1.WONEN: een noodzaak of luxe? DOELSTELLINGEN: - 3 functies van een woning kunnen opsommen (basisbehoefte en andere behoeften) - kunnen aantonen dat de woonvorm doorheen de tijd evolueert - drie verschillende woontypen kunnen opsommen
1.1. Inleiding:
Stel je voor, je bent met een kameraad tijdens een flinke boswandeling (in Zuid-Frankrijk) de weg kwijt geraakt. Er is in de verre omtrek niemand te bespeuren en je beschikt niet over een gsm. Het begint donker te worden en er steekt een felle wind op. Tot overmaat van ramp begint het ook nog eens te regenen. Je zal de nacht moeten doorbrengen in het bos Wat ga je doen?
…………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………… 1.2. Wonen doorheen de geschiedenis:
Ons beschermen tegen het klimaat is een basisbehoefte. De mens heeft door de eeuwen heen zijn woonvorm steeds aangepast om aan deze basisbehoefte te voldoen. Enkele voorbeelden doorheen de tijd.
……………………………………………… ……………………………………………… ……………………………………………… ……………………………………………… ……………………………………………… ……………………………………………… ……………………………………………
……………………………………………… ……………………………………………… ……………………………………………… ……………………………………………… ……………………………………………… ……………………………………………… ……………………………………………
……………………………………………… ……………………………………………… ……………………………………………… ……………………………………………… ……………………………………………… ……………………………………………… ……………………………………………
-3-
2. Een woning ontwerpen DOELSTELLINGEN: - de leden van een ontwerpteam opsommen en beschrijven - de functie van de woonruimten beschrijven - kunnen verklaren: functioneel ontwerp, raming, voorontwerp
2.1. Het ontwerpteam:
Het ontwerpen van een woning is niet zo eenvoudig. De aangewezen persoon om de bouwheer -een verzamelnaam voor de toekomstige bewoner(s)- daarbij te helpen is de architect. Samen met de bouwheer zal de architect gaan bepalen hoe de toekomstige woning er zal gaan uitzien. De bouwheer zal zijn of haar wensen aan de architect duidelijk maken. Geef enkele voorbeelden die de bouwheer best op voorhand vertelt aan de architect (denk aan hobby’s, samenstelling van het gezin, huisdieren, budget, …)
-
………………………………………………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………………………………………………. Naast de architect kan je ook nog een beroep doen op een binnenhuisarchitect of op een tuinarchitect.
2.2. Elke ruimte een functie.
Een woning bestaat uit verschillende ruimten. Elk van deze ruimten heeft een bijzondere functie (behoefte waaraan deze ruimte tegemoet komt) v.b.:
Ruimte
Functie: omschrijving
Slaapkamer Keuken en eethoek Woonkamer Garage Bergruimte
-6-
4.3. Geveltekeningen
Een geveltekening is een tekening van het loodrechte aanzicht op die gevel (zie eerste jaar T.O. communicatietechnologie: AANZICHTEN).
Achteraanzicht
L-zijaanzicht R-zijaanzicht Vooraanzicht
Noteer zelf, aan de hand van het perspectief, de juiste benamingen onder de geveltekeningen. Kies hierbij uit: VOORGEVEL – LINKERGEVEL – ACHTERGEVEL - RECHTERGEVEL
- 12 -
4.4. De grondplannen
Een grondplan is een bovenaanzicht nadat je een horizontale doorsnede van de woning hebt gemaakt op ongeveer 1m boven de vloer. Je kan dus van elke verdieping een grondplan maken. Van de funderings- rioleringswerken (zie later) wordt ook vaak een grondplan getekend.
Opmerking:
Belangrijke onderdelen die bij een doorsnede worden gedeeld, worden op het grondplan wel volledig getekend vb. :__________________
- 13 -
4.5. Doorsneden
Bij een doorsnede tekent men het aanzicht van een woning nadat men, op de plaats het aanzicht, het voorliggend deel denkbeeldig heeft afgesneden. Je kan op deze wijze in de woning kijken en heel duidelijk de verschillende hoogtes aanduiden.
Zoek op het grondplan (blz. 12) welke doorsnede hier werd gemaakt: DOORSNEDE: _____________________
O Hzz
/P P N
1H JO O H z
%H KR H L
- 14 -
5.2.1 De grondwerken
Na het bouwrijp maken van het perceel: verwijderen van overtollige bomen en rotzooi, graaft de grondwerker zwarte teelaarde weg . Aan de hand van het bouwraam graaft grondwerker een gat uit voor je (kruip)kelder of eventueel de sleuven voor de fundering.
Belangrijk: de grondwerker moet precies weten hoe diep hij moet graven. Men gebruikt hiervoor een uiterst precieze lazerpas of een waterpasdarm.
Andere werkjes die je door de grondwerker kan laten uitvoeren: - Sleuven voor de riolering - Ingraven van de septische put en de stookolietank - Terrein gelijk maken en eventueel grond aanvoeren als woning volledig klaar is
Droogzuiging Tijdelijk water wegzuigen tot waterpeil lager ligt dan werken (kelder) die men wil uitvoeren Hoe lang moet water weggepompt worden? Tot kelder klaar is. Het is geen ramp als de kelder tijdens de ruwbouw toch nog vol water loopt.
- 17 -
De eerste laag wordt met metselmortel op de fundering gemetseld. Metselmortel bestaat uit 3 delen zand, een deel cement een weinig mortelzeep en water.
Boven op deze eerste lagen komen de vloerplaten. (Indien er een kelder wordt gebouwd worden er uiteraard meerdere lagen gemetseld.)
TOPdracht: 14
- 21 -
5.3.2. De spouwmuur De buitenmuren van een woning worden altijd uitgevoerd met een spouwmuur.
Binnenblad
Het binnenblad bestaat meestal uit snelbouwstenen. Functie: Het binnenblad vormt de dragende constructie van een woning.
Buitenblad
Het buitenblad bestaat uit gemetselde gevelstenen. Functie: - bescherming tegen regen en wind - bepaalt het uitzicht van de woning
De isolatie
De isolatie tussen het binnen- en buitenblad zorgt voor de thermische isolatie. De koude (of hitte) blijft buiten.
Spouwankers & isolatieclips
De spouwankers worden in de voegen van het metselwerk gelegd. Op deze manier zijn de 2 muren met elkaar "verbonden" en kunnen ze niet van elkaar wijken. Tegelijkertijd wordt de spouwmuurisolatie over de spouwankers "geprikt en met een clip ( schoteltje) vast gezet
Binnenafwerking
Meestal een “pleisterlaag” van +- 1cm
De waterkeringslaag Eventueel binnensijpelend vocht wordt met de waterkeringslaag naar buiten afgevoerd.
Vloerplaat Vloerplaat
Fundering (of keldermuur)
TOPdracht: 15-16-17
- 22 -
5.4. Het dak
De laatste stap in de ruwbouw is de constructie en het water- en winddicht maken van het dak. Het dak biedt bescherming tegen weersinvloeden. De dakwerker heeft een grote verantwoordelijkheid want vochtinsijpeling kan achteraf veel schade veroorzaken. a. traditionele dakopbouw:
In de steunmuren (binnenmuren) worden uitsparingen aangebracht voor de gordingen (steunbalken).
Nokgording
Gording Muurplaat De nokgording, gordingen en muurplaat worden stevig in de steunmuren verankert.
Keepers De kepers worden met kepernagels op de gordingen vastgemaakt.
Tengellat (dunne houten bevestigingslat) Onderdak (doek of stijve platen)
Het onderdak wordt met de tengellatten vastgemaakt op de kepers. Het onderdak zorgt ervoor dat stuifsneeuw, insijpelend vocht,… niet tot aan de isolatielaag kan geraken. Het onderdak is waterdicht maar moet dampdoorlatend zijn.
- 23 -
6. DE AFWERKING DOELSTELLINGEN: - de volgorde van de afwerking bij een woning weergeven - de verschillende bouwberoepen bij de afwerking opsommen Eenmaal het huis onder dak kan men starten met de afwerking. De afwerking gebeurt meestal in onderstaande volgorde: - plaatsing van het buitenschrijnwerk - elektriciteitswerken (leidingen) - sanitaire installatiewerken (leidingen) - pleisterwerken - bevloering - elektriciteitswerken (afwerking) - sanitaire installatie (afwerking) - binnenschrijnwerk - voegwerken - aanleg van de tuin + eventuele bestrating rond de woning. a. Plaatsing van het buitenschrijnwerk Goede ramen en deuren zijn duurzaam, inbraakwerend en goed isolerend. Om dat in de praktijk te brengen is niet alleen de keuze van de profielen van belang, maar zeker ook de aard van de beglazing. Dat geldt trouwens niet alleen voor je ramen en deuren, maar ook voor de veranda, de garagepoort, de koepels en de dakramen. Men heeft de keuze tussen: -houten deuren en ramen -ramen en deuren van kunststofmaterialen (PVC of polyurethaan) -ramen en deuren van aluminium -…
Beglazing
Profiel
Voorbeeld van een raam uit aluminium
Voorbeeld (doorsnede) van een PVC raam
TOPdracht: 21 b. Elektriciteitswerken De elektrische leidingen in een woning liggen op de meeste plaatsen verzonken in de muren. De elektricien plaatst deze leidingen. Na de bepleistering kan de elektricien de schakelaars en lichtpunten monteren.
- 26 -
e. Gebruik van Regenwater
Bespaar jaarlijks tot 250 €* op uw drinkwaterverbruik, en doe mee aan de bescherming van de natuur! (*) op basis van een gezin van 4 personen .Onderstaande tekening toont een systeem bestemd voor gebruik van regenwater (dat volledig gratis is, en geen kalk bevat) voor toiletten, wasmachines, tuinbevloeiing, enz. Volgens de veiligheidsvoorschriften, is het niet toegestaan om een verbinding te maken tussen de toevoer van stadswater en het regenwater. Zie fig.2
Minimaal 2cm tussen vulsysteem en waterleiding
Fig 2
Pictogram: regenwater
Fig1.
De inhoud van het regenwaterreservoir moet goed berekend worden, in functie van de dakoppervlakte en het regenwaterverbruik. (A) Het regenwater wordt opgevangen en langs een toevoerfilter naar het regenreservoir geleid. Doel: …………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. (C) De rustige toevoer Doel:……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………… (B) 15 cm onder het waterniveau wordt het regenwater op aangezogen met een drijvende aanzuigfilter verbonden aan een vlotter. Doel: ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
(D) De overloop wordt op de riolering aangesloten. Het overloopstuk is uitgevoerd met een sifon. Doel:………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
(E) Vervolgens wordt het gezuiverde regenwater door een pomp naar de verdeelcollectoren gestuurd. (F) De intelligente module is uitgerust met een automatische switch, voor het geval dat er een gebrek is aan regenwater (Gebruik van leidingwater d.m.v. een extra reservoir)
TOEPASSINGEN:
………………………………………………,……………………………………………….. ,……………………………………………………..,………………………………………… TOPdracht: 29
- 31 -
Als de elektrische energie eenmaal de weg tot in het woonhuis gevonden heeft, volgt er nog een hele weg alvorens de elektrische spanning het stopcontact en lichtpunten bereikt.
9.2. OVERZICHT VAN DE ONDERDELEN IN DE VERDEELKAST De hoofdbeveiliging en hoofdschakelaar: De hoofdbeveiliging beschermt de geleiders naar de kwh-meter en de zekeringen, er kan nooit meer stroom naar de woning vloeien dan max. toegelaten (vb 3 x 25A). Deze beveiliging doet tevens dienst als hoofdschakelaar.
De Kwh-meter: De kilowattuurmeter meet de verbruikte hoeveelheid vermogen. Sommige meters hebben twee telwerken: één voor gewoon tarief en één voor nacht- en weekeindtarief. De meter schakelt om door een tooncode die via het elektriciteitsnet wordt verstuurd. Werking: De schijf draait sneller rond naarmate het elektriciteitsverbruik hoger is. Het aantal omwentelingen van de schijf is daarmee een maat voor het afgenomen elektrisch vermogen. De schijf zet een telwerk in beweging, dat het verbruik aangeeft. Naarmate de tijd verstrijkt, zal de meterstand oplopen. Op deze manier meet men het 'energieverbruik' in kilowattuur.
Verliesstroomschakelaar - 300mA
Het doel is bescherming te bieden tegen elektrocutie. Een aardlekschakelaar meet de stroom die een installatie opneemt, en de hoeveelheid stroom die terug komt. Indien er een verschil tussen bestaat van vb meer dan 300mA reageert de verliesstroomschakelaar door de stroomtoevoer bij een dergelijk "lek" af te sluiten. Dit gebeurt zo snel (binnen enkele milliseconden) dat degene die het lek veroorzaakte helemaal niets voelt. Let wel: de aardlekschakelaar biedt geen enkele bescherming voor situaties waarin een persoon contact maakt met zowel de aanvoer als afvoerdraad!!
Maximaal 8 stopcontacten per stroombaan! Draaddoorsnede min. 2,5mm²
De verschillende stroombanen worden beveiligd met automatische zekeringen aangepast aan de dikte van de geleiders
Verliesstroomschakelaar 30mA: verplicht voor de vochtige ruimtes en toestellen met waterverbruik.
De geleiders brengen de elektrische energie tot aan de eindverbruikers.
Bij een combinatie van lichtpunten en stopcontacten maximum 8 aansluitingen en een draaddoorsnede van min 2,5 mm²
Minimaal twee lichtkringen Draaddoorsnede min. 1,5mm²
Elke aansluiting stopcontacten en lichtpunten dienen met de aarde te worden verbonden (aarding) GEEL/GROENE geleider
- 35 -
10.Wonen en verwarming: Niets is zo bepalend voor het comfort van een woning als een degelijke verwarming. In de verwarmingssector volgen nieuwe technologische evoluties elkaar in snel tempo op. Een hoog rendement, zuinigheid en esthetiek zijn de belangrijkste drijfveren bij deze ontwikkelingen. De hogere prijs van een systeem bij aankoop verdien je in de meeste gevallen terug dankzij het lagere verbruik. 10.1 Principe van een klassieke centrale verwarming
a. De brander (verwarmingsketel) De brander vormt het hart van een verwarmingssysteem. Dit toestel zorgt ervoor dat het verwarmingswater, opgewarmd wordt. Je kan kiezen tussen een gasketel (energiebron: aardgas of propaan- butaangas ), een stookolieketel (energiebron: aardolie) of een ketel die functioneert op pellets (energiebron: houtkorrels) b. De circulatiepomp De circulatiepomp stuurt het warme water naar de verwarmingselementen. Het afgekoelde water stroomt terug naar de ketel en wordt opnieuw opgewarmd c. De collector De collector verdeelt het verwarmde water naar de verschillende verwarmingselementen. Hierdoor krijgt elk verwarmingselement rechtstreekse voeding. Je zou dit kunnen vergelijken met een parallelschakeling van verwarmingselementen. d. De radiator of convector Radiator: warme water stroomt door buizen of platen die op hun beurt stralings- en convectiewarmte afgeven. Grotere waterinhoud dan bij convector. Convector: warm water stroomt enkel door dun buisje dat omgeven is door een warmtewisselaar van lamellen. Een convector geeft sneller warmte af.
e. De thermostaat
- 37 -
Een combinatie zonne - c.v.-boiler heeft twee gescheiden verwarmingsspiralen. De vloeistof van een zonnecollector bevat toevoegmiddelen om de warmte beter te kunnen opnemen en te voorkomen dat het water in de winter bevriest. Ook het water van de verwarmingskringloop mag niet met het te gebruiken warm water in contact komen wegens vervuiling door het verwarmingssysteem.
10.3. Alternatieve verwarmingssystemen Reeds tientallen jaren is men op zoek naar alternatieve verwarmingssystemen die zuiniger omspringen met de energie en het milieu minder belasten. A De warmtepomp Een warmtepomp werkt volgens hetzelfde principe als een koelkast. Het wordt koud in je koelkast omdat er in het vriesvakje een verdamper zit waarin een ijskoud koelmiddel circuleert. De voedingswaren in je koelkast geven hun warmte gratis af aan de verdamper. Dit komt omdat warmte altijd vanzelf van een hoog naar een laag niveau stroomt. Denk maar aan een "warm" flesje bier dat je in de winter buiten zet: het wordt koud zonder dat je hiervoor iets hoeft te doen. De warmte die je voedingswaren hebben afgegeven verlaat de koelkast via een condensor (=zwart metalen rooster) aan de achterkant van je koelkast. De warmtepomp haalt op dezelfde manier gratis warmte uit het milieu. Dankzij de zon zitten er in de aarde, het water of de lucht, altijd en overal - ook in de winter - enorme massa’s warmte opgeslagen. Het is deze warmte die je gebruikt om je woning te verwarmen. 10.4. Alternatieve verwarminglichamen Naaste de klassieke radiator of convector kan je ook de keuze maken voor vloerverwarming, luchtverwarming en zelfs muurverwarming.
Vloerverwarming
Luchtverwarming
Muurverwarming
TOPdracht: 36
- 39 -
11.2. Verspil geen elektriciteit Het gemiddeld rendement van de Belgische centrales is 40%. Dat betekent dat er 60% van de energie verloren gaat via de schoorsteen of koeltorens van een centrale! Ook bij het transport onderweg gaat er veel energie verloren. Dit betekent dat verwarmen met elektrische energie niet zo een goed idee is. Zuinig zijn met stroom is ook een goede zaak voor het milieu, en voor je portemonnee. Zuinige toestellen Voor elektrische apparaten bestaat er een Europees label, dat aangeeft hoe energiezuinig het wel is. Apparaten zijn onderverdeeld in 7 klassen, van A (zeer zuinig) tot G (energieverslindend). Omdat producenten ook voordurend hun producten verbeteren, zijn er nu al apparaten op de markt die zuiniger zijn dan de A-klasse. Voor de echte kampioenen bestaat er nu ook nog de klasse A+ en A++.
TOPdracht: 39-40 12. WONEN VANDAAG EN IN DE TOEKOMST 12.1. Moderne bouwmethodes Wie aan 'bouwen' denkt, denkt steeds aan het metselen van baksteen . De jongste jaren zijn er steeds meer interessante technieken, bouwwijzen en bouwtechnieken voor handen om je woning te realiseren. Dikwijls voordeliger voor je budget wellicht op langere termijn. Het werpt een totaal ander licht op het bouwproces . Zeker wanneer je het energieverbruik bij sommige bouwtechnieken in rekening brengt blijken deze zéér interessant te zijn
a. Houtskeletbouw
Hout is (na de nodige behandelingen) een duurzaam materiaal. Wat betreft stabiliteit is een houten woning te vergelijken met een stenen huis.
Voordelen • • • • • • •
Snelheid Lichte constructie Kan toegepast worden bij minder draagkrachtige ondergronden Droge bouwmethode , goed voor kinderen met allergieën Goede isolatiewaarden Vochtregulerende werking In sommige gevallen zelfs een hogere brandveiligheid
Nadelen
Zwakke warmte accumulatie wat zich laat voelen in de zomer wanneer de woning sneller zal opwarmen Werken van het hout, echter geen probleem als de bouwfirma de nodige maatregelen heeft genomen
b. Massieve Houtbouw
Massieve houten balken die al dan niet behandeld zijn worden op elkaar gestapeld en verankerd aan de fundering. Er zijn verschillende types van opbouw van de buitenmuur: Massieve houten balken - geïsoleerde spouw - gevelmetselwerk gevelbeplanking en zo bestaan er nog wel enkele varianten.
- 41 -
