Literatuur
American Psychiatric Association. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (1994), 4th ed. Washington, DC: apa. Appeloo, M.T., & Gaag, M. van der (1998). Cognitieve gedragstherapie bij psychosen. Praktijkreeks Gedragstherapie, deel 9. Houten/Diegem: Bohn Stafleu Van Loghum. Bakker, J.K. den (1995). Drugs, gokken, alcohol en roken. Een gids voor ouders. Kampen: Kok. Bijl, R.V., & Ravelli, A. (1998). Psychiatrische morbiditeit, zorggebruik en zorgbehoefte. Resultaten van de Netherlands Mental Health Survey and Incidence Study (nemesis). Tijdschrift voor Gezondheidswetenschappen 76:446-457. Casselman, J. & Schippers, G.M. (1994). Verslaving en afhankelijkheid. In: Handboek Verslaving (A1050, 1-20). Houten: Bohn Stafleu Van Loghum. Dijk, W.K. van (1970). Psychopathologische gezichtspunten betreffende excessief gebruik en verslaving. In: Drugs in Nederland. Bussum: Brand. Dom, G. (1999). Dubbeldiagnose, als verslaving en psychische problemen samengaan. Berchem: Epo. Epen, J.H. van (1983). Drugsverslaving en alcoholisme. Medicareeks. Amsterdam/Brussel: Elsevier. Epen, J.H. van (1997). Drugsverslaving en alcoholisme. Kennis en achtergronden voor hulpverleners. Houten/Diegem: Bohn Stafleu Van Loghum. Franx, G., Zeldenrust, W. (2002). Cliënten en hun omgeving over ggz-zorgprogramma’s. Utrecht: ggz Nederland, Trimbos-instituut. Gageldonk, A. van, Zwart, W. de, Stel, J. van der & Donker, M. (1997). De Nederlandse verslavingszorg. Overzicht van de kennis over aanbod, vraag en effect. Utrecht: Trimbos-instituut. ggz Nederland (2001). Dossier ggz. Brancherapport geestelijke gezondheidszorg 1997-1999. Utrecht: ggz Nederland. Hendriks, V.M., Meer, C.W. van der, Blanken, P. (1991). De Addiction Severity Index. Handleiding bij training en afname. Rotterdam: Instituut voor Verslavingsonderzoek. Kalmthout, A.M. van (2000). Reclassering: van zedelijke verbetering naar maatschappelijke integratie. In: Blik, H. van ’t (red.) Trends en ontwikkelingen in de sociaal juridische hulpverlening. Lelystad: Vermande.
literatuur H. van Nes, Verslaafden, DOI 10.1007/978-90-313-9647-4, © 2004 Bohn Stafleu Van Loghum, Houten
55
Laar, M.W. van, Zwart, W.M. de, Mensink, C. (1996). Factsheet zorg en hulpverlening. Utrecht: Trimbos-instituut. Loth, C., Rutten, R., Huson-Anbeek, D. & Linde, L. (1999). Verslaving en de verpleegkundige praktijk. Maarsen: Elsevier/De Tijdstroom. Miller, W.R., Rollnick, S. (1991). Motivational interviewing: preparing people to change addictive behavior. New York: Guilford Press. Mirin, S.M., et al. (1998). Behandelingsrichtlijnen bij alcohol, cocaïne en opiaten. Diagnostiek, ziektekenmerken en behandelprincipes in aansluiting op de dsm-iv. Lisse: Swets & Zeitlinger. Monshouwer, K., & Laar, M.W. van (2003). Factsheet Drugsbeleid van de Nationale Drug Monitor. Utrecht: Trimbos-instituut. Nes, J.C. van (1999). Klinische behandeling van drugsverslaafden. In: Handboek Verslaving (B 6121, 1-22). Houten: Bohn Stafleu Van Loghum. Nes, J.C. van, & Hendriks V.M. (2003). Brede en intensieve zorg voor cliënten met ernstige dubbele problematiek. Een rapportage in opdracht van vws naar de ervaringen van drie jaar behandeling. Den Haag: Parnassia. Otten, J.S. (1997). Kort en goed, hulp bij alcoholproblemen. Arnhem: Ampersand BV. Ouwehand, A.W., Alem, V.C.M. van, Mol, A., Boonzajer Flaes, S. (2001). Kerncijfers verslavingszorg 2000; Landelijk Alcohol en Drugs Informatie Systeem (ladis). Houten: Stichting Informatievoorziening Zorg (ivz). Parnassia, Programma Preventie (2002). Informatie voor verwijzers. Den Haag: Parnassia Verslavingszorg. Prochaska, J.O., DiClemente, C.C. (1982). Transtheoretical therapy: toward a more integrative model of change. Psychotherapy: theory, research and practice, 19, 276-288. Regier, D.A., Farmer, M.E., Rae, D.S., Locke, B.Z., Keith, S.J., Judd, L.L., & Goodwin, F.K. (1990). Comorbidity of mental disorders with alcohol and other drug abuse: Results from the Epidemiological Catchment Area (eca) Study. Journal of the American Medical Association, 21, 2511-2518. Spruit, I.P., Laar, M.W. van (1996). Factsheet Voorlichting en preventie alcohol en drugs. Utrecht: Trimbos-instituut. Trimbos-instituut (2002). Brancherapport geestelijke gezondheidszorg en maatschappelijke zorg, 1998 tot en met 2001. Utrecht: Trimbos-instituut. Vos, R. en Rozendal, M. (2003). Productcatalogus 2003, Verslavingszorg Parnassia. Van verslavingszorg naar verslavingsaanpak. Den Haag: Parnassia. Wildt, W.A.J.M. de (2000). Leefstijltraining 1. Alcohol, middelengebruik en gokken. Zeist: Wetenschappelijke uitgeverij Cure & Care Publishers.
56
literatuur
Afkortingen
aa adhd bopz cad dsm hiv ibs lsovd rm vba vis wgbo
Anonieme Alcoholisten Aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit Wet bijzondere opnemingen psychiatrische ziekenhuizen Consultatiebureau voor alcohol en drugs Diagnostic and Statistical Manual Humaan immunodeficiëntievirus Inbewaringstelling Landelijke Stichting Ouders van Druggebruikers Rechterlijke machtiging Verslaafdenbegeleidingsafdeling Vroeghulpinterventiesystematiek Wet op de geneeskundige behandelingsovereenkomst
afkortingen H. van Nes, Verslaafden, DOI 10.1007/978-90-313-9647-4, © 2004 Bohn Stafleu Van Loghum, Houten
57
Adressen van zorginstellingen
Dr. Kuno van Dijk Stichting Oosterbroek 5 9761 TG Eelde tel. 050-3097500 Tactus Instelling voor verslavingszorg Brink 40 7411 BT Deventer tel. 0570-667200 www.tactus.nl DeltaBouman Molenbaan 2 2908 LM Capelle a/d IJssel tel. 010-2723300 www.boumanhuis.nl en www.deltabouman.nl Parnassia psycho-medisch centrum, circuit verslavingszorg Bep Bakhuijsweg 135 2553 RE Den Haag tel. 070-3916736 www.parnassia.nl Novadic Schijndelseweg 46 5491 TB Sint-Oedenrode tel. 0413-485858 www.novadic.nl Centrum Maliebaan Maliebaan 47 3581 CD Utrecht tel. 030-2321101
58
adressen
H. van Nes, Verslaafden, DOI 10.1007/978-90-313-9647-4, © 2004 Bohn Stafleu Van Loghum, Houten
Jellinek Oosteinde 9 1017 WT Amsterdam tel. 020-4087777 www.jellinek.nl Brijder Stichting Kees Boekestraat 20 1817 EZ Alkmaar tel. 072-5272800 Kentron Verlengde Poolseweg 2 4818 CN Breda tel. 076-5236300 De Grift Weerdjesstraat 10 6811 JE Arnhem tel. 026-3551414 cad Drenthe Torenlaan 9 9401 HN Assen tel. 0592-306666 cad Limburg Stationsstraat 33 6221 BN Maastricht tel. 043-3503555 Ambulante Verslavingszorg Groningen A-weg 29 9718 JS Groningen tel. 050-5887500 www.avg.nl Zeeuws cad Vlissingsesingel 16-18 4335 GA Middelburg tel. 0118-637640
adressen
59
Stichting Arta Wilhelminalaan 24 3701 BK Zeist tel. 030-6914112 Stichting cad Dr. Stolteweg 58 8025 AX Zwolle tel. 038-4560760 Emergis, Reilof Verslavingszorg Postbus 253 4460 AR Goes tel. 0113-267950 www.emergis.nl Verslavingskliniek Paschalis Postbus 5 5800 AA Oostrum tel. 0478-527815
60
adressen
Internetadressen verslavingszorg
www.trimbos.nl Zeer veel informatie en achtergronden over diverse middelen en de zorg in Nederland en algemeen beleid. www.drugsweb.nl Voorlichting over het gebruik van middelen. Websites van diverse organisaties: www.jellinek.nl www.boumanhuis.nl www.novadic.nl www.avg.nl www.parnassia.nl
adressen H. van Nes, Verslaafden, DOI 10.1007/978-90-313-9647-4, © 2004 Bohn Stafleu Van Loghum, Houten
61
Bijlage: Informatie per middel
In deze bijlage volgt een overzicht van de meest voorkomende middelen met de kans op afhankelijkheid en eventueel optredende tolerantie. Daarnaast worden de korte- en langetermijneffecten beschreven met eventuele bijzonderheden (Trimbos-instituut, 2000). Deze informatie is tevens in diverse folders (uitgegeven door het Trimbos-instituut) en per middel uitgebreider terug te vinden, onder meer op diverse websites die bij de hiervoor genoemde internetadressen zijn te vinden. In de eerste plaats worden de bewustzijnsverlagende middelen beschreven. Alcohol Afhankelijkheid: Bij sociaal gebruik vaak sprake van matige geestelijke afhankelijkheid. Bij excessief gebruik zijn lichamelijke- en geestelijke afhankelijkheid vaak zeer groot. Tolerantie: Ja. Kortetermijneffecten: Verdovend, bij enkele glazen wordt vaak een ontremmend effect ervaren, aantasting oordeel- en reactievermogen, agressie, zelfoverschatting, aantasting motoriek en spraak. Langetermijneffecten: Ernstige schade aan lever, hersenen, hart en maag bij overmatig gebruik. Bijzonderheden: Combinatie met andere middelen kan gevaarlijk zijn. Benzodiazepinen (slaap- en kalmeringsmiddelen) Afhankelijkheid: Zowel geestelijk als lichamelijk. Afhankelijkheid kan snel zeer groot zijn, met name geestelijk. Tolerantie: Ja. Kortetermijneffecten: Ontspanning, sufheid, onverschilligheid, zelfoverschatting, afname concentratie- en reactievermogen (gevaarlijk in verkeer). Langetermijneffecten: Gewichtstoename, traagheid, soms spierzwakte. Bijzonderheden: Combinatie met alcohol is gevaarlijk.
62
bijlage
H. van Nes, Verslaafden, DOI 10.1007/978-90-313-9647-4, © 2004 Bohn Stafleu Van Loghum, Houten
Heroïne en andere opiaten Afhankelijkheid: Treedt in het algemeen zeer snel op en is dan groot, zowel lichamelijk als geestelijk. Tolerantie: Ja. Kortetermijneffecten: Vermindering pijn- en angstgevoelens, kortdurende euforie, emotionele vervlakking, verstopping. Langetermijneffecten: Onverschilligheid. Bijzonderheden: Risico van ondervoeding en verwaarlozing, waardoor grotere kans op infecties e.d. Snuifmiddelen: lijm, benzine, ether, tri Afhankelijkheid: Lichamelijk niet of nauwelijks, geestelijk kan deze groot zijn. Tolerantie: Ja. Kortetermijneffecten: Lichte roes, aantasting coördinatie- en oordeelsvermogen. Bewustzijnsverlies bij hogere dosering. Langetermijneffecten: Hersen-, lever-, nier- en slijmvliesbeschadigingen. Bijzonderheden: Overdosis niet te controleren. Op de tweede plaats komen de bewustzijnsverhogende middelen aan bod. Tabak (nicotine) Afhankelijkheid: Lichamelijk matig tot groot, geestelijk kan zeer groot zijn. Tolerantie: Ja. Kortetermijneffecten: Opwekkend, trillende handen, snelle hartslag, koude vingers en tenen, irritaties aan neus en ogen. Langetermijneffecten: Slechte conditie, hart- en vaatziekten, bronchitis, kanker. Cafeïne Afhankelijkheid: Lichamelijk gering, geestelijk in het algemeen niet problematisch. Tolerantie: Ja. Kortetermijneffecten: Concentratie neemt toe, vermoeidheid wordt onderdrukt. Langetermijneffecten: Bij grote hoeveelheden: slapeloosheid, rusteloosheid. Bijzonderheden: Bij grote hoeveelheden risico’s voor hart en bloedvaten. xtc (ecstacy) Afhankelijkheid: Lichamelijk niet, geestelijke afhankelijkheid komt voor. Tolerantie: Deels (voor het bewustzijnsveranderend effect). Kortetermijneffecten: Oppeppend/bewustzijnsveranderend: sociale omgeving wordt enigszins anders waargenomen; versterking van gevoelens van intimiteit met anderen.
informatie per middel
63
Langetermijneffecten: Vermoedelijk kan het gebruik leiden tot verandering in de hersenen met aantasting van het geheugen, de concentratie en de stemming (depressiviteit). Het is niet uit te sluiten dat ook eenmalig gebruik al tot zo’n effect leidt. Onduidelijk is of dit effect blijvend is. Ook de effecten van de combinatie met andere middelen is onduidelijk. Slikken van xtc is riskant, ook al is het maar voor een keer. Bijzonderheden: Bij het gebruik van meer pillen en hoge doseringen overheerst het ‘speed’-effect. Bij gebruik op grootschalige dansfeesten bestaat het risico van oververhitting en uitdroging. Een goede ventilatie en voldoende drinken kunnen dit voorkomen. Veel zogenaamde xtc-pillen bevatten in werkelijkheid iets anders. Een gebruiker weet nooit precies welke stof in een pil zit en hoeveel. Cocaïne Afhankelijkheid: Lichamelijk niet, geestelijk kan deze zeer groot zijn. Tolerantie: Nee. Kortetermijneffecten: Stimulerend, vermoeidheid en honger onderdrukkend. Langetermijneffecten: Gewichtsverlies, slapeloosheid, angsten, waanvoorstellingen, geprikkeldheid, achterdocht, agressiviteit. Bijzonderheden: Uitputting van het lichaam. Depressie na stoppen intensief. De rookbare vorm wordt ‘crack’, ‘base-coke’, of ‘gekookte coke’ genoemd. Wat betreft gevolgen en afhankelijkheid is dit een zeer riskante variant vanwege het extreem verslavende effect. Speed (amfetamine, pep) Afhankelijkheid: Lichamelijk niet of nauwelijks, geestelijke afhankelijkheid kan snel optreden en groot zijn. Tolerantie: Ja. Kortetermijneffecten: Concentratie neemt toe, vermoeidheid en slaap worden onderdrukt, eetlust verdwijnt, zelfoverschatting. Langetermijneffecten: Rusteloosheid, geprikkeldheid, gewichtsverlies, angsten, achterdocht, waanvoorstellingen, agressiviteit. Bijzonderheden: Uitputting van het lichaam, gevaarlijk voor mensen met hart- en vaatziekten. Als derde groep zijn er de bewustzijnsveranderende middelen: Tripmiddelen: LSD, paddo’s (psilocybine), mescaline Afhankelijkheid: Lichamelijk niet, geestelijk zelden. Tolerantie: Ja, bij gebruik binnen een paar dagen. Nee, bij langere tussenperiode. Kortetermijneffecten: Versterking van bestaande gevoelens, visuele hallucinaties, vervorming en soms complete verandering van de beleving van tijd en ruimte.
64
bijlage
Langetermijneffecten: Geestelijke complicaties bij personen die daarvoor gevoelig zijn (angsten, psychosen). Bijzonderheden: Gevaar door onjuiste beoordeling van de omgeving. Door te sterke trip kan paniek ontstaan: ‘flippen’. Gevaar voor het doen uitlokken van psychoses bij daarvoor gevoelige personen. Cannabis: hasj en weed (wiet) Afhankelijkheid: Lichamelijk niet, geestelijk in het algemeen gering, maar kan groot zijn bij intensief gebruik. Tolerantie: Nee. Kortetermijneffecten: Ontspannend, versterkt gevoelens, vermindering concentratie- en reactievermogen, verandering zintuiglijke waarneming. Bij hoge dosering angst, paniek en soms bewustzijnsverlies. Langetermijneffecten: Schade aan ademhalingsorganen, kanker (bij roken). Bijzonderheden: Bij combinatie met alcohol worden effecten van alcohol versterkt. Kans op te hoge dosering bij eten (‘spacecake’). Bij personen met een gevoeligheid voor het ontwikkelen van psychoses (bijvoorbeeld mensen met schizofrenie) kan het gebruik leiden tot het ontstaan van een psychose.
informatie per middel
65
