17 INHOUDSTAFEL PROCESRECHT RECHTSPRAAK

RABG-2014-17.book Page 1169 Wednesday, October 29, 2014 10:08 AM

INHOUDSTAFEL

RABG 2014/17

I N H O U D S TA F E L PROCESRECHT RECHTSPRAAK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1171 Betekening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1171 Cass. 25 april 2014 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1171 Gerechtelijk recht – Algemene beginselen – Betekening en kennisgeving – Geldigheidsvereisten – Onregelmatige betekening – Gevolgen

Noot: Marc BAETENS-SPETSCHINSKY, Onregelmatige betekening van een vonnis en termijn van hoger beroep . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1173 Advocaat. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1175 Cass. 26 juni 2014. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1175 Balie – Beroepsvoorwaarden – Inschrijving op lijst stagiairs – Appreciatiebevoegdheid – Grenzen

Nietigheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1181 GwH 19 september 2014 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1181 Rechtspleging – Excepties – Nietigheid – Algemeen – Verschil met nietontvankelijkheid – Dagvaarding van verkeerde persoon – Nietigheidsleer niet toepasselijk – Geen schending van de artikelen 10 en 11 Gw.

Bewijs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1188 Antwerpen 13 mei 2013 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1188 Bewijs in handelszaken – Algemeen – Bewijs door bekentenis in conclusies – Bekentenis door advocaat in conclusie – Onsplitsbaarheid van de bekentenis

Noot: Nico CLIJMANS, Over bekennen in conclusies . . . . . . . . . . . . 1193 Hoger beroep . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1202 Arbeidsh. Gent 6 juni 2014 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1202 Rechtsmiddelen – Gerechtelijk recht en cassatie – Hoger beroep – Termijn hoger beroep – Overmacht – Beoordeling

Cassatieberoep . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1206 Cass. 26 juni 2014. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1206 Rechtsmiddelen – Gerechtelijk recht en cassatie – Cassatieberoep in belastingzaken – Overige – Tergend en roekeloos – Gevolg

Beslag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1208 Cass. 15 mei 2014 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1208 Beslag en executie – Uitvoerend beslag – Uitvoerend beslag onder derden – Verklaring derde beslagene – Gevolgen

LARCIER

1169


RABG 2014/17

INHOUDSTAFEL

Noot: Stijn VAN SCHEL, Over het facultatieve karakter van de schuldenaarsverklaring bij beslag onder derden. . . . . . . . . . . . . .1209 Mededeling van de stukken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1212 Cass. 12 mei 2014 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1212 Rechtspleging – Behandeling van de zaak – Mededeling van de stukken – Laattijdige mededeling van conclusies – Gevolg

Conclusions de M. l’avocat général J.M. Genicot. . . . . . . . . . . . . . .1216 Noot: Bruno MAES, Tijdige mededeling van de stukken en laatijdige mededeling van de conclusie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1219 WETGEVING BURGERLIJK PROCESRECHT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1222 Rechtsmacht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1222 Rechterlijke organisatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1222 Beoefenaar van een vrij beroep . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1223 Advocaat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1223 Gerechtsdeurwaarder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1223 Bevoegdheid. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1224 Belang . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1224 Rechtspleging. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1224 Verhoor van partijen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1225 Gerechtskosten (rechtsplegingsvergoeding) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1225 Hoger beroep . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1225 Bijzondere rechtsplegingen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1225 Cassatieberoep . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1226 Beslag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1226 Taalwet gerechtszaken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1226

ACTUALIA Bewegingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1227

1170

LARCIER


PROCESRECHT

RABG 2014/17

PROCESRECHT Bruno Maes Advocaat bij het Hof van Cassatie Hoofddocent Vrije Universiteit Brussel

RECHTSPRAAK

Betekening Cass. 25 april 2014

Gerechtelijk recht – Algemene beginselen – Betekening en kennisgeving – Geldigheidsvereisten – Onregelmatige betekening – Gevolgen De onregelmatige betekening van een in eerste aanleg gewezen vonnis doet de termijn van hoger beroep niet ingaan. De latere afgifte van een dergelijke betekening of mededeling aan degene aan wie betekend wordt, maakt die betekening niet regelmatig en doet evenmin de termijn van hoger beroep ingaan vanaf de datum van die afgifte of van die kennisneming. De toepassing van artikel 867 Ger.W. doet de termijn van hoger beroep niet ingaan vanaf de datum van de afgifte van de onregelmatige betekeningsakte aan degene aan wie betekend wordt of vanaf diens kennisneming van de onregelmatige betekeningsakte. (H.P./L.C.M.) (Advocaat: Mr. S. Nudelholc) I. RECHTSPLEGING VOOR HET HOF Het cassatieberoep is gericht tegen het arrest van het hof van beroep te Bergen van 9 november 2012. Afdelingsvoorzitter Albert Fettweis heeft verslag uitgebracht. Advocaat-generaal André Henkes heeft geconcludeerd. II. CASSATIEMIDDEL De eiser voert in het verzoekschrift, dat aan dit arrest is gehecht, een middel aan. III. BESLISSING VAN HET HOF Beoordeling 1. De onregelmatige betekening van een in eerste aanleg gewezen vonnis doet de termijn van hoger beroep niet ingaan.

LARCIER

1171


RABG 2014/17

PROCESRECHT

De latere afgifte van een dergelijke betekening of mededeling aan degene aan wie betekend wordt, maakt die betekening niet regelmatig en doet evenmin de termijn van hoger beroep ingaan vanaf de datum van die afgifte of van die kennisneming. De toepassing van artikel 867 van het Gerechtelijk Wetboek, krachtens hetwelk de onregelmatigheid van een handeling niet tot nietigheid kan leiden wanneer uit de gedingstukken blijkt dat de handeling het doel heeft bereikt dat de wet ermee beoogt, doet de termijn van hoger beroep niet ingaan vanaf de datum van de afgifte van de onregelmatige betekeningsakte aan degene aan wie betekend wordt of vanaf diens kennisneming van de onregelmatige betekeningsakte. 2. Uit het arrest blijkt dat het vonnis van de eerste rechter aan de eiser op 30 mei 2011 is betekend op grond van artikel 38 van het Gerechtelijk Wetboek, volgens hetwelk de betekening bestaat in het door de gerechtsdeurwaarder achterlaten van een afschrift van het exploot van betekening onder gesloten omslag aan de woonplaats van degene aan wie betekend wordt. Het arrest overweegt wat volgt: – het is onzeker of het exploot is achtergelaten aan de woonplaats van de eiser dan wel van de buren, aangezien laatstgenoemden bevestigen dat de plaatsgesteldheid voor verwarring kan zorgen en de optredende gerechtsdeurwaarder erkent dat hij, ondanks het vele zoekwerk naar de woonplaats van de eiser, zich kennelijk van brievenbus heeft vergist; – hoewel de sanctie van een onregelmatige betekening zou kunnen leiden tot de nietigheid van de handeling, kan de nietigheid krachtens artikel 867 van het Gerechtelijk Wetboek niet tot nietigheid leiden wanneer uit de gedingstukken blijkt dat de handeling het doel heeft bereikt dat de wet ermee beoogt; – de handeling heeft te dezen het doel bereikt dat de wet ermee beoogde, aangezien uit het dossier volgt dat de eiser “‘onverwijld’ en uiterlijk op 2 juni 2011 op de hoogte is gebracht van het feit dat de beroepen beslissing op 30 mei 2011 was betekend en dat de termijn van hoger beroep vanaf die datum is ingegaan”. 3. Het arrest, dat op grond van die overwegingen niet vaststelt dat het exploot overeenkomstig artikel 38 van het Gerechtelijk Wetboek is achtergelaten aan de woonplaats van de eiser, verantwoordt niet naar recht zijn beslissing dat de termijn van hoger beroep is ingegaan op 31 mei 2011 en verstreken op 30 juni 2011 en dat het verzoekschrift in hoger beroep, dat op 1 juli 2011 is neergelegd, niet ontvankelijk is. Het onderdeel is gegrond. Dictum Het Hof, Vernietigt het bestreden arrest. Beveelt dat van dit arrest melding zal worden gemaakt op de kant van het vernietigde arrest. Houdt de kosten aan en laat de beslissing daaromtrent over aan de feitenrechter. Verwijst de zaak naar het hof van beroep te Luik.

1172

LARCIER


PROCESRECHT

RABG 2014/17

Waar aanwezig waren: A. Fettweis, afdelingsvoorzitter; D. Batselé, M. Regout, M. Lemal en S. Geubel, raadsheren; in aanwezigheid van A. Henkes, advocaat-generaal.

N o o t Onregelmatige betekening van een vonnis en termijn van hoger beroep 1. Het geannoteerde arrest betreft de onregelmatige betekening van een vonnis en de kwestie van het vertrekpunt van de termijn van hoger beroep. 2. Het vonnis van de eerste rechter werd op 30 mei 2011 betekend aan de eiser in cassatie op grond van artikel 38 van het Gerechtelijk Wetboek. Dit artikel bepaalt, in zijn § 1, eerste alinea, wat volgt: “In geval een exploot niet kan worden betekend zoals bepaald in artikel 35, bestaat de betekening in het door de gerechtsdeurwaarder achterlaten aan de woonplaats of, bij gebrek aan een woonplaats, aan de verblijfplaats van de geadresseerde, van een afschrift van het exploot onder gesloten omslag met vermelding van de in artikel 44, eerste lid, bepaalde gegevens.” Uit het aangevochten arrest van het hof van beroep te Bergen d.d. 9 november 2012 bleek dat er onzekerheid bestond over het punt of de neerlegging op de woonplaats van de eiser in cassatie gebeurde (de gerechtsdeurwaarder had zijn vergissing met betrekking tot de brievenbus toegegeven). Het hof van beroep paste nochtans artikel 867 van het Gerechtelijk Wetboek toe om de reden dat de eiser in cassatie ten laatste op 2 juni 2011 werd verwittigd dat de betekening van het vonnis van de eerste rechter op 30 mei 2011 was verricht. Het hof van beroep beschouwde dat de termijn van hoger beroep op 31 mei 2011 was ingegaan en op 30 juni 2011 verstreek, met als gevolg dat het verzoekschrift in hoger beroep, neergelegd op 1 juli 2011, niet ontvankelijk was. 3. In het geannoteerde arrest heeft het Hof van Cassatie het aangevochten arrest vernietigd. De onregelmatige betekening van een in eerste aanleg gewezen vonnis doet de termijn niet ingaan. De latere afgifte van een betekeningsexploot of mededeling ervan aan degene aan wie betekend wordt, maakt die betekening niet regelmatig en doet evenmin de termijn van hoger beroep ingaan vanaf de datum van de afgifte of van die kennisneming. 4. Het Hof van Cassatie bevestigt zodoende zijn strenge benaderingswijze van de toepassing van artikel 867 van het Gerechtelijk Wetboek wanneer het over de onregelmatige betekening van een rechterlijke beslissing gaat1. Een eventuele dekking op grond van dit artikel heeft weinig kans op slagen, met als gevolg dat de betekening 1.

X. TATON, “La sanction différenciée des vices de signification dans la jurisprudence de la Cour de cassation”, JT 2009, p. 321.

LARCIER

1173


RABG 2014/17

PROCESRECHT

in de meeste gevallen de termijn om een rechtsmiddel in te stellen, niet doet lopen2. De theoretische toepassing van artikel 867 van het Gerechtelijk Wetboek op een onregelmatige betekening van een beslissing wordt nochtans op zichzelf niet uitgesloten3. Een nietigheid van een onregelmatige betekening van een proceshandeling (zoals de betekening van een dagvaarding of een voorziening in cassatie) overeenkomstig dit artikel kan gedekt worden wanneer uit de gedingstukken blijkt dat de betekening het doel heeft bereikt dat de wet ermee beoogt4. Het beroep op artikel 867 van het Gerechtelijk Wetboek in geval van onregelmatige betekening van een proceshandeling lijkt dus, volgens de rechtspraak van het Hof van Cassatie, meer kans op succes te hebben5. De vraag is nog of, om te vermijden dat de onregelmatigheid van de betekening tot een procedurele nietigheid aanleiding geeft, het volstaat dat de gedaagde partij zou verschijnen en haar rechten zou doen gelden dan wel of er ook uit de stukken van het rechtsplegingsdossier moet kunnen worden vastgesteld dat deze verschijning het gevolg is van de vernietigbare handeling en niet van een andere omstandigheid6. Marc BAETENS-SPETSCHINSKY Assistent ULB Advocaat

2.

3.

4. 5.

6.

Cass. 27 september 2013, Arr.Cass. 2013, 1975 (onregelmatige betekening van een beslissing aan de procureur des Konings); Cass. 22 juni 2007, Arr.Cass. 2007, 1413 (betekening van een beslissing met miskenning van de door de geadresseerde gekozen woonplaats; zie evenwel de meer recente rechtspraak van het Hof van Cassatie, in het bijzonder Cass. 10 mei 2012, Arr.Cass. 2012, 1238 en Cass. 26 februari 2010, Arr.Cass. 2010, 582, waaruit volgt dat art. 39, eerste lid van het Gerechtelijk Wetboek niet de verplichting oplegt om de betekening te doen aan bij een lasthebber gekozen woonplaats wanneer de geadresseerde in België gedomicilieerd is. Zie bv. Cass. 3 december 2012, Arr.Cass. 2012, 2730 (loutere verschrijving in de vermelding van de hoedanigheid van de persoon aan wie het afschrift van het exploot van betekening van een beslissing ter hand werd gesteld). Cass. 9 januari 2014, C.120370.N (onregelmatige betekening van een dagvaarding aan de procureur des Konings). Cass. 24 januari 2011, Arr.Cass. 2011, 274; Cass. 10 juni 2010, Arr.Cass. 2010, 1726; voor een commentaar bij vorige arresten van het Hof van Cassatie in deze zin, zie M. BAETENS-SPETSCHINSKY, “De geldigheid in de tijd van een eenzijdig gekozen woonplaats en de mogelijke dekking van een onregelmatige betekening”, RABG, 2009/17, p. 1173-1177. In de zin van de meeste veeleisende stelling om een dekking van een onregelmatige betekening van een proceshandeling op grond van art. 867 Ger.W. te kunnen verkrijgen, zie J.-F. LECLERCQ, concl. vóór Cass. 9 januari 2014, C.120370.

1174

LARCIER


PROCESRECHT

RABG 2014/17

Advocaat Cass. 26 juni 2014

Balie – Beroepsvoorwaarden – Inschrijving op lijst stagiairs – Appreciatiebevoegdheid – Grenzen De artikelen 428, 432, 432bis, 435, eerste en derde lid en 437 Ger.W. geven de raad van de Orde een appreciatiebevoegdheid met betrekking tot de inschrijving op de lijst van de stagiairs, waardoor de raad van de Orde de inschrijving kan weigeren op grond van de niet-naleving van de voorwaarden inzake diploma, nationaliteit of eedaflegging vermeld in artikel 428 Ger.W., op grond van het bestaan van een onvereneigbaarheid in hoofde van de aanvrager, of op grond van zijn onwaardigheid of onbekwaamheid om het beroep van advocaat uit te oefenen. De raad van de Orde kan evenwel een aanvraag tot inschrijving op de lijst van de stagiairs niet weigeren op grond van redenen die verband houden met de wijze waarop de verzoeker voornemens is de nakoming van de stageverplichtingen in de toekomst te organiseren. (STAFHOUDER N.O.A.B./F.B. EN PROCUREUR-GENERAAL BIJ HET HOF VAN BEROEP TE BRUSSEL) (Advocaat: Mr. J. Verbist) I. RECHTSPLEGING VOOR HET HOF Het cassatieberoep is gericht tegen de beslissing van de Nederlandstalige Tuchtraad van Beroep voor Advocaten van 14 mei 2013. Raadsheer Beatrijs Deconinck heeft verslag uitgebracht. Advocaat-generaal André Van Ingelgem heeft geconcludeerd. II. CASSATIEMIDDEL De eiser voert in zijn verzoekschrift een middel aan. Geschonden wetsbepalingen – artikel 149 Grondwet; – de artikelen 428, 430, 432, 432bis, 435, laatste lid, 437, laatste lid Gerechtelijk Wetboek; – de artikelen 1, 10 en 13 van het OVB-reglement van 7 mei 2008 betreffende de stage; – de artikelen 250, 251, 252 en 253 van de Codex (2009) bevattende de deontologische regelen en het huishoudelijk reglement van de Nederlandse Orde van Advocaten bij de balie te Brussel. Bestreden beslissing De Nederlandstalige Tuchtraad van Beroep voor Advocaten verklaart het hoger beroep van de verweerster ontvankelijk en gegrond en vernietigt de bestreden beslis-

LARCIER

1175


RABG 2014/17

PROCESRECHT

sing van de raad van de Nederlandse Orde van Advocaten te Brussel waarbij de inschrijving van verweerster op de lijst van stagiairs werd geweigerd, op grond van de volgende redengeving: “De stage heeft tot doel de stagiair de vaardigheden van het beroep bij te brengen onder leiding van een stagemeester meer bepaald door het behandelen van toegewezen dossiers, het vervullen van werkzaamheden in het kader van de juridische tweedelijns bijstand, het nakomen van andere collectieve balieverplichtingen, het volgen van de lessen beroepsopleiding en het slagen voor het buba examen. De stagecommissie van de balie ziet toe op het vervullen van de stageverplichtingen tijdens de stageperiode. Deze duurt minstens drie jaar en kan worden verlengd indien niet werd voldaan aan de verplichtingen. De inschrijving staat derhalve los van de latere controle en beoordeling of de stagiair zich daadwerkelijk van de stageverplichtingen heeft gekweten. Het in de bestreden beslissing aangegeven dominerende element van een academische activiteit in Nederland volstaat niet om de inschrijving van (de verweerster) op de lijst van de stagiairs te weigeren. Zij heeft aangegeven dat zij haar academische activiteiten heeft gereduceerd.” Aangevoerde grieven Artikel 428 Gerechtelijk Wetboek bepaalt dat niemand de titel van advocaat kan voeren of het beroep van advocaat uitoefenen indien hij geen Belg is of onderdaan van een lidstaat van de Europese Unie, niet in het bezit is van het diploma van doctor of licentiaat in de rechten, niet de eed heeft afgelegd bedoeld in artikel 429 en niet is ingeschreven op het tableau van de Orde of op de lijst van de stagiairs. Artikel 430 Gerechtelijk Wetboek bepaalt dat in de hoofdplaats van ieder gerechtelijk arrondissement uiterlijk op 1 december van elk jaar een tableau opgemaakt wordt van de orde van advocaten, een lijst van de advocaten die hun beroep uitoefenen onder de beroepstitel van een andere lidstaat van de Europese Unie en een lijst van stagiairs, die hun kantoor in het arrondissement hebben. Het tableau en de lijsten worden aangeplakt of bekendgemaakt door toedoen van de stafhouder, die er voor zorg draagt dat zij worden bijgewerkt. Artikel 432 Gerechtelijk Wetboek bepaalt dat over de inschrijving op het tableau, op de lijst van de advocaten die hun beroep uitoefenen onder de beroepstitel van een andere lidstaat van de Europese Unie en voor de stage de raad van de Orde beslist, die meester is over het tableau, over voornoemde lijst en over de lijst van de stagiairs. De weigering van inschrijving moet met redenen worden omkleed. Overeenkomstig artikel 432bis Gerechtelijk Wetboek kon de persoon die om inschrijving verzoekt of die het voorwerp is van een weglating tegen de beslissingen genomen door de raad van de Orde hoger beroep instellen bij de tuchtraad van beroep. Overeenkomstig artikel 435 Gerechtelijk Wetboek stelt de raad van de Orde de stageverplichtingen vast, onverminderd de bevoegdheid verleend aan de Orde van

1176

LARCIER


PROCESRECHT

RABG 2014/17

Vlaamse balies. Behoudens vrijstelling verleend door de overheid van de orde mag de stage niet worden onderbroken of geschorst. De raad van de Orde richt de opleiding met het oog op de vorming van de advocaten-stagiairs in. Hij waakt over het nakomen van alle verplichtingen van de stage, waarvan hij de duur eventueel kan verlengen, onverminderd het recht om de inschrijving op het tableau te weigeren. Iedere stagiair die uiterlijk vijf jaar na zijn inschrijving op de lijst van de stagiairs niet doet blijken dat hij alle door zijn balie gestelde verplichtingen is nagekomen, kan uit de lijsten worden weggelaten. Overeenkomstig artikel 437 Gerechtelijk Wetboek is het beroep van advocaat onverenigbaar onder meer met 4° alle bezoldigde betrekkingen of werkzaamheden, openbare of particuliere, tenzij ze noch de onafhankelijkheid van de advocaat, noch de waardigheid van de balie in gevaar brengen. Indien er een reden van onverenigbaarheid bestaat wordt de weglating van het tableau, van de lijst van de advocaten die hun beroep uitoefenen onder de beroepstitel van een andere lidstaat van de Europese Unie of van de lijst van de stagiairs uitgesproken door de raad van de Orde, hetzij op het verzoek van de betrokken advocaat, hetzij ambtshalve, en in dit laatste geval volgens de rechtspleging in tuchtzaken. In uitvoering van artikel 435 Gerechtelijk Wetboek heeft de raad van de Nederlandse Orde van Advocaten te Brussel de stageverplichtingen vastgesteld. Artikel 251 van de Codex (2009) omschrijft deze verplichtingen van de stagiair als volgt: – het leren van het beroep bij de stagemeester door het met de nodige ijver en zorg behartigen van de dossiers die de stagemeester aan de stagiair toevertrouwt; – het volgen van de balielessen en het slagen in de balie examens en – het uitvoeren van de taken die de stafhouder aan de stagiair in het kader van de juridische bijstand oplegt. Artikel 252 van dezelfde Codex bepaalt verder dat de stagiair binnen het gerechtelijk arrondissement Brussel over een kantoor moet beschikken terwijl artikel 253 van de Codex bepaalt dat de stagemeester aan de stagiair kennis en praktische vaardigheden moet bijbrengen. De raad van de Orde van de NOAB heeft als verdere stageverplichtingen uitgevaardigd het maandelijks bijwonen van sectievergaderingen, waar een groep stagiairs onder begeleiding van een sectiehoofd een aantal pro deo-dossiers bespreekt alsook dat elke stagiair minstens 15 pro deo-aanstellingen moet hebben gekregen, waarvan er minstens 10 moeten zijn afgesloten alvorens de stagiair op het tableau wordt opgenomen. Artikel 1 van het reglement van de OVB betreffende de stage bepaalt dat bij zijn verzoek tot inschrijving op de lijst van de stagiairs de kandidaat-stagiair aan het secretariaat van de orde onder meer een door hem ondertekende verklaring met vermelding van de beroepen die hij thans uitoefent dient over te maken. Artikel 13 van datzelfde OVB-reglement omschrijft de plichten van de stagiair als volgt: “De stagiair behartigt de zaken die hem door zijn stagemeester zijn toevertrouwd met de nodige ijver en zorg. Hij heeft de plicht een zaak te weigeren die hij naar eer en geweten gelooft niet rechtvaardig te zijn. Hij volgt de beroepsopleiding voor sta-

LARCIER

1177


RABG 2014/17

PROCESRECHT

giairs georganiseerd door de overheid van de Orde. Hij voert de taken uit die hem door de stafhouder of in het kader van de juridische bijstand worden opgelegd. De stagiair legt aan het einde van zijn stage bij de stagecommissie een eindverslag neer over de wijze waarop de stage is vervuld.” Artikel 10 van datzelfde reglement betreffende de Stage bepaalt dat de stagemeester aan de stagiair kennis en praktische vaardigheden moet bijbrengen. Uit de samenlezing van al deze bepalingen vloeit voort dat de raad van de Orde meester is over het tableau en autonoom beslist over de inschrijving op de lijst van de stagiairs. Bij de beslissing over de aanvraag tot inschrijving kan de raad niet enkel nagaan of de kandidaat-stagiair voldoet aan de voorwaarden bepaald in artikel 428 Gerechtelijk Wetboek, maar tevens onderzoeken en beoordelen of de kandidaat-stagiair zijn werkzaamheden aldus zal organiseren dat hij naar het oordeel van de raad van de Orde de stageverplichtingen ook effectief zal kunnen nakomen. Weliswaar bepalen de artikelen 435, laatste lid en 437, laatste lid Gerechtelijk Wetboek een aantal bijzondere gevallen waarin een stagiair kan worden weggelaten van de lijst van de stagiairs, onder meer wegens niet-vervulling van zijn stageverplichtingen, maar deze bepalingen staan er niet aan in de weg dat de raad van de Orde de inschrijving van een stagiair kan weigeren indien volgens de eigen verklaringen van de kandidaat-stagiair en de door hem voorgelegde documenten blijkt dat de kandidaat-stagiair zijn werkzaamheden zo heeft georganiseerd dat hij naar het oordeel van de raad van de Orde onmogelijk zijn stageverplichtingen zal kunnen nakomen. Te dezen werd door de raad van de Orde de inschrijving van de verweerster geweigerd op grond van het oordeel “dat een voltijdse beroepsactiviteit in het buitenland, en als zodanig gehonoreerd wordt niet verzoenbaar is met de concrete stageverplichtingen die effectief moeten worden nageleefd. De beschikbaarheid voor de rechtzoekende en voor de stageverplichtingen kan onvoldoende ‘controleerbaar’ gewaarborgd worden, omwille van het feit dat (de verweerster) een voltijds mandaat aan een universiteit in het buitenland (meer bepaald te Leiden) uitoefent. Een voltijdse opdracht aan een universiteit beperkt zich niet tot het aantal lesuren. De stagiair moet zich effectief in de opleiding kunnen inleven zowel door contacten binnen als buiten de rechtbank te Brussel. Ook de naleving van de Salduz-verplichtingen vergt een effectieve beschikbaarheid”. Door de eiser werd voor de Tuchtraad van Beroep aangevoerd: “2. Een weigering tot inschrijving op de lijst van stagiairs kan perfect worden verantwoord als de kandidaat-stagiair, reeds voordat hij de stage aanvat, meedeelt aan de raad van de Orde dat hij zich zo zal organiseren dat hij, naar het oordeel van de raad van de Orde, de stageverplichtingen niet effectief zal kunnen nakomen. (…) 5. (…) De Raad heeft bijgevolg ‘in concreto’ geoordeeld dat (de verweerster) haar slageverplichtingen niet zou kunnen nakomen door de wijze waarop zij zich nu georganiseerd heeft. 6. Bovendien wordt de raad van de Orde in Brussel geconfronteerd met het feit dat het nakomen van de stageverplichtingen ‘fraudegevoelig’ is. De raad van de Orde beschikt, conform het subsidiariteitsbeginsel, over een autonome beleidsvrijheid om er over te waken dat de stage effectief wordt uitgevoerd. 1178

LARCIER


PROCESRECHT

RABG 2014/17

(…) 9. Alle ‘in concreto’ vaststellingen van de raad van de Orde op zich genomen, zijn voldoende gronden om (de verweerster) te weigeren om haar in te schrijven op de lijst van de stagiairs. Alle ‘in concreto’ vaststellingen van de raad van de Orde samen genomen, zijn des te meer een grond om (de verweerster) te weigeren om haar in te schrijven op de lijst van de stagiairs. 10. Een voltijdse leeropdracht in Nederland heeft tot gevolg dat bij een Nederlandse balie geen inschrijving kan worden bekomen. Ter zake kan verwezen worden naar het antwoord per e-mail namens de balie van Den Haag aan de stafhouder bij de NOAB te Brussel van 8 maart 2013: Op grond van de stageverordening 2012 (…) geldt dat een advocaat minimaal 24 uur per week als advocaat de praktijk moet gaan voeren om als stagiaire te worden toegelaten tot de balie. Ik kan mij zo voorstellen dat dit moeilijk tot niet te combineren zal zijn met een voltijdse aanstelling/opdracht bij de Universiteit van Leiden. Voor toetreding tot de Nederlandse balie worden voorts bepaalde eisen aan de genoten opleiding gesteld. U vindt hierover meer in bijgaand document ‘Toetreding tot de Nederlandse balie’. Zo geldt onder andere dat indien men op grond van de genoten opleiding toegelaten kan worden tot de Belgische balie, men na het afleggen van een zogenaamde proeve van vakbekwaamheid eveneens kan worden toegelaten in Nederland. Het autonomiebeginsel dat bij deze beoordeling voorop staat, heeft tot gevolg dat de eigen beleidskeuzes moeten gerespecteerd worden. De raad van de Orde is het best geplaatst om daarover te oordelen en maatregelen te nemen’. Samengevat werd aldus door eiser betoogd dat als de Nederlandse balies vereisen dat een in Nederland gedomicilieerd persoon die er werkt, minstens 24 uur per week beschikbaar moet zijn tijdens de stage, de Brusselse raad van de Orde kan oordelen dat de kandidaat deze keuze van de Nederlandse balies dient te respecteren en de weigering tot inschrijving op de Brusselse lijst van stagiairs derhalve naar recht verantwoord is. Door te oordelen dat de stagecommissie van de balie toeziet op het vervullen van de stageverplichtingen tijdens de stageperiode, dat deze minstens drie jaar duurt en kan worden verlengd indien niet werd voldaan aan de verplichtingen en dat de inschrijving derhalve los staat van de latere controle en beoordeling of de stagiair zich daadwerkelijk van de stageverplichtingen heeft gekweten en dat het in de bestreden beslissing aangegeven dominerende element van een academische activiteit in Nederland niet volstaat om de inschrijving van verweerster op de lijst van de stagiairs te weigeren en dat zij heeft aangegeven dat zij haar academische activiteiten heeft gereduceerd, en door aldus impliciet maar zeker te oordelen dat de raad van de Orde bij de beoordeling van de aanvraag tot inschrijving op de lijst van de stagiairs niet vermag te onderzoeken of de kandidaat stagiair volgens zijn eigen verklaringen zijn activiteiten zo organiseert dat hij niet in staat zal zijn om zijn stageverplichtingen te vervullen en de raad van de Orde derhalve de inschrijving op de lijst van de stagiairs niet mag weigeren wanneer de kandidaat-stagiair mededeelt dat hij zich zo zal organiseren dat hij, naar het oordeel van de raad van de Orde, de stageverplichtingen niet effectief zal kunnen nakomen en de raad van de Orde aldus enkel een a posteriori controle kan uitoefenen, verantwoordt de Tuchtraad van Beroep zijn beslissing niet

LARCIER

1179


RABG 2014/17

PROCESRECHT

naar recht en schendt hij alle in het middel aangeduide wets- en reglementsbepalingen. Door tevens na te laten in concreto te onderzoeken en vast te stellen dat de kandidaat-stagiair haar werkzaamheden zo zal organiseren dat zij haar stageverplichtingen effectief zal kunnen vervullen, waardoor uw Hof in de onmogelijkheid wordt geplaatst zijn wettigheidscontrole uit te oefenen, en door tevens na te laten te antwoorden op het uitvoerig betoog van eiser dat hierboven werd aangehaald, heeft de Tuchtraad van Beroep zijn beslissing niet regelmatig met redenen omkleed en schendt hij zodoende zowel artikel 149 Grondwet als artikel 432, laatste lid Gerechtelijk Wetboek. Tevens verantwoordt hij aldus niet naar recht zijn beslissing (schending van alle in de hoofding van het middel aangeduide wets- en reglementsbepalingen). III. BESLISSING VAN HET HOF Beoordeling 1. Krachtens artikel 428 Gerechtelijk Wetboek kan niemand de titel van advocaat voeren of het beroep van advocaat uitoefenen indien hij geen Belg of onderdaan van een lidstaat van de Europese Unie is, niet in het bezit is van het diploma van doctor of licentiaat in de rechten, niet de eed heeft afgelegd bedoeld in artikel 429 en niet is ingeschreven op het tableau van de Orde of op de lijst van de stagiairs. Krachtens artikel 432 Gerechtelijk Wetboek beslist de raad van de Orde, die meester is over het tableau en over de lijst van de stagiairs over de inschrijving op het tableau en op de lijst van de stagiairs. De weigering van inschrijving moet met redenen worden omkleed. Krachtens artikel 432bis van hetzelfde wetboek, kan de persoon die om inschrijving verzoekt of die het voorwerp is van een weglating tegen de beslissingen genomen door de raad van de Orde hoger beroep instellen bij de tuchtraad van beroep. Luidens artikel 435, eerste en derde lid Gerechtelijk Wetboek stelt de raad van de Orde de stageverplichtingen vast, onverminderd de bevoegdheid verleend aan de Orde van Vlaamse balies en aan de Ordre des barreaux francophone et germanophone krachtens artikel 495. De raad van de Orde richt de opleiding met het oog op de vorming van de advocaten-stagiairs in. Hij waakt over het nakomen van alle verplichtingen van de stage, waarvan hij de duur eventueel kan verlengen, onverminderd het recht om de inschrijving op het tableau te weigeren. Krachtens het vierde lid van voormeld artikel kan iedere stagiair die uiterlijk vijf jaar na zijn inschrijving op de lijst van de stagiairs niet doet blijken dat hij alle door zijn balie gestelde verplichtingen is nagekomen, uit de lijst worden weggelaten. Artikel 437 Gerechtelijk Wetboek somt vervolgens de onverenigbaarheden op met het beroep van advocaat en bepaalt dat indien er een reden van onverenigbaarheid bestaat, de weglating van het tableau of van de lijst van stagiairs uitgesproken wordt door de raad van de Orde, hetzij op het verzoek van de betrokken advocaat, hetzij ambtshalve, en in dat laatste geval volgens de rechtspleging in tuchtzaken.

1180

LARCIER


PROCESRECHT

RABG 2014/17

2. Deze bepalingen geven de raad van de Orde een appreciatiebevoegdheid met betrekking tot de inschrijving op de lijst van de stagiairs, waardoor de raad van de Orde de inschrijving kan weigeren op grond van de niet-naleving van de voorwaarden inzake diploma, nationaliteit of eedaflegging vermeld in artikel 428 Gerechtelijk Wetboek, op grond van het bestaan van een onverenigbaarheid in hoofde van de aanvrager, of op grond van zijn onwaardigheid of onbekwaamheid om het beroep van advocaat uit te oefenen. De raad van de Orde kan evenwel een aanvraag tot inschrijving op de lijst van de stagiairs niet weigeren op grond van redenen die verband houden met de wijze waarop de verzoeker voornemens is de nakoming van de stageverplichtingen in de toekomst te organiseren. In zoverre faalt het middel naar recht. 3. In zoverre het middel verder de schending aanvoert van reglementsbepalingen van de plaatselijke balie inzake de stageverplichtingen, maken deze geen wettelijke bepalingen uit in de zin van artikel 608 Gerechtelijk Wetboek en is het middel niet ontvankelijk. 4. Voor het overige verwerpen en beantwoorden de rechters met de in het middel aangehaalde overwegingen, het in het middel bedoeld verweer en laten zij het Hof toe zijn wettigheidscontrole uit te oefenen. In zoverre het middel een schending aanvoert van artikel 149 Grondwet, berust het op een verkeerde lezing van de bestreden beslissing en mist het mitsdien feitelijke grondslag. Dictum Het Hof, Verwerpt het cassatieberoep. Veroordeelt de eiser tot de kosten. Waar aanwezig waren: E. Dirix, afdelingsvoorzitter als voorzitter; B. Deconinck, A. Smetryns, B. Wylleman en K. Moens, raadsheren; in aanwezigheid van A. Van Ingelgem, advocaat-generaal.

Nietigheid GwH 19 september 2014

Rechtspleging – Excepties – Nietigheid – Algemeen – Verschil met niet-ontvankelijkheid – Dagvaarding van verkeerde persoon – Nietigheidsleer niet toepasselijk – Geen schending van de artikelen 10 en 11 Gw. Artikel 17 Ger.W. vereist dat de rechtsvordering moet worden ingesteld tegen diegene die de hoedanigheid bezit om ze te beantwoorden; indien zulks niet het geval

LARCIER

1181


RABG 2014/17

PROCESRECHT

is, heeft de rechtsvordering in werkelijkheid betrekking op een persoon die vreemd is aan de feiten en aan het geschil en die rechtsvordering zal onontvankelijk worden verklaard, zonder het bij de artikelen 860 en volgende Ger.W. geregelde stelsel van de nietigheden te kunnen genieten. Het uitbreiden van dit stelsel tot een dagvaarding die verkeerdelijk is gericht tot een rechtspersoon die vreemd is aan het geschil, zou van dien aard zijn dat de termijn wordt omzeild waarbinnen de rechtsvordering in voorkomend geval moet worden ingesteld, in het geval waarin die termijn zou zijn verstreken. De in dat stelsel bedoelde verzuimen en onregelmatigheden veronderstellen allereerst dat de juiste persoon door de eiser wordt gedagvaard. Zij betreffen procedureformaliteiten en geen voorwaarde voor het uitoefenen van de rechtsvordering, zoals de hoedanigheid in de zin van artikel 17 Ger.W. Hieruit volgt dat het verschil in behandeling verantwoord is ten aanzien van de bekommernis om een goede rechtsbedeling te verzekeren en de risico’s van rechtsonzekerheid te weren. De eiser die verkeerdelijk een andere persoon zou hebben gedagvaard dan die welke had moeten worden gedagvaard kan naar gelang van het geval, een nieuwe rechtsvordering instellen, de kostprijs van die nieuwe procedure verhalen op de persoon die de fout heeft begaan en vergoeding verkrijgen van de schade die hij heeft geleden op grond van de aansprakelijkheid van die persoon. (M.S./G4S SECURE SOLUTIONS NV) (Advocaten: Mr. T. Hallet, Mr. M. Kaiser, Mr. D. Caccamisi en Mr. P. Schaffner) I. Onderwerp van de prejudiciële vragen en rechtspleging Bij arrest van 10 september 2013 in zake M.S. tegen de NV “G4S Secure Solutions”, in aanwezigheid van de NV “Ethias”, waarvan de expeditie ter griffie van het Hof is ingekomen op 16 september 2013, heeft het arbeidshof te Luik de volgende prejudiciële vragen gesteld: “1. Zijn de artikelen 43, 702 en 860 en volgende van het Gerechtelijk Wetboek, samen of afzonderlijk en in voorkomend geval juncto artikel 17 van hetzelfde wetboek, in die zin geïnterpreteerd dat zij de dagvaarding die verkeerdelijk is gericht tegen een andere persoon dan die tegen welke zij had moeten worden gericht, uitsluiten van het stelsel van de nietigheden, bestaanbaar met de artikelen 10 en 11 van de gecoördineerde Grondwet in zoverre zij een onderscheid invoeren tussen de dagvaarding die is gericht tegen een andere rechtspersoon dan die welke met name had moeten worden beoogd terwijl de verkeerdelijk gedagvaarde persoon over rechtspersoonlijkheid beschikt, dagvaarding die niet ontvankelijk is en waarvoor de begane vergissing niet het recht opent om zich op het stelsel van de nietigheden te beroepen, en die welke is gericht tegen de betrokkene wiens gegevens (precieze benaming, woonplaats of maatschappelijke zetel, rechtsvorm) echter niet allemaal juist zijn, dagvaarding die nietig is maar een relatieve nietigheid heeft? 2. Zijn de artikelen 43, 702 en 860 en volgende van het Gerechtelijk Wetboek, samen of afzonderlijk en in voorkomend geval juncto artikel 17 van hetzelfde wetboek, in die zin geïnterpreteerd dat zij de dagvaarding die verkeerdelijk is gericht tegen een andere persoon dan die tegen welke zij had moeten worden gericht, uitsluiten van het stelsel van de nietigheden, bestaanbaar met de artikelen 10 en 11 van

1182

LARCIER


PROCESRECHT

RABG 2014/17

de gecoördineerde Grondwet in zoverre zij een onderscheid invoeren tussen de dagvaarding die is gericht tegen een andere rechtspersoon dan die welke met name had moeten worden beoogd terwijl de verkeerdelijk gedagvaarde persoon over rechtspersoonlijkheid beschikt, dagvaarding die niet ontvankelijk is en waarvoor de begane vergissing niet het recht opent om zich op het stelsel van de nietigheden te beroepen, en die welke niet een van die vermeldingen, met inbegrip van de benaming van de gedagvaarde persoon, bevat, tekortkoming die het daarentegen wel mogelijk maakt van het genoemde stelsel gebruik te maken?” (…) Bij beschikking van 8 mei 2014 heeft het Hof, na de rechters-verslaggevers T. Giet en R. Leysen te hebben gehoord, beslist dat de zaak in staat van wijzen is, dat geen terechtzitting zal worden gehouden, tenzij één van de partijen binnen 7 dagen na ontvangst van de kennisgeving van deze beschikking, een verzoek heeft ingediend om te worden gehoord, en dat, behoudens zulk verzoek, de debatten zullen worden gesloten op 28 mei 2014 en de zaak in beraad zal worden genomen. Aangezien geen enkel verzoek tot terechtzitting werd ingediend, is de zaak op 28 mei 2014 in beraad genomen. De bepalingen van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof met betrekking tot de rechtspleging en het gebruik van de talen werden toegepast. II. De feiten en de rechtspleging in het bodemgeschil Na zijn ontslag om dringende redenen heeft M.S. – meer bepaald de deurwaarder op wie hij een beroep heeft gedaan – de NV “G4S Security Services” in plaats van de NV “G4S Security Systems”, die zijn werkgever was, voor de arbeidsrechtbank gedagvaard; de arbeidsrechtbank heeft de rechtsvordering ongegrond verklaard, aangezien de gedagvaarde rechtspersoon niet de werkgever van de eiser is. M.S. stelt voor het arbeidshof te Luik hoger beroep in tegen die beslissing. Betreffende de sanctie die op de voormelde situatie van toepassing zou zijn – niet-ontvankelijkheid van de rechtsvordering of nietigheid van de dagvaarding –, stelt de verwijzende rechter de twee hiervoor weergegeven prejudiciële vragen. III. In rechte –A– (…) –B– B.l. De artikelen 17, 43, 702 en 860 tot 867 van het Gerechtelijk Wetboek bepalen: “Art. 17. De rechtsvordering kan niet worden toegelaten, indien de eiser geen hoedanigheid en geen belang heeft om ze in te dienen.” “Art. 43. Op straffe van nietigheid, moet het exploot van betekening door de optredende gerechtsdeurwaarder ondertekend zijn en vermelden:

LARCIER

1183


RABG 2014/17

PROCESRECHT

1° de dag, de maand en het jaar, en de plaats van de betekening; 2° de naam, de voornaam, het beroep, de woonplaats en, in voorkomend geval, het gerechtelijk elektronisch adres, de hoedanigheid en de inschrijving in de Kruispuntbank van Ondernemingen van de persoon op wiens verzoek het exploot wordt betekend; 3° de naam, de voornaam, de woonplaats of, bij gebreke van een woonplaats, de verblijfplaats en, in voorkomend geval, het gerechtelijk elektronisch adres en de hoedanigheid van de persoon voor wie het exploot bestemd is; 4° de naam, voornaam en, bij voorkomend geval, de hoedanigheid van de persoon aan wie afschrift ter hand gesteld is, of in het geval bedoeld in artikel 38, § 1, het achterlaten van het afschrift, of in de gevallen bedoeld in artikel 40, de afgifte van het exploot op de post; 5° de naam en de voornaam van de gerechtsdeurwaarder en het adres van zijn kantoor en, in voorkomend geval, zijn gerechtelijk elektronisch adres; 6° de omstandige opgave van de kosten der akte; 7° de in artikel 42bis bedoelde wijzen van betekening en, in voorkomend geval, de in artikel 42bis, vierde lid bepaalde vermeldingen. De persoon aan wie het afschrift wordt ter hand gesteld, tekent het origineel voor ontvangst. Weigert hij te tekenen, dan maakt de deurwaarder daarvan melding in het exploot.” “Art. 702. Behalve de vermeldingen bepaald in artikel 43, bevat het exploot van dagvaarding, op straffe van nietigheid, de volgende opgaven: 1° 1°de naam, de voornaam en de woonplaats van de eiser; 2° de naam, de voornaam en de woonplaats of, bij gebreke van een woonplaats, de verblijfplaats van de gedaagde; 3° het onderwerp en de korte samenvatting van de middelen van de vordering; 4° de rechter voor wie de vordering aanhangig wordt gemaakt; 5° de plaats, de dag en het uur van de terechtzitting.” “Art. 860. Wat de verzuimde of onregelmatig verrichte vorm ook zij, geen proceshandeling kan nietig worden verklaard, indien de wet de nietigheid ervan niet uitdrukkelijk heeft bevolen. De termijnen om een rechtsmiddel aan te wenden zijn evenwel voorgeschreven op straffe van verval. De andere termijnen worden slechts dan op straffe van verval bepaald wanneer de wet het voorschrijft.” “Art. 861. De rechter kan een proceshandeling alleen dan nietig verklaren, indien het aangeklaagde verzuim of de aangeklaagde onregelmatigheid de belangen schaadt van de partij die de exceptie opwerpt.” “Art. 862. § 1. De regel van artikel 861 geldt niet voor een verzuim of een onregelmatigheid betreffende: 1° de termijnen op straffe van verval of nietigheid voorgeschreven; 2° de ondertekening van de akte; 3° de vermelding van de datum van de akte wanneer die noodzakelijk is om de gevolgen van de akte te beoordelen;

1184

LARCIER


PROCESRECHT

RABG 2014/17

4° de aanwijzing van de rechter die van de zaak kennis moet nemen; 5° de eed opgelegd aan getuigen en aan deskundigen; 6° de vermelding dat de exploten en akten van tenuitvoerlegging zijn betekend aan de persoon of op een andere wijze die de wet bepaalt. § 2. Onverminderd de toepassing van artikel 867 wordt in de gevallen van § 1 de nietigheid of het verval uitgesproken door de rechter, zelfs ambtshalve.” “Art. 863. In alle gevallen waarin de ondertekening vereist is voor de geldigheid van een proceshandeling kan het gebrek van de handtekening worden geregulariseerd ter zitting of binnen een door de rechter vastgestelde termijn.” “Art. 864. De nietigheden die tegen de proceshandelingen kunnen worden ingeroepen, zijn gedekt indien zij niet tegelijk en vóór enig ander middel worden voorgedragen. Verval en nietigheid als bepaald in artikel 862 zijn echter pas gedekt, wanneer een vonnis of arrest op tegenspraak, behalve datgene dat een maatregel van inwendige aard inhoudt, is gewezen zonder dat het verval of de nietigheid door de partij is voorgedragen of door de rechter ambtshalve is uitgesproken.” “Art. 865. De regels van artikel 864 en van artikel 867 zijn niet van toepassing op het in artikel 860, tweede lid bedoelde verval.” “Art. 866. De proceshandelingen en akten die nietig zijn of nodeloze kosten veroorzaken door toedoen van een ministerieel ambtenaar, komen te zijnen laste; hij kan bovendien worden veroordeeld tot schadevergoeding jegens de partij.” “Art. 867. Het verzuim of de onregelmatigheid van de vorm van een proceshandeling, met inbegrip van de niet-naleving van de in deze afdeling bedoelde termijnen of van de vermelding van een vorm, kan niet tot nietigheid leiden, wanneer uit de gedingstukken blijkt dat de handeling het doel heeft bereikt dat de wet ermee beoogt, of dat die niet-vermelde vorm wel in acht is genomen.” B.2. Aan het Hof worden vragen gesteld over de bestaanbaarheid met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet van die bepalingen, in die zin geïnterpreteerd “dat zij de dagvaarding die verkeerdelijk is gericht tegen een andere persoon dan die tegen welke zij had moeten worden gericht, uitsluiten van het stelsel van de nietigheden”, waarbij de verwijzende rechter bovendien preciseert dat de aldus verkeerdelijk gedagvaarde persoon over rechtspersoonlijkheid beschikt. Er zou een verschil in behandeling worden ingesteld tussen de rechtzoekenden die een dergelijke vordering instellen en diegenen die een vordering instellen die, hoewel zij tegen de juiste persoon is gericht, een onjuiste (eerste prejudiciële vraag) of onvolledige (tweede prejudiciële vraag) vermelding bevat: in tegenstelling tot die rechtzoekenden, die zich op het bij de artikelen 860 en volgende van het Gerechtelijk Wetboek geregelde stelsel van de nietigheden kunnen beroepen, zien de rechtzoekenden van de eerste categorie hun rechtsvordering onontvankelijk verklaard, zonder dat de in dat geval begane vergissing het voordeel van dat stelsel kan genieten. B.3. De geïntimeerde voor het verwijzende rechtscollege betwist dat de aan de toetsing van het Hof onderworpen categorieën van personen vergelijkbaar zijn.

LARCIER

1185


RABG 2014/17

PROCESRECHT

De in het geding zijnde categorieën van personen bevinden zich niet in situaties die dermate verschillend zijn dat zij niet met elkaar kunnen worden vergeleken: het gaat om rechtzoekenden wier zaak wordt berecht voor de gewone rechtscolleges en die dezelfde wijze hanteren om hun rechtsvordering in te stellen. B.4.l. Krachtens artikel 17 van het Gerechtelijk Wetboek “[kan] de rechtsvordering […] niet worden toegelaten, indien de eiser geen hoedanigheid en geen belang heeft om ze in te dienen”. Zoals blijkt uit de parlementaire voorbereiding van het Gerechtelijk Wetboek (Verslag Van Reepinghen, Pasin. 1967, lIl, p. 322), moet de rechtsvordering worden ingesteld tegen diegene die de hoedanigheid bezit om ze te beantwoorden. Wanneer een exploot van dagvaarding weliswaar de in de artikelen 43 en 702, 2° van het Gerechtelijk Wetboek bedoelde vermeldingen bevat, maar die betrekking hebben op een andere persoon dan diegene die de eiser had dienen te dagvaarden, brengt dat de onontvankelijkheid van de aldus ingeleide vordering met zich mee. Een dergelijke onregelmatigheid valt buiten de werkingssfeer van het stelsel van de nietigheden van de artikelen 860 tot 867 van dat wetboek en geeft dan ook geen aanleiding tot een beoordeling van de schade (Cass. 29 juni 2006, Arr.Cass. 2006, nr. 366). B.4.2. Krachtens artikel 860 van het Gerechtelijk Wetboek “[kan,] wat de verzuimde of onregelmatig verrichte vorm ook zij, geen [proceshandeling] […] nietig worden verklaard, indien de wet de nietigheid ervan niet uitdrukkelijk heeft bevolen”. Tot de in die bepaling bedoelde vormvoorschriften behoren de vermeldingen die elk exploot van dagvaarding moet bevatten; in dat verband worden in artikel 43, 3° van het Gerechtelijk Wetboek “de naam, de voornaam, de woonplaats of, bij gebreke van een woonplaats, de verblijfplaats en, in voorkomend geval, het elektronisch adres en de hoedanigheid van de persoon voor wie het exploot bestemd is” vermeld en heeft artikel 702 van hetzelfde wetboek betrekking op “de naam, de voornaam en de woonplaats of, bij gebreke van een woonplaats, de verblijfplaats van de gedaagde”. Hoewel de verzuimen en onregelmatigheden welke die vermeldingen aantasten, bij de voormelde artikelen 43 en 702 met nietigheid worden bestraft, gaat het desalniettemin maar om een relatieve nietigheid, in zoverre zij vreemd zijn aan de in het voormelde artikel 862, § 1 van het Gerechtelijk Wetboek bedoelde verzuimen en onregelmatigheden: krachtens artikel 861 van hetzelfde wetboek kan de nietigheid bijgevolg enkel worden uitgesproken indien het aangeklaagde verzuim of de aangeklaagde onregelmatigheid de belangen heeft geschaad van de partij die de exceptie opwerpt. Bovendien kan dat verzuim of die onregelmatigheid worden rechtgezet onder de voorwaarden die in het voormelde artikel 867 van hetzelfde wetboek zijn bepaald. B.4.3. Uit het voorgaande vloeit voort dat, zoals de verwijzende rechter opmerkt, de rechtzoekenden verschillend worden behandeld naargelang zij verkeerdelijk een andere persoon hebben gedagvaard dan die welke had moeten worden gedagvaard, of naargelang hun dagvaarding een onregelmatigheid of een verzuim bevat, maar wel tegen de juiste persoon is gericht: in tegenstelling tot die tweede categorie van rechtzoekenden, die zich op het hiervoor in herinnering gebrachte stelsel van de nie1186

LARCIER


PROCESRECHT

RABG 2014/17

tigheden kunnen beroepen, zien de rechtzoekenden van de eerste categorie hun rechtsvordering onontvankelijk verklaard, zonder in dat geval dat stelsel te kunnen genieten. B.5.1. Dat verschil in behandeling berust op een objectief criterium: de aard van de regel waarvan de schending wordt bestraft. Artikel 17 van het Gerechtelijk Wetboek bevestigt immers een grondregel, terwijl de artikelen 860 en volgende van het Gerechtelijk Wetboek alleen op de onregelmatigheden naar de vorm van toepassing zijn. B.5.2. De regels betreffende de vormvoorschriften en de termijnen om beroep in te stellen zijn gericht op een goede rechtsbedeling en het weren van de risico’s van rechtsonzekerheid. Die regels mogen de rechtzoekenden echter niet verhinderen de beschikbare procedures aan te wenden. B.6. Zoals reeds is opgemerkt, vereist artikel 17 van het Gerechtelijk Wetboek dat de rechtsvordering moet worden ingesteld tegen diegene die de hoedanigheid bezit om ze te beantwoorden; indien zulks niet het geval is, heeft de rechtsvordering, zoals de verwijzende rechter opmerkt, in werkelijkheid betrekking op een persoon die vreemd is aan de feiten en aan het geschil, en die rechtsvordering zal onontvankelijk worden verklaard, zonder het bij de artikelen 860 en volgende van het Gerechtelijk Wetboek geregelde stelsel van de nietigheden te kunnen genieten. Die maatregel blijkt relevant te zijn ten aanzien van de hiervoor beoogde legitieme doelstellingen. Wat de verkeerdelijk gedagvaarde persoon betreft, is het immers niet denkbaar dat hij partij kan zijn in het geding, verplicht is zich te verdedigen en de kosten ervan te dragen, en eventueel kan worden veroordeeld, zelfs indien zijn situatie vreemd is aan het geschil. Wat betreft de persoon op wie het geschil betrekking heeft, die had moeten worden gedagvaard maar niet is gedagvaard, is het evenmin denkbaar dat hij kan worden veroordeeld. Wat ten slotte de eiser betreft, moet worden opgemerkt dat het uitbreiden van het stelsel van de nietigheden tot een dagvaarding die verkeerdelijk is gericht tot een rechtspersoon die vreemd is aan het geschil, naast de schending van de artikelen 860 en volgende van het Gerechtelijk Wetboek, van dien aard zou zijn dat de termijn wordt omzeild waarbinnen de rechtsvordering in voorkomend geval moest worden ingesteld, in het geval waarin die termijn zou zijn verstreken. De in het stelsel van de nietigheden bedoelde verzuimen en onregelmatigheden, die in het geding zijn, vooronderstellen allereerst dat de juiste persoon door de eiser wordt gedagvaard. Daarenboven, zoals reeds is opgemerkt, betreffen zij procedureformaliteiten – en geen voorwaarde voor het uitoefenen van de rechtsvordering –, zoals zulks het geval is voor de hoedanigheid, vereist bij artikel 17 van het Gerechtelijk Wetboek. Ten slotte moeten de betrokken verzuimen en onregelmatigheden, behalve voor die welke in artikel 862, § 1 zijn beoogd, om de nietigheid van de proceshandeling die zij aantasten te verantwoorden, de belangen hebben geschaad van de partij die de exceptie opwerpt. Uit het voorgaande vloeit voort dat het in het geding zijnde verschil in behandeling is verantwoord ten aanzien van de bekommernis om een goede rechtsbedeling te verzekeren en de risico’s van rechtsonzekerheid te weren; er moet evenwel worden

LARCIER

1187


RABG 2014/17

PROCESRECHT

nagegaan of dat verschil in behandeling geen onevenredige gevolgen ten aanzien van die doelstellingen heeft. B.7. De eiser die verkeerdelijk een andere persoon zou hebben gedagvaard dan die welke had moeten worden gedagvaard, kan, indien zulks mogelijk blijft binnen de termijnen, een nieuwe rechtsvordering instellen, ditmaal tegen de persoon die in rechte moest worden beoogd. In het geval waarin de eiser zelf niet aansprakelijk zou zijn voor de voormelde vergissing, staat het hem bovendien vrij in voorkomend geval de kostprijs van die nieuwe procedure te verhalen op de persoon die die fout heeft begaan. Ten slotte kan de eiser, in het geval waarin hij niet aansprakelijk zou zijn voor de voormelde vergissing en om redenen met betrekking tot de termijn niet langer in staat zou zijn een nieuwe rechtsvordering in te stellen, de vergoeding verkrijgen van de schade die hij heeft geleden op grond van de, naar gelang van het geval, contractuele of buitencontractuele aansprakelijkheid van de persoon die door zijn fout die schade heeft veroorzaakt. Gelet op het voorgaande, is het verschil in behandeling niet zonder redelijke verantwoording. B.8. De prejudiciële vragen dienen ontkennend te worden beantwoord. Om die redenen, het Hof zegt voor recht: De artikelen 17, 43, 702 en 860 tot 867 van het Gerechtelijk Wetboek schenden de artikelen 10 en 11 van de Grondwet niet. Waar aanwezig was: J. Spreutels en A. Alen, voorzitters; J.-P. Snappe, T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul, T. Giet en R. Leysen, rechters.

Bewijs Antwerpen 13 mei 2013

Bewijs in handelszaken – Algemeen – Bewijs door bekentenis in conclusies – Bekentenis door advocaat in conclusie – Onsplitsbaarheid van de bekentenis Het bewijs van een palmarium of succesfee in commerciële zaken verschuldigd aan een advocaat kan met alle middelen van recht worden geleverd. Een niet-geprotesteerde brief komt daartoe in aanmerking, voor zover verzending ervan wordt bewezen. Bewijs daarvan via een gerechtelijke bekentenis in conclusies is mogelijk, doch dergelijke bekentenis is onsplitsbaar. Waar de aangesproken partij in conclusie verklaart dat haar een ontwerpbrief in die zin werd voorgelegd, doch dat ze deze onmiddellijk daarna heeft geprotesteerd, vermag deze verklaring in conclusies de vorderende partij niet te baten.

1188

LARCIER


PROCESRECHT

RABG 2014/17

(CVBA L. IN VEREFFENING/NV M.) (Advocaten: Mr. S. Wens en Mr. J. Du Mongh) 1. De feiten De feitelijke gegevens die ten grondslag liggen aan de vordering van de appellante kunnen worden samengevat als volgt: – de geïntimeerde deed in de loop van 2002 een beroep op W.V.L. voor de behartiging van haar belangen in een geschil met vennootschappen van de M. Groep. Toen advocaat V.L. toetrad tot de CVBA L., bleef hij het dossier verder behandelen in samenwerking met advocaat O.V.F. die samen met hem vennoot werd van de CVBA L.; – uiteindelijk werd in het geschil waarvan sprake tussen de partijen een dading gesloten, waarna de CVBA L. op 4 december 2006 aan de geïntimeerde een ereloonstaat met referte 1.065.917 gedateerd op 30 november 2006, voor een bedrag van 2.039.292 EUR verzond. Dit bedrag was het resultaat van de door de CVBA L. in rekening gebrachte succesfee (een resultaatstoeslag) van 4% op wat zij de “economische waarde” van de dading noemt, die ze begroot op 60.000.000 EUR, na aftrek van de aan de geïntimeerde reeds aangerekende erelonen en onkosten voor een bedrag van 360.708 EUR; – bij brief van haar raadsman van 12 december 2006 betwistte de geïntimeerde de ereloonstaat van de CVBA L. Er zou nooit een akkoord tussen de partijen over de aanrekening van een succesfee tot stand gekomen zijn; – op 10 januari 2007 zond de CVBA L. een “staat van schadevergoeding” aan de geïntimeerde, waarin ze, in toepassing van haar algemene verkoopvoorwaarden, een schadebeding van 305.893,80 EUR in rekening bracht. De geïntimeerde betwistte bij brief van haar raadsman van 25 januari 2007 ook deze staat. 2. De voorafgaande rechtspleging 2.1. Bij exploot van 17 september 2007 dagvaardt de CVBA L., haar cliënte, de NV M.C.D., voor de rechtbank van koophandel te Antwerpen in betaling van haar ereloonstaat met referte 1.065.917 van 30 november 2006 voor een bedrag van 2.039.292 EUR, vermeerderd met de conventionele interest aan 9% per jaar vanaf 1 december 2006 en met het conventioneel schadebeding, herleid tot 75.000 EUR. De CVBA L. werd op 25 september 2007 in vereffening gesteld. M.B., B.D.M. en M.V. werden aangesteld als vereffenaars. 2.2. Het bestreden vonnis van de rechtbank van koophandel te Antwerpen van 8 maart 2011: – verklaart de vordering van de CVBA L. in vereffening toelaatbaar, maar niet gegrond; – verklaart de tegenvordering van de geïntimeerde tot schorsing van de procedure in toepassing van artikel 703 Ger.W. ongegrond; – verklaart de tegenvordering van de geïntimeerde (gesteld in conclusies neergelegd op 7 januari 2008) tot vaststelling van de nietigheid van de CVBA L. en haar ontbinding als rechtspersoon niet toelaatbaar wegens gebrek aan belang vermits

LARCIER

1189


RABG 2014/17

PROCESRECHT

de CVBA L. bij beslissing van de algemene vergadering van 25 september 2007 in vereffening werd gesteld; – veroordeelt de appellante tot de gedingkosten. 2.3. De CVBA L. in vereffening tekent tegen dit vonnis beperkt hoger beroep aan bij verzoekschrift neergelegd ter griffie van het hof op 20 mei 2011. De NV M.C.D. tekent tegen dit vonnis beperkt incidenteel beroep aan bij haar conclusies neergelegd ter griffie van het hof op 31 oktober 2011. 3. De standpunten in hoger beroep (…) 4. Beoordeling 4.1. De tijdigheid, de regelmatigheid en de toelaatbaarheid van het hoger beroep Het hof heeft kennis genomen van de door de wet vereiste processtukken, in behoorlijke vorm overgelegd, waaronder het bestreden vonnis dat werd betekend bij akte van 21 april 2011 en stelt vast dat: – door de appellante tegen dat vonnis tijdig, regelmatig naar vorm en op toelaatbare wijze hoger beroep werd aangetekend bij haar op 20 mei 2011 ter griffie van het hof neergelegd verzoekschrift tot hoger beroep; – door de geïntimeerde tegen dat vonnis tijdig, regelmatig naar vorm en op toelaatbare wijze beperkt incidenteel beroep werd aangetekend bij haar op 31 oktober 2011 ter griffie van het hof neergelegde conclusies. 4.2. De grond van de betwisting 4.2.1. De geïntimeerde betwist nog enig saldo aan kosten en ereloon verschuldigd te zijn aan de appellante. Zij stelt dat er met de CVBA L. geen akkoord bestond om in geval van een gunstig resultaat een succesfee te betalen. De appellante bestrijdt dit standpunt. Volgens haar kwam er bij de aanvang van de samenwerking met advocaat V.L. met de geïntimeerde aangaande het betrokken dossier een mondeling akkoord omtrent de betaling van een succesfee tot stand. De modaliteiten daarvan zouden achteraf schriftelijk zijn bevestigd door de CVBA L. in een brief van 19 januari 2005. Bij gebrek aan protest van deze brief zou de geïntimeerde geacht zijn de inhoud ervan te hebben aanvaard. 4.2.2. Artikel 1315, eerste lid BW bepaalt het volgende: “Hij die de uitvoering van een verbintenis vordert moet het bestaan daarvan bewijzen.” Bij toepassing van dit artikel dient de appellante te bewijzen dat de geïntimeerde er zich toe verbond in geval van een gunstig resultaat in de hiervoor vermelde betwisting een succesfee van 4% van de waarde van het resultaat aan de CVBA L. te betalen. 4.2.3. Het ingevorderde ereloon heeft betrekking op prestaties die in hoofde van de geïntimeerde een handelskarakter hebben. Het vrije bewijsstelsel in handelszaken is 1190

LARCIER


PROCESRECHT

RABG 2014/17

van toepassing (art. 25 W.Kh.). Het is de appellante bijgevolg toegelaten het bewijs van de verbintenis van de geïntimeerde te leveren door alle middelen van recht, getuigen en vermoedens inbegrepen. 4.2.4. De appellante verwijst in dat verband naar een brief van de CVBA L. van 19 januari 2005, die door de geïntimeerde niet zou geprotesteerd zijn. De geïntimeerde betwist de brief van 19 januari 2005, ondertekend door de CVBA L., te hebben ontvangen. Enkel een ontwerp van brief zou haar ter bespreking zijn voorgelegd, waarna zij mondeling de inhoud ervan tegenover de CVBA L. zou hebben betwist en deze haar bij monde van advocaat V.F. zou hebben bevestigd dat ze het ontwerp als onbestaande mocht beschouwen. Pas op datum van de ontvangst van de ereloonstaat met referte 1.065.917 zou zij voor het eerst geconfronteerd zijn met de effectieve vraag van de CVBA L. tot de betaling van een succesfee. 4.2.5. Op een handelaar, zoals de geïntimeerde, rust de verplichting binnen een korte tijd te protesteren wanneer hij een geschrift ontvangt die een verbintenis voor hem inhoudt die hij onjuist beoordeelt. Het gebrek aan tijdig protest vormt een feitelijk vermoeden van aanvaarding van de inhoud van het geschrift dat door de bestemmeling kan worden weerlegd door alle middelen van recht. Voorwaarde hiertoe is uiteraard dat de kennisgeving van het geschrift aan de bestemmeling wordt bewezen. 4.2.6. Net zoals de eerste rechter kan het hof niet anders dan vaststellen dat de appellante ook in hoger beroep faalt de kennisgeving van de door de CVBA L. ondertekende brief van 19 januari 2005 aan de geïntimeerde te bewijzen. Uit de vermelding in de notulen van de raad van bestuur van de CVBA L. van 7 juni 2005 dat schriftelijk bevestigd werd aan de cliënt dat een succesfee zou worden doorgerekend in geval van definitief succes, kan geen feitelijk vermoeden worden afgeleid dat de ondertekende brief van 19 januari 2005 effectief werd overgemaakt aan de geïntimeerde of dat de geïntimeerde zich akkoord verklaarde met de betaling van een succesfee. 4.2.7. De geïntimeerde verklaart in haar conclusies weliswaar dat haar door advocaat V.L. van de CVBA L. een ontwerp van de brief van 19 januari 2005 werd voorgelegd op een vergadering van 20 januari 2005, deze verklaring kan niet worden gesplitst van de daaropvolgende verklaring in haar conclusies dat zij na de vergadering onmiddellijk contact opnam met advocaat V.F. om te zeggen dat de handelwijze van de CVBA L. strijdig was met de bestaande afspraken. Een gerechtelijke bekentenis is inderdaad onsplitsbaar (art. 1356, derde lid BW). Ze mag niet gesplitst worden ten nadele van degene die ze heeft afgelegd (art. 1356, derde lid BW). De appellante kan het eerste onderdeel van de verklaringen van de geïntimeerde dan ook niet loskoppelen van het tweede onderdeel van de verklaringen. Dat laatste onderdeel, te weten dat het ontwerp van brief onmiddellijk geprotesteerd werd bij de CVBA L., moet door de geïntimeerde dus niet worden bewezen. Aan de appellante behoort het daarvan het tegendeel te bewijzen. Dat tegenbewijs wordt niet geleverd. Het hof besluit dat de appellante niet bewijst dat de geïntimeerde er zich in het

LARCIER

1191


RABG 2014/17

PROCESRECHT

betrokken dossier toe verbond een succesfee van 4% op het behaalde resultaat te betalen. 4.2.8. Tot slot voert de appellante aan, dat zelfs indien een akkoord omtrent de succesfee niet zou bewezen zijn, zij terecht in toepassing van artikel 446ter Ger.W. aanspraak maakt op de toekenning ervan. De geïntimeerde bestrijdt dit standpunt. Zij stelt dat de tussen de partijen bestaande ereloonafspraak in de voormelde zaak en in al de andere zaken die de CVBA L. voor de geïntimeerde behandelde en die erin bestond om af te rekenen in functie van de tijd die aan de zaak werd besteed aan een uurtarief, eraan in de weg stond dat de CVBA L., deze afspraak eenzijdig wijzigde naar de methode van het waardetarief. 4.2.9. Gelet op de inhoud van de door de geïntimeerde overgelegde ereloonstaten van advocaat V.L. voor zijn toetreding tot de CVBA L., en de ereloonstaten van deze laatste in de hiervoor vermelde zaak en in de andere zaken, oordeelt het hof dat er tussen de partijen een akkoord bestond om de voor de geïntimeerde behandelde zaken af te rekenen aan het uurloontarief: – de staten van de CVBA L., ook in het betrokken dossier, dragen de titel “Staat van erelonen en onkosten”; – de staten brengen in rekening “Onze honoraria voor verrichte werkzaamheden en verstrekte adviezen voor de periode van (…) tot en met (…)”; – als bijlage aan de staten wordt een lijst van de gefactureerde prestaties en onkosten in de betrokken periodes gevoegd; – van provisies is in deze staten, noch in de bijlagen, sprake; – enig voorbehoud omtrent een eventueel nog in rekening te brengen succesfee wordt in de ereloonstaten niet vermeld. De bewering van de appellante dat de geïntimeerde bij de aanvang van de behandeling van het betrokken dossier in september 2002 akkoord zou zijn gegaan om in geval van gunstig resultaat, naast het ereloon op grond van het uurtarief een succesfee te betalen, blijkt uit niets. 4.2.10. Alle overeenkomsten die wettig zijn aangegaan strekken diegene die deze hebben aangegaan tot wet en kunnen pas herroepen worden met wederzijdse toestemming of op de gronden door de wet erkend (art. 1134, eerste en tweede lid BW). Daarvan is in de zaak geen sprake. De CVBA L. kon de ereloonafspraak met de geïntimeerde bijgevolg niet eenzijdig wijzigen. Het hof besluit dat de vordering van de appellante ongegrond blijft. 4.2.11. Gelet op het voorgaande gaat het hof niet in op het beperkt incidenteel beroep van de geïntimeerde. 4.3. De gedingkosten Als in het ongelijk gestelde partij wordt de appellante veroordeeld tot de kosten van het hoger beroep. Het hof ziet geen reden om af te wijken van het basistarief, ook niet wat de in eerste aanleg toegekende rechtsplegingsvergoeding betreft. Aan één van de criteria van artikel 1022 Ger.W. is niet voldaan. 1192

LARCIER


PROCESRECHT

RABG 2014/17

(…) Waar aanwezig waren: M. Bleyenbergh, raadsheer als voorzitter; B. Cattoir, raadsheer.

N o o t Over bekennen in conclusies Onderhavig arrest biedt de gelegenheid de bekentenis door de advocaat in conclusies, het mandaat daartoe vereist en de sanctionering bij afwezigheid van mandaat onder de loep te nemen. Vooreerst staan we even stil bij het concrete geval behandeld in het geannoteerde arrest. 1. Het geannoteerde arrest Een advocatenkantoor is van mening dat voor de juridische behandeling van een dossier die uiteindelijk uitmondde in een dading een palmarium of succesfee was overeengekomen (mondelinge afspraak, nadien schriftelijk bevestigd in een brief van 19 januari 2005 en aanvaard bij gebrek aan protest) met de cliënt ter waarde van 4% van de economische waarde van het dossier. Aangezien het advocatenkantoor deze waarde inschatte op 60.000.000 EUR, werd een bonus in rekening gebracht, rekening houdende met voorschotten ten bedrage van 360.708 EUR, en van 2.039.292 EUR, wegens niet-betaling naderhand vermeerderd met een “staat van schadevergoeding” ad 305.893,80 EUR. De cliënt betwistte de staten en een geding werd ingeleid. Zowel in eerste aanleg als in hoger beroep werd het advocatenkantoor afgewezen van haar vordering bij gebrek aan bewijs van het palmarium. Op grond van artikel 1315, eerste lid BW, zo stelt het hof van beroep te Antwerpen, komt het aan het advocatenkantoor toe te bewijzen dat dit palmarium werd overeengekomen. Omdat het ereloon betrekking heeft op prestaties die voor de cliënt een commercieel karakter hebben, is het bewijs ter zake vrij (art. 25 W.Kh.). In casu zou het bewijs dus kunnen geleverd worden via de afwezigheid van protest op een ereloonstaat. Het gebrek aan tijdig protest vormt immers een feitelijk, doch weerlegbaar vermoeden van aanvaarding van de inhoud van het geschrift. Voorwaarde is wel, zo gaat het hof voort, dat verzending van de ereloonstaat bewezen is, nu dit door de cliënt uitdrukkelijk wordt betwist. De vraag die het hof van beroep te Antwerpen vervolgens stelt is of dergelijk bewijs kan afgeleid worden uit verklaringen in conclusies. Immers de cliënt verklaart in conclusies, en dus bij monde van zijn raadsman, dat hem door het advocatenkantoor een ontwerp van brief d.d. 19 januari 2005 werd voorgelegd op een meeting van 20 januari 2005. Doch, de cliënt verklaart in dezelfde conclusie evenzeer dat hij na de meeting onmiddellijk de ontwerp-ereloonstaat heeft geprotesteerd als strijdig met de bestaande afspraken (afrekening aan uurtarief).

LARCIER

1193


RABG 2014/17

PROCESRECHT

Correct stelt het hof dat de gerechtelijke bekentenis onsplitsbaar is (art. 1356, derde lid BW) en de bewijsplichtige partij er dan ook niet uithalen kan wat in haar kraam past om het overige ongemoeid te laten. Of, met de woorden van het hof: “De appellante [het advocatenkantoor] kan het eerste onderdeel van de verklaringen van de geïntimeerde [de cliënt] dan ook niet loskoppelen van het tweede onderdeel van de verklaringen. Dat laatste onderdeel, te weten dat het ontwerp van brief onmiddellijk geprotesteerd werd bij de CVBA L., moet door de geïntimeerde dus niet worden bewezen. Aan de appellante behoort het daarvan het tegendeel te bewijzen. Dat tegenbewijs wordt niet geleverd.” Besluit: er is geen palmarium van 4% van het behaalde resultaat bewezen. Onderhavige eenvoudige zaak biedt de ideale gelegenheid om verder even stil te staan bij de gerechtelijke bekentenis in conclusies. 2. De gerechtelijke bekentenis in conclusies 2.1. De gerechtelijke bekentenis en het gebruik van stijlformules in conclusies Overeenkomstig artikel 1356 BW is een gerechtelijke bekentenis: “een verklaring die in rechte gedaan wordt door de partij of door haar bijzonder gevolmachtigde. Zij levert een volledig bewijs op tegen hem die de bekentenis gedaan heeft. Zij mag niet ten zijnen nadele gesplitst worden. Zij kan niet herroepen worden, tenzij men bewijst dat zij het gevolg is van een dwaling omtrent de feiten. Zij zou niet kunnen herroepen worden onder voorwendsel van een dwaling omtrent het recht.” De verklaring betreft de erkenning van een betwist (rechts)feit of van het bestaan van een rechtshandeling; de bekentenis kan geen betrekking hebben op een rechtsvraag7. Het bewijs door bekentenis is in principe steeds toegelaten: de regeling van artikel 1341 BW is niet toepasselijk zodat tegen en boven de inhoud van een akte kan worden bewezen met de bekentenis ook al overstijgt de waarde van het geschil de 375 EUR. De bekentenis, en zeker de gerechtelijke bekentenis8, is het ultieme bewijsmiddel. De bekentenis kan enkel zien op zaken waarover de wet toelaat dat er beschikt wordt9. De gerechtelijke bekentenis is dan specifiek die verklaring die voor de rechter wordt gedaan, met name in de procedure die ziet op het (rechts)feit/de rechtshandeling die bekend wordt10. De buitengerechtelijke bekentenis wordt dan afgelegd buiten de procedure of in een andere procedure. Een zuiver mondelinge buitengerechtelijke bekentenis kan niet worden ingeroepen, wanneer het een eis betreft waarvan het 7. 8. 9. 10.

Cass. 17 juni 2005, Arr.Cass. 2005, 1352; Bergen 6 december 2004, P&B 2005, 155; Rb. Brussel 3 oktober 2008, JT 2008, 701. Bij de buitengerechtelijke bekentenis dient de rechter de geloofwaardigheid ervan principieel te toetsen (B. CATTOIR, Burgerlijk bewijsrecht in APR, Mechelen, Kluwer, 2013, 332). Cass. 26 februari 1975, Pas. 1975, I, p. 633; Cass. 3 oktober 1988, Arr.Cass. 1988-89, 129. Cass. 25 januari 2013, www.cass.be, C.11.0358.N.

1194

LARCIER


PROCESRECHT

RABG 2014/17

bewijs door getuigen niet zou kunnen worden toegelaten, dixit artikel 1355 BW. Met andere woorden, de mondelinge buitengerechtelijke bekentenis kan niet dienen om zaken te bewijzen die 375 EUR te boven gaan. Sinds het cassatiearrest van 20 december 200711 is voor een rechtsgeldige bekentenis geen intentioneel element meer vereist, d.w.z. dat het niet nodig is dat diegene die bekent een bewijsmiddel wil verschaffen aan de tegenpartij; m.a.w. ook de ongewilde bekentenis treft doel12. Dit is van belang met de zgn. stijlformule in conclusies of brieven: “Zonder enige nadelige erkenning”. De mededeling niet te willen bekennen, belet een geldige bekentenis o.i. dus niet en de bedoelde clausule opnemen in conclusies of briefwisseling lijkt dan ook nutteloos te zijn geworden. Komt daar nog bij dat de rechter bij de uitlegging van de bekentenis niet gebonden is door de juridische gevolgen die de bekennende partij eruit afleidt13. Een louter niet betwisten staat evenwel nog niet gelijk met bekennen14 zodat de clausule dat alles wat niet erkend wordt, betwist wordt ook principieel zinledig is, of althans zou moeten zijn. Inderdaad moeten we vaststellen, en – gevoelsmatig zelfs méér en méér – dat de rechtbanken feiten als bewezen weerhouden wanneer ze niet betwist worden. Typeformuleringen als: “Het is niet betwist dat (…)” of “Eiser stelt dat (…), hetgeen door verweerder niet betwist wordt”, komen frequent voor en zijn als dusdanig, bij gebrek aan bijkomende, bijzondere omstandigheden die het te bewijzen feit aantonen, bewijstechnisch niet dienstig. Met het hanteren van dergelijke stijlformules en achterliggende bewijstechnieken, wordt procederen wel heel gevaarlijk (zo men niet elke bewering van de tegenpartij uitdrukkelijk afstrijdt). 2.2. De gerechtelijke bekentenis: vorm. Bekennen in conclusies De gerechtelijke bekentenis kan plaatsvinden tijdens het debat en dus mondeling van aard zijn15, doch kan ook schriftelijk gebeuren, in conclusies16. Een louter stilzwijgen is uiteraard geen bekentenis17. Zoals artikel 1356 BW zelf stelt, kan de gerechtelijke bekentenis afgelegd worden door de partij zelf, maar ook door haar bijzonder gevolmachtigde. De gerechtelijke bekentenis kan dus worden afgelegd door de advocaat.

11. 12. 13. 14. 15. 16. 17.

Cass. 20 december 2007, TBBR 2008, 452. L. VAN VALCKENBORGH, “De doorbraak van de ‘ongewilde bekentenis’ als geldige buitengerechtelijke bekentenis”, TBBR 2008, 458. Cass. 24 juni 1999, Arr.Cass. 1999, 946; Cass. 17 juni 2005, RABG 2005, 1623. Cass. 27 februari 1998, Arr.Cass. 1998, nr. 110; Brussel 16 oktober 1998, AJT 1999-2000, 357. Luik 6 maart 1990, JT 1990, 443; Rb. Brussel 3 oktober 2008, JT 2008, 701. Bergen 30 juni 1995, JLMB 1997, 372; Kh. Brugge 15 januari 2003, TGR 2004, 134. Cass. 27 februari 1998, Arr.Cass. 1998, nr. 110; Brussel 16 oktober 1998, AJT 1999-2000, 357.

LARCIER

1195


RABG 2014/17

PROCESRECHT

2.3. De gerechtelijke bekentenis door de advocaat: welk soort mandaat dekt deze proceshandeling? Omstreden was (is) de vraag of de advocaat voor een gerechtelijke bekentenis gedekt wordt door het zgn. mandaat ad litem (art. 440, tweede lid Ger.W.). Artikel 440, tweede lid Ger.W. stelt een (weerlegbaar18) vermoeden van mandaat in ten voordele van de advocaat voor alle handelingen in verband met de procesgang: het zgn. mandaat ad litem doelt op alle handelingen die dienen gesteld te worden teneinde de procedure tot zijn eindpunt te brengen (de hier bedoelde “proceshandeling”), met uitzondering van die handelingen die overeenkomstig de wet een bijzonder mandaat behoeven. Het mandaat ad litem geldt evident niet wanneer een advocaat zijn cliënt vertegenwoordigt buiten enig rechtsgeding. Dergelijk mandaat, dat dus andere dan proceshandelingen betreft, wordt beheerst door het gemeen lastgevingsrecht19. Hier kan het vaak besproken geval van ingebrekestelling van een partij aan de persoon van zijn advocaat die daartoe nochtans niet bijzonder gemandateerd werd dergelijke aanmaningen te ontvangen, worden aangehaald. Dit valt niet onder het mandaat ad litem. De betrokken partij is niet behoorlijk aangemaand (tenzij in geval van bijzondere volmacht). Andere voorbeelden: het geven van een huuropzeg, het beëindigen van een arbeidscontract, het aanvaarden/verwerpen van een erfenis, … Diegene die zich op dergelijk “buiten de procedure gelegen mandaat” beroept, moet daarvan het bewijs leveren. De gemeenrechtelijke principes van bewijslast(verdeling) en -middelen zijn van toepassing met nochtans twee bijzonderheden. In de eerste plaats een bijzonder element eigen aan de lastgeving, met name dat, eens het bestaan van de lastgeving overeenkomstig de gemeenrechtelijke regels bewezen is, de omvang van het mandaat met alle middelen van recht mag bewezen worden en dus ook met getuigen en vermoedens en waaromtrent het Burgerlijk Wetboek ten andere specifieke interpretatieregels bevat in zijn artikelen 1987 tot 198920. Een tweede bijzonder element bestaat in de toepassing van artikel 1348, eerste lid BW op de relatie advocaat-cliënt in die zin dat wordt aangenomen dat tussen deze personen het gebruikelijk is dat geen geschrift wordt opgesteld derwijze dat niet met een akte moet bewezen worden tussen partijen (de zgn. onmogelijkheid om zich een schriftelijk bewijs te verschaffen). Het mandaat ad litem (mandaat met het oog op het stellen van proceshandelingen) daarentegen hoeft niet bewezen, ook niet als de tegenpartij er om zou verzoeken. Het bewijs wordt a.h.w. geleverd door het optreden van de advocaat zelf of door zijn verklaring dat hij optreedt in naam en voor rekening van partij X21. Tenzij de wet anders bepaalt is deze regel ook van toepassing op administratieve procedures22 en procedures voor de tuchtrechtcolleges, voor zover de rechtspleging 18. 19. 20. 21. 22.

Cass. 17 april 1997, RW 1997-98, 829; Cass. 9 februari 1978, Arr.Cass. 1978, 688. A. VAN OEVELEN, “Het mandaat van de advocaat wanneer hij niet in rechte optreedt”, RW 2009-2010, (1586) 1587. A. VAN OEVELEN, “Het mandaat van de advocaat wanneer hij niet in rechte optreedt”, RW 2009-2010, (1586) 1590. D. STERCKX, “Le mandat procédural de l’avocat”, JT 1997, (401) 402. P. WÉRY, Le mandat, Brussel, Larcier, 2000, 116.

1196

LARCIER


PROCESRECHT

RABG 2014/17

niet geregeld wordt door wetsbepalingen die onverenigbaar zijn met die van het Gerechtelijk Wetboek (art. 2 Ger.W.). Voorbeelden van handelingen die vallen onder het mandaat ad litem zijn: het inleiden van het geding, het voeren van verweer, het uitwisselen van stukken en conclusies23, het formuleren van tussenvorderingen, pleiten, het zich gedragen naar de wijsheid24, het doen uitvoeren van een vonnis, het ontvangen van betalingen in uitvoering van een vonnis25. Het gaat hem dus over de courante of gewone proceshandelingen. C. MALHERBE wijst er terecht op dat dit mandaat ad litem de advocaat er niet van mag weerhouden duidelijke instructies te vragen op voorhand, d.w.z. vóór het stellen van de proceshandeling in naam en voor rekening van zijn cliënt26. Niet alle proceshandelingen kunnen gedekt worden door dit mandaat ad litem. Sommige proceshandelingen (het weze herhaald: handelingen gesteld in het kader van en met het oog het management van het geding) zijn dermate zwaarwichtig dat de wetgever een bijzondere (lees: uitdrukkelijke) volmacht vereist heeft opdat de advocaat deze proceshandeling zou kunnen stellen met toerekening ervan aan de cliënt. Dergelijk bijzonder mandaat is vereist voor navolgende proceshandelingen: o.a. een afstand van geding of eis27, een berusting in een vonnis28, het formuleren van voorstellen, een bekentenis in conclusies29, … Het bijzonder mandaat hoeft niet schriftelijk te zijn, het kan mondeling of zelfs stilzwijgend gegeven zijn; bedoeld wordt dat het duidelijk moet zijn dat de lasthebber werd gemachtigd voor de betrokken handeling30. De term bijzonder mandaat is ongelukkig gekozen volgens A. VAN OEVELEN: bedoeld wordt niet zozeer een bijzondere lastgeving (in tegenstelling tot een algemene lastgeving die alle zaken van de lastgever betreft), doch vooral een uitdrukkelijke lastgeving, zijnde een lastgeving die ook daden van beschikking (die de samenstelling van een vermogen beïnvloeden) betreft (in tegenstelling tot een lastgeving in algemene bewoordingen die enkel daden van beheer omvat)31. 23. 24. 25. 26. 27.

28.

29. 30. 31.

Arbeidsh. Gent 19 mei 1988, JT 1989, 146 met noot. Brussel 21 september 2010, RW 2011-12, 1387, met noot S. SOBRIE. Contra: Brussel 29 november 1994, Pas. 1994, II, p. 5. C. MALHERBE, “L’avocat désavoué” in Liber amicorum Georges-Albert Dal. L’avocat, Brussel, Larcier, 2014, (597) 601-602. Art. 824, tweede al. Ger.W.: “Uitdrukkelijke afstand geschiedt bij een gewone akte, die ondertekend wordt door de partij of door haar gemachtigde die, tenzij de wet anders bepaalt, een bijzondere volmacht heeft, en die aan de tegenpartij betekend wordt, indien deze de afstand niet vooraf heeft aangenomen.” (eigen benadrukking). Art. 1045, tweede al. Ger.W.: “De uitdrukkelijke berusting geschiedt bij eenvoudige akte, ondertekend door de partij of haar bijzondere gemachtigde.” (eigen benadrukking); zie bv.: Arbeidsh.Gent 11 maart 2013, NJW 2014, 229; Brussel 10 juni 2002, P&B 2002, 304. Kh. Brugge 15 januari 2003, TGR 2004, 134. B. LAMBRECHT en I. SAMOY, “Schijn van berusting en ontkentenis van proceshandeling” (noot onder Brussel 10 juni 2002), P&B 2002, (307) 309. A. VAN OEVELEN, “Het mandaat van de advocaat wanneer hij niet in rechte optreedt”, RW 2009-10, (1586) 1593). Zie ook: B. LAMBRECHT en I. SAMOY, “Schijn van berusting en ontkentenis van proceshandeling” (noot onder Brussel 10 juni 2002), P&B 2002, (307) 308-309 (het mandaat ad litem betreft dan een bijzonder mandaat in algemene bewoordingen en het ons bezig houdende “bijzonder” mandaat een bijzonder en uitdrukkelijk mandaat.

LARCIER

1197


RABG 2014/17

PROCESRECHT

Daarbij weze opgemerkt dat bewijs van de bijzondere volmacht door de advocaat slechts noodzakelijk is in geval van betwisting32. Een uitzondering (die de algemene regel bevestigt) betreft artikel 1143 Ger.W. ter zake het verhaal op de rechter en alwaar de volmacht aan de advocaat dient bijgevoegd als stuk aan het verzoekschrift dat ter griffie van het Hof van Cassatie wordt gedeponeerd. Quid ter zake de gerechtelijke bekentenis? Valt zij onder het mandaat ad litem of niet (en behoeft zij dus bijzonder mandaat)? Reeds in 1964 heeft het Hof van Cassatie geoordeeld dat de advocaat geen gerechtelijke bekentenis kan doen in naam van zijn cliënt tenzij hij hiertoe een bijzonder mandaat heeft gekregen33. Dit standpunt werd bevestigd in het cassatiearrest van 15 juni 199034 alwaar geoordeeld werd: “Dat een advocaat niet gerechtigd is namens zijn cliënt een bekentenis te doen, tenzij die cliënt hem daartoe een bijzondere volmacht heeft gegeven.” Het hof van beroep te Brussel was die mening reeds in de 19de eeuw toegedaan in het arrest van 1 februari 182735: “Attendu que la déclaration ou la reconnaissance de n’avoir point payé ou fourni la valeur du billet dont il s’agit, sur laquelle cet appel est fondé, n’a point été faite devant la cour par l’avoué de l’appelant, ni par son avocat muni d’un pouvoir qui lui aurait permis de le faire, ou assisté au moins de son client ou de l’avoué de celui-ci; d’où il suit qu’il n’est résulté aucun droit pour l’intimé de ce qui aurait pu avoir été concédé ou avancé à cet égard dans le cours de la plaidoirie, soit par supposition, soit autrement; qu’ainsi, l’appel incident n’est point fondé.” Ook het hof van beroep te Bergen vereist een bijzonder mandaat36. Van een zelfde strekking zijn ook: Gent 12 november 200337, Brussel 16 oktober 200838, Rb. Turnhout 4 november 198139, Rb. Aarlen 17 november 199540, Kh. Brugge 15 januari 200341. Daarentegen is het hof van beroep te Luik in een arrest van 15 januari 199242 van mening dat de bekentenis in principe besloten is in het mandaat ad litem. Een bijzonder mandaat is o.i. nochtans vereist. Dit om navolgende redenen: In de eerste plaats is het zo dat artikel 440, tweede lid Ger.W. uitdrukkelijk stelt dat een bijzonder mandaat vereist is “indien de wet een bijzondere lastgeving eist”. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42.

Cass. 25 maart 1994, Pas. 1994, I, p. 311. Cass. 18 september 1964, Pas. 1965, I, p. 61. Cass. 15 juni 1990, Arr.Cass. 1989-90, 1315. Brussel 1 februari 1827, Pas. 1827, II, p. 47. Bergen 6 december 2004, P&B 2005, 155. Gent 12 november 2003, RDJP 2004, 79. Brussel 16 oktober 2008, JT 2009, 182. Rb. Turnhout 4 november 1981, Turnh.Rechtsl. 1982, 15. Rb. Aarlen 17 november 1995, Rev.trim.dr.fam. 1996, 368. Kh. Brugge 15 januari 2003, TGR 2004, 134. Luik 15 januari 1992, JLMB 2011, 1359. Evenzo de rechtbank van eerste aanleg te Brussel in haar vonnissen van 3 oktober 2008 (JT 2008, 701) en 5 december 1996 (TBBR 1998, 68).

1198

LARCIER


PROCESRECHT

RABG 2014/17

Zoals artikel 1356 BW zelf stelt, kan de gerechtelijke bekentenis afgelegd worden door de partij zelf, maar ook door haar bijzonder gevolmachtigde (eigen benadrukking). Daarenboven betreft het toch een gewichtige proceshandeling; de bekentenis wordt beschouwd als daad van beschikking43 met verstrekkende gevolgen die niet door het eenvoudige mandaat ad litem ter beheer van de procedure kan worden gevat. Een bijzonder mandaat is dus vereist. Weet de advocaat zich niet ingedekt door een duidelijke, bijzondere opdracht van zijn cliënt en gaat hij toch over tot een gerechtelijke bekentenis, dan stelt hij zich bloot aan de vordering in ontkentenis van proceshandeling, al dan niet met schadevergoeding (cf. infra). 3. De gerechtelijke bekentenis door een advocaat zonder mandaat. 3.1. De ontkentenis van proceshandeling 3.1.1. Begrip Artikel 848 Ger.W. luidt: “Ingeval een proceshandeling wordt verricht namens een persoon, buiten iedere wettelijke vertegenwoordiging, zonder dat deze die handeling, zelfs stilzwijgend, heeft gelast, toegelaten of bekrachtigd, kan hij de rechter verzoeken die handeling van onwaarde te verklaren. Dit geldt eveneens voor de reeds gedane onderzoeksverrichtingen en voor de beslissingen gewezen ingevolge de van onwaarde verklaarde handeling. De andere partijen in het geding kunnen dezelfde vordering indienen, tenzij de persoon namens wie de handeling is verricht, deze bekrachtigt of te bekwamer tijd bevestigt.” 3.1.2. Toepassingsgebied De ontkentenis van proceshandeling is gericht op proceshandeling gesteld door een mandataris en is mogelijk voor alle handelingen die onder het mandaat ad litem vallen, doch ook voor de proceshandelingen waarvoor de wet een bijzonder mandaat vereist. 3.1.3. Procedure Bijzonder aan de vordering in ontkentenis van proceshandeling is ook haar procedure (art. 849 Ger.W.). Het weze duidelijk dat alhoewel de vordering zich in wezen richt op de proceshandeling door de advocaat gesteld, deze advocaat steeds in de procedure dient betrokken en dat het te zijnen aanzien is dat de vordering wordt gesteld (art. 849, eerste lid Ger.W.: “Wanneer de zaak voor de rechter aanhangig is in eerste aanleg of tweede aanleg, wordt de in artikel 848 bedoelde vordering tot ontkentenis gedaan volgens de regels van de tussenkomst.” (eigen benadrukking)).

43.

B. CATTOIR, Burgerlijk bewijsrecht in APR, Mechelen, Kluwer, 2013, 192.

LARCIER

1199


RABG 2014/17

PROCESRECHT

Is de zaak nog hangende (in eerste of tweede aanleg), dan worden formeel de regels van de tussenkomst gevolgd en zal de lastgever een dagvaarding in gedwongen tussenkomst dienen te betekenen tegen zijn raadsman. Deze zou niet vrijwillig kunnen tussenkomen, om vervolgens aangesproken te worden in conclusies van de lastgever, bij gebrek aan belang44, standpunt genuanceerd door het Hof van Cassatie dat stelt45 dat de niet-ontvankelijkheid van de vrijwillige tussenkomst wegens gebrek aan belang de vordering in ontkentenis van proceshandeling door middel van een conclusie gesteld daarom niet ontoelaatbaar maakt. Is de zaak al gevonnist in eerste aanleg dan kan de vordering in ontkentenis van proceshandeling ingesteld worden samen met het hoger beroep of verzet (art. 849, tweede lid Ger.W.) In de andere gevallen (nl. wanneer de beslissing in kracht van gewijsde is getreden en art. 1133 Ger.W. kan worden toegepast) wordt de vordering tot ontkentenis ingediend samen met de herroeping van het gewijsde (art. 849, derde lid Ger.W.). Dat de vordering nog zou moeten worden medegedeeld aan het openbaar ministerie, zoals artikel 849, vierde lid Ger.W. vermeldt, is betwijfelbaar nu de vordering tot ontkentenis van proceshandeling uitdrukkelijk werd geschrapt uit artikel 764 Ger.W. die de op straffe van nietigheid aan het parket mededeelbare zaken oplijst. Het volstaat dus niet om als lastgever, voorzien van een nieuw raadsman, in conclusie louter de ongeldigheid van bijvoorbeeld de berusting te bepleiten, neen, de van onwaarde verklaring dient gevorderd en de gedesavoueerde advocaat dient in de zaak te worden betrokken, als geadresseerde van de vordering. Volgens het hof van beroep te Brussel46 dient dit de dominus litis te zijn en niet de advocaat die loco optreedt. Volgens het hof van beroep te Luik47 moet de vordering gericht worden tegen én de dominus litis én de loco optredende advocaat. Volgens het hof van beroep te Gent48 heeft men de keuze tussen beiden. O.i. kan uitsluitend de dominus litis worden aangesproken in tussenkomst nu het enkel deze advocaat is die vanuit juridisch en intellectueel oogpunt de litigieuze proceshandeling heeft gesteld. De vordering in ontkentenis van proceshandeling kan worden ingesteld door de lastgever aan wie de proceshandeling is toegerekend, doch ook door de andere procespartijen (art. 848, derde lid Ger.W.) (bv. de geïntimeerde die poneert dat het hoger beroep werd ingesteld zonder mandaat), die alsdan de toch wel moeilijke bewijslast dragen van de afwezigheid van mandaat.

44. 45. 46. 47. 48.

C. MALHERBE, “L’avocat désavoué” in Liber amicorum Georges-Albert Dal. L’avocat, Brussel, Larcier, 2014, (597) 614. Cass. 14 december 2001, Arr.Cass. 2001, 2189. Brussel 21 september 2010, RW 2011-12. Luik 21 juni 1985, JL 1986, 120. Gent 2 juni 1995, TGR 1995, 177.

1200

LARCIER


PROCESRECHT

RABG 2014/17

Wordt de vordering ingesteld door de lastgever tegen zijn advocaat dan is het aan die laatste om te bewijzen dat de proceshandeling wel degelijk werd bevolen, bekrachtigd of toegelaten (C. MALHERBE)49. De toegelaten proceshandeling betreft diegene die zich inschrijft in de logische gang van zaken en waaromtrent de advocaat zijn cliënt op voorhand heeft geïnformeerd zonder dat dit enig protest heeft veroorzaakt vanwege deze cliënt50. Een caveat: het niet voeren van een procedure van ontkentenis van proceshandeling kan als een bekrachtiging van de proceshandeling, zoals bijvoorbeeld een berusting, worden beschouwd51. 4. Besluit De advocaat zal er zich van weerhouden om in pleidooien of in procedurestukken (dagvaarding, verzoekschrift, conclusies, …) betwiste (rechts)feiten/rechtshandelingen te erkennen. Zij maken immers een onsplitsbare gerechtelijke bekentenis uit. Doet hij dit toch, dan is een uitdrukkelijk mandaat ter zake door zijn cliënt vereist. Zo niet stelt hij zich bloot aan een procedure strekkende tot ontkentenis van proceshandeling en mogelijks, gezien zijn beroepsaansprakelijkheid, strekkende tot bijkomende schadevergoeding. Vandaar de aanbeveling steeds terug te koppelen met de cliënt vooraleer in een dossier te handelen en daarvan zo veel als mogelijk schriftelijke neerslag (zoals bv. e-mailcorrespondentie) te hebben. Vandaar de aanbeveling om conclusies en procedurestukken in het algemeen steeds voor gebruik ervan te laten goedkeuren door de cliënt, welke goedkeuring o.i. het gevraagde mandaat bevat voor de eventueel in conclusies gedane bekentenissen. Vandaar de aanbeveling om in pleidooien het pad uitgetekend door de conclusies enkel in geval van nood te verlaten en zich alleszins in voorkomend geval te beperken tot zuivere juridische argumentatie (hier is geen bekentenis mogelijk, cf. supra) en nooit in te gaan op verzoeken van tegenstrevers of rechtbanken om bepaalde feiten in naam en voor rekening van de cliënt te bekennen. Een gewaarschuwd advocaat is er twee waard. Nico CLIJMANS Assistent VUB Advocaat

49. 50. 51.

C. MALHERBE, “L’avocat désavoué” in Liber amicorum Georges-Albert Dal. L’avocat, Brussel, Larcier, 2014, (597) 611 met verwijzing naar rechtsleer pro en contra in vn. 95. C. MALHERBE, “L’avocat désavoué” in Liber amicorum Georges-Albert Dal. L’avocat, Brussel, Larcier, 2014, (597) 609 met verwijzing naar het Verslag Ch. Van Reepinghen. Arbeidsh. Gent 11 maart 2013, NJW 2014, 229.

LARCIER

1201


RABG 2014/17

PROCESRECHT

Hoger beroep Arbeidsh. Gent 6 juni 2014

Rechtsmiddelen – Gerechtelijk recht en cassatie – Hoger beroep – Termijn hoger beroep – Overmacht – Beoordeling Het vonnis inzake een beroep tegen een beslissing van een bureau voor juridische bijstand moet, conform artikel 792, tweede lid jo. artikelen 508/16 en 704, § 2 Ger.W., met een gerechtsbrief aan de partijen ter kennis worden gebracht. Het hoger beroep tegen die beslissing moet conform artikel 1051 Ger.W. worden ingesteld binnen de maand te rekenen vanaf de kennisgeving van dit vonnis. Deze termijn begint te lopen vanaf de eerste dag die volgt op die waarop de brief is aangeboden op de woonplaats van de geadresseerde (art. 53bis, 1° Ger.W.) en niet vanaf de datum waarop de geadresseerde de gerechtsbrief op het afhaalpunt afhaalde. De termijn wordt opgeschort zolang overmacht bestaat. Daarvan is alleen sprake wanneer het een situatie betreft die volledig buiten de wil van de appellant gebeurt en die de appellant niet heeft kunnen voorzien noch voorkomen. Het niet begrijpen van de beroepstermijnen kan niet aanvaard worden als overmachtsituatie. (C.V.C./ORDE VAN ADVOCATEN TE DENDERMONDE) (Advocaat: Mr. S. Cools) (…) Na inzage en studie van deze procedurestukken, na op de openbare rechtzitting van 7 maart 2014 de middelen en conclusies van de partijen te hebben gehoord en na beraadslaging, spreekt het arbeidshof Gent, 5de kamer, het hiernavolgende arrest uit. 1. RELEVANTE FEITEN 1.1. Uit de voorliggende overtuigingsstukken, en meer in het bijzonder de brief die Mr. Virginie Cottyn (advocaat te Lede) op 26 oktober 2010 aan C.V.C. richtte, blijkt dat C.V.C. op 6 oktober 2010 Mr. Virginie Cottyn consulteerde i.v.m. het eventueel opstarten van een tucht- en/of strafrechtelijke procedure tegen zijn voormalige advocaat, Mr. V.O. Op 26 oktober 2010 richtte Mr. Virginie Cottyn een brief aan C.V.C. waarin zij hem op gemotiveerde wijze afraadde een klacht met burgerlijke partijstelling neer te leggen tegen Mr. V.O. 1.2. Naar eigen zeggen bood C.V.C. zich vervolgens op 5 november 2010 aan bij het bureau voor juridische bijstand van de Orde van Advocaten te Dendermonde. Het blijft tot op heden onduidelijk waarom C.V.C. de toewijzing van een pro deo-advocaat aan het bureau voor juridische bijstand vroeg: de Orde van Advocaten te Dendermonde blijft erbij dat C.V.C. een pro deo-advocaat wenste om een proce-

1202

LARCIER


PROCESRECHT

RABG 2014/17

dure tegen Mr. V.O. te voeren, terwijl C.V.C. volhoudt dat hij een pro deo-advocaat vroeg in het kader van een gans ander probleem. Hoe dan ook, het bureau voor juridische bijstand van de Orde van Advocaten te Dendermonde weigerde in het kader van de juridische tweedelijnsbijstand een pro deo-advocaat aan te wijzen om de belangen van C.V.C. te verdedigen. Deze weigering gebeurde mondeling. 2. PROCEDURALE VOORAFGAANDEN 2.1. DE PROCEDURE IN EERSTE AANLEG 2.1.1. C.V.C. kon zich niet verzoenen met de hiervoor vernoemde mondelinge beslissing van het bureau voor juridische bijstand van de Orde van Advocaten te Dendermonde en tekende tegen deze beslissing in overeenstemming met artikel 508/16 van het Gerechtelijk Wetboek beroep aan met een verzoekschrift dat hij op 14 december 2010 neerlegde op de griffie van de arbeidsrechtbank Dendermonde, afdeling Dendermonde. 2.1.2. Met een vonnis van 14 mei 2013 verklaarde de 4de kamer van de arbeidsrechtbank Dendermonde, afdeling Dendermonde, de vordering van C.V.C. ontvankelijk maar ongegrond. De arbeidsrechtbank veroordeelde de Orde van Advocaten te Dendermonde tot het betalen van de gerechtskosten. De griffier bracht het vonnis met een gerechtsbrief van 17 mei 2013 aan de partijen ter kennis. 2.2. DE PROCEDURE IN HOGER BEROEP 2.2.1. Met een verzoekschrift dat hij op 28 juni 2013 neerlegde op de griffie van het arbeidshof Gent, afdeling Gent, tekende C.V.C. hoger beroep aan tegen het hiervoor vermelde vonnis van de arbeidsrechtbank Dendermonde, afdeling Dendermonde, van 14 mei 2013. Het arbeidshof bracht het verzoekschrift tot hoger beroep met een gerechtsbrief van 28 juni 2013 aan de Orde van Advocaten te Dendermonde ter kennis. 2.2.2. Met een beschikking van 4 oktober 2013 regelde het arbeidshof in overeenstemming met artikel 747, § 2 van het Gerechtelijk Wetboek de conclusietermijnen en bepaalde dat de partijen zouden worden gehoord op de openbare rechtszitting van 7 maart 2014. 2.2.3. C.V.C. legde zijn dossier met overtuigingsstukken in overeenstemming met artikel 756 van het Gerechtelijk Wetboek op voorhand op de griffie neer. 2.2.4. Op de openbare rechtszitting van 7 maart 2014 verschenen alle partijen. Het arbeidshof luisterde naar de pleidooien van de partijen en hoorde hen in het bijzonder over de vraag of het hoger beroep van C.V.C. al dan niet tijdig werd aangetekend. Daarna sloot het arbeidshof de debatten en vroeg het openbaar ministerie om advies. Het openbaar ministerie legde op 21 maart 2014 een schriftelijk advies op de griffie neer. Dit schriftelijk advies werd ondertekend door Geert Creemers, substituut-gene-

LARCIER

1203


RABG 2014/17

PROCESRECHT

raal bij het auditoraat-generaal te Gent. Het openbaar ministerie adviseert om het hoger beroep van C.V.C. als laattijdig en dus onontvankelijk af te wijzen. C.V.C. antwoordde nog op dit advies aan de hand van conclusies die hij op 25 april 2014 op de griffie neerlegde. Het arbeidshof nam de zaak op 2 mei 2014 in beraad. (…) 4. ONTVANKELIJKHEID VAN HET HOGER BEROEP 4.1. Uit de stukken van het dossier blijkt dat het bestreden vonnis in overeenstemming met artikel 792, tweede lid van het Gerechtelijk Wetboek met een gerechtsbrief van 17 mei 2013 aan C.V.C. ter kennis werd gebracht. Bij zijn verzoekschrift tot hoger beroep voegde C.V.C. een document dat werd afgeleverd door bpost en waaruit blijkt dat de gerechtsbrief met het aangevochten vonnis op 21, 22 en 23 mei 2013 door de postdiensten op de woonplaats van C.V.C. werd aangeboden. C.V.C. was telkenmale niet thuis. Uiteindelijk liet de postbode op 23 mei 2013 een bericht op de woonplaats van C.V.C. achter dat de gerechtsbrief kon afgehaald worden in het afhaalpunt Delhaize Humbeek. Op 28 mei 2014 haalde C.V.C. de gerechtsbrief in het afhaalpunt Delhaize Humbeek af. 4.2. Artikel 1051 van het Gerechtelijk Wetboek bepaalt dat de termijn om hoger beroep aan te tekenen één maand is, te rekenen vanaf de betekening van het vonnis of de kennisgeving ervan overeenkomstig artikel 792, tweede en derde lid van het Gerechtelijk Wetboek. Artikel 792, tweede alinea van het Gerechtelijk Wetboek bepaalt dat in afwijking van artikel 792, eerste alinea van het Gerechtelijk Wetboek, voor de zaken opgesomd in artikel 704, § 2 van het Gerechtelijk Wetboek de griffier binnen de 8 dagen het vonnis met een gerechtsbrief ter kennis van de partijen brengt. Eén van de zaken opgesomd in artikel 704, § 2 van het Gerechtelijk Wetboek betreft de in artikel 508/16 van het Gerechtelijk Wetboek opgesomde zaken, nl. de beroepen tegen beslissingen van de bureaus voor juridische bijstand. Het vonnis inzake een beroep tegen een beslissing van een bureau voor juridische bijstand moet dus door de arbeidsgerechten in overeenstemming met artikel 792, tweede alinea met een gerechtsbrief aan de partijen ter kennis worden gebracht. Het hoger beroep tegen een vonnis inzake een beroep tegen een beslissing van een bureau voor juridische bijstand moet dus in overeenstemming met artikel 1051 van het Gerechtelijk Wetboek worden aangetekend binnen de maand te rekenen vanaf de kennisgeving van dit vonnis. 4.3. De termijn voor hoger beroep begint in beginsel te lopen vanaf de betekening van de beslissing aan de persoon of aan de woonplaats (art. 57 Ger.W.). Wanneer de kennisgeving is gebeurd bij gerechtsbrief begint de termijn te lopen vanaf de eerste dag die volgt op die waarop de brief is aangeboden op de woonplaats van de geadresseerde (art. 53bis, 1° Ger.W.).

1204

LARCIER


PROCESRECHT

RABG 2014/17

In tegenstelling tot wat C.V.C. meent, is het dus niet de datum waarop hij uiteindelijk de gerechtsbrief op het afhaalpunt Delhaize Humbeek afhaalde die de beroepstermijn doet lopen, maar wel de aanbieding van de gerechtsbrief door de postbode aan zijn woonplaats. De gerechtsbrief met het aangevochten vonnis werd op 23 mei 2013 door de postdiensten aangeboden op de woonplaats van C.V.C. Dit betekent dat de beroepstermijn van één maand voor C.V.C. begon te lopen daags na 23 mei 2013, nl. op 24 mei 2011. De beroepstermijn verstreek op 24 juni 2013. C.V.C. stelde evenwel pas hoger beroep in met een verzoekschrift dat hij op 28 juni 2013 neerlegde op de griffie van dit arbeidshof, m.a.w, buiten de termijn van één maand. 4.4. C.V.C. voert thans aan dat hij de regels i.v.m. de beroepstermijnen niet vindt en er niet echt iets van begrijpt. Algemeen wordt aanvaard dat de bevrijdende werking van overmacht een termijn verlengt die de wet toekent om een handeling te verrichten, in het voordeel van de partij die wegens overmacht die handeling onmogelijk kon verrichten tijdens het geheel of een gedeelte van die termijn. Aangezien die termijn wordt opgeschort zolang de overmacht bestaat, begint deze termijn pas opnieuw te lopen zodra de overmacht ophoudt te bestaan (Cass. 13 januari 2012, P&B 2012, 82). Van een overmachtsituatie die de wettelijke termijn opschort om hoger beroep in te stellen en die ertoe leidt dat het hoger beroep dat na het verstrijken van de wettelijke termijn is ingesteld, toch ontvankelijk is, kan evenwel alleen sprake zijn wanneer het een situatie betreft die volledig buiten de wil van de appellant gebeurt en die de appellant niet heeft kunnen voorzien noch voorkomen (Cass. 8 april 2009, Arr.Cass. 2009, 1010). C.V.C. toont niet aan dat hij in de absolute onmogelijkheid verkeerde om tijdig hoger beroep aan te tekenen. Het niet begrijpen van de beroepstermijnen kan niet aanvaard worden als overmachtsituatie die de termijn om hoger beroep in te stellen doet opschorten. 4.5. Dit betekent dat het hoger beroep laattijdig en dus onontvankelijk is. Over de grond van de zaak, namelijk of de eerste rechter al dan niet terecht de weigeringsbeslissing van het bureau voor juridische bijstand van de Orde van Advocaten te Dendermonde bevestigde, kan het arbeidshof bijgevolg geen uitspraak doen. OM DEZE REDENEN, HET ARBEIDSHOF, spreekt recht op tegenspraak; stelt vast dat de wet van 15 juni 1935 op het gebruik der talen in gerechtszaken en in het bijzonder artikel 24 van deze wet, werden gerespecteerd; verwerpt alle andere, ruimere of strijdige conclusies; verklaart het hoger beroep van C.V.C. tegen het vonnis van de arbeidsrechtbank

LARCIER

1205


RABG 2014/17

PROCESRECHT

Dendermonde, afdeling Dendermonde, 4de kamer, van 14 mei 2013 (AR nr. 10/3010/A) laattijdig en dus onontvankelijk; (…) Waar aanwezig waren: Ph. Descamps, raadsheer als voorzitter; Ch. Temmerman, plv. raadsheer in sociale zaken, benoemd als werkgever; D. Schaillée, raadsheer in sociale zaken, benoemd als werknemer-bediende.

Cassatieberoep Cass. 26 juni 2014

Rechtsmiddelen – Gerechtelijk recht en cassatie – Cassatieberoep in belastingzaken – Overige – Tergend en roekeloos – Gevolg Het cassatieberoep dat verkeerd wordt gericht tegen de rechtsvoorganger van de hervattende partij en dat de verweerder noopte tot het maken van verdedigingskosten, is tergend en roekeloos en geeft aanleiding tot een veroordeling tot vergoeding van de schade. (M.M./VLAAMS GEWEST) (Advocaten: Mr. M. Maus, Mr. M. Zagheden en Mr. A. De Bruyn) I. RECHTSPLEGING VOOR HET HOF Bij verzoekschriften overeenkomstig artikel 1093, derde lid Gerechtelijk Wetboek, die aan dit arrest zijn gehecht en ervan deel uitmaken, vordert de verweerder, nadat hij zijn memories van antwoord binnen de bij artikel 1093, eerste lid Gerechtelijk Wetboek termijn heeft doen betekenen, dat de cassatieberoepen van de eiser worden afgewezen als niet-ontvankelijk en dat de eiser wordt veroordeeld tot de kosten en tot schadevergoeding wegens tergend en roekeloos cassatieberoep. Advocaat-generaal André Van Ingelgem heeft op 28 april 2014 een schriftelijke conclusie neergelegd. Raadsheer Beatrijs Deconinck heeft verslag uitgebracht. Advocaat-generaal André Van Ingelgem heeft geconcludeerd. II. BESLISSING VAN HET HOF Beoordeling Artikel 1093, derde lid Gerechtelijk Wetboek 1. De verweerder, die zijn antwoord binnen de voorgeschreven termijn heeft doen betekenen, kan krachtens artikel 1093, derde lid Gerechtelijk Wetboek, de zaak inleiden door overlegging van het betekende verzoekschrift en kan vorderen dat de voorziening wordt afgewezen met veroordeling tot de kosten.

1206

LARCIER


PROCESRECHT

RABG 2014/17

2. De tegen dezelfde beslissing gerichte cassatieberoepen werden aan de verweerder respectievelijk betekend op 14 februari 2013 en op 14 maart 2013 en alsnog niet ter griffie ingediend zoals voorgeschreven door artikel 1079, tweede lid Gerechtelijk Wetboek. De verzoeken tot verwerping van het cassatieberoep en tot veroordeling van de eiser tot de kosten kunnen worden ingewilligd. Tergend en roekeloos cassatieberoep 3. De verweerder vordert in zijn verzoeken overeenkomstig artikel 1093, derde lid Gerechtelijk Wetboek niet alleen de kosten van betekening, maar tevens een schadevergoeding van 2.500 EUR wegens tergend en roekeloos cassatieberoep. 4. Beide cassatieberoepen werden weliswaar betekend, maar niet neergelegd. Zowel het eerste als het tweede cassatieberoep werden respectievelijk op 14 februari en 14 maart 2013 betekend aan en gericht tegen de Belgische Staat, hoewel in het arrest akte was verleend aan de Vlaamse overheid van haar hervatting van geding. 5. Het blijkt niet dat de onregelmatigheid van het cassatieberoep dat wel werd betekend, maar niet neergelegd, tergend en roekeloos is. Gelet op de niet-vermelding van de identiteit van de gedinghervattende partij bij de partij-identificatie in het arrest, blijkt evenmin dat deze onregelmatigheid bij de eerste betekening tergend en roekeloos was. Het tweede cassatieberoep dat andermaal verkeerd wordt gericht tegen de rechtsvoorganger van de hervattende partij en dat de verweerder noopte tot het maken van verdedigingskosten, is tergend en roekeloos en geeft aanleiding tot een veroordeling tot vergoeding van de schade, die kan worden begroot op 2.000 EUR. Dictum Het Hof, Verwerpt de cassatieberoepen. Veroordeelt de eiser tot betaling van een schadevergoeding wegens tergend en roekeloos cassatieberoep van 2.000 EUR en tevens tot de betekeningskosten begroot op 379,87 EUR en op 304,93 EUR. Waar aanwezig waren: E. Dirix, afdelingsvoorzitter als voorzitter; B. Deconinck, A. Smetryns, B. Wylleman en K. Moens, raadsheren; in aanwezigheid van A. Van Ingelgem, advocaat-generaal.

LARCIER

1207


RABG 2014/17

PROCESRECHT

Beslag Cass. 15 mei 2014

Beslag en executie – Uitvoerend beslag – Uitvoerend beslag onder derden – Verklaring derde beslagene – Gevolgen Uit de artikelen 1456 en 1542 Ger.W. volgt dat de beslagrechter over een beoordelings- en matigingsbevoegdheid beschikt en dat hij in uitzonderlijke omstandigheden kan beslissen, ook al heeft de derde-beslagene geen of geen tijdige verklaring afgelegd, hetzij deze sanctie niet op te leggen, hetzij deze te matigen. (R.S.Z./M.V.A.) (Advocaat: Mr. A. De Bruyn) I. RECHTSPLEGING VOOR HET HOF Het cassatieberoep is gericht tegen het arrest van het hof van beroep te Antwerpen van 4 mei 2012. Afdelingsvoorzitter Eric Dirix heeft verslag uitgebracht. Advocaat-generaal Christian Vandewal heeft geconcludeerd. II. CASSATIEMIDDELEN De eiser voert in zijn verzoekschrift dat aan dit arrest gehecht is, twee middelen aan. III. BESLISSING VAN HET HOF Beoordeling Eerste middel Eerste onderdeel 1. De appelrechter oordeelt dat: – de sanctie van artikel 1542 Gerechtelijk Wetboek geen automatische sanctie is; – het wetsartikel uitdrukkelijk vermeldt dat de beslagrechter de derde-beslagene, die zijn verklaring niet of niet tijdig heeft gedaan, schuldenaar “kan” verklaren voor het geheel of een gedeelte van de oorzaken van het beslag; – de feitenrechter op onaantastbare wijze beoordeelt of deze sanctie moet worden toegepast. 2. De appelrechter beantwoordt aldus het in het onderdeel bedoelde verweer. Het onderdeel mist feitelijke grondslag. Tweede onderdeel 3. Krachtens de artikelen 1456 en 1542 Gerechtelijk Wetboek kan de derde-beslagene, die zijn verklaring niet doet binnen 15 dagen na het derdenbeslag, of ze niet met nauwkeurigheid heeft gedaan, tot schuldenaar worden verklaard voor het 1208

LARCIER


PROCESRECHT

RABG 2014/17

geheel of voor een gedeelte van de oorzaken van het beslag, alsmede voor de kosten daarvan. 4. Uit deze bepalingen volgt dat de beslagrechter over een beoordelings- en matigingsbevoegdheid beschikt en dat hij in uitzonderlijke omstandigheden kan beslissen, ook al heeft de derde-beslagene geen of geen tijdige verklaring afgelegd, hetzij deze sanctie niet op te leggen, hetzij deze te matigen. 5. Het onderdeel dat ervan uitgaat dat, wanneer de derde-beslagene geen of geen tijdige verklaring heeft afgelegd, de sanctie steeds dient te worden toegepast tenzij de omstandigheden van de zaak overmacht uitmaken, faalt naar recht. Tweede middel Eerste onderdeel 6. Het bestreden arrest beantwoordt het in het onderdeel bedoelde verweer niet. Het onderdeel is gegrond. Overige grieven De overige grieven kunnen niet leiden tot ruimere cassatie. Dictum Het Hof, Vernietigt het bestreden arrest in zoverre het oordeelt over de kosten. Beveelt dat van dit arrest melding zal worden gemaakt op de kant van het gedeeltelijk vernietigde arrest. Houdt de kosten aan en laat de beslissing daaromtrent over aan de feitenrechter. Verwijst de aldus beperkte zaak naar het hof van beroep te Gent. Waar aanwezig waren: E. Dirix, afdelingsvoorzitter als voorzitter; B. Deconinck, A. Smetryns, K. Mestdagh en K. Moens, raadsheren; in aanwezigheid van Ch. Vandewal, advocaat-generaal.

N o o t Over het facultatieve karakter van de schuldenaarsverklaring bij beslag onder derden Door middel van een beslag onder derden poogt een schuldeiser (bewarend dan wel uitvoerend) beslag te leggen op lichamelijke of onlichamelijke roerende goederen die door een derde aan zijn schuldenaar verschuldigd zouden zijn. In de praktijk is met name het bewarend of uitvoerend beslag in handen van een bank (op de rekeningen van de schuldenaar) een vaak door schuldeisers aangezocht instrument bij de invordering van openstaande schulden.

LARCIER

1209


RABG 2014/17

PROCESRECHT

Het beslag onder derden brengt de onbeschikbaarheid van de getroffen schuldvordering(en) teweeg en resulteert in een afgifteverbod in hoofde van de derde-beslagene52. Daarnaast is de derde-beslagene overeenkomstig artikel 1452 Ger.W. gehouden om binnen de 15 dagen na het derdenbeslag, verklaring te doen van de sommen of zaken die het voorwerp zijn van het beslag. Deze verklaring van derde-beslagene moet alle dienstige gegevens bevatten die nodig zijn voor de vaststelling van de rechten van de partijen. Het betreft hier o.m. de oorzaken en het bedrag van de schuld, informatie omtrent de opeisbaarheid en/of eventuele betalingsmodaliteiten, dan wel de bevestiging door de derde-beslagene dat hij geen schuldenaar (meer) is53. Het afleggen van deze verklaring van derde-beslagene is zowel in het kader van een bewarend als een uitvoerend beslag vereist54. Daarentegen wordt in de rechtspraak wel aanvaard dat bij een omzetting van een bewarend beslag onder derden naar een uitvoerend geen nieuwe verklaring nodig is, aangezien er in zulk geval geen sprake is van een nieuw beslag55. Werd de verklaring evenwel niet (tijdig) of onnauwkeurig afgelegd, dan kan de beslagrechter de derde-beslagene geheel of ten dele schuldenaar verklaren van de oorzaken en de kosten van het beslag, onverminderd de kosten van de tegen hem ingestelde procedure56. Door de schuldenaarsverklaring zal de derde-beslagene op dezelfde wijze en tot dezelfde schuld gehouden zijn als de beslagen schuldenaar. De derde-beslagene wordt als het ware toegevoegd als schuldenaar van de beslaglegger en dit in dezelfde rang als de beslagen schuldenaar57. In de rechtspraak en de rechtsleer bestaat er onenigheid omtrent de benoeming van de concrete aard van de schuldenaarsverklaring; waar DIRIX en BROECKX gewag maken van een wettelijke solidariteit58, beargumenteert VANDENBOGAERDE uitvoerig dat het hier louter een eenvoudige algehele gehoudenheid zou betreffen59. Wanneer de beslaglegger (nog) niet over een uitvoerbare titel beschikt ten aanzien van zijn (oorspronkelijke) schuldenaar, zal hij de derde-beslagene in voorkomend geval enkel schuldenaar kunnen laten verklaren voor de oorzaken en kosten van het beslag. De derde-beslagene is immers maar gehouden tot dezelfde schuld als de oorspronkelijke schuldenaar. Om een veroordeling tot deze bedragen te verkrijgen zal de beslaglegger dan nog een uitvoerbare titel moeten voorleggen. Bij een uitvoerend

52. 53. 54. 55. 56. 57. 58. 59.

Art. 1451 Ger.W. (bewarend derdenbeslag) en art. 1540 Ger.W. (uitvoerend derdenbeslag); zie verder ook E. DIRIX en K. BROECKX, Beslag in APR, Mechelen, Kluwer, 2010, p. 493-495 en 506. Art. 1452, tweede lid Ger.W. Art. 1539, vierde lid Ger.W. Cf. o.m. Beslagr. Antwerpen 29 november 1979, JT 1981, 504; Beslagr. Kortrijk 29 juni 1987, RW 1989-90, 305 en Gent 12 september 1995, P&B 1996,128. Art. 1456 Ger.W. (bewarend derdenbeslag) en art. 1542 Ger.W. (uitvoerend derdenbeslag). E. DIRIX en K. BROECKX, Beslag in APR, Mechelen, Kluwer, 2010, 493-495 en 506. Ibid., 500; vgl. Cass. 20 mei 2010, TBBR 2012, 257 et seq. waar er sprake is van een gehoudenheid “in solidum”. M. VANDENBOGAERDE, “De verbintenisrechtelijke aard van de schuldenaarsverklaring revisited” (noot onder Cass. 20 mei 2010), TBBR 2012, 266.

1210

LARCIER


PROCESRECHT

RABG 2014/17

beslag onder derden zal een schuldenaarsveroordeling dan natuurlijk wel meteen gevorderd kunnen worden60. De verbintenis van de derde-beslagene die schuldenaar werd verklaard, is alleszins accessoir. Dit impliceert dat een kwijtschelding aan de (oorspronkelijke) schuldenaar ook aan de derde-beslagene ten goede komt. Omgekeerd is dit logischerwijze niet het geval61. De schuldenaarsverklaring (of -veroordeling) betreft een facultatieve sanctie (“kan”) en de beslagrechter beschikt daarenboven over een matigingsrecht (“voor het geheel of voor een gedeelte”)62. In de rechtspraak wordt veelvuldig gewezen op het feit dat de strengheid van deze sanctie verantwoord is wanneer de derde-beslagene door bedrog, kwade trouw of schuldig verzuim de goederen van de beslagen schuldenaar aan het pand van zijn schuldeisers poogt te onttrekken63. Ook de rechtsleer benadrukt dat de sanctie moet worden opgelegd telkens de handelwijze van de derde-beslagene ertoe strekt de figuur van het beslag onder derden te frustreren64. Het komt de beslagrechter dan ook toe om op basis van de concrete feitelijke omstandigheden65 te oordelen of deze sanctie al dan niet moet worden opgelegd66. Door middel van het geannoteerde arrest heeft het Hof van Cassatie het facultatieve karakter van de sanctie van de schuldenaarsverklaring (of -veroordeling) nogmaals benadrukt. In het bestreden arrest waartegen cassatieberoep was ingesteld, had het hof van beroep te Antwerpen (terecht) geoordeeld dat de sanctie van de schuldenaarsverklaring (of -veroordeling) zoals bepaald in artikel 1542 Ger.W. (uitvoerend beslag onder derden) geen automatische sanctie betreft. Eén van de cassatiemiddelen ging daarentegen uit van het standpunt dat de sanctie van de schuldenaarsverklaring (of -veroordeling) steeds moet worden toegepast wanneer de derde-beslagene geen (tijdige) verklaring heeft afgelegd, tenzij er overmacht kan worden aangetoond. Eiseres in cassatie heeft zich in dat verband (allicht) laten inspireren door de stelling die her en der opduikt in rechtspraak67 en rechtsleer68 en die erin bestaat dat het 60.

61. 62.

63. 64. 65. 66. 67. 68.

K. WAGNER, “De schuldenaarsverklaring bij laattijdige of onnauwkeurige verklaring van de derde beslagene”, RABG 2005, 320 en E. DIRIX en K. BROECKX, Beslag in APR, Mechelen, Kluwer, 2010, randnr. 802. M. VANDENBOGAERDE, “De verbintenisrechtelijke aard van de schuldenaarsverklaring revisited” (noot onder Cass. 20 mei 2010), TBBR 2012, 266. Raadpleeg o.m. K. WAGNER, “De schuldenaarsverklaring bij laattijdige of onnauwkeurige verklaring van de derde beslagene”, RABG 2005, 315; E. DIRIX en K. BROECKX, Beslag in APR, Mechelen, Kluwer, 2010, randnr. 801 en B. VAN DEN BERGH, “De schuldenaarsverklaring van de derde-beslagene als private burgerlijke straf”, TBBR 2013-14, 225. Zie o.m. Cass. 16 februari 1984, Pas. 1984, I, p. 690 en Brussel 11 januari 2002, JT 2002, 735. E. DIRIX en K. BROECKX, Beslag in APR, Mechelen, Kluwer, 2010, 499. Het betreft hier een feitelijke en zodoende onaantastbare beoordeling: Cass. 3 december 1990, Arr.Cass. 1990-91, 365. B. VAN DEN BERGH, “De schuldenaarsverklaring van de derde-beslagene als private burgerlijke straf”, TBBR 2013-14, 225. Cf. o.m. Antwerpen 16 september 2003, Huur 2005, 85 en Antwerpen 23 mei 2007, P&B 2008, 43. Cf. o.m. K. BROECKX, “Verklaring van derde-beslagene”, NJW 2009, 129-130 en B. VAN DEN BERGH, “De schuldenaarsverklaring van de derde-beslagene als private burgerlijke straf”, TBBR 2013-14, 225.

LARCIER

1211


RABG 2014/17

PROCESRECHT

(tijdig) afleggen van de verklaring van derde-beslagene een resultaatsverbintenis betreft en derhalve enkel overmacht van de derde zou kunnen exonereren. Eén en ander doet natuurlijk geen afbreuk aan het facultatieve karakter van de sanctie van de schuldenaarsverklaring (of -veroordeling). Het Hof benadrukte in het geannoteerde arrest dan ook dat de beslagrechter over een beoordelings- en matigingsbevoegdheid beschikt en dat hij in uitzonderlijke omstandigheden zelfs kan beslissen om de sanctie niet op te leggen ook al heeft de derde-beslagene geen (tijdige) verklaring afgelegd. In die zin oordeelde het Hof dan ook: “Het middel dat ervan uitgaat dat wanneer de derde-beslagene geen of geen tijdige verklaring heeft afgelegd, de sanctie steeds dient te worden toegepast tenzij de omstandigheden van de zaak overmacht uitmaken, faalt naar recht.” De beslagrechter zal aldus te allen tijde, steunend op de concrete feitelijke omstandigheden (zoals bv. de afwezigheid van schade of kwade trouw), kunnen beslissen om de sanctie van de schuldenaarsverklaring (of -veroordeling) niet op te leggen, dan wel te matigen. Stijn VAN SCHEL Assistent VUB Advocaat

Mededeling van de stukken Cass. 12 mei 2014

Rechtspleging – Behandeling van de zaak – Mededeling van de stukken – Laattijdige mededeling van conclusies – Gevolg De stukken moeten aan de tegenpartij worden meegedeeld binnen de termijn die is vastgesteld voor de neerlegging van de conclusies en ten laatste tegelijk met de mededeling ervan; daaruit volgt niet dat het ontbreken van de mededeling van de conclusies, of de laattijdige mededeling ervan, tot gevolg heeft dat de stukken worden geweerd die regelmatig aan de tegenpartij werden meegedeeld binnen de termijn die is vastgesteld voor het neerleggen van de conclusie. (V.V./ORDRE FRANÇAIS DES AVOCATS DU BARREAU DE BRUXELLES) (Advocaat: Mr. P.A. Foriers) I. La procédure devant la Cour Le pourvoi en cassation est dirigé contre l’arrêt rendu le 21 novembre 2012 par la cour du travail de Bruxelles. Le 24 février 2014, l’avocat général Jean Marie Genicot a déposé des conclusions au greffe. Le président de section Albert Fettweis a fait rapport et l’avocat général Jean Marie Genicot a été entendu en ses conclusions. 1212

LARCIER


PROCESRECHT

RABG 2014/17

II. Le moyen de cassation Le demandeur présente un moyen libellé dans les termes suivants: Dispositions légales violées: – articles 1319, 1320 et 1322 du Code civil; – articles 737, 740, 745, 747, § 2, alinéa 6, 748 et 756bis, spécialement alinéa 1er, du Code judiciaire; – principe général du droit relatif au respect des droits de la défense. Décisions et motifs critiqués Après avoir écarté des débats les conclusions déposées par ou pour le demandeur le 2 février 2012 et le 22 mai 2012, l’arrêt attaqué écarte des débats les pièces reprises à l’inventaire de ces conclusions et non reprises à l’inventaire joint aux conclusions régulièrement déposées le 20 septembre 2011. L’arrêt attaqué fonde sa décision sur les motifs qu’il indique sub III.A “Demande d’écartement des conclusions” et, plus particulièrement, sur les considérations suivantes: “Il n’est pas contesté que les conclusions déposées le 2 février 2012 niant été communiquées à la partie adverse que deux semaines environ après cette date et que les conclusions déposées le 22 mai 2012 n’ont pas été communiquées à la partie adverse. Ces conclusions doivent être écartées des débats puisque l’article 747 du Code judiciaire impose à la fois la remise au greffe et l’envoi à la partie adverse. La circonstance que, s’agissant des conclusions du 2 février 2012, le bureau d’assistance judiciaire aurait pu formuler une demande d’écartement des débats dans les conclusions qu’il avait la possibilité de déposer jusqu’au 2 avril 2012, est sans incidence sur l’écartement des conclusions communiquées tardivement dès lors qu’en règle l’écartement ne doit pas être demandé mais est ordonné d’office par le juge. Il y a dès lors lieu d’écarter des débats les conclusions déposées le 2 février 2012 et le 22 mai 2012. Il en est de même des pièces non reprises à l’inventaire joint aux conclusions régulièrement déposées le 20 septembre 2011.” Griefs 1. En vertu de l’article 745 du Code judiciaire, toutes conclusions sont adressées à la partie adverse ou à son avocat, en même temps qu’elles sont remises au greffe. En vertu de l’article 747, § 2, alinéa 6, du Code judiciaire, sans préjudice de l’application des exceptions prévues à l’article 748, § 1er et 2, les conclusions qui sont remises au greffe ou envoyées à la partie adverse après l’expiration des délais sont d’office écartées des débats. Lorsqu’en application de la disposition précitée le juge détermine des délais pour conclure, la remise des conclusions au greffe et leur envoi simultané à la partie adverse doivent avoir lieu dans le délai fixé. La seule remise des conclusions au greffe

LARCIER

1213


RABG 2014/17

PROCESRECHT

sans envoi concomitant à la partie adverse ne satisfait pas aux exigences de la loi. En pareil cas, il s’impose au juge d’écarter les conclusions tardivement adressées, même si elles ont été déposées au greffe dans le délai. 2. Il en va autrement des pièces. En vertu de l’article 737 du Code judiciaire, la communication des pièces inventoriées a lieu par le dépôt des pièces au greffe ou à l’amiable. En vertu de l’article 740 du Code judiciaire, tous mémoires, notes ou pièces non communiqués au plus tard en même temps que les conclusions ou, dans le cas de l’article 735, avant la clôture des débats, sont écartés d’office des débats. Il résulte de ces dispositions que si les pièces doivent être communiquées avant l’expiration du délai pour conclure, le dépôt des pièces au greffe vaut communication. Le seul dépôt des pièces au greffe dans le délai sans envoi concomitant à la partie adverse satisfait donc aux exigences de la loi. 3. Il suit, pour le surplus, tant des articles 737 et 740 du Code judiciaire que du principe général du droit relatif aux droits de la défense qu’une partie peut faire usage de pièces pour autant qu’elle les ait communiquées conformément à l’article 737 du Code judiciaire dans le délai prévu pour le dépôt et la communication des conclusions, mais sans que cette exigence implique que cette partie doive conclure sur ces pièces. L’absence ou l’écartement d’office des conclusions n’emporte d’ailleurs pas l’interdiction de plaider (art. 756bis, alinéa 1er, C. jud.). Première branche 4. Dans la mesure où il doit être lu comme considérant qu’il y a lieu d’écarter les pièces visées à l’inventaire des conclusions déposées au greffe les 2 février et 22 mai 2012 et non reprises à l’inventaire joint aux conclusions régulièrement déposées le 20 septembre 2011, au motif qu’il y a lieu d’écarter des débats les conclusions déposées au greffe les 2 février et 22 mai 2012 mais tardivement adressées à la partie adverse, l’arrêt attaqué lie le dépôt et l’usage de pièces au dépôt et à l’usage de conclusions alors que ceux-ci sont soumis à des régimes distincts. Il viole ainsi toutes les dispositions du Code judiciaire visées au moyen et le principe général du droit relatif aux droits de la défense. Deuxième branche 5. Il résulte du dossier de la procédure que les pièces reprises à l’inventaire des conclusions déposées le 2 février 2012 et le 22 mai 2012 ont été déposées au greffe en même temps que celles-ci et donc avant l’expiration du délai pour conclure. Il résulte en effet d’un papier du greffe agrafé au dossier de la procédure ainsi que de la lettre de maître v. N du 28 mars 2012 adressée au greffe de la cour du travail de Bruxelles que des conclusions et un dossier de pièces ont été déposés par maître v. N pour [le demandeur] le 2 février 2012. Il résulte également de l’inventaire du dossier de la procédure que des conclusions et un dossier de pièces ont été déposés par maître v. N pour [le demandeur] le 22 mai 2012.

1214

LARCIER


PROCESRECHT

RABG 2014/17

6. Dans la mesure où il doit être lu comme considérant que les pièces nouvelles du demandeur doivent être écartées au motif qu’elles n’auraient pas été communiquées ou qu’elles auraient été communiquées tardivement alors qu’elles avaient été déposées au greffe par le demandeur en même temps que ses conclusions et donc avant l’expiration du délai pour conclure et que ce dépôt au greffe valait communication, l’arrêt attaqué viole les articles 737 et 740 du Code judiciaire et, pour autant que de besoin méconnaît le principe général du droit relatif au respect des droits de la défense. Troisième branche 7. A tout le moins, s’il doit être lu comme ayant considéré que le demandeur n’avait pas déposé au greffe ses pièces nouvelles visées à l’inventaire de ses conclusions déposées les 2 février et 22 mai 2012, alors que ce dépôt apparaît des pièces du dossier de la procédure visées à la deuxième branche, l’arrêt attaqué, qui refuse de lire dans ces pièces une énonciation qui s’y trouve, viole la foi qui leur est due en leur attribuant une portée inconciliable avec leurs termes (violation des art. 1319, 1320 et 1322 C. civ.). III. La décision de la Cour Quant à la première branche En vertu de l’article 737 du Code judiciaire, la communication des pièces a lieu par leur dépôt au greffe, où les parties les consulteront sans déplacement, ou peut être faite à l’amiable. Hormis le cas prévu à l’article 735, le juge doit, en vertu de l’article 740 de ce code, écarter d’office des débats tous mémoires, notes ou pièces qui n’ont pas été communiqués au plus tard en même temps que les conclusions, sauf si la partie contre laquelle ces pièces sont opposées a consenti au dépôt ou s’il est fait application de l’article 748, § 2, du même code. L’article 747, § 2, alinéa 6, du même code dispose en sa première phrase que, sans préjudice de l’application des exceptions prévues à l’article 748, § 1er et 2, les conclusions qui sont remises au greffe ou envoyées à la partie adverse après l’expiration des délais sont d’office écartées des débats. Il résulte de l’ensemble de ces dispositions que les pièces doivent être communiquées à la partie adverse dans le délai fixé pour le dépôt des conclusions et, au plus tard, en même temps que la communication de celles-ci. Il ne s’en suit pas que le défaut de communication des conclusions, ou leur communication tardive, entraîne l’écartement des pièces qui ont été régulièrement communiquées à la partie adverse dans le délai fixé pour le dépôt des conclusions. L’arrêt, qui écarte les pièces qui ont été déposées au greffe les 2 février et 22 mai 2012, soit dans les délais fixés pour conclure, et qui n’ont pas été reprises à l’inventaire joint aux conclusions déposées le 20 septembre 2011, au seul motif que les conclusions déposées les 2 février et 22 mai 2012 doivent être écartées des débats

LARCIER

1215


RABG 2014/17

PROCESRECHT

pour avoir été communiquées tardivement, ou ne pas l’avoir été, à la partie adverse, viole les dispositions légales précitées. Le moyen, en cette branche, est fondé. Sur les autres griefs: Il n’y a pas lieu d’examiner les autres branches du moyen, qui ne sauraient entraîner une cassation plus étendue. Par ces motifs, La Cour Casse l’arrêt attaqué, sauf en tant qu’il reçoit l’appel principal; Ordonne que mention du présent arrêt sera faite en marge de l’arrêt partiellement cassé; Réserve les dépens pour qu’il soit statué sur ceux-ci par le juge du fond; Renvoie la cause, ainsi limitée, devant la cour du travail de Mons. Où siégeaient: A. Fettweis, président de section; M. Regout, M. Delange, M.-Cl. Ernotte et S. Geubel, conseillers; en présence de J.M. Genicot, avocat général.

Conclusions de M. l’avocat général J.M. Genicot. Sur le moyen dans sa première branche 1. Le régime de la communication des conclusions Tel qu’il résulte des articles 745 et 747, § 2, alinéa 6, du Code judiciaire, ce régime implique qu’elles soient non seulement remises au greffe mais également envoyées à la partie adverse avant l’expiration des délais fixés, sous peine d’être écartées d’office des débats, en cas de manquement à l’une ou à l’autre de ces deux formalités indispensables. Il n’y a donc “communication” de conclusions au sens judiciaire du terme que si elles rencontrent la double condition d’être déposées au greffe et envoyées à la partie adverse et ce, dans les délais requis. Il s’ensuit ainsi que des conclusions déposées utilement au greffe mais cependant adressées tardivement à la partie adverse, ne satisfont pas à l’exigence de communication et sont écartées des débats. 2. Le régime de la communication des pièces Ce régime semble d’emblée différent comme le rappelle à juste titre le demandeur. L’article 737 du Code judiciaire dispose en effet que la communication des pièces inventoriées a lieu par le dépôt des pièces au greffe ou à l’amiable. En précisant en son alinéa 2 que “cette communication peut aussi être faite à l’amiable sans forma-

1216

LARCIER


PROCESRECHT

RABG 2014/17

lité”, cet article n’impose plus à l’égard des pièces une double obligation de dépôt au greffe et de communication à l’adversaire, mais ouvre la possibilité d’une alternative: le dépôt au greffe ou l’envoi amiable. On pourrait effectivement conclure de la divergence de ces régimes que, comme dans le cas d’espèce, le dépôt des pièces au greffe dans les délais rend leur “communication” valable, même si les conclusions bien que régulièrement déposées dans les délais ont été communiquées tardivement à l’adversaire, l’écartement des conclusions n’impliquant donc pas celles desdites pièces. Une raison cependant me paraît permettre d’en douter. 3. Article 740 du Code judiciaire En effet, l’article 740 du Code judiciaire dispose que: “Tous mémoires, notes ou pièces non communiqués au plus tard en même temps que les conclusions, ou dans le cas de l’article 735, avant la clôture des débats, sont écartées d’office des débats.” Ainsi, lorsque le calendrier des conclusions est fixé sur base l’article 747 du Code judiciaire, une pièce, une note ou un mémoire doivent être “communiqués” au plus tard “en même temps” que les conclusions. Certes l’expression “en même temps que les conclusions” fait référence à un critère strictement temporel d’une certaine simultanéité en le distinguant du mode de communication réservé aux conclusions et dont on pourrait penser à première vue que si le législateur avait voulu s’y référer, il l’aurait vraisemblablement exprimé sous des expressions telles que “de la même manière que les conclusions” ou même “avec les conclusions”. Néanmoins, à y regarder de plus près, pour fixer la date ultime de la communication desdites pièces, l’article 740 précité, m’apparaît bien s’en remettre à la seule notion communication tant des pièces que des conclusions, et non au seul dépôt de ces dernières puisqu’il précise en effet que “tous mémoires, notes et pièces non communiqués au plus tard en même temps que les conclusions (…) sont écartés d’office des débats” (le M.P. souligne). Ainsi l’examen de la “ponctualité” de la communication des pièces suppose donc à tout le moins l’existence d’une communication des conclusions à laquelle elle se réfère rationae temporis. Or la communication de conclusions au sens du Code judiciaire n’est satisfaite et n’existe donc légalement que par la conjonction de deux formalités distinctes, à savoir la remise au greffe et l’envoi à l’adversaire. A défaut de l’une ou de l’autre, et donc en cas d’envoi tardif de conclusions à l’adversaire, il n’y a donc pas de “communication” des conclusions au sens des articles précités, en sorte que, cette absence prive de référence utile l’examen de la régularité rationae temporis de la communication des pièces. Du point de vue de leurs “communications” respectives, le sort des pièces, notes et mémoires m’apparaît donc bien lié à la régularité de la communication des conclusions.

LARCIER

1217


RABG 2014/17

PROCESRECHT

Il ressort en outre des travaux parlementaires une volonté non équivoque d’établir “une complète harmonisation entre mémoire, notes et pièces et le régime instauré pour les conclusions, y compris celles qui devront être prises suite à la nouvelle situation” (Doc. parl., Sénat, sess. extr. 1991-1992, 301-2, p. [59].) 4. Appréciation de cette approche au regard de l’arrêt de la Cour du 12 décembre 2011 (Cass., 12 décembre 2011, RG [S].10.0179.N, Pas., 2011, n° 680.) Cet arrêt décide que l’article 740 du Code judiciaire “ne requiert pas que les pièces soient communiquées de la même manière que les conclusions ou soient déposées conjointement avec celles-ci”. Il suffit en effet selon cet article qu’elles soient communiquées et donc, soit déposées au greffe soit envoyées à l’adversaire “au plus tard en même temps que les conclusions”. Il ressort cependant des faits que cette cause se développe dans le contexte d’une communication régulière et non tardive des conclusions. En conséquence, même s’il “suffit que les pièces soient communiquées avant l’expiration du délai pour conclure” (B. BIEMAR, H. BOULARBAH, F. LAUNE et C. MARQUET, “L’instruction de la cause et les incidents”, in Actualités en droit judiciaire, sous la direction de H. BOULARBAH et F. GEORGES, CUP, Larcier, 2013, vol. 145, p. 220), il me paraît difficile de déduire de cet arrêt de la Cour du 12 décembre 2011 que des pièces puissent être retenues lorsqu’elles ont trait à des conclusions non régulièrement communiquées. 5. En résumé Nonobstant leur différence de régime que relève à juste titre le demandeur, j’incline à penser que la corrélation temporelle que fait l’article 740 du Code judiciaire entre les dates de communication des pièces et des conclusions qui les inventorient, suppose que, pour être acceptée, la communication des pièces corresponde rationae temporis à celle des conclusions, laquelle implique, en règle, à la fois leur dépôt au greffe et leur envoi à l’adversaire dans les délais requis. A défaut de l’une ou de l’autre de ces deux dernières formalités les conclusions sont écartées et partant, puisqu’on ne peut dès lors plus parler de “communication” de conclusions, les pièces ne peuvent, par hypothèse, être considérées avoir été communiquées en même temps que les conclusions. Elles doivent donc à mon avis suivre le même sort et, tout comme ces dernières, être écartées des débats. Le moyen qui soutient le contraire m’apparaît dès lors manquer en droit. Quant à la deuxième branche Il ressort de la réponse à la première branche que contrairement à ce qu’affirme le moyen en cette branche, les juges d’appel n’écartent pas les pièces nouvelles au motif qu’elles n’auraient matériellement pas été communiquées ou qu’elles l’auraient été tardivement. En cette branche, le moyen manque en fait. 1218

LARCIER


PROCESRECHT

RABG 2014/17

Quant à la troisième branche Contrairement à ce qu’affirme le moyen, l’arrêt attaqué ne considère pas que le demandeur n’a pas déposé au greffe les pièces nouvelles. En sa troisième branche, le moyen manque en fait. Conclusion. Je conclus au rejet.

N o o t Tijdige mededeling van de stukken en laatijdige mededeling van de conclusie 1. Artikel 737, eerste lid Ger.W. luidt als volgt: “De mededeling (van de stukken) geschiedt door het neerleggen van de stukken ter griffie, waar de partijen er ter plaatse inzage van nemen (…)” Artikel 740 Ger.W. luidt als volgt: “Alle memories, nota’s of stukken die niet ten laatste tegelijk met de conclusies of, bij toepassing van artikel 735, vóór de sluiting der debatten zijn overgelegd, worden ambtshalve uit de debatten geweerd.” Artikel 745 Ger.W. luidt als volgt: “Alle conclusies worden aan de tegenpartij of aan haar advocaat gezonden terzelfder tijd als zij ter griffie worden neergelegd.” Artikel 747, § 2, zesde lid Ger.W. luidt als volgt: “Onverminderd de toepassing van de in artikel 748, §§ 1 en 2 bedoelde uitzonderingen, worden de conclusies die na het verstrijken van de termijnen ter griffie worden neergelegd of aan de tegenpartij gezonden, ambtshalve uit de debatten geweerd.” In de zaak die leidde tot het geannoteerde arrest, deed zich een bijzonder geval voor: de eiser had op 2 februari en op 22 mei 2012 weliswaar tijdig conclusies neergelegd ter griffie van het arbeidshof te Brussel evenals de stukken die waren vermeld in de bijgevoegde inventaris (zie art. 742, eerste lid Ger.W.), maar had verzuimd de laatste conclusie mee te delen aan de tegenpartij en had de eerste conclusie niet tijdig, twee weken nadien, meegedeeld aan de tegenpartij. De vraag rees dan ook of, ten gevolge van dat verzuim en die laattijdigheid, de tijdig neergelegde stukken, bij toepassing van artikel 740 Ger.W., ambtshalve uit het debat dienden te worden geweerd. Het arbeidshof oordeelde van wel, op grond dat de niet meegedeelde of niet tijdig meegedeelde conclusies uit het debat dienden geweerd en zulks ook gold voor de neergelegde stukken die niet waren vermeld in de inventaris van de op 20 september 2011 neergelegde conclusie. Het Hof van Cassatie is echter niet overtuigd van dit automatisme en beslist in het besproken arrest integendeel, na strijdige conclusie van het Openbaar Ministerie, dat uit de artikelen 737, 740 en 747, § 2, zesde lid Ger.W. volgt dat de stukken weliswaar aan de tegenpartij moeten worden meegedeeld binnen de termijn vastgesteld

LARCIER

1219


RABG 2014/17

PROCESRECHT

voor de neerlegging van de conclusies en, ten laatste terzelfder tijd als de mededeling ervan. Maar daaruit volgt volgens het Hof niet dat het verzuim een conclusie mee te delen aan de tegenpartij of de laattijdige mededeling ervan, zou meebrengen dat de regelmatig aan de tegenpartij meegedeelde stukken binnen de termijn vastgesteld voor de neerlegging van de conclusies, ook uit het debat zouden moeten worden geweerd. 2. Volgens de wil van de wetgever (wet van 26 april 2007) moeten de neerlegging en de mededeling aan de tegenpartij van de conclusies niet noodzakelijk strikt gelijktijdig, maar wel vóór de vastgestelde vervaldagen van de conclusietermijnen gebeuren69. De rechtspraak van het Hof van Cassatie omtrent deze kwestie is niet altijd glashelder geweest mede als gevolg van de niet erg coherente wettelijke termen “overlegging”, “toezending” en “neerlegging” in de destijds geldende artikelen 742, 745, 747 en 748 Ger.W., tot het Hof in 2005 besliste dat zowel de neerlegging van de conclusies ter griffie als hun gelijktijdige toezending aan de tegenpartij dienen plaats te vinden binnen de vastgestelde termijnen om conclusie te nemen70. Men kan niet ontkennen dat de mededeling en neerlegging van de stukken tot op zekere hoogte gekoppeld is aan de neerlegging en toezending van de conclusies (zie art. 737, 740 en 742 Ger.W.). Het is zeker de bedoeling van de wetgever geweest dat zowel conclusies als de bijbehorende en in een inventaris opgesomde stukken samen én tijdig aan de tegenpartij, d.w.z. binnen de vastgestelde conclusietermijn, zouden worden meegedeeld. Advocaat-generaal Génicot verwijst in dat verband naar de bewoordingen van artikel 740 Ger.W. en leidt daaruit af dat, wanneer de conclusie niet tijdig is meegedeeld aan de tegenpartij, hetzij door een laattijdige neerlegging ter griffie, hetzij door een laattijdige toezending aan de tegenpartij, er geen mededeling bestaat en er dus ook geen vergelijkingspunt is om na te gaan of de stukken tijdig zijn “overgelegd” in de zin van artikel 740 Ger.W. 3. Dit alles neemt niet weg dat volgens de rechtspraak van het Hof van Cassatie, niet vereist is dat de stukken op dezelfde wijze als de conclusies worden meegedeeld, noch dat ze samen worden ontvangen: het volstaat dat ze ten laatste binnen de vastgestelde conclusietermijn zijn toegezonden aan de tegenpartij. Zo vernietigde het Hof een beslissing die stukken uit het debat had geweerd die de tegenpartij een dag na de vervaldag van de conclusietermijn had ontvangen, maar die op die vervaldag, samen met de conclusie naar de tegenpartij via de post waren toegezonden71. Het argument van de advocaat-generaal dat dit arrest, nu het werd gewezen in een geval waarin de conclusie tijdig was meegedeeld aan de tegenpartij, niet nuttig kan worden ingeroepen in onderhavige zaak, heeft het Hof niet overtuigd. Het verwijst o.a. naar de tekst van artikel 737 Ger.W. naar luid waarvan de mededeling van de stukken geschiedt door het neerleggen van de stukken ter griffie, waar

69. 70.

71.

Memorie van toelichting, Parl.St. Kamer 2006-07, 51-2811/001, p. 12. Cass. 9 december 2005, RABG 2006, 341, noot E. BREWAEYS en B. MAES; de mededeling van de conclusie kan ook wettelijk geschieden door toedoen van een koerier: Cass. 4 december 2006, RW 2006-07, 1522, noot T. TOREMANS. Cass. 12 december 2011, Arr.Cass. 2011, 2605, RW 2012-13, 1494.

1220

LARCIER


PROCESRECHT

RABG 2014/17

de partijen er ter plaatse inzage van nemen. Bijgevolg volstond de (tijdige) neerlegging van de stukken ter griffie voor een (tijdige) mededeling ervan aan de tegenpartij. Het Hof is dus kennelijk niet zo streng geweest om de sanctie van een niet tijdige mededeling van een conclusie uit te breiden tot de op zichzelf regelmatige en tijdige neerlegging én mededeling van de stukken aan de tegenpartij. En daar valt in de deformaliseringstrend van het procesrecht wel iets voor te zeggen. Het Hof verwijst ook niet toevallig naar zijn eerdere rechtspraak die de toepassing van artikel 740 Ger.W. mildert in het geval dat “de partij tegen wie de stukken worden ingeroepen, met die overlegging heeft ingestemd en in het geval van de toepassing van artikel 748, § 2 van dit wetboek” 72. En wellicht heeft ook het door de eiser tot cassatie ingeroepen recht van verdediging een rol gespeeld bij de oordeelsvorming van het Hof. Bruno MAES Advocaat bij het Hof van Cassatie Hoofddocent Vrije Universiteit Brussel

72.

Cass. 6 september 2002, Arr.Cass. 2002, 1733.

LARCIER

1221


RABG 2014/17

PROCESRECHT

WETGEVING BURGERLIJK PROCESRECHT Hierna volgt een overzicht van de voornaamste wijzigingen in de wetgeving en van de rechtszaken voor het Grondwettelijk Hof, inzake burgerlijk procesrecht, gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad tussen 1 februari en 14 oktober 2014.

Rechtsmacht

– Wet van 28 februari 2014 tot wijziging van artikel 19 van het Gerechtelijk Wetboek met betrekking tot de rechtzetting van materiële vergissingen of omissies in de vonnissen alsook tot de uitlegging van de vonnissen (BS 15 mei 2014; inw.: idem als de wet van 24 oktober 2013 tot wijziging van het Gerechtelijk Wetboek met betrekking tot de rechtzetting van materiële vergissingen of omissies in de vonnissen alsook tot de uitlegging van de vonnissen; zie RABG 2014/6, 410).

Rechterlijke organisatie

– Wet van 18 februari 2014 betreffende de invoering van een verzelfstandigd beheer voor de rechterlijke organisatie (BS 4 maart 2014; inw.: 1 april 2014, met uitzondering van de art. 21-27: beheersovereenkomsten en beheersplannen). – Wet van 21 maart 2014 houdende wijziging van de wet van 1 december 2013 tot hervorming van de gerechtelijke arrondissementen en tot wijziging van het Gerechtelijk Wetboek met het oog op een grotere mobiliteit van de leden van de rechterlijke orde (BS 24 maart 2014). – Wet van 28 maart 2014 houdende wijziging en coördinatie van diverse wetten inzake Justitie wat het gerechtelijk arrondissement Brussel en het gerechtelijk arrondissement Henegouwen betreft (BS 31 maart 2014). – Wet van 4 april 2014 tot hervorming van de procedure van klachtenbehandeling bij de Hoge Raad voor de Justitie (BS 14 mei 2014): vervanging van artikel 259bis -15 Ger.W. – Wet van 25 april 2014 houdende diverse bepalingen betreffende Justitie (BS 14 mei 2014): wijziging van de artikelen 79, 91, 92, 109bis, 195bis, 211, 259octies, 309bis, 357, 509, 516, 518, 535, 536, 537 en 543 Ger.W. – Wet van 8 mei 2014 houdende wijziging en coördinatie van diverse wetten inzake Justitie (BS 14 mei 2014): wijziging van de artikelen 76, 88, 90, 98, 100, 101, 109bis, 132, 160, 162, 177, 186, 186bis, 198, 203, 206, 210, 216, 259ter, 259quater, 259quinquies, 259sexies, 259septies, 259decies, 315, 319, 319bis, 328, 330bis, 340, 341, 346, 355, 357, 360, 360bis, 383, 409, 410, 411, 411/1, 413, 430, 516, 538, 547, 549, 552, 553, 555 en 555/1 Ger.W.

1222

LARCIER


PROCESRECHT

RABG 2014/17

– KB van 14 maart 2014 betreffende de verdeling van de arbeidshoven, de rechtbanken van eerste aanleg, de arbeidsrechtbanken, de rechtbanken van koophandel en de politierechtbanken in afdelingen (BS 24 maart 2014; inw.: 1 april 2014). – KB van 26 maart 2014 houdende wijziging van verscheidene reglementaire bepalingen om hen in overeenstemming te brengen met de hervorming van de gerechtelijke arrondissementen (BS 31 maart 2014; inw.: 1 april 2014). – KB van 28 maart 2014 tot vaststelling van het contingent van rechters in de tuchtrechtbank en raadsheren in de tuchtrechtbank in hoger beroep en tot inwerkingtreding van sommige bepalingen van de wet van 15 juli 2013 tot wijziging van de bepalingen van het Gerechtelijk Wetboek betreffende de tucht (BS 9 april 2014); inwerkingtreding van de artikelen 4, 5, 10 en 18 van de wet van 15 juli 2013 tot wijziging van de bepalingen van het Gerechtelijk Wetboek betreffende de tucht (zie RABG, 2014/6, p. 392) en dit besluit op 9 april 2014.

Beoefenaar van een vrij beroep

– Wet van 15 mei 2014 houdende invoeging van Boek XIV “Marktpraktijken en consumentenbescherming betreffende de beoefenaars van een vrij beroep” in het Wetboek van economisch recht en houdende invoeging van de definities eigen aan Boek XIV en van de rechtshandhavingsbepalingen eigen aan Boek XIV, in de Boeken I en XV van het Wetboek van economisch recht (BS 30 mei 2014; inw.: 31 mei 2014; de bepalingen van Titel 3 van Boek XIV “Overeenkomsten met consumenten” van het Wetboek van economisch recht, die betrekking hebben op overeenkomsten gesloten tussen beoefenaars van vrije beroepen en consumenten zijn slechts van toepassing op de overeenkomsten afgesloten ná de inwerkingtreding van deze wet. – Wet van 15 mei 2014 tot wijziging van Boek XVII van het Wetboek van economisch recht wat betreft de beoefenaars van een vrij beroep (BS 28 mei 2014; inw.: 31 mei 2014): regeling van de vordering tot staking.

Advocaat

– Wet van 8 mei 2014 houdende wijziging en coördinatie van diverse wetten inzake Justitie (BS 14 mei 2014): aanvulling van artikel 430 Ger.W.

Gerechtsdeurwaarder

– Wet van 8 mei 2014 houdende wijziging en coördinatie van diverse wetten inzake Justitie (BS 14 mei 2014): wijziging van de artikelen 516, 538, 547, 549, 552, 553, 555, 555/1571 en 577 Ger.W. – KB van 2 april 2014 tot uitvoering van de wet van 7 januari 2014 tot wijziging van het statuut van de gerechtsdeurwaarders (BS 24 april 2014; inw.: 24 april 2014).

LARCIER

1223


RABG 2014/17

PROCESRECHT

Bevoegdheid

– Wet van 26 maart 2014 tot wijziging van het Gerechtelijk Wetboek en de wet van 2 augustus 2002 betreffende de bestrijding van de betalingsachterstand bij handelstransacties met het oog op de toekenning van bevoegdheid aan de natuurlijke rechter in diverse materies (BS 22 mei 2014): vervanging of wijziging van de artikelen 573, 574, 575, 577, 578, 587, 589, 590, 591, 628 en 1338 Ger.W. – Wet van 27 maart 2014 houdende invoeging van de bepalingen die een aangelegenheid regelen als bedoeld in artikel 77 van de Grondwet, in Boek XVII “Bijzondere rechtsprocedures” van het Wetboek van economisch recht en tot wijziging van het Gerechtelijk Wetboek teneinde de hoven en rechtbanken te Brussel een exclusieve bevoegdheid toe te kennen om kennis te nemen van de rechtsvordering tot collectief herstel, bedoeld in Boek XVII, Titel 2 van het Wetboek van economisch recht (BS 29 april 2014): uitsluitende bevoegdheid van de rechtbank van eerste aanleg en in voorkomend geval de rechtbank van koophandel te Brussel en van het hof van beroep te Brussel voor de rechtsvorderingen tot collectief herstel. – Wet van 25 april 2014 houdende diverse bepalingen betreffende Justitie (BS 14 mei 2014): vervanging of opheffing van de artikelen 598, 600, 628, en 639, tweede lid Ger.W. – Wet van 8 mei 2014 houdende wijziging en coördinatie van diverse wetten inzake Justitie (BS 14 mei 2014): wijziging van de artikelen 565, 572bis, 590, 594, 626, 627, 629, 629bis, 630, 633sexies en 633septies. – Wet van 15 mei 2014 houdende invoeging in Boek XVII van het Wetboek van economisch recht, van de bepalingen die een aangelegenheid regelen als bedoeld in artikel 77 van de Grondwet wat betreft de beoefenaars van een vrij beroep (BS 28 mei 2014): bevoegdheid van de voorzitter van de rechtbank van eerste aanleg.

Belang

– Wet van 28 maart 2014 tot invoeging van Titel 2 “Rechtsvordering tot collectief herstel” in Boek XVII “Bijzondere rechtsprocedures” van het Wetboek van economisch recht en houdende invoeging van de definities eigen aan Boek XVII in Boek I van het Wetboek van economisch recht (BS 29 april 2014): artikel XVII.36 wijkt af van de artikelen 17 en 18 Ger.W. onder de aldaar bepaalde voorwaarden (inw.: KB 4 april 2014 (BS 29 april 2014): 1 september 2014).

Rechtspleging

– Wet van 25 april 2014 houdende diverse bepalingen betreffende Justitie (BS 14 mei 2014): vervanging of opheffing van de artikelen 674bis, § 6, eerste lid, 721, 729, 734, eerste lid, 735, § 3, 742, tweede lid, 766, eerste lid, 767, § 2, eerste en tweede lid, 769, vierde lid, 770, § 1, derde en vierde lid, 783, 788 en 789 Ger.W.

1224

LARCIER


PROCESRECHT

RABG 2014/17

– Wet van 8 mei 2014 houdende wijziging en coördinatie van diverse wetten inzake Justitie (BS 14 mei 2014): wijziging van de artikelen 731, 764, 765, 872, 1004/1, 1004/2 en 1016bis Ger.W. – Wet van 12 mei 2014 houdende wijziging en coördinatie van diverse wetten inzake Justitie (BS 19 mei 2014): wijziging van de artikelen 1048, eerste lid, 1051, eerste lid en 1136 Ger.W. met toevoeging van het voorbehoud “van de termijnen die worden voorzien in dwingende supranationale en internationale bepalingen”.

Verhoor van partijen

– KB van 23 augustus 2014 tot vaststelling van het model van informatieformulier bedoeld in artikel 1004/2 van het Gerechtelijk Wetboek.

Gerechtskosten (rechtsplegingsvergoeding)

– Wet van 25 april 2014 ter verbetering van verschillende wetten die een aangelegenheid regelen als bedoeld in artikel 78 van de Grondwet (BS 19 augustus 2014; inw.: samen met art. 2 van de wet van 21 februari 2010 tot wijziging van de art. 1022 Ger.W. en 162bis Sv.): geen enkele vergoeding zal nog verschuldigd zijn ten laste van de Staat, o.a. “wanneer een publiekrechtelijke rechtspersoon in het algemeen belang als partij optreedt in een geding”. – GwH 27 maart 2014, nr. 54/2014 (BS 13 juni 2014): artikel 1022 Ger.W. schendt, vóór de inwerkingtreding van de wet van 21 februari 2010, de artikelen 10 en 11 Gw. in zoverre een rechtsplegingsvergoeding ten laste van de ambtenaar van de burgerlijke stand kan worden gelegd wanneer hij in het ongelijk wordt gesteld in een op grond van artikel 167 BW ingesteld beroep tegen zijn weigeringsbeslissing om een huwelijk te voltrekken.

Hoger beroep

– GwH 16 januari 2014, nr. 4/2014 (BS 4 april 2014): artikel 1053, tweede lid, Ger.W. schendt de artikelen 10 en 11 Gw. niet, al dan niet in samenhang gelezen met artikel 6 EVRM.

Bijzondere rechtsplegingen

– Wet van 27 november 2013 dat de tenuitvoerlegging beoogt van het Verdrag van ’s-Gravenhage van 19 oktober 1996 inzake de bevoegdheid, het toepasselijk recht, de erkenning , de tenuitvoerlegging en de samenwerking op het gebied van ouderlijke verantwoordelijkheid en maatregelen ter bescherming van kinderen (BS 22 augustus 2014): wijzigingen van de artikelen 1322nonies, 1322terdecies en 1322quaterdecies Ger.W.

LARCIER

1225


RABG 2014/17

PROCESRECHT

– Wet van 21 december 2013 tot wijziging van de artikelen 1322bis en 1322undecies van het Gerechtelijk Wetboek (BS 22 augustus 2014): wijziging van de artikelen 1322bis en 1322undecies Ger.W. – Wet van 25 april 2014 houdende diverse bepalingen betreffende Justitie (BS 14 mei 2014): vervanging, aanvulling of opheffing van de artikelen 1193, tweede lid, 1231-25, 1238, 1240, 1241, 1242, 1246, 1250, 1252 en 1370 Ger.W. – Wet van 8 mei 2014 houdende wijziging en coördinatie van diverse wetten inzake Justitie (BS 14 mei 2014): wijziging of opheffing van de artikelen 1195, 1204bis, 1231-3, 1253ter/3, 1253quater, 1255, 1256, 1280, 1289, 1294bis, 1322bis en 1322quinquies Ger.W.

Cassatieberoep

– Wet van 10 april 2014 tot wijziging van het Gerechtelijk Wetboek betreffende de procedure voor het Hof van Cassatie en de wrakingsprocedure (BS 15 mei 2014; inw.: 25 mei 2014): wijziging, toevoeging of opheffing van de artikelen 468, § 3, 609, 4°, 614, 838, 1091, 1092, 1093, eerste lid, 1094, 1094/1, 1097, 1097/1, 1099, derde lid, 1105bis, 1106, 1109/1, 1110, 1111, 1114, eerste lid, 1121/1 tot 6, en 1143 Ger.W.

Beslag

– Wet van 25 april 2014 houdende diverse bepalingen betreffende Justitie (BS 14 mei 2014): wijziging of aanvulling van de artikelen 1570 en 1590 Ger.W. – Wet van 12 mei 2014 houdende wijziging van de wet van 21 februari 2003 tot oprichting van een Dienst voor alimentatievorderingen bij de FOD Financiën en tot wijziging van het Gerechtelijk Wetboek, met het oog op een effectieve invordering van onderhoudsgelden (BS 30 mei 2014): invoeging van de artikel 1394/1-19 in het Ger.W. en wijziging van artikel 1675/13, § 3 Ger.W. (collectieve schuldenregeling).

Taalwet gerechtszaken

– GwH van 8 mei 2014, nr. 75/2014 (BS 11 september 2014): artikel 4, § 1, tweede lid taalwet gerechtszaken schendt de artikelen 10 en 11 Gw. in samenhang gelezen met artikel 6, 1. EVRM niet. Bruno MAES Advocaat bij het Hof van Cassatie Hoofddocent Vrije Universiteit Brussel

1226

LARCIER


ACTUALIA

RABG 2014/17

ACTUALIA Samengesteld door Flip Petillion Advocaat

Bewegingen

BS 24 september 2014 De aanwijzing van de heer Clarysse, F., substituut-procureur-generaal bij het hof van beroep te Gent, tot advocaat-generaal bij dit hof, werd hernieuwd voor een termijn van drie jaar. BS 29 september 2014 Mevr. De Pauw, M., rechter in de rechtbank van eerste aanleg te Dendermonde, werd in ruste gesteld. Aan de heer Van Cauter, M. werd, op zijn verzoek, ontslag verleend uit zijn ambt van plaatsvervangend rechter in het vredegerecht van het 1ste kanton Oostende. De heer Meysman, G., ondervoorzitter in de arbeidsrechtbank te Gent, werd aangewezen tot afdelingsvoorzitter in deze rechtbank voor een termijn van drie jaar.

LARCIER

1227

17 INHOUDSTAFEL PROCESRECHT RECHTSPRAAK

Recommend Documents