Wijzer in de Liefde LES 4

Wijzer in de Liefde Draaiboek voor het geven van seksuele voorlichting aan en seksuele vorming van jeugdige asielzoekers en nieuwkomers

LES 4 - Geboorteregeling-

Lesopzet

Inleiding In deze les wordt ingegaan op conceptie en anticonceptie: hoe vindt een bevruchting plaats en hoe kun je voorkomen dat je zwanger wordt? Op zwangerschap en bevalling wordt in deze les niet ingegaan. Mochten daar vragen over bestaan dan verwijzen wij naar de bijlagen (p. 37). Daarin zijn methoden en materialen opgenomen die voor het thema zwangerschap en bevalling gebruikt kunnen worden. Afhankelijk van de groepssamenstelling en de mogelijkheden van de trainers kan de groep opgesplitst worden in een jongens- en meisjesgroep of kan deze les gezamenlijk worden gegeven. Wanneer er gekozen wordt voor gescheiden groepen en de lessen worden simultaan gegeven is het mogelijk om delen van de les gezamenlijk te beginnen en/of te eindigen. De les bevat meer werkvormen dan passen in een standaard les van 100 minuten. Maak eventueel een keuze aansluitend op de vragen die leven in de groep. Regel zo nodig extra tijd om de stof te behandelen.

Draaiboek ‘Wijzer in de Liefde’ GGD Nederland, 2007

2

Les 4. Geboorteregeling Minimale doelen • • • • • • • • • •

De deelnemer kan benoemen hoe een meisje/vrouw zwanger wordt De deelnemer kan minimaal twee vormen van betrouwbare anticonceptie benoemen De deelnemer kan van minimaal twee soorten betrouwbare anticonceptie benoemen hoe deze gebruikt worden De deelnemer weet van minimaal twee soorten anticonceptie waar deze te verkrijgen zijn De deelnemer weet welke anticonceptiemethoden onveilig zijn De deelnemer kan van minimaal één methode uitleggen waarom deze onbetrouwbaar is De deelnemer kan minimaal één methode benoemen om na onveilige seks zwangerschap te voorkomen De deelnemer weet waar hij terecht kan met vragen over anticonceptie De deelnemer denkt na over zijn eigen rol in het voorkomen van zwangerschap De deelnemer leert omgaan met schaamtegevoelens bij het kopen van condooms

Extra doelen • • • • •

De deelnemer kent verschillende opvattingen over het krijgen van kinderen en het omgaan met anticonceptie De deelnemer heeft nagedacht over zijn wensen met betrekking tot het krijgen van kinderen De deelnemer kan minimaal één methode benoemen om een ongewenste zwangerschap af te breken De deelnemer kent verschillende opvattingen over overtijdbehandeling en abortus De deelnemer heeft ervaren hoe het is om condooms te kopen

Minuten 5-10

Programma 1. Terugblik op de vorige les

Pagina p. 6

2. Korte toelichting op deze les

p. 7

5

3. Groepsgesprek “Zou je kinderen willen?”

p. 8

10

4. Hoe vindt bevruchting plaats?

p. 9

10

5. Veilige anticonceptie

p.10

30-40

6. Onveilige anticonceptie

p.12

15

7. Hij of zij?

p.14

20


3

8. Ongewenst zwanger? Wat dan?

p. 16

15

9. Sociale kaart: Vragen staat vrij!

p. 17

10

10. Condooms kopen (inclusief huiswerkopdracht)

p. 18

15

11. Evaluatie: quiz

p. 19

10

Totaal

130

Benodigde materialen voor les 4 Basismaterialen: • brievenbus • flap-over of bord • stiften • flap-over met regels uit les 1 • flap-over met tekeningen en vragen uit les 1 • tv en videorecorder • tape • eventueel materialen voor opdracht uit les 3 of voor het bespreken van de menstruatiecyclus Te bestellen of lenen bij MOA/GGD: • voorlichtingsplaten “Geboorteregeling”, NIGZ • handleiding bij de voorlichtingsplaten • video “Liefdespaleis”, TELEAC • anticonceptiekoffer of demonstratiepakket voorbehoedsmiddelen, Rutgers Nisso Groep • kunstpenis, Durex • condooms • fiches Zelf maken: • kopieën van sociale kaart ‘Vragen staat vrij!’ • kopieën van tekening over bevruchting • kopieën werkblad: ‘hij of zij?’ • kaartjes met ‘Goed’ en ‘Niet Goed’ Optioneel: • diverse folders en factsheets over anticonceptie ► voor bestelwijze, zie bijlagen, p. 48 • eventueel geld voor huiswerkopdracht


4

LES 4 - Geboorteregeling -

Werkvormen


5

Terugblik op les 3 werkvorm

Doel

Vragen uit de brievenbus worden behandeld De deelnemer kan benoemen wat in de vorige les besproken is

Groep

Gemengde groepen of jongens/meisjes apart

Werkwijze Laat de deelnemers kort vertellen wat er in de vorige bijeenkomst besproken is. Op die manier zitten ze weer helemaal in het onderwerp en hebben nieuwe deelnemers de kans om aan te sluiten bij wat er vandaag besproken gaat worden. Je kunt er ook voor kiezen om de stof te herhalen door ze een opdracht te laten doen uit les 3. Eventueel kun je de menstruatiecyclus herhalen. Dit is vaak ingewikkelde materie en belangrijk om goed te begrijpen bij het bespreken van anticonceptie. Bespreek de vragen uit de brievenbus. Tijdsduur

5-10 minuten

Materialen brievenbus eventueel materialen voor een opdracht uit les 3 of voor het bespreken van de menstruatiecyclus


6

Inhoud van les 4 werkvorm

Doel

De deelnemers weten wat er in deze les besproken wordt

Groep


Werkwijze

Geef aan dat het onderwerp voor vandaag ‘geboorteregeling’ is. Leg dit woord uit en noem andere benamingen daarvoor (conceptie/anticonceptie, family planning.) Laat de groep hardop meedenken. Welke benamingen kennen ze voor geboorteregeling uit hun eigen taal? Vertel erbij dat het leuk en interessant kan zijn hierover te praten, maar dat het soms ook moeilijk kan zijn. Hang de flap-over met afspraken uit les 1 op en neem ze indien nodig nogmaals met de groep door. Schrijf op het bord of de flap-over welke onderwerpen besproken worden: • hoe wordt een meisje zwanger? • welke anticonceptiemiddelen zijn er en hoe gebruik je ze? • welke anticonceptiemethoden zijn niet veilig? • wie is er verantwoordelijk voor het gebruik van anticonceptie? • waar kun je met vragen terecht?

Tijdsduur

5 minuten

Materialen

flap-over of bord flap-over uit les 1 stiften


7

Zou je kinderen willen? werkvorm

Doel

De deelnemer heeft nagedacht over zijn wensen met betrekking tot het krijgen van kinderen De deelnemer kent verschillende opvattingen over het krijgen van kinderen en het omgaan met anticonceptie

Groep


Werkwijze

Om het thema geboorteregeling in te leiden kun je aan de hand van onderstaande vragen een gesprek met de groep voeren. Je betrekt de deelnemers bij een onderwerp wat de meesten erg aanspreekt. Door erover te praten worden deelnemers bewust hoe ze hun eventuele kinderwens vorm willen geven. Daarnaast geeft het inzicht in wat ze weten en denken over anticonceptie. Wanneer er iemand in de groep zit die al een kind heeft, betrek deze deelnemer dan bij dit gesprek door hem/haar te laten vertellen over eigen ervaringen

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13.

Waarom willen de meeste mensen graag kinderen hebben? Moet je iets bereikt hebben voordat je een kind krijgt? Zou je zelf ooit kinderen willen hebben? Hoeveel kinderen zou je dan graag willen hebben? Wat vind je een goede leeftijd voor een meisje/jongen om moeder/vader te worden? Hoe oud was je moeder toen ze haar 1e kind kreeg? Hoe oud wil je zelf zijn als je je 1e kind krijgt? Wat zijn de voor- en nadelen van jong kinderen krijgen? Wat zijn de voor- en nadelen van oud kinderen krijgen? Hoe kun je ervoor zorgen dat je (even) geen kind krijgt? Welke vormen van anticonceptie ken je al? Wie is er verantwoordelijk voor het gebruik van anticonceptie, mannen of vrouwen, of beiden? .....................

Tijdsduur

10 minuten

Materialen

Geen


8

Bevruchting werkvorm

Doel

De deelnemer kan benoemen hoe een meisje/vrouw zwanger wordt

Groep


Werkwijze

► zie voor achtergrondinformatie p. 22 Zet plaat 7 van de voorlichtingsplaten “Geboorteregeling” neer. Je kunt een kopie van deze plaat aan de deelnemers geven. Zie bijlage 1 (p. 37). Maak ook voor elke deelnemer een kopie van de tekening over bevruchting. Zie bijlage 2 (p. 38). Herhaal in het kort de menstruatiecyclus. Laat de deelnemers meedenken. Vraag hen bijvoorbeeld of ze weten wanneer een vrouw vruchtbaar is. Aandachtpunten: • Een eicel in de eileider leeft maar 24 uur • De meeste vrouwen weten niet precies wanneer de eisprong plaatsvindt en wanneer ze dus vruchtbaar zijn Laat aan de hand van de tekening zien wat er gebeurt tijdens de bevruchting. Soms wordt het verhaal beter begrepen wanneer je zelf een tekening op het bord maakt. Aandachtspunten: • Zaadcellen kunnen 3-5 dagen in leven blijven in de baarmoeder • Een vrouw kan dus ook zwanger worden van een zaadcel die een paar dagen voor de eisprong naar binnen is gebracht Toon van de video ‘Het Liefdespaleis’ het animatiestukje over bevruchting. Laat vragen aan bod komen, inclusief de vragen die in les 1 geïnventariseerd zijn (werkvorm ‘Vragen inventariseren’.)

Tijdsduur

10 minuten

Materialen

voorlichtingsplaten “Geboorteregeling”, NIGZ kopieën van de tekening over bevruchting video “Het Liefdespaleis”, TELEAC tv en videorecorder flap-over of bord flap-over met tekeningen en vragen uit les 1


9

Veilige anticonceptie werkvorm

Doel

De deelnemer kan minimaal twee vormen van betrouwbare anticonceptie benoemen De deelnemer kan van minimaal twee soorten betrouwbare anticonceptie benoemen hoe deze gebruikt worden De deelnemer weet van minimaal twee soorten anticonceptie waar deze te verkrijgen zijn

Groep


Werkwijze

► zie voor achtergrondinformatie p. 24 Zet plaat 8 van de Voorlichtingsplaten “Geboorteregeling” neer. Je kunt iedere deelnemer een kopie van deze plaat geven. Zie bijlage 3 (p.39). Vraag aan de deelnemers wat zij op de plaat zien, welke manieren zij kennen om niet zwanger te worden en wat zij daarvan vinden. Noem kort de verschillende middelen en methoden die te zien zijn op plaat 9. Laat voorbeelden van anticonceptie zien en laat ze rond gaan. Maak onderscheid tussen hormoonhoudende middelen, barrièremiddelen, spiraaltjes en sterilisatie. Ga uitgebreider in op de twee meest gebruikte middelen; de pil en het condoom. Bespreek ook de alternatieven voor de pil waar je niet dagelijks aan hoeft te denken: de pleisterpil, nuvaring, prikpil. Het vergeten in te nemen van de pil is namelijk het meest voorkomend probleem bij pilgebruik en een veelvoorkomende oorzaak van ongewenste zwangerschappen. Laat de vragen over anticonceptie uit les 1 (vragen inventariseren) aan bod komen. Er kan een discussie ontstaan over wat acceptabel en normaal is in verschillende culturen. Geef aanvullende informatie waar nodig. Hiermee wordt voorkomen dat er veroordeling plaatsvindt van bepaalde middelen. Deze veroordeling vindt vaak plaats op grond van ongegronde angst en/of onbekendheid met het middel. Van belang is dat de deelnemers weten dat de keuze voor een vorm van anticonceptie persoonlijk is. De Pil Zet plaat 10 neer van de voorlichtingsplaten. Laat de pilstrip zien uit het demonstratiepakket en laat hem rondgaan. Vraag de jongeren wat ze weten van de pil: • hoe werkt de pil? • hoe moet je het gebruiken? • waar kun je de pil krijgen? • wat zijn de voor- en nadelen van de pil? • welke alternatieven zijn er voor de pil als dagelijks innemen niet lukt? Het Condoom Zet plaat 11 van de voorlichtingsplaten neer en laat een uitgerold condoom zien. Vraag aan de jongeren wat zij weten van condoom: • wat is een condoom?


10

• • •

hoe wordt een condoom gebruikt? waar kun je condooms kopen? wat zijn de voor- en nadelen van condoom?

Het promoten van condoomgebruik is ook belangrijk ter voorkoming van soa en hiv. Condooms zijn meestal wel bekend maar regelmatig komt het voor dat men er geen ervaring mee heeft. Dit kan de houding ten opzichte van condoomgebruik negatief beïnvloeden. Besteed daarom ruim aandacht aan de voordelen ervan. De voor- en nadelen van condoomgebruik worden ook besproken in les 5. Het is belangrijk dat het condoom goed gebruikt wordt. Geef een demonstratie, gebruik hiervoor de kunstpenis. Voor de juiste instructie, zie p. 33. Wijs bij elke stap het bijbehorende plaatje aan op voorlichtingsplaat 11. Bespreek eventueel het vrouwencondoom. Deze staat afgebeeld op voorlichtingsplaat 12. Voordat iemand in het echt een condoom gaat gebruiken, is het goed om eerst te oefenen. Dit kan tijdens de les met behulp van een kunstpenis. Het is leerzaam om kritisch naar elkaar te kijken en elkaar aanwijzingen te geven. Voor een uitgebreide en een speelse werkvorm, zie les 5. Tijdsduur

30-40 minuten

Materialen

voorlichtingsplaten “Geboorteregeling”, NIGZ handleiding bij voorlichtingsplaten “Geboorteregeling”, NIGZ anticonceptiekoffer of demonstratiepakket voorbehoedsmiddelen, RutgersNissoGroep folders pilgebruik in diverse talen, Rutgers Nisso Groep fact sheets anticonceptie, NIGZ condooms kunstpenis, Durex


11

Onveilige anticonceptie werkvorm

Doel

De deelnemer weet welke anticonceptiemethoden onveilig zijn De deelnemer kan van minimaal één methode uitleggen waarom deze onbetrouwbaar is

Groep


Werkwijze

► zie voor achtergrondinformatie p. 33 Er wordt door veel mensen gebruik gemaakt van onveilige anticonceptiemethoden. Soms zijn er geen goede middelen beschikbaar, soms is het gewoon niet bekend dat de methode onveilig is. Het is belangrijk om aan dit onderwerp aandacht te besteden omdat hierdoor veel ongewenste zwangerschappen ontstaan. Laat plaat 13 van de voorlichtingsplaten “Geboorteregeling” zien. Je kunt een kopie van deze plaat aan de deelnemers geven. Zie bijlage 4 (p.40) Vraag de jongeren of zij begrijpen wat met deze plaat bedoeld wordt. Geef zo nodig aanvullingen. Benadruk steeds waarom een methode niet veilig is. De belangrijkste onveilige methoden zijn: • Coïtus interruptus of terugtrekken voor de zaadlozing o Je weet nooit helemaal zeker of het terugtrekken op tijd is gebeurd o In het voorvocht zitten ook zaadjes • Borstvoeding o Het werkt niet bij alle vrouwen o De kans op zwangerschap is klein bij volledige borstvoeding gedurende de eerste 6 maanden, maar niet uitgesloten • Periodieke onthouding of niet vrijen tijdens vruchtbare dagen o Er is een groot risico bij niet regelmatige cyclus o Vruchtbare dagen zijn niet te voorspellen, regelmaat is makkelijk verstoord • Half-methode (penis maar klein stukje in de vagina.) Deze methode wordt met name gebruikt door islamitische meisjes die het maagdenvlies in tact willen houden en toch seksueel contact willen hebben. o Zaadcellen kunnen ook via de vagina zelf naar de baarmoeder zwemmen en zo toch zwangerschap veroorzaken. o In het voorvocht kunnen ook zaadcellen zitten, die in vagina en baarmoeder terecht komen. • Billingsmethode (temperaturen en cervixslijmmethode). o Deze methode vraagt om discipline en uitgebreide kennis van het lichaam. o Er kunnen snel inschattingsfouten gemaakt worden. o Wanneer een vrouw de methode goed beheerst en een partner heeft die onthouding tijdens vruchtbare dagen accepteert, kan de betrouwbaarheid toenemen. Verder is onjuist gebruik van betrouwbare anticonceptiemethoden ook onveilig, zoals o Pil vergeten in te nemen of verloren door braken of diarree o Condoom onjuist afgerold, waardoor hij scheurt


12

Tijdsduur

15 minuten

Materialen

voorlichtingsplaten “Geboorteregeling”, NIGZ handleiding bij voorlichtingsplaten “Geboorteregeling”, NIGZ

Bron: NIGZ, Handleiding bij Voorlichtingsplaten Geboorteregeling, maart 2002


13

Hij of zij? werkvorm

Doel

De deelnemer denkt na over zijn eigen rol in het voorkomen van zwangerschap

Groep


Methode

Bespreek de vragen plenair in de groep (met name wanneer de deelnemers onvoldoende Nederlands kunnen lezen) of deel de groep op in groepjes van 3 - 4 deelnemers. Geef in dat geval elk groepje een kopie van het werkblad met vragen. Elk groepje bespreekt 5-10 minuten met elkaar enkele van de volgende vragen: 1. Hoe wordt er in het land waar jij vandaan komt gedacht over anticonceptie? is dit een taak van vrouwen of van mannen? 2. Moet een meisje weten hoe je een condoom gebruikt? Zo ja, waarom? Zo nee, waarom niet? 3. Moet een jongen weten wanneer een meisje vruchtbaar is? Zo ja, waarom? Zo nee, waarom niet? 4. Vrouwen krijgen kinderen. Moeten zij zelf ervoor zorgen dat ze niet zwanger worden of is dit ook de taak van de man? 5. Als een meisje ongepland zwanger wordt is het dan haar eigen schuld? Wat vind jij? Wat vind je dat een jongen moet doen als zijn vriendin ongepland zwanger wordt? 6. Als een jongen/meisje een condoom bij zich heeft is hij/zij dan uit op seks? Je kunt er ook voor kiezen om elk groepje een andere stelling te laten bespreken. Na 10 minuten bespreek je plenair met de groep de verschillende meningen. Stimuleer de discussie door de deelnemers zich te laten inleven in praktijkvoorbeelden. “Stel dat je één keer met meisje naar bed gaat en ze wordt zwanger van jou, .....” Door middel van deze discussie worden jongeren bewust van normen en waarden die leven met betrekking tot anticonceptiegebruik en reflecteren ze op hun eigen houding.

Tijdsduur

20 minuten

Materialen

kopieën van het werkblad met stellingen


14

Hij of zij? werkblad

1. Hoe wordt er in jouw land gedacht over anticonceptie? Is dit een taak van vrouwen of van mannen? 2. Moet een meisje weten hoe je een condoom gebruikt? Zo ja, waarom? Zo nee, waarom niet? 3. Moet een jongen weten wanneer een meisje vruchtbaar is? Waarom wel, waarom niet? 4. Een vrouw krijgt kinderen. Moet zij zelf ervoor zorgen dat ze niet zwanger wordt of is dit ook de taak van de man? 5. Als een meisje ongepland zwanger wordt is het dan haar eigen schuld? Waarom wel, waarom niet? Wat vind je dat een jongen moet doen als zijn vriendin ongepland zwanger wordt?

6. Als een jongen/meisje een condoom bij zich heeft is hij/zij dan uit op seks?


15

Ongewenst zwanger? Wat dan? werkvorm

Doel

De deelnemer kan minimaal één methode benoemen om na onveilige seks zwangerschap te voorkomen De deelnemer kan minimaal één methode benoemen om een ongewenste zwangerschap af te breken De deelnemer kent verschillende opvattingen over overtijdbehandeling en abortus

Groep


Methode

► zie voor achtergrondinformatie p. 34 Bespreek met de groep het volgende praktijkvoorbeeld: Stel: je hebt gevreeën. Het condoom is gescheurd. Je bent bang dat je zwanger bent of dat je je vriendin zwanger hebt gemaakt. • Wat doe je? • Naar wie kun je toe gaan? • Wat kun je nu nog doen om te voorkomen dat je zwanger wordt? Stel: je vriendin komt naar je toe. Ze is erg verdrietig. Ze is deze maand niet ongesteld geworden en heeft gisteren een zwangerschapstest gedaan. Ze is zwanger, maar wil de baby liever niet houden. • Wat doe je? • Waar kan je vriendin naar toe gaan voor vragen en hulp? • Welke methoden zijn er om de zwangerschap af te breken? • Welke keuzes kan je vriendin nog meer maken? Benadruk: • dat steun zoeken belangrijk is. Bespreek de mogelijkheden om steun te vinden ► sociale kaart bespreken. Zie tevens volgende werkvorm “Vragen staat vrij!” • dat het direct beginnen met een betrouwbaar anticonceptiemiddel na de abortus belangrijk is • dat deze methoden noodoplossingen zijn en niet gezien worden als reguliere anticonceptiemethoden Bespreek met elkaar de meningen over abortus. • Hoe denkt men in jouw land over abortus? • Wat vind je er zelf van? • Wat zijn de verschillende opvattingen in Nederland?

Tijdsduur

15 - 20 minuten

Materialen

voorlichtingsplaten “Geboorteregeling”, NIGZ handleiding bij de voorlichtingsplaten “Geboorteregeling”, NIGZ

Bron: NIGZ, Handleiding bij Voorlichtingsplaten Geboorteregeling, maart 2002


16

Vragen staat vrij! werkvorm

Doel

De deelnemer kan benoemen waar hij terecht kan met vragen De deelnemer kan benoemen waar hij terecht kan voor het aanschaffen van anticonceptiemiddelen

Groep


Methode

Pas voorafgaand aan de les de sociale kaart voor de deelnemers aan je eigen regio aan. Zie voorbeeld in bijlage 6 (p. 43). In de open blokjes kun je regionale informatie toevoegen. Maak voldoende kopieën en deel de sociale kaart uit. Loop met de groep de sociale kaart door aan de hand van een aantal vragen: • Waar kun je informatie vinden over verliefdheid en verkering? • Bij wie kun je terecht als je de pil wilt gaan gebruiken? • Stel dat je seksueel bedreigd bent door iemand, waar kun je dan naar toe gaan? • Stel je hebt het vermoeden dat je zwanger bent, waar kun je dan naar toe gaan? • Je hebt vragen over maagdelijkheid. Waar kun je dan terecht? • Stel je vriend denkt dat hij homoseksueel is, waar kan hij naar toe gaan voor vragen en steun? Laat de deelnemers actief meedenken en de sociale kaart gebruiken.

Tijdsduur

10 minuten

Materialen

kopieën van de sociale kaart


17

Condooms kopen werkvorm

Doel

De deelnemer kan benoemen waar hij condooms kan kopen De deelnemer leert omgaan met schaamtegevoelens bij het kopen van condooms De deelnemer heeft ervaren hoe het is om condooms te kopen

Groep

Gezamenlijk of jongens/meisjes apart

Methode

Leg uit dat iedereen vóór de volgende bijeenkomst minimaal een condoom moet kopen. Vertel erbij dat het doel ervan is dat zij ervaren hoe dit is. Voor de meeste mensen, ook voor Nederlanders, geldt dat zij schroom hebben om condooms te kopen. Je staat bij de kassa en moet erom vragen. Wat zal de kassajuffrouw wel niet denken? Die vrouw denkt vast..... Het kopen van condooms is even wennen, maar als je het vaker doet gaat het steeds beter.

Deze opdracht kan sommige deelnemers een beetje in verlegenheid brengen. Enkelen kunnen weerstand ondervinden vanwege schaamte of omdat zij niet weten waar zij condooms kunnen kopen. Laat ze met elkaar bedenken waar ze terechtkunnen voor het kopen van condooms. Schrijf alle ideeën op het bord. Oefen in het gebruiken van de juiste woorden? Hoe kun je het vragen? Een goede manier om dit te oefenen is het doen van een rollenspel: Je gaat naar de supermarkt/drogist en vraagt om condooms. Wat zeg je? Wat gebeurt er? Hoe voel je je? Je kunt zelf de rol van verkoper spelen. Een andere vorm is om de groep in twee rijen tegenover elkaar te zetten en twee-aan-twee het rollenspel te laten doen. Houd het luchtig en ontspannen. Wanneer er budget beschikbaar is, kun je overwegen elke deelnemer 2 à 3 euro mee te geven, waarbij zij hun uitgave moeten kunnen aantonen met een kassabon. Indien er geen budget is, moeten de deelnemers de condooms zelf betalen. Tijdsduur

5 minuten

Materialen

geld

Bron: Baan, Jan., Seksuele voorlichting aan ama’s, handleiding voor mentoren in Kleine Wooneenheden, Pharos, Utrecht, 2000


18

Evaluatie: Quiz werkvorm

Doel

De docent heeft inzicht in kennis en attitude van de deelnemers aan het einde van de les De deelnemer herhaalt op een luchtige manier de stof van deze les

Groep

Gezamenlijk of jongens/meisjes apart

Methode

Je kunt de quiz op drie manieren gebruiken. • Spel 1: individueel, waarbij elke deelnemer een vraag krijgt. Je legt een stelling voor aan een deelnemer. Als deze het antwoord niet weet, ga je door naar de volgende deelnemer. Laat de deelnemers de gegeven antwoorden duidelijk motiveren. • Spel 2: hiervoor gebruik je de kaarten “Goed” en “Niet Goed” (zie bijlage) en fiches. De groep wordt opgedeeld in tweetallen. Elk team krijgt een kaartje “Goed” en een kaartje “Niet Goed”. Je stelt een vraag en de teams geven met een van de kaartjes aan wat ze van de stelling vinden. Voor elk goed antwoord krijgt het team een fiche. Het team dat aan het einde de meeste fiches heeft verzameld, heeft gewonnen. • Spel 3: wanneer je meer actie en beweging in de klas wil dan kun je de volgende spelvorm gebruiken. Verdeel de klas in twee vakken: een ‘Ja’-vak en een ‘Nee’-vak. Spreek onderstaande stellingen uit en laat de deelnemers snel een keuze maken tussen Ja en Nee, waarna ze in het corresponderende vak gaan staan. Laat om de beurt een deelnemer zijn antwoord toelichten. Laat onjuiste antwoorden op kennisvragen corrigeren door een deelnemer die het antwoord goed heeft. Laat meningen beargumenteren. Zorg voor een leuk prijsje voor de winnaars. De stellingen 1. Van de eerste keer vrijen kun je geen baby krijgen. 2. De pil kun je in de supermarkt kopen. 3. De penis uit de vagina halen net voor een orgasme is een goede manier om niet zwanger te worden. 4. Een meisje hoeft nooit condooms bij zich te hebben. 5. Als het meisje een spiraaltje heeft, kan het zaad van de jongen niet bij het eitje komen. 6. Als je de pil gebruikt, is het belangrijk dat je hem niet vergeet. 7. Als je geen seks hebt, hoef je ook geen pil te slikken. 8. De pil, het spiraaltje en het condoom zijn alledrie even veilig. 9. Omdat een meisje in verwachting kan raken is het logisch dat zij voor anticonceptie zorgt. 10. Je moet minstens 16 jaar zijn voordat je anticonceptie kunt gebruiken. 11. Een jongen met een condoom op zak wil met elk meisje vrijen. 12. Van de pil word je altijd dik. 13. Van voorvocht uit de penis kun je zwanger worden. 14. Zaadjes van de man blijven 1 uur in leven in het lichaam van de vrouw. 15. Tijdens de menstruatie hoef je geen condoom te gebruiken. 16. Een spiraaltje kan het beste tijdens de menstruatie geplaatst worden. 17. Tijdens het vrijen voel je het spiraaltje zitten.


19

18. Als je het spiraaltje laat verwijderen ben je meteen weer vruchtbaar. 19. Als je een spiraaltje hebt kun je geen tampons gebruiken. 20. Je moet een condoom eerst testen voordat je het gebruikt. 21. Voor de zekerheid kun je het beste twee condooms over elkaar heen doen. 22. Om kosten te besparen kun je een condoom wel twee keer gebruiken. 23. Meisjes hoeven niet te weten hoe je een condoom gebruikt, dat is een mannenzaak. 24. Als een meisje ongepland zwanger wordt is het haar eigen schuld. Tijdsduur

10-15 minuten

Materialen

afhankelijk van de vorm: kaartjes met ‘Goed’ en ‘Niet goed’; zelf te maken ► zie bijlagen, p. 41 en 42 fiches tape om de vakken te markeren prijsje voor de winnaars. Voor suggesties ► zie bijlagen, bestellijst materialen

Bron: Baan, Jan., Seksuele voorlichting aan ama’s, handleiding voor mentoren in Kleine Wooneenheden, Pharos, Utrecht, 2000


20


Achtergrondinformatie


21

Bevruchting (conceptie) achtergrondinformatie

Wat is bevruchting? Bevruchting wil zeggen dat een zaadcel en een eicel samensmelten. (zie tekening op de volgende bladzijde) Als dit gebeurt, gebeurt het in de eileider. Een zaadcel dringt door de wand van de eicel. Het erfelijk materiaal smelt samen en de eicel is bevrucht. Een bevruchte eicel ‘wandelt’ verder naar de baarmoeder en nestelt zich in het slijmvlies. Daar groeit de eicel uit tot een baby, die ongeveer 9 maanden later geboren wordt. Een weetje: Een eicel leeft maar 1 dag (24 uur) daarna sterft ze af. Een meisje is dus maar heel even vruchtbaar.

Een weetje: Zaadcellen kunnen 1 tot 5 dagen in leven blijven in de baarmoeder of in de eileider.

Sperma (zaadcellen en vocht) kan op verschillende manieren in de vagina van de vrouw komen. Meestal gebeurt het als de man klaarkomt (een zaadlozing heeft) in de vagina van de vrouw. Maar het kan bijvoorbeeld ook via vingers waar sperma op zit of voorvocht. Voorvocht is vocht dat uit de penis komt voor de zaadlozing. In voorvocht zitten ook zaadcellen. Daarom is ‘voor-het-zingen-de-kerk-uit’ geen veilige manier om een zwangerschap te voorkomen. Mogelijkheden om een bevruchting te voorkomen Er zijn verschillende mogelijkheden om een bevruchting te voorkomen. Ze werken op verschillende manieren. Voor een uitgebreide beschrijving van de verschillende methoden, zie p. 25. Geen rijp eitje Het is mogelijk om ervoor te zorgen dat er geen eitje kan rijpen. Zonder een rijp eitje kan er ook geen zwangerschap ontstaan. Alle hormonale methoden, zoals de pil en de prikpil zorgen hiervoor. Er ontstaat ook geen zwangerschap wanneer er gemeenschap is op het moment dat er geen rijpe eicel aanwezig is. Wanneer dit is is nooit met zekerheid te zeggen. Geen zaadje bij eitje Zowel mannen- als vrouwencondooms als ook het pessarium zorgen hiervoor. Zij houden het zaad tegen zodat het niet via de baarmoedermond in de baarmoeder binnen kan komen. Draaiboek ‘Wijzer in de Liefde’ GGD Nederland, 2007

22

Sterilisatie van de man betekent dat er geen zaadcellen meer in het sperma komen. Bij sterilisatie bij de vrouw komt er wel een eitje vrij maar de weg door de eileider is afgesloten. Hormoonhoudende methoden zorgen ervoor dat het slijm in de baarmoedermond dikker wordt, zodat passage van zaadcellen sterk bemoeilijkt wordt. Spiraaltjes maken de beweeglijkheid van zaadcellen minder, zodat deze moeilijker bij de eicel kunnen komen. Geen innesteling Het spiraaltje zorgt ervoor dat een bevrucht eitje zich niet kan innestelen in het baarmoederslijmvlies. Morningafter-middelen, zoals de morningafter-pil en morningafter-spiraal hebben dezelfde werking. Bron: Harris, R.H., Seks en Zo, Voor wie groeit en verandert en alles wil weten; 2000


23

Veilige anticonceptiemethoden achtergrondinformatie

Mensen die (nog) geen kind willen, kunnen anticonceptie gebruiken als middel om zwangerschap te voorkomen. Hiervoor zijn verschillende methodes. Hieronder staan de meest gebruikte methodes. Voor het bestellen van foldermateriaal over anticonceptie ► zie bijlage, bestellijst materialen, p. 49. Hormoonhoudende methoden: • de pil • de prikpil • implanon • nuvaring • pleisterpil • myrenaspiraal Spiraal: • koperspiraal • myrenaspiraal Barrièremethoden: • het condoom, mannen- en vrouwencondoom • pessarium Sterilisatie: • bij man • bij vrouw

De 'pil' De pil is een zeer betrouwbaar en veelgebruikt anticonceptiemiddel. Toch gaat er met het gebruik van de pil ook wel iets mis. Meestal is de pil dan niet op de juiste manier ingenomen.


24

Soorten pil Er zijn verschillende soorten en merken van de pil. De meeste pilvormen bevatten 21 pillen per strip. Maar er bestaan ook varianten van 22 of 28 pillen. Er bestaan één-fase pillen en twee- of drie-fasenpillen. Bij één-fase pillen bevat elke pil dezelfde hoeveelheid hormonen. Deze pillen hebben allemaal dezelfde kleur. Bij meer-fasen pillen hebben de pillen twee of drie verschillende kleuren in een strip. Per kleur varieert de hormoonsamenstelling: aan het begin van een strip meer hormonen dan aan het eind van de strip. Bij deze pil is het belangrijk dat je steeds bij dezelfde kleur pil begint. (Zie plaat 10, Voorlichtingsplaten Geboorteregeling) Werking van de pil Elke pil bevat een kleine hoeveelheid hormonen. Deze hormonen zorgen ervoor dat: • er geen eitje kan rijpen • er geen eisprong komt • het slijm bij de baarmoedermond dikker wordt Gebruik van de pil Begin met het slikken van de pil op de eerste dag van de menstruatie. Zo ben je meteen beschermd tegen zwangerschap. • Slik de pil iedere dag ongeveer op hetzelfde tijdstip. De pil moet dus ook geslikt worden als je (een periode) geen geslachtsgemeenschap hebt • Neem de pillen in de goede volgorde in (met de klok mee, dagen van de week volgen) • Bij de meeste soorten pillen moet je 21 dagen elke dag een pil slikken. Dan 7 dagen niet • In deze 7 dagen komt er een bloeding die lijkt op een menstruatie (korter, minder bloedverlies) • Na 7 dagen begin je met een nieuwe strip, op precies dezelfde manier, ook al is de bloeding nog niet gestopt Pil vergeten? De pil mag niet meer dan 12 uur te laat worden ingenomen; dus niet meer dan 36 uur tussen twee pillen. Bij de minipil (een pil met minder hormonen) is dit 3 uur maximaal. Ben je de pil vergeten, neem dan altijd contact op met de huisarts. Grondregel is: • Nooit meer tijd tussen twee pillen dan 36 uur (minipil 3 uur) • De stopweek nooit langer maken dan 7 dagen • Als er een pauze is geweest van meer dan 7 dagen, is de pil pas na 7 dagen weer veilig Bijwerkingen Over bijwerkingen van de pil doen verschillende verhalen de ronde. Tegenwoordig zijn pillen echter zodanig samengesteld dat er veel minder bijwerkingen zijn dan vroeger. Er wordt bij vrouwen die de pil gebruiken iets vaker borstkanker geconstateerd dan bij nietpilgebruiksters. Tien jaar na stoppen met de pil is er geen verschil meer. Het is niet bekend of het verschil wordt veroorzaakt door het pilgebruik. Het kan ook komen doordat pilgebruiksters grondiger en vaker worden onderzocht, zodat borstkanker eerder wordt ontdekt. Bij vrouwen die de pil gedurende langere tijd hebben gebruikt is iets vaker baarmoederhalskanker geconstateerd. Dit hoeft ook niet per definitie door het pilgebruik te komen. Een groot voordeel voor veel vrouwen is de afname van buikklachten tijdens de maandelijkse bloeding. Gewichtstoename is een bijwerking die meestal tijdelijk is. Het klopt dat een vrouw de Draaiboek ‘Wijzer in de Liefde’ GGD Nederland, 2007

25

eerste paar maanden wat extra vocht vasthoudt, maar dit verdwijnt normaal gesproken vanzelf. Het starten van pilgebruik valt vaak ook samen met een verandering in leefgewoonten (meer gaan eten) en de ontwikkeling van meisje naar vrouw. Dat kan wel een reden zijn voor gewichtstoename maar heeft niets te maken met de pil. De werking van de pil kan minder goed zijn als er korte tijd na inname van de pil gebraakt wordt. In dat geval kan het beste advies worden gevraagd aan de huisarts. Ook gebruik van sommige antibiotica kan de werking van de pil verstoren. Een arts of de apotheek kan vertellen of een medicijn invloed heeft op de werking van de pil. De pil beschermt niet tegen seksueel overdraagbare aandoeningen (soa). Als de vrouw stopt met het slikken van de pil, kan het enkele maanden duren voordat de vrouw weer vruchtbaar is. Hoe kun je de pil krijgen? De pil is verkrijgbaar op doktersrecept. Voordat een recept uitgeschreven wordt, zal de huisarts eerst een aantal gezondheidsvragen stellen, zo nodig bloeddruk en gewicht controleren. Samen met de huisarts zal een keuze gemaakt worden uit de verschillende soorten pillen. Met het recept kan de pil bij de apotheek opgehaald worden. Afhankelijk van de ziektekostenverzekering wordt de pil geheel, gedeeltelijk of niet vergoed. Voor en nadelen Voordelen van de pil: • De pil is bij juist gebruik een heel betrouwbaar middel om zwangerschap te voorkomen • Een regelmatige menstruatiecyclus • Menstruatie wordt korter en er is minder bloedverlies • Minder klachten tijdens de menstruatie Nadelen van de pil: • De pil is alleen verkrijgbaar op doktersrecept • De pil moet regelmatig worden ingenomen. Dit is vaak een probleem voor meisjes die onregelmatig leven, zoals veel asielzoekersjongeren → alternatieven: prikpil, implanon, nuvaring, pleisterpil. • In het begin kunnen er bijwerkingen zijn: hoofdpijn, stemmingswisselingen, gewichtstoename en vermoeidheid • Bij braken, diarree en gebruik van bepaalde medicijnen is de pil een stuk minder betrouwbaar • Roken bij pilgebruik verhoogt de kans op trombose • Beschermt niet tegen seksueel overdraagbare aandoeningen (soa) en hiv/aids Speciale aandachtspunten voor de voorlichting Er kunnen verschillen in instructie zijn tussen het land van herkomst en Nederland. Het is belangrijk dat de vrouwen de regels kennen over pilgebruik in Nederland en zich daar ook aan houden. De samenstelling van de pil kan bijvoorbeeld net iets anders zijn dan de pil die in het land van herkomst wordt voorgeschreven. Uit onderzoek is gebleken dat het belangrijk is bij de doelgroep allochtonen te benadrukken dat na de pauzeweek begonnen wordt met een nieuwe strip, ook als de bloeding nog niet helemaal is gestopt. Verder is het ook belangrijk om te vermelden dat de pil altijd geslikt moet worden, ook als je enkele dagen of weken geen geslachtsgemeenschap hebt. Dit blijken veelvoorkomende misverstanden te zijn.


26

De prikpil De prikpil is de pil in de vorm van een injectie. Werking van de prikpil De prikpil heeft dezelfde werking als de pil. De hormoonsamenstelling is te vergelijken met die van de minipil. Wijze van gebruik De prikpil wordt via een injectie in de bil- of armspier toegediend. Elke 10-12 weken dient de vrouw een nieuwe injectie te halen bij de apotheek en een afspraak te maken bij de huisarts voor de toediening ervan. Bijwerkingen Een bijwerking van de prikpil kan zijn dat de menstruatie wegblijft. Dit kan bij bepaalde groepen angst oproepen, bijvoorbeeld omdat men denkt dat het ‘vieze’ bloed in het lichaam blijft zitten. Geef aan dat dit niet geval is, het opbouwen en afstoten van slijmvlies wordt anders dan bij een normale cyclus. Er kunnen ook tussentijdse bloedingen optreden. Dit kan voor vrouwen bezwaarlijk zijn, bijvoorbeeld vanwege het onrein zijn. Verder kan een vrouw door de prikpil meer vocht vasthouden en dus in gewicht toenemen. Na het stoppen met de prikpil kan het lang duren voordat de vruchtbaarheid herstelt en een vrouw zwanger kan worden. Hoe kun je de prikpil krijgen? De prikpil is verkrijgbaar via de huisarts. De huisarts schrijft een recept uit waarmee je de prikpil bij de apotheek kunt ophalen. De huisarts is meestal degene die de injectie geeft. Afhankelijk van de ziektekostenverzekering wordt de prikpil wel of niet vergoed.

Implanon Implanon is een klein buigzaam hormoonstaafje (iets kleiner dan een lucifer) dat in de bovenarm van de vrouw gebracht wordt. Werking van implanon Implanon geeft voortdurend een bepaalde hoeveelheid hormonen af aan de bloedbaan. De hormonen werken hetzelfde als de pil. Wijze van gebruik Het staafje wordt geplaatst door de huisarts of gyneacoloog. Het moet na 3 jaar vervangen worden. Na blijvende verwijdering is de vrouw vrijwel meteen weer zo vruchtbaar als voordat implanon werd ingebracht. Bijwerkingen Dezelfde als van de pil. Hoe kun je implanon krijgen? Via de huisarts of gyneacoloog. Afhankelijk van de ziektekostenverzekering wordt implanon wel of niet vergoed.


27

Nuvaring Nuvaring is een flexibele kunststof ring. De ring bevat dezelfde hormonen (oestrogeen en progestageen) als de pil, maar dan in kleinere hoeveelheden. Werking van Nuvaring Eén nuvaring beschermt een maandlang tegen zwangerschap. De hormonen in de ring worden geleidelijk afgegeven aan het bloed en zorgen ervoor dat er geen eitje vrij komt in de eierstokken. Wijze van gebruik Je draagt de nuvaring in de vagina, net als een tampon. Je brengt de ring in door hem dubbel te knijpen en in de vagina te schuiven. Daarna duw je hem door totdat hij niet verder kan. Na precies drie weken haal je de ring er uit door er met één vinger achter te haken en de ring naar buiten te trekken. Er volgt nu een stopweek waarin een bloeding optreedt. Precies een week later breng je weer een nieuwe ring in. De ring moet tijdens het vrijen blijven zitten. 70-80 % van de mannen en vrouwen voelt daar niets van. Bijwerkingen Dezelfde als van de pil. De nuvaring bevat minder hormonen, dus is er ook minder kans op bijwerkingen. Hoe kun je de nuvaring krijgen? Via een recept van de huisarts of gyneacoloog. Afhankelijk van de ziektekostenverzekering wordt nuvaring wel of niet vergoed.

Pleisterpil De pleisterpil (Evra) is een anticonceptiepleister en is sinds najaar 2003 op de markt. Werking van de pleisterpil De pleister bevat oestrogeen en progestageen. Elke pleister geeft gedurende een week gelijkmatig deze hormonen af. Via de huid komen de hormonen rechtstreeks in de bloedbaan. De werking is verder hetzelfde als de werking van de pil. De betrouwbaarheid bij goed gebruik is 99%. Wijze van gebruik Breng de pleister aan tijdens de eerste 24 uur van je menstruatie (dag 1). De pleister werkt direct als veilig anticonceptiemiddel. Precies een week later verwijder je de pleister en plak je direct een nieuwe op. Na 3 weken heb je een stopweek en breng je geen nieuwe pleister aan. In deze week krijg je een bloeding. Exact een week later na het verwijderen van de laatste pleister, plak je opnieuw een pleister, en begint de plak-cyclus van voren af aan. Ook als de bloeding nog niet gestopt is, plak je een pleister. Je mag nooit langer dan 7 dagen geen pleister dragen! Je mag de pleister plakken op de volgende plaatsten: Bil, buik, buitenkant bovenarm, schouderbladen, onderrug. Je mag hem niet plakken op je borsten en op je bovenbenen. Het is goed om de plakplaatsten af te wisselen. De pleister blijft gewoon zitten tijdens douchen en zwemmen.


28

Bijwerkingen De bijwerkingen die kunnen optreden zijn dezelfde als die van de pil, en meestal van voorbijgaande aard. De werking van de pleisterpil wordt niet verminderd door braken en diarree. Hoe kun je de pleisterpil krijgen? De pleisterpil kun je op recept via de huisarts krijgen. Afhankelijk van de ziektekostenverzekering wordt de pleisterpil geheel, gedeeltelijk of niet vergoed.

Het spiraal Het spiraal is een klein instrumentje dat door de huisarts of gynaecoloog in de baarmoeder van de vrouw gebracht wordt. Er zijn twee soorten: koperhoudende spiraal en hormoonhoudende spiraal (myrena). Werking van het spiraal De werking van het koperhoudende spiraal is als volgt: Zaadcellen worden door het spiraaltje minder beweeglijk waardoor de kans op een bevruchting aanzienlijk daalt. Indien er toch een bevruchting plaatst vindt zorgt het spiraaltje ervoor dat het eitje zich niet kan innestelen. De werking van het hormoonhoudende spiraal is als volgt: Het spiraal geeft een hormoon af dat zorgt voor een dikke slijmprop bij de baarmoedermond. Dit slijm is nagenoeg ondoordringbaar voor zaadcellen. Daarnaast is de opbouw van baarmoederslijmvlies minder, zodat geen innesteling kan plaatsvinden. Hierdoor zal de menstruatie ook afnemen of zelfs stoppen. Het spiraal is een betrouwbaar anticonceptiemiddel en beschermt ongeveer drie tot vijf jaar lang tegen zwangerschap Wijze van gebruik Als een spiraaltje geplaatst is hoeft een vrouw er nauwelijks aan te denken. Zij moet wel regelmatig controleren of de draadjes nog voelbaar zijn. Het spiraal beschermt niet tegen soa. De vrouw is direct vruchtbaar als het koperspiraal verwijderd is. Na verwijdering van het hormoonhoudend spiraaltje kan het even duren voordat de vruchtbaarheid hersteld is. Bijwerkingen Bij het koperspiraaltje kunnen de menstruatieklachten heviger zijn en er meer bloedverlies optreden. Een bijwerking van het hormoonhoudend spiraaltje kan zijn dat de menstruatie wegblijft. Dit kan bij bepaalde groepen angst oproepen, bijvoorbeeld omdat men denkt dat het ‘vieze’ bloed in het lichaam blijft zitten. Geef aan dat dit niet geval is, het opbouwen en afstoten van slijmvlies wordt anders dan bij een normale cyclus. Soms komt het voor dat het spiraaltje wordt verloren of dat een vrouw zwanger wordt ondanks het spiraaltje. Hoe kun je het spiraal krijgen? Op recept via de huisarts of gynaecoloog. Zij moeten het spiraaltje ook inbrengen en vervangen. Afhankelijk van de ziektekostenverzekering wordt het spiraaltje geheel, gedeeltelijk of niet vergoed.


29

Het condoom Het condoom is gemaakt van latex of rubber en bestaat in verschillende soorten en maten. Zo zijn er condooms met en zonder glijmiddel, met zaaddodende pasta, condooms in allerlei kleuren en smaken en condooms voor vaginaal, anaal en oraal gebruik. Voor mensen met een latexallergie bestaan er ook hypoallergene condooms. Voor vrouwen is er het vrouwencondoom, een doorzichtig, siliconen zakje met een binnen- en buitenring. De meeste condooms zijn getest en betrouwbaar tegen zwangerschap en soa. Bij funcondooms is dit niet het geval. Werking van het condoom Een condoom werkt als barrièremiddel. Het houdt het sperma van de man tegen, zodat er geen bevruchting kan plaatsvinden. Daarnaast beschermt juist gebruik tegen de overdracht van soa en hiv. Het condoom is heel nuttig wanneer iemand wisselende seksuele contacten heeft. Wijze van gebruik Het mannencondoom moet om de stijve penis afgerold worden, vóórdat de penis en vagina op enigerlei wijze met elkaar in contact komen. Direct na de zaadlozing moet de man zijn penis uit de vagina van de vrouw halen en het condoom afdoen. Wanneer dit niet gebeurt kan het voorkomen dat het condoom van de kleiner wordende penis afglijdt en in de vagina blijft zitten. Het sperma in het condoom kan dan alsnog in de vagina terechtkomen. Het vrouwencondoom wordt als volgt gebruikt: De binnenring en het zakje worden in de vagina gebracht, de buitenring blijft buiten de vagina, om de schaamlippen zitten. De man brengt de penis in het zakje, zodat het zaad bij het klaarkomen in het condoom terechtkomt. Hoe kun je aan condooms komen? Condooms zijn op vele plaatsten te koop: bij de drogist, de apotheek, in de supermarkt of bij het benzinestation. Toiletten van openbare gebouwen en horecagelegenheden hebben vaak een condoomautomaat. Voor asielzoekers in de centra zijn condoom gratis te verkrijgen bij de MOA. Voor- en nadelen Voordelen van condooms: • Het is hygiënisch en veilig bij goed gebruik • Het is makkelijk verkrijgbaar • Het gebruik is niet schadelijk voor de gezondheid • Het beschermt tegen soa en hiv/aids • Er zijn veel verschillende soorten en maten. Nadelen van condooms: • Het kost geld (3 stuks voor 2,50 euro) • Het condoom kan bij onjuist gebruik lekken of scheuren • Condooms zijn beperkt houdbaar • Condooms mogen niet lang op een warme plek bewaard worden (max. 6 maanden) • Je moet er altijd een bij je hebben • “Het is gedoe”, je wordt onderbroken tijdens het vrijen


30

Pessarium Het pessarium is een dun rubber kapje met een flexibele ring dat vaker dan één keer gebruikt kan worden. Werking van het pessarium Het pessarium zorgt ervoor dat de zaadcellen niet in de baarmoeder komen maar opgevangen worden door het pessarium. Wijze van gebruik Breng zaaddodende pasta aan op de hele rand van het pessarium. Brengt het in voor de geslachtsgemeenschap, via de vagina en plaats het pessarium om de baarmoedermond heen. Het moet altijd samen met zaaddodende pasta of schuimtabletten gebruikt worden. Na gemeenschap moet het pessarium minstens 8 uur blijven zitten. Dit kan voor Islamitische vrouwen een probleem zijn omdat zij zich na gemeenschap moeten wassen om weer rein te zijn. Bijwerkingen Sommige vrouwen krijgen irritaties aan hun vagina van zaaddodende pasta. Hoe kun je een pessarium krijgen? Het pessarium moet door een arts aangemeten worden en speciaal op maat gemaakt worden. Afhankelijk van de ziektekostenverzekering wordt het pessarium geheel, gedeeltelijk of niet vergoed.

Sterilisatie Sterilisatie is een operatie waarbij de zaadleiders van de man of de eileiders van de vrouw doorgesneden of afgeklemd worden. De man en de vrouw kunnen geen kinderen meer krijgen. Mensen die zich willen laten steriliseren moeten zeker weten dat ze geen kinderen meer willen. Deze methode beschermt niet tegen soa. Een sterilisatie heeft geen invloed op de potentie. Verwijzing van de huisarts is nodig. Het ziekenfonds vergoedt de kosten van een sterilisatie. Bron: NIGZ, Handleiding bij Voorlichtingsplaten Geboorteregeling, maart 2002 Jansen-Cilag, On your Body, of your Mind Schering, Anticonceptie, veilig vrijen, november 2001 Organon Nederland bv, Nuvaring.


31

Condoomgebruik achtergrondinformatie Vooraf • Let op de houdbaarheidsdatum. Is die overschreden, gooi het condoom dan weg • Gebruik bij anale seks altijd extra glijmiddel • Gebruik altijd glijmiddel op waterbasis (KY, Sensilube), omdat glijmiddelen op oliebasis (vaseline, massageolie) het condoom beschadigen • Vermijd ieder contact tussen penis en vagina voordat het condoom is aangebracht. Ook van het voorvocht dat uit de penis komt kan de vrouw zwanger raken. Het afrollen • Als de penis stijf is, kan het condoom aangebracht worden. • Scheur de verpakking in het midden open. Pas op met scherpe nagels. • Houd het tuitje van het condoom tussen duim en wijsvinger en zet het condoom op de eikel. Belangrijk is dat het “rolletje” aan de buitenkant zit. Blijf met een hand het tuitje dichtknijpen, terwijl je met de andere hand het condoom afrolt. Zorg dat er geen lucht in het tuitje zit. Hiermee voorkom je dat het condoom scheurt. Na afloop • Na het klaarkomen de penis terugtrekken als hij nog stijf is. • Houd bij het terugtrekken het condoom vast zodat het niet kan wegglijden. Tot slot • Controleer of het gebruikte condoom nog heel is. Ontdek je een lek, ga dan binnen 24 uur naar de huisarts of de medische opvang. • Wikkel het condoom in een papiertje en gooi het in de vuilnisbak. • Gooi een condoom nooit in het toilet, dit geeft verstoppingen. Overige tips • Gebruik iedere keer als je vrijt een nieuw condoom. Je kunt een condoom maar 1 keer gebruiken. • Funcondooms zijn niet getest en dus niet veilig • Doe nooit twee condooms over elkaar heen. De condooms gaan hierdoor langs elkaar schuren en kunnen scheuren • Voor mensen met een latexallergie zijn er speciale condooms: Avanti, EZ-on. • Als je vaginale medicijnen gebruikt vraag de apotheek dan of ze schadelijk zijn voor condooms • Bewaar condooms op kamertemperatuur: nooit in de koelkast en hou ze uit de zon. Bewaar condooms zodanig dat de verpakking niet kapot kan gaan. Stop bijvoorbeeld nooit een condoom bij je sleutelbos in je zak.


32

Onveilige anticonceptiemethoden achtergrondinformatie Coïtus interruptus Deze methode wordt onder allochtonen groepen nog vaak gebruikt. De man trekt zijn penis voor de zaadlozing terug uit de vagina van de vrouw. Het is belangrijk te benadrukken hoe onveilig deze methode is ter voorkoming van zwangerschap. • Het vocht dat aan de eigenlijke zaadlozing vooraf gaat (voorvocht) kan ook zaadcellen bevatten • Het vraagt veel beheersing en ervaring van de man • Het is nooit helemaal zeker dat hij op tijd terugtrekt Borstvoeding Vooral in Afrika geloven veel mensen dat een vrouw niet zwanger kan worden op het moment dat ze nog borstvoeding geeft • Deze methode is niet veilig, omdat het niet bij alle vrouwen werkt. Gebleken is wel dat de kans op een zwangerschap inderdaad klein is als een vrouw gedurende de eerste 6 maanden volledige borstvoeding geeft. Dus zo lang het kind geen bijvoeding krijgt, naast de borstvoeding • Vrouwen die wel anticonceptiemiddelen willen gebruiken terwijl zij nog borstvoeding willen geven, wordt vaak geadviseerd niet de pil te gebruiken. Het gebruik van de pil kan namelijk de melkproductie verminderen. Er is een speciale minipil, Cerazette, die deze bijwerking niet heeft. Periodieke onthouding Dat betekent niet-vrijen (je 'onthouden') in de periode waarop de vrouw haar vruchtbare dagen heeft. • Het is geen betrouwbare methode en het beschermt niet tegen soa. • Met name die vormen van periodieke onthouding die gebaseerd zijn op het bijhouden van de kalender of de temperatuur zijn niet betrouwbaar. De cyclus van de vrouw kan onregelmatig zijn en de lichaamstemperatuur kan ook door verhoogd zijn door inspanning of infecties. De half-methode Daarbij wordt de penis van de man maar voor een gedeelte in de vagina gebracht. • Deze methode wordt vooral gebruikt door islamitische meisjes die ondanks seksueel contact hun maagdenvlies in tact willen houden. • Erg onveilige methode (zie ook de redenen voor onveiligheid bij coïtus interruptus) Billingsmethode (temperaturen en cervixslijmmethode) Aan de hand van temperatuurmetingen en observatie van het slijm uit de vagina, bepaalt een vrouw of ze vruchtbaar is. Deze methode vraagt om discipline en uitgebreide kennis van het lichaam. Er kunnen snel inschattingsfouten gemaakt worden. Bovendien geven niet alle vrouwen duidelijke signalen af tijdens de ovulatie. Wanneer een vrouw de methode goed beheerst en een partner heeft die onthouding tijdens vruchtbare dagen accepteert, kan de betrouwbaarheid sterk toenemen. Voor het aanleren van deze methode bestaan speciale cursussen. Bron:

NIGZ, Handleiding bij Voorlichtingsplaten Geboorteregeling, maart 2002 Cappella, Anna; De weg van de Natuur, de methode Billings; 1985, Torino, Italy


33

Overtijdbehandeling en abortus achtergrondinformatie

Voor meisjes/vrouwen die na onveilige seks bang zijn zwanger te zullen raken, zijn er zogenaamde 'noodoplossingen': de morningafter-pil en het morningafter-spiraaltje. Adviseer om zo snel mogelijk naar de huisarts of een centrum voor geboorteregeling te gaan. Het liefst binnen 24 uur, maar uiterlijk binnen 3 dagen voor de morningafter-pil en 5 dagen voor het morningafter-spiraaltje. De morningafter-pil In de morningafter-pil (in te nemen uiterlijk binnen 3 x 24 uur) zit een grote hoeveelheid hormonen die de menstruatie opwekken en zorgen dat de bevruchte eicel zich niet kan innestelen. Recept voor de morning-afterpil (of pechpil) is te krijgen bij de huisarts of een centrum voor geboorteregeling of abortuskliniek. De morningafter-pil bestaat uit 2x1 pil of 2x2 pillen. Het is heel belangrijk dat de pillen op het juiste tijdstip ingenomen worden. Het juist opvolgen van de instructies van de arts is belangrijk! Na het slikken van de morning-after pil kun je misselijk worden. De morningafter-spiraal De morningafter-spiraal (te plaatsten binnen vijf dagen na onveilige seks) zorgt ervoor dat bevruchte eicel zich niet kan innestelen. Het is betrouwbaarder dan de morning-afterpil. Voor moslimvrouwen die nog niet getrouwd zijn, kan dit een probleem zijn omdat zij geacht worden maagd te blijven tot het huwelijk. Het morningafter-spiraaltje kan na plaatsing blijven zitten en als anticonceptiemiddel gebruikt worden. Overtijdbehandeling Een overtijdbehandeling is een zwangerschapsafbreking tot maximaal zestien dagen 'overtijd'. Een overtijdbehandeling valt niet onder de Wet Afbreking Zwangerschap (WAZ). Dit betekent dat hiervoor geen vijf dagen bedenktijd nodig is. Abortus Een abortus is het afbreken van een zwangerschap vanaf 16 dagen overtijd tot 22 weken zwangerschap. Sinds 1981 is abortus in Nederland wettelijk toegestaan tot aan de levensvatbaarheidgrens (22 weken zwangerschap) Een abortus mag alleen worden uitgevoerd in een kliniek of ziekenhuis met een vergunning. Verder moet verplicht vijf dagen 'bedenktijd' in acht worden genomen voordat de abortus mag worden uitgevoerd. De kosten van een abortus worden vergoed uit Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ) voor vrouwen die in Nederland wonen. Voor illegaal in Nederland verblijvende vrouwen is dit dus niet het geval. Meestal zal de abortuskliniek dan samen met de vrouw tot een oplossing komen. Wanneer een vrouw de abortus zelf moet betalen, kost dat tussen de € 200,- en € 400,-. Abortus is een ingreep waarvoor een meisje, dat jonger is dan zestien jaar, in principe toestemming nodig heeft van haar ouders of voogd bij AMA’s. Het kan gebeuren dat een meisje dit niet met haar ouders kan of durft te bespreken, bijvoorbeeld omdat zij maagd moet blijven tot aan het huwelijk. Draaiboek ‘Wijzer in de Liefde’ GGD Nederland, 2007

34

Zij kan dit bespreken met een hulpverlener die zij vertrouwt of met een medewerk(st)er van de abortuskliniek. Samen met het meisje kan gezocht worden naar een oplossing. Een arts kan een inschatting maken om de abortus niet door te geven aan ouders/voogd als dit in het belang van de jongere is. Binnen een abortuskliniek bestaat een geheimhoudingsplicht. Zeker bij ongehuwde vrouwen die geacht worden geen seksueel contact voor het huwelijk te hebben en bij illegaal in Nederland verblijvende vrouwen is het belangrijk te benadrukken dat artsen en verpleegkundigen alle informatie geheim houden en dus aan niemand iets mogen vertellen. De emotionele kant van abortus Het beslissen of een vrouw een abortus wil laten doen, kan heel moeilijk zijn. Vóór een abortus zien veel vrouwen heel erg op tegen de ingreep. Al weten ze zeker dat ze een abortus willen. Na een abortus voelen vrouwen zich vaak verdrietig. Het is in deze periode belangrijk dat gepraat wordt met iemand die de vrouw goed vertrouwt. Als iemand met problemen blijft zitten na een abortus (bijvoorbeeld met een schuldgevoel) kan zij altijd teruggaan naar de abortuskliniek. Dan is er ook gelegenheid om er nog eens over te praten. Als dat niet helpt kan nog worden doorverwezen naar hulpverleners die hierin gespecialiseerd zijn. Zowel tijdens de beslissingsperiode als na afloop van een abortus kan een vrouw ook altijd steun en hulp vragen bij haar huisarts of bij het FIOM. Anticonceptie na de abortus Voorafgaand aan de abortus wordt met de vrouw een gesprek gehouden over het gebruik van anticonceptiemethoden na de abortus, om de kans op een nieuwe ongewenste zwangerschap te verkleinen. Bron: NIGZ, Handleiding bij Voorlichtingsplaten Geboorteregeling, maart 2002 Stichting Ambulante FIOM, Kiezen voor abortus?, juni 1999


35


Bijlagen


36

Bijlage 1. De menstruatiecyclus


37

Bijlage 2. Bevruchting


38

Bijlage 3. Mogelijkheden tot het voorkomen van zwangerschap


39

Bijlage 4. Onveilige anticonceptiemethoden


40

Bijlage 5

Goed


41

Niet goed


42

Bijlage 6. Sociale kaart voor de deelnemers

Vragen staat vrij! Waar kun je met vragen over relaties en seksualiteit naar toe?


43

Met alle vragen over relaties en seksualiteit kun je terecht bij: ♥ ♥ ♥ ♥ ♥

♥

de medische opvang van het AZC, als je daar woont. Er is daar een speciale verpleegkundige voor jongens en meiden. de jeugdverpleegkundige of jeugdarts van de GGD je mentor op school of een andere docent die je vertrouwt je huisarts de kindertelefoon: gratis en anoniem (je hoeft je naam niet te noemen) 0800-0432 (14.00-20.00) [email protected] www. kindertelefoon.nl SAMAH-helpdesk speciaal voor ama’s en ex-ama’s van 12 tot 23 jaar 0900-2022384 [email protected] Als je de voicemail krijgt kun je je naam en telefoonnummer inspreken, dan belt iemand je terug.

Zij kunnen je doorverwijzen naar een andere organisatie. Je kunt ook zelf naar een organisatie toe gaan. Soms moet je eerst bellen om een afspraak te maken. Ook zijn er websites waar je informatie kunt vinden.

Vragen over je lichaam, relaties en gezondheid ♥ ♥ ♥

www.netdokter.nl www.maroc.nl www.seksualiteit.nl

Vragen over anticonceptie ♥

Geboorteregeling West- en Zuid-Nederland adres:

♥ ♥ ♥ ♥ ♥ ♥ ♥ ♥ ♥

www.anticonceptie.nl www.pilvergeten.nl www.anticonceptieallochtonen.nl www.organon.nl www.femalelife.com www.nisso.nl www.rutgers.nl www.nuvaring.nl www.pleisterpil.nl

Vragen over overtijdbehandeling en abortus ♥ ♥

Geboorteregeling West en Zuid-Nederland kijk bij “Vragen over anticonceptie” Abortusklinieken: adres:


44

Vragen over ongewenste zwangerschap ♥ ♥

kijk bij “Vragen over overtijdbehandeling en abortus” Fiom: bij vragen of problemen rondom zwangerschap of seksueel geweld Landelijk Bureau Kruisstraat 1 Den Bosch 073-6128821 [email protected] adres in de regio:

Vragen over AIDS en SOA

♥

SOA-AIDS Infolijn (anoniem): voor alle vragen over aids en soa 0900-2042040 (€ 0,10 p.m.) wil je iemand persoonlijk spreken bel dan tussen 14.00-22.00 uur

♥

GGD: als je vragen hebt over soa en hiv en voor anonieme hiv-testen adres:

♥

SOA poli: polikliniek, waar je zonder verwijsbrief van de huisarts naar toe kan gaan met vragen over soa en hiv. Ook voor soa- en hiv-testen, gratis & anoniem als je dat wil adres:

♥ ♥ ♥ ♥ ♥ ♥ ♥ ♥ ♥

www.soawijzer.utrecht.nl www.soaaids.nl www.safesex.nl www.durex.nl www.geslachtsziekten.nl www.stopaidsnow.nl www.hivtestnu.nl www.maroc.nl www.lokum.nl


45

Vragen over homoseksualiteit ♥

COC: voor vragen over homoseksualiteit en gespreksgroepen voor homojongeren adres:

♥

IPOTH: voor informatie over allochtonen homogroepen en een spreekuur over hiv/aids en veilig vrijen in verschillende talen 020-6842121 www.ipoth.org

♥

Stichting YOESUF: voor informatie over islam en homoseksualiteit (m/v) 030-2331750 woensdag 10.00-16.00 uur [email protected] www.yoesuf.nl

♥

Tri-Angel: hulplijn voor allochtone homo’s 070-3889352 dinsdag en donderdag van 16.00-18.00 [email protected]

♥ ♥ ♥ ♥ ♥ ♥

www.expreszo.nl www.switchboard.nl www.zijaanzij.nl www.letsbeopen.nl www.pinkeltje.nl www.homojongeren.nl

Vragen over seksueel geweld en mishandeling ♥

De 1e lijn een hulplijn voor meiden en vrouwen die verkracht zijn of op een andere manier met seksueel geweld te maken hebben gehad 020-6130245 maandag t/m vrijdag: 10.30 - 23.00 uur zaterdag en zondag: 15.00 – 23.00 uur

♥

Telefonisch Steunpunt Seksueel geweld en geweld binnen relaties adres:

♥

SOS Telefonische Hulpdienst 0900-0767 (dag en nacht)


46

♥

Korrelatie 0900-1450 (€ 0,10 p.m.) maandag t/m vrijdag 9.00-22.00 [email protected]

♥

de politie 0900-8844

Vragen over prostitutie en loverboys ♥

Pretty Women voor informatie of een persoonlijk gesprek Achter Clarenburg 25 3511 JH Utrecht 030-2317100 [email protected] www.stade-dienstverlening.nl

♥

Scharlaken Koord Barndesteeg 25 1012 BV Amsterdam 020-6226897 [email protected] www.scharlakenkoord.nl

♥ ♥

www.bewareofloverboys.nl www.lover-boys.nl

Andere vragen ♥

Bureau Jeugdzorg: voor vragen of problemen over opvoeding en opgroeien adres:

♥

Kinder- en Jongerenrechtswinkel


47

Bestellijst materialen Materialen voor les 4 voorlichtingsplaten “Geboorteregeling” NIGZ €68,05

Te bestellen bij: NIGZ t.a.v. Klantenservice Postbus 500 3440 AM Woerden F: 0348-437666

handleiding bij voorlichtingsplaten "Geboorteregeling" NIGZ €6,80 boekje: Geboorteregeling in arabisch, engels, frans, portugees en turks NIGZ €1,75 anticonceptiekoffer of demonstratiepakket voorbehoedsmiddelen, Rutgers Nisso Groep

Euro Mail Fulfilment Postbus 501 2800 AM Gouda F: 0182-623321

€73 resp. €30

of via : www.rutgers.nl

kunstpenissen, Durex

Consumenten Service Durex De Weegschaal 14 5251 MN ’s-Hertogenbosch T: 073-6158466

€3,15 per st. ex. BTW €5,50 verzendkosten Scholenpakket Durex

W: www.durex.com E: [email protected]

Inhoud: 1 demonstrator/kunstpenis 1 informatiemap 1 cd-rom 48 folders 48 condooms 1e exemplaar is gratis voor scholen 2e e.v. € 50 per stuk €5,50 verzendkosten video “Liefdespaleis”, TELEAC

€36,30


TELEAC/NOT Postbus 1070 1200 BB Hilversum T: 0900-1344 F: 035-6293199 W: www.teleacnot.nl

48

voorlichtingsmap: ‘The Universal Childbirth Picture Book’ in engels, frans, spaans, arabisch met speciale bijlage over besnijdenis

1. bij boekhandel, ISBN: 0-942096-01-0 2. Women’s International Network News 187 Grant Street Lexington, MA 02173, USA ovv gewenste taal

Fran P. Hosken/Marcia L. Williams

Folders/brochures De Pil in nederlands, engels, frans, spaans, portugees, servo-kroatisch, russisch, pools, arabisch, somalisch, farsi

Euro Mail Fulfilment Postbus 501 2800 AM Gouda F: 0182-623321

Rutgers Nisso Groep

of via : www.rng.nl

€0,40 p.st. Diverse folders in het Nederlands: De pil Prikpil Persona Het condoom Het vrouwencondoom het pessarium Het spiraaltje Sterilisatie van de man Sterilisatie van de vrouw €0,80 Voorbehoedsmiddelen €1,40 factsheet: “Wilt u het krijgen van (meer) kinderen nog even uitstellen?” (diverse talen) NIGZ

te downloaden van www.nigz.nl

gratis Anticonceptiepil vergeten? Organon gratis Nuvaring Organon

Organon Service Postbus 500 5340 AM Oss T: 0800-9999000 F: 0412-666984 W: www.organon.nl E: [email protected]

folder en demonstratievoorbeeld gratis


www. nuvaring.nl

49

Handleiding voor Mercilon/Marvelon pilgebruiksters in turks, frans, arabisch, engels en duits gratis Anticonceptie, veilig vrijen Schering/Mediselect b.v. gratis

Schering Nederland BV Postbus 116 1380 AC Weesp T: 0294-462424 W: www.schering.nl

Minifolder: Pil vergeten – wat nu? Schering gratis On your Body, Off your Mind Alles over Evra, de anticonceptiepleister Janssen Cilag

Janssen Cilag T: 0800-2424242 W: www.pleisterpil.nl E: [email protected]

tevens voor demonstratievoorbeeld gratis The Natural Way, Natuurlijke methode van geboorteregeling Anna Capella

Natural Family Planning 015-2124732

prijs onbekend


50

Aanvullend materiaal voor voorlichting over zwangerschap en bevalling NIGZ voorlichtingsmap: t.a.v. Klantenservice ‘Zwangerschap en Bevalling’ Postbus 500 3440 AM Woerden handleiding, 2 silhouetten, 23 biologische T: 0348-437600 platen, F: 0348-437666 15 praatplaten, deelnemersboekjes Turks, Marokkaans, Nederlands apart te bestellen NIGZ €66,15 boek: ‘Een kind op komst in kleurrijk Nederland’ zwangerschap, bevalling en kraambed bij buitenlandse vrouwen Fuusje de Graaff

voorlichtingsmap: ‘The Universal Childbirth Picture Book’ in engels, frans, spaans, arabisch met speciale bijlage over besnijdenis

3. bij boekhandel, ISBN: 0-942096-01-0 4. Women’s International Network News 187 Grant Street Lexington, MA 02173, USA ovv gewenste taal

Fran P. Hosken Marcia L. Williams video: ‘Het Liefdespaleis’ animatiestukje over zwangerschap en bevalling €36,30 boek: ‘Het grote wonder’ Lennart Nilsson met foto’s over de groei van het kind in de baarmoeder

TELEAC/NOT Postbus 1070 1200 BB Hilversum T: 0900-1344 F: 035-6293199 W: www.teleacnot.nl Bij elke boekhandel te bestellen ISBN: 90-216-005-1

uitgeverij Ploegsma brochure: ‘Baby’s van de wereld’ informatie over zwangerschap en geboorte in twaalf landen van herkomst

Centraal Orgaan opvang Asielzoekers Postbus 3002 2280 ME Rijswijk T: 070-3727000 W: www.coa.nl

COA video: Tweelingen Het Klokhuis


NPS Hilversum www.hetklokhuis.nl

51

Gebruikte bronnen Baan, Jan; Seksuele voorlichting aan ama’s, Handleiding voor mentoren in Kleine Wooneenheden; Stichting Pharos; Utrecht, 2000 Baert, Tamara; Voorlichtingsplaten Geboorteregeling; NIGZ; maart 2002 Harris, R.H.; Seks en Zo, Voor wie groeit en verandert en alles wil weten; 2000 Jansen-Cilag; On your Body, of your Mind; 2003 Organon Nederland bv; Nuvaring Stichting Ambulante FIOM; Kiezen voor abortus?; juni 1999 Schering; Anticonceptie, veilig vrijen; november 2001


52

Wijzer in de Liefde LES 4

Recommend Documents