1. eten & drinken
tekst & oefeningen
Eten in de middeleeuwen
Eten in de middeleeuwen • Waarom verandert Middeleeuwen in middeleeuwen? • Alle tijdperken krijgen een kleine letter. Ook middeleeuwen en middeleeuws volgen nu die regel. Vergelijk met prehistorie, bronstijd, ijzertijd, (oude/nieuwe) steentijd, nieuwe tijd, renaissancetijd, barok, nieuwste tijd, interbellum. Al deze woorden hadden in de Woordenlijst van 1995 al een kleine letter. Voor deze hele groep geldt dat ze nu met een kleine letter worden gespeld.
Inversie na tijdsaanduidingen
Inversie na tijdsaanduidingen ‘Uit schilderijen en geschriften uit die tijd’ (r. 3-4)
Inversie na tijdsaanduidingen ‘Uit schilderijen en geschriften uit die tijd’ (r. 3-4) ‘Pas in de 19e eeuw’ (r. 10)
Inversie na tijdsaanduidingen ‘Uit schilderijen en geschriften uit die tijd’ (r. 3-4) ‘Pas in de 19e eeuw’ (r. 10) ‘Tot die tijd’ (r. 11)
Inversie na tijdsaanduidingen ‘Uit schilderijen en geschriften uit die tijd’ (r. 3-4) ‘Pas in de 19e eeuw’ (r. 10) ‘Tot die tijd’ (r. 11) ‘Ook tegenwoordig’ (r. 18)
Inversie na tijdsaanduidingen ‘Uit schilderijen en geschriften uit die tijd’ (r. 3-4) ‘Pas in de 19e eeuw’ (r. 10) ‘Tot die tijd’ (r. 11) ‘Ook tegenwoordig’ (r. 18) ‘In onze tijd’ (r. 21)
Inversie na tijdsaanduidingen ‘Uit schilderijen en geschriften uit die tijd’ (r. 3-4) ‘Pas in de 19e eeuw’ (r. 10) ‘Tot die tijd’ (r. 11) ‘Ook tegenwoordig’ (r. 18) ‘In onze tijd’ (r. 21) Ze worden gebruikt om veranderingen in eetgewoonten in de tijd te plaatsen.
Vocabulaire • Oefening p. 20 en verder
Vocabulaire 1.
demonstreren
Vocabulaire 1. 2.
demonstreren is gesteld
Vocabulaire 1. 2. 3.
demonstreren is gesteld onderscheidt zich
Vocabulaire 1. 2. 3. 4.
demonstreren is gesteld onderscheidt zich komt voor
Vocabulaire 1. 2. 3. 4. 5.
demonstreren is gesteld onderscheidt zich komt voor eruitzien
Vocabulaire 1. 2. 3. 4. 5. 6.
demonstreren is gesteld onderscheidt zich komt voor eruitzien gebruikelijke
Vocabulaire 7.
doordat
Vocabulaire 7. 8.
doordat dergelijke
Vocabulaire 7. 8. 9.
doordat dergelijke geïntroduceerd
Vocabulaire 7. 8. 9. 10.
doordat dergelijke geïntroduceerd manier
Vocabulaire 7. 8. 9. 10. 11.
doordat dergelijke geïntroduceerd manier bereiden
Vocabulaire 7. 8. 9. 10. 11. 12.
doordat dergelijke geïntroduceerd manier bereiden sloeg … aan
Vocabulaire 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13.
doordat dergelijke geïntroduceerd manier bereiden sloeg … aan imponeerde
Vocabulaire 14. Pas
Vocabulaire 14. Pas 15. zoals
Vocabulaire 14. Pas 15. zoals 16. overigens
Vocabulaire 14. 15. 16. 17.
Pas zoals overigens buitenissig
Vocabulaire 14. 15. 16. 17. 18.
Pas zoals overigens buitenissig gevolg
Vocabulaire 14. 15. 16. 17. 18. 19.
Pas zoals overigens buitenissig gevolg uiteenlopende
Vocabulaire 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20.
Pas zoals overigens buitenissig gevolg uiteenlopende aantal
Vocabulaire 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21.
Pas zoals overigens buitenissig gevolg uiteenlopende aantal op … maken
Vocabulaire 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22.
Pas zoals overigens buitenissig gevolg uiteenlopende aantal op … maken tegenwoordig
Discussie
Opdracht tegen volgende week • Vocabulaire, p. 27 “Zoek de tegenstellingen bij elkaar en probeer er zinnen mee te maken.”
Opdracht tegen 22/11 Opdracht SCHRIJVEN p. 28 • Schrijf een brief aan een Nederlandse/ Belgische vriend(in) – informeel • Ca. 150 woorden • Over eetgelegenheden in Brno Soorten eetgelegenheden + tips (suggesties) Tsjechische specialiteiten
Van Kooten en De Bie
Twee sketches i.v.m. eten
Van Kooten en De Bie
Van Kooten en De Bie “met vlag en wimpel”
met vlag en wimpel slagen = glansrijk [schitterend, glorieus] slagen
Van Kooten en De Bie Kees van Koten (°1941)
Van Kooten en De Bie Kees van Koten (°1941) Wim de Bie (°1939)
Van Kooten en De Bie een (cabaret)duo vooral bekend door hun televisieprogramma's.
Van Kooten en De Bie een (cabaret)duo vooral bekend door hun televisieprogramma's. Medewerking aan Hadimassa (populair satirisch Nederlands televisieprogramma)
Van Kooten en De Bie een (cabaret)duo vooral bekend door hun televisieprogramma's. Medewerking aan Hadimassa (populair satirisch Nederlands televisieprogramma) Medewerking aan Het Gat van Nederland (een roemrucht Nederlands televisieprogramma)
Van Kooten en De Bie een (cabaret)duo vooral bekend door hun televisieprogramma's. Medewerking aan Hadimassa (populair satirisch Nederlands televisieprogramma) Medewerking aan Het Gat van Nederland (een roemrucht Nederlands televisieprogramma) Het Simplisties Verbond (een min of meer fictieve organisatie, ontsproten aan het brein van het komieke duo Van Kooten en De Bie, die als directeuren van het verbond heer Koot en heer Bie genoemd werden.)
Van Kooten en De Bie een (cabaret)duo vooral bekend door hun televisieprogramma's. Medewerking aan Hadimassa (populair satirisch Nederlands televisieprogramma) Medewerking aan Het Gat van Nederland (een roemrucht Nederlands televisieprogramma) Het Simplisties Verbond Koot en Bie
Van Kooten en De Bie een (cabaret)duo vooral bekend door hun televisieprogramma's. Medewerking aan Hadimassa (populair satirisch Nederlands televisieprogramma) Medewerking aan Het Gat van Nederland (een roemrucht Nederlands televisieprogramma) Het Simplisties Verbond Koot en Bie Van Kooten en De Bie
Van Kooten en De Bie een (cabaret)duo vooral bekend door hun televisieprogramma's. Een voorbeeld: de legendarische sketch “I Wanna Fuck You” http://nl.youtube.com/watch?v=6umgjdGSd-4
De liefde (van de man) gaat door de maag
De liefde (van de man) gaat door de maag Bijv.: “Liefde gaat door de maag, een waarheid als een koe. Mijn nieuwe vlammen poogde ik vroeger steevast te veroveren met zelfgemaakte gerechten.”
Van Kooten en De Bie Invloed op de Nederlandse taal • Neologismen • Bekende uitdrukkingen/woorden een nieuw leven ingeblazen
Van Kooten en De Bie Invloed op de Nederlandse taal • stoned als een garnaal
Van Kooten en De Bie Invloed op de Nederlandse taal • stoned als een garnaal • doemdenken
Van Kooten en De Bie Invloed op de Nederlandse taal • stoned als een garnaal • doemdenken = pessimistische gedachten koesteren over de toekomst
Van Kooten en De Bie Invloed op de Nederlandse taal • stoned als een garnaal • doemdenken • positivo
Van Kooten en De Bie Invloed op de Nederlandse taal • stoned als een garnaal • doemdenken • positivo = iemand die eerder de mogelijkheden dan de gevaren, eerder de positieve, dan de negatieve kanten in mensen, zaken, of omstandigheden zal zien en benadrukken. (vs. doemdenker)
Van Kooten en De Bie Invloed op de Nederlandse taal • • • •
stoned als een garnaal doemdenken positivo regelneef
Van Kooten en De Bie Invloed op de Nederlandse taal • • • •
stoned als een garnaal doemdenken positivo regelneef = (schertsend) iemand die van alles wil regelen, vooral voor anderen; een bemoeial
Van Kooten en De Bie Invloed op de Nederlandse taal • • • • •
stoned als een garnaal doemdenken positivo regelneef jemig de pemig
Van Kooten en De Bie Invloed op de Nederlandse taal • • • • •
stoned als een garnaal doemdenken positivo regelneef jemig de pemig = uitdrukking als iemand zich verbaast (informeel)
Van Kooten en De Bie Invloed op de Nederlandse taal • vieze man
Van Kooten en De Bie Invloed op de Nederlandse taal • vieze man een typetje een lelijk en onhygiënisch mannetje regenjas + koortslip
Van Kooten en De Bie Invloed op de Nederlandse taal • vieze man een typetje een lelijk en onhygiënisch mannetje regenjas + koortslip in veel sketches viel hij mensen lastig met vaak seksueel getinte vragen, waarna hij uiteindelijk de persoon die hij lastig viel uitschold voor 'viespeuk, vieze man'.
Van Kooten en De Bie • vieze man Bekende sketches zijn onder andere die waarin hij:
pornofilms bekijkt zonder videospeler; het lied “balle in mijn buik” zingt; mensen lastig valt in een park; een bonbonverkoopster een bonbon aftroggelt
Van Kooten en De Bie • vieze man Bekende sketches zijn onder andere die waarin hij:
een bonbonverkoopster een bonbon aftroggelt aftroggelen = op behendige wijze, door slinkse streken van iemand verkrijgen
De vieze man – Bonbons
http://www.youtube.com/watch?v=nSR3xWMc63U
De inleiding • Ondanks de slappe economische situatie neemt de bonbon in Nederland nog voortdurend in luxe toe. De betere bonbon is een populaire delicatesse geworden, die sociologisch gezien niet langer het zoete privilege vormt van een bevoorrechte bovenlaag.
De inleiding • Ondanks de slappe economische situatie neemt de bonbon in Nederland nog voortdurend in luxe toe. De betere bonbon is een populaire delicatesse geworden, die sociologisch gezien niet langer het zoete privilege vormt van een bevoorrechte bovenlaag.
• Het moet een beetje een ____________ blijven, een bonbon is een __________.
• Het moet een beetje een feestje blijven, een bonbon is een feestje. [feesje]
• Zoveel _____________, zoveel bonbons.
• Zoveel smaken, zoveel bonbons.
Uitdrukkingen met “smaak”
Uitdrukkingen met “smaak” • Zintuig
Uitdrukkingen met “smaak” • Zintuig • Gewaarwording in de mond, opgewekt door het proeven van iets
Uitdrukkingen met “smaak” • Zintuig • Gewaarwording in de mond, opgewekt door het proeven van iets • Persoonlijke voorkeur
Uitdrukkingen met “smaak” • Zintuig • Gewaarwording in de mond, opgewekt door het proeven van iets • Persoonlijke voorkeur • Gevoel voor schoonheid
Uitdrukkingen met “smaak” Gewaarwording in de mond, opgewekt door het proeven van iets •Een vieze smaak •Een walgelijke smaak
Uitdrukkingen met “smaak” Gewaarwording in de mond, opgewekt door het proeven van iets FIGUURLIJK: •Een vieze smaak in de mond krijgen van iets
Uitdrukkingen met “smaak” Gewaarwording in de mond, opgewekt door het proeven van iets FIGUURLIJK: •Een vieze smaak in de mond krijgen van iets •er een onaangenaam gevoel van krijgen, er ongunstig over denken
Uitdrukkingen met “smaak” •Een vieze smaak in de mond krijgen van iets •er een onaangenaam gevoel van krijgen, er ongunstig over denken •Bijvoorbeeld: Eerlijk is eerlijk: Vos hééft van tevoren aangekondigd dat ze niet in de raad wilde. Maar ik krijg er toch een vieze smaak van in mijn mond. Als je geen kandidaat bent, moet je je niet kandideren.
Uitdrukkingen met “smaak” •Een vieze smaak in de mond krijgen van iets •er een onaangenaam gevoel van krijgen, er ongunstig over denken •Bijvoorbeeld:In Nederland zijn er heel veel hulpverleners. Zij zijn hulpverlener geworden omdat het een "gemakkelijke "job is. Veel praten en weinig zeggen, en nog minder voor je doen.. Ja, ik krijg bij het woord Nederland een vieze smaak in mijn mond. Toen ik werkte kon ik van 10.000 gulden per maand iets meer dan de helft inleveren, als er dan wat gebeurt krijg je nog geen 900 gulden.
Uitdrukkingen met “smaak” Persoonlijke voorkeur •een dure smaak hebben
Uitdrukkingen met “smaak” Persoonlijke voorkeur •een dure smaak hebben •een voorkeur hebben voor dure artikelen en producten
Uitdrukkingen met “smaak” Persoonlijke voorkeur •over smaak valt niet te twisten
Uitdrukkingen met “smaak” Persoonlijke voorkeur •over smaak valt niet te twisten •smaken verschillen
Uitdrukkingen met “smaak” Persoonlijke voorkeur •over smaak valt niet te twisten •smaken verschillen •berustend commentaar als mensen een andere voorkeur hebben
Uitdrukkingen met “smaak” Persoonlijke voorkeur •in de smaak vallen bij iemand
Uitdrukkingen met “smaak” Persoonlijke voorkeur •in de smaak vallen bij iemand •(van iets wat wordt aangeboden) zeer door hem gewaardeerd worden
Uitdrukkingen met “smaak” •in de smaak vallen bij iemand •(van iets wat wordt aangeboden) zeer door hem gewaardeerd worden •Bijvoorbeeld: ‘Leeuwarder dj Sam valt in de smaak bij Amerikanen’
Uitdrukkingen met “smaak” •in de smaak vallen bij iemand •(van iets wat wordt aangeboden) zeer door hem gewaardeerd worden •Bijvoorbeeld: ‘De nieuwe balie van het ziekenhuis valt in de smaak. Zowel patiënten als medewerkers reageren enthousiast.’
Uitdrukkingen met “smaak” •in de smaak vallen bij iemand •(van iets wat wordt aangeboden) zeer door hem gewaardeerd worden •Bijvoorbeeld: ‘Veel bijval kreeg een manlijk duo van middelbare leeftijd dat verschillende geluiden nabootste. Maar ook de acrobatische standjes van de lenige dames vielen in de smaak.’
Bonbons
Bonbons
in Vlaanderen: pralines
Bonbons
Bonbons
Pure chocolade = fondant chocolade (Vlaams) Donkere, zwarte, bittere chocolade
Bonbons
Bonbons
Melkchocolade
Bonbons
Bonbons
Witte chocolade
Nougat (= noga)
Nougat (= noga)
Pralinévulling (Vlaams)
+
Likeurbonbon
+
Toffee
Chocoladetruffel
De groenteman en de Turk
http://www.youtube.com/watch?v=uB0YGiubDFs
Discussie Op het forum bij dit filmpje hebben een paar mensen (van Turkse afkomst) hun ongenoegen geuit. Met opmerkingen als: “fuck you kaaskop alsof je goed kan nederlands [Nederlands kan]” Er zijn dus kennelijk enkele mensen die deze sketch beledigend vinden. Wat vinden jullie van die boze reacties?
Discussie
Een Nederlandse forumbezoeker reageert op het filmpje: “Een Turk zou nooit om een “pondje appels” vragen.” Dit is om verschillende redenen een totaal misplaatste opmerking. Wat heeft de forumbezoeker niet begrepen?
Stijlregister
Stijlregister • stijlregister = taalvariëteit die betrekking heeft op de gevoelswaarde en de gebruikssfeer van een woord
Stijlregister • stijlregister = taalvariëteit die betrekking heeft op de gevoelswaarde en de gebruikssfeer van een woord • gebruikssfeer = geheel van omstandigheden die het woordgebruik bepalen of beïnvloeden
Stijlregister • stijlregister = taalvariëteit die betrekking heeft op de gevoelswaarde en de gebruikssfeer van een woord • gebruikssfeer = geheel van omstandigheden die het woordgebruik bepalen of beïnvloeden • gebruikssfeer in dit filmpje?
Stijlregister • stijlregister = taalvariëteit die betrekking heeft op de gevoelswaarde en de gebruikssfeer van een woord • gebruikssfeer = geheel van omstandigheden die het woordgebruik bepalen of beïnvloeden • gebruikssfeer in dit filmpje? Alledaags, vrij informeel gesprek tussen een verkoper en een klant van een groentewinkel
Stijlregister • Is het stijlregister van de Turk gepast in deze situatie?
Stijlregister • Is het stijlregister van de Turk gepast in deze situatie? Neen, hij hanteert een veel te plechtige, formele stijl. (“boekentaal”) => komisch effect
Stijlregister Enkele voorbeelden: • U heeft groenten die qua versheid en hygiëne de toets der kritiek kunnen doorstaan.
Stijlregister Enkele voorbeelden: • U heeft groenten die qua versheid en hygiëne de toets der kritiek kunnen doorstaan. • => (bijv.) De groenten zijn hier altijd heel vers en van goede kwaliteit.
Stijlregister Enkele voorbeelden: • U heeft groenten die qua versheid en hygiëne de toets der kritiek kunnen doorstaan. • De toets der kritiek kunnen doorstaan = deugdelijk blijken, van goede kwaliteit blijken
Stijlregister Enkele voorbeelden: • U heeft groenten die qua versheid en hygiëne de toets der kritiek kunnen doorstaan. • De toets der kritiek kunnen doorstaan = deugdelijk blijken, van goede kwaliteit blijken
• Qua = wat betreft
Stijlregister Enkele voorbeelden: • U heeft groenten die qua versheid en hygiëne de toets der kritiek kunnen doorstaan. • De toets der kritiek kunnen doorstaan = deugdelijk blijken, van goede kwaliteit blijken
• Qua = wat betreft • [Doorstaan]
Stijlregister Enkele voorbeelden: • U heeft groenten die qua versheid en hygiëne de toets der kritiek kunnen doorstaan. • De toets der kritiek kunnen doorstaan = deugdelijk blijken, van goede kwaliteit blijken
• Qua = wat betreft • [Doorstaan] => [doorstaan]
Stijlregister Enkele voorbeelden: • Het gaat de goede kant op. Zij is op de goede weg.
Stijlregister Enkele voorbeelden: • Het gaat de goede kant op. Zij is op de goede weg. • => Het gaat beter met haar.
Stijlregister Enkele voorbeelden: • Het gaat de goede kant op. Zij is op de goede weg. • => Het gaat beter met haar. • => Het gaat stukken beter met haar.
Stijlregister Enkele voorbeelden: • Het gaat de goede kant op. Zij is op de goede weg. • Deze uitdrukkingen worden in andere situaties gebruikt, met een enigszins andere betekenis
Stijlregister Enkele voorbeelden: • Het gaat de goede kant op = het gaat (steeds) beter met
Stijlregister Enkele voorbeelden: • Het gaat de goede kant op = het gaat (steeds) beter met • 'Het gaat de goede kant op met de biotechnologie. Er komen steeds meer waardevolle producten op de markt
Stijlregister Enkele voorbeelden: • Het gaat de goede kant op = het gaat (steeds) beter met • 'Het gaat de goede kant op met de biotechnologie. Er komen steeds meer waardevolle producten op de markt • Het gaat de goede kant op met het springerige punkpoptrio uit Liverpool.
Stijlregister Enkele voorbeelden: • op de goede weg zijn = langzaam maar zeker een gewenst doel bereiken
Stijlregister Enkele voorbeelden: • op de goede weg zijn = langzaam maar zeker een gewenst doel bereiken – Het kan natuurlijk altijd nog veel beter maar ik vind dat we op de goede weg zijn.
Stijlregister Enkele voorbeelden: • op de goede weg zijn = langzaam maar zeker een gewenst doel bereiken – Het kan natuurlijk altijd nog veel beter maar ik vind dat we op de goede weg zijn. – CA lijkt weer op de goede weg. De juridische problemen die ontstonden na de boekhoudschandalen zijn voorbij.
Stijlregister Enkele voorbeelden: • op de goede weg zijn = langzaam maar zeker een gewenst doel bereiken – Het kan natuurlijk altijd nog veel beter maar ik vind dat we op de goede weg zijn. – CA lijkt weer op de goede weg. De juridische problemen die ontstonden na de boekhoudschandalen zijn voorbij. – De gemeente is op de goede weg met het terugdringen van het autoverkeer.
Stijlregister Enkele voorbeelden: • En dan een heel scala van pappen voor de morgen, meneer.
Stijlregister Enkele voorbeelden: • En dan een heel scala aan pappen voor de morgen, meneer. • => (bijv.) en dan ook nog een heleboel soorten pap
Stijlregister Enkele voorbeelden: • En dan een heel scala aan pappen voor de morgen, meneer. • een scala van mogelijkheden
Stijlregister Enkele voorbeelden: • Voor de pappen moet ik mij vervoegen bij de zuivelhandel.
Stijlregister Enkele voorbeelden: • Voor de pappen moet ik mij vervoegen bij de zuivelhandel. • => Voor pap moet ik bij de melkboer zijn.
Stijlregister Enkele voorbeelden: • Voor de pappen moet ik mij vervoegen bij de zuivelhandel. • (Zich vervoegen bij: zich melden bij = iemand meedelen dat men gearriveerd is)
Stijlregister Enkele voorbeelden: • Tot genoegen, mijne heren.
Stijlregister Enkele voorbeelden: • Tot genoegen, mijne heren. • => Daag!
Stijlregister Enkele voorbeelden: • Tot genoegen, mijne heren. Tot genoegen = zeer formele (afscheid)groet
De Hollandse keuken De Turk wil met z’n gezin genieten van een echte maaltijd uit de “specifieke” Hollandse keuken. Welke typisch Nederlandse ingrediënten en gerechten somt hij op?
De Hollandse keuken Boerenkool
De Hollandse keuken Bloemkool
De Hollandse keuken Hutspot [Hutsepot = Vlaams]
De Hollandse keuken Hutspot •wortelen (jonge) •ui •laurier •zout, peper, nootmuskaat •aardappelen
De Hollandse keuken Opmerking: Stamppot eenpansgerecht met aardappels en groente, die voor het opdienen door elkaar gestampt zijn Bijvoorbeeld: hutspot
De Hollandse keuken Zuurkool [opm: niet zurekool]
De Hollandse keuken Erwtensoep
De Hollandse keuken Verschillende soorten pap Havermoutpap Griesmeelpap Lammetjespap Karnemelkpap
De Hollandse keuken Rookworst
De groenteman • Opm.: groentewinkel, groenteman, etc. • Niet: groentenwinkel, groentenman • Waarom?
De groenteman • Opm.: groentewinkel, groenteman, etc. • Niet: groentenwinkel, groentenman • Meervoud van groente = – Groenten – Of: groentes
De groenteman • Opm.: groentewinkel, groenteman, etc. • Niet: groentenwinkel, groentenman • Meervoud van groente = – Groenten – Of: groentes
• Opmerking: “groentenist” word niet gezegd in het Standaardnederlands
De groenteman • Opm.: groentewinkel, groenteman, etc. • Niet: groentenwinkel, groentenman • Meervoud van groente = – Groenten – Of: groentes
• Opmerking: “groentenist” word niet gezegd in het Standaardnederlands • Wel: groenteboer, groenteman, groenteverkoper
De groenteman Bijvoorbeeld: • blote apie’s • hiero • rikketik
De groenteman Bijvoorbeeld: • blote apies • hiero • rikketik
geschilde aardappelen hier hart
eten & drinken
Opdracht: brief!
