{
nieuwsbrief voor ondernemende varkenshouders
04 HERFST 2007
editoriaal I Goed management en nog eens goed management! I Problemen zijn er genoeg in onze sector maar
In deze Nieuwsbrief worden actuele onderwer-
is dat echt nieuw? Goede managers hebben
pen aangesneden maar ook het belang van
steeds nieuwe antwoorden gegeven op steeds
goed management wordt hier onderstreept. Of
nieuwe uitdagingen. Ze houden ook rekening
het nu over stijgende voederprijzen, Salmonella
met de cyclische evolutie van de varkenshoude-
of PIA gaat, goed management biedt altijd een
rij die voor een groot deel afhankelijk is van de
antwoord. De toekomst van onze varkenshou-
vrije markt. Deze cyclische evolutie, die ook in
derij is reëel mits zij in handen is van bekwame
Europa voorkomt, hoeft echter niet noodzakelijk
en vooruitziende managers.
een nadeel te zijn. Maar zonder goed management kan het toch
Dr. Peter Cuypers Director Business Unit Animal Health
niet meer. En voor goede professionele ondernemers als varkenshouders is er ongetwijfeld nog heel wat toekomst weggelegd. Over de cyclische golfbewegingen van de markt heen zal de vraag naar varkensvlees wereldwijd blijven stijgen. Vaak zullen de winstmarges echter klein zijn. De varkenshouder is dus gehouden een maximale rendabiliteit te realiseren, onder meer door de kosten onder controle te houden. De gezondheid van de dieren en een preventieve aanpak terzake zijn daarbij belangrijke peilers. De getuigenis van Ton Verhoeven liegt er niet om. Management is een bouwwerk waarvan alle stenen sterk moeten zijn en op de juiste plaats moeten zitten.
Stijging grondstofprijzen van antwoord dienen
Salmonella actieplan opgestart
6
Meten is weten
Reportage te velde
8
Website PIA
Stijging grondstofprijzen van antwoord dienen We weten het ondertussen wel, de grondstofprijzen
De derde oorzaak (biobrandstoffen) wordt kunstmatig
voor varkensvoeder stijgen spectaculair terwijl de af-
gevoed met hoge subsidies. Op termijn zal het wellicht
zetprijzen van varkens geen gelijke tred houden. In-
ethisch onaanvaardbaar blijken energie te produceren
zicht terzake is belangrijk om de crisis met goed ma-
ten koste van voedsel. Slechte klimatologische om-
nagement van antwoord te dienen.
standigheden wisselen af met goede oogsten en zijn dus niet eeuwig. Wel constant en wellicht stijgend is
De oorzaken zijn drieledig en vormen eigenlijk geen
de vraag naar granen in gebieden waar de welvaart
verrassing. Dat de vraag zou stijgen wisten we al
stijgt. Dit is positief en daar moeten we mee leven. Dit
lang. Dit zou vooral het geval zijn in Zuidoost-Azië,
fenomeen zal trouwens ook de vraag naar eiwit en dus
waar de welvaart zienderogen stijgt, en in China en
vlees doen stijgen en mettertijd dus ook de afzetprijzen
India, die samen goed zijn voor zowat de helft van de
voor onze varkenshouders.
wereldbevolking. Dat in verschillende delen van de wereld, zoals Oceanië, de graanproductie erg laag
Wat moet dan het antwoord van onze varkenshouders
bleef wegens klimatologische omstandigheden, is ook
vandaag zijn? Geen paniek, wel degelijk een vooruit-
niet uitzonderlijk. Een vreemde eend in de oorzakelijke
ziend management. Varkenshouders met manage-
bijt vormt de productie van biobrandstoffen, die in de
mentvisie calculeren de cyclische prijzen in. Zij com-
Verenigde Staten vandaag als het ‘corn eating mon-
penseren ook het gevaar van eigen bedrijfsblindheid
ster’ wordt omschreven. In 2006 verdubbelde de maïs-
door oordeelkundig beroep te doen op externe specia-
prijs en daar houdt het niet mee op. Straks wordt er in
listen. Goede managers beperken ook de kosten door
de VS 44 miljard liter bio-ethanol geproduceerd, wat
vermorsing van voeder te beperken, slachtvarkens niet
heel wat meer is dan de 28 miljard liter die de Bush-ad-
te zwaar af te leveren, door te zorgen voor voldoende
ministratie met haar Renewable Fuels Standard (RFS-
drinkwater van goede kwaliteit, door hoge hokbezet-
wet) tegen 2012 wilde bereiken om de afhankelijkheid
ting te voorkomen en de gezondheid van de dieren
van ingevoerde (OPEC) brandstoffen (vandaag 62%)
nauwlettend te volgen, kortom te meten om te weten.
niet verder te laten oplopen tot 80%. Gevolg is een
Gezonde dieren zijn op alle vlakken rendabeler.
uitbreiding van het maïsareaal ten koste van dat voor andere granen, die meteen ook op een groter tekort afstevenen met stijgende prijzen tot gevolg.
3
(interview)
Salmonella actieplan opgestart Op 15 juli werd het Koninklijk Besluit van 27 april 2007
ven van minimum 31 vlees- en/of opfokvarkens waarbij
betreffende de bewaking van Salmonella bij varkens
bij drie opeenvolgende bloedstaalnamen telkens een
van kracht, dit in het kader van de zogenaamde zoö-
gemiddelde S/P-ratio groter dan 0,6 (S/P-ratio > 0,6)
noserichtlijn (Europese verordening van 17 juli 2003).
wordt vastgesteld, worden als risicobedrijf beschouwd.
Bedoeling is het aantal klinische gevallen van Salmo-
De S/P-ratio is de fotometrische (kleur)verhouding tus-
nellose bij mensen (vooral door Salmonella Typhimu-
sen het te testen staal (S van Sample) en een positief
rium) te doen dalen, het vertrouwen van de consument
referentiestaal (P van Positive).
te versterken en de voor onze varkenssector zo be-
Wanneer een bedrijf de status van risicobedrijf ver-
langrijke export veilig te stellen. Projectdierenarts voor
werft, worden de varkenshouder, de bedrijfsdierenarts
Salmonella bij varkens, Dimitri Arijs van Dierenge-
en de PCE (Provinciale Controle-Eenheid) door DGZ
zondheidszorg (DGZ) Vlaanderen, geeft toelichting.
Vlaanderen verwittigd. Een risicobedrijf moet zich door de bedrijfsdierenarts laten begeleiden om de Salmo-
Het Salmonella Actieplan (SAP) maakt gebruik van
nellabesmettingen tegen te gaan. Er moet een bacte-
de viermaandelijkse bloedstaalname in het kader van
riologisch onderzoek gebeuren met overschoentjes, er
de ziekte van Aujeszky. De bloedstalen genomen bij
moet een checklist worden ingevuld en een Bedrijfs-
vlees- en opfokvarkens worden tevens onderzocht op
specifiek Actieplan (BSAP) worden opgesteld. Dit lijkt
de aanwezigheid van Salmonella-antistoffen. Bedrij-
ingewikkelder dan het is.
gebruikte paren overschoentjes (apart) te verpakken en te versturen naar DGZ. Naast het aanduiden van de risicobedrijven en het verwittigen van de betrokken partijen zorgt DGZ ook voor ondersteuning door de Salmonelladierenarts, in casu Dimitri Arijs (tel.: 050/23.05.55) en met een website (www.dgz.be). De bedrijfsdierenarts of de varkenshouders kunnen steeds op hem beroep doen voor advies (telefonisch – bedrijfsbezoek). DGZ zorgt tevens voor de dataverwerking in samenwerking met het CODA. Al het nodige materiaal ter opvolging van het Salmo-
Zo worden de antwoorden van de checklist ingevoerd
nella Actieplan wordt naar de bedrijfsdierenarts gezon-
in een ACCESS-bestand om later risicofactoren te
den in het zogenaamde SAP-pakket. Dat pakket bevat
achterhalen. Een bedrijf heeft 12 maanden de tijd om
de in te vullen checklist en het Bedrijfsspecifiek Actie-
van zijn status van risicobedrijf af te geraken. Na deze
plan (BSAP), overschoentjes, een aanvraagformulier
periode volgt een verplichte begeleiding door DGZ.
(voor laboratoriumonderzoek) en een werkvoorschrift
Sancties zijn nog niet voorzien maar een risicobedrijf
(of handleiding). De checklist bevat 7 in te vullen ru-
heeft uiteraard wat bijkomende kosten (analyses en
brieken met vragen over algemene hygiëne op het be-
bedrijfsdierenarts). “Maar het is natuurlijk in het belang
drijf, de biosecurity en het hygiënemanagement, het
van de sector dat we Salmonella in varkenvlees terug-
diermanagement, het drinkwater en het drinkwatersy-
dringen”, zegt dr. Arijs.
steem, het voeder, de diergeneeskundige en zoötechnische begeleiding en de aflevering van slachtrijpe
Uit de eerste resultaten van de ingezonden over-
varkens. De vragen zijn gemakkelijk te beantwoorden
schoentjes blijkt dat bij 65% van de bedrijven, die via
en de antwoorden leggen normaal al snel de zwakke
het serologisch onderzoek als risicobedrijf werden
plekken bloot. Het Bedrijfsspecifiek Actieplan (BSAP)
aangewezen, ook na bacteriologisch onderzoek Sal-
is in feite een met de bedrijfsdierenarts in te vullen lijst
monella kan aangetoond worden (meestal S. Typhi-
van op het bedrijf geplande en uit te voeren maatre-
murium). “Begin oktober waren er al 116 risicobedrij-
gelen om die zwakke plekken aan te pakken. Van de
ven vastgesteld. Wij schatten dat zo’n 5 à 6% van de
checklist en het BSAP moet één exemplaar naar DGZ
varkensbedrijven dit statuut zal verkrijgen”, besluit
worden verstuurd en één exemplaar moet 5 jaar lang
Dimitri Arijs.
op het bedrijf blijven.
De 4 paar overschoentjes in het pakket dienen om mee door de stal te gaan. Op de mest die eraan kleeft zal een bacteriologisch onderzoek gebeuren. Er moet één paar overschoentjes gebruikt worden per leeftijdsgroep: één paar voor varkens van minder dan 40 kg, één voor varkens van 40 tot 60 kg, één voor varkens van 60 tot 80 kg en één voor varkens van meer dan 80 kg. Het pakket bevat ook de nodige zakjes om de
5
‘Meten is weten’
(rubriek)
PIA vaccinatie verlaagt de voederkosten Voederkosten laatste jaar sterk gestegen De laatste maanden worden we geconfronteerd met een forse stijging van de voederprijzen. Oorzaken hiervoor zijn de grote vraag naar grondstoffen voor gebruik als biobrandstof, de toegenomen vraag vanuit de zich snel ontwikkelende landen in Azië en de tegenvallende graanoogsten. Momenteel worden we geconfronteerd met een voederprijs die tussen 40 en 50% is gestegen ten opzichte van vorig jaar.
Besparen op voederkosten door aanpak voederverbruik Aangezien de voederkosten het hoofdaandeel uitmaken van de productiekosten in de varkenshouderij is het belangrijk deze zo laag mogelijk te houden door een preventieve aanpak van ziekten zoals PIA, die het voederverbruik negatief beïnvloeden. In tabel 1 is een vergelijking weergegeven van de voederkosten bij een verschil in voederconversie van 100 gram (2.8 versus 2.7). Een daling van de voederconversie van 2.8 naar 2.7 in het gewichtstraject van 20 naar 110 kg komt neer op een voederbesparing van 9 kg per varken. Aan de huidige voederprijzen komt dit neer op een besparing van 2.25 € per afgeleverd vleesvarken.
Tabel 1 Vergelijking van de voederkosten per varken bij een voederconversie van 2.8 versus 2.7 Gegevens Gem. opzetgewicht in de varkensstal Gem. levend gewicht bij slachten
20 kg 110 kg
Gem. voederprijs: 0.250 €/kg
1. Voederconversie = 2.8
2. Voederconversie = 2.7
Totaal voederverbruik in de vleesvarkensfase: 252 kg Totale voederkost in de vleesvarkensfase: 63.00 €
Totaal voederverbruik in de vleesvarkensfase: 243 kg Totale voederkost in de vleesvarkensfase : 60.75 €
Tabel 2 Effect van PIA vaccinatie op de voederconversie in 6 Europese praktijkproeven Land
Aantal dieren
∆ voederconversie (gram)
België
2 705
-130
België
645
-250
België
1 286
-240
Frankrijk
2 792
-230
Duitsland
38 510
-180
Spanje
29 060
-150
Invloed PIA vaccinatie op voederkosten Aantasting van de darm door de bacterie Lawsonia intracellularis, die verantwoordelijk is voor PIA, veroorzaakt een verdikking van de dunne darmwand. In de dunne darm gebeurt een belangrijk deel van de verteringsprocessen en worden de verteerde voederbestanddelen opgenomen in het bloed. Wanneer de darm aangetast is door PIA, kunnen deze processen niet optimaal doorgaan. Dit uit zich onder vorm van een verhoogde voederconversie. In tabel 2 is de invloed van PIA vaccinatie op de voederconversie weergegeven, gemeten in een aantal praktijkproeven in België, Frankrijk, Duitsland en Spanje. Hieruit blijkt dat de aanpak van PIA door vaccinatie een belangrijke daling van de voederconversie en bijgevolg van de voederkosten veroorzaakt.
(rubriek)
‘Reportage te velde’ EEN VARKENSMANAGER MET VIER BEDRIJVEN In 1996 startte Ton Verhoeven in het Nederlandse Aarle-
Maar ook Ton kreeg met PIA te maken. “Je ziet het niet
Rixtel een bedrijf op, waar vandaag 2.200 vleesvarkens
altijd bij de zeugen en in de kraamhokken”, zegt Ton,
zitten. In 2000 kwam te Bocholt een bedrijf te koop en
“maar ik kreeg klachten van varkenshouders die bij mij
Ton liet deze kans niet liggen. Vandaag baat hij er een
biggen kochten. De dieren kregen last van diarree en ik
bedrijf uit met 600 zeugen. Hij bouwde er ook een huis
stelde nogal wat onverteerde mest vast. Met de stijgende
en emigreerde met zijn vrouwtje Astrid naar België, wel-
voederprijzen is dat natuurlijk ook geen goed punt. Na
iswaar net over de grens. Intussen heeft het gezin drie
grondig onderzoek bleek dat in het drinkwater nogal wat
kindjes en de 32-jarige varkenshouder heeft ook bedrijfs-
bacteriën zaten en we zijn het drinkwater beginnen aan-
matig niet stil gezeten. Er kwamen nog twee bedrijven,
zuren. We vaccineren nu en we hebben geen problemen
met samen meer dan 2.500 vleesvarkens, bij: één in het
meer. Op de vleesvarkensbedrijven vaccineren we nu
Nederlandse Oorschot en één in Opoeteren. In de be-
ook en dat betaalt zichzelf terug.”
drijven in Aarle-Rixtel, Oorschot en Opoeteren heeft hij een aantal medewerkers en ook in Bocholt heeft hij een medewerker.
Ton Verhoeven laat er geen twijfel over bestaan dat in het management een goede hygiëne onontbeerlijk is. Hij zweert bij de drie R’s: rust, reinheid en regelmaat. “De grote uitdaging bestaat erin te komen tot een stabiel bedrijf met een goede productie van levenskrachtige varkens. Wij besteden ook veel aandacht aan de hele drachtperiode. De stap van 20 naar 25 biggen is vrij goed haalbaar. Die van 25 naar bijvoorbeeld 27 biggen is al veel moeilijker, maar elke big meer is pure winst.” Ton haalt nu tussen de 26 en de 27 biggen. Goed management werkt volgens Ton cumulatief. Met goede bedrijfsresultaten kan je gemakkelijker lenen, gemakkelijker uitbreiden, enz. Een goede boekhouding is erg belangrijk maar ook een goede communicatie met dierenarts en medewerkers. Naar de toekomst toe ziet Ton ook een sterke schaalvergroting.
7
I Website PIA I
De eerste stap naar gezonde varkens begint op het internet. Een volledige website gewijd aan ileïtis (PIA), de meest verspreide darmziekte in vleesvarkensstallen in Europa, is geen overbodige luxe. De website biedt de bezoekende varkenshouder een onbetaalbare schat aan informatie. De verschillende oplossingen worden hier haarfijn voor u uit de doeken gedaan, inclusief de pro’s en con’s van de behandeling met antibiotica en de vaccinatie. Om de ziekte doeltreffend te kunnen bestrijden moet men echter ook weten hoe men deze het beste kan detecteren. Het kennen en herkennen van de ziekte, zijn oorzaken en zijn schadelijke (financiële) gevolgen komen dan ook ruim aan bod. Ook kan men op deze webstek de verschillende persartikels terugvinden waarin het succes (zeer doeltreffend en een garantie voor economische voordelen) van de vaccinatie tegen PIA benadrukt wordt. Geen paniek voor de computeranalfabeten onder ons: uw angst voor doelloos en tijdrovend rondsurfen is overbodig dankzij de “sitemap”, die je een helder overzicht geeft van de verschillende rubrieken. Moest je toch nog met een onbeantwoorde vraag blijven zitten, kan je deze altijd richten tot de redactie. Hoewel de kans dat je op je honger blijft zitten zeer klein is aangezien in de rubriek “FAQ” een antwoord wordt gegeven op de meest gestelde vragen betreffende de ziekte.
http://www.ileitis-pia.be/
SCS Boehringer Ingelheim Comm.V. Arianelaan 16 - 1200 Brussel www.boehringer-ingelheim.com www.ileitis-pia.be
info? Kristine Van der Meirsch Tel: 02 77 33 456 of mail:
[email protected] V.U. : A. Brys
