394
ZITTING VAN DEN 28STEN JUNIJ.
gemeentebesturen , ran provinciën of van ilen Staat genoten hebben in liet jaar 1845 eene som van f 435,6i5.32 , en wel: van de armbesturen f 63,368.01J » » gemeentebesturen 3Ö2,o37.3o£ » 11 provinciën en den Staat. . . 10,210.00 f 435,6i5.32 welke bestemd waren voor de armenscholen f 322,833,83| » n werkplaatsen van liefdadigheid . 106,582.08 11 11 werkschoten 2,199.40 11 11 doofstommen . 4> 0 0 0 - 0 0 Voor 1846 beliep deze som
vinden zijn , maar aan leniging en verbetering mag men niet wanhopen. Moge ieder in den lande daartoe het zijne bijdragen, en moge vooral het hooge bestuur des lands door geene omstandigheden van tijd worden verhinderd om aan het onderwerp die aandacht te wijden, die het in zoo hooge mate verdient. Aldus vastgesteld bij de Commissie den 23sten Junij 1848. DE JONG VAN BEER EN DONK. D E MAN. UIJTWERF STERLING. VAN HEEMSTRA. COST JORDENS.
f 435,6i5.32 448>8g4.oo
C. De derde soort van instellingen, waarvan wij te spreken 'hebben,- zijn die welke strekken 0111 de armoede voor te komen. ZITTING VAN WOENSDAG 28 JUNIJ. Vier zoodanige komen voor in de tabellen 17 tot 2 1 , namelijk: 1. banken van leening; 2. zieken- en begrafenisbussen; De vergadering wordt ten half drie ure door den Voorzitter, jhr. _ 3. weduwen- en weeren-fondsen; tV. Boreel van Hogelanden, geopend. 4- spaarbanken, Het gebetle getal dezer instellingen bedroeg voor 1845 46i Er zijn 53 leden tegenwoordig, te weten de heeren: 1846 4 7 5 Faber van Riemsdijk, Storm van 'sGravesande, Lycklama a Geene inlichtingen werden ontvangen, voor i8'(5 van 23 Nyeholt, van Naamen, Iïomme, de M a n , van Ileloma, van 18/46 28 Harencarspel, Duijmaer van Twist, Bijleveld, Iloffman, SchooNiet gerekend de banken vanleening, maakten daarvan gebruik : neveld, van Leeuwen, Luijben, Bots, Nap, Opperdoes Alewijn, in i845 233,869 personen de Jong van Beek en Donk, van Panhuijs, Timmers Verhoeven, i846 2i5,3 9 5 .) van Haersolte, Kien, Hiddema Jongsma, Smit, Enschedé, de Zij hebben alle zonder tegenspraak eene hoogst nuttige strekking Monehy, Star Busmann, Corver Hooft, Borski, de Weichs de en k u n n e n , wel ingerigt, krachtdadig aan liet doel beantwoorden, Wenne, Corneli, Knipborst, van Heemstra, Uijtwerf Sterling, zoodat zij de aandacht der Regering in hooge mate verdienen. van B^eck Vollenhoven, Telling, van Goltstein, Wichers, van De banken van leening worden in twee soorten onderscheiden, Bijckevorsel, Aneinaet, Mutsaers, Cost Jordens, van Dam van en in afzonderlijke tabellen behandeld, waarvan de eene die bevat, Isselt , Menso , Egter, Gouverneur, van Sasse van Ysselt, Verwelke door de administratien van liefdadigheid worden gehouden weij Mejan, Beerenbroek, Hooft, de Kempenaer, Nederburgh en (tabel 17), de andere die verpacht zijn of voor eigene rekening de Voorzitter. bestaan. De eerste hebben bun aanzijn te danken aan het Koninklijk besluit van 3i October 1826, n». i 3 2 , waarbij als grondbe- I De notulen van het verhandelde in de vorige zitting worden ginsel is aangenomen , dat ze werkelijk behooren te zijn instellingen gelezen en goedgekeurd. van liefdadigheid of bergen van barmhartigheid fmonts de piéléj, ! > Zijn ingekomen de navolgende verzoekschriften, als: en bestuurd te worden alleen in het belang van ben, die verpligt • zijn tot dezelve de toevlugt te nemen, geenszins ten voordeele van betrekkelijk de grondwels-lwrziening. particulieren of corporanYn, zoo als dit vroeger bet geval was. uit Noord-Braband: Men ziet daarom met genoegen, dat bet grootste gedeelte zoo van het geheele getal der beleende pandeu als van de geschoten een adres van J. P . Olieslagers c. s., te Baarle-Nassau, a a n kapitalen, op die eerste tabel gevonden worden. Maar het getal dringende op volledige vrijheid van godsdienst en onderwijs ; der banken van deze soort is veel minder dan van de tweede, een adres van P. Schouten c. s., te Schaijk, als voren, doch en de Commissie meent het te moeten betreuren, dat niet alle tevens ten voordeele van regtstreeksche verkiezingen en afschafbanken (tenzij plaatselijke ligging of andere omstandigheden zulks fing van accijnsen ; verbieden) naar de beginselen van dat besluit zijn ingerigt. een adres van J. Geurts c. s., te Oeffelt, als voren: In het getal der bestaande banken , zoowel van de eene als een adres van G. A. van der Wielen c. s., te Beers, als voren , van de andere soort, is in de laatste zes jaren weinig verande- doch tevens tot het als wettig erkennen van kerkelijk ingegane ring gekomen, liet was namelijk huweljken en afschaffing der echtscheiding; i s t e SOORT. 2de SOORT. I Ste SOORT. 2 d e SOORT. een adres van G. Bax c. s. , te Zevenbergen , vóór vrijheid van 2 in 1841 24 68 in • 844 68 godsdienst en onderwijs en afschaffing der slavernij ; 7 28 1842 a5 66 1845 65 uit Gelderland : 28 i343 26 68 1846 67 een adres van II. J. Pijpers c. s., te Nijmegen, ten voordeele Overigens schijnt het, dat de duurte der levensmiddelen in de jaren i845 en 1846 haren invloed geoefend beeft op het getal van regtstreeksche verkiezingen en tot meerdere verzekering der beleende panden en de daarop gescholen gelden, doch niet in vrijheid van godsdienst en onderwijs ; een gelijkluidend adres van T. van Rijckevorsel c. s. , te Hees die mate als men zulks had mogen verwachten. De zieken- en begrafenisbussen zijn in de laatste jaren in getal en Neerbosch ; een adres van W. van Gcijen en andere roomsch-katholijke inniet toegenomen , hoezeer dat der deelnemers aanzienlijk is vermeerderd. Terwijl het in I 8 4 I bedroeg I20,i54, was het in 1845 gezetenen van Batenburg, van gelijke strekking; een adres van J. van Haaren en andere kalholijke ingezetegeklommen tot 209,066. In 1846 was dit wederom iets minder nen van Vaassen , als voren , doch mede tot afschaffing van acen wel 188,464. Mei de weduwen- en weezenfondsen is dit evenzoo het geval. cijnsen; een adres van L. G. A. Jansen c. s., te Wehl, ten voordeele In 184 s telden 9 dier fondsen /|86 deelnemers; in 1849 vond men op 10 van deze6o3, in 1846 op hetzelfde getal 607 deelnemers. van vrijheid van godsdienst , onderwijs, regtstreeksche verkiezinWat eindelijk de spaarbanken betrelt, ziet men met genoegen gen , afschaffing der militie, afschaffing der accijnsen, enz.; dat zoowel derzelver getal als het getal deelnemers en het aanweuit Zuid-Holland: zige kapitaal steeds is toegenomen. een adres van mr. E. C. van Baerle c. s. te Leerdam, tegen Het laatste was als volgt: de benoeming van de voorzitters der gemeenteraden regtstreeks in 184 ' f 1,390,752.43 in i844 f 1,979,881.12 door den Koning ; 1842 1,544)090.07 i845 2,072,964.134 een adres van J. Blom c. s. te Zevenbergen en Nieuweveen, i843 1,722,532.19$ 1846 2,229,806.454 ten voordeele van regtstreeksche verkiezingen, met uitbreiding van het kiesregt, van bet regt van vereeniging en volledige vrijheid Ziedaar, Edel Mogende Heeren, hetgeen uwe Commissie om- van godsdienst en onderwijs; trent de medegedeelde verslagen meende te moeten zeggen. Ook een gelijkluidend adres van A. van Velzen te Warmond ; slechts ruwe gevolgtrekkingen , uit vergelijking met vorige uit Noord-Holland: opgemaakt, doen het toenemen der armoede in de oogen springen. adressen tegen de bij het ontwerp van gewijzigde Grondwet Geheel afdoende redmiddelen daartegen zullen wel bezwaarlijk te
ZITTING VAK DEN 28STJSN JUNIJ.
395
voorgestelde bepalingen omtrent de godsdienst en liet onderwijs , dat door hem de navolgende verzoekschriften, als ongezegeld, ter zijde zijn gelegd , te weten : van : een adres van de kerkeraden der Nederduitsche hervormde en den kerkeraad der hervormde gemeente te Hoorn; G. van den Berg en andere hervormde ingezetenen van Lr-y- Luthersche gemeenten te Wildervank (Groningen) ; een adres van O. J. Hazekamp, leeraar der afgescheidenen te muijden ; H. J. van Gruting en andere hervormde ingezetenen van J i s p ; Beilen (Drenthe) ; een adres van den kerkeraad der hervormde gemeente te Delfieen adres van G. Middelberg c. s. te Amsterdam, tegen de haven ; voorgestelde bepalingen omtrent het onderwijs ; alle betrekkelijk de grondwets-herziening; een adres van G. van den Bosch en andere roomsch-katholijke een ongezegeld en ongeteekend stuk uit Leeuwarden, l e g e n d e ingezetenen van 't Veld, ten voordeele van regtstreeksche verkiezingen, met uitbreiding van het kiesregt, van het regt van ver- afschaffing van den accijns op de tarwe. Door de schrijvers of uilgevers is aan de Kamer hulde gedaan eeniging en volledige vrijheid van godsdienst en onderwijs ; van de navolgende boekwerken en vlugschriften: uit Zeeland: Het prevcntive toezigt der Algemeene Rekenkamer, ter gelegenheid een adres van A. A. Tomas, deken van Zeeland en andere van de herziening der Grondwet, verdedigd en aangeprezen, door roomsch-katholijke geestelijken , ten voordeele van ruime bepalin- D. P. van Uoogenhuijze; gen omtrent de vrijheid van godsdienst, onderwijs en vereeniging; liet Vde stukje van de Korte opmerkingen over de gebeurtenissen een adres van J. Everink en andere katholijke ingezetenen der van den dag ; provincie Zeeland , van gelijke strekking ; Een woord oner den htdendaagschen toestand van Limburg, door uit Friesland: een inboorling van het Hertogdom. vier gelijkluidende adressen, houdende, onder betuiging van Wordt besloten tot de plaatsing dezer exemplaren in de boekerij. gehechtheid aan den monarchalen regeringsvorm en het Huis van Oranje, adhaesie aan de verklaring des Ministers van Justitie van De Commissie, welke vroeger belast is geworden met het onderi 3 Mei jl. , als van : zoek van het verslag der Algemeene Rekenkamer, brengt daarL« de Boer c. s. , te Bolsward ; omtrent, bij monde van den heer Duêjitiuet' van Ttcisl, H. W. Banshuizen c. s., mede te Bolsward; rapport uit. J. Beersma c. s., te Blaauwhuis; Dat verslag zal gedrukt en rondgedeeld worden, terwijl de G. Visser c. s., te Steggerda; Commissie voor de door haar genomene moeite bedankt wordt. uit Overijssel: een adres van J. B. Blijdenstein , c. s. te Enschedé, tot beDe Commissie voor de verzoekschriften brengt de navolgende spoediging der grondwets-herziening , en voorts tegen de voorge- rapporten uit: dragene bepalingen omtrent de Eerste Kamer, het beheer der bij monde van den heer Bols 1 koloniën en het inkomen der kroon; I. De navolgende bij U Edel Mogenden ingekomen adressen, uit Groningen : een adres van C. H. van Herwerden en andere predikanten uit de provincie Noord-Braband, zijn nagenoeg alle eensluidend, in Groningen tegen de voorgedragene grondwets- bepaling, dat en strekken, ten einde i n d e herziene Grondwet bepalingen worgeestelijken niet benoembaar zijn tot leden der Staten-Generaal ; den opgenomen ter verzekering van vrijheid van godsïlienst en onderwijs, als ook van eenige andere onderwerpen, welke, naar een adres van J. Swaagman jr. en andere ingezetenen der stad de meening der adressanten daarmede in het naauwst verband Groningen, houdende meer breedvoerige bescliou wingen en wenschen staan. Zij zijn van: omtrent sommige bepalingen van het ontwerp van Grondwet; W. van Abeelenen 256 katholijke ingezetenen van Beek en Donk; een adres van J. J. Vinckers, c. s. te Zuiderwoude en Uitdam, J. Nooijen en o,3 katholijke ingezetenen van Milheeze ; houdende adhaesie aan dat der Algemeene Synodale Commissie ; J. de Zeeuwen 43 katholijke ingezetenen van Cromvoirt; een gelijkluidend adres van adhaesie van M. Kop, c. s. mede B. van Mierlo en 363 katholijke ingezetenen van Helmond ; aldaar; W. Naaijkens en 32 katholijke ingezetenen van Goirle; . een adres van J. R. van Eerde en andere predikanten in den W. Baselmans en 52 katholijke ingezetenen van Berchem; ring van Middelstum , van gelijke strekking; W. Brantsen en 64 katholijke ingezetenen van Kessel ; een adres van C. Meijer c. s., houdende aandrang op vereenJ. Aarts en 71 katholijke ingezetenen van Maaren j, voudiging en bezuiniging en wenschen omtrent de bepalingen der C. van Laarhoven en io3 katholijke ingezetenen van Helvoirt; Grondwet wegens godsdienst en onderwijs; G. van de Ven en 104 katholijke ingezetenen van Oerle ; een adres van E. J. Groen c. s., te Wei werd en Heerskes, tot M. Schippers en 100 katholijke ingezetenen van E r p ; vermindering van belastingen en tegen de voorgtdragene bepaling B. van Duijnhoven en 81 katholijke ingezetenen van Stiphout; omtrent de vrijheid van onderwijs; P. Smits en 168 katholijke ingezetenen van Tongelre; uit Drenthe : J. G. van den Heuvel en 370 katholijke ingezetenen van Veghel ; C. N. van Ainelsfoort en 164 katholijke ingezetenen van Asten ; een adres van den kerkeraad der hervormde gemeente te Zuidlaren, H. van Gerwen en 47 katholijke ingezetenen van Eerde ; tegen de voorgestelde bepalingen omtrent godsdienst en onderwijs ; Jhr. V. de Kuijper en 99 katholijke ingezetenen van Dinther ; een adres van leden van het klassikaal bestuur van Koevorden, M. van de Zwaluwe en 97 katholijke ingezetenen van Made ; als voren ; P. Wijne en 73 katholijke ingezetenen van Zevenbergschenhoek ; een adres van den kerkeraad der afgescheidene gemeente te HoogeE. B. Schrijver en 217 katholijke ingezetenen van Waalwijk; veen , voor het erlangen van vrijheid van onderwijs, ook wat de H. van Brée en 81 katholijke ingezetenen van Nieuwkuik ; verpligtingen omtrent de vaccine betreft ; .f. H. Buselmans en 57 katholijke ingezetenen van IS.ardwijk , betrekkelijIt belastingwetten, enz. : C. Zoethout en 87 katholijke ingezetenen van Kaatsheuvel; een adres van zeepzieders te Amsterdam , betrekkelijk de afschafJ. B. Lathouwers en 43 katholijke ingezetenen van Zwaluwe; fing van den accijns op de zeep ; P. A. de Bont en 72 katholijke ingezetenen van Raamsdonksveer; J. van Dooren en 70 katholijke ingezetenen van Hooge , L;>j,e een adres van het gemeentebestuur van Asten (Noord-Braband) , tot afschaffing der accijnsen op gemaal, geslagt en brandstoffen; Mierde en Hulsel ; C. Hermus en 111 katholijke ingezetenen van Geeitruidenberg ; een adres van F . A. Kuipers c. s., te Smilde (Drenthe), als J. A. Meijer en 91 katholijke ingezetenen van Lieshout ; voren ; A. Verhagen en 3o4 katholijke ingezetenen van St. Michiels-Gestel; een adres van J. E. F . Wijnveldt c. s., te Lichtenvoorde (GelII. J. Bayinakers en |A3 katholijke ingezetenen van Aalst; derland), tot afschaffing der accijnsen op gemaal en geslagt ; J. itooymans en i3g katholijke ingezetenen van Someren ; een adres van J. J. P e n e . s. , t e , Steenwijkerwold en omstreJ. van den Tilljert en 233 katholijke ingezetenen van Bergeyk; ken, tot afschaffing van den accijns op den turf; J. van den Boomen en 96 katholijke ingezetenen van Zeelst; een adres Van J. van Deth c. s. , te Amsterdam , betrekkelijk G. Vugs en 251 katholijke ingezetenen van Woensel; het verleenen van verlof aan hunne zonen als miliciens van de H. Fritseh en 178 katholijke ingezetenen van Aarle-Rixtel; ligting van 1845 ; J. J. Brands en 99 katholijke ingezetenen van Geffen; een adres van J. J. Grobben c. s., te Almelo, betrekkelijk hun L. A. J. Theonville en 366 katholijke ingezetenen van Vlijmen; ontslag als miliciens vun de ligting van 1843 ; II. Spoorenbcrg en 110 katholijke ingezetenen van Loon op Zand; een adres van Hoenderken , te Zuidlaren , betrekkelijk zijnen A. van Laarhoven en 57 katholijke ingezetenen van Lithoijen; aanslag in de huurwaarde. A. Andriola von Porta en s i 2 katholijke ingezetenen van 0 $ i ; Wordt besloten tot de verzending dezer adressen naar de ComG. Teeuwen en i5o katholijke ingezetenen van Maarheeze; missie ad hoc. P. van der Commen en 71 katholijke ingezetenen van Ileesch; Door den Voorzitter wordt aan de vergadering kennis gegeven,
396
ZITTING VAN DEN 28STEN JUN1J.
A. van den Heuvel en i4o katholijke ingezetenen van Oijen; M. Lommel en 124 katholijke ingezetenen van llilvarenbeek; A. van Lieshout en 208 katholijke ingezetenen van N u n e n , Gerwen en Nederwetten ; A. van Nuland en i56 katholijke ingezetenen van Nuland; J. D. van den Heuvel en 77 katholijke ingezetenen van Oost-, West- en Middelbeers ; W. van Geene en 204 katholijke ingezetenen van Bakel; G. Verhoeven en 86 katholijke ingezetenen van Veldhoven; W. Hox en 48 katholijke ingezetenen van Diessen; W . Bax en 100 katholijke ingezetenen van Soerendonk; A. H. Manni en 76 katholijke ingezetenen van Haarsteeg; J. W. van der Dussen en 164 katholijke ingezetenen van VVesterhoven en Rijthoven ; H. C. Stael en io3 katholijke ingezetenen van Raamsdonk ; Q. van den Bogaert en 'i5o katholijke ingezetenen van Oudlieusden en Elshout; A. J. van Meerwijk en i45 katholijke ingezetenen van Zevenhuizen ; J. II. 'Gyrntz en 68 katholijke ingezetenen van Valkenswaard ; H . v a n d e n Bigchelaar en 48 katholijke ingezetenen van Empel; J. de Souw en 298 katholijke ingezetenen van Deurneen Liessel; W . A. Coppens en m katholijke ingezetenen van Drunen; A. van Iersel en 3ig katholijke ingezetenen van Waspik; II. de Wijs en 690 katholijke ingezetenen van 's Hertogenbosch ; P . van der Heijden en 121 katholijke ingezetenen van Berlicum ; P . van den Brand en 38 katholijke ingezetenen van Ileeswijk ; G. van den Heuvel en 216 katholijke ingezetenen van Liempde; J. van de Ven en 472 katholijke ingezetenen van St. Oedenrode; N. Buenen en 351 katholijke ingezetenen van Schijndel; J. van Iersel en 102 katholijke ingezetenen van Udenhout; M. van de Riet en ig5 katholijke ingezetenen van Dongen; J. Verhoeven en 63 katholijke ingezetenen van Berkel; D. van Geffen en i45 katholijke ingezetenen van Nistelrode; H . G. van Moorsel en 391 katholijke ingezetenen van Heeze; J. van Hoof en 345 katholijke ingezetenen van Mierlo; J. Goossens en 69 katholijke ingezetenen van Hoogeloon; G. Gansvoort en 44 katholijke ingezetenen van Luiksgestel; A. Verhees en i41 katholijke ingezetenen van Lierop; EL B. Dolphin en 59 katholijke ingezetenen van Esch ; C. de Bie en 125 katholijke ingezetenen van Hoeven ; Hoevenaaren 124 katholijke ingezetenen van Gilze en Rijen; J. Adriaansen en »44 katholijke ingezetenen van Halsteren ; A. van Raak en g5 katholijke ingezetenen van Kruisland ; L. Schrauwen en 34 katholijke ingezetenen van Fijnaart en Heiningen ; O. G» van Hal en 100 katholijke ingezetenen van Oud en Nieuw Gastel; A. van Engelen en 2o3 katholijke ingezetenen van Chaam ; M. Oonincx en 220 katholijke ingezetenen van Etten ; J. de Wit en i43 katholijke ingezetenen van Eerzelen Deuzel ; J . van der Heijden en i3o katholijke ingezetenen van Rosmalen ; J. B. van der Willigen en 175 katholijke ingezetenen van Son en Brcugel; i H . van Gerwen en 70 katholijke ingezetenen van Waalre; A. X. F . deMaurissens en 74 katholijke ingezetenen van Vlierden; W. Vermeulen en 4° katholijke ingezetenen van Klein Zundert; C. van Hooff en 3g katholijke ingezetenen van Klundert; G. Bakkers en 72 katholijke ingezetenen van den Hout; C. van Leysen en 224 katholijke ingezetenen van Ginneken en Bavel; G. van Gorp en 60 katholijke ingezetenen van Rijsbergen; J. C. van Etten en 62 katholijke ingezetenen van Steenbergen ; J. Scboormans en 74 katholijke ingezetenen van Standdaarbuitcn; D. van den Eijnden en 170 katholijke ingezetenen van Rucphen en Sprundel ; P . Rombouts en io3 katholijke ingezetenen van Terheijden en Wagen berg; A. van Rosmalen en 158 katholijke ingezetenen van Halsteren; C. Clarijs en 16 katholijke ingezetenen van de Willemstad ; » De adressanten, allen belijders der katholijke godsdienst, vermeenen op het oogenblik der grondwets-herziening ook hunne stem te moeten doen hooren. Het meest onschatbaar regt is, in hun oog, de vrijheid van godsdienst, het regt God in het openbaar en in vereeniging te kunnen eeren en dienen naar de inspraak van het hart , buiten alle inmenging of bemoeijing van het wereldlijk gezag. De verklaring dienaangaande in de vergadering van U Edel Mogenden op den i3den Mei j l . van regeringswege gedaan, was voor de adressanten bemoedigend; doch de bemoeijelijking welke, volgens der adressanten ervaring, de godsdienstige vrijheid meermalen ondervond, doet het hun noodig achten dat de Grondwet ook de gevolgtrekkingen van dat vrijheidsbeginsel in duidelijke woorden bevatte. Deze gevolgtrekkingen zijn: vrije openbare belijdenis ca vrije openbare oefening der eeredienst ;
vrije aanstelling van alle kerkelijke overheden en bedienaren ; vrije briefwisseling zoo buiten als binnen's lands; vrije afkondiging van alle kerkelijke voorschriften en acten; en dat alles buiten eenige inmenging van het wereldlijk gezag, buiten eetiige repressie dan die der strafwet n a gepleegd misdrijf. Als met de vrijheid van godsdienst in een allernaauwst verband staande , verlangen de adressanten wijders: de onbeperkte vrijheid van onderwijs; of, mogt het onderzoek naar de bekwaamheid als een volstrekt vereüchte ten opzigte van het, lager onderwijs worden beschouwd, dan behoort het eenmaal verkregen getuigschrift altijd en overal geldig te z i j n ; vrijheid van vereeniging en associatie; gelijke bescherming aan alle gezindheden verleend; gelijke burgerlijke en politieke regten; gelijke verdeeling van waardigheden, ambtenen bedieningen tusschen de belijders der onderscheidene godsdiensten ; grondwettige verzekering aan alle gezindheden zonder onderscheid van de thans door haar van staatswege genoten wordende inkomsten. De adressanten achten eene geheele afscheiding van Kerk en Staat verkieslijk; doch mogt deze niet kunnen worden toegestaan, dan verlangen zij dat de grondwettige waarborg der bezoldiging' \.\n de bedienaren der godsdienst, niet van den jare 18 14> maar van het huidige oogenblik uitga. Godsdienstige vrijheid zonder de aangegevene gevolgtrekkingen is in de schatting der adressanten eene onwaarheid. Eene gezonde staatkunde vordert dat voortaan geen vreemd gezag zich inmenge in de zaken der godsdienst. Het is geene gunst, maar een aangeboren en onvervreemdbaar regt, waarvan de adressanten de waarborging in de Grondwet verlangen. » Daar alle deze adressen betrekking hebben op de herziening der Grondwet, zoo heeft uwe Commissie de eer voor te stellen, om ze ter inzage neder te leggen ter grilfie." bij monde van den heer uarc Beeck Vollenlioven : II. » Door het klassikaal bestuur der hervormde gemeente te Haarlem , de keikeraden dierzelfde gemeenten te Westzaan , Zaandijk, Ilpendam en Medemblik zijn in vijf verschillende adressen aan UEdel Mogenden hunne bezwaren opgegeven omtrent de hoofdstukken betreffende de godsdienst en het onderwijs, voorkomendein het o n t w e r p van Grondwet der Staats-commissie. In meer of mindere o ntwikkeling tredende der gronden , waarop hunne bezwaren berusten , komen allen daarin overeen, dat zij de meeste bejxilingen in deze beide hoofdstukken vervat, als hoogst bezwaarlijk afkeuren, ja ook gevaarlijk in de uitvoering beschouwen , terwijl ook enkele hunner de onbeperktheid wraken van het regt van vereeniging, zoo als het in art. 10 van dat ontwerp gehuldigd wordt. Zij voorzien als gevolg daarvan de oprigting van een onbepaald getal van zoogenaamde godsdienstige inrigtingen, die zij beschouwen als zoovele oorzaken te zullen zijn van toenemende onrust onder de bier te lande bestaande gemengde bevolking. Hetzelfde bezwaar achten zij gelegen te zijn in de toelating van alle openbare godsdienstoefeningen, die zij minstens binnen de muren wenschen beperkt te zien, terwijl zij ook het regt van placet ongeschonden gehandhaafd verlangen. Wijders achten zij het billijk, dat het genot van tractement en andere inkomsten, thans door godsdienstige gezindheden of hare leeraren genoten, aan hen verzekerd worde. Zij wenschen eindelijk, dat de Grondwet genoegzame waarborgen bevatte, of voor het minst de mogelijkheid overlate tot het daarstellen eener bijzondere wet ten opzigte van het onderwijs, die hoofdzakelijk met die van 1806 behoorde overeen te komen. » In meer algemeene bewoordingen verklaren zich ook tegen de voorgestelde artikelen betreffende de vrijheid van godsdienst en onderwijs: A. van Wetering en 124 ingezetenen van Purmerende, en P. Vink en 32 ingezetenen van Middelie; terwijl A. J. Veerman, fV. van Tijen, D. Claus, C. G. R. Meijer, A. de Bruijn en VV. R. Linn, bij zes gelijkluidende adressen, voorzien van 196 handteekeningen van inwoners van Amsterdam, in dezelfde bewoordingen als het adres van mr. J. de Bosch Kemper c. s., waaromtrent ik de eer had rapport uit te brengen in de zitting van 23 Junij j l . , vele bepalingen van het ontwerp der Staatscommissie toejuichen , doch hunne bedenkingen aanvoeren tegen het stelsel van regtstreeksche verkiezingen en het voorgestelde omtrent godsdienst en onderwijs. » Daarentegen worden in dertien gelijkluidende adressen van M. Geurs en 19 inwoners van Heilo; » H. G. v. fVijk en 22 inwoners van Heemskerk; i) Jl. van Kootwijk en 8 inwoners van Wieringen; » R. Mathol en i inwoner van Haringcarspel; » L. J. Hoeter en 7 inwoners van Warmenhuizen; » J. A. Peeters en 118 inwoners van Alkmaar; i) J. W. Husing en 3 inwoners van Schoorl; » 'H. J. Ileurlcn en 18 inwoners van Castricum; » H. lsink, te Akersloot; » W. H. Jansen en 17 inwoners van de Oude Schelde op Texel; i) jP. H. van Dijk en 19 inwoners van Schagej
iOOde vel. L_
......
"
"
I
*
'
•"
..
'i J.HHI
• U i
H L I J - I . J ' I '•UMI
—
M
ZITTING VAN DEN !»'8STEN JUNIJ. •
597 -
m
M
i-
- • — t ^ Ê é
1
* ••
gelegen te zijn, voor zooverre het de vrijheid van onderwijs van J- Leijen en 3 inwoners van Bergen, en van geheel ongenoegzame bepalingen omgeeft , en mitsdien » H. van de Gijn en 77 inwoners van Langendijk , dezelfde adhaesie vermeld aan de verklaring des Ministers van het beginsel van een door de behoeden te bepalen aantal Ongenoegzaam Justitie van | 3 Mei j l . , alsmede de betuiging der gehechtheid van scholen uit de te wachten schoolwet verbant. de adressanten aan den monarchalen regeringsvorm en het Huis is de bepaling : » van toezigt van staatswege , omdat zij van Oranje, waarvan ik reeds een uitvoeriger rapport uitgebragt niet verder zal kunnen strekken dan tot wering van handelingen heb bij het vermelden der adressen van mr. G. Diemont c. s. in en leeringen met de wetten var» den Staat in strijd , terwijl hij buitendien niet eens in staat zal rijn dit doel te verwezenlijken. de zitting van II. Vrijdag. » Daar alle deze adressen betrekking hebben tot het ontwerp Bij een vrij onderwijs toch is het prediken van zeden- of staats* van grondwets-herziening, thans bij deze Kamer aanhangig en vorm-ondermijnende beginselen aan de scholen allezins denkmitsdien met nut zouden geraadpleegd kunnen worden, zoo heeft baar en mogelijk. Hoe zal de Staat zich immer van het be« tiwe Commissie de eer tot het nederleggen derzelve ter griffie te staan zulker leeringen overtuigen? Zal hij zich op het getuigenis der onmondige kinderen kunnen beroepen? Zal het toezigt onconcluderen." verwacht de school bezoekende, zoodanig onderwijzer immer op III. » A. W. Bloem en 56 andere onderwijzers te Amsterdam; het feit betrappen en zal hij zich n i e t , zoolang a l t h a n s , binnen n J. Berkhout en 10 andere onderwijzers aldaar; de perken der wet weten te houden ? Maar al koride dit toezigt n J. C. Troutman en 33 andere onderwijzers aldaar ; al het kwaad weren, het ontbrekende goede opwekken vermag n G. Joffer en 7 andeie leden der a.fdeeling Wadway , van het niet. Het ligt, blijkens de voorbeelden, die het vrije onderwij» het Nederlandsche onderwijzers - genootschap , dragen allen in België oplevert, in de bedoelingen van sommige vcreenigingen , deels in zeer uitgebreide m e m o n e n , deels in meer beperkte ge- om de ontwikkeling der verstandelijke vermogens van de kinderen schriften, hunne bezwaren voor tegen destrekking van art. 183 stelselmatig tegen te werken en slechts eene doode werktuigelijke van het ontwerp der Staats-commissie. kennis mede te deelen. Zulk onderwijs zal zeker geene onwet»- Hierbij kunnen eveneens gevoegd worden negen eensluidende tige beginselen leeren; het toezigt van den Staat zal hier du» verzoekschriften van P. Epkema, E. H. v. d. Meiden, P. Krom, geen kwaad te weren hebben , maar het zal den /.edelijken moord P. H. van Coeverden, A. (Vassenaar, G. van der Heij, P. Hanck , moeten gedoogen, die aan een'deel der opgroeijende bevolking S. Spijer en H. G- ïVillage, te zanwn bevattende 3 n onder- wordt opgelegd.—Even ongenoegzaam en fictisch beschouwen deze teekenaren, allen woonachtig te Amsterdam, alsmede de adressen adressanten de voorwaarde van onderzoek naar de bekwaamheid aangeboden door / / . T. Puls, te Diemen en 6 andere onderwijzers, der onderwijzers. Al ware het ook, dat de wet meerdere bekwaamen het gemeentebestuur en de 5 onderwijzers van Nieuwendam en heid eischte dan thans in een hoofdonderwijzer gevorderd wordt, Zonderdorp. zoo is daarin nog geen waarborg voorhanden , dat die bekwaam» Met bezorgdheid zien alle deze adressanten de strekking van heid voortdurend zal bezeten worden, indien de lust en dwang onthet bedoelde i83ste artikel, waardoor aan den Staat het breken , om ze te onderhouden. Hoe menigmaal zal de kennis vart op/.igt over de leiding van het onderwijs zoude ontnomen wor- den onderwijzer dan in jammerlijke tegenspraak kunnen zijn met den. Het stilzwijgen toch » van de aanhoudende zorg die der /.ijne acte van bekwaamheid. Eenmaal verkregen , verklaart Ze Regering," bij de bestaande Grondwet » omtrent het onderwij.- hem steeds bekwaam tot het onderwijs, ook wanneer hij naderhand aanbevolen werd," strekt adressanten ten bewijze, dat men die alle studie heeft verwaarloosd, en zelfs n a j a r e n lang een andef zorg voor hét vervolg onnoodig schijnt te achten, hetgeen trou- beroep te hebben uitgeoefend , het onderwijs weder verkiest op te wens ook het gevolg moet zijn van het beginsel, dat dit geheele vatten. Ook de practische geschiktheid , die alleen door lange artikel beheerscht. Bij eene algemeene vrijheid toch der onder- oefening in de school wordt erlangd, zal voortaan overbodig zijn, wijzers, om overal en op zoodanige WIJK als het meest-met daar het althans onzeker en onwaarschijnlijk is, dat dit uit het hunne inzigten strookt, onderwijs te geven , wordt het voor woord bekwaamheid kan Worden afgeleid, terwijl daarbij ook van den Staat onmogelijk dien invloed uit te oefenen, welke de belan- liet zedelijk gedrag des onderwijzers geen sprake is. Een veroorgen van een goed onderwijs vereischt. Zonder het regt van den deelde, een man van bekende onzedelijkheid, zal men op grond Staat te willen bepleiten, om een positiven invloed uit te daarvan een brevet van bekwaamheid niet kunnen weigeren, noch, mogen oefenen op de kweeking van den toekomstigen staats- reeds in het bezit daarvan zijnde, het schoolhouden kunnen ontburger, wordt echter in een dezer adressen daarop gewe- zeggen. Tegen zoodanig misbruik althans geeft de wet van 1806 zen , dat inen hier te lande steeds de krachtigste organisatie betere waarborgen. Zij eischt deugdelijke getuigschriften van goed van het staats - onderwijs gehuldigd heeft, ja zelfs het met zedelijk gedragen dreigt met schorsing of ontzetting dengene, wien* den republikeinschen regeringsvorm , zoo hier als elders , be- gedrag in strijd met de waardigheid zipier roeping wordt bevonden, staanbaar achtte. De voorslagen betrekkelijk volks opleidin» liet herhaalde onderzoek , de vergelijkende examina die zij vooren volks - onderwijs , in de eerste Fransche republiek hul- schrijft, worden door de vrijheid afgeschaft. Maar al ware al het gedigden , bijna zonder uitzondering , het beginsel van opperste stelde ongegrond en al koude de vrijheid van onderwijs voortreffelijke leiding; de bestaande orde van zaken alhier werd onder de Bi- onderwijzers kweeken, dan nog zoude het onderwijs zelf in taafsche republiek voorbereid, gekweekt en daargesteld. Maai- hunne handen bederven en ondergaan. Door het aantal fcholer» de ondervinding is buitendien d a a r , 0111 de noodzakelijkheid te bepalen volgens de behoeften, waarborgt de Staat den ijverig*n eener opperste leiding te staven. Overal waar vrijheid van on- onderwijzer een redelijk bestaan; waar hij echter de vrijheid van derwijs heerscht, Verkeert dat onderwijs in den droevigsten toe- onderwijs predikt, ojient hij daarentegen eene concurrentie, waardoor zijn bestaan onophoudelijk wordt bedreigd en ten slotte verstand en blijft een groot deel der bevolking daarvan verstoken getuige Spanje en Italië, ja zelfs Groot-Brittannie; waar daaren- nietigd; daar ontneemt hij hem de middelen, om voor het ontegen de Staat zich dit belang aantrekt , verbreidt het onderwijs derwijs te doen en te zijn, wat zijne pligten van hein eischen; zich oVer c"e massa der bevolking e i de statistieke opgaven der daar wordt zijne onafhankelijkheid tegenover den leerling beschoolgaanden in die landen leveren de meest verrassende bewij- nadeeld en hij een slaaf hunner ouders, in wier oog hij veelal zen van den kiachtigen zegen eener zoodanige opvoeding. Ver- een loontrekkend dienaar zijn zal. Die concurrentie zal wel de scheidene Duitsche Staten, Frankrijk onder het laatste koning- schoolgelden, waar zulks nog slechts mogelijk is, kunnen doen schap, versterken te dien opzigte de ondervinding die daarvan dalen, maar de waarde van liet onderwijs zal daardoor evenzeer hier te lande opgedaan is. Door vreemdelingen is dan ook verminderen, terwijl de scholen van geestelijke vereonïgingen, die • steeds het Nederlandsche onderwijs , door den Staat verzorpd en gaarne voor niet een onderwijs geven dat h lar tot heerschappij] geleid, als voorbeeld aangeprezen. Maar wanneer adressanten brengt over den geest en zin des volks, niet weinig zulleg rnededie opperste leiding als een omnisbiar vereischte beschouwen w 'i k m om het goede onderwijs te gronde te rigten. Als bewijs, voor het behoud van een deugdelijk onderwijs, willen zij echter dat het door hen beweerde niet overdreven i s , wijzen adresniet geacht worden de wijze goed te keuren, waarop de Be.reriii" santen op de gevolgen der vrijheid van onderwijs in België en doorgaans de haar opgedragen zorg heeft begrepen en toegepast. Engeland, terwijl zij den onvolkomen en gebrekkiger! toestand Met regt, beweren sommigen h u n n e r , heeft men het stelsel ver- aanhalen, waarin reeds sedert jaren onze bijzondere scholen def oordeeld, waarbij de schoolwet van 1806 door Koninklijke be- ade klasse verkeeren, die ook on het beginsel van concurrentie sluiten werd hersteld , verklaard, verbeterd en uitgebreid. Die berusten, hoewel nog gematigd door het bepaald aantal dat ds.irregering bij be.-luiten is ook voor her onderwijs noodlott'ij- pe- van bestaat. — Bij zulke hoogst bedenkelijke gevolgen , die van weest, de natie heeft regt te verlangen dat ook deze hare hoogste eene verandering van stelsel te vreezen zijn, vragen adressanten belangen onder de hoede der wet worden gebra»t. Eene nieuwe of het opnemen in de Grondwet van het beginsel der vrijheid wet op het onderwijs is dan ook eene dringende behoefte gewor- van onderwijs dan zoo onvermijdelijk nood/.Hkclijk is? Zij geden, daar de wet van 1S06 onvolledig, gebrekkig en voor de iooven dit ontkennend te kunnen beantwoorden, zelfs niet terugtegenwoordige behoeften ongeschikt is geworden. Maar het be- zage op de gronden die door hen aangevoerd worden, welke het ginsel der leiding van staatswege moet in het belang van den meest die vrijheid verlangen. De oorzaak tot dien wensch is tocb Staat uit die wet in de nieuwe overgaan. — Een ander bezwaar gelegen in de klagten van sommigen, als of de bestaande inrigachten sommigen in de bewoordingen van het aangehaalde artikel ting van het onderwijs de godsdienstige vrijheid zoude schade» BWm.AIl VAK DE NED. STAATSCOURANT.
1847 — 1848.
409
398
ZITTING VAN DE» a8sTE» JÜNIJ.
Ook de. adressanten verlangen eerbiediging van elk» godsdienstige genomen worden. Hij vestigt daartoe de aandacht: i ° . o p het denkwijze, zelfs in het onderwijs. Maar stij achten het ook be- ontzettend hoog bedrag dat het beheer en de administratie der staanbaar bij een onderwijs van staatswege, bij een zoogenaamj Oost-Indische bezittingen vordert, waarop, naar zijn beweren, publiek onderwijs. Dit hebben de ontwerpers ook vermeend door jaarlijks millioenen gulden zouden te bezuinigen zijn; 2°. op het in het besproken artikel een publiek onderwijs voor te schrijven, opmerkelijk geringe resultaat of saldo, dat bet vaderland geniet uit ract eerbiediging van ieders godsdienstige begrippen. Zoodra de de realisatie van het productief of rijks-eigendom dat de Oostmogelijkheid dus daartoe bestaat , zoodra zulk een onderwijs Indische bezittingen opleveren; want van de jaarlijkscbe opbrengst publiek kan zijn, dat is onder de leiding van den Staat kan van Java, dat nagenoeg voor - o a 80 millioen aan producten plaats vinden, dan behoeft het ook niet vrijgelaten te worden. levert, vloeit naauwelijks 3§ millioen in de schatkist. Hoezeer de Op alle dete en meerdere gronden verzoeken adressanten dat het adressant erkent, volstrekt geen kennis te bezitten van al hetgeen beginsel der vrijheid van onderwijs uit de te wijzigen Grondwet wat bet beheer der Oost-Indische aangelegenheden betreft en dan worde f»cweerd en het onderwijs, door de wet geregeld, een voor- ook geene aanwijzing doen wil waarin de verbeteringen zouden werp van aanhoudende zorg der uitvoerende inagt moge blijven. kunnen bestaan, die hij in de Oost-Indische dienst noodig a c h t , gelooft hij echter door het aanvoeren van een voorbeeld bet bewijs w Daar ook deze verzoekschriften betrekking hebben tot de- te moeten leveren, dat op die dienst hier te lande allhans groote zelfde aanhangige w e t , zoo vermeent uwe Commissie eveneens bezuinigingen in te voeren waren. Daartoe kiest hij bet bedrag •tot nederlegging ter griffie te moeten concluderen." der sorteer-, taxatie- en courtagie-QtXden, die jaarlijks door de IV. rt Doir ƒ. G. Malthcs Jz. , ambachtsheer der heerlijkheid Nederlandsche Handel-maatschappij voor de te verkoopen fiojfij beHaringcirspel en Dirkslioru , wonende te Amsterdam, alsmede taald worden, en volgens zijne berekeningeene som van p. m.f/jgo^ooo door t6 andere ondergeteekenden , allen eigenaren en adminis- bedragen, waarop minstens f 200,000 bespaard kouden worden, trateuren der heerlijkheden achter hunne naamteekeningen uit- wanneer men de sortering en taxatie, bij jaarlijksche beurtwisg e d r u k t , wordt bij een adres dd. Met 18/18, aan ü Edel Mogen- seling, aan zes deskundigen opdroeg, tegen een vast jaargeld van den te kennen gegeven , dat zij zich verongelijkt achten door de f tSoo ieder, en daarbij de courtagie van 3o centen per baal op bepalingen van bet ade additionnele artikel van het ontwerp van 20 verminderde. Deze wijze van handelen evenzeer toepassende op Grondwet der Sta ats-com missie. Bij dat artikel toch , worden met de sortering, taxatie en courtagie van te verkoopen suiker, rijst en algeheele afschaffing, zonder eenige schadeloosstelling, bedreigd indigo, zoude, naar des adressants beweren, het jaarlijksch voorde am hunne ambachts-heerlijkheden verbonden regteu van benoe- deet voor de schatkist alleen uit dezen hoofde tot op f 800,000 doen ming en voordragt van eenige plaatselijke ambtenaren en betrek- klimmen. 3°. Het derde reddiogs-middel', eindelijk, dat hij wenscht kingen, alsmede bet regt o m , v,\n het hononarimn, dat door aan te geven , bestaat in het onmiddellijk invoeren als wettig betaalsdie ambtenaren genoten w o r J t , tien ten honderd ten hunnen be- middcl zoowel hier te lande als in onze overzeesche bezittingen hoeve te heffen. Zonder te willen uitweiden over den weldadigen van p . in. 100 millioen gulden aan geldbiljetten , om voor dat invloed, welken adressanten beweren dat door de ainbachtsheeren bedrag, onder vereischte zekerheid voor de houders, aan te koodoor zoodanige benoemingen en voordragten op sommige plattclands- pcn even zooveel van de hoogste rentegevende nationale schuldbesturen kan uitgeoefend worden, wenschen zij alleen de aan- brieven , die gedeponeerd moesten worden bij de Nederlandsche dacht van U Edel Mogenden te vestigen op het positief o n r e g t , Uank, om de renten daarvan als provenu jaarlijks in de schatkist dat hun en anderen door de bepalingen van bet bedoelde artikel te doen vloeijen. 'toe<>ebra(>t wordt, terwijl daarmede tevens in lijnregten strijd is • Daar dit verzoekschrift beschouwd kan worden als in verband een ander hoofdbeginsel, bij datzelfde ontwerp gehuldigd, te weten, te staan met een van regeringswege toegezegd wets-ontwerp, dat niemand van zi|n eigendom kan worden ontzet, dan tegen waarover deze Kamer weldra te beslissen zal hebben, zoo heeft voorafgaande schadeloosstelling. De afschaffing nu der recognitie- uwe Commissie de eer D Edel Mogenden voor te stellen het, ter gelden zonder schadeloosstelling, stelt onmiskenbaar eene inbreuk inzage der leden, op de griffie te deponeren." op het eigendomsregt der adressanten daar. Dit is evenzeer liet bij monde van den heer Opg»cr*t«es Alrerijm .geval omtrent het regt vin aanstelling en voordragt van sommige VI. n J. F. Sifflé, advocaat en notaris te Middelburg, en t o t gemeente-bedieningen , dewijl bij koop of verkoop , overgang of erfopvolging van heerlijkheden, de waarde derzelve door die ingezetenen v,\n Walcheren wenden z»cli tot U Edel Mogenden, ratten niet alleen steeds verhoogd is geworden, maar aan liet in de overtuiging dat alleen eene regering naar de beginselen, bezit dier regten ook door ben daarom te grooter waaide gehecht ontwikkeld in de redevoering van Zijne Excellentie den Mintstet wordt , naar mate zij een grooter deel hunner grond bezittingen van Justitie ad interim , gehouden in de vergadering van i3 Mei Het belang hebben gelegen in de gemeente waarover zij als anibaclifsheeren i l . , bet vaderland gelukkigen magtig kan maken gesteld zi|n, en door die regten meerderen invloed op die gemeen- bewerende, dat er in gelegen is om den staat van onzekerheid en ten kunnen uitoefenen. Om alle deie redenen wenschen adres- spanning te doen ophouden , veroorzaakt door den langzamen santen, dat bij de nieuwe Grondwet geene bepalingen aangenomen voortgang der nationale zaak en het nog slechts tijdelijk bestaan worden, waarbij zij van hun eigendom zouden ontzet kunnen van een ministerie, hetwelk de behoeften v.in onzen tijd en den worden, ten ware de regelen van regt en billijkheid op hen toe- wensch- des volks heeft begrepen; overtuigd dat de weinige punten, waarop het met 's Konings bewilliging publiek gemaakte gepast wierden. ontwerp der gewijzigde Grondwet verbetering behoefde, gelijk bijv. n Daar dit adies betrekking heeft tot liet in behandeling zijnde omtrent de regeling der geldelijke aangelegenheden der koloniën, ontwerp van Grondwet, stelt uwe Commissie voor t het , ter inzage in den ministerraad reeds zullen zijn overwogen en hervormd e n , der leden, ter griffie te deponeren." ook in onderwerpen van minder belang, eigene begrippeu ten offer brengende op het altaar des vaderlands, verklaren adressanV. i D. li. Adrlan, te Amsterdam, geeft, onder dagteekening ten de hoofdbeginselen van het oorspronkelijke ontwerp aan te van i5 J u n i j , te k e n n e n , dat naar zijne m e e n i n g , d e afschaffing kleven en tóe te juichen. In het bijzonder gel00ven de onderteeder belastingen op bet gemaal, geslagt en brandstoffen niet naar kenaren, dat tegenwoordig in geene Grondwet kunnen worden de wijziging der Grondwet behoort te wachten; dat «aanmerkelijke gemist: de beginselen van regtstreeksche verkiezingen der nationale, bezuinigingen in 's ttijks dienst mogelijk zijn, en dat de schatkist provinciale en gemeentelijke vertegenwoordiging; openbaarheid door de uitgifte van 100 millioen papieren geld zeer bevoordeeld der zittingen van gemeentebesturen, gewestelijke en algemeene zou worden. Hij voelt zicli genoopt deze stellingen te verdedigen . Staten; vrijheid van godsdienst-oefening , vereeniging, onderwijs omdat hij met klimmende bezorgdheid opgemerkt heeft , dat men en drukpers voor allen zonder onderscheid en bevoorregtiog, bij de algemeene belangstelling om lot eene herziening der Grond- doch altijd behoudens een billijk door de wet geregeld toezigt wet te geraken , daarbij van het beginsel uitgaat , als of ons lot behoud van orde en de handhaving der gelijke regten van volksbestaan van die wijziging alleen afhankelijk zoude zijn. anderen. Eindelijk wordt de aanneming en invoering der op Het komt hem daartegen voor dat de materiele toestand van het deze grondslage 1 gevestigde gewijzigde Grondwet aanbevolen en land en de treurige gesteltenis der midden- en mindere standen, op de bespoediging der d uirloe strekkende werkzaamheden aanvoor alles , het nemen van afdoende maatregelen vorderen, waar- gedrongen , en de wensch geuit om het thans tijdelijk ministerie door leniging en redding te wachten zijn voor het grootste deel definitief benoemd te zien. der natie \ dat naauwelijks weet wat eene Grondwet i s , maar » Een gelijkluidend adres van D. van Eek, advocaat te Middelbij wien' goedkoope levensmiddelen eene levensquaestie wordt. Om daartoe te geraken dringt adressant ten sterkste aan op de burg , en 2G ingezetenen van Walcheren. afschaffing der belastingen op bet gemaal, geslagt en de brandn E. VogcluarHjer, med. doctor en i3 andere ingezetenen van Hulst stoffen, hoezeer hij erkent dat daardoor een verlies voor de schat- en omliggende gemeenten in het 5de district van Zeeland, geven kist ontstaan z a l , onmogelijk te herstellen door verdere bezui- hunne goedkeuring te kennen van eene nieuwe Grondwet, zoo nigingen in het staatsbeheer of door de invoering van andere belas- als die op breed e grondslagen door de Commissie van 17 Maart tingen. Hij raadtdanook het nemen van buitengewone middelen aan dezes jaars is voorgesteld , waarvan zij de daarstelling met onen geeft drie middelen aan de hand , die in overweging konden geduld verbeiden. Zij vereenigen zich volkomen met de hoofd-
ZITTING VAN DFN a8sTEtc JUNIJ
beginselen in dat voorstel opgenomen, bepaaldelijk met die der toegelegde vrijheid van drukpers, van het regt van vereeniging, van godsdienst, van onderwijs, afschaffing der standen en van de regtstreeksche verkiezingen, zoomede van de regeling van de staatsdienst bij de wet. Ook vereenigen zij zich met de regerings-beginselen van den tijdelijken Minister van Justitie, in de zitting van I J Mei jl. medegedeeld. Overigens wordt door de adressanten o p de spoedige invoering der nieuwe Grondwet en de in te voeren bezuinigingen , door vereenvoudiging en de verbetering van het belastingstelsel, aangedrongen. n fV. C. de Crane, benevens 65 andere ingezetenen van Zierikzee , maken gebruik van het regt bij art. i5o, der (.'rondwet toegekend en geven eerbiedig te kennen, dat, zij de beginselen waarop liet ontwerp van staatsregeling, aangeboden door de Commissie van 17 Maart jl. , rust, namelijk: onschendbaarheid des Konings, verantwoordelijkheid der ministers , ontbindbaarheid der vertegenwoordiging, regtstreeksche verkiezingen , openbare behandeling der rijks - , provinciale en gemeentelijke belanden , vrijheid van godsdienst, onderwijs en drukpers, regt van petitie en vereeniging, voordeeenige waarborgen houden waarop eene duurzame Grondwet kan worden gevestigd , terwijl zij vreezen dat het verwerpen dezer beginselen daarentegen tot onrust en inwendige verdeeldheid leiden zoude. H Een gelijkluidend adres van C. J. van der Haten, benevens 34 andere ingezetenen van Brouwershaven. n IV. Schaapmanen 9 andere ingezetenen van Goeszijn doordrongen van al bet gewigt der omstandigheden, waarin Nederland verkeert en van den pligt die op ieder rust, om aan de stem des Konings en der regering gehoor te geven tot openbaarmaking deiindividuele gevoelens en inzigten. Zij verklaren dan ook opregtelijk hun zegel te hechten aan het stelsel door den tijdelijken Minister van Justitie in de vergadering van i3 Mei jl. opengelegd , en wenschen dat de uitspraak der Staten-Generaal daarmede ten beste van het vaderland in overeenstemming zal mogen zijn. i) Een gelijkluidend adres van Augustinus van Driessche en 33 andere inge/.etenen van Sas van Gent. » Een gelijkluidend adres van Adr. van dm Droecke At. en 08 andere ingezetenen van Sluis, Aardeuburg en St. Anna ter Muijden. n Een gelijkluidend adres van J. G. Menheeze en 42 andere ingezetenen van 's Hac ren boek. » Een gelijkluidend adres van P. Iiomijn en 4a andere ingezetenen van 's Ileer-Arendskerke. » Een gelijkluidend adres van AI. ƒ. van AUcmekindcrs en 1 1 andere ingezetenen van Borsselen. » Een gelijkluidend adres van P. Bonten, pastoor, en io3 andere ingezetenen van Kwadendamse. n N. Kerckhaert en 3o andere ingezetenen van Westdorpe verklaren bij bet door hen ingediende adres, dat de wijze en echt vaderlandlievende beginselen met zooveel klem en helderheid in •de redevoering van déti tijdelijken Minister van Justitie in de zitting van den t3den Mei jl. ontwikkeld, volkomen strooken met hunne politieke overtuiging en bet alzoo hun hartelijke wensch i s , dat eene spoedige herziening der Grondwet in den zin van het bereids openbaar gemaakte ontwerp , den, weg bane om voorzegde beginselen in het ware belang van Vorst en Volk weldra in practijk gebragt te zien. » Een gelijkluidend adres van Pauwels en it andere ingezetenen van Sas van Gent. i) Een gelijkluidend adres als het eerste boven vermelde, van P. F. Kriel en 87 andere ingezetenen van IJzendijke. » Alle.deze adressen betrekking hebbende tot de in behandeling zijnde grondwets-herziening, adviseert uwe Commissie om dezelve, ter inzage van de leden, ter griffie neder, te leggen." VII. i) Adr. van den'Broecke Az., benevens 71 andere ingezetenen van Aardenburg in het 4de district van Zeeland, verlangen bij d e tegenwoordige Grondwet meerdere vrijheid en meerdere welvaart, •om deze vrijheid te kunnen genieten: i ° . gelijkheid (eene werkelijke, #eene naam-gelijkheid) van allen voor de wet ; 2 U . afschaffing der heerlijke regten , welke wel is wa.ir in Zeeuwseh Vlaanderen sinds lang verdwenen zijn, doch onder welker ijzeren j u k nog zoo velen hunner landgenoolen zich krommen moeten 5 3°. algeheele vernietiging der slavernij in Nedeiland en deszelfs koloniën, als onbestaanbaar met de waarde van den mensch en met elk beginsel van zedelijkheid; 4°- eerbiediging van het regt van eigendom door afschaffing van de daarmede in strijd zijnde verordeningen op de jagt en visscherij; 5°. eene bezuinigende vereenvoudiging in het staatsbestuur, in de bijzondere administratien , vooral in de bedeeling en vordering van het regt, waarover reeds de tegenwoordige Minister van Justitie ad interim zoo wél en naar waarheid het woord gevoerd heeft; G°. eene herziening van het belastingstelsel, naar aanleiding waarvan de drukkende be-
399
lastingen op het gemaal, geslagt en dergelijke zouden kunnen vervallen; 7 0 . eindelijk, en voornamelijk, de wering van vreemde werk- en ambachtslieden, die, alleen het verschuldigde patentregt betalende, doch overigens in geene der menigvuldige rijks- en plaatselijke lasten deelende , voor een verminderd loon alhier komen arbeiden en den Nederlandschen huisvader hel brood als onder de hand wegrooven. » 4. delen en 84 andere ingezetenen te Eede, 4de district van Zeeland , de thans aanhangig zijnde groudwets-herziening toejuichende, koesteren de hoop op eene betere toekomst en verwachten, dat op alles wat in liet ontwerp der Grondwet den toets der stiptste gelijk- en regtvaardigheid nog niet kan doorstaan , alsnog een ernstig regaid door de leden der Tweede Kamer geslagen zal worden. De adressanten bidden en smeeken alwijders , bij de rust van het lieve vaderland en bij alles wat dierbaar is, dat de Staten-Gener lal niet zullen ge Jongen , dat er halve maatregelen ter verbetering zullen genomen worden, maar dat in onze constitutie met ronde woorden te lezen sta: vrijheid van godsdienst zonder placet, vrijheid van onderwijs, vrij regt van petitie, vrije drukpers, vrije en regtstreeksche verkiezingen, vrije associatie en gelijk regt tot het bekieeden van alle ambten en bedieningen. Dat alles, met vereenvoudiging in het algemeen en plaatselijk bestuur, openbaarheid in alle administratien, alle mogelijke bezuinigingen, — dat zal orde en rust, bloei en welvaart, vertrouwen en liefde onder elkander op hechte grondslagen vestigen. Zoo doende zal onze constitutionntle monarchie ouder den geliefden en geëerbiedigden Koning sterk zijn door regt , vrijheid en eendr.igt. Ten slotte dringen de adressanten nog aan op de spoedige voldoening der toegezegde schadeloosstelling voor de geinundeerde gronden tijdens de Belgische onlusten, daar ook een langer dralen ten deze ontevredenheid veroorzaakt. » J. van Swaal en 44 andere ingezetenen te Graauvv en Langendam , in het 5de district dtr pr< v.ncie Zeeland, schenken mede hunne goedkeuring aan de gronden, in de redevoering v a n d e n tijdelijken Minister van Justitie , betreffende de grondwels-herzienin," en het regeringsstelsel ontwikkeld. Zonder in bijzonderheden te treden , willen zij alleen op het volgende opmerkzaam, maken , 0111 hetzelve met duidelijke bewoordingen in de Grondwet te zien opgenomen: 1". billijke verdeeling van ambten en bedieningen, zonder aanzien van godsdienst ; i°. regtstreeksche verkiezingen, niet alleenTOOTde volks-vertegenwoordiging , maar ook voor de gewestelijke en plaatselijke autoriteiten ; 3 ' . vrijheid van drukpers en vereeniging; 4°- gelijke viijheid van onderwils in het waarachtig belang der lieve jeugd en der mensehheid ; 5°. de vrijheid van godsdienst, "niet alleen in denken, maar in belijdenis, uitoefening van plegtigheden , vrije briefwisseling met hare hoofden en eigen beheer en bestuur van hare goederen en huishouding; G°. de bezoldigingen of tractementen voor de bedienaar* der eerediensten, als ook andere voor eeredicnst uitgetrokken gelden maken ontegensprekelijk een gedeelte der bescherming uit. doch opdat gelijke bescherming waarheid zij , verlangen de ondergeteekenden verder, dat of wel geene gelden voor eerediensten uit 's liijks schatkist betaald worden, of wel aan elke bestaande erkende gezindheid in evenredigheid van bet getal dat dezelve is toegedaan worden uitgereikt. i) A. P. Tliomacs, grondeigenaar te Sas van Gent, dringt aan op vereenvoudiging' en bezuiniging. De belastingen op liet geslagt en gemaal willende afgeschaft, bet patenten het personeel wenschende verminderd te zien, beschouwt hij de tractementen en vooral de pensioenen als voor belangrijke inkrimping Vatbaar te zijn. De adressant acht het wijders redelijk , dat in de Grondwet bij iedere ge/.indheid vrijheid van godsdienst en onderwijs gedetailleerd uitgedrukt worde, dat dezelve gelijke regten bezitten en de ambten en bedieningen naar evenredigheid der gezindheden worden gegeven. Hij beklaagt zich over bet lot der grensbewoners in het geval van oorlog, ten opzigte van het beiwaar en de aangebragte schade der inundatien , en verlangt ten slotte, dat bij het mobiliseren der schutterijen, de gehuwden zonder kinderen, i n e e n vak gevestigd zijnde, van deze dienst zullen ontslagen worden. i) J. F. Smulders en i4p, andere katholijke ingezetenen van [Iontenisse, in het 5de district van Zeeland , dringen aan op vrijheid van godsdienst en achten daartoe noodig, dat bij de aanhangige grondwets-herziening worde verzekerd: a. vrije openbare belijdenis en vrije openbare oefening dereeredienst; b. vrije aanstelling van alle kerkelijke overheden en bedienaren; c. vrije briefwisseling zoo buiten als binnen 's Iands ; d. vrije afkondiging van alle kerkelijke voorschriften en aclen; dat alles buiten eenige hoegenaamde inmenging, buiten eenigen invloed van liet wereldlijk gezag en buiten eenige andere repressie dan die der strafwet , alleen nadat door het misbruiken dier vrijheden een bepaald delict zal zijn gepleegd. Vrerder verlangen zij : 1°. vrijheid van onderwijs , onbeperkt in de oefening, ontheven van alle preventive maatregelen.;
*
• -
a
i
f
~•
— 'ri-
•
• ••• - ••"
- • - - ••'
...
jo. vrijheid van vereeniging en associatie ; 3°. gelijke burgerlijke ën politische renten; 4*> grondwettige verzekering aan alle gezindheden van alle tlians door haar van staatswege genoten wordende inkomsten. h D. de 1'Vaai Sz., benevens 35 andere ingezetenen van de gemeente Ossenisse, 5de district van Zeeland, verklaren dat zij «ich met de hoofdbeginselen van het voorstel der nieuwe Grondwet, zoo als hetzelve door de Staats-comtnissie is ontworpen, gereedelijk kunnen vereenigen, bepaaldelijk met die der vrijheid van drukpers, regt van vereeniging , van godsdienst, van onderw i j s , van de afschaffing der standen, van de regtstreeksehe verkiezingen, verantwoordelijkheid der ministers, onschendbaarheid der vertegenwoordiging, alsmede van de gelijke bedeeling der staats-ambten en bedieningen bij de wet. Zij vereenden zich volkomen met de regerings-beginselen, door den tijdelijken Minister van Justitie ontvouwd, en dringen aan on de spoedige Invoering der nieuwe Grondwet , de bezuinigingciÉ door vereenvoudiging en verbetering van het belastingstelsel , in het bijzonder op de afschaffing of ten minste de vermindering van den accijns Op het geslagt, gemaal en noodzakelijke levensbehoeften. » J. Eisen, pastoor, en 69 andere ingezetenen van Hengstdijk (provincie Zeeland) verzoeken geheel in gelijken geest: i ° . vrijheid van godsdienst, zonder inmenging van het tijdelijk gezag, en bij gevolg: a. vrije openbare belijdenis en uitoefening der eeredienst, b. vrije aanstelling van alle kerkelijke overheden en bedienaren, c. vrije briefwisseling met alle binnen- en buitenlandsche kerkelijke overheden, d. vrije afkondiging van alle kerkelijke voorschriften en stukken , e. volledige afschaffing van alle Napoleontische decreten en wel voornamelijk dat van 1809; 3». wijders gelijke burgerlijke en politieke regten , als: a. gelijke verdeeling van ambten en bedieningen tussehen de onderscheiden gezindheden; b. grondwettige verzekering, ten aanzien der thans van staatswege genoten wordende geestelijke inkomsten of anders -afschaffing van alle aanspraak voor de eeredieuslen op onderstand uit 's Rijks schatkist; 3°. vrijheid van onderwijs, geheel onbeperkt en ontheven van alle preventive maatregelen, hoogstens alleen voor het lager onderwijs een onpartijdig onderzoek naar bekwaamheid; 4<>. vrijheid van associatie. n Alle deze adressen de in bewerking zijnde grondwets-herziening betreffende, adviseert de Commissie om dezelve ter griffie te doen nederleggen, ten einde daarvan inzage door de leden zal kunnen genomen worden." De Vergadering vereenigt zich achtereenvolgende deze rapporten genomen conclusien.
met de bij
Daarna wordt de zitting gesloten.
{XXIV. 8.] R A P P O R T D E R COMMISSIE voor het verslag, door de Algemeene Rekenkamer den Koning aangeboden omtrent het resultaat harcr iverkzaamheden over 1 8 4 6 , uitgebragt in de zitting van den zSsten Juni/ 1848. Bij Koninklijke boodschap v a n d e n 5den Februarij 18/(8, werd aan de Tweede Kamer der Staten-Generaal medegedeeld het verslag, gedagteekend 3t Maart 1847, door de Algemeene Rekenkamer, ingevolge art. 14 harcr instructie (wet van 5 October i 8 4 t , Staatsblad n ° . 4<>), den Koning aangeboden, van het resultaat harer werkzaamheden over het jaar 1846. Op den 7den Maart 18/(8 wetd de bij art. 24 v a n n e t Reglement •van Orde voorgeschreven Commissie benoemd , om over dat medegedeelde stuk aan de Vergadering een rapport uit te brengen. De eerste vraag, die zich bij die Commissie moest opdoen, betrof de wijze, warop zij zich van de haar opgedragene taak sou trachten te kwijten. En zij heeft gemeend , dat , even als het verslag van de Algemeene Rekenkamer over 1846 zich aansluit aan de verslagen dier Kamer over vroegere jaren , zoo ook bij het tegenwoordig rapport behoorde te worden voortgebouwd op de grondslagen, in liet rapport der Commissie van het vorige jaar gelegd. Zelfs van den vorm van dat rapport heeft men gemeend niet te moeten afwijken. Op die wijze heeff men geoordeeld bet beste in staat te zullen zijn om helder te doen uitkomen, wat reeds verbeterd is, en wat alnog verbetering behoeft; de vergelijking zal daardoor gemakkelijk worden; herhalingen zullen onnoodig zijn overal , waar men met eene eenvoudige verwijzing naar het vorig rapport zal kunnen volstaan. In het Iste hoofdstuk van haar verslag behandelt de Algemeene Rekenkamer, even als vroeger, dé bepalingen vervat in het Iste JjooAIstuk harer instructie.
Archief der Kamer. (Art. 8.) Naar aanleiding van art. 8 dier instructie wordt melding gemaakt van de opruiming van het overtollige in bet archief der Kamer. Voordragtm, bedenkingen. (Artt. t 5 , tG en 17.) De Kamer herinnert voorts : al dat zij reeds in December 1844 a a n den Minister van Finantiea een voorstel heeft gedaan van een nieuw algemeen en vereenvoudigd tarief van reis-en verblijfkosten; b. dat zij reeds in 184* had gewezen op de noodzakelijkheid van gelijkwerkende voorschriften, tot regeling der kosten wegens het vervoeren van gevangenen , en dat zij daarop in April i845 op nieuw bij het Departement van Justitie had aangedrongen ; c. dat de bezwaren , verbonden met den tegenwoordigen voet van betaling der tractementen van de regterlijke ambtenaren, die reeds bij de verslagen over i843 en volgende jaren waren in het licht gesteld , nog niet waren opgeheven. De Kamer beklaagt zich, dat ook het jaar 1846 wederom is ten einde geloopen, zonder dat zij omtrent het eene of het andere . dezer drie punten eenige vrucht heeft mogen zien van hare pogingen. (Zie rapport der vorige Commissie, bladz. 2 en 3 ) Voorts wordt melding gemaakt van zekere concessie, aan twee ministeriele ambtenaren verleend tot het uitgeven van een fiecueil van Zee-oiders, en daarbij de meening der Kamer, in strijd met die van het departement van Marine , verdedigd , dat 's lïijks belang vordert, deze en dergelijke werken ter Algemeene Landsdrukkerij te doen drukken. Eindelijk , aan het slot van dit hoofdstuk , verheugt zich de Algemeene Rekenkamer over een in 1846 gedanen stap nader tot het doel: » algemeen juiste, en op één punt verzamelde kennis i) van al de baten en lasten van den Slaat." Vroeger bestond er een bijzonder fonds voor den ijk der maten en gewigten, hebbende zijne bijzondere inkomsten en uitgaven buiten verband met de staatsbegrooting. Na opheffing van dat bijzonder fonds, kwam wel is waar sedert 1844 e e n P o s t °P de staatsbegrooting voor, onder de benaming van: ijk der malen en gewigten, maar desniettegenstaande werden verreweg het grootste gedeelte der uitgaven, met den ijk verband houdende, bij prcleuement uit de inkomsten van den ijk gekweten. Op die wijze werd ontwijfelbaar de kennis en het overzigt van dit, niet onbelangrijk deel der staats-inkomsten en staats-uitgaven afgesneden. Maar, volgens de uitdrukking.der Kamer, heeft ook hier de kracht der waarheid gezegevierd; het systema van onverkorte voorstelling van alle inkomsten en uitgaven in de staatsbegrooting is ook hier toegepast, en in de begrooting voor iS/|8 en 1849 z ' j n de inkomsten en kosten van den ijk der maten en gewigten in derzeluer geheel voorgesteld. Maandslaten, saldo-slatcn. (Artt. 19 en ao.) liet Ilde hoofds t u k , handelende over de controle op de ontvangsten, begint, even als het vorige verslag, met de vermelding van de regelmatigheid , waarmede art. 19 der instructie, ten gevolge van de bereidvaardigheid van alle betrokkene ambtenaren, wordt uitgevoerd. Niet zoo gunstig is hetgeen door de Rekenkamer aan den Koning wordt medegedeeld betrekkelijk de t3de maand- of saldottaten. Wel zijn deze slot- of saldo-staten, in betrekking tot al de middelen over i845, binnen den bij de wet voorgeschreven termijn bij de Kamer ingekomen, en waren de bedenkingen op deze verantwoordingen der rijks-ontvangers alle voor het einde van i845 weggenomen ; maar aan de dadelijke afsluiting stonden ook nog in 18'|G zwarigheden in den weg. Wat in de eerste plaats betreft de saldo-italen der domeinen, waarover op bladz. l\ wordt gehandeld, zoo waren de vele en gewigtii'e bedenkingen, waartoe de jaarrekeningen van de agenten van bet domein over t8/|2 en 1843 bij derzelver eerste onderzoek (buiten verband nog met de leggers, en bepaaldelijk in opzigt tot derzêlver aanzuivering) badden geleid, bedenkingen die aan het slot van i8/|5 nog onbeantwoord waren, in 184G alle opgeheven ; de gezegde jaarrekeningen zouden dan ook spoedig ter finale afsluiting bij de hand kunnen worden genomen, waarna de slotstaten over tS44i inmiddels reeds daartoe voorbereid, onverwijld na die van 1842 en 1843 ter afdoening in denzelfden geest bij de band zouilen worden genomen. Het mag niet onopgemerkt blijven, dat, blijkens bet bovenstaande, de saldo-stalen der domeinen door de Algemeene Rekenkamer finaal zullen worden afgesloten, alvorens door die Kamer onderzocht te zijn in verband met de leggers. Wel is waar schijnt bij de Kamer het voornemen te bestaan, om tot bet onderzoek dier staten uit dat oogpunt later over tè gaan : maar als vanzelf rijst hier de vraag op: wat zal het gevolg zijn, bijaldien dat later onderzoek de onjuistheid van een of meerder posten der reeds afgeslotene rekeningen mogt aan het licht brengen? Het antwoord op deze vraag schijnt uit het verslag der Algemeene Rekenkamer
