> pagina 5. Bulletin voor de ouders van leerlingen aan het Stedelijk Gymnasium te Utrecht. Terug naar 1474

Klassieke Agenda

Van de rector

Latijn in Utrecht

Nieuwsvaria

> pagina 2

> pagina 4

> pagina 5

> pagina 6-7

Vox Hieronymi Bulletin voor de ouders van leerlingen aan het Stedelijk Gymnasium te Utrecht

jaargang 38 nummer 17 juli 2009 www.usgvox.nl

Nieuwsvaria

Echte slimmerds

Terug naar 1474

AMOR 100 jaar

Wiskunde

Zes weken vakantie vanaf 2011 VOX digitaal Plaquette Begaafdheidsprofielschool Afsluiting CLIC!

VOX-sponsor Strukton is op zoek naar de echte slimmerds. ‘Het bedrijfsleven moet zich actiever opstellen richting scholen.’

In de aanloop naar het 107e lustrum in december belicht oud-docent en kenner van de USGhistorie Jan Visser in elke Vox aspecten van de rijke schoolgeschiedenis. Deze keer: terug naar de oprichting in 1474.

Niet alleen de school jubileert, ook muziekvereniging AMOR. Een concert in de Pieterskerk bij 100 jaar Ars Musica.

Is wiskunde verplichte kost of puzzelen op hoog niveau? ‘Van de stelling van Thales gaan hun ogen twinkelen.’

> pagina 6-7

> pagina 10-11

> pagina 14-15

> pagina 16-17

> pagina 18

Zes weken vakantie in 2011 > pagina 6-7

Goden ABC: Medeia > pagina 8-9

Het Barlaeusgymnasium > pagina 12-13

Schoolagenda > pagina 20

2 |Klassieke agenda

vox hieronymi www.usgvox.nl [email protected]

Klassieke agenda Vanaf mei Het nieuwe Gallo-Romeins Museum in Tongeren (België) is in mei geopend: 2.200 authentieke objecten, verschillende soorten media (teksten, films, animaties, maquettes en levensechte figuren). Op 5 december start de tentoonstelling Ambiorix: Koning der Eburonen over de wortels van de Keltische cultuur en de oorsprong van de stam der Eburonen. www.gallo-romeinsmuseum.be

t/m 13 september Tentoonstelling Rome in Zeeland, Zeeuws Museum Middelburg. Bij de tentoonstelling verschijnt een publicatie met informatie over Romeinen in Zeeland en een tekst van de Belgische schrijver Herman Brusselmans. www.zeeuwsmuseum.nl

Tot 5 oktober jubileumtentoonstelling Toekomst voor het verleden. Ter gelegenheid van het 75-jarig bestaan van het Allard Pierson Museum (Amsterdam). www.allardpiersonmuseum.nl. t/m 11 oktober De Oresteia. Jeugdtheater Hofplein. www.jeugdtheaterhofplein.nl/oresteia/

t/m 31 december Aphrodites beauty case. Schoonheidsgeheimen uit de Oudheid. Rijksmuseum voor Oudheden, Leiden. www.rmo.nl

Voorwoord| 3


Toch maar digitaal

Het is de afgelopen jaren een beetje heen en weer geschuif geweest, met de Vox. Zo’n vier jaar geleden startte de toenmalige redactie (waarvan een groot deel nu nog in de redactie zit – hoe trouw) heel ambitieus met een geheel digitale uitgave. Deze nieuwe start zou een betere verspreiding garanderen dan de papieren versie, die tot dan toe op school werd uitgedeeld. Want die scheen slechts mondjesmaat en dan nog met moeite de ouders te bereiken. Het digitaal uitgeven ging een paar nummers goed, tot de redactie zwichtte voor de geluiden van ouders dat ze liever van papier dan van scherm lezen, dat het zo duur is om de Vox met al die plaatjes uit te printen, en of de papieren Vox toch maar weer terug kon komen. Dus hebben we de jaren daarna zowel het één als het ander gedaan. Via e-mail een bericht dat de nieuwe de Vox als PDFbestand op de website staat (www.usgvox.nl – waar u nog steeds de oude afleveringen kunt vinden) en via school de verspreiding van de papieren versie. Toch gaan we nu weer terug naar digitaal. De Vox-op-papier heeft het niet gehaald. Jammer voor al die lezers die geen printer hebben of die hun kostbare inkt niet aan de Vox willen besteden, maar we stoppen met de papieren Vox. Het gebeurde te vaak dat de ruim 600 exemplaren die door onze sponsor Strukton Engineering (zie pagina 10 en 11) trouw werden gekopieerd, geniet en bezorgd, op school bleven liggen. Ze eindigden al snel in de prullenbakken, verdwenen achter de radiatoren of werden simpelweg niet meegenomen. Zonde van het werk en zonde van het papier. Het alternatief om de Vox per post aan de ouders toe te sturen, is te duur. Alleen voor de Open Dag zal de Vox nog op papier gemaakt worden en van elk nummer zal een kleine stapel (100 stuks) als ‘weggeef-exemplaren’ op school komen te liggen.

Dan toch maar even de voordelen van de digitale Vox op een rijtje: • als u eenmaal uw e-mailadres hebt opgegeven aan de redactie, blijft u automatisch op de hoogte van de verschijning van weer een nieuwe aflevering; • aanmelden en afmelden gaat eenvoudig door een e-mail naar het adres: [email protected] • digitaal is de Vox veel mooier dan op papier, want in kleur; • in het PDF-bestand kunt u bovendien direct doorklikken naar e-mailadressen, webadressen en VoxTube-filmpjes; • u kunt selectief printen: eerst al scannend de Vox op het beeldscherm doorbladeren en alleen die pagina’s die u écht wilt lezen, print u uit; • en met de digitale Vox sparen we natuurlijk veel papier uit. Digitaal of op papier, vanaf het beeldscherm of op de bank gelezen, de inhoud blijft hetzelfde. Naar we hopen is ook deze Vox Hieronymi interessant en informatief genoeg voor enkele momenten leesplezier. Dat horen we graag. Net als andere opmerkingen, aanmerkingen of suggesties, die zoals altijd meer dan welkom zijn: [email protected]. De redactie van de Vox Hieronymi Bart Boon Hendrik-Jan Buist Jasper Enklaar Maddy Hageman Erik Jille Frieda Schellekens Tineke Snel Mirjam Sternau

4 |Van de rector


Beweging

Zoals elk jaar is het USG volop in beweging geweest, maar het zou wel eens kunnen dat we in een stroomversnelling terecht gaan komen. Het verheugt ons zeer dat de gemeente alles in het werk stelt om zo spoedig mogelijk na de zomervakantie vier noodlokalen gebruiksklaar te hebben. Ze zullen worden geplaatst in de tuin achter de school en blijven staan tot een definitieve oplossing voor het ruimteprobleem is gevonden. We zijn druk met de gemeente en het bestuur in overleg, waarbij ook weer nieuwe opties in overweging worden genomen. Daarnaast komt er veel beweging door de viering van het lustrum in december. Het gekozen thema is ‘beweging’, wat veel ruimte biedt om het USG te presenteren als een dynamische school, vol ontwikkeling en altijd in beweging. De plannen beginnen steeds vastere vormen aan te nemen. Er is een flitsende wervingscampagne op touw gezet om leerlingen te laten weten dat zij zich op kunnen geven voor de slotmanifestatie waar een bijzondere voorstelling door leerlingen zal worden opgevoerd. Tot nu toe heeft dat al meer dan tachtig aanmeldingen opgeleverd! Het gaat niet alleen om toneel of muziek, iedereen die denkt iets te kunnen bijdragen is welkom. Aan de schoolsite komt een lustrumsite te hangen, waar alle informatie op te vinden is. Op 11 juni was er veel beweging in de school zelf. De jaarlijkse expositie van alle kunstwerken van de leerlingen van dit schooljaar, de Expoos, en de presentatie van alle C&V projecten trokken veel ouders en andere belangstellenden naar het USG. Het was weer een lust voor oog en oor om de prachtige resultaten te zien en de enthousiaste uitleg van de makers te horen. Een virtuele rondleiding door Parijs, een project over Tibet-China uitmondend in een lokaal in Tibetaanse sfeer, een hypnotiseermachine, een onderzoek naar ironie, het zijn maar een paar voorbeelden van de projecten die door zeventig leerlingen werden neergezet. Het hoogtepunt wat betreft de activiteiten van leerlingverenigingen was dit jaar de viering van het jubileum van muziekvereniging A.M.O.R.(Ars Musica Optimum Rerum), die al honderd jaar in beweging is. Het AMOR-bestuur organiseerde onder de bezielende leiding van voorzitter Jaap van Hellenberg Hubar en begeleidend docente Cecilia Orbán een feestelijk concert in de Pieterskerk. Twintig verschillende optredens passeerden de revue. Zeer bijzonder was de aanwezigheid en het optreden van oud-leerlinge en componiste Nancy van der Elst, inmiddels negentig jaar oud. Zij begeleidde op de piano oud-leerling Ruud Boone, die enkele aria’s uit de zeemans-

opera Barliaan zong. Deze opera componeerde Nancy van der Elst vijftig jaar geleden voor het vijftigjarig bestaan van AMOR. De belangstelling voor het concert was groot: familie, (oud)-leerlingen, (oud-)medewerkers van het USG, kortom een kerk vol mensen genoot van deze prachtige avond. Tot slot de eindexamenkandidaten, die zich gaan bewegen richting studie of een andere leerzame periode in hun leven. Nog net voor de deadline van deze Vox is duidelijk geworden dat we uit kunnen gaan van meer dan 90 procent geslaagden, het exacte percentage is nog niet duidelijk. Een paar leerlingen moeten door ziekte iets inhalen en er zijn wat herexamens te doen, maar we hebben goede hoop op een mooie afloop. Hopelijk verheugt u zich als ouders met ons op de ongetwijfeld feestelijke diploma-uitreiking op 8 juli! Alle andere leerlingen (en ouders) wens ik veel succes met de afronding van het schooljaar, een fijne vakantie en tot volgend jaar. Hanneke Taat


Stadswandeling| 5

Latijn in Utrecht

Kort geleden is er een boekje verschenen met de titel ‘Latijn in Utrecht’. Tommie Hendriks, de schrijver van het boek ‘Rouw en razernij om Caesar’ en zelf bewoner van Utrecht, heeft een wandeling door de binnenstad van Utrecht uitgestippeld langs allerlei Latijnse opschriften. Na twee jaar de Latijnse taal te hebben bestudeerd was Tommie Hendriks zo enthousiast over deze taal dat hij zijn medebewoners de teksten wil laten begrijpen. Hij schrijft: ‘Een taal, zó beknopt, en bondig; schoon als wiskunde’. De ondertitel illustreert de bondigheid van het Latijn: Ambulatio Latina Rheno-Traiectina, wat zich in onze taal laat vertalen als: ‘Een wandeling langs Latijnse opschriften in de Utrechtse Binnenstad’. Dit smaakt naar meer. De wandeling start op de Springweg, ter hoogte van de Zilverstraat. Via de Hamburgerstraat en de Nieuwegracht loop je achter de Dom langs en via het Janskerkhof, het Neude en de Oudegracht kom je uit aan de andere kant van de Dom: op het Domplein. Dan via de Korte en Lange Nieuwstraat via Bolwerk Sonnenborch weer terug naar de Zilverstraat. Voor wie van de historische binnenstad van Utrecht houdt kan het eigenlijk al niet meer stuk. Ieder excuus om de straatstenen te slijpen van deze fraaie stegen, pleinen en plantsoenen voldoet. Maar voor degene die zich al lange tijd afvraagt wat al die Latijnse teksten nu eigenlijk betekenen wordt het nu pas echt leuk. De leek komt toch vaak niet verder dan de herkenning van een enkel woord en de steeds terugkerende puzzel: het in Romeinse cijfers geschreven jaartal berekenen. Nu worden alle opschriften van hun mysterie ontdaan.

Uitermate toegankelijk In het boekje staan veel opschriften gefotografeerd en de Latijnse tekst staat zeer duidelijk in hoofdletters nog eens extra opgeschreven, waardoor alles uitermate toegankelijk wordt. Leuk is ook dat in de meeste gevallen het jaartal staat vermeld waarin de tekst is geplaatst. Dit kan het jaar 1637 zijn (een opschrift van de Weeshuispoort, waarin we worden gemaand acht te slaan op de gebrekkige en de arme) maar ook rond 1955 (Nec aspera terrent – ook moeilijkheden schrikken niet af), op Nieuwegracht 17. Latijn is een gewilde taal geweest en gebleven, zo blijkt uit het feit dat het meest recente opschrift, op het bordes van het Academiegebouw, uit 1994 stamt. Als jong meisje was ik al gefascineerd door het rondborstige standbeeld van de vrouw met fakkel op het Domplein (wellicht ook vanwege het feit dat ik nog niet bekend was met de in de jaren zeventig en tachtig populair geworden mode van het ‘topless’ gaan). Nu wordt mij pas de prachtige symboliek van dit standbeeld

duidelijk. Op de voorgevel van het academiegebouw staat immers Nascitur ex variis radiis lux candida solis artibus ex variis unica fax radiat oftewel: geboren wordt uit allerlei stralen het witte licht van de zon, uit allerlei kunsten en wetenschappen straalt één enkele fakkel. Prachtig voor iedereen die enige verwantschap voelt met wetenschap of kunst. Humor is de spreuk op de Zilverstraat Ceterum censeo monumentum Willibrordi esse amovendum (datum onbekend), oftewel: Overigens ben ik van mening dat het gedenkteken van Willibrord verwijderd moet worden, een variant op een bestaande spreuk uit Florus’ Epitoma de T. Livio.

Aanwinst Het boekje is mooi uitgevoerd en het is een aanwinst voor liefhebbers van Latijnse spreuken dan wel van de binnenstad van Utrecht. Het is een must voor lieden die van beide houden. Voor een bedrag van 8 euro zou ik wel een nog grotere wandeling wensen, met nog veel meer interessante opschriften. Het is net wat veel gevraagd voor een boekje dat voor één keer leuk is en daarna als hebbedingetje in de kast blijft staan. Nu dringt de vraag zich op naar een boek dat een vergelijkbare opzet kent, maar dan voor urenlange wandelingen door het Oude Rome. Dat zou mooi zijn, voor al die toeristen die fronsend naar de eeuwenoude opschriften staan te turen. Misschien een leuk project voor Stefan Landman, mocht hij tijdens de lange zomervakantie een flinke uitdaging zoeken met perspectief op een aardige bijverdienste... [FS]

6 |Nieuwsvaria

Zes weken vakantie vanaf 2011 Duizend lesuren per schooljaar in plaats van 1040, de zomervakantie gaat terug van zeven weken naar zes weken en de school gaat verantwoording afleggen aan leerlingen en ouders over de kwalitatieve invulling van het onderwijs. Het kabinet heeft de aanbevelingen van de commissie Cornielje over onderwijstijd overgenomen. De verandering zou in moeten gaan in het schooljaar 2011/2012. Ook komt er een nieuwe definitie voor onderwijstijd, waarmee duidelijk wordt welke kwalitatief goede onderwijsactiviteiten onder de nieuwe onderwijstijd vallen. De zomervakantie in het voortgezet onderwijs wordt zes weken, net als in het basisonderwijs. Omdat de zomervakantie voorheen zeven weken duurde, vallen vijf dagen vrij. Deze roostervrije dagen mogen door het jaar heen, in overleg met de medezeggenschapsraad van een school, worden ingezet. Op deze dagen zijn de leerlingen vrij. Zij houden dus dezelfde hoeveelheid vrije dagen. Leraren wordt de mogelijkheid geboden om deze roostervrije dagen in overleg met de school in te zetten voor scholing, vergaderingen en andere taken. Dit alles om de werkdruk te verlagen. De Onderwijsinspectie kijkt niet alleen of de norm is gehaald, maar ook of de school ouders meer betrekt bij de invulling van de norm. De ouderorganisatie OUDERS & COO is blij met de veranderingen, de vakbonden stribbelen nog tegen.


Populaire zoektermen: er wordt nogal eens gezocht naar een leerling of leraar, maar verrassend populair blijkt het zoeken op Mirjam Sternau…

Plaquette Begaafdheidsprofielschool Op 27 mei vond de onthulling plaats van de plaquette, die de school had laten ontwerpen ter ere van de certificering als Begaafdheidsprofielschool. Net als 24 andere scholen in Nederland is het USG (op 15 april 2009) erkend en gecertificeerd voor het begeleiden van begaafde en hoogbegaafde leerlingen in het middelbaar onderwijs. In de vorige VOX is hierover uitgebreider bericht, in de vorm van een interview met mevrouw De Maaré. De wethouder van onderwijs van de gemeente Utrecht, Rinda den Besten, kwam de plaquette onthullen, maar zeker ook de school feliciteren met deze erkenning. Zij zwaaide de directie en de leerkrachten Van Veggel en De Maaré alle lof toe. De wethouder complimenteerde ook het gehele lerarencorps voor hun inzet. Daarna was er gelegenheid om het glas te heffen op deze gebeurtenis, begeleid door een gevarieerde performance van verschillende leerlingen op het gebied van muziek en dans. Met recht een feestelijke middag, waarvan foto’s werden gemaakt door technisch onderwijsassistent Temezgen Desta.

VOX digitaal De redactie heeft eens gekeken naar het gebruik van onze website www.usgvox.nl. De volgende statistieken geven een idee. - Het gemiddeld aantal unieke bezoeker per dag ligt redelijk standvastig rond de 20. - Aantal bezoeken per bezoeker: rond de 1.2 - Pagina’s bekeken per bezoek: rond de 2 pagina’s per bezoeker - Herkomst bezoekers: het gros komt uit Nederland met België op de tweede plaats, met iedere maand een paar bezoekers uit verschillende landen - Populaire surfavonden: het weekend en maandag - Drukste uren: er wordt gesurft van 9 uur ‘s ochtends met een piek tussen de 20.00 en 22.00 uur - Populaire pagina’s: De VOX-pdf’s, de USG Gymnasium-pagina, rapporten en krantenartikelen - De VOX bezoekers keken zo’n 150 keer naar de Fokke en Sukke-video, Thomas van Luyn werd rond de 50 keer bekeken.

Afsluiting CLIC!-conferentie in Utrecht Woensdag 3 juni tot en met zondag 7 juni werd de afsluitende CLIC-conferentie (Cooperative Learning in an International environment about European Citizenship) gehouden in Utrecht.


Een tiental leerlingen van het Gregorius College uit Utrecht en een zelfde aantal leerlingen van het USG ontvingen leerlingen en begeleidende docenten uit Duitsland (Rathenow) Oostenrijk (Wenen), Litouwen (Vepriai) en Roemenië (Boekarest).

Voorafgaand hadden zij te horen gekregen welke leerling zij thuis als gast zouden ontvangen en werd er al over en weer gemaild. Op de social network-site Facebook hebben de deelnemers een speciale CLIC! 2009-groep aangemaakt. Het programma was zeer gevarieerd. De eerste middag was er gelegenheid tot kennismaken en werd er gezamenlijk gegeten in Utrecht. Daarna vertrokken de leerlingen naar hun gastgezinnen. Donderdag werd de conferentie officieel geopend op het USG en werd er gewerkt aan de les die de leerlingen in verschillende groepen zouden geven aan leerlingen van het Gregorius College of het USG. Onderwerpen waren onder andere milieu, Anne Frank, onderwijs en jeugd en jeugdcultuur. Voor aanvang van de conferentie hadden ze onderling via de e-mail hier al het een en ander over besproken. Aan het eind van de middag kreeg iedereen een rondleiding door het historische centrum van Utrecht. Op vrijdagochtend werd in groepjes van twee lesgegeven aan halve klassen van vijftien leerlingen in de onderbouw op het Gregorius College en het USG. De lessen, in het Engels gegeven, werden zeer enthousiast ontvangen door de leerlingen.

Nieuwsvaria| 7

Hierna stond de bus klaar voor een excursie naar Amsterdam. Daar bezochten de leerlingen het Rijksmuseum en het Anne Frank-huis en aten ze een traditioneel Hollands gerecht: pannenkoeken. Zaterdag kon iedereen een eigen programma vaststellen. Een grote groep koos ervoor om te gaan waterfietsen door de Utrechtse grachten. Aan het eind van de middag was er een borrel op school voor leerlingen en ouders van de gastgezinnen. De kinderen bleven op school voor het diner en feest. Iedereen die had deelgenomen kreeg een certificaat. Zondagochtend vertrok iedereen weer naar huis, het einde van een zeer geslaagde week. Het doel - samenwerking met buitenlandse medeleerlingen in een internationale Europese omgeving - is op een aangename manier tot stand gekomen dankzij de goede organisatie van Laurien Crump en Marcel Voorhoeve, conrector van het Gregorius College, met behulp van de Aad van Diemen, Floortje de Jonge en de vijfdeklas leerlingen Mara van der Valk, Lisette Pieters, Suzanne van Wijck, Sophie van den Elzen en Simon Sprengers. Het plan voor het CLIC-project is vier jaar geleden door Laurien Crump en Marcel Voorhoeve opgevat en financieel volledig bekostigd door de Europese Unie. De subsidiestroom is helaas na de maximale tijd van vier jaar tot zijn eind gekomen. Hiermee is deze conferentie tevens de afsluiting van een reeks bijzondere internationale ontmoetingen in alle deelnemende landen. Een bilateraal mini-CLIC project met het tweetalige gymnasium uit Wenen behoort gelukkig nog wel tot de mogelijkheden.

Laurien Crump (4e van rechts) en Marcel Voorhoeve (2e van rechts) sluiten de CLIC-conferentie af.

8 |Goden ABC: Medeia


Van mooi, rank meisje tot razende furie

Medeia is geen godin, Medeia is ook niet echt een held. Toch is zij al eeuwenlang een intrigerende figuur uit de mythologische oudheid, waar bijvoorbeeld het afgelopen theaterseizoen maar liefst twee grote Nederlandse producties aan waren gewijd. Dus verdient Medeia ook een keer aandacht in dit Goden-ABC. Zij is een stuk beroemder dan bijvoorbeeld de godin Hestia of Hebe. Medeia woonde in Kolchis, aan de oostkust van de Zwarte Zee. Zij was een mooi, rank en blond meisje en de dochter van koning Aietes, die een rechtstreeks nakomeling van zonnegod Helios was. Dus Medeia droeg wel degelijk enig goddelijk bloed in zich. Op een dag meldde Iason uit Iolkos in Thessalië zich in de koninklijke burcht. Hij was met een stuk of vijftig Argonauten de Zwarte Zee overgestoken in opdracht van zijn oom Pelias, die hem de heerschappij over Iolkos pas zou teruggeven als hij hem het Gulden Vlies zou brengen. Het Gulden Vlies was de gouden vacht van een ram, die in een heilig woud door een nimmer slapende draak werd bewaakt. Iason werd bij Aietes toegelaten en eiste het Gulden Vlies op. Zoals zo vaak in de Griekse mythologie gold bij deze koning hetzelfde als bij Pelias: ‘voor wat hoort wat’. Dus Aietes heette Iason – geveinsd - hartelijk welkom en zei dat hij vanzelfsprekend de beschikking kon krijgen over het Gulden Vlies, maar… dan moest hij eerst twee vuurspuwende stieren met koperen hoeven (van Hefaistos) onder een ploeg weten te dwingen, daarmee een akker ploegen, draketanden zaaien en vervolgens de ‘ijzeren mannen’ die daaruit zouden ontspruiten, verslaan. En daarna moest hij natuurlijk de onverslaanbare en nooit rustende draak in het bos (van Ares) weten te overwinnen. (Overigens is de draak in sommige verhalen een slang.)

Goden overal Hera en Athena, die een zwak hadden voor Iason, zagen wel dat hij dit in zijn eentje niet ging redden. Zij waren het, die bedachten dat er een amoureus pijltje moest worden geschoten door de harten van Iason en Medeia, omdat de laatste van Helios kennis van krachten en kruiden had meegekregen. En zo geschiedde, met behulp van Afrodite. Toen Iason zich klaarmaakte voor zijn opdracht, kreeg hij van Medeia een kruidenmengsel om zich mee in te smeren, waardoor hij één dag onkwetsbaar zou zijn. Hij wist met de stieren de akker om te ploegen, tot grote woede en teleurstelling van Aietes en zijn hele hofstoet. Daarna zaaide hij de draketanden, waaruit inderdaad binnen een dag een heel leger opgroeide. Met een list van Medeia wist hij echter tweedracht te zaaien onder deze krijgers en zij moordden elkaar uit. De volgende nacht voegde Medeia zich stiekem bij het gezelschap van Iason. (Ze

had haar kleine broertje Apsyrtos meegenomen, omdat die ging huilen.) Zij vreesde haar vader, die natuurlijk wel begrepen had, dat het haar toverkracht moest zijn, die de vreemdeling had geholpen. Op het schip vroeg Iason haar, of ze zijn vrouw wilde worden. Dat wilde ze en ze vertelde Iason dat hij het Vlies nú moest stelen, want hij zou het zeker niet krijgen van haar vader. Die geloofde onsterfelijk te zijn, zolang de ramsvacht in zijn bezit was. Medeia maakte twee zoete koeken voor de draak, die zij doordrenkte met slaapdrank. Zo kon Iason, terwijl Medeia tot Hera bad, het Gulden Vlies stelen. Samen vluchtten zij ermee naar het schip, dat meteen volle zee koos.

Kinderleed Maar het is geen gelukkig huwelijksbootje. De Argos wordt achtervolgd door een woedende Aietes. Hera, nog steeds begaan met het stel, stuurt de handen van Medeia en laat haar Apsyrtos in stukken snijden. Stuk voor stuk werpt ze de lichaamsdelen van het jongetje overboord, die Aietes dan uit de golven haalt en beweent. Zo kan de Argos Aietes afschudden. Medeia wordt hier zelf niet opgewekter van. Na vele omzwervingen en avonturen komt de Argos terug in Iolkos. Maar - verrassing! - Pelias is helemaal niet van plan nu de heerschappij aan Iason over te dragen. Hij blijkt zelfs tijdens zijn afwezigheid de dood van zijn beide ouders te hebben bewerkstelligd. Medeia is geschokt over wat haar geliefde is en wordt aangedaan, en neemt wraak. Ze laat de dochters van de inmiddels oude Pelias geloven dat ze hun vader kan verjongen met haar toverkracht. Als de dochters hun vader in stukken hebben gesneden om in de bijzondere toverdrank weer tot jongeling te worden, komen ze bedrogen uit… (De wens van Hera, om Pelias te straffen, was hiermee eindelijk vervuld.)

Razende furie De zoon van Pelias verjaagt Iason dan weer, en met Medeia komt hij in Korinthe te wonen. Daar leven zij enige jaren als een gelukkig paar, met intussen ook twee zoontjes. Maar dan waagt onze held het genegenheid op te vatten voor de koningsdochter Glauke en Medeia verandert steeds meer in een razende furie. Eerst doodt zij de minnares van haar man, door haar een met toverdranken doortrokken gewaad te schenken, waarin Glauke levend verbrandt. Dan slaat ze de hand aan haar zoons, om Iason ten diepste te treffen, en ze verdwijnt uit zijn leven op de rug van een draak of in een gouden wagen, getrokken door draken. [MH]


Goden ABC: Medeia| 9

Medeia bereidt een toverdrank; op de achtergrond zijn zowel de Argos (schip) als het gulden vlies te zien. (1868, Anthony F.A. Sandys, Museum and Art Gallery Birmingham)

10 |Strukton-directeur Hans Moll


‘Op het USG zitten de slimpiepers die wij nodig hebben’ Strukton Engineering zorgt er iedere keer weer voor dat de VOX in papieren versie bij u thuis ligt. “We willen ook graag een excursie voor de leerlingen van het USG organiseren”, zegt directeur Hans Moll. “Ik weet zeker dat ze het fantastisch vinden om op een van onze bouwplaatsen te komen.” Wat is het voor bedrijf, wat heeft het met onderwijs, wat beweegt dit bedrijf om het USG te sponsoren? Strukton is van oudsher een bouwbedrijf van de NS. Het is in 1927 opgericht. Ze bouwen aan het spoor, wegen, viaducten, tunnels en kantoorgebouwen. In binnen- en buitenland. Het bekendste project waar Strukton nu aan werkt, is de aanleg van de Noord-Zuidlijn in Amsterdam. “Wij zijn de kleinste van de grootste bouwers in Nederland”, zegt Moll. Er werken 5500 mensen. Strukton ontwikkelt zich tot een full service provider. Dat betekent dat het bedrijf niet alleen een gebouw levert, maar het ook jarenlang in onderhoud en beheer heeft. Strukton levert dan allerlei ondersteunende diensten, zoals de conciërge. “Dit is een nieuwe tendens in de sector. Het is een andere filosofie omtrent bouwen waar de klant om vraagt.” De klant betaalt voor onderhoud en beheer een vast bedrag per jaar. Voor Strukton betekent deze werkwijze dat ze zelf het ontwerp maken en daarin rekening houden met de onderhoudsperiode van soms wel twintig jaar. “Energiezuinig bouwen is hierbij heel belangrijk.”

Teamwork Op de vraag waarom Moll er al twee jaar lang voor zorgt dat er weer 600 exemplaren van de VOX kosteloos keurig geprint bij Strukton vandaan komen, zegt hij met overtuiging: “We moeten het bij dit bedrijf voor 95 procent van de mensen hebben. Wij voeren projecten uit waar enorm grote risico’s aan verbonden zijn. Het zijn gelegenheidscombinaties van mensen. Zij vormen met elkaar een team en gaan de klus klaren. Teamwork is ongelooflijk van belang. Wij dragen ook bij aan de ontwikkeling van mensen.” Toen een van zijn medewerkers die in de redactie van de VOX zit met de vraag kwam om de VOX te printen, heeft hij daarmee ingestemd. “Je vraagt veel van je mensen, maar je doet er ook iets voor terug. En vergeet niet: op het USG zitten de slimpiepers die wij nodig hebben. Wij werken in een ongelooflijk leuke wereld, maar wij techneuten zijn er slecht in om dat over het voetlicht te brengen.”

Ramen openzetten Daarom probeert het bedrijf op een andere manier in de picture te komen. Strukton heeft het USG enige tijd geleden aangeboden om de leerlingen mee op excursie te nemen, naar de Noord-Zuidlijn bijvoorbeeld, maar de school heeft nog niet erg toegehapt. “Ik begrijp dat wel”, zegt Moll gemoedelijk. “Docenten hebben heel veel aan hun hoofd. Maar wij zijn best bereid eerst een presentatie over onze projecten te houden in de klas en ik weet zeker dat de leerlingen binnen tien minuten enthousiast zijn om mee te gaan. Wij als bedrijfs-

‘Veel docenten staan al twintig jaar voor de klas. Met de deur dicht. Een school is een heel gesloten gemeenschap. En die geslotenheid is moeilijk te doorbreken.’ leven moeten ons wat actiever opstellen richting onderwijs. Veel leerlingen weten niet wat ze na hun eindexamen willen gaan studeren. Wij kunnen een steentje bijdragen aan beeldvorming over beroepen.” Moll onderkent dat het goed is als ook de scholen de ramen wat meer openzetten richting bedrijfsleven. Vanuit zijn schoolbestuurservaring zegt hij: “Mij valt op dat veel docenten al twintig jaar voor de klas staan. Met de deur dicht. Een school is een heel gesloten gemeenschap. En die geslotenheid is moeilijk te doorbreken. De komst van functioneringsgesprekken in het onderwijs was een revolutie. Hier in het bedrijf hebben we intervisie hoog in het vaandel. Het tempo ligt hoog en de belangen zijn groot, reflectie op het functioneren van de werknemers is heel belangrijk.”

Technasium De initiatiefnemers van het technasium, een gymnasium met veel aandacht voor techniek, vindt Moll moedig, maar hij vindt toch vooral dat de middelbare school een stevige


Strukton-directeur Hans Moll| 11

algemene basis moet zijn. “We hebben veel te veel mogelijk gemaakt in het voortgezet onderwijs. Het gevaar is dat er te weinig herkenbaarheid van de opleidingen is. Binnen een technasium wordt de techniek toch te weinig benaderd, dat kan niet anders, want het gaat er in het voortgezet onderwijs toch vooral om de leerlingen een basis mee te geven. We hebben inhoudelijke topkennis nodig in de bedrijven. Dat kan niet worden meegegeven in het voortgezet onderwijs.” Op de afdeling engineering in Maarssen, waar Moll directeur is, werken zestig mensen in vaste dienst en dertig op inhuurbasis. “Je kunt ook ondernemen in de techniek. Je krijgt hier in het bedrijf de kans slimme dingen te ontdekken en te ontwikkelen.” Moll grijpt de gelegenheid om nog wat te vertellen over de projecten waar Strukton mee bezig is en hij doet dat met glinsterende ogen van enthousiasme. “Een tunnel invaren in ‘t IJ, daar moet je warm voor lopen.” Hij wijst op een foto in zijn kantoor waar mensen bezig zijn met het afzinken

van een tunnel in Zuid-Korea. “Het afzinken van een tunnel in Zuid-Korea hadden we nog nooit gedaan in een zee met die diepte. Hier intern is een golfvoorspellingssysteem ontwikkeld om deze actie tot een goed einde te brengen. Aan de hand van het systeem kwam het sein: nu moet je het lef hebben om te varen en nu moet het gebeuren. Dat is een uiterst spannend proces. Het is toptechniek wat hier wordt toegepast!” Als je door het kantoor in Maarsen loopt, is zichtbaar en merkbaar dat de werknemers niet op zichzelf zijn gericht, maar op hun omgeving. Moll: “De meeste medewerkers hebben een enorme band met het bedrijf. Er wordt hier keihard gewerkt en er is een open cultuur. Er is hier een sfeer waarin iedereen kan zeggen wat hem dwarszit. Als hier iets fout gaat, kost het meteen een paar miljoen. Daarom draait het hier om de mensen, zij zijn enorm belangrijk.” [TS]

Hans Moll: ‘Wij moeten ons als bedrijfsleven actiever opstellen richting onderwijs.’

12 |De VOX surft naar


Het Barlaeus Gymnasium

De VOX-redactie wil de blik verbreden en start een serie profielen van andere categorale gymnasia. Liefst doen we dat via direct contact met de schoolleiding, maar na twee keer te hebben botgevangen hebben we besloten ‘openbare’ bronnen te raadplegen. Dus hebben we menig uurtje surfend doorgebracht op de website van onze keuzeschool: het Barlaeus Gymnasium in Amsterdam. We hopen hiermee een algemeen inzicht te kunnen geven hoe zaken op andere scholen zijn geregeld, maar mogelijkerwijs ook ideeën aan te reiken die bij ons ook zouden kunnen worden overwogen. Tegelijkertijd bevestigt het natuurlijk ook de sterke punten van het USG… In 1595 waren in Amsterdam twee Latijnse Scholen. In 1678 werden beide scholen door het stadsbestuur tot één school aan het Singel verenigd. Daar is de Latijnse school - sinds 1846 ‘Gymnasium’ genoemd - tot 1885 gebleven. In dat jaar werd het nieuwe gebouw aan de Weteringschans betrokken. Door de grote toestroom van leerlingen werd het in 1927 nodig een tweede openbaar gymnasium op te richten. Het eerste kreeg toen de naam van Barlaeus en het tweede gymnasium die van Vossius. Van Baerle en Vos waren de eerste hoogleraren van het Athenaeum Illustre, dat later de Universiteit van Amsterdam werd. - Aantal leerlingen: 800 - Totaal aantal klassen : 32 - Schoolbijdrage: € 65 per jaar per leerling. De vrijwillige bijdrage van het Ouderfonds is vastgesteld op € 40. Het Barlaeus (www.barlaeus.nl) werkt samen met vijf andere zelfstandige gymnasia in de Onderwijsstichting Zelfstandige Gymnasia.

Specifieke Informatie - Organisatie van toetsen/proefwerken: Er zijn drie blokken voor proefwerk, toetsen en examens: voor Kerst, voor Pasen en na Pinksteren - Wat voor extra vakken biedt de school: Het Barlaeus heeft een zeer intensief ‘muziekleven’; koor en orkest, geluidsstudio’s en muziek als eindexamenvak. Het kunstvak is ingedeeld in Kunstvak Muziek en Kunstvak Beeldend. Het is zowel een praktisch als een theoretisch vak. Drie jaar lang wordt aan een examendossier gewerkt. - Begeleiding van de school aan de leerlingen: Op het Barlaeus kunnen eersteklas leerlingen plus-lessen volgen. Dit zijn extra lessen, die worden gegeven aan leerlingen die op specifieke punten wat hulp kunnen gebruiken zoals kinderen met taalachterstand, remedial teaching, begeleiding voor begaafde onderpresteerders, planning en structuur, Latijn, Frans en wiskunde.

Voor de onderbouwleerlingen bestaat de mogelijkheid om bijles te krijgen van vijfde- en zesdeklas leerlingen, die dat met toestemming van de docent van het betreffende vak doen. Naast de interne leerlingbegeleiding op school hebben schoolleiding en docenten de steun van externe deskundigen. Zij hebben zitting in de Zorgbreedte-commissie. Deze bestaat uit de conrectoren, de schoolarts, de medewerker onderwijshulpverlening, de leerplichtambtenaar, de zorgcoördinator, de vertrouwenspersonen, de leerjaarcoördinatoren en de zorgcoördinator. De schoolarts is één tot twee keer per maand op school aanwezig. Leerlingen met vragen of problemen kunnen zelf de hulp van de schoolarts inroepen. Ook ouders kunnen een gesprek of onderzoek voor hun kind aanvragen. - Speciale onderwijsvormen: Sinds twee jaar wordt een Moodle gebruik. Moodle is te zien als een interne website van de school waarop leerlingen en leraren met een wachtwoord kunnen inloggen. De echte meerwaarde van een ELO als Moodle zit in de mogelijkheid om te differentiëren ten opzichte van de leerlingen. Een leerling die op een bepaald punt achter- (of juist voor-) loopt kan in Moodle op maat gesneden informatie vinden. Moodle is een Open Source programma dat op 40.000 scholen over de hele wereld gebruikt wordt. - Excursies, werkweken en kampen: De eersteklassers hebben aan het begin van het schooljaar drie introductiedagen. De derde klassen hebben een 4-daags survivalkamp in de Ardennen ter versterking van de klassenband. De vierde klassen maken in mei een cultuur- & taalreis van 3 of 4 dagen naar Londen, Parijs, Praag of Berlijn. De vijfde klassen gaan ieder jaar naar Rome. Voor een aantal vijfde- en zesde klassers is er een reis naar Weimar en reizen in het kader van (voor-) rondes van het Europees Jeugdpar-


De VOX surft naar | 13

lement. Voor zesdeklassers wordt in overleg met de docenten gedurende enkele dagen een apart programma georganiseerd in een andere omgeving dan de school. Zo’n 20 leerlingen maakten een reis naar Amerikaanse colleges. In februari 2007 reisde het hele personeel af naar Rome en kreeg daar drie dagen lang excursies. - Sporttoernooien: Vertegenwoordigende teams (hockey, tennis, voetbal, volleybal, zeskamp, schaken, dammen en theatersport) doen regelmatig mee aan sportdagen van de OSZG en incidenteel aan andere toernooien. - Wat voor actieve schoolverenigingen zijn er voor de leerlingen: Er is een koor en een orkest die een uitvoering geven in december en aan het eind van het schooljaar. Eind maart voeren koor, orkest en toneelspelers gezamenlijk een muziektheaterproductie op. Vanwege grote belangstelling is in de afgelopen schooljaren ook een musical met alleen eersteklassers opgevoerd.

kunnen meewerken door na een incident waar hun kind bij betrokken is geweest een formulier in te vullen. - Overige observaties: Alle lokalen zijn voorzien van een beamer, een vaste pc en zijn er acht mobiele Digitale Klas-voorzieningen. De Digitale Klas is een revolutionair elektronisch whiteboard met een interactief beschrijfbaar LCD-scherm. Het LCD-scherm van de computer is ingebouwd onder een glasplaat en wordt bediend met een muispen. Het beeld kan voor de hele klas via een beamer op een scherm worden geprojecteerd waar overigens ook nog een ‘gewoon’ stuk schoolbord voor het krijtje aan vast zit. Verder is er een mediatheek: een bibliotheek met 10.000 boeken, pc-ruimtes met 65 pc’s en studieruimtes met 75 werkplekken. [HJB]

- Schoolfeesten: In maart wedijveren de klassen onderling in zelfbedachte toneelstukken, muziek, welsprekendheid, (culinaire) werkstukken en sport, zowel binnen als buiten de school. Ter afsluiting van het toernooi is er een groot feest op een externe locatie. - Het gevoerde alcolholbeleid: Leerlingen die onder invloed verkeren van alcohol en/of drugs worden uit de les verwijderd en geschorst. Regels betreffende het gebruik van alcohol en drugs gelden ook gedurende feesten en excursies die onder verantwoordelijkheid van de school plaatsvinden. Wat betreft het gebruik van alcohol kan hiervan worden afgeweken bij leerlingen uit de vierde klas en hoger in overleg met de schoolleiding. - Onderscheidende punten ten opzichte van andere gymnasia: Er is een Stichting Vrienden van het Barlaeus die een ontmoetingsplaats voor oud-leerlingen, oud-medewerkers, ouders en andere sympathisanten is. Zij ontmoeten elkaar tijdens het bijwonen van cursussen, de jaarlijkse Barlaeuslezing, de jaarlijkse donateursborrel maar ook via de nieuwe website. De Stichting telt circa 1400 donateurs. Twee maal per jaar ontvangen alle donateurs een brief met het laatste nieuws over de activiteiten die de Stichting ontwikkelt en die met de donaties worden gefinancierd. Ook is er een incidentenregistratiesysteem. Door alle gemelde incidenten in te voeren krijgt men een overzicht naar bijv. het soort, de plaats en de frequentie van incidenten. Ouders

foto Elly Waterman

14 |107e lustrum in 2009


Terug naar 1474 keurden persoonlijk bezit af en leefden in een gemeenschap van goederen. Zij vormden een religieuze groepering, die in Deventer rond Geert Grote (1340 – 1384) was ontstaan. Deze was de grondlegger van de Moderne Devotie (Vroomheid). De broeders streefden een geestelijke reveil na en keerden zich tegen de verloedering van het leven van de geestelijkheid. Praktisch als hun instelling was, wijdden zij zich aan de verbetering van de leefomstandigheden van de bevolking en aan zorg voor de studerende jeugd. De beweging is een wegbereider geweest van de reformatie. Zij verbreidde zich aanvankelijk vooral in het oosten, in de Hanze-steden langs de IJssel, maar vervolgens ook in andere steden.

In de aanloop naar het 107e lustrum in december belicht oud-docent en kenner van de USG-historie Jan Visser in elke Vox verschillende aspecten van de rijke schoolgeschiedenis. In deze aflevering: de stichting van de Hieronymusschool. In de tweede helft van de 15e eeuw was de middeleeuwse bloeitijd van Utrecht door bestuurlijke twisten – een regelrechte burgeroorlog om de bisschopszetel – en economisch verval voorgoed voorbij. Eeuwenlang was het de grootste en machtigste stad in de Noordelijke Nederlanden geweest. Al sinds 695 toen de Angelsaksische missionaris Willebrord tot eerste bisschop van Utrecht werd gewijd, was de stad het belangrijkste centrum van geestelijk leven. Daarvan maakte natuurlijk ook het onderwijs deel uit en dat viel omstreeks 1470 wel nog steeds te merken. In andere laatmiddeleeuwse steden bestond meestal slechts één school, verbonden aan de parochiekerk, maar Utrecht had niet minder dan negen scholen: vier parochiescholen (verbonden aan de Buurkerk, Geertekerk, Jacobikerk en Klaaskerk) en vijf kapittelscholen (die van de Dom, St. Salvator, St. Jan, St. Pieter en St. Marie). In al deze scholen kon men Latijn leren, dat tijdens de middeleeuwen in heel West-Europa de taal van de kerk en de wetenschap was en ook in de diplomatie en in officiële documenten werd gebruikt. Overigens leidden de genoemde kapittelscholen alleen de eigen kanunniken op.

Welvaart en aanzien In Utrecht probeerde het stadsbestuur aan de ingetreden malaise een eind te maken. In het genoemde jaar 1470 nam de raad het besluit eens te onderzoeken of er in de stad een universiteit kon worden gesticht. Het ging het stadsbestuur daarbij niet zo zeer om de vestiging van geleerden, maar vooral om de komst van studenten. Die moesten de stad nieuwe welvaart en weer een beter aanzien geven. Maar het raadsbesluit had geen gevolgen en Utrecht moest nog meer dan anderhalve eeuw wachten op een universiteit. In de late herfst van 1474 kwamen enkele – de overlevering zegt aanvankelijk drie – leden van de Broederschap des Gemenen Levens uit Delft naar Utrecht om ook hier een fraterhuis te stichten. Zij kwamen hier niet op eigen initiatief en evenmin op uitnodiging van het stadsbestuur of enige kerkelijke instantie. Ze waren vanuit Delft gestuurd om een erfenis te aanvaarden. Johan Reinierszoon van Zevenaar, theoloog en doctor in de medicijnen, en zijn vrouw Catharina hadden bij testament hun huis, enige grond daarbij en wat kostbaarheden vermaakt aan de Delftse broedergemeenschap. Vroom als zij waren, hadden zij tevens bepaald dat na hun dood door de broeders voor hun zieleheil moest worden gebeden en ook bepaalde kerkelijke plechtigheden moesten worden verricht. Dit soort testamentaire bepalingen was in de mid-

Broeders des Gemenen Levens De gegevens over dit Utrechtse onderwijs zijn helaas erg schaars, maar we mogen aannemen dat alle toen bekende wetenschappen behalve Romeins recht en medicijnen werden onderwezen. Wel was al vanaf de tweede helft van de 14e eeuw de achteruitgang van dit soort onderwijs begonnen. De bloei van de scholastiek was voorbij en er trad allerlei verstarring op. Zoals bekend kwam de reactie hierop van de Renaissance en de opkomst van het humanisme. In ons land werden nog in deze eeuw de Broeders des Gemenen Levens de verbreiders van nieuwe ideeën en nieuwe waarden. De term gemeen betekent hier gemeenschappelijk, de broeders

1541-1550 1474 1400

1450

1578 1500

1550

Rectoraat Macropedius Stichting Hieronymusschool

1732

1629 1600

1650

1700

Hieronymusschool telt 419 leerlingen

Hieronymusschool wordt stadsschool

1750

Latijnsc

Eerste prijsuitreiking Pieterskerk

107e lustrum in 2009| 15


deleeuwen heel gebruikelijk. Dr. van Zevenaar was op 9 mei 1471 gestorven en nu was ook Catharina overleden, op 27 october 1474. Op 4 december 1474 aanvaardden de broeders officieel de erfenis en deze datum beschouwden zij later als de stichting van hun Utrechtse vestiging. Voor ons is deze dag nog altijd de Dies Natalis van onze school. De broeders hadden uit Delft het hoognodige meegekregen om het woonhuis enigszins kloosterlijk in te richten, met daarin ook een huiskapel, en bovendien enig lesmateriaal. Want zij wilden ook dadelijk met de school beginnen.

Willebrord, Gregorius of Hieronymus? Maar eerst moest natuurlijk, zoals toen normaal was, een beschermheilige en naamgever voor de nieuwe instelling gevonden worden. Hierover waren de drie broeders het niet eens. De een stelde St. Willebrord voor, de tweede St. Gregorius en de derde St. Hieronymus. Ze besloten te loten, schreven de drie namen op drie briefjes, wierpen die in een leeg vat en vervolgens stak een van hen een hand in het vat en haalde een briefje eruit. Daarop stond de naam van Hieronymus, die nu dus de patroon van de nieuwe stichting werd. Tot zover de overlevering. Met lichte aarzeling vermeld ik erbij dat het Delftse fraterhuis overigens al Hieronymusdal heette. Hieronymus leefde omstreeks 400, was vertaler en uitlegger van bijbelboeken en werd algemeen beschouwd als beschermer van de talenstudie. Het door de fratres geërfde huis stond precies in de bocht, de knik, van de Kromme Nieuwe Gracht waar deze het dichtst bij de stadswal kwam en tegenwoordig nog steeds het dichtst bij de singel komt. Niet voor niets heet het ‘heuveltje’ langs de binnenkant van de singel met het straatje langs de huizen daaronder het Hieronymusplantsoen. Daar staat nu ook het gebouw van de Vrije School. Naast de speelplaats daarvan staat nu langs de gracht – dus op de hoek naast de open ruimte – een negentiende-eeuws kantoorpand, het laatste in de rij vanaf Ottone dat op de plaats van de vroegere Hieronymuskerk staat.

1880

1932

1850

che School wordt Gymnasium

1900

Op het terrein van het huis stond een voorpoort, die later de Porta Latina ging heten en nog steeds genoemd wordt in ons Latijnse schoollied, de cantus. De broeders begonnen overigens niet met het onderwijs in het nieuwe fraterhuis maar in twee kamers naast deze poort, die zij meteen in 1475 erbij huurden en in 1478 aankochten. Met het eigenlijke onderwijs bemoeiden zij zich amper, zoals ook in andere steden de gewoonte van de Broederschap was. Zij namen hiervoor leraren (praeceptores) in dienst en stelden ook een rector aan. Alleen de namen van twee rectores uit de allereerste jaren van de Schola Hieronymiana zijn bewaard gebleven: Pieter van ’s Gravesande en Cornelis van Driel. Hiermee had Utrecht nu zijn Latijnse School gekregen, die menige andere stad, zoals Dordrecht, Haarlem, Leiden, Amersfoort, al lang bezat. De belangrijkste oorzaak dat dit nu pas gebeurde heeft u hiervoor al gelezen: er waren al zeer veel scholen in de stad – de kloosterscholen heb ik nog niet eens vermeld – en die zaten bepaald niet op nieuwe concurrentie te wachten en zeker in de bisschopsstad zagen zij niet uit naar de komst van de fratres communis vitae. Toch moet de school een goede start hebben gehad. Zij werd in korte tijd de belangrijkste van de stad en gaf zowel les aan de kinderen van rijke ouders als die van minvermogenden. Het stadsbestuur was met deze ontwikkeling zeer ingenomen en maakte in het begin van de 16e eeuw de Hieronymusschool tot de enige middelbare school. Dit hield in dat alleen deze jongens ouder dan 12 jaar mocht onderwijzen in het Latijn. Als behuizing is de vestiging aan de Kromme Nieuwe Gracht bepaald bestendig gebleken. Tot 1830 is onze school in dit eerste van de vijf schoolgebouwen gebleven. Dat is dus veel langer dan de helft van haar lange bestaan: 356 van de nu bijna 535 jaren. [Jan Visser]

1974

1877 1887 1800

Fraterhuis

2009

1996 1950

Inwijding Homeruslaan

2000

2005

2010

107e Lustrum

Honderdste lustrum Verhuizing naar Janskerkhof Opening vernieuwde en uitgebreide gebouw Eerste meisjes toegelaten

2015

16 |AMOR viert lustrum


Na 100 jaar nog springlevend

In het jaar 2009 vieren we op school gedenkwaardige lustra. Aan het einde van dit jaar bestaat de school niet minder dan 535 jaar. Minder bekend is het 100-jarige lustrum van AMOR, de muziekvereniging van het USG. Sinds 1909 worden regelmatig muziekavonden op school gehouden. Leerlingen maken dan (voornamelijk) klassieke muziek, door een instrument te bespelen maar ook met zang. Iedereen kan meedoen, je hoeft geen virtuoos te zijn. De regelmatige bezoeker zal echter al gauw merken dat op onze school uniek muziektalent rondloopt. En dat er nog altijd jongeren zijn met een passie voor klassieke muziek.

Afwisselende avond

De letters A.M.O.R. staan voor ‘Ars Musica Optima Rerum’, wat zoveel betekent als: ‘de kunst van de muziek gaat boven alles’. AMOR organiseert normaal gesproken de muziekavonden in het eigen schoolgebouw, in de middenhal, een kleine ruimte met een goede akoestiek. De avond waarop het jubileum werd gevierd, op 12 juni, vond heel passend plaats in de oude Pieterskerk aan het Pieterskerkhof. Het USG heeft al van oudsher een bijzondere band met de Pieterskerk en nog steeds maakt de school regelmatig van deze sfeervolle locatie gebruik. Bij binnenkomst viel direct op dat er meer genodigden waren dan de gebruikelijke fans. Oud-leerlingen waren aanwezig, van verschillende leeftijden. Sommigen waren nog maar één of twee jaar van school, anderen meer dan veertig jaar. De meest opvallende gast was toch wel Nancy van der Elst, die bij het 50-jarige jubileum (het leek ineens nog maar net geleden) een grote rol heeft gespeeld. Zij heeft inmiddels de leeftijd van 90 jaar bereikt, maar dat was aan haar pittige uitstraling niet te zien! In verband met de plechtige gelegenheid gaf Hanneke Taat de aftrap met een korte speech. Gelukkig kort, want het avondvullende programma duurde uiteindelijk tot half twaalf. Dit lag niet aan de sympathieke presentator, AMOR voorzitter Jaap van Hellenberg Hubar, die in een hoog tempo de musici aankondigde. Het lag aan de vele optredens van de vele getalenteerde leerlingen en een enkele oud-leerling.

Een greep uit een lange, afwisselende avond van hoog niveau: zeer verrassend was het optreden van Linda van der Spaa op de vibrafoon (zie foto 1), een instrument met betoverende klanken dat niet vaak wordt bespeeld. Door de akoestiek in de Pieterskerk klonk het lieflijke werk van Satie (Gymnopedie no. 2) sprookjesachtig. Een ander verrassend instrument dat een extra dimensie kreeg in de oude kerk was de accordeon van Jacco Krijnen. Het inmiddels door prinses Maxima bekend geworden stuk ‘Adios Nonino’ klonk indrukwekkend. Het is altijd erg leuk om een leerling uit de eerste klas te zien optreden. Dit keer was het Dieuwke Mink van der Molen, die samen met Rosanne Sloots viool speelde, waarbij de dames op de vleugel werden begeleid door Xavier Boot (zie foto 2). De vleugel was het meest bespeelde instrument (zie foto 3, met Inge Krabbendam die Debussy ten gehore brengt). Voorzitter en presentator Jaap speelde zelf veelvuldig op de vleugel, als begeleider, in een stuk voor quatre mains met Simone Willigers en solo (uit Das Wohltempertierte Klavier van J.S. Bach). Natuurlijk mag Xavier Boot in dit verband niet onvermeld blijven. Nog maar één jaar van school liet dit grote talent zien dat hij alweer gegroeid is in zijn spel. Hij speelde onverwachts een extra stuk, dat hij opdroeg aan conrector Aad van Diemen, die hem gedurende zijn tijd op het USG heel goed begeleid heeft. De twee moedige solo-zangeressen,


AMOR viert lustrum| 17

Jikke van der Velde en Merel Vermeeren, hadden prachtige, hoge stemmen. Het laatste stuk, een etude van Baermann werd in een fantastisch optreden vertolkt door Jaap (vleugel) en Meriam Dercksen (klarinet). Meriam overtuigde het publiek en leek één te worden met haar instrument, dat ze heel dynamisch bespeelde.

Hoogtepunt Het hoogtepunt van de avond was het optreden van oudleerling Nancy van der Elst, de componiste van de opera Barliaan. Deze zeemansopera componeerde ze vijftig jaar geleden, toen ook al oud-leerling, speciaal ter gelegenheid van het vijftigjarige lustrum van AMOR. In die tijd verschenen

over het lustrum nog verschillende artikelen in de plaatselijke krant. Nancy heeft de artikelen bewaard en ze lagen in de Pieterskerk tentoongesteld. Nancy begeleidde de solist Ruud Boone, die drie aria’s uit de opera ten gehore bracht (zie foto 4). Hij zong zijn eigen partij van vijftig jaar geleden en een andere partij die hij zich recentelijk eigen moest maken. Nog steeds weet de aria van de Stuurman te ontroeren en Nancy speelde alsof de opera nog maar kort geleden was opgevoerd. Ongelofelijk! Niet vermeld was de tekstschrijver van deze gelegenheidsopera Barliaan: oud-leerling Wim Gerritsen, toen enkele jaren student letteren. Ook hij was aanwezig. Voor een indruk van de opera en de kwalitatief goede tekst hieronder het citatenduet van Stuurman en Barliaan, getuigend van een overduidelijke gymnasiale inslag:

Stuurman: Ik lag me wat te verpozen met Ovidius’ Metamorfosen maar ik zie dat mijn rust vervlogen is zo als weleer van Diogenes. Ik lag me wat te verpozen met Ovidius’ Metamorfosen

Barliaan: wel alle donders, dat gelees Stuurman: parturiunt montes Barliaan: moet nu eens uit zijn, Schluss! Stuurman: nascitur ridiculus mus Barliaan: Wat mompel je toch, wat fluister je toch? Stuurman: Een citaat, kapitein, uit Ovidius Barliaan: Vraag die snijboon, die weet ik wie die is,Of ik hem dienen kan met een stuurman die nergens goed voor is Stuurman: Demissio gubernatoris Barliaan: Van de Latijnse school liep je weg, hoewel dat tot daar aan toe is Stuurman: non scholae sed vitae discimus Barliaan: maar luister naar wat ik je zeg de Cormorant is geen school waar de vrije tijd te geef is Stuurman: Ars longa, vita brevis Barliaan: Zorg dat ik binnen de minuut de beman ning hier op het dek zie Stuurman: Dixi Barliaan: Ik zei: op het dek zie Stuurman: Pardon, ik zei dixi Barliaan/Stuurman: dek zie / dixi / dek zie / dixi Barliaan: Van zo’n stuurman word ik gek! Stuurman: Aantrrrreden op het dek!! Het huidige AMOR-bestuur bestaat uit: Jaap (klas 5, voorzitter), Jikke (klas 5), Felicia (klas 5), Noortje (klas 4, penningmeester), Welmoed (klas 4), Meriam (klas 3), Matthijs (klas 3) en Christiaan (klas 2), (zie foto 5). De begeleidende lerares is mevrouw Orbán. Het moge duidelijk zijn: AMOR leeft en dat geeft moed voor de komende 100 jaar. [FS]

18

|De sectie: wiskunde


Puzzelen op hoog niveau Voor de een is wiskunde verplichte kost en een noodzakelijk kwaad, de ander kan zich uitleven in het oplossen van complexe vraagstukken. ‘Van de stelling van Thales gaan hun ogen twinkelen.’ De uitslagen van de examens zijn net bekend en de sectie wiskunde kan tevreden zijn. Voor wiskunde-B1 scoorde de USGkandidaten dit jaar gemiddeld een 7,4. Voor wiskunde-B1-2, de moeilijkere wiskundevariant, scoorde de lichting van dit jaar zelfs een 8,1 gemiddeld. ‘Dat heb ik nog nooit gezien’, zegt Gert Welleweerd, voorzitter van de sectie wiskunde. Hij was verrast door de uitslag, hoewel hij wel gewend is dat USGleerlingen hoger scoren dan gemiddeld. De interessante vraag is dan of dat ligt aan de leerlingen of aan de docenten? “Die kinderen hebben het zonder meer goed gedaan”, zegt Welleweerd, “maar ik denk dat ze ook goed les hebben gehad. Op onze school toetsen we vrij moeilijk. Ze krijgen degelijk les. Je moet meer doen dan alleen wat in het boek staat. Om de haverklap overvallen we ze met dingen die ze misschien net niet meer weten. Zo worden ze richting het eindexamen echt allround. Bij het examen scoren ze dan naar verhouding altijd goed. Ik heb ook tegen ze gezegd: jullie kan niet veel gebeuren.”

Docent of wiskundige? De sectie kreeg van de Vox-redactie de vraag voorgelegd was hun favoriete wiskundige stelling of formule was. Dat bleek lastig, want de wiskunde is zo breed… En wat misschien nog wel belangrijker is, de sectieleden voelen zich in de eerste plaats docent, en dan pas wiskundige. Dat zegt ook Welleweerd. “Het leukste aan mijn vak vind ik het contact met de leerlingen. Dat is leuker dan de wiskunde, hoewel dat natuurlijk wel een zwak heeft voor mij. Ik denk dat wij in de sectie eigenlijk nauwelijks een echte bolleboos hebben, maar dat we het allemaal heel leuk vinden om hierin les te geven.” En inhoudelijk gaat wiskunde van elementair rekenen tot bewijzen in de meetkunde, stevige algebra in het vijfde jaar, exponentiële machten, logaritmen of cryptografie. “Alles heeft zijn charmes.” Lukt dat altijd om dat aan de leerlingen over te brengen? “Bij wiskunde-B heb je de meer gemotiveerde leerlingen. Daarmee is het soms puzzelen op hoog niveau. Dat vinden de meesten wel leuk. Bij wiskunde-A is dat moeilijker. Daar zitten ook de iets mindere goden op wiskundegebied. Daar kunnen ook wel slimmerds bijzitten, maar daar heerst toch vooral de sfeer dat wiskunde verplichte kost is. Dan kost het meer moeite om ze allemaal mee te krijgen.” Toch blijft het mooi om te zien dat de stelling van Pythagoras voor tweedeklassers echt een eye opener kan zijn. En als het in het vijfde jaar gaat over de stelling van Thales van Milete (een driehoek, waarvan één zijde de middellijn van de cirkel

is, getekend in een cirkel is een rechthoekige driehoek), zie je bij sommigen de ogen gaan twinkelen, volgens Welleweerd. “Dat is verrassend en dat kun je ook nog bewijzen!”

Praktisch nut Maar niet iedereen laat zich zo snel overtuigen van de schoonheid van de wiskunde. Al dat gereken en al die regeltjes hebben weinig praktisch nut, vinden veel leerlingen. “Maar met wiskunde leer je een heel systematische manier van denken. Je leert logisch redeneren en je leert combineren. Dat zit bij geen enkel ander vak. De bètavakken maken gebruik van de aanpak die je bij wiskunde krijgt aangeleerd.” Welleweerd is van oorsprong natuurkundige en haalde pas later een aantekening als wiskundedocent. Zo kan hij twee disciplines combineren en dat geeft extra verdieping aan het vak. Tegelijk kan

‘Ik denk dat wij in de sectie nauwelijks een echte bolleboos hebben, maar dat we het allemaal heel leuk vinden om les te geven’ hij daarmee illustreren dat wiskunde helemaal niet zo nutteloos en weinig praktisch is. “Alle contexten kan ik wel met praktijkvoorbeelden uit de natuurkunde verhelderen. Onze leerlingen willen snappen waarom.” Leerlingen uit de derde klas hebben met een werkstukje gemaakt over de Mexicaanse griep, waarbij het vooral ging over de exponentiële groei. Groot succes zijn volgens Welleweerd de wiskunde-A Olympiade en de wiskunde-B Dag in het vijfde jaar. Leerlingen werken dan vanaf ’s ochtends in groepjes aan een opdracht. ’s Middags moeten ze hun verslag inleveren. “Dat is het hoogtepunt van het jaar. Leerlingen vinden het geweldig. Ik hoor wel eens dat ze zeggen dat ze nog nooit zo hard hebben gewerkt.”

Brutale klas Welleweerd kwam op het USG in 1993. Hij heeft de introductie van de tweede fase meegemaakt, en de intrede van de grafische rekenmachine. “Toen ik hier begon had ik wel moeite met het soort kinderen, dat hier rondliep. Je moest echt bewijzen dat je een vakman was. Als je net begint en je hebt een beetje brutale derde of vierde klas, dan ben je veel meer met orde bezig dan met je vak. Dat viel me tegen. Ik had ruim zeven jaar leservaring, maar ik heb een half jaar moeten knokken.” Je moet als docent duidelijk je meerwaarde aantonen, is de ervaring van


De sectie: wiskunde| 19

Welleweerd, en niet slechts vertellen wat er in het boek staat. “Ga je op de automatische piloot, dan ben je ze kwijt. Vooral jongens kunnen nog wel eens lui zijn, zeker in de bovenbouw. Dan is het de kunst ook die leerlingen mee te krijgen.” In de praktijk betekent dat het bespreken van alle stof in de les, zodat de leerlingen alles een keer tot zich hebben kunnen nemen. “Er zitten hier superintelligente kinderen, die daar genoeg aan hebben. En dan is het niet erg dat ze thuis niks doen.”

Minder tijd Over het niveau van het onderwijs wordt veel geklaagd. Vroeger was alles beter, is het refrein. Wat vindt Welleweerd daarvan? “In het algemeen besteden leerlingen tegenwoordig minder tijd aan hun huiswerk. Dat betekent dat je wel iets

fragment uit de Belvédère van M.C.Escher

inlevert op kwaliteit. Als je kijkt naar de eindexamentermen: twintig jaar geleden was moeilijker om hoge cijfers te scoren. De examens uit de jaren zeventig, dat was wel heel taaie wiskunde, hoor. En een aantal dingen die vroeger normaal waren – bepaalde lastige ruimtemeetkunde – is uit het programma verdwenen. Maar er komt wel wat voor in de plaats. De grafische rekenmachine is een verrijking gebleken. Het verbreedt je perspectief heel erg, want je kunt direct met allerlei formules en functies rekenen. Zo kun je veel dieper gaan. Ook met kansberekening doen de leerlingen meer dan vroeger.” [JE] De sectie wiskunde bestaat verder uit Lilian Blom, Carolien BossReus, Karin Derks (zij gaat volgend jaar alleen natuurkunde geven), Hans Evers en Floortje Holten.


USG Schoolagenda 2008 - 2009 Dinsdag 1 september Opening schooljaar aula/begin lessen

Maandag 7 december Huiswerkvrij

Woensdag 2 september Schoolfotograaf

Dinsdag 8 december Kickoff Gala lustrum

Woensdag 7 oktober Sportdag Maandag 19 oktober – zondag 25 oktober Herfstvakantie Vrijdag 27 november AMOR-avond

Woensdag 9 december Opening lustrum in Pieterskerk Donderdag 10 december Lustrum Vrijdag 11 december Lustrum

Dinsdag 1 - woensdag 2 december 10-minutengesprekken onder-, midden- en bovenbouw

Zaterdag 12 december Lustrumreünie + slotmanifestatie

Vrijdag 4 december Dies

Maandag 21 december – 3 januari 2010 Kerstvakantie

De reproductie van deze uitgave van de Vox Hieronymi is mogelijk gemaakt dankzij de medewerking van Strukton Engineering. www.strukton.com

> pagina 5. Bulletin voor de ouders van leerlingen aan het Stedelijk Gymnasium te Utrecht. Terug naar 1474

Recommend Documents