medicijnen tegen kanker.

Kadans Vastgoed Haaren

Ontwikkelt en belegt in accommodaties ten behoeve van kennisintensieve bedrijven en kennisinstellingen.

Lead Pharma Nijmegen

Ontwikkelt medicijnen tegen ouderdomsgerelateerde ziekten.

Medical2Market Hattem

Ontwikkelt en commercialiseert kansrijke medische vindingen door medische uitvinders een platform te bieden om van een goed idee een goed en succesvol product/dienst te maken.

Medimate Enschede

Ontwikkelt, produceert en vermarkt point-of-care oplossingen voor zorgprofessionals, patiënten en onderzoekers.

Medisse Ede

Heeft op basis van een gepatenteerd polymeer een eerste product ontwikkeld, waarbij verkleving van organen en weefsels direct na een operatie wordt tegengegaan.

Mellon Medical Nijmegen

Ontwikkelt en vermarkt hechtinstrumenten die hechten met één hand mogelijk maken.

Mobisep Velp

Ontwikkelt en vermarkt een innovatief geïntegreerd medisch instrument voor gynaecologische toepassingen.

NBCL Nijmegen

Scout naar nieuwe geoctrooieerde biomarkers en ontwikkelt bij voldoende potentie hieruit biomarkertesten voor specifieke ziektes.

NovioGendix Nijmegen

Gespecialiseerd in moleculaire diagnosetechniek en heeft een unieke test ontwikkeld om prostaatkanker op te sporen.

61

Portefeuille sector Life Sciences & Health Naam/vestigingsplaats


NovioSense Nijmegen

Ontwikkelt van de glucosesensor die onder het ooglid gedragen kan worden. Voor diabetici biedt dit een aantal voordelen, waaronder gebruiksgemak, ten opzichte van bestaande methodes.

Orca Therapeutics

Biofarmaceutisch bedrijf dat nieuwe antikankerbehandelingen ontwikkelt met behulp van Oncolytic Replication Competent Agents (ORCA).

Pepscan Lelystad

Een life sciences-bedrijf gespecialiseerd in het identificeren en het reconstrueren van het actieve gedeelte op eiwitten dat een belangrijke rol vervult bij therapeutische processen.

Phortman Medical Ruurlo

Ontwikkelt gasafnamepunten voor het aansluiten van medische apparaten op het centrale leidingsysteem van medische perslucht, zuurstof, vacuüm, narcosegassen, etc.

Pillkey Nijmegen

De Pillkey® Medication Manager is een handzaam apparaatje dat ervoor zorgt dat de pillen, informatie over de pillen en een innameschema met alarm altijd verenigd zijn.

PriHealth Nijkerk

Biedt een online centrum voor mensen met psychische klachten, bijvoorbeeld door een online tool waarmee huisartsen psychologische klachten van patiënten kunnen indexeren.

PulseCath Arnhem

Ontwikkelt, produceert en verkoopt medische apparaten ter ondersteuning van het hart.

SutureAid Ede

Heeft een gebruiksvriendelijk hechtpincet ontwikkeld.

SynAffix Nijmegen

SynAffix is actief in de ontwikkeling van ‘klikchemie’ voor de medische industrie.

Twente Medical Systems International, Enschede

Ontwikkelt, produceert en verkoopt telemetrische meetsystemen en sensoren ten behoeve van de gewenste fysiologische eigenschappen van het te meten (bio)object.

Urogyn Nijmegen

Ontwikkelt en vermarkt siliconen materialen ten behoeve van urologie en gynaecologie.


resetting the immune system



Varibel Innovations Arnhem

Heeft de ‘hoorbril’ ontwikkeld; een bril in combinatie met een hoorapparaat. Hierbij zitten in de pootjes van de bril naar voren gerichte microfoons waardoor gesprekspartners beter zijn te verstaan dan bij conventionele gehoorapparaten in het oor.

Vithèr Hyperthermia Nijkerk

Opgericht om een geavanceerde vorm van hypothermie uit te werken, waarbij van binnenuit de temperatuur van het gehele lichaam tijdelijk wordt verhoogd.

Xenikos Nijmegen

Ontwikkelt een medicijn tegen auto-immuunziekten. De eerste aandoening waar het bedrijf zich op richt is een zeldzame en dodelijke afstotingsziekte.

63

Team Maakindustrie Van links naar rechts: Ron Willems, Paula Hubbers, Norbert Fillekes, Sylvia Kortenraij, Daniël ten Holder, Pieter Mooren, Bart Heuts.



Sectorcijfers: €

€

2013

Totaal

€


€


2013

€

€

2013

Totaal

€

aal

€

15 € 6,2 miljoen

Totaal


€

€

€

2013

Totaal



52 € 21,0 miljoen 1227

Sylvia Kortenraij



Focus op groei na zwaar jaar voor Maakindustrie Voor de sector Maakindustrie van PPM Oost was 2013 een moeilijk jaar. Veel bedrijven moesten extra bezuinigen en diverse ondernemingen hebben het niet gered. De laatste maanden van het jaar vertoonden echter tekenen van herstel en de weg naar boven lijkt gevonden. Voeg daarbij een beloftevolle nieuwe innovatie zoals 3D-printing en toenemende export, en het is duidelijk waarom het sectorteam Maakindustrie van PPM Oost positief naar 2014 kijkt.

IMT Beheer

Kortenraij is blij dat maakbedrijven nog steeds de stap richting PPM Oost zetten. “In de eerste plaats zijn het vaak belangrijke werkgevers voor een regio, waar generaties families werken. Daarnaast zijn de ondernemingen niet zelden verankerd in een gemeenschap. Ze spelen er een belangrijke rol, bijvoorbeeld door sponsoring van het lokale verenigingsleven. We willen deze bedrijven graag faciliteren, maar moeten wel kritisch kijken of er voor zo’n bedrijf nog toekomst is.” “Wij leveren op diverse continenten signalisatiesystemen voor

MKB Kredietfaciliteit

de offshore-industrie en onder meer dankzij PPM Oost kunnen

“De crisis heeft in de sector Maakindustrie veel langer

Het toetsen van de levensvatbaarheid en het toekomst

we ons portfolio uitbreiden. We groeien hard, maar zijn er nog

aangehouden dan we vooraf hadden verwacht. Veel bedrijven

perspectief van bedrijven, is dagelijkse business voor de leden

lang niet. PPM Oost is nu al zo’n vijf jaar mede-aandeelhouder

hebben ook in 2013 nog een bezuinigingsslag moeten maken.

van het sectorteam Maakindustrie. Bestaande bedrijven in de

en je kunt zien dat ze zich hebben ontwikkeld in professionaliteit.

Bij anderen was de rek eruit. In 2013 klopten zelfs enkele

maakindustrie zijn door de crisis hard getroffen. Ze hebben

Ze bemoeien zich op een prettige wijze met ons, wat onze groei

familiebedrijven aan voor aanvullende financiering. Voor dat

gereorganiseerd en plannen voor de toekomst gemaakt, en

alleen maar helpt. Eerst lieten ze ons een stuk vrijer, maar als je te

soort bedrijven een hele stap. Ze zijn gewend om het zelf te

hebben vervolgens kapitaal nodig om hun groeiplannen te

maken krijgt met heel grote partijen als BP, Shell of Samsung,

rooien en zitten meestal niet te wachten op ‘bemoeienis’ van

verwezenlijken. Het verkrijgen van financiering bij banken is

is een goede sparringpartner geen overbodige luxe. Dankzij het

buitenaf. Maar ook familiebedrijven raken financieel soms

een lastige opgave. Om die reden heeft de provincie Gelderland

netwerk van PPM Oost zijn we bijvoorbeeld gemakkelijk in

uitgeput en kunnen de verwachte groei niet zelf gefinancierd

het fonds MKB Kredietfaciliteit Gelderland (MKG) opgezet.

contact gekomen met een aantal banken.”

krijgen”, constateert Sylvia Kortenraij, sectormanager Maak-

PPM Oost beheert MKG. Met krediet uit het fonds kunnen

Raynaud Mignot, managing director van IMT Beheer

industrie van PPM Oost.

bedrijven financiering verkrijgen voor hun bedrijfsplannen.

67

Het sectorteam Maakindustrie heeft de afgelopen jaren

aanvragen nóg kritischer naar de groeimogelijkheden van

diverse achtergestelde geldleningen verstrekt uit MKG.

een bedrijf. Ondernemers moeten nóg meer moeite doen ons

Ondanks die kapitaalversterkingen voor bedrijven, zag het

te overtuigen dat zij het verschil kunnen maken en waarom.

sectorteam Maakindustrie in 2013 diverse bedrijven uit de

Dat hebben we altijd wel gedaan, maar we moeten er nu nog

portefeuille in de problemen komen.

meer dan voorheen van overtuigd zijn dat het bedrijf en de

“We hadden van tevoren niet verwacht dat er nog zoveel

ondernemer klaar zijn voor groei.”

bedrijven failliet zouden gaan”, erkent Kortenraij. “De faillisse menten zijn stuk voor stuk verklaarbaar, maar de oorzaken

Als voorbeeld geeft Kortenraij managers die bereid zijn

zijn divers. Sommige bedrijven waren te zwaar gefinancierd,

andere know-how binnen te halen als dat beter is voor de


terwijl de groei minder hard ging dan verwacht. Als dan

bedrijfsvoering. “Zo’n stap kan aangeven dat je het begrijpt

de rek eruit is bij de financiers, houdt het op. Bij andere

en in zo’n geval zijn wij nog steeds bereid te investeren in

Progress Europe

ondernemingen bleek de markt toch niet groot genoeg of

bedrijven, zodat zij hun plannen kunnen waarmaken. Wij

het product onvoldoende innovatief. In sommige gevallen

trekken bij voorkeur op samen met andere financiers. Al met

constateren we ook dat het management onvoldoende in

al hebben we in 2013 toch in diverse mooie bedrijven kunnen

staat is geweest het tij te keren.”

investeren. Bedrijven waarvan we verwachten dat zij de komende jaren weer kunnen groeien.”

Van crisis naar groei In vergelijking met andere sectoren binnen PPM Oost kent de

Verschil maken

sector Maakindustrie meer faillissementen in 2013. Kortenraij

Kortenraij constateert dat haar sectorteam bij bestaande

heeft daarvoor wel een verklaring: “In tegenstelling tot veel

ondernemingen, juist door er heel kort op te zitten, ‘het

start ups bij andere sectoren, investeren wij vaak in bedrijven

verschil kan maken’. “Ons netwerk stelt ons in staat mensen

“Wij zijn een grote speler in de automotive-industrie. Toen Volvo

die al jaren bestaan en een groter medewerkersbestand hebben.

met andere competenties aan onze portefeuillebedrijven te

bij ons aanklopte voor een grootschalig project voor een van hun

Als het dan minder gaat, kun je niet even in een ‘winterslaap’

binden. Dit kan tijdelijk vanuit bijvoorbeeld een adviseursrol,

nieuw te introduceren auto’s, hadden wij niet de capaciteit om

gaan. De personeelskosten en vaste lasten komen elke

maar ook op structurele basis. Bijvoorbeeld door andere

dat te kunnen voorfinancieren. De lening uit MKB Kredietfaci

maand terug. Daarbij hebben we de eerste kredietfaciliteiten

mensen aan het management toe te voegen of door middel

liteit Gelderland, die via PPM Oost is verstrekt, zorgt ervoor dat

verstrekt in 2008. Toen verwachtte niemand dat de crisis zo

van het instellen van een Raad van Commissarissen. We

we verder kunnen gaan met de ontwikkeling van onze andere

lang zou aanhouden.”

hebben in 2013 bij een ondernemer met een lange staat van

producten, terwijl het Volvo-project gewoon doorgang vindt.

dienst toch besloten in te grijpen door er een interim-manager

PPM Oost is een betrouwbare partner gebleken die ook nog eens

In 2013 heeft een kleine, beleidsmatige koersverandering

neer te zetten. Dat leidde aanvankelijk tot weerstand, maar

goed aangeschreven staat. Ze geven een stuk vertrouwen richting

plaatsgevonden bij het sectorteam Maakindustrie: van crisis

de frisse wind waarvoor deze manager zorgde heeft er uitein-

de bank en helpen waar nodig.”

naar groei. Kortenraij: “We investeren met publiek geld.

delijk wel toe geleid dat het bedrijf de weg naar boven weer

Harry Doornbos, directeur van Progress Europe

Daar moeten we bewust mee omgaan. We kijken daarom bij

heeft gevonden.”


Opleving


Het sectorteam Maakindustrie constateerde in de laatste

Op kleinere schaal zijn er in de maakindustrie in Gelderland

maanden van 2013 een opleving in de sector. “We krijgen

veel innovatieve ontwikkelingen geweest in 2013. Het sector-

goede leads van bedrijven met uitstekende groeiplannen.

team heeft een groot aantal bedrijven een lening verstrekt

Waarbij we vooral zien dat bedrijven die exporteren, en

uit het fonds Gelderland voor Innovaties (GvI).

dat zijn er diverse in onze portefeuille, uit de crisis aan het komen zijn.”

Gelderland voor Innovaties is door de provincie Gelderland opgezet om (kleine) ondernemers een financiële steun in de

Kortenraij zag in 2013 ook fraaie ontwikkelingen in nieuwe

rug te geven. Dat kunnen startende ondernemers zijn, maar

innovaties zoals 3D-printing. “Op dat gebied zijn tal van

ook innovatieve projecten bij bestaande bedrijven. Uit het

ontwikkelingen, waarvan er steeds meer toepasbaar zijn bij

fonds wordt maximaal 75.000 euro per innovatief project

gewone bedrijven.”

uitgekeerd. Het bedrag wordt verstrekt als achtergestelde

Vibes

lening. Een voorwaarde is dat de betreffende ondernemer Ook reshoring is een interessante ontwikkeling, die het

ook zelf, of via derden, een vergelijkbare investering doet.

sectorteam Maakindustrie nauwgezet volgt. Reshoring is het terughalen van werk uit landen als China, omdat steeds meer bedrijven beseffen dat het uitbesteden van kernactiviteiten naar lagelonenlanden zorgt voor productiviteitsverlies en verlies aan innovatief vermogen. Kortenraij: “Of reshoring doorzet en daadwerkelijk op grote schaal gaat plaatsvinden, is nog de vraag. Hiervoor is deze ontwikkeling nog te pril. Maar zeker is dat het voor bestaande bedrijven essentieel is te blijven investeren in onderzoek en ontwikkeling. Door de snelheid van de technologische

“Voor ons is het zaak in 2014 goed te blijven kijken wat de markten zijn en waar toekomst in zit. Vervolgens schatten we in of het bedrijf dat een financiering aanvraagt, daad werkelijk in die sector het verschil kan gaan maken”

“PPM Oost is al vanaf het begin onze partner. Ze hebben ons geholpen met opstarten en het bedrijf levensvatbaar krijgen. Niet alleen met hun geld, maar ook met hun kennis. Ze kijken met gepaste afstand naar onze bedrijfsvoering, maar zorgen er tegelijkertijd voor dat wij als Vibes wel de nodige stappen in professionalisering kunnen maken. Zo hebben we onlangs een Raad van Commissarissen aangesteld. Dat is niet iets waar we zelf in eerste instantie aan zouden hebben gedacht, maar zo’n

veranderingen en de toenemende mondiale concurrentie is

adviesorgaan biedt enorm veel voordelen. Dat hebben we tot nu

innovatie absoluut noodzakelijk om als bedrijf ook op lange

toe alleen maar als positief ervaren.”

termijn levensvatbaar te zijn.”

Jan Kees Pikkaart, directeur van Vibes Building Engineers

69

In 2013 is de laatste cheque uitgekeerd uit het eerste GvI-fonds,

Ambities 2014

van waaruit 4 miljoen euro beschikbaar was. Eind 2013 heeft

Het sectorteam Maakindustrie voorziet voor 2014 een voor-

de provincie Gelderland het fonds opnieuw gevuld, dit keer

zichtig herstel van de economie en mogelijkheden tot groei


met 10,6 miljoen euro. Dit geld kan worden uitgezet in alle

voor bedrijven in de sector. “Maar nog lang niet alle bedrijven

topsectoren waarin PPM Oost actief is en in de sectoren

zijn er door”, erkent Kortenraij. “Voor ons is het daarom

Trymax

logistiek, creatieve industrie en vrijetijdseconomie.

zaak in 2014 goed te blijven kijken wat de markten zijn waar toekomst in zit. En vervolgens inschatten of het bedrijf dat

Kortenraij: “Ook in 2013 is gebleken dat er in de maakindustrie

een financiering aanvraagt, daadwerkelijk in die sector het

met twee keer 75.000 euro echt wat kan gebeuren, al blijft

verschil kan gaan maken. Als we daar als team van overtuigd

het een illusie te denken dat alle bedrijven waaraan wij een

zijn, willen we dat soort mooie bedrijven graag aan onze

lening verstrekken het gaan redden. We investeren vaak in

portefeuille toevoegen.”

een vroeg stadium, dus zit er automatisch een groot risico aan. Niettemin zagen we ook in 2013 bedrijven die mede

Tegelijkertijd verwacht Kortenraij dat bestaande bedrijven bij

dankzij een lening uit het fonds Gelderland voor Innovaties

PPM Oost in 2014 gaan groeien. “Vervolgens proberen wij ze zo

konden groeien. Zodanig in sommige gevallen dat ze nu voor

goed mogelijk te ondersteunen. Is de groei goed afgewogen?

“We waren al een tijd bezig onze liquide middelen te vergroten,

een participatie in aanmerking komen.”

Gaat het niet te snel? Kan de organisatie de groei bijbenen?

maar tijdens de crisis waren banken niet happig om te

We hebben als PPM Oost een groot netwerk met veel capabele

investeren. Wij wilden groeien, maar kregen simpelweg de gelden

mensen. Die mensen zetten we, daar waar nodig, graag in

niet los om dit te doen. PPM Oost bood uitkomst via de

om de bedrijven in onze portefeuille te begeleiden naar een

MKB Kredietfaciliteit Gelderland (MKG). Een schot in de roos.

mooie toekomst.”

PPM Oost denkt mee met het bedrijf zonder direct op onze stoel te gaan zitten. Zo hebben we op advies van een CFO aangetrokken om onze financiële rapportages en cashflow prognoses te behandelen. Die helpt ons enorm. Een ontzettend positieve ontwikkeling voor het bedrijf.” Leo Meijer, directeur van Trymax


‘Er is leven na een faillissement’ In 2013 zijn diverse bedrijven uit de sector Maak industrie van PPM Oost failliet gegaan. “Daar is in alle gevallen een zware tijd aan voorafgegaan voor de ondernemers. Maar daarna is er ook wat van ze afgevallen”, weet Jaap Wiersema uit ervaring. Zijn bedrijf Tetterode Glas uit Voorthuizen ging in 2012 failliet, ondanks financiële ondersteuning door MKB Kredietfaciliteit Gelderland.

PPM Oost terecht. De ondernemer had er diverse gesprekken,

de stekker eruit getrokken om grotere schade bij anderen te

waarin zijn toekomstplannen kritisch werden getoetst. “Toen

voorkomen. Ik wilde bij leveranciers geen bestellingen doen

duidelijk werd dat PPM Oost in onze plannen geloofde, ging

die ik niet kon betalen.” Het faillissement zorgde ook voor

het snel. Als ik het vergelijk met de banken, pakte PPM Oost

een opluchting bij Wiersema. “We waren al jaren aan het

het ondernemender en voortvarender aan.”

rennen om de boel overeind te houden. Plots stond alles stil en was er duidelijkheid voor iedereen. Hoe gek het ook klinkt,

PPM Oost verstrekte Tetterode Glas in 2011 een lening uit de

maar plots had ik weer controle.”

MKB Kredietfaciliteit Gelderland. Een fonds dat de provincie Gelderland in het leven heeft geroepen om bedrijven te

De expertise, kunde en specialistische apparatuur van het

Tetterode Glas vervaardigde jarenlang glas voor onder meer

ondersteunen die door de crisis zijn getroffen, maar die wel

voormalige Tetterode Glas wekten al snel de interesse van

de bouw en architectuur. De bouwcrisis in 2008 noopte Jaap

toekomstperspectief hebben.

overnamekandidaten. Dat leidde in 2012 tot een doorstart,

Wiersema tot verandering. Hij reorganiseerde zijn bedrijf en

waarbij ook Wiersema als COO aan de slag kon. Wiersema

zette in op het leveren van gehard glas aan de scheepvaart-

Dat perspectief was er voor Tetterode Glas, maar door de

zelf is inmiddels weer ‘volop in de running’. “Er is leven na een

industrie. “Je moet in een dergelijke fase de saamhorigheid

aanhoudende crisis ging het beschikbaar gestelde bedrag er

faillissement”, leerde de ondernemer. “En het is mogelijk op

bewaren”, leerde Wiersema. “Het gaat mis als je medewerkers

veel sneller doorheen dan verwacht. “We hadden weer extra

een nette manier failliet te gaan. Als je maar een beslissing durft

het gevoel hebben dat ze er alleen voor staan.”

geld nodig. Ik had het niet en toen de Rabobank, waarbij we

te nemen op het moment dat je ziet dat het echt niet meer

een kredietlijn hadden, aangaf geen vertrouwen meer in ons

gaat lukken. Dan beperk je ook de schade voor anderen.”

‘Het gaat mis als je medewerkers het gevoel hebben dat ze er alleen voor staan.’

te hebben, was het logisch dat PPM Oost niet verder wilde investeren. Daar hebben we bij PPM Oost een goed gesprek over gehad. Heel open. Daarna lag de bal bij mij. Ik stond er alleen voor.”

De ingrepen mochten niet baten. De crisis hield aan en

Het werd een zware tijd voor Wiersema, maar uiteindelijk nam

Tetterode Glas bleef tegenvallend presteren. Voor Wiersema

hij de onvermijdelijke beslissing. “Ik heb zelf het faillissement

het sein op zoek te gaan naar investeerders. Hij kwam bij

aangevraagd. Dat was superzwaar en heel emotioneel. Ik heb

71

Portefeuille sector Maakindustrie

‫کگڝ‬

International



3D Goldprinting Nijkerk

Ontwikkelt een machine voor het 3D printen van gouden sieraden.

ALSI Beuningen

Ontwikkeling en productie van lasersnijtechnologie ten behoeve van de productie van halfgeleiders.

Automotive Apeldoorn Apeldoorn

Ontwikkelt diverse inbouwapparatuur ten behoeve van koelauto’s. Onder meer een nieuwe generatie compacte mobiele koelunits.

Bloomville Nijkerk

Advies, inrichting en beheer van leermanagementsystemen (HRD) voor het optimaliseren van opleidingsprocessen bij grotere organisaties.

BTN International Arnhem

Biedt een nieuw concept biovergisting aan via een modulair systeem.

Bussman Verhuur Beuningen

Verhuur van compleet ingerichte centra voor de gezondheidszorg.

Campus Business Center Hengelo (Ov.)

Een bedrijfsverzamelgebouw voor jonge innovatieve bedrijven.

Can-IT Ede

Ontwikkelt software en hardware (via hun product Presentations2Go) op gebied van webcasting, lecture capture en e-learning (en social media) voor onderwijsmarkt en corporates.

Curifa Investments Duiven

Reparatie en logistiek van elektronica en huishoudelijke apparaten.

Eprint Solutions Dinxperlo

Producent van luxe fotoalbums voor vakfotografen.

ETV Groep Apeldoorn

Onder de ETV Groep valt een aantal vennootschappen die zorgen voor de ontwikkeling en exploitatie van Business Park Apeldoorn.

Facility Point Arnhem Arnhem

Exploiteert een bedrijfsverzamelgebouw op IJsseloord 2 in Arnhem en biedt huisvesting en facilitaire diensten aan voor bedrijven in de regio.




GB Holding Vaassen

Holdingmaatschappij van aandelen Kosinus.

Give a Night Arnhem

Ontwikkelt en vermarkt het product ‘Give a Night’; een hotel-cadeaukaart.

Global Cash Solutions Putten

Houdt zich bezig met de automatisering van geldprocessen binnen geldverwerkingscentrales van nationale banken, commerciële banken en grotere zakelijke verwerkers.

Heel Metaal Doesburg

Metaalverwerkend bedrijf, gespecialiseerd in plaatwerk op maat.

Helios Kalenders Eibergen

Drukt planningskalenders voor de Nederlandse markt.

IMK Huizen

Adviseert en ondersteunt gemeenten bij de uitvoering van financiële en sociale regelingen.

IMT Culemborg

Fabrikant en leverancier van onderhoudsvrije verlichtingsoplossingen voor toepassingen en gebruik onder extreme omstandigheden.

ITS Language Doetinchem

Ontwikkelt en exploiteert spraaktechnologie voor talenonderwijs.

JDB Didactics Ede

Ontwikkelt applicaties waarmee informatie, communicatie en leermiddelen voor de B2B-markt op een leuke en eenvoudige manier beschikbaar worden gemaakt.

Kadans Vastgoed Haaren

Ontwikkelt en belegt in accommodaties ten behoeve van kennisintensieve bedrijven en kennisinstellingen.

73

Portefeuille sector Maakindustrie

MACÉDES It’s design time!



Kosinus Personeelsdiensten Vaassen

Een innovatieve dienstverlener op het gebied van personeelsvoorziening, detachering en werving van technisch personeel.

Logitrade Logistic Systems Rossum

Ontwikkelt logistieke systemen en bijbehorende processen waarmee het volledige traject in logistieke afhandeling op te pakken is.

Macédes Arnhem

Richt zich op de verkoop van gepersonaliseerde zitmeubelen middels internet.

MKB Kredietfaciliteit Gelderland Arnhem

Kredietinstrument dat kan functioneren als hefboom voor aanvullende financiering voor MKB’ers die getroffen zijn door de crisis, maar voldoende toekomstpotentieel hebben.

Nice Brands Agency Nijmegen

Heeft de Walking Wagon geïntroduceerd: Een bolderkar en kinderwagen inéén met uitgekiende vormgeving en gemaakt met duurzame materialen.

Novek Nunspeet

Gespecialiseerd metaalconstructiebedrijf dat special products levert aan de defensie-, offshore-, bagger- en betonindustrie.

NovoLanguage Nijmegen

Verkoopt technologie op het gebied van spraakherkenning, ontwikkeld aan de Radboud Universiteit Nijmegen.

NMPO Wageningen

Adviseur en softwareleverancier voor afval- en reinigingsbedrijven.

ODIN Company Nijmegen

Biedt een gevalideerde persoonlijkheidsmeting aan.

PB International Zelhem

Ontwikkelt, produceert en vermarkt ultrafiltratie apparatuur voor drinkwaterzuivering, waarbinnen zij zich volledig richt op de legionellapreventiemarkt.

PolyClaim Epe

Softwaretoepassing voor digitale facturatie in de zorg.

Progress Europe Automotive Innovations Vaassen

Ontwikkelt accessoires en onderdelen van auto-onderdelen.




Reklet Ede

Is gespecialiseerd in multidisciplinaire stylingprojecten voor bedrijven, horeca- en winkelformules.

Rudico Eerbeek

Bedrukt rollen papier voor de kartonindustrie en vervaardigt de bijbehorende stempels.

Sit & Heat Wijchen

Biedt een energiezuinige terrasverwarmer aan in de vorm van een kussen.

Standing-Strong Nijmegen

Levert een professionele vorm van outdoor fitness.

Taxitronic Apeldoorn

Ontwikkelt en verkoopt voertuigapparatuur met daaraan gerelateerde service voor kleinschalig personenvervoer.

Taxon Groep Ede

Cine-, expo- en conferentiecentrum.

Tevel Systems Westervoort

Levert en ontwerpt maatoplossingen op componenten systeemniveau voor mechatronische en complete ‘motion control’ systemen.

TGV Holding Voorthuizen

Vervaardigt gebogen, gelamineerd, kogelwerend en gekleurd architectonisch glas.

Trymax Nijmegen

Ontwerpt, produceert en vermarkt apparatuur ten behoeve van de etching- en ashingstappen in het semiconductorproductieproces.

Tumbolino Wehl

Heeft een educatief etensbord ontwikkeld, waarmee kinderen van alles leren over thema’s als voeding, gezondheid, beweging en samenleven.

75

Portefeuille sector Maakindustrie Naam/vestigingsplaats


Ventura Business Didam

Productie en verkoop van kunststof kozijnen aan de particuliere, de dealer- en de zakelijke markt.

Vibes Deventer

Vibes richt zich met het Building Information Management (BIM) pakket op 3D visualisaties en kosten-beheersing in de bouwsector.

WMC

Holdingmaatschappij van aandelen WMC.

WRAP Spaces Asch

Integratie van leef- en kookruimten.

WTW Filters.nl Mildam

Webshop voor de verkoop van filters voor warmte-terug-win-ventilatiesystemen.


77

Colofon Uitgave Participatiemaatschappij Oost Nederland NV Postbus 5215 6802 EE Arnhem

Eindredactie Caplan BV, Nijmegen Jula Media, Arnhem Team PPM Oost

Fotografie Voermans Van Bree Fotografie, Arnhem

Ontwerp en realisatie Neerlandsvlak, Zutphen

Contact Reacties zijn welkom via [email protected] of telefonisch: 026 - 384 40 44.


Vestiging Arnhem Meander 601 Postbus 5215 6802 EE Arnhem t: 026 384 40 44 Vestiging Enschede Hengelosestraat 585 Postbus 5518 7500 GM Enschede t: 053 851 68 51 [email protected] www.ppmoost.nl

Participatiemaatschappij Oost Nederland NV

P O

Participeren in durven en doen

P E

21 AUG Van: Verzonden: Aan: Onderwerp: Bijlagen: PROVINCIALE STATEN VAN OVERIJSSEL. PC U M IVA fccköv

Recommend Documents