Wegwijs voor ondernemende ontwerpers GIDS

ST ART GIDS

Wegwijs voor ondernemende ontwerpers

ST ART GIDS

1

3

50 32

Prospectie Portfolio: offline/online Pers

Contact

46

Ondersteuning

Financiën Vraagprijs Administratie

communicatie

24

42

Is ondernemen iets voor jou? Jouw businessmodel Zelfstandige of werknemer? Ondernemingsvormen Stappenplan voor een ST_ART Het ondernemingsloket

Ondernemen zonder grenzen

Intellectuele eigendom

opstart achter de schermen

08

54

Wegwijs voor ondernemende ontwerpers

Je bent net afgestudeerd als ontwerper, maar wat nu? Wil je de sprong wagen naar een eigen bedrijf? Dan kan deze ST_ARTgids, een initiatief van de provincie Limburg om creatief ondernemerschap te stimuleren, zeker houvast bieden. De gids helpt creatieve starters bij de oprichting van een eigen bedrijf, met advies en tips. Limburg wil jonge talenten mogelijkheden bieden om hun innovatieve ideeën tot leven te brengen. Belangrijk daarbij is dat ze een evenwicht vinden tussen hun artistieke waarde en de economische realiteit. Veel ontwerpers hebben een statuut als zelfstandige, wat maakt dat ze op tal van vlakken sterk moeten staan om hun plaats in de markt te kunnen veroveren. Daar kunnen ze best wat hulp bij gebruiken. De EU heeft de ambitie om tegen 2020 een slimme, duurzame en inclusieve economie te worden. De provincie Limburg deelt die ambitie. Daarom willen we het ondernemerschap een boost geven door het te combineren met een stevige dosis creativiteit. Creativiteit en innovatie kunnen van onze provincie een inspirerende aantrekkingspool maken.

Voorwoord

Igor Philtjens Gedeputeerde van Cultuur, Erfgoed en Toerisme

6

7

Is ondernemen iets voor jou? Als je van plan bent een eigen zaak op te richten, stel je jezelf best eerst enkele vragen. Waar moet ik naartoe om mijn zaak op te starten? Hoe werkt een boekhouding? Wil ik een eenmansbedrijf of liever een vennootschap? Hoeveel omzet moet ik draaien om alles te kunnen betalen en mezelf van een loon te voorzien? Hoe ga ik mezelf bekend maken? Hoe haal ik klanten binnen? Enzoverder. Maar stel jezelf ook zeker de vraag: Zie ik mezelf als ondernemer? In een bedrijf zijn er naast creatieve vaardigheden ook zakelijke vaardigheden nodig. Breng dit in kaart om te weten waar jij je op moet focussen en waar je nog in moet groeien of waar je je kan in laten bijstaan. Breng je eigen vaardigheden in kaart Om je eigen vaardigheden in kaart te brengen, zijn er verschillende mogelijkheden.

opstart

De VDAB biedt online tal van carrière-testen waaronder een kennistest bedrijfsbeheer (i.s.m. UNIZO) om je kennis voor het opstarten van een eigen zaak te testen. Je kan deze terugvinden op www.vdab.be onder Begeleiding en oriëntatie › Test jezelf. Daarnaast kan je bij de VDAB ook terecht voor een loopbaanbegeleidingstraject als je werkende bent. Als je werkzoekende bent kan je na een ondernemerstest in begeleiding gaan bij UNIZO of één van de activiteitencoöperaties (voor Limburg is dit Ondernemersatelier). Kijk voor meer informatie op de website van de VDAB of maak een afspraak via het gratis nummer 0800 30 700, elke werkdag van 8u tot 19u.

8

Via het begeleidingstraject BRYO van Voka – KvK Limburg kan je op een ludieke manier meten hoeveel goesting je hebt in ondernemen. Doe de test via www.goestingmeter.be. Op de website van UNIZO www. startersservice.be vind je een zelf-confrontatie-test onder start je eigen zaak die je laat nadenken over je capaciteiten als ondernemer. Je kan er ook een kennistest doen om na te gaan of je goed op de hoogte bent van wat er komt kijken bij een eigen zaak. Je kan je vaardigheden als toekomstig ondernemer in de creatieve sector ook testen via een online scan op de website www.creativescan.nl. Deze test genereert automatisch je ondernemersprofiel na het invullen van de online vragenlijst. Enkele vooren nadelen van ondernemen Zelfstandig ondernemen biedt tal van voordelen. – Je werkt zonder controle van bovenaf, je bepaalt zelf je uren en je organiseert zelf je werk. – Je beschikt over de vrijheid om je ideeën te realiseren en je plukt zelf de vruchten van je inspanning. – Wie zelfstandige wordt, creëert voor zichzelf een job op maat. Laat je niet afschrikken door de nadelen, de risico’s en de onzekerheden van een eigen zaak. Hou er wel rekening mee. – Je toekomst is onzekerder, onder meer door de financiële risico’s die je neemt. – Je hebt een zware werklast

9

Jouw businessmodel, ondernemingsplan

–

als zelfstandige. Een zelfstandige werkt volgens UNIZO gemiddeld 60 uur per week. Er rust een grote verantwoordelijkheid op je schouders.

Een geslaagde start van je onderneming is het resultaat van persoonlijkheid, motivatie, passie, doorzettingsvermogen, vakkennis, kennis van bedrijfsbeheer maar zeker ook een goed ondernemingsplan. De meeste projecten mislukken namelijk vaker door een slechte voorbereiding dan door brute pech. Gunnar Michielssen, Eindelijk eigen baas, Lannoo Campus, 2010. ISBN 978-90-7733-008-1 Ondernemen is vooral geloven. Als je duidelijk een droom voor ogen hebt, dan heb je je focus op een doel. Maar je moet ook van het plan durven afwijken. Een goede portie motivatie helpt je ook de minder leuke dingen te doorstaan en de buitenwereld warm te maken voor je projecten.”

opstart

Delphine Courier

Ik weet dat de vrijheid die je hebt om als eigen baas door het leven te gaan tegelijkertijd ook het meest beangstigende is. Niets moet, alles kan, maar je moet het wel zelf doen.” Jeroen Seré

De kwaliteiten die je nodig hebt zijn vooral de zin om je eigen visie te realiseren, je inzet om tot het beste eindresultaat te komen en je dagelijkse toewijding om het op te volgen.” Eva Menga Menga Interior

10

Als ik er nu over nadenk vond ik het toch wel gedurfd, zonder veel ervaring meteen zelfstandig worden. Maar uiteindelijk moet je het toch leren door het zelf te ervaren, dus hoe jonger hoe beter. Naarmate je ouder wordt ga je misschien minder risico’s nemen.” Steven Brouns ZOINK

Volgens het Agentschap Ondernemen houdt één op vier startende ondernemers het binnen de twee jaar voor bekeken. Het is een ontnuchterende vaststelling. Toch is er geen reden tot paniek. De meeste ondernemingen die het niet redden missen bij de start essentiële elementen. Als je doordacht en goed voorbereid te werk gaat, verhoog je meteen je slaagkansen. Door het in kaart brengen van je businessmodel en/of het schrijven van je ondernemingsplan kan je het risico beter inschatten. Dit proces doet je ook nadenken over belangrijke aspecten. Welke producten of diensten ga je aanbieden? Hoe ziet je markt eruit? Naar welke doelgroep richt je je? Hoe ben je beter, anders dan de con-

Key Partners 8

Kernactiviteiten 7

Key Resources 6

Kostenstructuur 9

currenten? Hoeveel moet je investeren? Hoeveel moet je omzetten om al je kosten te dekken en jezelf te voorzien van een loon? Een business model canvas is een overzichtelijk instrument om je bedrijfsmodel of businessmodel op een overzichtelijke manier in kaart te brengen. Deze tool, die ontwikkeld werd door Alexander Osterwalder & Yves Pigneur, reikt je negen bouwstenen aan om je bedrijfsvoering te visualiseren. Alexander Osterwalder, Business Model Generatie: Een handboek voor visionairs, game changers en uitdagers, Kluwer 2013. ISBN 978-901307-408-6

Waarde propositie 2

Klantrelatie 3

Kanalen 4

Inkomstenstromen 5

Business Model Canvas

11

Klantensegment 1

1

2

3

opstart

4

5

6

Klantensegment Welke specifieke klanten(groepen) wil je bedienen? Wat zijn de behoeften van deze klanten(groepen)? Wat is hun aankoopgedrag en hoe kan je dit beïnvloeden?

7

Waardepropositie Welke producten/diensten bied je aan en wat is hun onderscheidende waarde? Welke problemen help je oplossen? Dit kunnen zowel huidige als toekomstige behoeftes zijn. Waarom zouden deze klanten zaken met jou doen (en niet met iemand anders)?

8

Key Partners Welke partnerships zijn essentieel om je aanbod te maken of te cocreëren? Welke partners zijn cruciaal om nog succesvoller te zijn?

9

Kostenstructuur Welke kosten zijn nodig om jouw businessmodel te laten functioneren? Welke hulpbronnen en kernactiviteiten zijn het meest kostbaar? Welke kosten zijn vast, welke zijn variabel?

Klantrelatie Hoe onderhoud je de contacten met de verschillende klantensegmenten? Op welke manier wil elk specifiek klantensegment dat jij contact onderhoudt? Welke manier is voor welke klant de juiste en meest rendabele? Kanalen Via welke kanalen kunnen je klanten jouw aanbod kopen en verkrijgen? Hoe worden klanten(groepen) op de hoogte gehouden van jouw aanbod? Op welke manier ervaren zij jouw waardepropositie het beste? Welk imago wil je uitstralen? Inkomstenstromen Waar verdien je je geld mee? En in de toekomst? Hoe kan je aanvullende bronnen van inkomsten ontwikkelen? Key Resources Welke hulpbronnen heb je nodig om je waardepropositie te creëren? Voor je distributie? Om de klantenrelaties te onderhouden? Om nieuwe klanten te krijgen?

12

Kernactiviteiten Welke kernactiviteiten zijn essentieel om je waardepropositie te creëren of te versterken? Om de klantenrelaties te onderhouden? Om nieuwe klanten te krijgen?

Wil je nog een stap verdergaan, dan kan je een ondernemingsplan schrijven dat gedetailleerd omschrijft hoe je jouw businessmodel zal uitvoeren. Een financieel plan, dat hier een onderdeel van is, is voor bepaalde vennootschappen verplicht. Maar ook om andere redenen kan een ondernemingsplan nog van pas komen: bv. de bank die een inzicht wil in de haalbaarheid van jouw project voor ze je geld leent. Als je onderneming groeit, past het zich voortdurend aan aan de veranderende markt waarin het zich bevindt. Als bedrijfsleider is het nodig dat je op tijd stilstaat bij die veranderingen en de strategische positie van je onderneming. Een ondernemingsplan is daarom niet enkel handig bij de opstart van je zaak, het helpt ook om voortgang te evalueren en toekomstplannen vast te leggen. Je kan jouw ideeën op verschillende manieren op papier zetten en er

zijn tal van organisaties die daarbij kunnen helpen. Ben je nog in idee-fase, surf dan zeker eens naar www.sosidee.be, een initiatief van Flanders DC. Hier vind je een handleiding met de stappen die je moet doorlopen om je idee op de markt te brengen. Op de website www.flandersdc.be zelf kan je allerhande info, workshops en tips & tricks vinden voor creatieve starters onder het luik Word ondernemender. Op de site van Agentschap Ondernemen kan je Het Startkompas downloaden onder Starten met je eigen onderneming waarmee je de haalbaarheid (financieel en organisatorisch) van je project kan inschatten. Dit kan bovendien ook dienen als basis voor een ondernemingsplan. UNIZO Startersservice ontwikkelde de UNIZO Startsimulator, een online stappenplan waarin je jouw ondernemingsplan en financieel plan opmaakt. Daarnaast kan je bij UNIZO ook terecht voor begeleiding op maat bij de opmaak van je plan. In een mix van individueel advies en kleinschalige workshops ga je zelf aan de slag. Naast input en concrete actiepunten ontvang je ook een gedetailleerd advies over de haalbaarheid van je ondernemingsplan. Meer informatie via www.go4business.be. Voka – Kamer van Koophandel Limburg biedt met BRYO, BRight & YOung, een netwerk van jonge, gedreven mensen die goesting hebben om hun idee in de praktijk om te zetten. Als deelnemer word je 2 jaar lang begeleid bij alle uitdagingen, problemen en beslissingen die op je weg liggen zowel voor, tijdens en kort na de opstart of overname van jouw eigen zaak.

Er zijn gezamenlijke activiteiten tussen gelijkgestemden, maar ook individuele coaching. Bij SYNTRA of VIABO kan je een cursus bedrijfsbeheer volgen waar je stapsgewijs een ondernemingsplan leert opstellen. Ze bieden ook opleidingen met betrekking tot de verplichte beroepskennis voor bepaalde activiteiten. Meer informatie via www.syntra.be of www. bedrijfsbeheer-viabo.be. Het project Creatieve Starters in West-Vlaanderen ondersteunt startende ondernemers die zich op een creatieve of innovatieve manier willen onderscheiden van hun concurrentie. Meer informatie via www.creatievestarters.be. Mensen uit de modesector kunnen terecht bij Flanders Fashion Institute dewelke een eigen startersgids online beschikbaar stelt. Meer informatie via www.ffi.be. Bij Upwards kan je terecht voor trainingen, advies en consultancy op maat van de creatieve industrie. Meer informatie via www.upwards. be. Er is ook een jaarlijkse ondernemingsplanwedstrijd in Vlaanderen: Bizidee. Deskundigen helpen deelnemers bij het samenstellen van een ondernemingsplan. Op hun website www.bizidee.be vind je een handleiding voor het opstellen van een ondernemersplan. Bijna elke bank geeft de mogelijkheid om een gratis ondernemingsplan of handleiding te downloaden.

13

zelfstandige of werknemer? Sofie Vanherpe, Topstarter: Alles wat je moet weten om een succesvolle onderneming te starten, Lannoo, 2013. ISBN 978-94-0140-781-6 David van Iersel, 1000WATT Een handreiking voor de creatieve ondernemer, Eburon Business, 2013. ISBN 978-905972-802-8 Kitty De Jong e.a, Handboek voor het opzetten van een ontwerppraktijk, BIS Publishers en BNO, 2013. ISBN 97890-6369-318-3 Kari Chapin, The Handmade Marketplace. How to sell your crafts locally, globally and online, Storey Publishing, Massachusetts, 2010.

opstart

Kari Chapin, Grow Your Handmade Business: How to Envision, Develop and Sustain a Succesful Creative Business, Storey Publishing, Massachusetts, 2012. Durf en onderneem! En met durven wil ik zeggen dat je ook bereid moet zijn om op je bek te gaan ... En investeer in een zo volledig mogelijk ondernemingsplan. Een goed plan is een leidraad, een toetssteen en een werkinstrument in je dagelijks werken en ondernemen. Mocht ik mijn opstart vandaag opnieuw moeten overdoen dan zou ik eerst beginnen met een zeer uitgebreid ondernemingsplan en evenveel aandacht besteden aan het ondernemen als aan de creativiteit. Design is voor mij zowel een creatieve als een economische activiteit.” Casimir

14

Wij hadden geen financieel plan. Voor een BVBA is dat verplicht. Gelukkig kregen wij hulp van UNIZO, want voor beginnende ondernemers is dit niet gemakkelijk.” Ti+Hann

Elk beroep en elke sector heeft zijn eigen bijzonderheden. Het lijkt ons belangrijk je te laten bijstaan door een ervaringsdeskundige op zakelijk gebied, die tevens feeling heeft op architecturaal gebied.” Bart Coenegrachts De Gouden Liniaal

Als je eigen werk gaat produceren of opdrachten gaat uitvoeren voor derden kan je dit als creatieveling doen op verschillende manieren. Je kan effectief opstarten als zelfstandige of je kan als creatieveling kiezen om je op een andere manier te laten vergoeden. De keuze hierin ligt bij jezelf, is afhankelijk van je situatie en heeft een impact op onder meer je sociaal statuut. Zelfstandige in bij- of hoofdberoep Als je start als zelfstandige kan je dat in hoofd- of bijberoep doen. Je bent zelfstandige in hoofdberoep als je zelfstandige activiteit je enige of voornaamste bezigheid is en je geen ander eigen statuut hebt waarvoor je sociale zekerheidsbijdragen betaalt en dus sociale rechten mee opbouwt. Als je tegelijkertijd met je zelfstandige activiteit nog een andere beroepsactiviteit uitoefent voor een werkgever, ben je automatisch een zelfstandige in bijberoep. Je werkt dan minstens halftijds als loontrekkende, of minimum 6/10 van een volledig lesrooster als statutair leerkracht. Je kan ook als student al zelfstandig ondernemer worden. Bijberoepers en hoofdberoepers moeten aan dezelfde voorwaarden en verplichtingen voldoen en over dezelfde vergunningen beschikken. De jaarlijkse sociale bijdragen komt overeen met 22% van je netto belastbaar inkomen. Zelfstandigen in bijberoep dienen echter geen minimum sociale bijdragen te betalen. Meer info over het sociaal statuut en de sociale bijdragen vind je bij het Rijksinstituut voor de Sociale Verzekering der Zelfstandigen (RSVZ) of via de verschillende sociaal verzekeringsfondsen. Een

lijst hiervan kan je ook terugvinden onder Contact op www.rsvz.be. Voor- en nadelen Zelfstandigen in hoofdberoep of in bijberoep hebben hun voor- en nadelen. Werken als zelfstandig ondernemer in bijberoep kan een goede leerschool zijn als je begint met je activiteit. Je hebt als zelfstandige in bijberoep doorgaans meer zekerheid doordat je nog deeltijds voor een ander vast inkomen zorgt. Mocht het tegenvallen kan je sneller stoppen omdat je kan terugvallen op dat vast inkomen. Onder een bepaalde inkomensgrens kan je kiezen voor een vrijstelling van sociale zekerheidsbijdragen. Nadeel van een bijberoep is wel dat je je aandacht over twee verschillende jobs moet verdelen. Daardoor is je vrijheid iets beknopter. Bovendien kan een vast inkomen er soms voor zorgen dat je drive ook iets minder is omdat je op een vast inkomen kan terugvallen. Als je als zelfstandig ondernemer in hoofdberoep werkt, zijn er meer risico’s. Je inkomen ligt soms lager dan wanneer je nog voor een baas werkt. Ook het aantal uren ligt bij een zelfstandig ondernemer vaak hoog. Toch heb je een grotere vrijheid, je werkt namelijk enkel voor jezelf en hebt geen verantwoording af te leggen aan een baas. Ook het feit dat je je volledig kan concentreren op je onderneming is een groot pluspunt. Als architect dienen wij 2 jaar verplichte stage te lopen op een architectenbureau. Tijdens de stageperiode hebben wij reeds het statuut van zelfstandige, en

15

worden wij betaald op basis van de geleverde prestaties (uurverloning). Dit heeft het grote voordeel dat je naderhand bv. 4/5 of 3/5 voor het bureau kunt werken en de resterende tijd kan spenderen aan eigen werk, en zo je eigen zaak geleidelijk aan kan opbouwen.” Bart Coenegrachts De Gouden Liniaal

Ik ben als grafisch ontwerper in bijberoep begonnen toen ik nog student was. Dat gaf me de kans om opdrachten aan te nemen en zonder al te veel risico iets op te bouwen. Na mijn studies ben ik overgeschakeld naar een volledig zelfstandigenstatuut.” Jenny Stieglitz

Ik ben van plan op te starten in bijberoep o.w.v. van het kleiner risico en de aangename aanzet om voeling te krijgen met de verantwoordelijkheden. Dit is voor mij de ideale doorgroeimogelijkheid tot zelfstandig zijn.” Eva Menga Menga Interior

Er zijn nog andere mogelijkheden om je eigen zaak op je eigen tempo uit te bouwen en toch reglementair in orde te zijn.

opstart

Starterslabo Bij Starterslabo, de activiteitencoöperatie van Limburg, creëren werkzoekenden tijdelijk hun eigen job als ondernemer. De 5 Vlaamse Starterslabo’s bieden een begeleide tussenstap naar ondernemerschap voor werkzoekenden die de drempel naar ondernemerschap nog iets te hoog vinden. Met steun van de overheid en met een begeleidingstraject erkend door de VDAB kunnen kandidaat ondernemers bij een Starterslabo

16

een traject volgen van maximum 18 maanden: – leren van en met elkaar: max. 6 maanden voorbereiding: uitwerking van het ondernemingsplan en uitzoeken of ondernemen iets voor je is via collectieve, interactieve workshops afgewisseld met individuele sessies. – ervaren of het project rendabel is: de resterende maanden (18 maanden incl. 6 maanden voorbereiding) je project uitbouwen door te experimenteren, te factureren, je klantenbestand op te bouwen, een resultaat neer te zetten ... kortom alles te doen wat een ondernemer doet en dit onder de vleugels van Starterslabo. Gedurende het hele traject behoudt de uitkeringsgerechtigde kandidaat ondernemer de uitkering waar hij recht op heeft en kan hij een vrijstelling bekomen van de RVA van max. 18 maanden. Ondertussen bouwt hij mogelijk een spaarpot op. Dan pas besluit de kandidaat ondernemer om al dan niet door te starten als zelfstandige. Een risicoloze tussenstap naar ondernemerschap! Ook de andere provincies hebben een Starterslabo, meer info via www.starterslabo.be. De kleine vergoedingsregeling De kleine vergoedingsregeling voor kunstenaars is een forfaitaire onkostenvergoeding. Gezien het een onkostenvergoeding is, is die vrijgesteld van sociale bijdragen en belastingen. Je kan een kleine vergoeding vragen voor het leveren van een artistieke prestatie of het maken van een artistiek werk. Let wel op: je mag maar een maxi-

mum bedrag per dag (sinds 2013 120,90 euro) en per jaar (ongeveer 2.418,07 euro) verdienen. Ook het aantal dagen is beperkt tot 7 dagen opeenvolgend bij dezelfde opdrachtgever en 30 dagen in totaal per jaar. Meer informatie vind je op de website van het Kunstenloket. De kleine vergoedingsregeling is ideaal voor kleinere, eenmalige opdrachten. De bedragen via deze regeling zijn wel gelimiteerd en als je wat meer wil groeien, vind ik een zelfstandigenstatuut (eventueel in bijberoep) meer een aanrader. Het viel me als starter op dat bedrijven of instellingen gemakkelijker met je samenwerken als je kan factureren.” Jenny Stieglitz

Kunstenaarsstatuut Het kunstenaarsstatuut is geen apart statuut in de sociale zekerheid. Ook kunstenaars moeten voor het uitvoeren van opdracht kiezen voor het werknemersstatuut of het zelfstandigenstatuut. Wat is het kunstenaarsstatuut dan wel? Het basisprincipe van het kunstenaarsstatuut is dat ‘iedereen die een artistieke prestatie levert en/of artistieke werken produceert, in opdracht van een natuurlijke persoon of rechtspersoon en tegen betaling van een loon’ en niet kiest voor het zelfstandigenstatuut, automatisch het statuut van werknemer krijgt. De persoon die jou betaalt voor deze prestatie is de werkgever. Het verschil is dat er geen gezagsrelatie nodig is, wat wel van toepassing is in het gewone werknemersstatuut.

Het voordeel voor de kunstenaar is dat je losse opdrachten kan uitvoeren in het werknemersstatuut en dat je als werknemer een betere sociale bescherming geniet dan als zelfstandige. Bovendien kan je, als je hier recht op hebt, dit combineren met een werkloosheidsuitkering voor de momenten dat je geen opdracht hebt. De werkloosheidsreglementering kent dus bijzondere voordelen toe aan kunstenaars. Meer informatie over het kunstenaarsstatuut kan je vinden via www.kunstenloket.be. Uitzendbureau’s voor kunstenaars of derde betaler Op de website van het Kunstenloket kan je een lijst terugvinden van uitzendbureau’s die erkend zijn als Sociaal Bureau voor Kunstenaars (SBK). Deze uitzendbureau’s bieden aan freelancers die met het werknemersstatuut werken en hun opdrachtgevers de mogelijkheid om kortetermijn-contracten binnen een wettelijk kader te regelen met een minimum aan administratie. Als freelancer word je een werknemer van het uitzendbureau voor de duur van een opdracht. Het bureau factureert op zijn beurt de opdracht aan het overeengekomen tarief aan de opdrachtgever. Verder houdt het uitzendbureau de verplichte sociale bijdragen en belastingen in. Tenslotte staat het in voor de tijdige uitbetaling van het nettoloon aan de freelancer en voor de aflevering van de sociale documenten. Als freelancer geniet je op die manier van het statuut van werknemer, en bouw je je rechten op binnen de sociale zekerheid voor werknemers. Dit betekent onder meer dat je recht hebt op einde-

17

0ndernemingsvormen jaarspremie, vakantiegeld, verzekering ... opbouw van pensioenrechten en werkloosheidsuitkering. Ook de Steungevende Maatschappij voor ARTiesten, SMART, is in 1998 in het leven geroepen om kunstenaars, technici en tijdelijke werknemers te helpen met hun complexe administratie, eigen aan de artistieke sector in België. SMART is juridisch geen werkgever (dus geen SBK) maar een gemandateerde uitbetaler, die voorziet in een fonds dat de uitbetaling van de lonen garandeert. Daarnaast kan je bij SMART terecht voor het productioneel en boekhoudkundig beheer van je artistieke projecten en voor alles wat je wil weten over je sociale en fiscale rechten als kunstenaar en over auteursrechten. Meer info via www.smartbe.be.

opstart

Ik heb een keer gewerkt via een uitzendbureau voor kunstenaars. Dit was net voordat ik zelfstandige werd. Ik vind dit een goed middel voor ondernemers die niet op geregelde basis opdrachten hebben. Ook de kleine vergoedingsregeling is een gunstige regeling. Aangezien het een terugbetaling is van onkosten betaal je geen belastingen maar je bouwt er ook niets mee op zoals pensioen etc.” Laura Bergans

Door te werken met een Sociaal Bureau Kunstenaars kan je je zaak rustig uitbouwen en krijg je tijd en ruimte om te experimenteren.” Jens Pieters Jensdawn

18

Stel dat je kiest voor het zelfstandig statuut, moet je naast de keuze tussen hoofd- en bijberoep, ook kiezen voor een ondernemingsvorm. Je kan een eenmanszaak opstarten, of kiezen voor één van de verschillende vennootschapsvormen. Beide hebben hun voor- en nadelen.

Een eenmanszaak is de meest geschikte ondernemingsvorm voor een bedrijf met een matige kapitaalsbehoefte dat niet te veel risico loopt en dat slechts uitzonderlijk beroep moet doen op financiering van derden. Het bedrijf moet geleid kunnen worden door één enkele persoon. Vennootschap

Eenmanszaak De eenmanszaak is de eenvoudigste ondernemingsvorm. Er is maar één persoon eigenaar en die draagt persoonlijk alle verantwoordelijkheid. Er zijn verschillende voordelen: – de winst is helemaal voor de eigenaar. – hij of zij heeft slechts beperkte administratieve en boekhoudkundige verplichtingen. – de eigenaar van de zaak is aan niemand verantwoording verschuldigd. – hij of zij moet geen minimumkapitaal kunnen voorleggen. Maar waar er voordelen zijn, zijn natuurlijk ook nadelen: – zo is de ondernemer onbeperkt aansprakelijk. Dat wil zeggen dat de ondernemer met zijn totale bezit verantwoordelijk is voor de goede afloop van zijn handelsverrichtingen. Een faillissement van de onderneming kan leiden tot een persoonlijk faillissement. – ziekte of dood van de ondernemer kan het einde van de zaak betekenen. – de inkomsten worden belast als personenbelasting. – de ondernemer staat alleen in voor de eigen inbreng om zijn investering te financieren.

Bij een vennootschap is er een verschil tussen het vermogen van de zaak en van de ondernemer. Een gedeelte van het persoonlijke bezit kan dus worden afgezonderd van het ondernemersrisico. Ook hier zijn verschillende voor- en nadelen. De belangrijkste voordelen zijn: – het kapitaal wordt door verschillende mensen samengebracht. – als je met meerdere mensen een onderneming start, zijn er bepaalde zaken contractueel vastgelegd. – vanaf een bepaald belastbaar inkomen is de vennootschapsbelasting interessanter dan de personenbelasting. Bij de personenbelasting hangt je belasting af van je inkomen. – onbeperkte bestaansduur. Er zijn ook enkele nadelen: de oprichtingskosten zijn hoger dan bij een eenmanszaak. – er zijn zwaardere boekhoudkundige en administratieve verplichtingen. – de winst moet verdeeld worden onder de vennoten. – afhankelijk van de vennootschapsvorm is een minimumkapitaal en een financieel plan vereist. – de beperkte aansprakelijkheid in geval van bijvoorbeeld een

–

bvba. Er is wel een oprichtersaansprakelijkheid: onbeperkte aansprakelijkheid bij een faillissement in de eerste drie jaar na de oprichting. Deze oprichtingsaansprakelijkheid kan ingeroepen worden wanneer er fraude werd gepleegd of indien er wordt bewezen dat het beginkapitaal ontoereikend was voor de levensvatbaarheid van de onderneming. Er bestaan verschillende vennootschapsvormen met elk hun voor- en nadelen. Laat je best goed adviseren vooraleer je hier een keuze in maakt. Een mooi overzicht hiervan kan je onder meer terugvinden in de brochure van Agentschap Ondernemen Mijn eigen zaak: Starten met kennis van zaken. De meeste creatieve ondernemers kiezen voor een eenmanszaak en in een later stadium voor een vennootschap. Ik ben begonnen met een eenmanszaak. Die is simpeler van structuur en eenvoudiger omdat je privé en zakelijk kan mengen. Sinds vier jaar heb ik een BVBA. Die biedt meer bescherming, maar vergt ook meer discipline omdat privé en zakelijk strikt gescheiden moet worden.” Steven Brouns ZOINK

Na onderzoek bleek voor ons een BVBA de meest interessante vorm.” Bart Coenegrachts De Gouden Liniaal

19

opstart

Stappenplan voor een vlotte

1

Een zichtrekening openen Deze rekening is volledig gescheiden van de privé-rekening en wordt enkel gebruikt voor de verrichtingen die verband houden met de beroepsactiviteiten.

2

Kies de geschikte ondernemingsvorm Ga je voor een eenmanszaak? Of voor een vennootschap? En welke vennootschapsvorm? Boekhouding, belastingstelsel en aansprakelijkheid verschillen grondig naargelang de gekozen formule.

3

Naar het ondernemingsloket Om een handels- of ambachtsactiviteit uit te oefenen moet je ingeschreven zijn bij de KBO (Kruispuntbank voor Ondernemingen). Hiervoor ga je naar een ondernemingsloket naar keuze. Dit loket verifieert of je onderneming voldoet aan alle eisen. Zie verder.

4

Aangifte bij de BTW-administratie Met je ondernemingsnummer ga je naar het BTW-kantoor in je regio. Je kan ook aan het ondernemingsloket vragen om dit tegen betaling voor je te doen.

5

De nodige vergunningen Voor bepaalde activiteiten heb je extra vergunningen nodig zoals bijvoorbeeld een milieuvergunning. Kijk na of je in orde bent.

6

Aansluiten bij een sociaal verzekeringsfonds en ziekenfonds Je betaalt sociale bijdragen aan het sociaal verzekeringsfonds per kwartaal. Hiervoor bouw je pensioenrechten op, en heb je recht op gezinsbijslag en verzekering in geval van ziekte en faillissement. Breng ook je ziekenfonds op de hoogte.

7

Breng je boekhouding in orde Afhankelijk van je ondernemingsvorm moet je enkele boekhoudkundige verplichtingen nakomen. Het is raadzaam een boekhouder te contacteren. Hij helpt je onder meer met je BTW-administratie en personen- of vennootschapsbelasting.

Bijkomende informatie voor het oprichten van een vennootschap: Afhankelijk van de soort vennootschap is het opmaken van een financieel plan, het neerleggen van de statuten bij de notaris en een publicatie in het Belgisch Staatsblad nodig. Ben je dit van plan, informeer je hierover goed op voorhand bij je boekhouder of de notaris.

20

21

Het ondernemingsloket Voor je kan starten als zelfstandig ondernemer moet je enkele formaliteiten verrichten. Hiervoor kan je terecht op één plaats: het ondernemingsloket.

opstart

Ondernemingsloketten zijn privéorganisaties (vzw’s) die erkend zijn door de overheid. Ze zijn bevoegd voor een aantal administratieve formaliteiten en dienstverleningen voor starters en ondernemers. Het informeren bij de ondernemingsloketten is gratis. Voor hun diensten betaal je doorgaans een kleine bijdrage. Op de website van de Federale Overheidsdienst Economie vind je een lijst van de ondernemingsloketten in je buurt. Ondernemingen & Zelfstandigen › Leven van een onderneming › Een onderneming oprichten › Ondernemingsloket. Voor je je eigen zaak kan starten moet je kunnen bewijzen dat je over voldoende kennis van bedrijfsbeheer beschikt door een erkend diploma voor te leggen of door voldoende relevante ervaring aan te tonen. Indien je hoger onderwijs hebt gevolgd, hogeschool of universiteit, ben je in orde wat betreft bedrijfsbeheer. Als je toch geen attest hebt, of je wil je bijscholen over thema’s zoals boekhouding, administratie, marketing kan je bij SYNTRA, VIABO of andere opleidingsinstanties een cursus bedrijfsbeheer volgen. Let er op dat je een zichtrekening opent bij een in België gevestigde financiële instelling vóór je naar het ondernemingsloket trekt. Het nummer van je zichtrekening moet je vermelden op je offertes, bestelbonnen, facturen ... Als je eenmaal in orde bent met alle voorwaarden om te kunnen

22

starten, kent het ondernemingsloket je een ondernemingsnummer toe. Je gegevens worden doorgegeven aan de Kruispuntbank voor Ondernemingen, KBO, die al je gegevens in een centrale databank bundelt. De gegevens kunnen zo door alle officiële instanties opnieuw opgevraagd of waar nodig gewijzigd worden. Denk op voorhand zeker na over de activiteiten van je onderneming. Deze worden weergegeven aan de hand van de NACEBEL-code en moet je bij opstart doorgeven aan het ondernemingsloket.

specifiek per beroepscategorie, nog andere formaliteiten gelden. Vraag hiernaar bij je adviseur of ondernemingsloket.

Na je inschrijving bij het ondernemingsloket zijn er nog enkele dingen die je niet mag vergeten. Bij je inschrijving bij de BTW wordt het ondernemingsnummer voor BTW-doeleinden geactiveerd. Je kan je gaan inschrijven in het BTWkantoor in je regio, of het ondernemingsloket kan het tegen betaling voor je doen. Daarnaast moet je je nog aansluiten bij een erkend sociaal verzekeringsfonds. Deze zorgt ervoor dat je sociaal verzekerd bent en hiervoor betaal je per kwartaal een bijdrage. Het helpt je bij je pensioen, je gezinsbijslag en in geval van ziekte en faillissement. Als ondernemer kies je vrij je sociaal verzekeringsfonds. Een oplijsting hiervan kan je terugvinden op de website van RSVZ (Rijksinstituut voor de Sociale Verzekering der Zelfstandigen). Maak je zelf geen keuze, dan word je automatisch aangesloten bij de Nationale Hulpkas, het verzekeringsfonds van het RSVZ. Ook je ziekenfonds moet je op de hoogte brengen van je stap naar een eigen zaak. Het is mogelijk dat er, eventueel

23

Financiën

Als je een onderneming van nul opstart kost dat geld. Het is belangrijk om van in het begin te bekijken welke investeringen en eerste werkingskosten er nodig zijn en of je over genoeg middelen beschikt om deze te kunnen betalen. Eigen middelen Best bekijk je eigen middelen als een eerste bron van kapitaal. Je kan gebruik maken van je spaargeld en soms beschik je al over bepaalde goederen die je nodig hebt voor je zaak (een computer, een auto ...). Eigen vermogen biedt de meeste financiële zekerheid bij tegenvallende resultaten. Daarnaast is het een noodzakelijke voorwaarde om een lening te bekomen. Je kan deze eigen middelen aanvullen met vreemd vermogen. Hiervoor kan je verschillende instanties aanspreken.

Achter de schermen

Lening Hiervoor kan je ondermeer naar de bank stappen. De bank onderzoekt het risico van je ondernemingsidee aan de hand van je ondernemingsplan. Daarnaast kijken ze ook of je over voldoende waarborgen beschikt. Als je aan de voorwaarden van de bank voldoet, bestaat de kans dat je een lening krijgt. De meeste banken hebben een specifieke afdeling voor startende ondernemers waar je ook terecht kan voor advies. Ook de overheid heeft instrumenten ontwikkeld om de financiering van ondernemingen te bevorderen. Op federaal niveau bestaat er het Participatiefonds. Deze kent achtergestelde leningen toe, zowel voor starters als voor gevestigde

24

bedrijven. De leningen vormen slechts een gedeeltelijke financiering van het investeringsproject. Enkele interessante formules van het Participatiefonds voor beginnende ondernemers: – Solidaire lening. Voor personen in een onzekere financiële situatie die een zelfstandige activiteit ontwikkelen — maximum 12.500 euro. – Startlening. Voor niet-werkende werkzoekenden die hun eigen zaak willen starten — maximum 30.000 euro (voorwaarde: eigen inbreng van 1/4de van het nodige budget). – Het Plan Jonge Zelfstandigen. Een Startlening maar dan voor de niet-werkende werkzoekende die jonger is dan 30 jaar, waarbij de aanvrager gedurende het eerste half jaar extra ondersteund wordt. – Starteo. Voor kleine opstartende ondernemingen (minder dan 4 jaar in hoofdberoep) — maximum 250.000 euro (beperkt tot het bedrag van de lening van de kredietinstelling, of 4 maal de eigen inbreng). – Initio. Maximum 100.000 euro (beperkt tot 50% van het totale investeringsbedrag door bank en eigen inbreng, of 5 maal de eigen inbreng).









De Starteo en de Initio lening van het Participatiefonds zijn bedoeld voor zowel natuurlijke als rechtspersonen, voor zover zij een kleine onderneming zijn. Zij richten zich op zelfstandigen, zaakvoerders of bestuurders van een kleine onderneming die hun activiteiten sinds minder dan vier jaar in hoofdberoep uitoefenen.

25

Achter de schermen

De Limburgse Reconversiemaatschappij, LRM is een investeringsmaatschappij in Limburg. Zij lanceerden in 2013 de KlimOplening, een achtergestelde lening van 50.000 tot 250.000 euro voor kleine ondernemingen met een beloftevol project. De lening kent een looptijd van 7 jaar, waarbij gedurende de eerste twee jaar kan toegestaan worden geen kapitaalsaflossingen te verrichten. De rentevoet is vast en bedraagt 4%.

Het Agentschap Ondernemen heeft de brochure Risicokapitaal. Je kan deze online vinden op hun website bij publicaties. In de brochure worden de voorwaarden voorgesteld waaraan je moet voldoen en vind je een lijst van risicokapitaalverschaffers. Via FINMIX biedt Agentschap Ondernemen u ook de mogelijkheid om uw project voor te stellen aan een panel van financieringsexperten om zo de optimale financiering te zoeken.

Winwinlening: Familie of vrienden

In Vlaanderen is de Participatiemaatschappij Vlaanderen actief. Zij willen financiële middelen activeren naar Vlaamse starters en KMO’s. Zij bieden, naast de winwinlening, diverse producten aan die het voor private risicokapitaal- en kredietverschaffers gemakkelijker maken om kleine en middelgrote ondernemingen te financieren.

Uiteraard kan ook een privépersoon geïnteresseerd zijn in de financiering van je onderneming: De winwinlening (een initiatief van de Participatiemaatschappij Vlaanderen) richt zich tot alle KMO’s gevestigd in Vlaanderen met een economische activiteit. Wie als vriend, familielid of kennis geld leent aan een Vlaamse onderneming, krijgt hierop jaarlijks een belastingsvermindering, gekoppeld aan een eventuele fiscale recuperatie indien de onderneming het bedrag niet kan terugbetalen. Een ondernemer kan winwinleningen aangaan voor maximum 100.000 euro. Privé-personen kunnen maximaal 50.000 euro uitlenen. Risicokapitaal Voor financiering kan je ook terecht bij risicokapitaalverschaffers. Ze investeren enkel in ondernemingen met een enorme groeipotentie. Risicokapitaalverschaffers zijn namelijk blootgesteld aan het risico van de onderneming waarin zij investeren. De meeste risicokapitaalverschaffers bieden ook strategisch, operationeel en financieel advies.

26

LRM, de Limburgse Reconversiemaatschappij stelt ook risicokapitaal ter beschikking voor grote ondernemingen, starters en KMO’s en zijn vaak initiatiefnemer bij het ontwikkelen van duurzame projecten. Het grote probleem voor creatieve beroepen is het vergaren van beginkapitaal. Cultuur is en blijft een economisch moeilijk te meten gegeven. Hierdoor blijven veel deuren van geldwinkels (lees: banken) voor culturele ondernemers dicht. Gelukkig bestaan er vandaag initiatieven zoals CultuurInvest en zien organisaties als LRM ‘creativiteit’ wel stilaan als een potentiële bron van economische meerwaarde.” Casimir

Subsidie CultuurInvest valt onder Participatiemaatschappij Vlaanderen en is het investeringsfonds voor de Vlaamse cultuurindustrieën. Het verstrekt risicokapitalen aan ondernemingen die producten of diensten met culturele inhoud creëren en naar de markt brengen. In Limburg bestaat STROOMinvest, het investeringsfonds dat financiële ondersteuning, een financiële hefboom en advies verstrekt aan starters en bestaande ondernemingen binnen dezelfde sectoren als Cultuurinvest. Het fonds werd opgericht op initiatief van de Provincie Limburg i.s.m. LRM en met middelen van LSM. STROOMinvest en Cultuurinvest zijn partners en versterken elkaar. Het Business Angels Netwerk Vlaanderen fungeert als bemiddelaar tussen een netwerk van private investeerders en beloftevolle ondernemingen.

Individuele ontwerpers of kunstenaars kunnen aanspraak maken op een projectsubsidie of een ontwikkelingsgerichte beurs via het Kunstendecreet van de Vlaamse Overheid. Elke beurs heeft wel zijn eigen voorwaarden en aanvraagprocedure. www.kunstenerfgoed. be. Wanneer je als ontwerper door Design Vlaanderen erkend wordt, kan je aanspraak maken op hun projectsubsidies voor deelname aan beurzen en tentoonstellingen en promotieactiviteiten. www. designvlaanderen.be. Provincie Limburg heeft verschillende subsidie- en andere ondersteuningsmogelijkheden voor beloftevol talent. Meer info via www.cultuurplatform.be onder het luikje ondersteuning.

Let erop dat er een verschil is tussen een lening of risicokapitaal en subsidies. De meeste subsidies van de overheid zijn gratis. Een lening bij de bank of een familielid moet je terugbetalen met intrest. Bij de bank ligt de intrest doorgaans hoger dan bij een lening van een familielid. Ga je een lening aan bij een risicokapitaalverschaffer, dan betaal je de hoogste intresten. Het kan ook zijn dat de investeerder in ruil voor zijn geld een deel van de aandelen van je bedrijf wil. Denk goed na over hoeveel geld je moet investeren en waar je het geld gaat halen. Je trekt beter vreemd vermogen aan voor lange termijn investeringen dan op een bepaald moment in cashnood komen te zitten en een kaskrediet te moeten aangaan voor korte termijn betalingen. Een kaskrediet is namelijk duurder. Basisinformatie over subsidies of andere steunmaatregelen kan je terugvinden in de subsidiedatabank voor de ondernemer: www. subsidiedatabank.be. Het essentiële is kwaliteit leveren met weinig middelen in het begin. Houden van hetgeen waar je mee bezig bent zodat de financiële kant geen overmacht krijgt op de creativiteit.” Bram Boo

Kapitaal geeft je de vrijheid om te doen wat je graag doet. Als ontwerper heb je de mogelijkheid om je ideeën te visualiseren/verkopen zonder ook zwaar te moeten investeren. Gebruik dat talent en probeer met je verbeelding diegenen met het geld te overtuigen om in jou te investeren (en de bijhorende risico’s te dragen).” Jeroen Seré

27

Vraagprijs

Kapitaal is een belangrijke factor, dit vormt voor mijn projecten een struikelblok. Als startend ontwerper krijg je vaak begrip van partners waarmee je wil samenwerken en kan je gemakkelijk beroep doen op sponsoring als je met een duidelijke vraag komt.”

Het bepalen van je vraagprijs is voor elke starter een moeilijk gegeven. Er zijn verschillende factoren die uw prijsbepaling kunnen beïnvloeden. De productiekosten: Kostenvloer!

Delphine Courier

Achter de schermen

De vraagprijs van jouw project moet in eerste instantie alle kosten kunnen dekken. Dit zijn zowel de variabele kosten die je maakt om een project te realiseren (prints, maquettes, materiaal, productie ...) als de vaste kosten die je project met zich meebrengt (sociale bijdragen, verzekeringen, communicatiekosten, transportkosten, huur, energieverbruik …). Daarnaast moet je je een brutoloon kunnen voorzien om privé van te kunnen leven. Er bestaan verschillende rekenmodellen om je hierbij te helpen (zie hoofdstuk Jouw businessmodel / jouw ondernemingsplan). Indien mogelijk, probeer ook steeds een winstmarge in te calculeren in je vraagprijs. Die winst kan later gebruikt worden om je bedrijf uit te bouwen of om mindere periodes te kunnen overbruggen. De waarde voor de klant: Vraagplafond! Soms kan de waarde die een klant hecht aan een product groter zijn dan de initiële kostprijs. Probeer door de ogen van de klant naar het product te kijken. Hou er rekening mee dat de 4 P’s van de marketing: Prijs, Product, Promotie en Plaats steeds in evenwicht moeten zijn. Indien jouw product dus een hogere waardeperceptie heeft, kan de prijs hoger zijn maar dit moet zich ook vertalen in de manier van promotie en de plaats waar je het verkoopt.

28

De concurrentie Toets de vraagprijs af met jouw concurrenten. Ga eens na hoeveel de vraagprijs is voor producten en diensten die vergelijkbaar zijn in kwaliteit en waarde. Vergeet hierbij niet te kijken naar het imago van de andere ontwerper en de eventuele service die geboden wordt. Diensten of producten Indien je diensten aanbiedt is een uurloon de gemakkelijkste manier om jezelf van een loon te voorzien. Hierbij reken je de effectief gepresteerde uren aan. De meeste klanten zullen echter naar een vaste prijs vragen. Jij berekent hoeveel uren je in je project zal steken. Om het risico van miscalculatie te vermijden, kan je natuurlijk ook altijd overeenkomen om je project in fasen te kunnen begroten. Indien je producten ontwikkelt is de calculatie al iets ingewikkelder. Je dient naast de materiaal- en productiekost ook rekening te houden met de ontwerpkost, de kosten voor het maken van je prototype … Op www.flandersdc.be/ prijsbepaling kan je een makkelijke tool vinden. Indien je jouw producten verkoopt via een (online) winkel of galerij moet je, om je eindprijs te kennen, een marge tellen voor de eindverkoper. Vergeet niet om in je prijsbepaling rekening te houden met de BTW, de belasting op toegevoegde waarde van de verkoop van producten en diensten. Als je BTWplichtig bent, denk je best in termen van ‘exclusief BTW’. De BTW op je aankopen vorder je terug

van de staat. De BTW op verkopen moet je doorstorten aan de staat. Vergeet dus op het einde van je prijsbepaling niet om de btw toe te voegen om te weten hoeveel de eindconsument moet betalen. Meestal wordt er 21% gerekend Besef ook goed dat de uiteindelijke totale omzet de som is van de gehele productmix. Soms vullen ontwerpers hun exclusievere lijn aan met goedkopere items die goed verkopen en waar meer marge op kan genomen worden. Royalty’s Bij royalty’s krijg je vooraf een kleinere (of geen) vergoeding uitgekeerd maar deel je wel in het risico van de ondernemer. Je krijgt per verkocht item een vergoeding. Bij een slechte verkoop zal je weinig aan je project verdienen. Als het project een succes is deel je in de winst. Het voordeel van royalty’s is dat de producenten een beperkter risico lopen en zo gemakkelijker mee in zee zullen gaan. Toch hebben royalty’s ook nadelen. Het kan vaak enkele jaren duren voor je de kosten hebt terugverdiend. Het is daarom interessant een voorschot af te spreken. Op die manier ben je verzekerd voor een minimum aan inkomsten. Verkoop niet onder je prijs! Zo houd je niets of weinig voor jezelf over, kan je er niet van leven en stel je je product/dienst goedkoper voor dan het is. Bovendien is het soms ongeloofwaardig plots kortingen te geven of je prijs te laten zakken. Dan lijkt het voor de klant dat hij/zij anders te veel betaalt.” Laura Bergans

29

Administratie

Ik schaamde me altijd en dacht dat ik teveel vroeg. Maar dat was helemaal niet zo. Ik was niet zeker genoeg van mezelf. Als je een paar dingen bewezen hebt is dat makkelijker.” Linde Hermans

Als ondernemer ben je verplicht een administratie bij te houden. Het is belangrijk dat je je papierwerk en boekhouding goed en overzichtelijk uitvoert. Dit brengt je tijd en geld op. Je kan zelf je boekhouding bijhouden maar het is aan te raden beroep te doen op een boekhouder. Een boekhouder kost geld, maar kan je ook veel opleveren. Voor een lijst van erkende boekhouders surf je best naar de website van het Beroepsinstituut van erkende Boekhouders en Fiscalisten of informeer je eens bij één van je conculega’s. Afhankelijk of je voor een eenmanszaak of een vennootschap kiest, zijn de boekhoudverplichtingen anders.

Achter de schermen

Als ondernemer ben je verplicht om een bewijs te leveren van je verkopen. Stel een factuur op wanneer je een dienst verleent of een product verkoopt. De opmaak van een factuur is onderworpen aan specifieke regels. Zo moet je naast je naam en contactgegevens ook steeds je bankrekeningnummer en BTW-nummer vermelden. Ook voor de diensten of goederen die jij aankoopt, vraag je best een factuur. Enkel via facturen kan je namelijk de BTW op aankopen terugtrekken. Of je nu zelf aan de slag gaat of je met een boekhouder werkt, een inzicht in je boekhouding is van cruciaal belang. Een boekhouding geeft je namelijk een realistische kijk op de financiële situatie van je bedrijf. Als bedrijfsleider is het belangrijk om dit goed op te volgen. Waaruit bestaat een basisboekhouding: – een aankoopboek waarin alle facturen en creditnota’s zitten die aan jou worden uitgereikt

30

– –

–

door leveranciers. in je verkoopboek hou je alle facturen en creditnota’s bij die je zelf uitschrijft. naast de aan- en verkopen heb je natuurlijk ook de ontvangsten en uitgaven wanneer de betaling effectief gebeurd. Deze hou je bij in een financieel dagboek. Dit bestaat uit twee delen: een kasboek en een bankboek. In het kasboek schrijf je alle uitgaven en ontvangsten in cash geld. In het bankboek schrijf je alle uitgaven en ontvangsten via je bankrekening. tot slot ben je verplicht om jaarlijks een inventaris van je onderneming te maken. Dat is een opsomming van gedane investeringen, voorraden, vorderingen, geldmiddelen en schulden.

Contracten Als je op een professionele manier wil werken, gebruik je best contracten om gemaakte afspraken vast te leggen. Designcenter De Winkelhaak biedt een aantal voorbeeldcontracten aan via hun website. De contracten zijn verkrijgbaar tegen betaling. Ook als UNIZO-lid heb je toegang tot tal van voorbeeldcontracten en modellen. Denk bijvoorbeeld aan een geheimhoudingsovereenkomst als je gaat spreken met een potentiële producent, een productie of distributielicentie, een consignatie of een aankoopcontract met je afzetpunt. Wil je je helemaal indekken contacteer dan een advocaat om je contracten op te stellen of na te lezen. Goede afspraken maken goede vrienden. www.advocaat.be.

Elk jaar wordt een jaarrekening opgemaakt, die bestaat uit een resultatenrekening, de balans of inventaris, op basis van bovenstaande stukken. Indien je hierover bijscholing wil volgen, kan je steeds bij SYNTRA terecht. Zij organiseren bijvoorbeeld de opleiding bedrijfsbeheer en een éénjarige praktijkcursus boekhouden voor een kleine onderneming. Hulplijn voor vragen over fiscaliteit: Voor alle eenvoudige vragen over personenbelasting, BTW, vennootschapsbelasting en vzw’s, belastingen betalen en terugkrijgen, kan je elke werkdag van 8u tot 17u terecht bij het Contactcenter van de Federale Overheidsdienst Financiën via het telefoonnummer 02 57 257 57.

31

PROSPECTIE

Als beginnend ondernemer ga je op zoek naar opdrachten. Dat is niet altijd even gemakkelijk. Je maakt potentiële klanten warm voor jouw projecten en informeert ze over de onderneming. Met andere woorden: je maakt jezelf bekend! Bedenk hierbij in eerste instantie dat marketing een jarenlang proces is. Om die reden maak je best plannen voor de toekomst. Waar wil je met je bedrijf op lange termijn naartoe? Hoe kan je daar geraken? Wie zal je doelgroep zijn? Hoe kan je laten weten dat je bestaat, wat je kan betekenen en waarom ze hiervoor bij jou moeten zijn? Kortom, a (wo)man needs a plan! Marketing is ook geen exacte wetenschap: je moet zelf het verhaal creëren. Denk na over hoe je jezelf wil profileren. En zorg dat je dit profiel uitstraalt in alle vier de marketing-P’s: Product, Prijs, Plaats en Promotie.

Communicatie

5 regels om je te helpen: – Wees ijverig: blijf werken aan je marketing, het is een lange termijn proces. – Wees consistent: draag hetzelfde uit in al de communicatie, zowel in inhoud als in vorm. – Wees relevant voor de doelgroep. – Wees interessant. – Wees jezelf: authenticiteit leidt tot geloofwaardigheid. Bron: Thomas Odeurs – Elab en Jan Bloemen - Casacosmos Om te zorgen dat je je doelgroep ook effectief kan bereiken, maak je tenslotte een communicatieplan. Een communicatieplan omvat een oplijsting van de activiteiten in combinatie met de kanalen die je

32

gebruikt op bepaalde tijdstippen. Zie hieronder enkele items die een goed communicatieplan bevatten: Datum Op welk moment wordt de communicatieactie uitgevoerd? Doelgroep Welke groep personen wil je met deze actie bereiken? Boodschap Wat is de inhoud van de communicatieactie? Middel Welke communicatiemethode gebruik je om de boodschap duidelijk over te brengen (e-mail, niewsbrief, infosessie, folder, affiche, website …)? Afzender Wie brengt de boodschap over? Frequentie Hoeveel keer zal deze precieze actie worden herhaald? (periodiciteit: eenmalig, wekelijks, maandelijks doorlopend …) Materiaal Welk materiaal is nodig om de communicatieactie goed uit te voeren? (brochure, website, social media, naamkaartje …) Verantwoordelijke Wie is praktisch verantwoordelijk voor het uitvoeren van de actie? Bron: Federale Overheid België. Netwerken Het leggen en onderhouden van contacten, ook wel netwerken genoemd, en een goede communicatie met de klanten zijn erg belangrijk voor de verdere uitbouw van je carrière. Het doel is het delen van kennis, informatie en contacten. Naast het netwerken met potentiële klanten, moet je ook de concurrenten en de

33

pers dichtbij houden. Iedereen kan immers van belang zijn in het uitbouwen van activiteiten en de uitvoering van jouw projecten.

hoogte via status updates, deel interessante weetjes, ideeën, inspiratie. Bron: Katja Craeghs - Greenpoint

Communicatie

Investeer in een naamkaartje dat past bij het imago en doelstelling. Een professioneel en duidelijk kaartje geeft de mogelijkheid om een goede indruk na te laten bij mogelijk nieuwe klanten of producenten. Dring jezelf niet op, dat kan averechts werken. Enkele netwerktips: – Maak een analyse van je huidig netwerk. Bepaal wat voor jou de reden is om te netwerken. – Wacht niet met het opbouwen van een netwerk tot je het nodig hebt. Netwerken is investeren op lange termijn, het draait niet altijd enkel om de business. – Voor wat hoort wat: doe ook iets terug voor iemand. – Laat je introduceren door iemand anders. – Met een vraag leg je makkelijker contacten dan met een verkoopspraatje. – Zorg dat je in drie zinnen kan vertellen wat je doet. Zorg voor een verhaal. Dat blijft hangen en wordt makkelijker doorverteld. – Vertel met passie over je activiteit maar maak ook tijd om te luisteren naar anderen. – Zorg dat je bij elk event minimaal één persoon leert kennen. Ga naar events die je werkelijk interesseren zodat je ongeacht het netwerk een meerwaarde hebt. Meestal kom je daar ook gelijkgestemden tegen. – Onderhoud de offline contacten online. Zoek ze op via LinkedIn of stuur ze de volgende dag een e-mail. Hou ze op de

34

Cultuurplatform Design, maar ook andere organisaties zoals C-mine crib organiseren regelmatig bijeenkomsten. Daar kan je contact leggen met andere creatieve ondernemers, experts, producenten ... Om op de hoogte gehouden te worden van de activiteiten van Cultuurplatform Design, kan je je inschrijven voor de nieuwsbrief of Cultuurplatform Design volgen op Facebook. Via de website van netwerkgoeroe Jan Vermeiren kan je je registreren voor een online netwerkcursus. Of je kan zelf aan de slag gaan met de informatie die je gratis op zijn website vindt. Adressenbestand Hou de gegevens van je contacten geordend bij in een adressenbestand dat je snel en efficiënt kan raadplegen indien nodig. Dit bestand kan ook gebruikt worden voor het verzenden van mailings. Als je wil werken met nieuwsbrieven, zijn er online verschillende tools beschikbaar. Mail Chimp bijvoorbeeld, je kan er tot 2.000 adressen gratis gebruik van maken. Goede communicatie met je klanten is belangrijk. Onderstaande boeken gaan over netwerken, hoe je jouw project best kan presenteren aan klanten, hoe je kan omgaan met mogelijke conflicten en wat een klant allemaal van jou mag verwachten.

Zelfpromotie van de kunstenaar, uitgegeven door NICC, D 2005/9097/1.

kenen voor iemand die met een vaag idee rondloopt.” Jeroen Seré

Doug Lowe, Networking for Dummies, 2009. ISBN 0-47053405-2 Jan Vermeiren, Let’s connect, 2007. ISBN 978-9043-01509-7 Rob van Eeden, Netwerken werkt, op weg naar de baan die je wilt. 2009. ISBN 978-9049-10340-8 Shan Preddy, Marketing en acquisitie voor ontwerpers. 2006. ISBN 90-6369-105-X Kitty De Jong e.a., Handboek voor het opzetten van een ontwerppraktijk. 2013. ISBN 978-90-6369-318-3 Ik word steeds meer geconfronteerd: goeie ideeën zijn één ding, maar mensen zoeken die je willen helpen met de concrete uitvoering, zijn een ander. Dat is echt niet evident. Netwerken wordt een noodzaak omdat je toch echt wel je ontwerpen bij de mensen wilt brengen. Als ik het moet doen, dan doe ik dat zeer direct. Ik pak mijn product en portfolio mee en ga naar een bedrijf of beurs.” Caro Van den Hole Maison Caro

Een eigen huisstijl is kenmerkend voor een kunstenaar, je krijgt maar eenmaal een eerste indruk. Professionele naamkaartjes zijn al een goede start.” Michaël Verheyden

Contacten kan je overal leggen, dus luister goed en creëer mogelijkheden. Je weet zelf beter wat je eventueel zou kunnen bete-

35

Portfolio Offline/Online Je moet jezelf promoten als startend creatief ondernemer. Hiervoor leg je best een portfolio aan. Dat is een map waar je een selectie van projecten/producten in bundelt en waarmee je jezelf kan voorstellen bij potentiële klanten om hen te overtuigen van je kunnen. De klant kan meteen zien hoe je te werk gaat en wat jouw vorig werk was.

Communicatie

De inhoud van je portfolio bestaat meestal uit: – je contactgegevens en info over je opleiding en werkervaring. – jouw visie en reflectie op je werk. – presentatie van je werk (producten, projecten, ideeën, prijzen …). Beschouw het als jouw persoonlijke etalage. Enkele tips van Jasmijn Verlinden van FFI, het Flanders Fashion Institute: – Alle stukken in je portfolio moeten relevant zijn: focus op kwaliteit i.p.v. kwantiteit. Zie jezelf als de curator van je portfolio, je wordt beoordeeld op wat je wel en niet selecteert. – Zorg ervoor dat je portfolio divers is, laat zien wat jouw competenties zijn. Hoe veelzijdiger je lijkt, hoe aantrekkelijker je wordt voor de klant. Mix daarbij commerciële en vrije opdrachten, zo toon je dat je van verschillende markten thuis bent. – Vermeld kort bij elk project van wanneer het dateert, welke materialen je gebruikt hebt, in welke context je het gemaakt hebt (opdracht of vrij werk) en eventueel in samenwerking met welke partners. – Een beeld zegt meer dan duizend woorden. Beperk

36

– –

– –

de tekst in je portfolio maar zorg voor enkele duidelijke en neutrale beelden. Pas de samenstelling van je portfolio aan naargelang je klant. Kies zorgvuldig je lay-out. Laat deze in het hele portfolio doorlopen en zorg dat het aansluit bij de stijl van je werk. Je portfolio is selectief en representatief, goed gestructureerd en georganiseerd. Voorzie een mailbare pdfversie van je portfolio. Als je het doormailt, zorg dan dat het bestand niet groter is dan 2 à 3 MB.

Op de website van FFI kan je onder Kennis enkele Portfolio Do’s & Dont’s downloaden. Clare McNally, Portfolio Class with Clare. 2008. ISBN 97890-6369-198-1 In de brochure Handboek Portfolio van KUNSTWERK(t) en NICC wordt dieper ingegaan op de presentatie via een portfolio. Je kan er enkele handige do’s en dont’s terugvinden, zowel voor een papieren als een digitaal portfolio. Deze kan je online terugvinden op de website van NICC. Online portfoliobanken Er bestaan verschillende online portfoliobanken waar je je werk en contactgegevens online kan publiceren. Meestal is dit interessant om mensen binnen je eigen branche te bereiken en/of je te laten inspireren. Doe wat opzoekwerk over de meest relevante netwerken binnen jouw discipline. Er is hier

zowel een gratis als een betalend aanbod. Zo is er de ontwerpersdatabank van Optimo en Flanders Inshape. Zij brengen Vlaamse bedrijven en ontwerpers sneller en efficiënt met elkaar in contact. Als je professioneel actief bent als ontwerper kan je je gratis registreren. Young Designers United heeft hetzelfde doel, maar dan voor jonge ontwerpers uit heel Europa. Designspotter is een internationaal erkend online platform waar ontwerpers hun nieuwste werk publiceren. Dit platform wordt druk gevolgd door de gespecialiseerde pers. Addictlab.be biedt een platform aan jonge ontwerpers. Je kan meewerken aan hun projecten en zo een publicatie krijgen in hun magazine. Daarnaast biedt addictlab je ook de mogelijkheid om je werk te publiceren in hun online databank. Creativeskills.be is een portfolio en job platform gericht op de Belgische creatieve industrie. Anderen die hot zijn momenteel: – gratis: Behance, Devian Art, ComputerLove en Arcademi. Deze laatste is een select netwerk waarvoor je een uitnodiging moet krijgen na screening van je werk. – betalend: Cargocollective, Krop en Paspartout. Je portfolio op deze betalende, internationaal gerespecteerde portfoliodatabanken is even professioneel als je eigen website. Online aanwezigheid Online aanwezigheid niet meer weg te denken. Het is belangrijk

dat je op één of andere manier terug te vinden bent op het internet. Indien je professioneel wil overkomen is een eigen website essentieel. In het uiterste geval enkel een beginpagina met je contactgegevens. Dit kan op termijn altijd uitgroeien tot een professioneel online portfolio, een volwaardige website of misschien zelfs een webshop. Reserveer alvast jouw domeinnaam zodat niemand anders je voor is. Een eigen blog is een handig en goedkoop hulpmiddel om nieuwe ideeën en werk voor te stellen. Je kan ook een dagboek bijhouden, met up-todate nieuws. Probeer met je blog wel een echte meerwaarde te bieden, deel je passie, vertel een verhaal en toon jouw bijzondere blik op de dingen als designer of kunstenaar. Authenticiteit is hier een sleutelwoord. Zorg dat het geloofwaardig is zowel naar inhoud als naar vorm. Een eigen website aanmaken is tegenwoordig een koud kunstje. Er bestaan heel wat kant-en-klare (gratis en betalende) tools om je hiermee te helpen. Wordpress (de downloadversie) is een van de meest gebruikte content management systemen om een website mee op te bouwen. Het voordeel van zo een content management systeem is dat je gemakkelijk en snel aanpassingen kan doen aan je website. Andere mogelijkheden zijn bijvoorbeeld Cargocollective, tumblr, blogspot, Paspartout… Sociale netwerksites zoals Facebook, Twitter, Pinterest, Instagram, LinkedIn … zijn interessante hulpmiddelen om je werk bekend te maken. LinkedIn focust zich op professioneel gebruik. Hier laat je zien wat je als professional hebt gerealiseerd, met wie en voor welk

37

bedrijf. Maar ook andere netwerksites hebben zo hun voordelen. Hierbij is het belangrijk om je persoonlijke en professionele accounts te scheiden. Als je je onder je eigen naam profileert, maak je best voor dezelfde naam een professionele pagina aan. Ook hier is het aan te raden de accounts al aan te maken ook al is het voor eventueel later gebruik. Je hebt enkel controle over de accounts die je zelf beheert.

Communicatie

Een fundamentele tip: hou je online aanwezigheid up-to-date of hou ze verborgen. Slapende accounts worden niet geapprecieerd. Zorg er dus voor dat je het ook echt actief bijhoudt. Wees je er altijd van bewust dat wat je op het internet post, je nog jaren later kan achtervolgen wanneer klanten je naam googlen. Tip: google sporadisch je eigen naam zodat je weet hoe je online aanwezig bent. Niet tevreden met de resulaat: zorg voor nieuwe en relevante informatie zodat de oude gegevens onderaan in de zoekresulaten komen. Hou er ook rekening mee dat je best je privé buiten je professionele inhoud houdt. Uiteraard wil je ook dat jouw website bezoekers krijgt. Via SEO-technieken (Search Engine optimization) kan je zorgen dat je website zowel inhoudelijk als technisch beter scoort in de online zoekmachines. Op het internet kan je hier allerhande informatie over vinden. Meten is weten en hiervoor kan je gebruik maken van Google Analytics. Dit is een gratis dienst van Google die de statistieken van je website bijhoudt zoals aantal en herkomst bezoekers, populariteit van je pagina’s …

Bron: Martijn Vogelaers van Uber & Kosher. Ellen Eurlings. Personal Branding Hou er rekening mee dat je visuele identiteit essentieel is bij zowel een offline portfolio als je online aanwezigheid. Jouw visuele taal moet je doortrekken in het logo en de huisstijl maar ook in tekst en de consistente keuze van beeld. Een sterke ‘branding’ moet in evenwicht zijn met sterk werk. De eerste indruk is van zeer groot belang. Eenmaal je interesse hebt opgewerkt moet die sterke ‘branding’ zich ook vertalen in sterke inhoud en werk. Als ontwerper ben je niet enkel ontwerper van je product, maar ook van waar je product terecht komt. De grafische vormgeving, de sfeer, de presentaties, jezelf. Het moet als het ware een totaalgevoel zijn in jouw product en wereld.” Caro Van den hole Maison Caro

Hou je online portfolio upto-date en toon enkel je beste projecten. Een grote variatie van verschillende projecten laat zien wat je allemaal in je mars hebt. Zorg er voor dat mensen gemakkelijk kunnen navigeren doorheen je website. Bedenk voor je offline portfolio iets waar je oud werk gemakkelijk kan uithalen en nieuw kan toevoegen, zodat je niet elke keer alles opnieuw hoeft te printen.” Delphine Courier

Wedstrijden & tentoonstellingen Om een grotere naamsbekendheid te krijgen kan je deelnemen aan wedstrijden. Naast de prijzen en erkenning die je ermee kan winnen, bouw je je portfolio verder uit en is het een manier om je aan de pers te tonen. Cultuurplatform Design houdt je op de hoogte van wedstrijden en oproepen via de nieuwsbrief. Via tentoonstellingen kan je je werk aan het grote publiek tonen. Cultuurplatform Design en kunstencentrum Z33 geven pas afgestudeerden de mogelijkheid om zichzelf te presenteren aan een ruim publiek met Toegepast. Meer info via design. cultuurplatform.be/activiteiten/ toegepast. Toegepast gaf me de mogelijkheid om creatief bezig te blijven toen dat op professioneel gebied niet mogelijk was. Het was ook de aanzet van een uitgebreid contactennetwerk waar ik nog steeds vruchten van pluk. Het heeft me geholpen de eerste stappen te zetten als professioneel ontwerper, naar bedrijven toe stappen voor de ontwikkeling van je product. Natuurlijk gaat dat gepaard met positieve ervaringen en tegenslagen, maar al die bagage die je mee krijgt is van onschatbare waarde.” Hanne Put designer bij JBC

Deelnemen aan wedstrijden is heel belangrijk. Als je de winnaar of 1 van de winnaars bent, dan krijg je veel aanzien en vormt dit een bevestiging dat je goed bent in wat je doet. ‘Opdrachtgevers’ vinden jou sneller en gaan je gemakkelijker aanspreken voor nieuwe opdrachten.” Delphine Courier

38

39

Communicatie

Pers

Als je een tentoonstelling plant, of een nieuw product op de markt wilt brengen, loont het de moeite om de pers hier van op de hoogte te brengen. Redactionele aandacht is immers gratis reclame en wordt beter opgepikt door de lezers dan een advertentie. Je kan dit doen aan de hand van een persbericht.

Lead Hierin komt kort het basisidee, een antwoord op vragen die journalisten zich stellen: wie? wat? waar? wanneer? waarom? hoe? Kies ook hier voor korte zinnen, hou het duidelijk.

Voor je aan een persbericht begint stel je eerst de volgende vragen: – Wat is de nieuwswaarde van mijn bericht? – Wie wil ik bereiken (doelpubliek)? – Via welke mediakanalen bereik ik dat best? Nationale en/of regionale pers, dagbladen, tijdschriften, nichetijdschriften, (internationale) designblogs, radio. Belangrijk is dat jouw persbericht bij de juiste persoon terecht komt. Contactgegevens vind je vaak terug op de websites van de verschillende media. Stuur je persbericht steeds naar de algemene redactie en naar de betrokken journalist. – Volg hier ook telkens je opgemaakt communicatieplan.

Body Voor de journalist die op zoek is naar meer achtergrondinformatie, details over de info in de lead. Hier kan je bv. ook quotes van jezelf en/of meer bekende personen aanhalen.

Kop en Lead moeten samen de essentie geven.

Contactpersoon Naam, email en telefoonnummer. Boilerplate Situeer jezelf onderaan het persbericht (context, branche, sector, reputatie, vergelijkingen ...). Schrijf steeds zakelijk, objectief en let er ook op dat je tekst geen schrijffouten bevat. De site van VRT taalnet is hierbij een handig hulpmiddel.

Een persbericht is een duidelijk en overzichtelijke tekst (max. 1 A4) met volgende structuur: Persbericht – datum Kop De kop zegt alles, het is een samenvatting, de essentie van het persbericht. Maak een titel en een ondertitel. Dan heb je twee kansen om de aandacht van de journalist vast te krijgen. De titel is optimaal niet langer dan zeven woorden, de ondertitel mag langer zijn. Inhoudelijk moeten ze wel verschillen. Schrap overbodige woorden en details die je beter in je tekst toelicht.

40

41

Intellectuele eigendom Elk nieuw product, technische werkwijze, design, logo, naam … is beschermbaar. Als je geen maatregelen neemt om je innovaties te beschermen, mogen anderen dit vrij gebruiken. Intellectuele eigendomsrechten zijn territoriaal en in tijd beperkt. Hoe ver je gaat is een kwestie van maatwerk en uiteraard moet je afwegen of de investering hierin ook zal opbrengen. Er zijn verschillende soorten rechten waar je als ontwerper beroep op kan doen om je project of ontwerp te beschermen. Hieronder volgen de belangrijkste. Auteursrecht Auteursrechterlijke bescherming wordt enkel toegekend aan een uitdrukkingswijze en niet het idee zelf. Het werk moet een eigen oorspronkelijk karakter bezitten en een persoonlijke stempel van de maker dragen.

intellectuele eigendom

Auteursrechten op eigen creaties ontstaan normaal gezien automatisch. Wettelijk kan je je auteursrechten in België niet registeren en zijn er dus ook geen bijzondere formaliteiten vereist. Diegene die op of in het werk met naam of schuilnaam is aangeduid, wordt als maker beschouwd. Het auteursrecht geldt tot zeventig jaar na het overlijden van de eigenaar van het ontwerp. Voorbeeld: artistieke creaties zoals muziek, films, boeken, schilderijen, illustraties, unica … maar ook software, databases … Toch kan het nuttig zijn om de auteursrechterlijk beschermde documenten te deponeren maar dan enkel om een datum vast te leggen. In geval van conflict wordt er gekeken wie het eerst in het

42

bezit was van de documenten. Let dus op: een depot creëert geen rechten, het geeft enkel een bewijs van datum. Het zoeken naar een wettelijke bescherming na de ontwerpfase via andere intellectuele eigendomsrechten blijft noodzakelijk. Dit deponeren kan bij verschillende instanties: – bij een registratiekantoor van de FOD Financiën. – bij een notaris naar keuze. – via een I-DEPOT bij het Benelux Bureau voor Intellectuele Eigendom. Merkenrecht Als merk kunnen worden beschouwd: alle grafisch af te beelden tekens die in staat zijn de waren of diensten van een onderneming te onderscheiden. Het kan zowel om woord- als om beeldmerken gaan. Zo kan je bijvoorbeeld het logo van je zaak als woord en als logo laten vastleggen. Om het merkenrecht te verkrijgen moet het aan enkele voorwaarden voldoen: – het merk moet een voldoende onderscheidend vermogen hebben. Dit betekent dat het merk niet louter de opgeëiste producten of diensten mag beschrijven (bv. ‘Apple’ als merk voor computers, maar niet voor appels). – het merk mag niet in strijd zijn met de openbare orde en goede zeden. – het merk mag niet tot misleiding leiden bij het grote publiek. – het merk moet nog beschikbaar zijn. De aanvrager wordt verondersteld dit zelf vooraf te onderzoeken in de

43

bestaande registers. Je kan dit doen op de website www. boip.int. Een merkbescherming geldt steeds minstens voor de hele Benelux. Dit kan worden aangevraagd, tegen betaling, bij het Benelux-Bureau of via de Federale Overheidsdienst Economie. Een merk kan ook worden beschermd in de hele Europese Unie (via het Bureau voor Harmonisatie binnen de Interne Markt, OHIM) of internationaal (via een depot bij de World Intellectual Property Organization of WIPO). Het merkenrecht geldt voor 10 jaar en kan onbeperkt verlengd worden.

intellectuele eigendom

Tekeningen- en Modellenrecht Als tekening of model wordt beschouwd het uiterlijk van een product of een deel ervan. Hierbij wordt gekeken naar kenmerken zoals bijvoorbeeld de lijnen, de omtrek, de kleuren, de vorm, de textuur of de materialen van het product of de versiering ervan. Je kan het beschermen voor zover de tekening of het model nieuw is en een eigen karakter heeft. Onder ‘nieuw’ verstaat men iets wat minder dan 12 maanden openbaar is gemaakt. Men spreekt over een tekening in het geval van een tweedimensionaal karakter (bijvoorbeeld het patroon of dessin op behang, textiel, tegels of serviesgoed), en over een model als het voortbrengsel driedimensionaal is (bijvoorbeeld de vormgeving van meubels, juwelen, huishoudelijke apparaten, serviesgoed, verpakkingsmaterialen …) Via modelbescherming kan je optreden tegen namaak van het nieuwe uiterlijk van een product of een onderdeel daarvan. Je kan

44

je tekening of model registreren voor de Benelux (bij het BeneluxBureau) of voor alle 27 lidstaten van Europa (via het Bureau voor Harmonisatie binnen de Interne Markt). Het verschil in kostprijs voor 1 model tussen beide depots is niet groot. Net zoals bij merken, is er bij het tekeningen- en modellenrecht ook een internationale procedure via het WIPO. De inschrijving bij een depot is 5 jaar geldig en kan maximaal tot 25 jaar worden verlengd. Octrooirecht Een octrooi of een patent is een exclusief recht tot het industrieel maken of verkopen van een product of het exploiteren van een uitvinding. Een octrooi kan door de rechthebbende worden gebruikt als een monopolie op een bepaald stuk techniek en geeft de octrooihouder het recht om anderen te verbieden de uitvinding bedrijfsmatig toe te passen. Daarvoor moet je wel een octrooiaanvraag doen. Let er op dat je het octrooi niet bekend maakt voor de octrooiaanvraag is gebeurd. – Net zoals bij het modellenrecht moet het gaan om iets totaal nieuw, zij het zonder respijtperiode. – Het mag geen deel uitmaken van ‘de stand van de techniek’ (alles wat voor de datum van de beschermingsaanvraag publiek toegankelijk is, in welke vorm, taal, land dan ook). – Daarnaast moet de uitvinding industrieel toepasbaar zijn. – Er moet een zekere ‘uitvindingshoogte’ zijn. Het octrooi mag geen variatie zijn van een al bekend apparaat, product of werkwijze. Je kan je uitvinding tot 20 jaar

beschermen. Ook hier kan je kiezen of je je octrooi nationaal (bij de Dienst Intellectuele Eigendom van de Federale Overheidsdienst Economie, KMO, Middenstand, Energie), Europees (bij een vestiging van het Europees octrooibureau, bv. EPO Brussel) of internationaal (WIPO) beschermt. Om te weten of er al iemand met hetzelfde idee is geweest kan je op sites zoals Esp@cenet en Google patents reeds ingediende patenten checken.

uitvoeren die je concreet advies geeft over hoe jij je idee kan beschermen. Agentschap Ondernemen heeft een interessante IE-scan waarbij hun accountmanager je onderneming uitgebreid doorlicht op het vlak van intellectuele eigendom, om zo juiste acties en prioriteiten te bepalen.

Geheimhoudingsverklaring Als je een nieuwe klant, een potentiële producent of partner aanspreekt, wees dan voorzichtig met het tonen van al je plannen. Om je ontwerp te beschermen kan je een geheimhoudingsverklaring opstellen. Als je potentiële klant zo’n verklaring weigert, wees dan voorzichtig. Als je je klant niet wilt verliezen kan je proberen om je ontwerpen en plannen fasegewijs aan de geïnteresseerden te tonen. Op de website van NOVU, de Nederlandse Orde van Uitvinders, kan je een voorbeeld van een Geheimhoudingsverklaring downloaden (bij NOVU, Diensten). Meer info over intellectuele eigendom Verschillende organisaties zoals onder meer het Innovatiecentrum, Flanders InShape, ProMateria en Agentschap Ondernemen organiseren op regelmatige basis infosessies over Intellectuele eigendomsrechten. Via de website www.beschermmijnidee.be van Agentschap Ondernemen kan je zelf een idee-scan

45

Ondernemen zonder grenzen Heb je er ook al eens aan gedacht welke mogelijkheden het buitenland, en in het bijzonder de Euregio Maas-Rijn (EMR) biedt? Net over de grens ligt, in de driehoek Maastricht, Aken, Luik, een groot klantenpotentieel. De grens oversteken is soms maar een kleine afstand maar het brengt heel wat met zich mee. Afhankelijk of je binnen of buiten Europa werkt, komen er andere regels en wetten kijken. Ondernemen met of in het buitenland heeft onder meer implicaties op de facturatie, op de btw regelgeving, op de bescherming van intellectuele eigendom, extra in- of uitvoerrechten ….

Ondernemen zonder grenzen

Laat je hier echter niet doorafschrikken. Er bestaan verschillende initiatieven om je hierbij verder te helpen. Op de website www.creativebusinessguide.eu kan je allerhande informatie terugvinden over ondernemen in de Euregio met inbegrip van cultuurverschillen. Op de website van het Kunstenloket onder de rubriek advies en documenten kunnen kunstenaars meer informatie vinden over het werken in het buitenland of met buitenlandse opdrachtgevers. Zij geven meer informatie over de wetgeving van transport, levering of tijdelijk verblijf van goederen in het buitenland, en de BTW regelgeving voor kunstenaars die verkopen aan het buitenland. Zowel UNIZO als Voka hebben op hun website een luik internationaal ondernemen waar je terecht kan voor alle informatie over kopen en verkopen met, en ondernemen in het buitenland.

46

Flanders Investment and Trade (FIT) en Entreprise Europe Vlaanderen zijn de aanspreekpunten van de overheid voor internationaal ondernemen. FIT biedt je een antwoord op vragen over landen of sectoren, handelsgebruiken en – reglementering. Bovendien kunnen Vlaamse KMO’s subsidies via FIT aanvragen voor bv. prospectiereizen, deelname aan internationale beurzen in het buitenland of de vertaling van technische brochures. Enterprise Europe Vlaanderen begeleidt je onder meer bij het vinden van je weg in verschillende aspecten van de Europese regelgeving en toegang tot Europese financiering voor uw project. Wil je van een ervaren ondernemer leren hoe je een bedrijf met internationale allures runt? Misschien is Erasmus voor jonge ondernemers dan iets voor jou. Erasmus voor Jonge Ondernemers is een programma van de Europese Commissie met als doel nieuwe ondernemers te helpen bij het verwerven van vaardigheden die nodig zijn om een KMO te runnen en te laten groeien. Daartoe biedt het programma de mogelijkheid aan nieuwe ondernemers om gedurende een periode van minimum één maand en maximum zes maanden samen te werken met een ervaren ondernemer in een andere EU-lidstaat. Bovendien voorziet het programma in praktische en financiële steun voor de nieuwe ondernemer. Meer informatie kan je terugvinden op www.erasmusentrepreneurs.eu Ook Flanders DC biedt regelmatig mogelijkheden voor recent afgestudeerde creatievelingen om een waardevolle buitenlandse werkervaring op te doen. Hou zeker hun website in het oog.

47

Ondernemen zonder grenzen

Als je net over de grens gaat kijken, kan je je ook altijd eens informeren bij Creapoint in Nederland, een initiatief van de Kamer van Koophandel Nederland. Creapoint ondersteunt startende ondernemers en helpt hen op maat om een goede ondernemer te worden. Ze zijn gevestigd in Maastricht, Heerlen en Venlo en meer info kan je terugvinden op de website van www.creatiefzuid.nl.

48

49

Ondersteuning

Cultuurplatform Design ondersteunt en promoot beloftevolle designers en design in Limburg. In samenwerking met verschillende partners zorgt Cultuurplatform Design voor inspirerende denkmodellen over design en creëert ze een dynamisch designklimaat in Limburg en Vlaanderen. Bizidee is een ondernemingsplanwedstrijd die deelnemers gratis individuele begeleiding en workshops aanbiedt, die kunnen helpen bij het schrijven van een degelijk ondernemingsplan dat kan leiden naar een reële start-up. Ook na deelname aan de ondernemingsplanwedstrijd biedt Bizidee gratis begeleiding aan naar financiering van het project.

ondersteuning

C-mine in Genk is dé hotspot voor creativiteit die een aanbod genereert op het snijpunt van innovatie en belevenissen. Eén van de spilfiguren in de pijler creatieve economie is C-mine crib. C-mine crib biedt een unieke en stimulerende omgeving aan creatieve ondernemers en organisaties die creatief ondernemerschap ondersteunen. Het aanbod bestaat uit kantoorruimtes in diverse formules, een professionele demoruimte, een inspirerende creativity loft en co-workingspace. Daarnaast wordt er professionele businessbegeleiding en een rijk activiteitenportfolio aangeboden voor zowel creatieve ondernemers als traditionele ondernemers die creativiteit inzetten als tool in hun innovatieprocessen. Designcenter de Winkelhaak, erkend als adviescentrum door de Vlaamse Gemeenschap, is een bedrijvencentrum in Antwerpen dat infrastructuur en diensten ter beschikking stelt aan creatieve ondernemers. Daarnaast biedt de

50

Winkelhaak ook begeleiding aan in ondernemerschap. Design Vlaanderen is een onderdeel van het Agentschap Ondernemen en promoot designers en hun ontwerpen. Deze promotie geldt enkel voor designers erkend door Design Vlaanderen. Om erkend te worden, kan je deelnemen aan de selectieproeven die twee maal per jaar worden georganiseerd. IDE, Innovatie & Design Euregio brengt designers, bedrijven en onderzoekers samen in designinnovatietrajecten die vanuit ontwerpend onderzoek leiden tot nieuwe business opportuniteiten. Deze resulteren in nieuwe, waardevolle producten en diensten waarbij de gebruiker centraal staat en die tegelijkertijd duurzaam, gebruiksvriendelijk, competitief en aantrekkelijk zijn. FabLab Genk, gelegen op de site van C-mine, is een open onderzoeks-, experimenteer- en maakruimte, waar iedereen de aanwezige apparatuur kan gebruiken om haar of zijn ideeën om te zetten in iets tastbaars. FabLab Genk is een samenwerking tussen MAD-faculty en UHasselt en wordt ondersteund door Europa, via het Interreg IV programma. Flanders DC, of voluit Flanders District of Creativity, is de Vlaamse organisatie voor ondernemingscreativiteit, opgericht door de Vlaamse regering. Flanders DC heeft als missie om ondernemend Vlaanderen creatiever te maken en creatief Vlaanderen ondernemender. Flanders DC bouwt daarom aan kennis, sensibiliseert en ontwerpt handige hulpmiddelen voor wie creatief en ondernemend aan de slag wil en richt zich op (creatieve) ondernemers, leerkrachten,

51

leerlingen, beleidsmakers en het grote publiek. Flanders Fashion Institute is onderdeel van Flanders DC en stimuleert ondernemerschap in de mode-industrie in Vlaanderen, begeleidt ontwerpers in hun loopbaan en promoot mode uit Vlaanderen nationaal en internationaal. Hogeschool PXL Hasselt start in 2013 met een Centrum Ondernemen om ondernemerschap bij studenten te stimuleren. Elke student kan ondernemer worden! De student wordt begeleid van idee tot onderneming via een opleidingstraject op maat. Hij zal niet enkel kennis en vaardigheden van ondernemerschap ontwikkelen maar ook begeleid worden met ondersteunende diensten en expertise. Hiervoor werkt Hogeschool PXL nauw samen met externe partners en bedrijven.

ondersteuning

Kunstenloket is een informatie- en adviesplatform voor de artistieke sector en organiseert info- en vormingssessies over de juridische, zakelijke en administratieve aspecten van de artistieke praktijk. Quartier Canal is de creatieve ontwikkelzone van Stad Hasselt. Tal van gevestigde en startende ondernemingen zijn er gehuisvest. De zone geldt als accelerator voor startende ondernemingen van Limburgse bodem. Je kan er ook terecht voor inspirerende kantoorruimtes. Organisaties specifiek voor starters De overheid geeft via de website van Federale Overheidsdienst Economie, KMO, Middenstand en Energie de recentste informatie voor ondernemingen en starters.

52

Het Agentschap Ondernemen wil de drijvende kracht zijn achter meer en sterker ondernemerschap in Vlaanderen. In de eerste plaats treedt het Agentschap Ondernemen op als regisseur. Het ondersteunt en stimuleert andere actoren — bedrijfsorganisaties, steden en gemeenten … ­— om een bedrijfsvriendelijk beleid te voeren en projecten op te zetten die het ondernemerschap bevorderen. Daarnaast treedt het Agentschap Ondernemen op als actor en staat het — complementair met de verschillende bedrijfsorganisaties — ondernemingen actief bij. Het Agentschap Ondernemen heeft in elke provincie een multidisciplinair team van medewerkers die ondernemingen informeren en oriënteren over de verschillende manieren waarop de overheid hen kan ondersteunen. Zo informeert en oriënteert het Agentschap Ondernemen ondernemers bijvoorbeeld over de financiering van hun onderneming en over het belang van een goed ondernemingsplan, begeleidt het Agentschap hen bij het zoeken naar een geschikte locatie voor hun onderneming en ondersteunt het hen bij de vergroening van hun onderneming (energie- en eco-efficiëntiescans) ... VDAB, de Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling, begeleidt niet-werkende werkzoekenden in het vinden van een job. Via de website van VDAB kan je de gratis webcursus Starten met je eigen zaak volgen. Starterslabo biedt een begeleide tussenstap naar ondernemerschap voor werkzoekenden. Met de steun van de overheid en met een begeleidingstraject erkend door de VDAB kunnen kandidaat ondernemers een traject volgen

met workshops en individuele sessies. Tijdens dit traject behoudt de uitkeringsgerechtigde kandidaat ondernemer zijn uitkering. Na max. 18 maanden besluit de kandidaat ondernemer om al dan niet te starten als zelfstandige. Een risicoloze tussenstap naar ondernemerschap! SYNTRA is een opleidingscentrum voor starters en ondernemers. Voor iemand die een eigen zaak wil starten en nog niet beschikt over de nodige beroepsbekwaamheid of kennis van bedrijfsbeheer, is de cursus bedrijfsbeheer een aanrader. SYNTRA organiseert ook andere cursussen en ondernemerstrajecten voor (toekomstige) ondernemers.

VKW Limburg versterkt ondernemen. VKW Limburg is een werkgeversorganisatie, komt op voor de belangen van haar leden en biedt een waaier aan mogelijkheden op vlak van vorming, netwerking en ervaringsuitwisseling. VKW Limburg beschikt over een interessant netwerk met bijna 900 middelgrote en grote ondernemingen.

UNIZO is de organisatie van zelfstandige ondernemers, zowel voor starters als groeibedrijven, actief op de lokale, regionale of internationale markt. De UNIZO Startersservice informeert, adviseert en begeleidt personen die een onderneming willen opstarten. De nieuwsbrief van de Startersservice levert recente informatie en tips en houdt je op de hoogte van hun activiteiten. Eens gestart, kan UNIZO je helpen je netwerk uit te bouwen en ervaringen uitwisselen met andere ondernemers. Voka - Kamer van Koophandel Limburg, vertegenwoordigt een netwerk van Limburgse KMO’s en grote bedrijven. Voka organiseert een startersacademie die vertrekt vanuit je eigen ondernemingsplan. In functie van je project krijg je informatie en tips van experts en je projectcoördinator. De deelnemers krijgen individuele begeleiding en in groep. Daarnaast organiseert Voka ook startersavonden voor starters en prestarters.

53

Contact

Addictlab www.addictlab.com

CultuurInvest www.cultuurinvest.be 02 229 52 30

Agentschap Ondernemen www.agentschapondernemen. be

Benelux-Bureau voor Intellectuele Eigendom www.boip.int 070 244 242 [email protected]

Beroepsinstituut van erkende Boekhouders en Fiscalisten (BIBF) www.bibf.be 02 626 03 80 [email protected]

Bizidee www.bizidee.be [email protected]

BRYO BRight & Young www.bryo.be

Kathleen Andries [email protected] 0478 99 21 26

Bureau voor Harmonisatie binnen de Interne Markt (OHIM) oami.europa.eu +34 96 513 9100 [email protected]

contact

Business Angels Netwerk vzw www.ban.be 011 30 02 60 [email protected]

Designcenter de Winkelhaak www.winkelhaak.be 03 727 10 30 [email protected]

Cultuurplatform Design www.cultuurplatform.be 011 29 59 85 [email protected]

Designspotter www.designspotter.com

Design Vlaanderen www.designvlaanderen.be 02 227 60 60 [email protected]

Dienst voor de Intellectuele Eigendom bij FOD Economie, KMO, Middenstand, Energie www.economie.fgov.be

Intellectuele eigendom 02 277 90 11

Juridische vragen 02 277 52 88 [email protected]

Enterprise Europe Vlaanderen www.enterpriseeuropevlaanderen.be 011 29 20 21 [email protected]

EPO Brussel www.epo.org 02 274 15 90

C-mine www.c-mine.be www.c-minecrib.be [email protected] 089 20 17 00

Epoline www.epoline.org +31 70 340 4500 [email protected]

Creapoint www.starterscentrum.nl +31 88 9876250 [email protected]

54

55

Erasmus for young Entrepreneurs www.erasmus-entrepreneurs.eu 02 282 08 73 [email protected]

Esp@cenet www.espacenet.com [email protected]

ICTloket.be +31 6 434 69 353 +31 43 362 6126

I-DEPOT: bij het Benelux Bureau voor Intellectuele Eigendom www.boip.int 070 244 242 [email protected]

Nieuw Internationaal Cultureel Centrum (NICC) www.nicc.be 03 216 07 71 [email protected]

Notaris www.notaris.be

Ontwerpersdatabank Optimo IDE; Innovation & Design Euregio www.i-d-e.be [email protected]

Bridee

Innovatiecentrum Limburg 011 29 20 97 [email protected]

InnovatieVereniging Vlaanderen

www.bridee.org

FabLab Genk

www.ivv-vzw.be 02 657 95 17 [email protected]

www.optimo.be/ontwerpers 02 528 58 11 [email protected]

Participatiefonds www.fonds.org 02 210 87 87 [email protected]

www.fablabgenk.be

Jan Vermeiren Flanders DC

www.janvermeiren.com

www.flandersdc.be www.sosidee.be 016 24 29 24 [email protected]

Flanders InShape www.flandersinshape.be 056 28 28 50 056 28 28 05 [email protected]

Federale Overheidsdienst (FOD) Economie, KMO, Energie

contact

www.economie.fgov.be 02 277 52 88 [email protected] 0800 120 33

Kenniscentrum voor Financiering van KMO (Kefik) www.kefik.be 02 209 08 35 [email protected]

Kunstendecreet www.kunstenerfgoed.be Afdeling Kunsten: 02 553 68 42 Afdeling Erfgoed: 02 553 06 79

Kunstenloket www.kunstenloket.be 02 204 08 00 [email protected]

Kunstwerk(t) Federale Overheidsdienst (FOD) Financiën Contactcenter www.minfin.fgov.be 02 572 57 57

Flanders Investment and Trade www.flandersinvestmentandtrade.com 011 29 20 80 02 504 88 95 [email protected]

www.kunstwerkt.be 09 235 22 70 [email protected]

Limburgse Reconversiemaatschappij (LRM) www.lrm.be 011 24 68 01 [email protected]

www.pmv.eu 02 229 52 30 [email protected]

ProMateria www.promateria.be 02 768 25 10 [email protected]

www.syntra.be

UNIZO-Limburg (UNIE van Zelfstandige Ondernemers) www.unizo-lim.be 011 26 30 96 [email protected]

VKW Limburg www.vkwlimburg.be 011 24 94 11 [email protected]

Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling (VDAB) www.vdab.be 0800 30 700 02 506 15 90 [email protected]

Vlaams netwerk van ondernemingen (Voka) www.voka.be 011 56 02 00 [email protected]

VRT taalnet vrttaal.net [email protected]

PXL Centrum Ondernemen [email protected]

Quartier Canal www.facebook.com/QuartierCanal

Rijksinstituut voor de Sociale Verzekeringen der Zelfstandigen (RSVZ)

Winwinlening www.winwinlening.be 02 229 52 30

World Intellectual Property Organization (WIPO) www.wipo.int +41 22 338 9111

www.rsvz.be 02 546 42 11 [email protected]

Rijksdienst voor Arbeidsvoorzieningen (RVA) www.rva.be

Starterslabo Nederlandse Orde van Uitvinders www.novu.nl

56

Participatiemaatschappij Vlaanderen

SYNTRA

www.starterslabo.be 089 36 57 71 [email protected]

57

Graag dankt Cultuurplatform Design haar partnerorganisaties voor hun medewerking met betrekking tot het creëren van deze ST_ARTgids en in het bijzonder volgende ontwerpers: Bart Coenegrachts www.degoudenliniaal.be Bram Boo www.bramboo.be Caro Van den hole www.maisoncaro.be Casimir www.casimirmeubelen.be Hanne Put www.jbc.be Jens Pieters www.jensdawn.be Linde Hermans www.lindehermans.be Michaël Verheyden www.michaelverheyden.be Roos de Krom www.roosdekrom.be Steven Brouns www.zoink.be Ti+Hann www.tiplushann.com Delphine Courier www.delphinecourier.be Eva Menga www.mengainterior.com Jeroen Seré www.sere.tv Laura Bergans www.laurabergans.be Jenny Stieglitz www.jennystieglitz.be

Redactie Ine Brands Heleen Van Loon

Grafisch ontwerp Concept & vormgeving beelden Noortje De la haye Willem Kissembeek

Fotografie Kristof Vrancken

De ST_ARTgids is een initiatief van

Druk

colofon

Haletra

Uitgegeven met de financiële steun van

We danken de partners

58

59

ISBN 9789074605670 © Cultuurplatform Limburg 2013 V.U. Tom Van Thienen, Universiteitslaan 1, 3500 Hasselt Cultuurplatform Design kan de correctheid van de informatie in deze gids niet garanderen gezien mogelijke veranderingen in wetgeving, projecten of contacten. Cultuurplatform Design kan niet aansprakelijk gesteld worden voor eventuele fouten in dit document. Gelieve gevonden fouten te melden aan [email protected]. Dank bij voorbaat.

www.cultuurplatform.be