\
l 1
^^^root Salland uw WATERSCHAP
Cl
l
l\
A I'
Zwolle,
2 " HOV. 2014
uw kenmerk: uw brief van: ons kenmerk: 2014-7282 behandeld door: G.P. Roetert Steenbruggen e-mgll:
[email protected] onderwerp: Verkenning PAS Westflank Sallandse Heuvelrug
Samen werkt beter t.a.v. mw. A. van Vliet, voorzitter p/a provincie Overijssel Postbus 10078 8000 GB ZWOLLE
1 c; 4
.1 7 J Cl C'
Geachte mevrouw Van Vliet, U hebt namens de partners in het bestuurlijk overleg Samen werkt beter aan Waterschap Groot Salland gevraagd om een verkenning voor het gebiedsproces Sallandse Heuvelrug West uit te voeren. Het eindproduct van die verkenning, het programma van eisen, treft u hierbij aan. Deze rapportage van de verkenning is tot stand gekomen in goed overleg met betrokkenen in het gebied en met de (andere) gebiedspartijen zoals Natuurmonumenten, de provincie Overijssel, de gemeente Hellendoorn, Vitens, LTO, Plaatselijk Belang Haarie en waterschap Groot Salland. Het programma van eisen schetst het plan voor de volgende fase, de uitwerking van een gebiedsofferte/gebiedsplan. Voor de drie voorgestelde projecten wil de provincie Overijssel de rol van opdrachtgever op zich nemen. Natuurmonumenten is bereid voor project 1 (herstel Zure Vennen) als opdrachtnemer te fungeren. Ons waterschap wil dat voor het eerste deel van project 2 (hydrologische onderzoek t.b.v ontwikkeling Vochtige Heide) doen. Uit de verkenning blijkt dat naar onze inschatting de uitwerking van de projecten 1 en 2 tot projectplannen voor de jaarwisseling 2014-2015 tot stand kan komen. Project 3 (uitbreiding fourageergebeid Korhoen) wordt in de loop van 2015 meegenomen in de aanvraag agrarisch natuurbeheer. Wij gaan er van uit u hiermee voldoende te hebben geïnformeerd over de verkenning, en zien uit naar de vervolgstappen. Hoogachtend, namens het dagelijks bestuur van het Waterschap Groot Salland
Ir. L.E.A. Moonen Hoofd afdeling Planvorming
Bijlage: - Beslisdocument verkenning PAS-Sallandse Heuvelrug westflank
www.wgs.nl
[email protected]
Waterschap Groot Salland Dokter Van Thienenweg 1,8025 AL, Postbus 60, 8000 AB Zwolle, tel 1038) 455 72 00, fax 1038) 453 01 11. Bank: Nederlandse Waterschapsbank Den Haag IBAN NL98 NWAB 0636 7550 45. BIC NWABNL2GXXX Bi| correspondentie graag ons kenmerk vermelden
2
Beslisdocument verkenning voor gebiedsproces PAS-Sallandse Heuvelrug-Westflank
1 l A l\.
I 1
ï
Zwolle, 24 november 2014 waterschap Groot Salland
1 Beslisdocument verkenning voor gebiedsproces PAS-S9ll9ndse HeuvelrugWestfl9nk Opsteller: G.P. Roetert Steenbruggen, Waterschap Groot Salland
A Samenvatting en verantwoording
a;
ï Aanleiding en doel Aanleiding voor deze verkenning is de uitvoering van de opgaven voor Natura2000 en de PAS in en nabij het Natura2000-gebied de Sallandse Heuvelrug ten westen van de Van Heekweg. Doel van de verkenning is te bepalen hoe deze opgaven al dan niet in samenhang met andere opgaven in het gebied het best in uitvoering genomen kunnen worden. Bevindingen m.b.t. het programma van eisen voor het gebiedsproces Uit de verkenning komt naar voren dat er naast de Natura2000/PAS-opgaven in dit gebied intensivering van de waterwinning door Vitens speelt ("Zoektocht Waterwining Twente"). Gezien de verdrogingsproblematiek in het Natura2000-gebied heeft de uitvoering van de Natura2000/PAS-opgaven een hoge urgentie. De mogelijke maatregelen gericht op de aanpassing van de waterhuishouding en grootschalige omzetting van bos in heide hebben echter naar verwachting grote effecten op onder meer de landbouw en het landschap. Vanuit verschillende partijen in het gebied worden dan ook randvoorwaarden aan de uitvoering gesteld. De landbouw staat op het standpunt dat de uitvoering van de PAS-opgave voortvarend opgepakt moet worden om de ontwikkelingsruimte te realiseren, maar dat de uitvoering minimaal beslag moet leggen op landbouwgronden in het gebied. Voor bewoners is het behoud en de versterking van de leefbaarheid van het dorp Haarie het belangrijkste. De kwaliteit van het landschap speelt hier, gezien de recreatieve aantrekkelijkheid, een belangrijke rol in. Aanvullend op de in het beheerplan en de PAS-gebiedsanalyse opgenomen maatregelen voor de doelstelling "uitbreiding leefgebied Korhoen" vraagt Natuurmonumenten aandacht voor maatregelen in het gebied tussen de Sallandse Heuvelrug en het Boetelerveld. Recent onderzoek van Alterra onderbouwt de wenselijkheid hiervan. Voorstel voor de aanpak Op grond van overieg met betrokken partijen wordt voorgesteld de Natura2000/PAS-opgaven in dit gebied in drie deelprojecten op te pakken: Project 1: Uitvoering interne kleinschalige maatregelen t.b.v. zure vennen ten westen van de Van Heekweg; Project 2: Onderzoek en opstellen uitvoeringsplan eco-hydrologisch herstel t.b.v. de vochtige heide op de Westflank; Project 3: Uitvoering uitbreiding van het leefgebied van het korhoen in het agrarisch gebied buiten het Natura2000-gebied. Het eerste project betreft de uitvoering van de voor de eerste beheerplanperiode geprogrammeerde interne maatregelen. Enkele maatregelen zijn al uitgevoerd. De provincie is nu al bezig om afspraken te maken met de drie terreinbeherende organisaties over alle interne maatregelen in al hun natuurgebieden in de eerste PASperiode van zes jaar. Via het Natuurbeheerplan 2015 voor Overijssel, dat in september 2014 door Gedeputeerde Staten wordt vastgesteld en waarover tegelijkertijd een openstellingsbesluit wordt genomen, wordt het voor Natuurmonumenten mogelijk om al in 2015 via de Subsidieregeling Natuur en Landschap (SNL) vergoeding te krijgen voor de interne kleinschalige maatregelen. Ook voor het tweede project voor de eerste beheerplanperiode geprogrammeerde maatregelen zijn haalbaar. Deze betreffen: Stap 1: het beoordelen en analyseren van de beschikbare gegevens voor betrouwbare effectbepaling; gevolg kan zijn het uitvoeren van een aanvullend eco-hydrologisch (veld)onderzoek; Stap 2: het opstellen van een uitvoeringsplan. Stap één is nodig omdat er nog geen gedeeld inzicht is bij de verschillende partijen in het gebied - met name het Waterschap Groot Salland en Natuurmonumenten - in het eco-hydrologisch functioneren van het gebied. Door het uitvoeren van een inventarisatie van welke (feitelijke) gegevens over het systeem beschikbaar zijn en welke onderzoeken er liggen kan een zo volledig mogelijk beeld worden geschetst van het eco-hydrologische systeem. Daaruit voortvloeiend komt dan de vraag welke aanvullende gegevens eventueel nodig zijn en welke mate van detailniveau (maaiveldhoogtes, bodemsamenstelling, etc.) nodig is om betrouwbare effecten te kunnen bepalen. Vervolgens worden realistische scenario's met maatregelen samengesteld welke worden bekeken en doorgerekend. Belangrijk is dat er bij alle partners vertrouwen is in de gegevens en in de berekeningen wat kan leiden leidt tot een gedeeld beeld van de effecten van de scenario's.
^
^ Het onderzoek moet een duidelijke link hebben met de grondwatergebonden projecten in de omgeving waaronder hetBoetelerveld Hierbij gaat het om effecten van ingrepen op en nabij de Sallandse Heuvelrug Het onderzoeksgebied zal zich dus tot en met het Boetelerveld moeten uitstrekken Voordit onderzoek kan aansluiting worden gezocht bij het hydrologisch onderzoek in het kader van'Zoektocht Drinkwaterwinning Twente" (ZDT) Hierin maken de provincie Overijssel samen met Vechtstromen, Rijn en l^ssel, provincie Gelderland en Vitens (5 initiatiefnemers waarbij Overijssel voor 5 0 ^ ook betaalt) een planl^ER, waarin ^locaties worden onderzocht om totaal5B^ miljoen m^^jaar aan drinkwaterte vinden Inde ZDT is de locatie Sallandse Heuvelrug één van de vijf te onderzoeken locaties De Planl^ER moet einde van dit jaar 20^4gereed zijn zodat in januari^februari20^5eenlocatiebesluit door GS kan worden genomen De genoemde5B^ miljoen m3 hoeft niet op één locatie gevonden te worden Het kan ook over meerdere locaties verdeeld zijn. l^ocht uit de Planl^ER de Sallandse Heuvelrug^Haarle als voorkeurslocatie naarvoren komt, dan zal Vitens een inrichting^ER moeten maken, Daarbij zal Vitens zich baseren op en gebruikmaken van de basismodellen zoals die in de planl^ER zijn ontwikkeld Het samen optrekken van hydrologisch onderzoek voorPAS^N2000 en voor een drinkwaterwinning en de juiste wijze van inpassing kan dan beide doelen dienen. De kosten van het onderzoek (stapt)worden geraamd op^tOOOOO.^Deze kosten kunnen worden gedekt vanuit het provinciale budget voor de ontwikkelopgaveNatura2000^PAS
C
^^^^
C^
^ Advies is dat de provincie op korte termijn met het Waterschap Groot Salland, Nl^, provincie Overijssel en Vitens bespreekt of en wat er aan het hydrologische model,welketbvdePlanl^ERZDT is opgesteld,moet worden toegevoegd om betrouwbare effecten vanPASmaatregelen te kunnen bepalen Gezien de urgentie voor de droogtebestrijding is het wenselijk dit inzicht voor eind 20^4te hebben Hieruit kan voortkomen dat aanvullende eco hydrologisch (veld) onderzoek uitgevoerd zou moeten worden Advies is in ieder geval de belanghebbende partijeninditgebiedhierbijtebetrekken Voorstel is dat de provincie aan hetwaterschap vraagt dit te trekken Dit moet dan uiterlijk eind 20t5 afgerond zijn zodat in 20t^het gebiedsproces kan starten om te komen tot een uitvoeringsplan (stap 2) Daarmee moet niet gewacht worden tot de 2^ beheersperiode De mate waarin in het landbouwgebied grenzend aan het Natura2000 gebied, inrichtingsmaatregelen genomen moeten worden is bepalend voor hoe het gebiedsproces ingestoken moetworden Omdat inzicht in de mogelijk te nemen maatregelen nu nog ontbreekt, wordt in deze verkenning geen advies opgenomen voor de organisatie en de uitvoering van het planvormingsproces en ook geen raming van de kosten Ook in de kostenraming behorende bij de gebiedsanalyse is hiervoor nog geen post opgenomen Alle partijen staan op het standpunt dat het in alle gevallen het haalbaar is om in de eerste beheerplanperiode de opstelling van het plan afte ronden Tevens is hetwenselijk dit zo snel mogelijk te doen om voor alle partijen in het gebied duidelijkheid te scheppen De uitvoering van het uitvoeringsplan is inde PASgebiedsanalyse nu nog geprogrammeerd voor de tweede beheerplanperiode Het advies is de uitvoering zo snel mogelijk,dus ook inde eerste beheerplanperiode te laten starten Uiterlijk eind 20^5moet het ecohydrologische onderzoek afgerond zijn zodat in 20^^ het gebiedsproces kan starten en het plan opgesteld kan worden en niet gewacht hoeft te wordne tot de tweede beheersplanperiode Voor de uitvoering van het uitvoeringsplan voor de waterhuishouding op de Westflank zijn middelen gereserveerd voor de maatregelen "grootschalige boskap" en "herstel hydrologie westflank op basis onderzoek en uitvoeringsplan " Pas met de opstellen van het plan (stap 2) is te beoordelen of die gereserveerde middelen toereikend zijn Voor het derde project, gericht op de uitbreiding van het leefgebied voor de korhoen zijn in de eerste beheerplanperiode geen maatregelen geprogrammeerd. Alle maatregelen zijn geprogrammeerd voor de tweede beheerplanperiode De maatregelen zijn gericht op de e^ensivering van een bepaald areaal landbouwgrond buiten het Natura2000 gebied Vanaf20^^wordt echter het agrarisch natuurbeheer uitgevoerd via collectieven De provincie zal in overleg met het gebiedscollectief leidden Overijssel aan het einde van de^ebeheerplan periode deze opgave opnemen in de gebiedsaanvraag van dit gebiedscollectief. DeLTO adviseert omjuist ten oosten van de Helhuizerweg door middel van boskap voerakkers te realiseren in hetNatura2000gebied Vervolgstapoen voor de olanvormingsfase De uitvoering van de drie projecten loopt niet gelijk op in de tijd In de planvormingsfase dient voor project2een uitvoeringsplan opgesteld te worden Tinterne kleinschalige maatregelentb.v zure vennen ten westen van de van Heekweg: reeds in voorzien via Natuurbeheerplan 20t5^SNL regeling 2 Onderzoek en uitvoeringsplan eco hydrologisch herstel vochtige heide op de Westflank; zo mogelijk gebruik makend van hydrologisch onderzoek en kennis welke in kader plan l^ER Zoektocht Drinkwaten^inning Twente is verzameld 3 Uitbreiding van het leefgebied van het korhoen in het agrarisch gebied buiten het Natura2000 gebied; provincie Overijssel neemt dit op in gebiedsaanvraag van gebiedscollectief leidden Overijssel Oonclusie Op grond van deze verkenning kan geconcludeerd worden dat de uitvoering van de opgaven in de eerste beheerplan^PASperiode haalbaar is Hiermee kan vanuit dit gebied een goede bijdrage geleverd worden aan de
i 4 2
0 1 4 3 1 5 O O O
i realisatie van de totale Natura2000-opgave en PAS-opgave, waaronder het verkrijgen van ontwikkelingsruimte voor de landbouw en andere economische sectoren. Verantwoording De verkennende organisatie waterschap Groot Salland heeft het advies voorgelegd aan de gesprekspartners. De gesprekspartners hebben aangeven zich te kunnen vinden in het advies en dat de bedenkingen goed zijn verwoord. Het advies is de verantwoordelijkheid van het waterschap Groot Salland. Bestuuriijk verantwoordelijk is DB-lid de heer B. Jonkman. Het Dagelijks Bestuur van het waterschap geeft een akkoord op doorgeleiding. Het advies wordt verstrekt aan de voorzitter van "Samen werkt beter".
fl /| 4 'K c;
4
É G
I
G 9
^ ^ ^ ^.
Aanleiding en doel verkenning
G
Aanleiding Voor een economische en ecologische vitale toekomst van Overijssel is het akkoord "Samen werkt beter"" (Swb) gesloten en een Uitvoeringsagenda opgesteld Belangrijke opgaven voor deze agenda zijn de opgaven voor de Ecologische Hoofdstructuur (EHS),Natura2000 en de Programmatische Aanpak Stikstof (PAS) in en nabij de 24 Natura2000 gebieden in Overijssel In het bestuurlijk overleg " Samen werkt beter" is afgesproken de processen en projecten voor deze opgaven gefaseerd op te pakken Hierbij worden de volgende fasen onderscheiden Verkenning; Uitwerking gebiedsofferte(gebiedsplan); Realisatie; Gebruik en beheer Op basis van een''guickscan"overvan de stand van zaken in de Natura2000 gebieden heeft het bestuurlijk overleg "Samen werkt beter" bepaalt in welke gebieden een verkenning nodig is Eén van deze gebieden is het gebied "Sallandse Heuvelrug Westflank"
.^^
Doel
G
Doel van de verkenning is te bepalen op welke wijze de ontwikkelopgaven voor de EHS,Natura2000 en dePAS al dan niet in samenhang met andere opgaven en doelen in het Natura2000 gebied Sallandse Heuvelrug, deelgebied west, het best opgepakt kunnen worden Het resultaat van de verkenning is het uitgangspunt voor de volgende fase van het gebiedsproces: de uitwerking van de gebiedsofferte(cghetgebiedsplan) Belangrijke deelresultaten zijn; ^ Een voorstel voor het programma van eisen voor het gebiedsproces (c g het gebiedsproject) Oftewel: wat zijn de opgaven en doelend ^ Een voorstel voor de aanpak van het gebiedsproces en met name voor de volgende stap, de uitwerking van degebiedsoffertecg het gebiedsplan Oftewel: wat is de beste manier om het vervolgproces te organiseren7 De focus ligt hierbij op de uitvoering in de eerstePASbeheersperiodevan^jaar,die ingaat met de vaststelling van de PAS Organisatie Namens de gezamenlijk partners is de voorzitter van het bestuurlijk overleg "Samen werkt beter" opdrachtgever voor de uitvoering van de verkenningenOpdrachtnemervan de verkenning in het gebied Sallandse Heuvelrug west is het waterschap Groot Salland Aanpak^werkwiize De verkenning is als volgt uitgevoerd; Opstellen Plan van Aanpak voor de Verkenning BestuderenPASGebiedsanalyse en Beheerplan Sallandse Heuvelrug Uitvoeren actorenonderzoek Uitvoeren veldbezoeken en gesprekken met vertegenwoordigers belangengroepen Bestuderenaanvullende stukken,waaronder landbouwonderzoek DLG Opstellen concept rapportage Eormulering teksten Voorleggen concept rapportage aan gesprekspartners Verwerken reacties en opstellen definitief advies Opbouw van voorliggend beslisdocument Voorliggend document is als volgt opgebouwd; Hoofdstuk 2.Gebiedsbeschrijving Hoofdstuk 3. Inhoudelijke Randvoon^aarden voor het gebiedsproces Hoofdstuk4 Analyse kansen en knelpunten en mogelijke oplossingsrichtingen Hoofdstuks Aanpak Hoofdstuks Organisatorische randvoorwaarden Hoofdstuk^^inanciële kaders Hoofdstuks Oommunicatie
2.
Gebiedsbeschrijving
2B^lr^^etdin^ In de " guick scan Natura2000 gebieden" is geconstateerd dat de uitvoering van de Natura2000 opgave en de PAS opgave voor het Natura2000 gebied Sallandse heuvelrug, waarschijnlijk het best opgepakt kan worden via twee deelprocessen; één gericht op de opgaven op de Oostflank en één gericht op de opgaven op de Westflank De grens tussen de Westflank en de Oostflank is de Nijverdalsebergweg(""Toeristenweg") (zie figuur^)
2 8
3 ^eld ^alland^e^ ^ e u ^ ^ ^esttlank ^ ^ ^ ^
3 \
G \ \
^^^^t^^T8e^r^er^z^r^^Sa^^a^c^^e^e^ve^r^^^^e^^^ar^^ Voorliggende verkenning richtzich op een deel van westflank, het gebied ten westen van de Van Heekweg (zie bijlagen) De reden is dat bij de uitvoering van de maatregelen in dat deel van de westflank mogelijk veel partijen betrokken zijn landbouwers,bewoners,recreatiebedrijven,recreanten^toeristen^en dit de uitvoering complet kan maken , ligt het accent in deze verkenning op dat zone Dit gebied wordt in het noorden globaal begrensd door de N35RaalteNijverdal en in hetzuiden door de N332RaalteHolten De westelijke begrenzing is globaal de PoggenbeltwegofdeSchoonheetenseweg Dit deel bestaat weer uittwee deelgebieden: ^ een deelgebied dat onderdeel uitmaakt van het Natura2000 gebied; ^ een deelgebied aangrenzende agrarische zone met bebouwing en het dorp Haarie. 2.2.8eknoptebe9chrijvir^^v9nhetN9tt^r92000^gebied De westflank van het Natura2000 gebied Sallandse Heuvelrug is een stuwwal met bos, droge heide, droge graslanden en enkele gegraven plassen (Eendenpias, Eazantenweide) en vochtige heide De verdrogingssituatie vadevochtigeheideisacuut Door het gebied lopen verschillende fiets en wandelroutes In het concept Beheerplan en de "PAS Gebiedsanalyse 042 Sallandse Heuvelrug" is het Natura2000 gebied uitgebreid beschreven Toeristische trekpleisters zijn de toren van Palthe en de Informatieschuur De Pas van Natuurmonumenten 2.3. beknopte be^cht^ijvit^^ van het gebied ten westen van het N9tut^92000-^ebied Het aan de westzijde van de Sallands Heuvelrug grenzende gebied omvat de kern Haarie en het omliggende buitengebied(ca2^00 inwoners) In het buitengebied liggen verspreid landbouwbedrijven,woonboerderijen en enkele recreatiebedrijven De landbouw is de belangrijkste grondgebruiker Er zijn er 58 landbouwbedrijven,waarvan4^graasdierbedrijven De melkveehouderij is de belangrijkste sector met bedrijven Zeven hiervan hebben meer dan ^0 melkkoeien In het gebied bevinden zich^vrij grote varkensbedrijven die overigens niet dicht bij de Sallandse Heuvelrug liggen (bron: OBS gegevens 20^2) Naast verdere ontwikkeling van de primaire productie, liggen er in dit gebied ook goede kansen voor verbreding van de landbouw en de plattelandseconomie (bron: het in opdracht van het Overlegorgaan van het Nationaal Park De Sallandse Heuvelrug opgestelde " Inspiratieboek Westrand Sallandse Heuvelrug" (20t2)) Er is een "harde grens" tussen het " natuurgebied" en het "landbouwgebied" ; zowel in fysieke zin (Bathemen^eg^OudeDeventerweg) als in sociaal^economische zin (weinig tot geen over en weer gebruik van grond en^of inzet vee). 2.4. Hydt^olo^i9che9itt^atie De Natura2000 maatregelen en dePASmaatregelen op de Westflank zijn voor een belangrijk deel gericht op de verbetering van de hydrologietbvde ontwikkeling van vochtige heide Dat is in dit gebied een complete opgave Daarom wordt er in deze gebiedsbeschrijving nader op ingegaan Door menselijke ingrepen is de hydrologische situatie in het gebied de afgelopen ^OOjaar ingrijpend veranderd Dit heeft geleid tot sterke verdroging van het natuurgebied Ook de aangrenzende landbouwgronden zijn deels droogtegevoelig De volgende factoren hebben hierbij een rol gespeeld en spelen zijn hierbij nog steeds van belang: ^
De sterke uitbreiding sinds t^OO van de hoeveelheid bos op de heuvelrug ten koste van het heidegebied Er is met name naaldbos aangeplant, dat circa 5 0 ^ meerwater dan heide verdampt Hierdoor is de aanvulling
O ^ ^ 3 ^ ^ ^ ^ O O ^ ^ ^ ^ ^
het grondwater en daarmee ook de kwelstroom op de flanken van de stuwwal flink afgenomen De h^hossing heeft ook geleid tot een vergroting van de stikstoftoevoer naar de vennen en slibophoping in de vennen en op de oevers ^ ^
^
Ooor grootschalige landbouwkundige verbeteringen in de vlakke dekzandgebieden in de omgeving van de stuwwal vanaf de jaren "50 van de vorige eeuw is de ontwatering sterk toegenomen 0 ^ ^ ^ Sallandse Heuvelrug zijn een aantal permanente grondwateronttrekkingen a a n w e z i g t b v d e ^i^li^l^^^f^^oorziening Vanaf^^54 is de drinkwaterwinning bij Nijverdal actief Op een diepte van 3 0 ^ ^ 0 0 m ondermaaiveld wordt jaarlijks5^^miljoenm3 grondwater onttrokkenVanaft^5^ is de drinkwaterwinning Holten actiefOpeen diepte van ^O^^OOmonder maaiveld wordt jaarlijks2^2,5 miljoen m3 grondwater onttrokken Daarnaastzijn erin de stedelijke kern van Nijverdal nog een aantal grondwateronttrekkingen voor l^^^^triële activiteiten actief Voor grote delen van de zuidelijke Heuvelrug en een deel van de randzone is ^^^^^i^^^oatieve) grondwaterstandsverlaging van circa 0,5mtottmberekend Binnen een straal vant ^ ^ 1 ^ ^ rondom de onttrekking is de waterstandsverlaging iets groter (Gieske,^^^0)^et de uitvoering van ^^^^^oorzieningsplanLuttenberg (faseten 2) zijn de effecten van winning Nijverdal op het landbouwgebied gecompenseerd Ooor klimatologische omstandigheden is de gemiddeld laagste grondwaterstand verlaagd, met name langs de flank van de Sallandse Heuvelrug en juist na de realisatie van de wateraanvoerplannen De neerslagoverschotten en ^tekorten variëren behoorlijk door de jaren heen; het laatste decennium voor de eeuwwisseling was natter dan eerste decennium na de eeuwwisseling. 2.^. Actoren
Op en rond de westflank van de Sallandse Heuvelrug spelen diverse belangen Het gaat om onder meer de terreinbeheerders, de grondgebruikers in het aangrenzende landbouwgebied, de bewoners, recreanten^toeristen, recreatiebedrijven en natuurlijk de overheden l^et vertegenwoordigers van onderstaande partijen is een gesprek gevoerd Per actor is het belang in steekwoorden aangeven; Landbouwbedrijven^LTO Hellendoorn: behoud landbouwgrond en verkrijgen ontwikkelruimte Plaatselijk Belang Haarie: leefbaarheid van het dorp Gemeente Hellendoorn: leefbaarheid landelijk gebied, recreatief medegebruik, sociaal economische ontwikkeling, communicatie naar belanghebbenden; realisatie Natura2000 doelen mits ook als vliegwiel c.g. financiële ondersteuning voor betere integrale gebiedsontwikkeling. Natuurmonumenten (beheer bos en heidegebied op westflank); kwalitatiefhoogwaardige natuur op natuurlijk wijze Provincie Overijssel: diverse economische, ecologische en sociale belangen, waaronder de realisatie EHS,Natura2000 enPASopgaven Gebiedscommissie Boetelerveld: realisatie gebiedsplannen Vitens (waterwinningen Nijverdal, Holten en Espelose broek): veilige drinkwaterwinning met voldoende capaciteit Waterschap Groot Salland: efficiënt beheer en onderhoud watersysteem. Van elk gesprek is een verslag opgesteld en voor akkoord voorgelegd aan de gesprekspartner
^
3.
Inhoudelijke randvoorwaarden voor het gebiedspt^oce9
3B^^nletdino Hieronderwordt eerst kort ingegaan op de opgaven voor Natura2000 en dePAS Vervolgens wordt kort ingegaan op de resultaten van de gesprekken met actoren in het gebied over aanvullende opgaven en^of randvoorwaarden die zij aan de uitvoering van het natuurbeleid stellen. 3.2 Opgaven voor de N9tut^92000 en dePAS De kern van de natuuropgaven voor het gebiedsproces betreffen de uitvoering van de maatregelen gericht op de Natura2000 doelen binnen het Natura2000 gebied Voor het gebied ten westen van de Van Heekweg gaat het hierbij om de volgende doelen; ^ Behoud habitattype Zure vennen (Eendenpias) ^ Uitbreiding Habitatype Vochtige heide(^0 30 ha) op de westrand van de Sprengenberg^Remmersbosch (percelen grenzen aan Oude Deventerweg), zie figuur 2.
Figuur 2 De graspercelen tussen de Oude Deventerweg en de Van Heekweg zijn kansrijk voor realisatie van Voctitige Heide. • Uitbreiden leefgebied Vogelrichtlijnsoort Korhoen in zuidelijke rand Remmersbosch/Helhuizen. (bron: PAS-gebiedsanalyse Sallandse Heuvelrug", d.d. 22 januari 2014), zie figuur 3. Definitief voorsM wtjzigin-g Ecofogncttc Hoofdstructuur
bttgrcmtng
Figuur 3. kaart "Definitief voorstel wijziging begrenzing Ecologische Hoofdstructuur" (vastgesteld door GS d.d. 26 augustus 2014).
:i
i ^1
I; 1\
^
8 ^
De belangrijkste beleidsmatige randvoon^aarden voor deze opgaven zijn opgenomen in: ^ de Omgevingsvisie, waarin onder meer de begrenzing voor de EHS is opgenomen Op de kaart "Definitief voorstel wijziging begrenzing Ecologische Hoofdstructuur"'(vastgesteld door G S d d 2^ augustus 20t4) is t.a.v de EHS een perceel aangegeven als " uitwerkingsgebiedontwikkelopgaveNatura 2000 ". ^ de PAS Gebiedsanalyse 042 Sallandse Heuvelrug, die de maatregelen bevat die minimaal noodzakelijk zijn voor de realisatie van de instandhoudingsdoelstellingen en daarmee voor het bieden van economische ontwikkelingsruimte(concept,dd 22 januari 2014); ^ het beheerplan Natura2000 Sallandse Heuvelrug,met daarin als deelBopgenomendePASgebiedsanalyse (eindconcept,dd5februari20t4); ^ het Natuurbeheerplan Overijssel (in herziening) In het rapport "PAS-gebiedsanalyse 042 Sallandse Heuvelrug" (dd. 22 januari 2014) zijn voor deze doelen voor de en herstelstrategie en maatregelenpakket bepaald voor deze doelen. (Zie ook bijlage 1). Voor de korte termijn, de eerste PAS-periode van 6 jaar, gaat het om de volgende maatregelen; Voor het doel "behoud zure vennen"; Plaatsen van een raster rond Eendenpias om vertrapping en bemesting van het ven en venrand te \/r\r\rlcnmon /maatronal 1 h\ /racïHc i li+ncn/z-iorH H/-*r\r M'^fi n irm.'^>->i •rv>nn4'nn\voorkomen (maatregel 1b) (reeds uitgevoerd door Natuurmonumenten); Maken venherstelplan. Venwijderen baggermateriaal uit Eendenpias, dichten bodem Eendenpias en verwijderen depot oud baggermateriaal (maatregel 1c); Kleinschalig plaggen oevers Eendenpias (maatregel 2d) Voor het doel "uitbreiden vochtige heide" Uitvoeren eco-hydrologisch (vervolg)onderzoek ter bepaling hydrologische maatregelen en in vervolg hierop opstellen uitvoeringsplan voor de westflank voor herstel van het hydrologische systeem (maatregel 2c1). Uit het onderzoek kan blijken dat het nodig is maatregelen uit te voeren in het aan het Natura2000-gebied aangrenzende landbouwgebied (zie bladzij 10 voor nadere toelichting). De PAS vereist dat deze maatregelen binnen 6 jaar na de start van de PAS gerealiseerd worden. Dit is een belangrijke randvoorwaarde voor de uitvoering. Ook in de tweede PAS-periode (c.q. 2e beheerplanperiode, na 6 jaar maar binnen 12 jaar) dient in dit gebied een aantal maatregelen uitgevoerd te worden. Voor het doel "uitbreiden vochtige heide": Uitvoeren van het uitvoeringsplan voor de herstel van hydrologie op de Westflank op basis van het hierboven genoemde onderzoek (maatregel 2c-2). In de PAS-gebiedsanalyse is opgenomen dat indien mogelijk de uitvoering van het uitvoeringsplan al in de eerste beheerplanperiode gestart moet worden. Omvorming van (naald)bos naar heide (2 x 108 ha; exacte omvang van het areaal is mede afhankelijk van de resultaten van het genoemde eco-hydrologisch onderzoek).) (maatregel 2b/7g) Voor het doel "uitbreiden leefgebied korhoen": Akker/grasland te zuidwesten van N2000-gebied (rond Helhuizerweg) geschikt maken als foerageergebied (minimaal 20 ha op vrijwillige basis) (maatregel 7h). Intensieve (mais)akker extensief gaan beheren t.b.v. foerageergebied (maatregel 7k). Bijlage 1 is de maatregelenkaart van de PAS. Bijlage 2 bevat het overzicht van alle PAS-maatregelen voor de korte en lange termijn voor het gehele Natura2000-gebied de Sallandse Heuvelrug. . Tijdens de verkenning gaf Natuurmonumenten aan dat voor het doel "Uitbreiden leefgebied korhoen" ook in het landbouwgebied richting potentiële omliggende leefgebieden voor het korhoen, zoals het Boetelerveld, maatregelen (bijvoorbeeld agrarisch natuurbeheer) gerealiseerd zouden moeten worden. Natuurmonumenten baseert dit op onderzoeksrapport "Doorstart van het Nederiandse Korhoen?" van Alterra (2014). Maatregelen hiervoor zijn echter niet opgenomen in de PAS-gebiedsanalyse en het concept beheerplan. In beginsel dient het beheerplan toereikend te zijn om de realisatie van de Natura2000 doelen te borgen. Nader overieg is nodig om te bepalen of het onderzoek onderbouwt dat aanpassing van het beheerplan nodig is, of dat het om een additionele maatregel gaat. 3.3 Opgaven en randvoorwaarden vanuit de landbouw De landbouw in het gebied heeft belang bij een voortvarende uitvoering van de PAS met het oog op het realiseren van ontwikkelingsruimte voorde bedrijfsontwikkeling. LTO-Hellendoorn streeft naar behoud van het areaal landbouwgrond. Gezien de afloop van de zuivelquotering is tenminste handhaving of liever nog uitbreiding van het areaal landbouwgrond per bedrijf van belang voor de ruwvoerproductie en de mestafzet. Vanuit de landbouw wordt dan ook de voorwaarde gesteld dat de ontwikkelopgave Natura2000 uitgevoerd wordt met minimaal beslag op landbouwgrond en dat de extra maatregelen voor natuur op landbouwgrond geen beperking voor agrarische bedrijfsontwikkeling mag zijn . In het gebied is recent een CKO-project voor vrijwillige kavelruil afgesloten met beperkte resultaten. Voor landbouwstructuurversterking biedt de op te starten kavelruil rond het nabij gelegen Natura2000-gebied
3 4
G j » -é
:i
^
8 ^0
3
Boetelerveld mogelijkheden In de Projectomschrijving van de Kavelruil Boetelerveld staat het volgende: "Het plangebied voor kavelruil Boetelerveld loopt aan de oostzijde door tot de Sallandse Heuvelrug (omgeving Haarie). Hieris bewust voor gekozen om ook het Natura 2000 gebiedsproces rondom de Sallandse Heuvelrug (indien nodig) te kunnen bedienen Het is nog niet bekend of en welke(externe)inrichtingsmaatregelen moeten worden uitgevoerd (hiervoor is eerst nog een onderzoek nodig) Er is nog geen sprake van een bufferzone waar maatregelen moeten worden uitgevoerd, maar er is wel een perceel begrensd voor het uitvoeren van maatregelen Mochten er meer maatregelen op landbouwgrond nodig blijken dan heeft het de voorkeur om hiervoor geen aparte kavelruil te starten maar dit samen te laten gaan met de kavelruil Boetelerveld" Advies is dan ook met de kavelruil Boetelerveld de ruimte te scheppen voor de mogelijke waterhuishoudkundige maatregelen en tegelijkertijd de verkaveling van de landbouw te verbeteren. In het eerder genoemde "Inspiratieboek Westrand Sallandse Heuvelrug" (2012) is de ambitie om een duurzame, economisch rendabele landbouw in de westrand te behouden en te versterken om daarmee ook het karakteristieke agrarische landschap met vee in de wei te behouden
G ^
De hoger gelegen landbouwgronden zijn droogtegevoelig Langs de Bathemerweg en Oude Deventerweg vallen dewatergangenvanhetwaterschapindezomerdroog Een watervoorzieningsplan vooroa deze hoge gronden (Luttenberg fase 3) is door hetwaterschap Groot Salland niet uitgevoerd vanwege de te hoge kosten en de te geringe effecten Het waterschap wijst op het risico dat eventuele maatregelen gericht op de verbetering van de waterhuishouding voor de natuur nadelige gevolgen voor de landbouw kunnen hebben Anderzijds kunnen er ook mogelijkheden zijn voor verbetering van de waterhuishouding van de landbouw zijn In de planuitwerking kan mogelijk een link gelegd worden met het Deltaplan Agrarisch Waterbeheer (DAW)vanLTO Noord 340rinkw9terwinning Vitens is momenteel bezig met "Zoektocht Drinkwaten^inning Twente" (ZDT) Vanwege de tijdelijke vergunning Mander en toenemende vraag inTwente is er een tekort aan water Na de eerste verkenningen zijn er5nieuwewinlocaties in Overijssel overgebleven waar een deel van het tekort aangevuld zou kunnen worden Eén ervan is de Sallandse Heuvelrug (zoekgebied in de gemeente Hellendoorn o a o p de Holterbergten zuidoosten van Haarie) De provincie Overijssel stelt samen met Vechtstromen,Rijn en IJssel, Groot Salland, provincie Gelderland en Vitens (5 initiatiefnemers waarbij Overijssel voor 5 0 ^ ook betaalt) een planMER op,waarin5loc9ties worden onderzocht om totaal57miljoenm3^jaar aan drinkwaterte vinden In dit kaderwordteen hydrologisch onderzoek uitgevoerd Inde ZDT is de locatie Sallandse Heuvelrug één van de vijfte onderzoeken locaties De PlanMER moet einde van dit jaar 2014gereed zijn zodat in januari^februari 2015 een locatiebesluit door Gedeputeerde Staten van Overijssel kan worden genomen De genoemde57miljoenm3 hoeft niet op één locatie gevonden te worden Het kan ook over meerdere locaties verdeeld zijn De extra winningen in dit gebied dient betrokken te worden bij het hiervoor genoemde eco hydrologische onderzoek voor de westflank in het kadervan de Natura2000 enPASopgaven 3.5 Ovet^ige belangen en opgaven Betrokkenen hebben tijdens de door de verkenner gevoerde gesprekken geen toe te voegen inhoudelijke doelen en opgaven aangedragen Er zijn wel een aantal (globale) randvoorwaarden gesteld aan de uitvoering: bewoners Voor de bewoners is de leefbaarheid van het dorp het belangrijkste Er is een Dorpsplan Plus Haarie op opgesteld Punt2hier uit is ""^e^ver^s^er;^er^var^c^er^e^a^^evar^^aar^er^e^^a^^or^aa^^ar;^OeSa^^^^ ^e^ve^r^^rér^^e^^^^^o^wener^or^^^^^e^er^var^r^ec^ea^^e^eer^^oer^^^^^^^ van het aantal bewoners in het dorp is het voor de leefbaarheid belangrijk activiteiten te blijven ontwikkelen Recreatieve aantrekkelijkheid is een voorwaarde, dus behoud en versterken van een afwisselend landschap In 201219 het "ln9piratieboek Westrand Sallandse Heuvelrug" op initiatief van het Overleg orgaan Nationaal Park De Sallandse Heuvelrug tot stand gekomen Hierwordenl^ideeën van bewoners en bedrijven beschreven teneinde de streek aantrekkelijker en economisch sterkerte maken Thema's: duurzame landbouw, impulsen voor het landschap,verzilveren van kansen voor recreatie en "elkaarversterken en inspireren"'. Recreatie^toet^isme Voor de recreatieve^toeristische bedrijfstak is een aantrekkelijkheid en toegankelijk cultuurlandschap en bos en heidegebied voor wandelen en fietsen van belang. Vanuit deze invalshoek zijn er geen specifiek randvoorwaarden voor het gebiedsproces Gemeente Hellendoorn De gemeente heeft haar beleid vastgelegd in de "Omgevingsvisie Hellendoorn,NatuuriijkAvontuurlijk"" Het Natura2000 gebied ligt in het identiteitsgebied " Overweldigend Natuurlijk" en het aangrenzende landbouwgebied ligt in het identiteitsgebied "Rond boeren " Vanuit haar belang tot het bevorderen van de leefbaarheid van de kern Haarie en buitengebied en van economische ontwikkeling door duurzame landbouw en toeristische sector steltzij wel randvoorwaarden aan de uitvoering van het Natura2000 beleid en dePAS Voor ondernemers die nadelige gevolgen ondervinden van de uitvoering dient indien nodig flankerend beleid ingezet te worden en dienen oplossingenontwikkeldteworden De gemeente stelt dat goede communicatie met uitleg over de Natura2000 en PAS maatregelen essentieel is voor acceptatie door omwonenden en daarmee voor de gemeente
^
^1
Ovet^legorgaan Nationaal P9rk Sallandse Heuvelrug Het Rijksbeleid voor Nationale Parken is vervallen Dit is de aanleiding voor provincie, de gemeenten Hellendoorn en Rijssen Holten en Staatsbosbeheer en Natuurmonumenten om aan de slag te gaan om vorm te geven aan een nieuwe aanpak voor het Nationale Parken de Sallandse Heuvelrug Hiervoor is in februari 2014 een transitieteamingesteld Streven is voor het park een bedrijfsplan op te stellen Hierbij wordt ook verkend hoe bij de ontwikkeling en het beheervan deze parken meer relaties te leggen met economische en maatschappelijke ontwikkelingen in de omgeving Vanuit deze transitie zijn er op dit moment geen directe relaties te leggen met het gebiedsproces gericht op de uitvoering van de Natura2000 en PAS maatregelen voor de korte termijn, maar mogelijk wel met die voor de langere termijn 3.5 S9menv9ttend Op grond van de verkenning kan worden vastgesteld dat de volgende inhoudelijke opgaven en randvoorwaarden bij het gebiedsproces aan de Westflank van de Sallandse Heuvelrug aan de orde zijn: de uitvoering van de een aantal kleinschaligePASmaatregelen in het Natura2000 gebied; de opstelling en uitvoering van een plan voor het herstel van de hydrologie op de westflank op basis van een uit te voeren nader eco hydrologischonderzoek Afhankelijk van de uitkomsten van het onderzoek zal de uitwerking van het uitvoeringsplan om een meer of minder complex gebiedsproces vragen Belangrijke randvoorwaarde voor dit plan is dat een minimaal beslag legt landbouwgronden. Bij de uitwerking van uitvoeringsplan dient verkend te worden of en in welke mate er aandacht gegeven kan worden aan de verbetering van de landbouwstructuur en het bestrijden van de verdroging in de landbouw; de uitvoering van de externe maatregelen voorhet doel "uitbreiding leefgebied korhoen" Het gaat hier om maatregelen voor de lange termijn buiten het Natura2000 gebied. 4.
Analyse kansen en knelt;^unten en mogelijke ot^lo99ingsrichtingen
In hoofdstuk3is een overzicht opgesteld van de inhoudelijke opgaven en randvoon^aarden die in dit gebied aan deordezijn In dit hoofdstuk wordt een korte analyse van de kansen en knelpunten gegevenmbtdeze opgaven en wordt^waar aan de orde^ingegaan op mogelijke oplossingsrichtingen Projectie De uitvoering van kleinschalige PASmaatregelen in het N9tura2000gebied De voorgestelde internePASmaatregelen voor de doelen "Behoud zure Vennen" en "Uitbreiding vochtige heide" voor de eerste PAS periode betreffen grotendeels kleinschalige ingrepen die nu al uitgevoerd kunnen worden Dezehebbengeenofnauwelijksimpactopdeomgeving Erzijn geen inhoudelijke en financiëleknelpunten De provincie is nu al bezig om afspraken te maken met de drie terreinbeherende organisaties over alle interne maatregelen in al hun n9tuurgebieden in de eerstePASperiode van zes jaar Daarkan dit onderdeel van worden Een apart'Uitvoeringsplan" is niet nodig Via het Natuurbeheerplan 2015voor Overijssel,dat in september door Gs wordt vastgesteld,en tegelijkertijd een openstellingsbesluit kunnen in 2015al voor de meeste interne maatregelen vergoedingen worden verkregen. De uitvoering van de interne maatregelen voor de lange termijn^detweedePASperiode^is afhankelijk van de uitkomsten van het nog uit te voeren ecohydrologische onderzoek Zie hieronder,project2 Project 2; De opstelling en uitvoering van een p^an voor het herstel van de hydrologie op de westflank o^ basis van een uit te voeren eco^hydrologi9che onderzoek In dit kader dienen de volgende 9tappen gezet te worden; ^ het uitvoeren van het ecohydrologische onderzoek; ^ het opstellen van een uitvoeringsplan; ^ het in uitvoering nemen van het plan (In de gebiedsanalyse is opgenomen dat^indienmogelijk^de uitvoering al in de eerstePASperiode zou moeten starten). S^a^^ Op de westflank is sprake van een acute verdrogingsproblematiek In dePASgebiedsanalyse "Sallandse Heuvelrug" wordt aangeven dat deze met geschikte maatregelen in het watersysteem kan worden bestreden Hierbij wordt gerefereerd aan het rapport van Bell Hullenaar(september 2013) Tijdens de uitwerking van de PAS maatregelen en ook tijdens deze verkenning bleek dat partijen, en met name Natuurmonumenten,het waterschap Groot Salland,en deLTO Noord,nog geen gedeeld beeld hebben over de werking van het eco hydrologisch systeem Het advies is dat eerst alle belanghebbenden vertrouwen moeten krijgen in een te gebruiken hydrologische rekenmodel Dit model kan gebaseerd zijn op bestaande hydrologische modellen en aangevuld worden met hydrologische onderzoeken van waterschap Groot Salland, het eco hydrologische onderzoek westflank Sprengenberg van Bell Hullenaar en het hydrologische onderzoek in kader ZDT Op een deskundigenbijeenkomst zal een gedeeld beeld moeten worden verkregen en desgewenst zal aanvullend veldonderzoek uitgevoerd moeten worden Pas dan kunnen de centrale vragen t.b.v de planvorming beantwoord worden:
8
3 ^^^^ ^^'^
^2 welke maatregelen, waar en met welke intentie en in welke combinatie, zoals aanpassen van de begreppeling in het natuurgebied, aanpassen van de waterhuishouding in het aangrenzende landbouwgebied en uitvoeren boskap, zijn kansrijk om de hydrologische omstandigheden voor ontwikkeling van 10 30 ha vochtige heide op de westflank van de Sallandse Heuvelrug te laten ontwikkelen en wat zijn de effecten op de grondwaterstanden in het landbouwgebied? welke maatregelen zijn kansrijk om de hydrologische omstandigheden (verdroging^vernatting) voor de landbouw in de westrand van de Sallandse Heuvelrug te optimaliseren? Duidelijkheid over de mogelijke waterwinning is dan wel noodzakelijk Om een gedragen plan te kunnen opstellen is het belangrijk dat het onderzoek zodanig wordtvorm gegeven en wordt uitgevoerd (onafhankelijk adviesbureau), dat alle betrokken partijen vertrouwen hebben in de resultaten S^a^2 Op grond van de bevindingen van het onderzoek zal een uitvoeringsplan opgesteld worden In dePAS gebiedsanalyse is opgenomen dat dit plan zo mogelijk in de eerstePASperiode in uitvoering genomen kan worden Dit vraagt om een voortvarende uitvoering van het onderzoek en de planvorming Al naar gelang de uitkomsten van het onderzoek zal de planuitwerking om een meer of minder complex gebiedsproces vragen. Advies is de aanpak voor de opstelling van het uitvoeringsplan na de afronding van het onderzoek te bepalen en daarbij alle relevante partijen te betrekken S^a^^ Zodra het plan gereed is en door alle partijen is geaccepteerd, is het zaak het plan voortvarend uit te voeren Ruimtelijke maatregelen in het landbouwgebied zouden dan nog in de kavelruil rond Boetelerveld meegenomen kunnen worden Dan kan ook de landbouwstructuur langs de rand van de Sallandse Heuvelrug verbeterd worden Met het wachten tot de tweede beheerperiode, zoals in het Beheersplan^PAS analyse is voorzien, zouden kansen gemist kunnen worden Project 3^ Oe uitvoering van m99tregelen voor het doel uitbreiding leefgebied korhoer^^^ Voor de korte termijn de eerste periode van^jaar^zij n voor dit doel voor het gebied aan de orde in deze verkenning geen maatregelen opgenomen in de PAS gebiedsanalyse en het beheerplan Voor de lange termijn^de tweede periode v a n ^ j a a r ^ w e l Het gaat om de maatregelen betreffende de extensivering en het beheervan op dit moment intensiefbeheerde akkers en graslanden Daarmee kunnen deze geschikt gemaakt worden als foerageergebied voor de Korhoen Met de huidige grondeigenaren dienen hierover afspraken gemaakt worden Een perceel ligt in het gebied "uitwerkingsgebied ontwikkelopgave Natura 2000 " Indien de huidige eigenaar niet mee willen werken, kunnen grondruil en ven^erving opties zijn Daarnaast is het streven om minimaal 20 ha akker en grasland ten westen van Natura2000 gebied (rond de Helhuizerweg) op vrijwillige basis geschikt maken als foerageergebiedVanaf201^wordt het agrarisch natuurbeheer uitgevoerd via collectieven De provincie zal in overleg met het gebiedscollectiefMidden Overijssel aan het einde van delebeheerplanperiode,deze opgave opnemen in de gebiedsaanvraag aan dit gebied9collectief
5.
Aanpak
5.1. Vooralsnog drie deelprojecten De aanpak voor de uitvoering van de maatregelen voor Natura2000 en dePASi9 mede afhankelijk van de interactie met overige belangen in het gebied Gezien de kan9en en de knelpunten (zie H4) verschilt die aanpak voorde verschillende maatregelen Wij stellen voor de verschillende maatregelen in eerste instantie in3 deelprojecten op te pakken; ProjectTde uitvoering van de interne kleinschalige maatregelen ten westen van de Van Heekweg Project 2: de uitvoering van het eco hydrologisch herstel in de Westflank Project 3: De uitvoering van maatregelen voor het doel "uitbreiding leefgebied korhoen" 5.2. Nadere uitwerking en pl9nning^f9sering In dePASgebiedsanalyse en in het concept beheerplan is aangegeven welke maatregelen in de eerstePAS periode dan wel in de eerste beheerplanperiode uitgevoerd moeten worden Tijdige uitvoering van dePAS maatregelen is van belang met het oog op vergunningverlening in het kader van de Natuurbeschermingswet Om in dit kaderontwikkelingsruimtebeschikbaarte stellen aan de landbouw en andere economische ontwikkelingen dient tijdige uitvoering van maatregelen geborgd te zijn
^^c^ec^^ c:^et^^^oer^r^^var^^e^r^^err^e^^e^r^^c^a^^^^ Advies is om de uitvoering van interne maatregelen onderdeel te laten worden van de afspraken die de provincie nu al maakt met de drie terreinbeherende organisaties over alle interne maatregelen in al hun natuurgebieden in de eerste PAS periode van zes jaar Een apart'Uitvoeringsplan" is dus niet nodig Via het Natuurbeheerplan 2015 voor Overijssel,dat in september doorGSwordtvastgesteld, en tegelijkertijd een openstellingsbesluit is, kunnen in 2015al voor de meeste interne maatregelen vergoedingen worden verkregen. ^r^o^ec^2de^^^oer^r^2^var^^e^eco^^c;^^o^o^^.^c^^er:^^e^^^^ Dit is een complex projectDePASgebiedsanalyse bevat gua planning de volgende fasering; stapTuitvoeren ecohydrologisch toets^onderzoek en opstellen van een uitvoeringsplan; stap 2: uitvoeren uitvoeringsplan Op grond van de gesprekken in deze verkenning kan geconcludeerd worden dat alle partijen zo snel mogelijk duidelijkheid willen over de ontwikkelingen in dewestflankHetadvies is daarom op korte termijn te starten met de uitvoering van het onderzoek e n z s m daarna met de planuitwerking Bij een uitvoering op de korte termijn is de planning indicatief als volgt: D hetrokkenen (zie hieronderin hoofdstuk ^jbeoordelen^toetsen samen de aanwezige ecohydrologische informatie (afstemming zoeken met onderzoek voor planMER "Zoektocht Drinkwaten^inningTwente) en bepalen ofer aanvullende veldonderzoek uitgevoerd moetworden ten einde betrouwbare effecten te kunnen bepalen (uiterlijk einde 2014 afgerond); D
^^^^okkenen maken afspraken over doelen, reikwijdte en aanpak eco hydrologische onderzoek (zie ook bijlagelvoor een aanzet op de vraagstelling van het onderzoek (onderzoek afte ronden uiterliik einde 2015);
^
opstellen uitvoeringplan Het proces voorhet uitvoeringsplan start in direct na afronding ecohydrologisch onderzoek dus uiteriijk in 2015^201^Afhankelijkvandeconclusies va het onderzoekzalditproces meer of minder complex zijn en of een meer of minder complex gebiedsproces vragen Het advies, gehoord de partijen,is om deze uitwerking snel te startenivmduidelijkheid in het gebied en niette wachten tot de tweede beheersplanperiode
^
li^ uitvoering nemen maatregelen: naderte bepalen op grond van het uitvoeringsplan
^r^o^ec^^De^^^oer^r^^^ar^rr^aa^^e^^e^er^voor^^e^c^oe^""^^^^^^^^^ De maatregelen in het kadervan dit projectzijn geprogrammeerd voor de tweedePASperiodeAdvies is deze maatregelen te laten opnemen in de gebiedsaanvraag Agrarisch Natuurbeheervan het gebiedscollectiefMidden SallandHet advies is ook om in het kadervan deze doelstelling op korte termijn te bepalen ofhetwenselijk is ook vergelijkbare maatregelen te treffen in de zone tussen het Boetelerveld (potentieel leefgebied korhoen) en de Sallandse Heuvelrug. 5.3. Samenvattende de opgaven voor de fase van de uitwerking van de gebiedsofferte (c.g. het gebiedsplan) In de afgesproken systematiek van "Samen werkt beter"", wordt de fase van de verkenning gevolgd door de fase van de planuitwerking In deze fase worden de concrete uitvoeringsplannen opgesteld In het licht van voorgaande dienen voorhet gebied ""Westflank van de Sallandse Heuvelrug" in de fase van de planuitwerking de volgende deelproducten opgeleverd te worden: -
^lf^oeringvandePASenNatura2000inhetNatura2000 gebied(inhetkadervandeelproject1)zoals reeds is voorzien via Natuurbeheerplan 2015^SNL; een rapportage over de ecohydrologie voor eind 2015(in het kadervan deelproject2) een uitvoeringplan voor het herstel van waterhuishouding op de Westflank (in het kader van deelproject 2) de opgave voorhet doel "uitbreiding leefgebied Korhoen" (deelproject 3) wordt opgenomen in de gebiedsaanvraagAgrarisch Natuurbeheervan het gebiedscollectief Midden Salland
5
Organisatorische r9ndvoorw9arden
Het advies is de organisatie van de uitvoering van de deelprojecten te laten aansluiten op de aanpak van de deelprojecten zoals geschetst in hoofdstuk 5: ^oo^^r^o^ec^^^^e^^^oe^r^^var^^e^r^^err^e^^e^r^^c^a^^^e^^^ provincie Overijssel de opdrachtgever en Natuurmonumenten de opdrachtnemer via het Natuurbeheerplan; ^oo^^^o^ec^2(^e^^^oer^r^^^ar^^e^eco^^c^r^o^o^^^c^^e^^e^ opdrachtgever. Advies is dat voor het eerste onderdeel (stap 1), het uitvoeren van het onderzoek, de provincie de opdracht geeft aan waterschap Groot Salland en hierbij een begeleidingsgroep instelt, bestaande uit vertegenwoordigers van de belanghebbende partijen zoals deLTONoord^landbouw, Natuurmonumenten, de provincie Overijssel en Vitens.
^
^4 Afhankelijk van de uitkomst van dit onderzoek zal een voorstel voor het tweede onderdeel (stap 2 ) ^ h e t opstellen van het uitvoeringsplan opgesteld worden Hiervoorzal te zijnertijd een plan van aanpak voorworden opgesteld inclusief organisatiestructuur. Ten aanzien van de uitvoering van het uitvoeringsplan (stap 3) zal te zijnertijd een plan van aanpak worden opgesteld inclusief organisatiestructuur. voor^^r^o^ec^3(^^^^r^e^c;^^^^^ee^e^^ec^^or^^oer^^deprovl^^^ gebiedsaanvraag Agrarisch natuurbeheer en het gebiedscollectief Midden Salland de opdrachtnemer 7. financiële kaders In deze paragraafwordt per deelproject een raming van de kosten opgenomen Het betreft slechts de kosten voor het deel van de westflank van de Sallandse Heuvelrug ten westen van de Van Heekweg De overige kosten voor het andere deel van de Westflank zijn geen onderdeel van deze raming De kosten voor de planonderdelen zijn die geheel gebaseerd op eindconcept beheerplan Sallandse Heuvelrug^bijlage 24 Kostenoverzicht(dd5februari 2014) De proceskosten betreft alleen die voor de Verkenning en de begeleiding van het aanvullende hydrologische onderzoek De proceskosten voor de uitwerkingsfase (opstellen gebiedsofferte) en de proceskosten voor de realisatiefase zijn pas te ramen nadat met het hydrologische onderzoek een beeld van de scope is verkregen ZieTabel7.1 eenheden onderdeel
prestatie
raming
programmafase
aantal
uitwerking (O
proceskosten: verkenningsfase proceskosten; begeleiding qeohydroloqisch onderzoek proceskosten: uitwerkingsfase (maken gebiedsofferte)
gebruik en beheer (raminq)
[raminq)
qereatiseerd e 17.470 stuks
proceskosten: realisatiefase proceskosten: qebruik en beheer plano nderdelen planonderdeel: project l (Zure Venen) planonderdeel: project 2 (Vochtige Heide)
realisatie
ran.iiiq
1
€ 0
1
C 0
stuks
1
ha
\
planonderdeel: project 3 fForaqeergebied Korhoen) totale raminq plan
C 0
Pas te ramen na aanvullend qeohydrotoqische onderzoek Pas te ramen na aanvullend qeohydrobqische onderzoek
€ 0
C 0
€ 0
C '/).,'5.) € 2.584.000 C 100.000.00
C 3.015.664
£117.470
C 59.250 € 2.484.000
C 2.543.250
het geohydrologisch onderzoek uit laten voren als onderdeel van fase 1 uitwerkinq C 335.100
De rgming beperkt zich t o t het gebied als verkennwigsopdracttt bij het waterschap "Groot Salland" is afgesproken. De westflank t e n oosten van de Van Heekweg maakt geen onderdeel v a n de raming.
7.1 Tabel Kosten
Ook wordt een beschrijving van (de mate van dekking) van deze kosten gegeven. Op grond hiervan wordt een conclusie gegeven over de financiële haalbaarheid van de opgaven. Zie tabel 7.2. doel
raming
provincie O v e r i j s s e l (C) proceskosten proceskosten: verkenninqsfase proceskosten: begeleiding geohyiJrotogecii onderzoek proceskosten: uitwerkinqsfase (maken proceskosten: realisatiefase proceskosten: gebruik en belieer planonderdelen planonderdeel: project 1 (Zure Venen) pönonderdeel: proiect 2 (Vochtqe Heide) pbnonderdeel: proiect 3 (Foraqeerqebed t o t a l e r a m i n g plan
7.2. Tabel Financiering
(%)
€ 19.844,00 1 0 0 % C 17.470,00 1 0 0 % £ 0,00 1 0 0 % € 0,00 1 0 0 % € 0,00 1 0 0 % C 59.250,00 1 0 0 % C 2.584.000,00 1 0 0 % C 335.100.QO 1 0 0 % C 3.015.664,00
waterschap "Groot Salland"
(%)
verdeling bijdrage Natuurmonument
(£)
0% 0%
£ 0 £ 0
£ 0 £ 0 £ 0
0% 0% 0%
£ 59.250 £ 2.584.000 £ 335.100 C 3.015.664
0% 0% 0%
(£)
C 0
(%)
n o g niet g e d e k t dpkkina deel
(%)
C 0
(%)
bijdrage eigenaren
£ 19.844 £ 17.470
(£)
(£)
C 0
£ 0 C 0 C 0
l\
4 5
i. 4
8 G
7 \
15
1
De tabel 7.3 geeft aan wanneer welke kosten gemaakt gaan worden.
2
Cl doel
raming
fase van het programma uitwerking realisatie gebruik en beheer 2014 2015/2016 2014 2015 -2032 2018(totaal) (totaal)
totaal
proceskosten proceskosten: verkenningsfase proceskosten: begeleiding geohydrologisch onderzoek proceskosten: uitwerkingsfase (maken gebiedsofferte) proceskosten: realisatiefase proceskosten: gebruik en beheer planonderdelen planonderdeel: project 1 (Zure Venen) planonderdeel: project 2 (Vochtige Heide) planonderdeel: project 3 (Foraqeergebied Korhoen) totale raming plan
€ 19.844 € 17.470
€ 19,844 e 17.470
e0
€0
C 0 C 0 C0 € 59.250
€0
€ 59.250
€ 2.584.000
€ 2.584.000
€ 335.100
€ 335.100
€ 3.015.664
€ 19.844
€ 17.470
e 2.978.350
J 2 G €0
7.3. Tabel Planning
8.
A 5 ,1 t; 4 G G
Communicatie
In deze verkenning wordt geadviseerd de uitvoering op te pakken via een aantal afzonderiijke deelprojecten. Het advies is per deelprojecten een afzonderlijk communicatieplan op te stellen als onderdeel van het projectplan; Per deelproject gaat het hierbij in de kern om het volgende; Project 1 (de uitvoering van de interne kleinschalige maatregelen ten westen van de Van Heekweg): het is aan Natuurmonumenten goed uitleg te geven over het hoe en waarom van deze maatregelen aan de bezoekers en aan de omwonenden. Natuurmonumenten kan dit uitvoeren in het kader van haar reguliere communicatie activiteiten Project 2 (de uitvoering van het eco-hydrologisch onderzoek en volgend hierop het uitwerken en in uitvoering nemen van een uitvoeringsplan): Omdat dit project ingrijpende gevolgen kan hebben voor de landbouw, inwoners en ondernemers in het gebied, vraagt dit om een goede zorgvuldige communicatie richting betrokkenen. Afhankelijk van de uitkomst van dit onderzoek zal een voorstel voor het tweede onderdeel - het uitwerken van het uitvoeringsplan opgesteld worden. Om het mee-koppelen vorm te geven is het belangrijk een gebiedsproces op te starten. In dit gebiedsproces is een open, eeriijke en nieuwsgierige houding (gebruik lokale informatie) belangrijk. Om de belangentegenstellingen te kunnen overbruggen is soms Out of the box-denken noodzakelijk. Een heldere en transparante communicatie naar alle belanghebbenden toe is essentieel in dit gebiedsproces. Gezien de nabije ligging van de het Boetelerveld is afstemming hiermee belangrijk. In de communicatie richting doelgroep landbouw is het belangrijk nadruk te leggen op de relatie tussen de PAS-maatregelen voor de natuur op de Sallandse Heuvelrug en de NB-vergunningveriening voorde veehouderijbedrijven. Project 3 (uitbreiding leefgebied korhoen); het is aan de provincie om het gebiedscollectief MiddenSalland te benaderen en daarbij om goed uitleg te geven over het hoe en waarom van dit deelproject.
i
1^
i Oijlagel.Detail maatregelenkaartSallandse Heuvelrug; deelgebied ten westen van de Van Heek weg (rode lijn) (bron: PAS-Gebiedsverkenning 042 Sallandse Heuvelrug)
A
i «afura 2000 SêUêndS* Htuvelrug maatregelenkaart PAS
I
I
y M k a Z K O
rAS-muUavatan [ I ] ^ M a r l M M ]
i
,•' '
17
] Bijlage 2 Overzicht PAS-maatregelen en geraamde kosten (bron: Beheerplan Sallandse Heuvelrug) '-•i ^
^
^ r ^ ^ ^
^
^
^
^
^
^
^
^
:
^
^^^,^^)r^^^^r^
^ D ^ ^ ^ ^ -
:'
-:t; T
•
•
r^
-']:••
j ;
To«nor>una i w r g
eooamiait»
I N k C M o a r t l M J A l M 110 i H m *
^
^ i
:l:^^
i^^^,^
I
:
^ ^ 1^
^
^ O
Bijlagen Aanzet tot vraagstelling eco-hydrologisch onderzoek
^ ^ ^
l^^^^^^^^^^^l^ inzicht in de eco hydrologie van het gebied kan een evenwichtig maatregelpakket conform onderstaande stappenplannen worden samengesteld Vertrouwen in de te nemen hydrologische maatregelen en ^ ^ f ^ ^ ^ ^ ^ o h t e n effecten en monitoring van de effecten van de maatregelen, zou het mogelijke kunnen maken om te komen tot een voor de grondgebruikers op de westflank en in de westrand van de Sallandse Heuvelrug, ^oceptabel plan Oomplicerende factor is de gecompliceerde bodemkundigeopbouwvan het gebied (stuwwallen gebied) Om voldoende betrouwbare effecten te kunnen bepalen zullen een aantal vragen beantwoord moeten worden: ^^11^^ f^otoren hebben de afgelopen ca 70 jaar de hydrologie op de westflank van de Sallandse Heuvelrug beïnvloede ^ a t is het te onderzoeken gebiedt Welke onderzoekaanpak (analytisch dan wel modelmatig) is wenselijk voor het onderzoek (ingreep^effect)^ Welke hydrologische (bodem)parameters ontbreken nog om een betrouwbaar effect van maatregelen te kunnen inschattend Welke autonome ingrepen in het gebied (al of niet e^ra drinkwaterwinning) moeten worden meegenomen^
5 ^ ^ ^ O ;t
^
In vervolg op het eco hydrologisch onderzoek gaat het om het samenstellen van logische en samenhangende pakketten van maatregelen^scenario s samengeteld uit de volgende onderdelen: D Maatregelen in het natuurgebied zoals dempen greppels D Waterhuishoudkundige maatregelen in het landbouwgebied: zoals dempen watergangen,verondiepen^ versmallen watergangen,grondwatergestuurdpeilbeheer,water conserveren (op locaties met waterdichte bodems) Erzijn kansen hierbij in te spelen op het programma Deltaplan Agrarisch Waterbeheer ^ Grootschalige boskap op de flank van de Sprengenberg In de planvorming zal daarna zal aandacht voor het volgende zijn; l^onitoring Gezien de moeilijke voorspelbaarheid van effecten, een monitoringsplan opgeteld moete worden om de gevolgen goed in beeld te houden. I^andbouwkundige compensatie De landbouwgronden waar de grondwaterstand onacceptabel hoog wordt, zullen ofin oppervlakte ofin geld (afkoopwaarde)gecompenseerdmoetenworden Voor compensatie in grond zal er compensatiegrond aangekochtmoetenworden Meedraaien in de kavelruil Boetelerveld biedt de mogelijkheid zowel eventuele benodigde gronden vrij te maken en de landbouwstructuurte verbeteren Onderdeel van de compensatie kan ook zijn hettoepassen maatregelen uit Optimalisatie Bodem en Water^^(Bedrijfswateradvies) en onderzoeken naat bijdragen uit ^ON. I^ecreatie Grootschalige boskap zal invloed hebben op de beleving van het natuurgebied Onderzoek hiernaar is dan belangrijk Indien het tot boskap komt zal in het op te stellen boskapplan aangegeven moete worden waar en hoe (bijvoorbeeld van bospercelen de randen laten staan)de boskap uitgevoerd gaat worden
^^.^^ ^^^^^
1^ Bijlage 4. Overwegingen voor het gebiedsproces Om het hydrologische probleem op dewestflank van het Natura 2000 gebied Sallandse Heuvelrug op te lossen is een sectoraal waterhuishoudkundig plan in de westrand van die zelfde Sallandse Heuvelrug geen oplossing In dewestrand,een wit gebied op dePASkaart, spelen diverse ontwikkelingen^ie het Inspiratieboek Westrand Sallandse Heuvelrug metlOideeën van 2012Door de flank en de rand met elkaarte verbinden zal voorbelde delen meen^aarde gecreëerd kunnen worden wat leidt tot acceptatie van de mogelijke waterhuishoudkundige maatregelen voor en in de flank in en voor de rand l^ortom een integrale aanpak De toe te passen strategie is in onderstaand model weergegeven.
il 4
5
l A G
t.
A
Integraal plan gericht op economie, ecologie, leefomgeving en samenleving
^
root Salland W a t e r s c h a p X^cclzijdi^
met tvate'!
1.7
F i
www.wgs.nl
Postbus 60, 8000 AB Zwolle
PortBetaa0> Po Pays\
^
