De Wiershoeck-‐Kinderwerktuin, dinsdag 14 oktober 2014 Beste natuurliefhebber/-‐ster, De weersverwachting was redelijk gunstig en lange tijd leek het erop alsof het tot de avond droog zou blijven. Zoals gebruikelijk werd de excursie afgesloten met een kop koffie / thee, en dit keer kon dat weer op het terras. Daarna ging ik weer aan het “werk”, maar de zon verschool zich regelmatig achter de wolken en het duurde niet lang of het begon te miezeren. Dus tijd voor een (vroege) tweede kop koffie. Het klaarde weer op en ik ging verder met mijn rondje door het labyrint op de Kinderwerktuin. De opklaring was echter van korte duur en na weer een tijdje te hebben geschuild besloot ik om naar huis te gaan. Nee, het weer werkte niet mee en mede daardoor viel er dit keer niet veel te beleven op de tuinen. Het is half oktober en dan kan je dit verwachten. De Oost-‐Indische kers is een eenjarige, kruipende en soms klimmende, kruidachtige plant met gladde, grauwgroene bladeren en mooie bloemen. De Oost-‐Indische kers wordt ook wel tot de specerijen gerekend. Bloemen, bladeren en zaden zijn eetbaar en doen met hun scherpe smaak denken aan mierikswortel. De Oost-‐Indische kers trekt bladluis aan, evenals de rups van het klein-‐ en groot koolwitje, waardoor deze plant goed ingezet kan worden om de luizen en rupsen weg te houden van andere planten of groenten. Voor het voorvoegsel 'Oost-‐Indisch' zijn verschillende verklaringen. De een zegt dat Spaanse zeevaarders de plant in de 16de eeuw vanuit Zuid-‐Amerika meenamen naar Europa; en omdat Hollanders destijds dachten dat alles wat er tropisch uitzag uit Indië kwam, noemden ze de plant 'Oost-‐Indisch'. Anderen beweren dat de Spanjaarden de plant meenamen naar Oost-‐Azië, waar de Hollanders hem later tegenkwamen. De hommels waren niet erg actief. Op verschillende bloemen kwam ik een “slapende” hommel tegen. Meestal waren dat vrij forse en verse hommels, ongetwijfeld koninginnen die straks zullen overwinteren. Deze aardhommel op een zonnebloem was duidelijk al een tijdje aan het “grazen” en heeft ongewild(?) al heel wat stuifmeel verzameld.
De bessenwants is een middelgrote wants, die over het algemeen roodachtig van kleur is, terwijl het schildje vaak relatief groen blijft. Lichaam fijn zwart gepuncteerd, met langere beharing vooral op borststuk en poten (Engelse naam: hairy shieldbug). Het connexivum (aan zijkant zichtbare deel achterlijf) is zwart-‐wit gestreept en de antennes zijn zwart-‐wit geringd. De bessenwants is in Nederland een algemeen soort. Je kunt ze treffen in parken, tuinen, bosranden en weides. Vanaf augustus zijn ze in het volwassen stadium beland. De volwassen insecten zullen overwinteren. Het voornaamste voedsel bestaat uit verschillende soorten bessen. Om nou te zeggen dat de nimf (links) al sterk lijkt op de volwassen bessenwants, lijkt me een beetje overdreven.
Niet veel vlinders lieten zich zien, maar deze gehakkelde aurelia vloog noch vrolijk rond en pauzeerde / poseerde gelukkig af en toe ook nog even. De soort vliegt van maart tot en met oktober in twee elkaar overlappende generaties. De gehakkelde aurelia overwintert als vlinder vlak bij de grond, bijvoorbeeld aan de onderkant van boomwortels, in een holle boom of tussen takkenbossen of afgevallen bladeren; zelden in gebouwen.
De familie Koolmotten kent in Europa ongeveer 40 soorten en is onderverdeeld in verschillende geslachten, waaronder het geslacht Plutella. In ons land komen twee soorten uit dit geslacht voor: de koolmot en het gemarmerd koolmotje (foto). Het gemarmerd koolmotje heeft een spanwijdte van 14 tot 17 mm en is een zogenaamde microvlinder. Het is een vrij algemeen voorkomende vlinder die van eind april tot november in sterk wisselende aantallen voorkomt. Er zijn in Europa meer dan 10.000 soorten nachtvlinders. Uit Nederland zijn er meer dan 2400 bekend, waarvan ruim 1480 horen tot de zogenaamde kleine (micro) nachtvlinders. De overige soorten worden vaak samengevat onder de term ‘macro’s’: de grote nachtvlinders. Vrijwel alle nachtvlinders vliegen ‘s nachts, maar ruim honderd soorten zijn ook overdag actief: de dagactieve nachtvlinders. De verdeling in groot en klein moet men niet te strikt nemen -‐ er zijn macro's die een stuk kleiner zijn dan bepaalde micro's. Honingbijen en hommels zijn zogenaamde korfverzamelaars. Zij vermengen het stuifmeel met nectar in speciale pollenkorfjes op de achterpoten. Bij het bloembezoek komen bij en hommel in aanraking met de helmknoppen. Wanneer deze rijp zijn, barsten ze open en de stuifmeelkorrels verspreiden zich over het hele lichaam. Het stuifmeel wordt met de poten uit de haren verwijderd. Met de voorpoten worden kop en hals gereinigd, met de middenpoten het borststuk. Ten slotte wordt het stuifmeel naar de achterpoten doorgegeven, waar het verzameld wordt in het pollenkorfje. Tijdens het verzamelen wordt het stuifmeel voortdurend met nectar bevochtigd. Wanneer het stuifmeelklompje klaar is, wordt het met de middenpoten vastgeklopt. Bij een honingbij weegt een stuifmeelklompje gemiddeld 7,5 mg, dit betekent dat een pollenhaalster per vlucht ongeveer 15 mg stuifmeel verzamelt.
Het klein geaderd witje is een algemeen voorkomende vlinder, die elk jaar in twee generaties vliegt. De eerste generatie is doorgaans te bewonderen van april tot juni, de tweede van juli tot september. In lange zomers kan het wel eens voorkomen dat er een derde generatie vliegt. In vlucht is het klein geaderd witje niet altijd even gemakkelijk te herkennen. Vooral het klein koolwitje lijkt sterk op het klein geaderd witje. Voor een goede determinatie moet men kijken naar exemplaren, die op planten zitten. De aderen aan de onderkant moeten dan goed te zien zijn. Bij de eerste generatie is dit zeker het geval, de tweede generatie kent echter minder duidelijke aderen. De waardplanten voor het klein geaderd witje zijn onder meer de pinksterbloem, look-‐zonder-‐look en koolzaad. De schuimcicade (ook wel schuimbeestje of koekoeksspog genoemd) is een lastig insect, dat verscheidene planten aantast. Het volwassen diertje is een klein springertje dat plotseling van een plant spat als het opgeschrikt wordt -‐ zoiets als een krekeltje maar compacter, een beetje hoekig-‐ ovaal en ongeveer 0.5 cm lang, meestal lichtbruin, maar ook andere kleuren komen voor. De eigenlijke schade komt van het jeugdstadium, de "nimf", die plantensap zuigt, en om zich te beschermen schuim om zich heen vormt door lucht uit te ademen in vocht dat via de anus wordt uitgescheiden. Zo ziet men op bepaalde planten, vooral in een nat voorjaar, allemaal van die onsmakelijke spuugkwakjes. Ze zitten vooral in de oksels van bladeren maar soms ook onder een blad of aan een bloemstengel, waarna al spoedig heel lelijke vervormingen optreden -‐ opgekrulde bladeren en andere kromgetrokken plantendelen.
Het lijkt wel of deze strobloem ook niet helemaal tevreden was over het weer. Maar stoppen met bloeien? Dat nooit! Met een “verbeten trek om de mond” bloeit deze strobloem nog gewoon even door.
Dit is zeer waarschijnlijk weer een behaarde wants (Lygus rugulipennis). Deze wants is variabel van kleur, van geelbruin tot paars. Hij is heel dicht behaard met korte haartjes. Hij komt op veel planten voor, ook op cultuurplanten als aardappelen en kool. Dat kan dus schade opleveren. Hij is 5-‐6 mm groot, en overwintert als volwassen wants. De Lygus rugulipennis komt voor in Europa, Azië en Japan en Noord-‐Amerika. Groetjes, Luit PS Het volgende verslag verschijnt niet eerder dan over ruim twee weken en misschien duurt het nog wel iets langer. Dat is afhankelijk van de combinatie “het weer en de aan-‐ / afwezigheid van interessante onderwerpen”.
