Literatuur
American Psychiatric Association (2001). Beknopte handleiding bij de diagnostische criteria van de DSM-IV-TR. Amsterdam: Hartcourt Assessment. Buchner, F.L., Ezendam, J., Tijhuis, M.J., Mennes, W., Loveren, H. van, & Berg, S.W. van den (2009). Voeding en ADHD. Bilthoven: Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu. Buitelaar, J.K., & Kooij, J.J.S. (2000). Aandachtstekort-hyperactiviteitsstoornis (ADHD); achtergronden, diagnostiek en behandeling. Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde, 144, 1716-1722. Carpentier, P.J. (2007). ADHD bij volwassenen in 10 landen. Nieuwsbrief Kenniscentrum ADHD bij Volwassenen, 9. Delfos, M., & Gottmer, M. (2006). Leven met autisme. Houten: Bohn Stafleu van Loghum. Eurelings-Bontekoe, E.H.M., Verheul, R., & Snellen, W.M. (2007). Handboek persoonlijkheidspathologie. Houten: Bohn Stafleu van Loghum. Hallowell, E., & Ratey, J. (2006). Hulpgids ADHD. Amsterdam: Nieuwezijds. Hellingman-Fernhout, C.M. (2000). De grabbelton van het autismespectrum. Bussum: Nederlandse Vereniging voor Autisme. Hengeveld, M.W., & Balkom, van A.J.L.M. (2005). Leerboek psychiatrie. Utrecht: De Tijdstroom. Kaplan, H., Sadock, B., & Grebb, J. (1994). Synopsis of psychiatry. Baltimore: Williams and Wilkins. Kolberg, J., & Nadeau, K. (2007). Opgeruimd leven met ADHD. Praktische organiseertips en strategieën. Amsterdam: Nieuwezijds. Kooij, J.J. (2001). ADHD bij volwassenen. Neuropraxis, 5, 201-206. Kooij, J.J. (2002). ADHD bij volwassenen, inleiding in diagnostiek en behandeling. Lisse: Swets en Zeitlinger. Kooij, J.J. (2008). Over medicatie, voor volwassenen met ADHD. Bilthoven: Vereniging Impuls. Kragten, J. (2004). Leven met een depressieve stoornis. Houten: Bohn Stafleu van Loghum. Landelijke Stuurgroep Multidisciplinaire Richtlijnontwikkeling in de GGZ (2005). Multidisciplinaire richtlijn ADHD. Richtlijn voor de diagnostiek en behandeling van ADHD bij kinderen en jeugdigen. Utrecht: Trimbos-instituut.
M. Beenackers, F. Kat, Een patiënt met ADHD, DOI 10.1007/978-90-313-8255-2, © 2011 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media
7
Literatuur
Loos, G.H.H. van der (2008). ADHD en comorbiditeit die je niet over het hoofd mag zien. ADHD Actueel. Nederlands Huisartsen Genootschap (2003). Standaard depressieve stoornis (M44). Utrecht: NHG. Nederlands Huisartsen Genootschap (2004). Standaard angststoornissen (M62). Utrecht: NHG. Nederlands Huisartsen Genootschap (2005). Standaard problematisch alcoholgebruik (M10). Utrecht: NHG. Sameroff, A.J., & Mackenzie, M.J. (2005). Kwart eeuw transactioneel model. Kind en Adolescent Review, 12, 249-265. Scholtissen-in de Braek, D., Hurks, P., & Jolles, J. (2006). De rol van de neuropsycholoog bij de diagnostiek en behandeling van volwassenen met attention deficit hyperactivity disorder (ADHD). Tijdschrift voor Neuropsychologie, 24-36. Taylor, E., e.a. (2005). Europese richtlijnen voor de hyperkinetische stoornis: eerste herziening. Kind en Adolescent Review, 12, 5-58. Verhulst, F.C. (2006). Leerboek kinder- en jeugdpsychiatrie. Assen: Van Gorcum. Website College voor Zorgverzekeringen. Farmacotherapeutisch kompas. Diemen: CVZ. www.fk.cvz.nl
71
Adressen en websites
Centrum Indicatiestelling Zorg www.ciz.nl Kenniscentrum ADHD bij Volwassenen Carel Reinierszkade 197 2593 HR Den Haag www.adhdbijvolwassenen.nl Balans, landelijke vereniging voor ouders van kinderen met ontwikkelingsstoornissen Postbus 93 3720 AB Bilthoven (030) 225 50 50 en (0900) 202 00 65 www.balansdigitaal.nl Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie Postbus 20062 3502 LB Utrecht www.nvvp.net Impuls, vereniging voor volwassenen met ADHD en aanverwante stoornissen Postbus 93 3720 AB Bilthoven (030) 225 50 50 en 225 50 66 www.impulsdigitaal.nl Per Saldo Postbus 19161 3501 DD Utrecht
M. Beenackers, F. Kat, Een patiënt met ADHD, DOI 10.1007/978-90-313-8255-2, © 2011 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media
7
Adressen en websites
(0900) 742 48 57 www.persaldo.nl Stichting ADHD Netwerk Informatie over ADHD en adressen van hulpverleners in heel Nederland www.adhdnetwerk.nl Trimbos-instituut Postbus 725 3500 AS Utrecht www.trimbos.nl
73
Bijlage Zelf-rapportage vragenlijst over aandachtsproblemen en hyperactiviteit voor volwassenheid en kindertijd
M. Beenackers, F. Kat, Een patiënt met ADHD, DOI 10.1007/978-90-313-8255-2, © 2011 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media
Bijlage Zelf-rapportage vragenlijst over aandachtsproblemen en hyperactiviteit voor volwassenheid en kindertijd
Pat Nr:.... Criterium DSM-IV
Scorings-formulier, kindertijd en volwassenheid. Zelfrapportage Vragenlijst over Aandachtsproblemen en Hyperactiviteit
Ja
1a
Vraag 1 of vraag 3 = score ≥ 2.
1b
Vraag 5 = score ≥ 2.
1c
Vraag 7 = score ≥ 2.
1d
Vraag 10 of vraag 11 = score ≥ 2.
1e
Vraag 14 = score ≥ 2.
1f
Vraag 16 = score ≥ 2.
1g
Vraag 18 = score ≥ 2.
1h
Vraag 20 = score ≥ 2.
1i
Vraag 22 = score ≥ 2.
2a
Vraag 2 of vraag 4 = score ≥ 2.
2b
Vraag 6 = score ≥ 2.
2c
Vraag 8 of vraag 9 = score ≥ 2.
2d
Vraag 12 of vraag 13 = score ≥ 2.
2e
Vraag 15 = score ≥ 2.
2f
Vraag 17 = score ≥ 2.
2g
Vraag 19 = score ≥ 2.
2h
Vraag 21 = score ≥ 2.
2i
Vraag 23 = score ≥ 2. Score kindertijd:
A:
........ / 9 kenmerken
H/I: ........ / 9 kenmerken
Is het aantal A
........ / 9 kenmerken
H/I: ........ / 9 kenmerken
Nee Ja
Nee
Ja
Nee
Ja
Nee
kenmerken ≥ 6 ?
Is het aantal H/I kenmerken ≥ 6 ? Score volwassenheid:
A
Volw.:
Kind:
Is het aantal A
kenmerken ≥ 6 ?
Is het aantal H/I kenmerken ≥ 6 ?
De ‘Zelfrapportage Vragenlijst over aandachtsproblemen en hyperactiviteit’ is gebaseerd op de DSM-IV criteria voor ADHD (APA, 1994), door J.J.S. Kooij en J.K. Buitelaar, © 1997. Het afkappunt voor ADHD in de DSM-IV is voor de kindertijd vastgesteld op 6 van 9 criteria; over het precieze afkappunt voor adolescenten en volwassenen doet de DSM-IV geen uitspraak. Er zijn aanwijzingen uit onderzoek dat het afkappunt voor de symptomen in de volwassenheid lager ligt dan in de kindertijd, vanaf 4 van 9 criteria. Ref.: Kooij et al., 2005. Internal and external validity of attention-defiicit/hyperactivity disorder in a population-based sample of adults. Psychological Medicine, 35:817-827.
75
76
Een patiënt met ADHD
Zelf-rapportage vragenlijst over aandachtsproblemen en hyperactiviteit voor volwassenheid en kindertijd J.J.S. Kooij en J.K. Buitelaar, © 1997
Naam: ................................................................................................ Geboortedatum: ....../ ....../ ........
Patiëntnr................
Datum: ....../ ......./ .......
Omcirkel het getal dat het beste uw gedrag van de afgelopen zes maanden beschrijft. Steeds één score aangeven (0, 1, 2 óf 3). 0 = nooit of zelden
1 = soms
2 = vaak
3 = erg vaak
1.
Ik let onvoldoende op details bij mijn werk.
0
1
2
3
2.
Wanneer ik zit, friemel ik met mijn handen of voeten.
0
1
2
3
3.
Ik maak slordige fouten in mijn werk.
0
1
2
3
4.
Ik zit te wiebelen en te draaien in mijn stoel.
0
1
2
3
5.
Wanneer ik met iets bezig ben, kan ik er met mijn 0
1
2
3
6.
Ik sta snel op van mijn stoel in situaties waarin verwacht wordt dat ik netjes blijf zitten.
0
1
2
3
7.
Ik luister slecht wanneer anderen iets tegen mij zeggen.
0
1
2
3
8.
Ik voel me rusteloos.
0
1
2
3
9.
Ik verveel me snel.
0
1
2
3
Ik heb moeite aanwijzingen op te volgen.
0
1
2
3
11.
Karweitjes of werk waar ik aan begin, maak ik niet af.
0
1
2
3
12.
Ik kan me moeilijk ontspannen in mijn vrije tijd.
0
1
2
3
13.
In mijn vakantie of vrije tijd zoek ik een omgeving met drukte en lawaai.
0
1
2
3
14.
Ik kan mijn bezigheden of taken moeilijk organiseren.
0
1
2
3
15.
Ik ben voortdurend ‘in de weer’, alsof ik ‘door een motor 0
1
2
3
aandacht slecht bij blijven.
10.
word aangedreven’. 16.
Ik probeer onder bezigheden uit te komen waarop ik me langere tijd moet concentreren.
0
1
2
3
17.
Ik praat aan één stuk door.
0
1
2
3
18.
Ik raak dingen kwijt die ik nodig heb voor taken of bezigheden.
0
1
2
3
19.
Ik geef antwoord voordat vragen zijn afgemaakt.
0
1
2
3
20.
Ik ben snel afgeleid.
0
1
2
3
21.
Ik vind het moeilijk op mijn beurt te wachten.
0
1
2
3
22.
Ik ben vergeetachtig bij alledaagse bezigheden.
0
1
2
3
23.
Ik onderbreek anderen of val ze in de rede.
0
1
2
3
Wilt u alstublieft ook de vragen aan de achterkant van dit formulier beantwoorden?
77
Bijlage Zelf-rapportage vragenlijst over aandachtsproblemen en hyperactiviteit voor volwassenheid en kindertijd
De volgende vragen gaan over dezelfde kenmerken, maar nu in de kindertijd. Omcirkel het getal dat het beste uw gedrag als kind (0-12 jaar) beschrijft. Steeds één score aangeven (0, 1, 2 óf 3).
0 = nooit of zelden
1 = soms
2 = vaak
3 = erg vaak
1. Ik lette onvoldoende op details bij schoolwerk.
0
1
2
3
2. Ik friemelde met handen of voeten.
0
1
2
3
3. Ik maakte slordige fouten in schoolwerk.
0
1
2
3
4. Ik zat te wiebelen en te draaien op de stoel.
0
1
2
3
5. Ik kon de aandacht slecht bij bezigheden houden.
0
1
2
3
0
1
2
3
7. Ik luisterde slecht wanneer anderen iets zeiden.
0
1
2
3
8. Ik voelde me rusteloos.
0
1
2
3
9. Ik verveelde me snel.
0
1
2
3
10. Ik had moeite aanwijzingen op te volgen.
0
1
2
3
11. Ik begon aan karweitjes of werk, maar maakte ze niet af.
0
1
2
3
12. Ik kon me moeilijk ontspannen.
0
1
2
3
13. Ik had moeite rustig te spelen.
0
1
2
3
14. Ik kon bezigheden of taken moeilijk organiseren.
0
1
2
3
0
1
2
3
0
1
2
3
0
1
2
3
18. Ik raakte dingen kwijt die nodig zijn voor taken of bezigheden. 0
1
2
3
19. Ik gaf antwoord voordat vragen waren afgemaakt.
0
1
2
3
20. Ik was snel afgeleid.
0
1
2
3
21. Ik vond het moeilijk op mijn beurt te wachten.
0
1
2
3
22. Ik was vergeetachtig bij alledaagse bezigheden.
0
1
2
3
23. Ik onderbrak anderen of viel ze in de rede.
0
1
2
3
6. Ik stond snel op van m’n stoel in situaties waarin verwacht werd dat ik netjes bleef zitten.
15. Ik was voortdurend ‘in de weer’, als ‘door een motor aangedreven’. 16. Ik probeerde onder bezigheden uit te komen waarop ik me langere tijd moest concentreren. 17. Ik praatte aan één stuk door.
Bedankt voor het invullen!
Register
aandachtsproblemen 11 aandachtstekort 23 ADHD 10 –, beloop 43 –, diagnose 25 –, diagnostiek 23 –, differentiaaldiagnostiek 28 –, DSM-IV-TR-criteria 23 –, gecombineerd type 15 –, genetische factoren 35 –, gevolgen 42 –, hersenen 38 –, hyperactief-impulsief type 17 –, late diagnose 44 –, omgevingsfactoren 36 –, onderzoek 33 –, onoplettend type 16 –, tijdige herkenning 47 –, verschillen jongens en meisjes 19 –, verschillen kinderen en volwassenen 20 –, verschillen mannen en vrouwen 19 administratie 55 agenda 52 angststoornissen 26, 30 atomoxetine 62 attention deficit hyperactivity disorder 10 autismespectrumstoornis 31 bipolaire stoornis 30 borderline persoonlijkheidsstoornis 31 coaching 67
cognitieve gedragstherapie 68 comorbide stoornissen 26 concentratie 56 dag-nachtritme 21, 49 depressie 29 disfunctioneren 44 –, sociale omgeving 45 –, studie 46 –, thuissituatie 45 –, werk 46 diëten 38 doorverwijzen 49 dyslexie 22 farmacotherapie 61 financiën 55 gewoontevorming 54 hersenen –, filterfunctie 39 –, remfunctie 40 huisarts 63 –, apotheek 64 –, controle 64 –, doorverwijzen 32 –, herhaalrecepten 64 –, overdracht 64 –, psychiater 65 –, valkuilen 64 huishouden 53 hyperactiviteit 13, 24 impulsiviteit 13, 25, 58 kortetermijngeheugen 57 lotgenotencontact 67 MBD 35 medicatie 61, 63 melatonine 21
M. Beenackers, F. Kat, Een patiënt met ADHD, DOI 10.1007/978-90-313-8255-2, © 2011 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media
79
Register
middelenmisbruik 26 minimal brain damage 35 minimal brain dysfunction 35 neuropsychologische verklaringsmodellen 41 opruimen 53 persoonlijkheidsstoornissen 27 plannen 50 post 55 prevalentie 19 prikkelbaarheid 22 professional organizer 68 psychiater 63 psycho-educatie 66
psychologische behandelvormen 66 psychotherapie 68 richtlijnen 34 screeningslijst 32 slaapproblemen 21 stemmingsstoornissen 26 stemmingswisselingen 22 stimulantia 61 takenlijst 50 uitstelgedrag 12, 57 vergeetachtigheid 57 voeding 37 weekschema 51
