WITLOKJE De avonturen van een kleine bever
jekino EDUCATIE
FILM EN EDUCATIE ... in het vertoningscircuit van Lessen in het donker, in het kader van Filmfestival Open Doek, ter gelegenheid van een workshop verzorgd door Jekino of van een film in de klas... Het medium film kreeg een plaats in het lessenpakket van heel wat scholen, daarom zorgen wij graag voor een degelijke programmatie en pedagogische omkadering. We maken jaarlijks een pittige selectie van een 30-tal films uit het afgelopen seizoen, organiseren op heel wat plaatsen vertoningen en zorgen voor kant-en-klare lesmappen voor een boeiende verwerking in de klas. Daarbij spelen we in op de eindtermen en ontwikkelingsdoelen. In elke lesmap streven we naar een filmtechnische en inhoudelijke benadering van de film en focussen we op één filmterm.
jekino EDUCATIE
www.jekino.be
www.opendoek.be
www.lesseninhetdonker.be
Inhoudstafel FILMFICHE .................................................................. 4 Synopsis Technische kaart Vóór je naar de film gaat… REGIE & PRODUCTIE ................................................. 6 Regisseur Philippe Calderon Verteller André Dussollier Productieweetjes REACTIES VERZAMELEN BIJ DE JONGEREN ......... 9 VERHAALLIJN EN PERSONAGES ............................ 11 Het verhaal De personages FOCUS OP… DIERENFILM ........................................ 16 Fictie versus documentaire Extra… de Canadese bever Opdracht: Dierenidentiteitskaarten maken ANDERE FILMASPECTEN ......................................... 22 Cameragebruik Opdracht: Zelf een korte dierenfilm maken OVERIGE OPDRACHTEN ........................................... 26 Quiz Kwartet BIBLIOGRAFIE ............................................................ 28 FICHE VOOR DE LEERLINGEN .................................. 30 BIJLAGE...................................................................... 32
DOELGROEP WITLOKJE:
Vanaf tweede graad lager onderwijs
FEEDBACK! We horen graag je reactie op de film, de bespreking en lesmap. Surf naar www.lesseninhetdonker.be om een evaluatiefiche in te vullen. Ook de leerlingen kunnen hun reactie kwijt op de pagina van de film die ze zagen. Ga je de film bekijken tijdens Filmfestival Open Doek, dan kan je je mening kwijt op het kaartje dat je krijgt na de voorstelling. Alvast bedankt!
2
Kopieer de filmfiche op de volgende pagina voor je leerlingen. Zo zijn ze meteen goed voorbereid op de voorstelling! Ook voor je collega’s die de leerlingen vergezellen, kan het een handige leidraad zijn!
3
FILMFICHE Synopsis De guitige kleine bever Witlokje leidt samen met zijn moeder en zusje een zorgeloos leven in de Canadese wouden. Onbekommerd speelt hij met zijn vrienden de lynx en de jonge beer, veilig beschermd door de dam die mama bever voor haar kroost heeft gebouwd. Tot op een dag het noodlot toeslaat... de dam stort in en Witlokje wordt door de sterke stroming eindeloos ver meegesleurd. Alleen en onervaren ontdekt hij dat het bos voor hem ook een heleboel vijanden telt. Wolven vallen hem aan, een onweer breekt los. Hongerig en uitgeput blijft hij zoeken naar zijn familie. Dan ontmoet hij een oude bever. Misschien kan die hem helpen om de gevaren te overwinnen en zijn familie terug te vinden. Prachtige natuurfilm!
Technische kaart WITLOKJE Originele titel: Mèche Blanche Frankrijk / Canada, 2007 75 minuten Regie: Philippe Calderon Scenario: Marthe Pelletier / Hassina Belkacem, naar een idee van François Calderon Verteller: André Dussollier Frans gesproken, Nederlands ondertiteld Distributie: Jekino Distributie
4
Voor je naar de film gaat… WITLOKJE is een speelfilm waarin enkel dieren voorkomen; mensen krijg je niet te zien. Het is natuurlijk niet makkelijk om dieren te regisseren en te vertellen wat ze moeten doen, ook al krijg je daarbij hulp van heel bekwame dierentrainers. Dieren doen waar ze zin in hebben en gaan niet braaf een scène opnieuw spelen omdat ze niet goed was. Toch is het de regisseur goed gelukt om ze heel realistisch te laten ‘acteren’. De meeste scènes komen heel natuurlijk over. Je kan je dus bij veel scènes afvragen: gedragen de dieren zich helemaal zoals ze dat in de wilde natuur doen, of hebben de mensen (regisseur, trainers) hierbij ingegrepen. Vooral de scène waarin de wolven de beverburcht aanvallen, ziet er heel realistisch uit. Zo word je meegesleept in een boeiend verhaal en kan je meeleven met Witlokje tijdens zijn avontuurlijke tocht.
5
REGIE EN PRODUCTIE Regisseur: PHILIPPE CALDERON Scenarioschrijver en journalist, Philippe Calderon is de auteur van talrijke wetenschappelijke, ecologische, historische en filosofische documentaires. Jarenlang maakte hij films in opdracht van de televisiezender Arte. In zijn bekendste film LA CITADELLE ASSIÉGÉE (2006) dalen we af in een termietenhoop om er het leven van deze bizarre insecten te bestuderen. Dat levert een verbijsterend, maar soms ook behoorlijk schrikwekkend resultaat op. Andere documentaires van Philippe Calderon zijn o.a. LA GRANDE HISTOIRE DU CERVEAU, L’ÂGE D’OR DE L’ISLAM, LORSQUE LE MONDE PARLAIT ARABE, LA CITÉ DES FOURMIS en LA RIVIÈRE FANTÔME.
6
Verteller: ANDRÉ DUSSOLLIER André Dussollier speelt een heel belangrijke rol in deze film. Hij is de verteller ; zijn stem bepaalt de toon en sfeer van het verhaal. Maar Dussollier is niet aan zijn proefstuk toe. Hij is een ervaren acteur die rolletjes speelde in films van vele Franse ‘grootmeesters’ (Truffaut, Resnais, Duras, enz.). Zijn grootste filmsuccessen waren de komedie TROIS HOMMES ET UN COUFFIN (1987) en zijn rol als verteller in LE FABULEUX DESTIN D’AMÉLIE POULAIN.
Productieweetjes De locatie Fjord du Saguenay, 5 uur rijden ten noorden van Montréal. In de overgangszone naar de grote wouden, naast het Lac Saint-Jean, vinden begin juli 2006 de eerste opnames plaats voor de film WITLOKJE: DE AVONTUREN VAN EEN KLEINE BEVER. We bevinden ons midden in Québec, op de grens met het Grote Noorden van Canada. Het terrein is dermate uitgestrekt dat men het “le Royaume” (het koninkrijk) noemt. De rivier is zo breed als een stroom, het meer zo uitgestrekt als een zee en overal in de fjord zie je de prachtigste panorama’s. Hier begint de uitgestrekte natuur, vrijwel onbewoond door mensen. In dit koninkrijk van esdoorns, populieren en berken voelen kariboes, wolven, beren en roofvogels zich thuis. In de schitterende schoonheid van het Saguenay Natuurpark – een bescherm gebied – heeft de natuur een kolossale krachttoer uitgehaald om deze machtige fjord te creëren.
7
Een gelukkige anekdote tijdens de opnames George DE BEER Een kleine beer wordt in het bos naast zijn dode moeder gevonden. Hij wordt toevertrouwd aan het opvangtehuis Pageau. Maar in zijn kooi zucht en huilt George de beer zo erg dat er besloten wordt om hem enige vrijheid te geven in het huis Pageau. Daar amuseert hij zich en speelt hij vooral met mensen. Dat maakt de toekomst voor de kleine beer hoogst problematisch: als hij aan een traditionele zoo wordt toevertrouwd, sterft hij waarschijnlijk spoedig omdat hij geen gevangenschap kan verdragen. Maar ook in het bos kan hij niet overleven omdat hem door zijn soortgenoten niet werd aangeleerd hoe hij zich moet verdedigen of voedsel kan vinden. Op datzelfde moment is de productieploeg van WITLOKJE in Canada op zoek naar een acterende beer. Zij horen het verhaal van George en stellen voor om hem de rol in de film te geven. Hij wordt meteen de vedette van de film! Na de opnames kan hij gelukkig terecht in de ‘Wilde Zoo’ van Saint-Félicien. Hij krijgt er voedsel, een plek om te slapen en bovenal kan hij er in vrijheid leven!
8
REACTIES VERZAMELEN BIJ DE JONGEREN Kijkopdracht Verdeel de klas vóór je naar de film vertrekt in drie of meer groepen, die elk op een ander aspect van de film zullen letten. De leerlingen hoeven geen notities te nemen tijdens de film, het is immers niet de bedoeling dat ze een ‘klus’ hebben, wel dat ze gaan genieten. Het is slechts een aanmoediging om aandachtig te zijn. Voorbeelden: Let op het camerawerk (onthoud enkele opvallende scènes). Let op de verschillende personages (wie zag je zoal en welke band hebben ze met elkaar?). Let op de soundtrack: de muziek én het geluid (wat viel er op, hoorde je vaak muziek?). Let op de kleuren en het decor (welke kleuren overheersen, bleef het kleurenpatroon hetzelfde doorheen de hele film?). Let op de openings- en de slotscène (kan je ze achteraf nog beschrijven?). Andere…
9
Indrukken verzamelen na de voorstelling De 5 ‘W’ vragen Je kan het verhaal kort samenvatten door een antwoord te geven op de 5 ‘W’-vragen: t t t t t
Over wie gaat het verhaal? Waar speelt het verhaal zich af? Wanneer speelt het verhaal zich af? Over wat gaat het verhaal? Waarom (of waardoor) krijgt het verhaal een bepaalde wending?
Je kan de letter W op het bord schrijven en de kinderen zelf de vraag(woorden) laten zoeken aan de hand van deze beginletter. Als het wat stroef verloopt, kan een voorbeeld hen eventueel op weg helpen. Laat de kinderen vervolgens de vragen beantwoorden. Zo brengen ze alle belangrijke verhalende elementen uit de film overzichtelijk samen.
Eigen trailer bedenken In een trailer moet een filmmaker de bioscoopbezoeker in een paar minuten tijd tonen wat de mensen kunnen verwachten en hen overtuigen om de film te gaan bekijken. Wat zouden de kinderen zeker in de trailer van deze film steken? Waarom? Kunnen ze 5 momenten opsommen die een goed beeld van de film geven? Dat zijn niet per definitie de 5 spannendste momenten, maar wel 5 passages die de sfeer van de film goed weergeven.
10
VERHAALLIJN EN PERSONAGES Het verhaal In een prachtig natuurgebied maken we kennis met de beverfamilie: Mama Bever, Zus Bever en onze jonge held, Witlokje. In deze schijnbaar vreedzame omgeving is Mama Bever druk in de weer om geschikte bomen te zoeken en door te knagen voor het onderhoud van de beverburcht en de afwerking van de dam. Intussen zwemmen haar kinderen en zwerven ze voorzichtig rond de beverhut. Vooral Witlokje trekt zijn stoute schoenen aan en verkent het gebied rond de burcht. Hij ontmoet er een vreemde grote vogel (de oehoe), een jonge lynx, een jonge beer, een stekelvarken, een wasbeer ... Nieuwsgierig zoekt Witlokje toenadering tot de lynx. Ze kijken elkaar aan en blijken een wederzijdse interesse te hebben in elkaar. Zo sluit Witlokje vriendschap met dit mooie dier, en later ook met de jonge beer. Tot het noodlot toeslaat... Een nieuwsgierige, volwassen beer verwoest tijdens zijn exploratie een deel van de dam. Witlokje wordt meegesleurd door de stroming en wordt gescheiden van zijn familie. Noodgedwongen moet hij alleen de weg terugvinden in dit vreemde bos. Wanhopig en gedesoriënteerd gaat Witlokje alleen op stap door het bos. Hij komt dieren tegen die hij nog nooit gezien heeft. Na zijn positieve ervaringen met Jonge Lynx en Jonge Beer, denkt hij snel nieuwe vrienden te maken. Maar het tegendeel is waar. Hij moet op de vlucht voor wolven die op hem jagen. En ook de slang ziet er niet erg vriendelijk uit. Na een lange zwerftocht komt hij aan op een plek die een vertrouwde indruk op hem maakt: de hut van een bever. De eigenaar, Oude Bever, staat toe dat Witlokje bij hem intrekt. Maar opnieuw duikt er gevaar op. De wolven hebben Witlokje en Oude Bever ontdekt en vallen de hut aan. Gelukkig kan Oude Bever de wolven weglokken en zelf veilig ont-
11
snappen. Zo redt hij Witlokje van een gewisse dood. Maar ook Witlokje maakt zich nuttig als ‘redder in nood’ wanneer Oude Bever gevangen geraakt tussen tussen enkele steile, spekgladde rotsen. Bekomen van hun avonturen reizen Oude Bever en Witlokje samen verder, op zoek naar Witlokje’s familie. Om risico’s te vermijden maken ze hun reis al zwemmend. En terecht... enkel op dieze manier zijn ze de wolven te slim af. Maar nog zijn hun beproevingen niet ten einde. Wanneer ze uiteindelijk de burcht van Witlokje vinden, valt het woongebied ten prooi aan de vlammenzee van een bosbrand. Spontaan schiet onze kleine vriend in actie en redt zijn moeder uit de brand. Mama en Zus Bever maken kennis met Oude Bever en besluiten om een nieuw samengesteld gezin te vormen. Er is plaats genoeg in de burcht. Vreedzaam en gerustgesteld gaat het gezin onder de lakens om te genieten van een welverdiende nachtrust.
De personages WITLOKJES VRIENDEN Witlokje
Onze jonge held is nog maar enkele maanden oud. Zijn naam dankt hij aan een licht gekleurde lok op zijn hoofd. Aanvankelijk is Witlokje naïef en zorgeloos maar hij is ook intelligent en dapper. Doorheen het avontuur wordt hij een moedige, volwassen bever.
Mama Bever
inclusief bouw en onderhoud van de burcht en de dam – en de opvoeding van de kleintjes, rusten op haar schouders. Witlokje’s verdwijning verontrust haar uitermate.
Kleine Zus
De kleine zus van Witlokje is veel minder avontuurlijk en nieuwsgierig aangelegd dan haar broer. Ze blijft altijd dicht in mama’s buurt. Ook zij is erg triest wanneer haar broer en speelkameraad verdwijnt.
Oude Bever
Heel alleen op een eilandje woont een oude bever. De komst van Witlokje gooit zijn rustige leventje grondig overhoop. Een beetje knorrig maar toch genereus raakt hij stilaan bevriend met de kleine held. Hij raakt zo gesteld op Witlokje dat hij hem beschermt en verdedigt tegen elk gevaar. Hij wordt voor de jonge bever als het ware een adoptievader.
Wist je dit? De grootste beverdam werd in Rusland gevonden. Deze was wel 120 meter lang, een meter breed en een meter hoog. In Noord-Amerika heeft men zelfs langere dammen met een lengte van 500 meter aangetroffen (maar wel minder hoog).
Mama Bever is heel bezorgd om haar kinderen, altijd aandachtig en waakzaam. Wanneer vreemde indringers haar kroost durven naderen, reageert ze bijzonder nijdig en vijandig. De hele huishouding –
12
13
Jonge Lynx
De kleine lynx is even avontuurlijk als Witlokje. Zijn nieuwsgierigheid lokt hem naar de dam. Voorlopig speelt hij graag met Witlokje; pas later zal hij ontdekken dat bevers ook een lekker hapje zijn.
Jonge Beer
Net zoals de kleine lynx is hij jong, onhandig en vrolijk. Hij gaat op zoek naar bessen in het bos en speelt dolgraag met zijn vrienden.
WITLOKJES VIJANDEN De wolven
Als jonge bever blijf je best uit de buurt van wolven! Een roedel van vijf gevaarlijke, hongerige wolven jaagt onder leiding van de zwarte wolf genadeloos op Witlokje. Hij is een aanlokkelijke prooi.
Wist je dit? Wolven zijn over het algemeen schuw en mijden contact met mensen. Ze durven alleen mensen aanvallen wanneer ze in het nauw worden gedreven of hondsdol zijn.
Wist je dit? Over een afstand van 50 - 100 meter kan een volwassen beer de snelheid van een paard in galop evenaren. Hiermee kan hij vlot een vluchtende prooi inhalen.
De otter
Ondanks zijn elegante verschijning is de otter een sluwe vijand. Hij is de enige die de geheime toegang onder water naar de beverburcht kent. Mama Bever weet dat ze vooral voor de otter heel waakzaam moet zijn.
Wist je dit? De otter kan minstens 400 meter onder water zwemmen zonder naar adem te happen. Al zwemmend kan hij een snelheid van bijna 15 km per uur halen. Verder ontmoet Witlokje nog enkele veeleer neutrale personages: een wasbeer, een slang, een stekelvarken, een oehoe…
14
15
FOCUS OP… DIERENFILM De speelfilm bestaat al meer dan 100 jaar. De evolutie van de film ging van zwart-wit naar kleur, van de stomme film naar de geluidsfilm, … Maar of het nu met of zonder geluid, in zwart-wit of in kleur was… met uitzondering van de animatiefilm speelden er in de beginjaren bijna uitsluitend menselijke acteurs in mee. ’Dierenacteurs’ bestonden er nauwelijks. Al waren er wel enkele beroemde uitzonderingen, zoals de hond Rin Tin Tin over wie er zelfs in de jaren ’20 al films werden gemaakt. En in BRINGING UP BABY (1938, van Howard Hawks) speelde zelfs een luipaard mee. Hollywood was in die jaren al een goed ontwikkelde, grootschalige filmindustrie. Eén van vele nieuwe beroepen die binnen de industrie ontstonden was: dierentrainer. Daarmee kon je zelfs in de prijzen vallen. De PATSY-award (Picture Animal Top Star of the Year) werd uitgereikt aan het best acterende dier, een soort ‘Oscar voor dieren’. Bekende winnaars van deze award waren o.a. de hond Lassie, de aap Cheetah (TARZAN), de hond Benji, het paard Beauty en nog vele anderen. Het is niet evident om dieren in een film te laten acteren. Daarom wordt de hulp van een dierentrainer ingeroepen. Die werkt ofwel met z’n eigen dieren die hij door en door kent of met dieren waarmee hij ervaring heeft. De dieren worden door lange training geconditioneerd om bepaalde handelingen uit te voeren. Zo krijgt een dier steeds een lekker hapje wanneer hij op commando iets doet. Ook de zogenaamde klikkertraining wordt vaak toegepast en werkt vooral goed bij honden. Telkens de hond de gewenste handeling uitvoert, klikt de trainer met zijn klikker en beloont hij de hond. Na een poosje zal de hond de gewenste handeling uitvoeren enkel al bij het horen van de klik. Niet enkel honden worden getraind. Sommige trainers specialiseren zich zelfs in exotische dieren zoals tijgers, apen, beren, dolfijnen enzovoorts.
16
Voor de makers van WITLOKJE was het samenbrengen van acterende dieren de grootste uitdaging, waarvoor enkele dierentrainers werden ingeschakeld. Wolven, een lynx, een beer, een stinkdier, een otter, een wasbeer, een eland, een uil, ganzen… Dieren van heel verschillende pluimage moesten aan elkaar gewend raken. Zo moest een vrouwelijke lynx maar liefst 12 weken in de nabijheid van een pup doorbrengen alvorens ze voor de opnames echt samengebracht konden worden. Twee volwassen wolven en drie jongere exemplaren werden enkele weken samen geplaatst om mekaar te leren kennen. Enkel op die manier konden ze op het scherm optreden als één roedel. Zoals je ziet vroeg WITLOKJE dus om een enorme voorbereiding.
17
Fictie versus documentaire WITLOKJE lijkt wel een (natuur)documentaire, maar dat is niet helemaal waar. Documentaires proberen een objectief beeld te geven, gezien door de ogen van de documentairemaker. Hij geeft je zijn mening en toont hoe ‘de wereld’ volgens hem in elkaar zit. Maar in WITLOKJE is een verteller aanwezig die ons een fictief verhaal vertelt. De dieren gedragen zich wel (ongeveer) zoals in werkelijkheid, maar hun handelingen vormen samen een afgerond verhalend geheel. Een ander aspect van een documentaire is dat de werkelijkheid wordt ‘gedocumenteerd’. De mensen die er in voorkomen zijn geen acteurs die hun tekst netjes uit het hoofd hebben geleerd (tenzij de acteurs een historisch feit waarheidsgetrouw reconstrueren). Ook in WITLOKJE krijgen we bepaalde elementen heel waarheidsgetrouw te zien: bevers leven in groep, bouwen dammen en leven bij het water in hun beverburcht. Maar andere stukken werden ongetwijfeld in scène gezet. De passage waarin Witlokje Oude Bever redt door een boomstam door te knagen waarlangs hij omhoog kan klimmen of de scène waarin Witlokje zijn moeder vanonder een brandende boomstam redt, zijn pure fictie. Daar werd – met de hulp van dierentrainers – een stukje van het verhaal door de bevers ‘gespeeld’. Daarom noemen we WITLOKJE een gefictionaliseerde documentaire. Een documentaire omdat veel van wat we te zien krijgen realistisch is en fictief omdat de dieren namen krijgen en vermenselijkt worden. Ook Witlokje heeft een aantal typisch menselijke eigenschappen: angst voor het vreemde, liefde voor zijn familie, moed en heldhaftigheid,… .
18
Dergelijke gefictionaliseerde dierendocumentaires zijn de jongste jaren erg populair. Heel bekend was L’OURS waarin de lotgevallen van een jonge beer werden verteld. In LA MARCHE DE L’EMPEREUR (MARCH OF THE PENGUINS) kwam je alles te weten over het leven van pinguïns, LE PEUPLE MIGRATEUR volgde trekvogels ‘op de voet’ en MICROCOSMOS richtte de camera op de wereld der insecten.
Andere bekende en minder bekende films met dieren: BLACK BEAUTY (1946 en 1994) THE ADVENTURES OF RIN TIN TIN (1947) THE LIVING DESERT (1953) LASSIE (1954) (tv-serie) BENJI (1974) TARKA THE OTTER (1979) L’OURS (1988) BEETHOVEN (1992) FREE WILLY (1993) NAPOLEON (1995) BABE (1996) MICROCOSMOS (1996) KNETTER (2005) MARCH OF THE PENGUINS (2005) HET PAARD VAN SINTERKLAAS (2005) SVEN EN ZIJN RAT (2006) TRIGGER (2006) LE RENARD ET L’ENFANT (2007) WAAR IS HET PAARD VAN SINTERKLAAS? (2007) SVEN EN ZIJN RAT & HET UFO-MYSTERIE (2007)
19
Extra… de Canadese bever Het leven van een bever speelt zich volledig af in en rond de vijver of het meer, de enige plaats waar hij zich veilig voelt. De evolutie heeft hem anatomisch voor zulk een omgeving geschapen: een waterdichte vacht, een hydrodynamisch kopje en achterpoten die eruitzien als zwemvliezen maken van hem een uitmuntende zwemmer. Zijn platte staart dient om te sturen in het water. Op het land wordt hij gebruikt als alarmsignaal om soortgenoten te waarschuwen voor dreigend gevaar. Kleine bevers worden in de lente geboren en blijven twee jaar in het ouderlijke nest wonen. Gedurende die tijd leren ze bomen vellen, dammen bouwen en de burcht herstellen. Een bever in de vrije natuur wordt zelden ouder dan 5 jaar. In gevangenschap kunnen ze wel tot 15 jaar oud worden. Belangrijkste doodsoorzaken: mensen, otters en wolven, hoewel er ook regelmatig ongelukken gebeuren bij het vellen van bomen. Om zijn terrein af te bakenen bouwt de bever een dam op de rivier. Daarvoor velt hij boomstammen die hij doorknaagt met zijn enorme snijtanden. Die hebben het bijzondere kenmerk dat ze continu blijven groeien; de bever scherpt ze aan door boven- en ondertanden over elkaar te wrijven. Bevers zijn echte houthakkers. Ze zijn in staat om bomen tot een diameter van 1 meter te vellen, die ze over de grond naar het water sleuren. Daar laten ze als volwaardige stuurlui de stammen de juiste richting uitdrijven. Middelgrote takken worden gebruikt om de burcht te bouwen, waarvan de toegang steeds onder water verborgen blijft. Zo beschermt de bever zich tegen roofdieren op het land. Hij is zo voorzichtig dat hij zelden meer dan 30 meter van z’n woning vandaan gaat. ‘s Winters wanneer de vijver bevroren is, verlaten bevers hun burcht uitsluitend om zich te voeden met bladeren die ze onder water in een stockagehut hebben opgeslagen.
20
Tip! Is er een watertje in de buurt? Wanneer je met de kinderen een boswandeling maakt, kan je misschien met hen een kleine dam bouwen in een beekje.
Opdracht: Dierenidentiteitskaarten maken Tijd: +/- 20 min. In bijlage vind je een dierenidentiteitskaart van de bever met daarop enkele interessante feiten en een lege kaart die nog moet worden ingevuld. Je kan tijdens het hoekenwerk bij W.O. de kinderen aan de hand van deze voorbeeldkaart op het internet informatie laten opzoeken om de andere kaarten in te vullen. Je kan de voorbeeldkaart kopiëren en verschillende dieren uit de film laten opzoeken door de kinderen.
21
ANDERE FILMASPECTEN
Tijdens de scène waarij Witlokje door wolven wordt achtervolgd, wordt de camera meestal laag opgesteld wanneer de wolven in beeld komen. Zo maken de dieren een extra dreigende en gevaarlijke indruk. Op de foto zie je dat de wolf, van onderuit gefilmd, imposanter oogt dan hij werkelijk is.
Cameragebruik Zonder camera, geen film. Hoe en waar de camera al filmend opgesteld staat, bepaalt vaak hoe we een bepaald beeld of shot ervaren. Zo kan de camera laag of hoog opgesteld staan (respectievelijk kikkerperspectief of vogelperspectief) en in- of uitzoomen (van close-up tot long distant shot). Die opstelling beïnvloedt onze emoties bij het kijken.
Enkele voorbeelden: In het begin van de film vliegen we als toeschouwer mee over een bosrijk Canadees gebied. De camera werd hierbij bevestigd aan een helikopter, die over het bos vliegt. Door deze beelden aan het begin van de film te tonen, maakt de regisseur ons duidelijk dat we letterlijk de leefwereld van onze beverfamilie binnenvliegen. Na Witlokje’s avonturen verlaten we die wereld pas op het einde van de film, wanneer we samen met de camera het bos weer uitvliegen.
22
Het werkt ook andersom. Wanneer Witlokje alleen op pad is en nieuwe (soms gevaarlijke) dieren ontmoet, wordt de bever vooral vanuit vogelperspectief gefilmd. Daardoor lijkt hij extra klein, nietig en hulpeloos, wat zijn kwetsbaarheid op dat moment accentueert.
23
TIP: Je kan kinderen dit zelf laten ervaren door foto’s van hen te nemen. Neem één foto van onderuit en één foto van bovenuit. Je zal zien dat de persoon in het eerste geval veel groter en dreigender overkomt. Je kan dit eventueel ook tonen door door een videocamera op een tvtoestel aan te sluiten. Hou de camera afwisselend boven de hoofden van de kinderen en op de grond.
Opdracht: Zelf een korte dierenfilm maken Tijd: 50 - 100 min. (afhankelijk van de lengte van de film) Benodigdheden: t videocamera t stevig statief voor de camera t plastic dieren of kleine knuffeldieren
Hoe het werkt: Soms kijken we echt door de ogen van Witlokje, een dier dat zich – vergeleken met ons – vlak boven het aardoppervlak beweegt. In zo’n geval wordt de camera op een trolley geplaatst. Dat is een karretje dat op rails wordt voorgeduwd. Daarvoor worden speciaal enkele meters spoorrails op de grond gelegd. Zo lijkt het alsof we kijken door de ogen van Witlokje.
Je kan met kinderen een stop-motionfilm maken, een techniek die vaak gebruikt wordt bij animatiefilms. Gedurende een heel korte tijd (minder dan een seconde) film je een voorwerp, dat je daarna een tweetal centimeter verplaatst (wanneer de camera niet filmt). Opnieuw film je heel kort. Telkens de camera stopt met filmen, verplaats je het voorwerp weer een beetje. Dit herhaal je een groot aantal keren. Wanneer je de film afspeelt, lijkt het of het voorwerp zich op eigen kracht beweegt.
Zelf aan de slag:
We zien Witlokje
24
We zien wat Witlokje ziet
Laat de kinderen enkele dieren uitkiezen; 3 à 5 beesten is meer dan voldoende. Denk samen met de groep na over een mogelijk scenario en schrijf het in grote lijnen op een groot blad of een bord. Spreek duidelijk met de kinderen af dat ze pas een dier mogen verplaatsen wanneer de camera niet loopt. Duid iemand aan om daarop toe te zien. Het dier mag ook niet te veel verplaatst worden; zoniet oogt de bewegingen in het eindresultaat heel abrupt i.p.v. vloeiend. Duid regelmatig een nieuw kind aan dat de knop van de videocamera mag indrukken of de dieren verplaatsen. Met een goede beurtrol kan het filmen vlot en snel verlopen. Het filmen moet heel kort verlopen; de opnameknop heel kort in- en uitduwen: een keer duwen om te filmen en binnen de seconde opnieuw duwen om te stoppen met filmen. Ook dit is erg belangrijk voor het slagen van de film. Geen zorgen als het niet van de eerste maal vlot lukt. De kinderen vinden het meestal een leuke klus en zijn heel benieuwd naar het eindresultaat. Sluit hiervoor de camera aan op een televisietoestel en speel het filmpje af.
25
Overige opdrachten: Quiz Tijd: +/- 20 min. De kinderen krijgen 10 algemene stellingen over ‘bevers’ die ze met de informatie uit de film kunnen oplossen. In bijlage vind je een correctiesleutel met verantwoording.
Vragen: t t t t t t t t
Bevers wonen in de buurt van beken en rivieren: Waar / Niet Waar Bevers zijn in staat om indrukwekkende dammen te bouwen: Waar / Niet Waar Bevers leven in families: Waar / Niet Waar Sommige bevers leven helemaal alleen: Waar / Niet Waar Het is uitzonderlijk dat bevers buiten hun hut slapen: Waar / Niet Waar Bevers voeden zich alleen met planten: Waar / Niet Waar Bevers zijn heel actieve dieren die vooral ‘s nacht werken: Waar / Niet Waar Het voedsel van de otter bestaat vooral uit jonge bevers: Waar / Niet Waar
Kwartet In bijlage vind je een kwartet dat kinderen eventueel als beloning na een opdracht mogen spelen. Het kwartet kan maximum met vijf spelers worden gespeeld, maar je kan het uiteraard meermaals afdrukken. De kaarten kan je best lamineren.
doel De spelers proberen door het handig vragen naar kaarten zoveel mogelijk kwartetten (vier bij elkaar horende kaarten) te verzamelen.
begin De kaarten worden geschud en gelijkmatig onder de spelers verdeeld. De spelers nemen de kaarten in de hand, zodat alleen zij zelf hun kaarten kunnen zien. Elke kaart maakt deel uit van een kwartet. Elk kwartet bestaat uit vier bij elkaar horende kaarten.
verloop In zijn beurt vraagt de actieve speler aan een medespeler naar keuze een kaart van een kwartet. De actieve speler moet tenminste één kaart van dat kwartet in de hand hebben. Hij noemt het onderwerp van het betreffende kwartet en vraagt naar een kaart die hij zelf niet heeft. Bijvoorbeeld: ‘Mag ik van jou van het kwartet ‘zoogdieren’ de kaart ‘bever’? Als de medespeler de gevraagde kaart in de hand heeft, moet hij deze aan de actieve speler geven. De actieve speler is nu nogmaals aan de beurt. Hij mag nu ook aan een andere speler een kaart vragen. Als de medespeler de gevraagde kaart niet in de hand heeft, is de beurt van de actieve speler voorbij. De beurt gaat nu naar de speler waar de kaart aan gevraagd werd. Zodra een speler vier kaarten uit één serie (= kwartet) heeft verzameld, legt hij deze open voor zich neer. Als een speler geen kaarten meer in de hand heeft, ligt hij uit het spel.
einde Het spel eindigt als geen enkele speler nog kaarten in de hand heeft. De speler met de meeste kwartetten is de winnaar van het spel.
26
27
Bibliografie Websites over bevers: t t
http://nl.wikipedia.org/wiki/Bevers http://www.wwf.be/nl/juniors/doc/fiches/bever.htm
Franstalige websites Witlokje: t t t
http://www.cndp.fr/actualites/question/meche_blanche/accueil.htm http://www.grignoux.be/dossiers/266 http://www.tfmdistribution.com/mecheblanche
Overige websites: t
t
http://www.americanhumane.org http://www.imdb.com http://www.biography.com/animalographies/movieanimals.jsp http://en.wikipedia.org/wiki/Documentary_film
Fiche voor de leerlingen: Op de volgende pagina vind je een fiche voor de leerlingen. Daarop staan een aantal trefwoorden, citaten en vragen die met de film te maken hebben. Je kan deze fiche gebruiken als leidraad tijdens de bespreking van de film.
NIEUW! Een online lesfiche voor de leerlingen met You Tube- fragmenten, extra beeldmateriaal en weetjes over de film vind je terug op de website www.lesseninhetdonker.be, www.jekino.be of www.opendoek.be
28
29
FICHE VOOR DE LEERLINGEN De guitige kleine bever Witlokje leidt samen met zijn moeder en zusje een zorgeloos leven in de Canadese wouden. Onbekommerd speelt hij met zijn vrienden de lynx en de jonge beer, veilig beschermd door de dam die mama bever voor haar kroost heeft gebouwd. Tot op een dag het noodlot toeslaat... de dam stort in en Witlokje wordt door de sterke stroming eindeloos ver meegesleurd. Alleen en onervaren ontdekt hij dat het bos voor hem ook een heleboel vijanden telt. Wolven vallen hem aan, een onweer breekt los. Hongerig en uitgeput blijft hij zoeken naar zijn familie. Dan ontmoet hij een oude bever. Misschien kan die hem helpen om de gevaren te overwinnen en zijn familie terug te vinden. Wolven, een lynx, een beer, een stinkdier, een otter, een wasbeer, een eland, een uil, ganzen…In WITLOKJE ontmoet je een heleboel dieren. Welk dier uit de film vind jij het leukst? Waarom? Welk dier uit de film zou jij het liefste zijn? Waarom heb je net dit dier gekozen?
Bekijk ook extra’s op www.jekino.be/witlokje
In Québec is er een plek waar de rivier zo breed is als een stroom, het meer zo uitgestrekt als een zee en overal zie je er de prachtigste panorama’s. Dit gebied, vrijwel onbewoond door mensen, is het koninkrijk van esdoorns, populieren en berken. Kariboes, wolven, beren en roofvogels voelen er zich thuis. In het schitterende Saguenay Natuurpark heeft de natuur een machtige fjord geboetseerd in het landschap. Hier werd WITLOKJE opgenomen. Een kleine beer wordt in het bos naast zijn dode moeder gevonden en komt in een berenopvangtehuis terecht. Maar hij huilt en jammert de hele dag. Tot George de Beer wordt gevraagd om mee te doen in een film. WITLOKJE maakt van hem een ster. Het hele verhaal van George kan je vinden in de lesmap.
Om zijn dammen te bouwen op de rivier velt de bever bomen waarvan hij de stam doorknaagt met zijn enorme snijtanden. Bevers zijn echte houthakkers. Ze zijn in staat om bomen tot een diameter van 1 meter te vellen, die ze over de grond naar het water sleuren. Daar laten ze als volwaardige stuurlui de stammen de juiste richting uitdrijven.
Vind je Witlokje moedig of vind je hem eerder een bangerik? Waarom? Heb jij al ooit een echte bever gezien? Waar? In Wallonië was de bever lang geleden verdwenen… maar nu is hij terug! In de rivieren in de Ardennen vind je eindelijk weer de dammen en burchten van deze schuwe bouwmeesters. In Beverland kan je heel wat dingen doen, kijk maar eens op: http://www.paysdescastors.be
30
Wij horen graag je reactie bij deze film. Laat die achter op: www.lesseninhetdonker.be (selecteer de film op de homepage). Ga je de film bekijken tijdens Filmfestival Open Doek, dan kan je je mening kwijt op het kaartje dat je krijgt na de voorstelling.
31
BIJLAGE: Dierenfiche van:
Dierenfiche van:
Dierenidentiteitskaart
Dierenidentiteitskaart
De Bever Naam ...............................................
Naam ...............................................
Castor Fiber Latijnse naam ....................................
Latijnse naam ....................................
Castoridea (Beverachtigen) Familie .............................................
Familie .............................................
83 — 110 cm Lengte ..............................................
Lengte ..............................................
17 — 30 kg Gewicht ............................................
Gewicht ............................................
De Bever
Boombast, wortels, twijgen, bladeren, Voedsel .............................................
waterplanten, …
Voedsel .............................................
Beboste rivier- of meeroevers Leefgebeid ........................................
Leefgebeid ........................................
Ongeveer 105 dagen Draagtijd ..........................................
Draagtijd ..........................................
1 - 5, gemiddeld 3 Aantal jongen ....................................
Aantal jongen ....................................
In familiegroep Samenleveing ................................... (vb. alleen, kudde, …)
Samenleveing ................................... (vb. alleen, kudde, …)
Wolven, otters, volwassen beren en Vijanden ...........................................
lynxen, …
Vijanden ...........................................
n.v.t. Loopsnelheid .....................................
Loopsnelheid .....................................
Donkere vacht, staart, zwempoten Lichaamsbouw ..................................
Lichaamsbouw ..................................
(zie lengte) Kop — Romp .....................................
Kop — Romp .....................................
FOTO VAN HET DIER
Dierenfiche van: Dierenidentiteitskaart
FOTO VAN HET DIER
Dierenfiche van: Dierenidentiteitskaart
Naam ...............................................
Naam ...............................................
Latijnse naam ....................................
Latijnse naam ....................................
Familie .............................................
Familie .............................................
Lengte ..............................................
Lengte ..............................................
Gewicht ............................................
Gewicht ............................................
Voedsel .............................................
Voedsel .............................................
Leefgebeid ........................................
Leefgebeid ........................................
Draagtijd ..........................................
Draagtijd ..........................................
Aantal jongen ....................................
Aantal jongen ....................................
Samenleveing ................................... (vb. alleen, kudde, …)
Samenleveing ................................... (vb. alleen, kudde, …)
Vijanden ...........................................
Vijanden ...........................................
Loopsnelheid .....................................
Loopsnelheid .....................................
Lichaamsbouw ..................................
Lichaamsbouw ..................................
Kop — Romp .....................................
Kop — Romp .....................................
FOTO VAN HET DIER
Quiz: Antwoorden en verantwoordingen: De bevers wonen in de buurt van beken en rivieren: WAAR De bever is een amfibisch dier, wat wil zeggen dat hij zowel op het land als in het water leeft. Qua lichaamsbouw is hij hieraan goed aangepast; hij bezit een dikke, waterdichte vacht, poten met palmen en zwemvliezen (om te lopen én te zwemmen) en vooral een brede, platte staart die als roer dient. De bever leeft in een burcht, vaak met twee kamers, die gebouwd is in de buurt van de oever. Daar knaagt hij met zijn scherpe tanden de boomstammen door, zodat ze in het water vallen. Met dat hout bouwt hij een dam om het waterpeil constant te houden, zodat hij daar met hetzelfde materiaal zijn hut kan maken. De ingang maakt hij onder water. Die verborgen ingang leidt tot net boven het waterpeil in de hut, waar hij een leefruimte heeft. Als er gevaar dreigt, laten bevers vaak hun hut achter. Net zoals Oude Bever na de aanval van de wolven.
De bevers leven in families: WAAR Een beverfamilie bestaat over het algemeen uit twee kinderen: een mannetje en een wijfje, zoals ook in WITLOKJE het geval is. Soms zijn er zelfs drie tot vier kinderen. Ze leven met hun ouders tot ongeveer hun tweede of derde levensjaar. Daarna bouwen ze een nieuwe hut waar ze gaan samenwonen en zelf kinderen krijgen. Bevers zijn trouwens monogaam, dit wil zeggen dat ze altijd bij hun partner blijven. Als die partner sterft, dan nemen ze wel een nieuwe partner als ze een tegenkomen.
De bevers zijn in staat om indrukwekkende dammen te bouwen: WAAR De bever bouwt dammen door stukken hout door elkaar te steken en te dichten met stenen en modder. Vaak zijn zulke dammen indrukwekkend groot, soms wel tientallen meters lang en een meter hoog. De dam dient om de stroming van het water tegen te houden, zodat er een kalme watervlakte ontstaat waar de bever zijn hut kan bouwen. Zo kan hij ook makkelijk in en uit het water aan de rustige oever. Soms wordt de hut middenin het water gebouwd (zoals in de film het geval is) met een verborgen ingang onder water. Zo is de hut ook bestendig tegen de vorst tijdens de winter.
Bepaalde bevers leven helemaal alleen, zoals Oude Bever: WAAR Zelfs als bevers in familieverband leven, zijn er altijd geïsoleerde eenzaten. Meer dan twee eeuwen geleden trok de Brit George Cartwright zich terug uit het leger om als visser te gaan leven. Hij trok zich terug in de bossen van Canada, waar heel veel bevers woonden. In een dagboek schreef hij dat jagers verschillende eenzame bevers zagen en hen ‘kluizenaars’ noemden. Deze bevers werden beschouwd als luie dieren, verjaagd door hun familie omdat ze niet wilden werken. George denkt daar anders over. Hij denkt dat het weduwnaars / weduwen zijn die wachten tot ze een nieuwe partner tegenkomen. Net zoals Mama Bever en Oude Bever elkaar ook ontmoeten en gaan samenwonen.
Het is uitzonderlijk dat bevers buiten hun hut slapen: NIET WAAR
De bevers zijn zeer actieve dieren, die vooral ‘s nacht werken: WAAR
Bevers leven in hutten die ze zelf bouwen in de buurt van water. Witlokje ’s nachts alleen in een bos… dat lijkt erg ongepast. Toch hebben bevers de gewoonte om ’s zomers aan land een nest van takken te bouwen in de struiken. In de winter komen ze terug samen om in het water een hut en een dam te bouwen. Soms wordt de hut ook op een eiland gebouwd. Net zoals bij Oude Bever. De ingang van zijn hut zit niet onder water verscholen.
Bevers zijn heel actieve dieren. Zoals je in de film ziet, werken ze vooral tijdens de nacht, bij dageraad en bij schemering. Hun hoofdbezigheid is het doorknagen van bomen die ze gebruiken als voeding én bouwmateriaal. De bever knaagt rond de stam tot de boom uiteindelijk omvalt. Dan knaagt hij er de takken af en bijt de boom in stukken die makkelijk vervoerd kunnen worden. Stuk per stuk sleept hij ze met zijn tanden over de grond of draagt ze op zijn schouders. De bever heeft een voorkeur voor wilgen, ratel- en andere populieren.
De bevers voeden zich alleen met planten: WAAR Bevers zijn vegetariërs of planteneters. Afhankelijk van het seizoen verandert hun dieet. In herfst en winter eten ze boomschors en twijgjes. In lente en zomer eten ze bladeren, knoppen van planten, allerlei vruchten en waterplanten. Dit zijn de beste seizoenen om lekker eten te verzamelen. Voor de winter leggen ze een voorraadje aan. Daarvoor vellen ze bomen en verzamelen takjes, schors en blaadjes in hun hut om in de winter op te eten.
Het voedsel van de otter bestaat vooral uit jonge bevers: NIET WAAR In de film zie je hoe Zus Bever door een otter wordt aangevallen. Dat is een schrikwekkend dier dat niet makkelijk zijn prooi opgeeft. Het menu van de otter is heel gevarieerd, afhankelijk van waar hij woont: vissen, amfibieën, reptielen, insecten, vogels en kleine zoogdieren. Jonge knaagdieren – zoals bevers – lust hij ook, maar ze maken slecht 3 % van zijn voeding uit. Volwassen bevers laat de otter links liggen.
!
!
!
!
Kwartet:
!
!
!
!
!
!
!
!
