Werkplan in uitvoering 2015 Het begint met aandacht voor elkaar
september 2014
1
Werkplan Wijk&co 2014-2015 Inhoudsopgave 1.
Inleiding .................................................................................................................................. 4
2.
Het Waarom van ons werk: Wijk&co en haar missie ................................................................ 5
3.
De vijf uitgangspunten van het handelen van Wijk&co ............................................................ 6 Vreedzaam werken .................................................................................................................. 6 Vernieuwend Welzijn .............................................................................................................. 7 Horizontale verantwoording .................................................................................................... 8 Lerende organisatie ................................................................................................................. 8 Zelfsturing .............................................................................................................................. 9 Overige organisatorische aspecten ......................................................................................... 10
4.
WAT: de Teamwerkplannen ................................................................................................... 11 Thema 1: pedagogische civil society ..................................................................................... 12 Thema 2. Versterken zelfredzaamheid beperkt zelfredzame bewoners .................................. 15 Thema 3 : Wijkvoorzieningen in gezamenlijk beheer............................................................. 17 Thema 4: ondersteunen en versterken bewonersinitiatieven ................................................... 19 Thema 5: Het versterken van de inzet van vrijwilligers.......................................................... 20 Thema 6 : Ontwikkelen wijknetwerk 3.0 ............................................................................... 21
5.
Definities Wijk&co ............................................................................................................... 22
BIJLAGEN:
E-magazine Teamwerkplannen Leerplan 2014-2015
2
Dit werkplan is een dynamisch document dat meebeweegt met de ontwikkelingen binnen het sociaal makelaarschap van Wijk&co. Het beschrijft ons werk (in cijfers en verhaal) van het afgelopen half jaar. Vanuit daar geven we, zo concreet mogelijk, aan wat we het komende jaar gaan ondernemen. Begin volgend jaar wordt het werkplan bijgewerkt (Werkplan in uitvoering 2015, herziene editie) als onderdeel van onze halfjaarlijkse verantwoording. Bij het werkplan en de herziene editie hoort een magazine dat meer in verhalende vorm het resultaat van ons werk weergeeft. Het werkplan en het magazine zijn openbaar en onderdeel van de horizontale verantwoording van ons werk.
3
1. Inleiding Wijk&co, een samenwerkingsverband tussen Youké, Al Amal en Careyn, voert sinds augustus 2013 het Sociaal Makelaarschap uit in Utrecht Noordoost en Overvecht. We werken met drie integrale gebiedsteams van sociaal makelaars; twee in Overvecht en één in Utrecht Noordoost. Voor een overzicht van de teams van Wijk&co, verwijzen we naar onze website www.wijkenco.nl. Wijk&co is een platte organisatie van uitvoerend sociaal makelaars, één manager en één administratief ondersteuner. Medio februari 2014 kwam Wijk&co met haar eerste verantwoording naar buiten, waarin de ontwikkelingen van het eerste half jaar toegelicht werden. Het accent in die rapportage lag op de zoektocht naar de nieuwe rol van medewerkers als sociaal makelaars en op de opbouw van de organisatie met al haar ‘kinderziektes’. Inmiddels zijn we ruim een half jaar verder en dat voelt in zeker opzicht alsof er lichtjaren tussen zitten. De organisatie als geheel is verstevigd: medewerkers voelen zich thuis en verbonden met Wijk&co, ze groeien in hun nieuwe rol als sociaal makelaar en dat is duidelijk zichtbaar in ieders presentie in de wijken. Naast het uitvoerende werk hebben we de afgelopen maanden aandacht besteed om onze missie, uitgangspunten en werkinhoud kritisch tegen het licht te houden en waar nodig aan te scherpen. Door dit proces hebben we gebouwd aan onze gezamenlijke identiteit waardoor de verbinding met de organisatie duidelijk is toegenomen. In de komende hoofdstukken gaan we respectievelijk in op het Waarom van ons werk (de missie), op de uitgangspunten van ons werk (Hoe) en op Wat we de afgelopen maanden gedaan hebben en in 2015 gaan doen.
4
2. Het Waarom van ons werk: Wijk&co en haar missie In het voorjaar van 2014 hebben de sociaal makelaars de missie van Wijk&co gezamenlijk aanscherpt en deze luidt als volgt: Wijk&co inspireert en ondersteunt mensen in Overvecht en Utrecht Noordoost om, vanuit eigen willen en kunnen, hun talenten te ontwikkelen, zich te verbinden en samen te werken. Dat begint met oprechte aandacht voor elkaar. Op basis van deze missie is onze opdracht om het sociaal functioneren van bewoners van Overvecht en Utrecht Noordoost te bevorderen door te werken aan empowerment, verbinding en activering. In het schema hieronder geven we onze definitie van deze drie termen. Definitie Empowerment
Verbinding
Activering
Empowerment is er op gericht het zelfvertrouwen, zelfbewustzijn en zelfbeeld van te vergroten waardoor mensen in staat gesteld worden eigenmachtig te beslissen en te handelen. Empowerment haalt de talenten, wensen, ambities en krachten van wijkbewoners naar boven en verstrekt zo het vermogen van (groepen) mensen tot het nemen van eigen regie en verantwoordelijkheid. Empowerment is vaak een voorwaarde voor de volgende stap: de verbinding aangaan met een ander(en). Door de verbinding aan te gaan wordt de horizon van mensen verbreed en worden mensen gestimuleerd zich meer te oriënteren op nieuwe mogelijkheden en steun van anderen. Verbinding is ook het koppelen van vraag (in breedste zin van het woord) aan aanbod en omgekeerd. Activeren betekent het aanzetten en verleiden tot actie, bewegen tot doen. De daad bij het woord voegen. Uitdagen een volgende stap te zetten (bv het geleerde bij empowerment ook toe te passen).
Het pad van empowerment – verbinding – activering is als een cirkel omdat activering weer nieuwe inzichten en vaardigheden met zich meebrengt wat een positieve invloed heeft op de empowerment en mensen dusdanig in hun kracht zet dat ze mogelijk weer nieuwe verbindingen aangaan. Zo is de EVA geen lijn maar een cirkel.
EMPOWERMENT
VERBINDING
ACTIVERING
5
3. De vijf uitgangspunten van het handelen van Wijk&co Wijk&co heeft vijf uitgangspunten benoemd die bepalend zijn voor ons handelen, zowel intern als extern. Deze uitgangspunten zijn de principes waarop ons werk georganiseerd en uitgevoerd wordt en geven kleur aan de manier waarop we werken aan de missie. De uitgangspunten zijn: Vreedzaam werken, Vernieuwend Welzijn, Horizontale verantwoording, Lerende organisatie en Zelfsturing. Hieronder lichten we ze verder toe. Vreedzaam werken Wijk&co werkt samen met wijkorganisaties aan de ontwikkeling van de Vreedzame wijk, waarbij we voortbouwen op de principes van de Vreedzame school. Binnen de Vreedzame school leren kinderen wat het betekent om een ‘democratisch burger’ te zijn: open staan voor en kunnen omgaan met verschillen tussen mensen, conflicten vreedzaam oplossen, een bijdrage leveren aan het algemeen belang en actief verantwoordelijk willen zijn voor de omgeving waarin je leeft. Deze principes gelden niet alleen binnen de muren van de school maar zijn ook waardevol voor de omgang tussen kinderen buiten de school, tussen kinderen en volwassenen en tussen volwassenen zelf. Het gaat dus over de omgang met elkaar op school, thuis en op straat: het is in die zin een werkwijze om de pedagogische milieus aan elkaar te verknopen. Voor Wijk&co zijn de principes sturend in haar werk met kinderen en volwassenen en in de manier waarop we als collega’s met elkaar omgaan. Om de aanpak van de Vreedzame wijk goed te borgen in ons werk is er een werkgroep Vreedzaam ingesteld waarin alle teams vertegenwoordigd zijn.
Uitgevoerde activiteiten 2014 Alle sociaal makelaars hebben (opnieuw) kennis gemaakt met de aanpak Vreedzame wijk d.m.v. drie bijeenkomsten, verzorgd door Carolien Verhoef Vier sociaal makelaars hebben de train-de-trainer training afgerond Deze interne trainers hebben voor elk team een trainingsbijeenkomst verzorgd. De trainers hebben externe trainingen gegeven waaronder aan de gastvrouwen en gastheren van de buurthuizen De Bram en De Dreef en Marokkaanse moeders
In de komende periode gaan we het volgende doen: Het organiseren van twee werkbijeenkomsten met partners in de wijk over de voortgang aanpak Vreedzame wijk; Het trainen actieve bewoners en vrijwilligers in vreedzaam; Training voor sociaal makelaars/actieve bewoners (herstelgerichte) mediatie in het kader van de pijler: omgaan met conflicten;
6
Mee ontwikkelen Vreedzame wijk 2.0.
Vernieuwend Welzijn Wijk&co werkt vanuit de filosofie van Vernieuwend Welzijn, die uitgaat van een positief mensbeeld waarbij de kracht en het willen en kunnen van mensen centraal staat. Vernieuwend Welzijn zet in op de verbinding tussen mensen en hun gezamenlijke kracht ten gunste van zichzelf en hun omgeving. Hoewel Wijk&co zich kan vinden in de principes van Vernieuwend Welzijn, zien we ook de risico’s van de principes van ‘eigen kracht’ en ‘zelfredzaamheid’, juist bij mensen die in kwetsbare posities zitten en het niet ‘zomaar’ plotseling alleen kunnen. Sturen op eigen kracht betekent voor ons niet dat we mensen zo maar loslaten. Tegenover eigen kracht staat nog steeds overmacht en onmacht. Het startpunt van alles wat we doen is wel de kracht van het individu: het begint met wat mensen zelf kunnen. We vragen: ‘wat kunt u regelen en waar hebt u echt hulp bij nodig?’ Het is luisteren en aansluiten. Mensen instrumenten in handen geven om het zelf te kunnen. Voor ons geldt dat we zichtbaar zijn, vertrouwen opbouwen en de dialoog met wijkbewoners aangaan. De grootste uitdaging vanuit het Welzijn is mensen uit te dagen om eigen en gezamenlijke verantwoordelijkheid te nemen, maar daarnaast ook een vangnet te creëren voor die bewoners die buiten zorg en hulpverlening (het systeem) gaan vallen en het niet gaat redden op eigen kracht alleen. In het licht van Welzijn Nieuwe Stijl onderscheiden we als Wijk&co drie rollen:
De coach: verduidelijkt de vraag en analyseert het probleem. De coach zet zich in om de eigen kracht, het kunnen van mensen naar boven te halen, hij wakkert het vertrouwen van mensen aan om nieuwe stappen te zetten. De makelaar: schakelt en verbindt. De vraag van de ander staat centraal en de makelaar zet de vraag van de ander om in nieuwe verbindingen. De makelaar heeft een goed overzicht over het aanbod in buurten, wijk en de stad. De verkoper: ‘brengt’ mensen naar het passende aanbod. Ook de verkoper heeft een goed overzicht over het aanbod in buurten, wijk en de stad en weet mensen te verleiden om de stap te zetten. Daar waar de makelaar meer gaat over het “matchen”, gaat het bij de verkoper meer om het enthousiasmeren van mensen voor activiteiten in de wijk en hen daadwerkelijk aanzetten tot activering.
Het zal duidelijk zijn dat deze rol-indeling overeen komt met hetgeen centraal staat in het werk van Wijk&co: empowerment (de coach), verbinding (de makelaar) en activering (de verkoper). Uitgevoerde activiteiten 2014 Coaching van de teams en individuele medewerkers met o.a. als doel meer zicht te krijgen op eigen rol Kanteling naar nieuwe rol, de knelpunten en de kansen daarbinnen, waren onderwerpen van gesprek tijdens de diverse teamdagen De leerbehoeften met het oog op de nieuwe rollen zijn onderdeel van het Leerplan Trainingen (coachingsvaardigheden, group facilitation etc.) In de komende periode gaan we het volgende doen: Coaching van individuele medewerkers en gebiedsteams; Uitvoering geven aan het Leerplan, met o.a. de implementatie van 360o Feedback; Trainingsmodule ‘coachingsvaardigheden’ die de Hogeschool Utrecht organiseert voor alle gebiedsteams.
7
Horizontale verantwoording Wijk&co zoekt naar wegen om verantwoording af te leggen aan haar stakeholders, met als doel haar functioneren en meerwaarde in de wijk te bespreken en waar mogelijk en nodig te verbeteren. Waarom doen we wat we doen en wat levert het op? Maar ook: wat doen we niet en waarom niet? Voor Wijk&co staat de dialoog als invulling van horizontale verantwoording centraal. Om dit gesprek aan te gaan is het belangrijk dat we de stakeholders opzoeken. De dialoog vergt van ons dat we openstaan voor kritiek en hier niet verdedigend maar juist constructief mee omgaan. Tevredenheid van onze stakeholders is niet altijd een maatstaf. Weerstand en frictie zijn tekenen van verandering en beweging. Horizontale verantwoording zorgt uiteindelijk voor waardevolle input aan ons leren. Uitgevoerde activiteiten 2014 Deelname Social Lab: Wijk&co zoekt samen met de gemeente, andere welzijnsorganisaties en wetenschappelijke partners naar nieuwe mogelijkheden voor verantwoording in het algemeen en horizontale verantwoording in het bijzonder. Wijk&co ontwikkelt samen met Kojac en Wijkconnect een applicatie (app) voor de smartphone met het doel een werkbaar teaminformatiesysteem te krijgen dat ons kwantitatief en kwantitatief inzicht geeft in de aard en voortgang van ons het werk. De vastgelegde informatie gebruiken we voor verantwoording en voor het eigen leren. Wijk&co heeft in september haar eerste e-magazine uitgegeven, bedoeld om bewoners en andere partners, aan de hand van interviews met sociaal makelaars, partners en bewoners, een beeld te geven van hoe het werk van Wijk&co beleefd wordt. Wijk&co stelt twee keer per jaar haar werkplan in uitvoering bij met daarin een voortgangsrapportage en de plannen voor de komende periode. Wijk&co is drie keer per jaar zijn we in Overvecht in gesprek over ons werk tijdens een
bijeenkomst met de wijkraad, het bewonersplatform en netwerk 55+. Andere partijen schuiven desgewenst aan. We hebben nu drie bijeenkomsten achter de rug en alle partijen zijn tevreden over de vorm en toon die we hierin hebben gevonden. In de dagelijkse gesprekken die de sociaal makelaar heeft met bewoners, staan de veranderingen vaak centraal. Het is met elkaar zoeken om aan die veranderingen vorm te geven. Dit is een continue dialoog die met bewoners plaatsvindt. In de komende periode gaan we het volgende doen: Doorontwikkeling van de genoemde applicatie; Deelname Social Lab; Publicatie van het e-magazine (2* per jaar); Periodieke gesprekken met Wijkraad Noordoost opstarten; Voortzetten periodieke gesprekken wijkraad/ bewonersplatform Overvecht; Wijk&co ontwikkelt – bij voorkeur samen met de partners binnen het Social lab - een plan hoe we vorm geven aan het structurele gesprek met bewoners en andere partners en hoe we de resultaten daarvan van invloed laten zijn op onze aanpak. Lerende organisatie De omslag in werken naar Vernieuwend welzijn vraagt veel van onze sociaal makelaars. Zij moeten zich een andere werkwijze eigen maken, met de daarbij behorende competenties. Daarnaast vraagt het een andere attitude naar de doelgroep en een switch in mindset. Gaandeweg moeten nieuwe antwoorden gezocht worden op de precieze vertaling van Vernieuwend Welzijn, waar alle sociaal makelaars een actieve rol in hebben. De dagelijkse praktijk, en de kennis en ervaring van de sociaal makelaar hierin, leveren belangrijke input in de zoektocht naar een nieuwe uitvoeringspraktijk. Wij stimuleren de sociaal makelaar om zich nieuwsgierig, verwonderend en (zelf)kritisch tot de steeds veranderende omgeving te verhouden. We investeren ook in de persoonlijke groei van de sociaal makelaars. Als sociaal makelaar ben je zelf het
8
belangrijkste instrument van je handelen. Je neemt jezelf mee in het werk en hebt daarmee invloed op de bewoners waarmee je samenwerkt. Zelf in je kracht staan en goed in je vel zitten zijn voorwaarden om kwalitatief goed werk te leveren. Welzijn is in dat opzicht vooral een zaak van best person en minder van best practice. Werkgroepen Wijk&co heeft een aantal werkgroepen ingesteld, waarbinnen sociaal makelaars vanuit de praktijk gezamenlijk nieuwe inzichten en methodieken ontwikkelen over de invulling van het werk. Momenteel kennen we de volgende werkgroepen: Werkgroep ‘Presentie’: ontwikkeling presentie van sociaal makelaar in de wijk Werkgroep ‘Vreedzaam’: ontwikkeling vreedzaam werken Werkgroep ‘Accommodaties’: ontwikkeling naar gezamenlijk beheer Werkgroep ‘Ondersteunen buurt-initiatieven’ Werkgroep ‘Versterken zelfredzaamheid’: ontwikkeling individuele ondersteuning kwetsbaren Werkgroep ‘Pedagogische civil society’: ontwikkeling speeltuin, speel Mee, ouderinlopen etc. Uitgevoerde activiteiten 2014 Wijk&co heeft een Leerplan opgesteld waarin de visie op leren, de collectieve en individuele leertrajecten en de wijze van uitvoering staat beschreven (zie bijlage). We hebben de competenties beschreven die we van belang achten voor het functioneren van de sociaal makelaar, deze competenties vormen de basis van het Leerplan en voor de toepassing van het beoordelingsinstrument ‘360o feedback. De teams en enkele medewerkers maken gebruik van een coachingstraject. Wijk&co organiseerde de afgelopen zes maanden vier teamdagen waar alle medewerkers aan deelnemen. Drie werkgroepen hebben een eerste concept werkwijze opgesteld.
In de komende periode gaan we het volgende doen: De teams en de individuele medewerkers zullen uitvoering geven aan de afspraken die zijn opgenomen in het Leerplan; De werkgroepen gaan door met ontwikkelen van werkwijzen op hun thema. Zelfsturing Zelfsturing wil vanuit de optiek van Wijk&co zeggen dat professionals in staat zijn, of worden gesteld, verantwoordelijkheid en regie te nemen over hun werk. Dit geldt zowel voor de inhoud, het proces als de organisatie ervan. De gedachte is dat zo kennis, kunde en ervaring van de professionals het best wordt benut. In onze ogen is een zelfsturend team synoniem voor: samenwerking, met elkaar delen, elkaar steunen, gezamenlijk verantwoordelijkheid nemen, van elkaar leren en ‘samen sterker staan’. Zelfsturende teams voelen zich meer betrokken bij het werk en de organisatie, en nemen eerder verantwoordelijkheid voor hun eigen werk en dat van anderen. Door te werken met zelfsturende teams komt de "missie" (en daarmee het bestaansrecht van de organisatie) weer in het hart van de organisatie te staan. Dat komt het werk en de doelgroep ten goede, is het idee. De weg naar zelfsturende teams vraagt tijd. De manager creëert de randvoorwaarden waarin professionals zich optimaal kunnen ontwikkelen. De stijl van leidinggeven bestaat uit present zijn, loslaten waar mogelijk, interveniëren waar nodig en het aanbieden van verschillende vormen van kennis op basis van de vraag en geconstateerde leerbehoeften. Op langere termijn is het de bedoeling dat de aanwezigheid van de manager in de teams steeds minder noodzakelijk wordt. Zo fungeert de manager voor sociaal makelaars op dezelfde wijze als de sociaal makelaars naar bewoners en partners: ondersteunend en faciliterend met de “vraag achter de vraag” als vertrekpunt.
9
Procesondersteuning is de kern van het nieuwe welzijnswerk: bij groepen bewoners die iets samen gaan doen spelen dezelfde sociale mechanismen als bij groepen professionals die samen iets willen. Daar moet je als sociaal makelaar vorm aan kunnen geven. Het leren werken binnen zelfsturende teams zien we dan ook als een inhoudelijke leerervaring. Uitgevoerde activiteiten 2014 Wijk&co heeft de afgelopen periode – o.a. via de teamdagen - intensief gewerkt aan een sfeer van onderling vertrouwen en aan de identiteit van de organisatie waardoor de verbondenheid duidelijk is gegroeid. De teams hebben vergaande bevoegdheden gekregen, zoals het teambudget en op het vlak van werving & selectie van nieuwe collega’s. Het experimenteren met zelfsturing heeft geleid tot meer samenwerking en betere uitwisseling van ervaringen. Alle teams hebben de afgelopen periode gewerkt aan de uitwerking van de individuele werkplannen en de werkplannen op teamniveau. Dit droeg bij aan een beter inzicht in elkaars activiteiten en een gedeeld besef van de gezamenlijke opdracht.
In de komende periode gaan we het volgende doen: Continuering van de coachingstrajecten voor individuele medewerkers en teams, op basis van ieders behoefte Op basis van de invoering van het beoordelingsinstrument 360o Feedback en de teamevaluaties – conform het Leerplan - zal er scherper gestuurd kunnen worden op de sterkten en zwaktes van de teamleden en van de teams als geheel, waardoor er meer lijn komt in het pad naar zelfsturing. In de komende periode zullen de teams en de manager nieuwe voorstellen doen in de overdracht van bevoegdheden naar de teams Overige organisatorische aspecten Stichting Wijk&co In maart is de stichting Wijk&co opgericht, met het doel het samenwerkingsverband tussen Al Amal, Youké en Careyn te ondersteunen. Careyn en de stichting zijn, om organisatorische redenen, overeengekomen dat de stichting het beheer van de teambudgetten op zich neemt. In de toekomst zou de stichting meer organisatorische taken op zich kunnen nemen, mocht dit de efficiëntie en/of effectiviteit van het samenwerkingsverband bevorderen. De oprichting van de stichting werd positief onthaald door de sociaal makelaars. Ze voelen steeds meer dat ze werken voor Wijk&co en niet voor een van de samenwerkingspartners. Een aparte rechtsvorm doet toch meer recht aan die eigenheid. Financiering Wijk&co zet, vanuit de gemeentelijke SMO subsidie, een basisvoorziening Vernieuwend welzijn neer in de wijken Overvecht en Noordoost. Eventuele extra financiële middelen zijn aanvullend hierop en mogen en kunnen niet noodzakelijk zijn om de gestelde opdracht te behalen. Extra middelen zien we als tijdelijke middelen die worden ingezet om een extra inspanning of ontwikkelopdracht uit te voeren. Op deze wijze werken we aan de opbouw van een duurzame en consistente werkwijze en aanbod en participeren we zo min mogelijk in de projectencarrousel. In 2014 zijn extra gelden met name afkomstig uit het Wijk Actie Programma Overvecht (10%) in het kader van de doorontwikkeling van de speeltuinen en Speel Mee, Buurtaanpak, Taal&Ontmoeting en Doe mee centrum de Gagel en Compensatiegelden AWBZ (2%) voor de doorontwikkeling van de Rode en Blauwe loper. In 2015 willen we de extra middelen halen uit wederom de WAP en via twee aanvragen (waarvan één Wijk&co als hoofdaannemer) in het kader van de Sociale prestatie.
10
4. WAT: de Teamwerkplannen In de zomer hebben de drie teams gewerkt aan de eerste teamwerkplannen als concrete invulling van de Wat. Als eerste stap hebben alle sociaal makelaars, samen met 2-3 collega's, hun eigen activiteiten tegen het licht gehouden van de missie van Wijk&co. De hoofdvraag was in hoeverre draagt de activiteit bij aan de gezamenlijke missie. Welk doel en resultaat streeft de activiteit na? Hoe draagt de activiteit bij aan Empowerment, Verbinding en Activering (EVA)? Daarna was de vraag wat heb je gedaan en wat ga je doen? Dit resulteerde in individuele werkplannen. Daarna zijn de teams aan de slag gegaan om alle individuele werkplannen te clusteren in zogenaamde “thema's”. Welke activiteiten horen bij elkaar? Welk overkoepelend doel wordt daarmee nagestreefd? Daarbij kwamen de volgende thema's naar voren: Pedagogische civil society Versterken zelfredzaamheid beperkt zelfredzame bewoners Wijkvoorzieningen in gezamenlijk beheer Versterken en ondersteunen bewoners initiatieven Het versterken van de inzet van vrijwilligers Ontwikkelen wijknetwerken De individuele teams benoemden de thema's en de daar onderliggende doelen allemaal anders. Deze verschillen zijn te verklaren uit de context waarin het team opereert, de samenstelling van het team en het nog deels ontbreken van een gezamenlijke taal. Verschillen tussen teams zijn overigens een logisch gevolg van werken met zelfsturende teams. De thema's zijn een herordening van de in het vorig werkplan genoemde deelaanpakken. De individuele werkplannen gecombineerd met de clustering in thema's hebben de zogenaamde teamwerkplannen (fase 1) opgeleverd. De thema's worden in dit hoofdstuk toegelicht. Tevens beschrijven we wat we het afgelopen half jaar hebben gedaan per thema en wat we in 2015 gaan doen. De teamwerkplannen zijn toegevoegd als bijlage bij dit document. Het ontwikkelen van een gezamenlijk teamwerkplan heeft ertoe geleid dat de sociaal makelaars meer dan ooit op de hoogte zijn van elkaars werk, ze elkaar kritisch hebben kunnen bevragen over het hoe en waarom van het werk en het gevoel te werken aan een gezamenlijke opdracht gegroeid is. In het najaar gaan we aan de slag met de volgende stap (fase 2). Hierbij staan niet de huidige activiteiten centraal maar de context waarin de sociaal makelaars werken. Doen ze de juiste dingen in het licht van wat er in de wijk of bij specifieke groepen speelt? Zijn er specifiek gebieden die extra aandacht verdienen? Moeten we sommige activiteiten laten vallen ten gunste van nieuwe activiteiten? Verder wordt dan meer aandacht besteed aan zichtbaarheid, verantwoording en planning.
11
Thema 1: pedagogische civil society Doel Het versterken van de pedagogische civil society in Noordoost en Overvecht. Subdoelen
Vergroten van ouderbetrokkenheid Vergroten kind betrokkenheid. Vergroten verantwoordelijkheid bewoners voor het opgroeiklimaat van het kind. Versterken van integrale en gezamenlijke aanpak Vergroten van kennis en vaardigheden bij ouders en kinderen van de vreedzame methodiek Signaleringsfunctie rondom kinderen.
Wijk&co vindt het belangrijk dat ouders, bewoners en kinderen zelf eigenaarschap en verantwoordelijkheid dragen voor het pedagogisch klimaat in de wijk. Hier spreken wij kinderen en ouders op aan. Dit doen we o.a. in de speeltuinen, bij de kinderraad, bij Speel Mee en de ouderinlopen. De vreedzame principes zijn daarbij een belangrijk uitgangspunt. Wat altijd blijft, is de signalerende rol van de sociaal werker daar waar het gaat om zorgen en problemen rondom kinderen. Ouderbetrokkenheid Op vijf plekken in de wijk Overvecht is Wijk&co wekelijks aanwezig met twee sociaal makelaars onder de noemer Speel mee om onder meer het speelklimaat te bevorderen door het bieden van spelmogelijkheden. De sociaal makelaars volgen drie stappen: present zijn, bewoners verleiden tot concrete actie en ondersteuning. Het betrekken van ouders gaat met vallen en opstaan. Desgevraagd is er vaak bereidheid om mee te helpen en medeverantwoordelijkheid te dragen. Echter, vaak komen ouders hun afspraken niet na of haken ze voortijdig af omdat ze het bijvoorbeeld lastig vinden om op te treden bij conflicten tussen kinderen. Toch zijn er ook successen; bijvoorbeeld vier moeders die de bakfiets met speelgoed hebben geleend, zelfstandig hebben opgehaald bij de speeltuin en hapjes en drinken hebben gekocht voor de kinderen. De moeders vonden het geslaagd. Op één van de locaties doen twee moeders actief mee met Speel mee. Ze spelen met kinderen, houden toezicht, spreken kinderen aan op hun gedrag en stimuleren de anderen om verantwoordelijkheid te nemen voor de buurt en voor elkaar. We zien echter nog voldoende potentie en willen in 2015 onze activiteiten op het gebied van Speel Mee, en het stimuleren van ouderbetrokkenheid, voortzetten. We willen de ouders beter ondersteunen, o.a. door het aanbieden van trainingen in Vreedzaam handelen. Op zeven scholen in Overvecht is een ouderinloop, die mede georganiseerd en begeleid wordt door een sociaal makelaar. De ouderinloop is een wekelijkse inloop waar ouders terecht kunnen voor voorlichting en een gesprek over opvoedingsvraagstukken. Het is ons streven om de organisatie van de ouderinlopen in 2014 aan ouders of de scholen over te dragen. Op basisschool de Schakel is een groepje van vier ouders opgestaan die mede de verantwoordelijkheid willen dragen voor de inloop. Zij denken mee over de inhoud van het programma, benaderen actief andere ouders om deel te nemen en dragen zorg voor de koffie. Veel andere scholen hebben echter niet de ambitie om de ouderinlopen volledig aan ouders over te dragen. Ook in 2015 blijven de sociaal makelaars betrokken bij de ouderinlopen om ouders te ondersteunen die een actieve rol hebben binnen de ouderinlopen. De ouderinlopen zijn een goede vindplaats voor de sociaal makelaar. Zij komen zo in gesprek met ouders en kunnen ze toe leiden naar bijvoorbeeld een training Vreedzaam, een actieve rol in de speeltuin of anderszins doorverwijzen afhankelijk van hun vraag.
12
In 2015 zullen de sociaal makelaars een nauwere samenwerking zoeken met de coördinatoren Ouderbetrokkenheid die op iedere school rondlopen in het kader van de Brede School. In overleg met hen zal gekeken worden hoe ouderbetrokkenheid op andere manieren kan worden gestimuleerd. Zo liggen er kansen bij de ontwikkeling van de ouderlokalen. Betrokkenheid kinderen Wijk&co ondersteunt de kinderraad in Overvecht en Noordoost. Een kinderraad is een groep kinderen die samen alle kinderen van alle scholen in Overvecht vertegenwoordigen. De kinderraad onderzoekt wat voor kinderen belangrijk is in de wijk. Ze denken na over oplossingen voor kwesties in de wijk en bedenken wat er zelf aan te doen is. In Overvecht hebben vorig schooljaar 22 kinderen van 11 scholen gezamenlijk hun buren in beeld gebracht in het kader van het thema ‘Onze buren’. Daarnaast hebben ze verschillende acties uitgevoerd tijdens Vreedzame wijk maand waarbij het contact tussen kinderen en andere bewoners centraal stond. De resultaten zijn gepresenteerd op de stedelijke kinderraadsvergadering. In januari 2015 gaan we opnieuw aan de slag met het thema ’onze buren’. In Noordoost zijn vorig school jaar 12 kinderen van de twee scholen in de Staatsliedenbuurt op onderzoek gegaan in de wijk. Ze hebben letterlijk hun buurt in beeld gebracht met een fototoestel en gepresenteerd tijdens het buurtfeest ‘60 jaar Staatslieden’. Als plek die ze willen aanpakken, hebben ze gekozen voor de oversteekplaats bij het Willem van Noortplein. Ze hebben handtekeningen verzameld en aangeboden aan de wethouder. In 2015 komt er een vervolg op het traject van de Staatsliedenbuurten en streven we ernaar om nog twee kinderraden (in Tuindorp en Tuindorp Oost) te starten. Gesprekken hiertoe met directeuren van betrokken basisscholen lopen of worden nu in gang gezet. Vergroten kennis vreedzame methodiek Deze zomer hebben we een zogenaamde zomertraining gegeven aan tien Marokkaanse ouders in Overvecht. Onderwerpen waren ouderbetrokkenheid, het aanspreken van andermans kinderen op hun gedrag en kennis van vreedzaam handelen. Deze training is goed ontvangen en zal ook in 2015 enkele malen worden uitgevoerd. Alle ouders, waar we mee samenwerken, krijgen in 2015 een training Vreedzaam op maat aangeboden. Vroegsignalering Het afgelopen jaar zijn wij als sociaal makelaars van Wijk&co aan de slag gegaan met het doorvoeren van het Vernieuwend welzijn in de speeltuinen. Hierbij wordt de verantwoording over de kinderen zoveel mogelijk teruggelegd bij ouders. De eerste successen zijn ondertussen ontstaan maar tegelijkertijd zijn er ook een hoop vragen bijgekomen. We doen een flinke stap terug in de veelal prominente rol die we jaren hebben vervuld in de opvoeding van de kinderen in de speeltuin, maar we mogen ze ook niet helemaal loslaten. Het gaat, zeker de eerstkomende jaren, om het delen van verantwoordelijkheden tussen professional en ouders en niet het direct overdragen. Er mogen door de veranderingen in het welzijn geen kinderen tussen wal en het schip komen. Belangrijk blijft dat we contact houden met kinderen, i.s.m. met andere partijen, zodat we onze signalerende rol kunnen blijven vervullen. Op dit moment werken we samen met Jes030, zo is een medewerker van Jes030 iedere woensdag op de Watertoren aanwezig. De samenwerking met Jou (doorlopende lijn in de leeftijd 10 – 14 jaar), de wijkagenten (veiligheid) en het buurtteam Jeugd en gezin (signalering en doorverwijzing) wordt geïntensiveerd. Samenwerking vindt al wel plaats maar nog niet op basis van structurele afspraken. Ondertussen heeft iedere ‘sociaal makel’ organisatie vanuit zijn eigen invulling van het sociaal makelaarschap geslaagde, en wellicht ook minder geslaagde, interventies gepleegd. Een goed moment om inspiratie en
13
kennis van elkaar op te doen. We organiseren een studiemiddag in 2015 waarbij we deze thema’s gezamenlijk met sociaal makelaars van de verschillende welzijnsorganisaties bespreken. De volgende vragen staan daarbij centraal: Wat laten we los en in welke mate? Waar ligt de nieuwe balans? Wat is een werkbare taakverdeling tussen professional en ouder?
14
Thema 2. Versterken zelfredzaamheid beperkt zelfredzame bewoners Doel Empoweren, verbinden en activeren van beperkt zelfredzame bewoners. Subdoelen
Zichtbaar maken omvang/problematiek van beperkt zelfredzame bewoners Verbreden en versterken van netwerken (bonding en bridging). Bevorderen van participatie naar eigen vermogen. Signalering/doorverwijzen
De sociaal makelaars werken preventief in het voorveld van zorg en hulpverlening. Het is onze taak om via empowerment, verbinding (netwerkversterking) en activering ervoor te zorgen dat mensen minder snel zijn aangewezen op zorg en hulpverlening in de toekomst. Dat doen we bij voorkeur als hun draagkracht niet onder druk staat vanwege acute problemen. Empowerment en activering in groepen Ons taalproject Taal&ontmoeting is een mooi voorbeeld van hoe Wijk&co in Overvecht werkt aan het vergroten van zelfredzaamheid en activering van bewoners. Het project bereikt jaarlijks rond de 200 fluisteraars: mensen (m.n. vrouwen) die nauwelijks uit hun huis komen. Veel taalcursisten stromen door naar een opleiding of vrijwilligerswerk. In enkele gevallen zijn cursisten doorgestroomd naar een betaalde baan door actieve inspanning van sociaal makelaars. De ambitie is om in 2015 naast taalcursussen ook digivaardigheidscursussen te organiseren. Jouw wijk, jouw toekomst is een participatietraject voor herintredende vrouwen, op vrijwillige basis, gericht op doorstroming naar opleiding, vrijwilligerswerk of betaald werk. Dit jaar hebben tot nu toe 15 vrouwen deelgenomen waarvan 13 vrouwen het met succes hebben afgerond met als resultaat deelname aan vrijwilligerswerk, werk of opleiding. In 2015 willen we dit traject voor 40 vrouwen aanbieden. Zet een stap (ZeS) is een door Wijk&co en partners (GGZ, VWC-Utrecht, Movisie en Me'kaar) ontwikkelde methode om met bewoners in gesprek te gaan over hun wensen en voornemens opdat zij een concrete stap zetten in het verwezenlijken van een eigen doel of wens. Dit jaar is de methode met bewoners uitgeprobeerd en verbeterd. In 2015 willen we met ZeS 120 bewoners bereiken. Ook in 2014 en 2015 wil Wijk&co participeren in de Week van de dialoog en zelf dialoogtafels organiseren. De dialoog is een methode om met elkaar in gesprek te gaan over ambities, wensen, belemmeringen, verschillen, etc. De dialoog levert ontmoeting, inzicht en begrip op tussen de deelnemers. Zo willen we dialoogtafels organiseren met als thema “Wat betekent eigen regie voor mij” voor mensen die te maken krijgen met de veranderingen rond de zorg en hulpverlening. Naast empowerment- en activeringstrajecten begeleiden we ook meer structurele groepen. Dit zijn groepen waarbij de activiteiten (vaak gericht op informatie, ontmoeting en onderlinge dialoog) met name bijdragen aan de eigen kracht en activering, van de deelnemers zelf. Voorbeelden zijn Turske seniorengroep, Generatietuin, Cocogroep, lotgenotengroep, de Rode en Blauwe loper etc. Hier is de ambitie om de groepen zo veel mogelijk zelfstandig te laten functioneren. Voor veel van deze groepen geldt dat de sociaal makelaar op de achtergrond maar beschikbaar moet zijn voor de continuïteit. Het betreft vooralsnog groepen die van oudsher gewend waren aan een zeer prominente rol van de opbouwwerker. De gewenste omslag is in deze gevallen lastig te realiseren. Bij nieuwe groepen kunnen we een frisse start maken. Een frisse start betekent o.a. een manier van werving en samenstellen van de groep gericht op zelfredzaamheid, ondersteuning op afstand van de professional en
15
inzet van ervaringscoaches c.q. vrijwilligers. Binnen de groepen zullen we meer aandacht besteden aan empowerment en activering. We streven naar groepen met een meer open karakter. Het gaat ons niet alleen om netwerkvorming tussen peers en veiligheid binnen de groep (bonding) maar ook om het stimuleren van contacten en activiteiten met andere groepen (bridging). We werken samen met andere partijen als de Tussenvoorziening, Doen en Laten en de Wilg. We hebben onze krachten gebundeld in het zogenaamde kernteam met als doel gezamenlijk te verkennen hoe we de meest kwetsbare groep (o.a. sociaal isolement, (O)GGZ- en/of verslavingsproblematiek, schuldenproblematiek, analfabetisme) in Overvecht kunnen motiveren en coachen om in groepsverband te werken aan zelfredzaamheid (of samenredzaamheid) en eigen regie. In de aanpak staat de inzet van ervaringscoaches centraal. Verbinden individuele vraag aan aanbod in de wijk Via allerlei kanalen krijgen sociaal makelaars diverse vragen voorgelegd van bewoners. Veel vragen zijn eenvoudig te beantwoorden; het antwoord ligt voor handen en de persoon kan zelf verder met het antwoord. Sommige vragen, met name gesteld door minder zelfredzame bewoners, vergen meer tijd en aandacht, m.n. vragen op het gebied van hulp en dagbesteding. Dan zal de sociaal makelaar gaan matchmaken: het koppelen van de vraag aan het juiste aanbod. Dit kan de koppeling zijn aan een andere buurtbewoner of een activiteit in de wijk of een doorverwijzing naar een instantie. In het seizoen 2013-14 hebben de sociaal makelaars van Wijk&co meer dan 200 bewoners doorverwezen naar hulpverlening of andere instanties in de buurt, gekoppeld aan activiteiten in de buurt of aan andere bewoners(groepen). We willen het matchmaken in 2015 een impuls geven, o.a. door sociaal makelaars hier speciaal voor vrij te maken. Daarnaast is een goede afstemming met het buurtteam en andere zorg- en hulporganisaties van belang. Er is nu al volop samenwerking tussen sociaal makelaars, buurtteams, gezondheidscentra etc. maar hier ligt vaak nog geen structuur (bv in de vorm van afspraken) aan ten grondslag. Hier wordt aan gewerkt. Inzicht verkrijgen in de groep “fluisteraars” Steeds meer mensen krijgen steeds minder toegang tot professionele hulp en zorg en worden daarmee gedwongen te zoeken naar oplossingen binnen de leefwereld. Het gaat dan om met name om dagbesteding (GGZ en ouderen), opname in verzorgingstehuizen en thuiszorg. Er is ook een groep mensen die in financiële problemen komen vanwege de huidige crisis. Een deel van de mensen zal in staat zijn om hun behoefte aan zorg, dagbesteding en (financiële) ondersteuning anderszins in te vullen. Een ander deel zal dit niet kunnen door het ontbreken van middelen en/of sociaal netwerk. Hopelijk zal een deel van deze groep zelfstandig hun weg vinden naar de buurteams, Wijk&co, kerken of andere sociale voorzieningen kunnen hen hierbij ondersteunen. Echter, er zal een groep van mensen blijven die zich nergens duidelijk manifesteren, niet makkelijk zelf naar voorzieningen komen of deelnemen aan activiteiten en slecht of niet bereikt worden. Deze groep noemen wij de fluisteraars. Hoe groot is deze groep van mensen die zich niet melden maar wel ondersteuning nodig hebben? We proberen in gesprek met onze partners en netwerken (buurteams, netwerk 55+, netwerk Overvecht Gezond, gezondheidscentra, thuiszorg, netwerk OGGZ etc.) meer zicht te krijgen op deze groep. Een volgende stap is om ze te benaderen vanuit een gezamenlijke aanpak. We werken hier onder andere aan door onze samenwerking met de buurteams te verbeteren en een actieve rol te nemen in netwerken als Samen Overvecht (met name gericht op ouderen) en Overvecht Gezond.
16
Thema 3 : Wijkvoorzieningen in gezamenlijk beheer Doel Een voor iedereen toegankelijke wijkvoorziening waar het sociaal beheer door bewoners samen met c.q. ondersteund door de sociaal makelaar wordt uitgevoerd. Subdoelen Vergroten actieve betrokkenheid wijkbewoners bij het functioneren van wijkwelzijnsvoorzieningen Ontwikkelen van competenties bij wijkbewoners om te komen tot gezamenlijk beheer Opbouwen en versterken van netwerken van actieve bewoners, vrijwilligers en professionals Aanjagen en ondersteunen van bewonersinitiatieven die bijdragen aan een positieve dynamiek van de wijkwelzijnsvoorziening Creëren van randvoorwaarden waardoor bewoners kunnen komen tot gezamenlijk beheer Beheer door bewoners kent verschillende verschijningsvormen. In het plan van aanpak van de Werkgroep ‘Accommodaties’ worden zes vormen van beheer door bewoners beschreven. Het is uiteindelijk aan betrokken buurtbewoners om te verwoorden of en welke niveau van zelfbeheer zij ambiëren. Dé buurtbewoner bestaat daarbij niet. Sommige bewoners verlangen naar het oude welzijn waarbij een pand gewoon open is en zij gebruik maken van door anderen georganiseerde activiteiten. Andere bewoners zien juist kansen ontstaan doordat de sociaal makelaar een stap terug zet. Wijk&co zet vooralsnog niet in op zelfbeheer wat betreft de speeltuinen en buurthuizen in haar gebied. In 2015 zetten we in op gezamenlijk beheer door actieve bewoners, vrijwilligers en professionals op basis van gedeelde verantwoordelijkheid samen te laten werken. Deels komt deze keuze voort uit het feit dat het nu nog niet opportuun is om te streven naar zelfbeheer. We willen eerst het gezamenlijk beheer goed van de grond krijgen. Anderzijds is het ook niet in alle gevallen wenselijk om te komen tot volledig zelfbeheer. De fysieke plekken in de wijk zijn ideale vindplaatsen voor de sociaal makelaar. Een minder prominente plek van de sociaal makelaar in bijvoorbeeld het buurthuis maakt het lastiger om in gesprek te komen met bewoners. Een ander nadeel van een wijkvoorziening in zelfbeheer is het gevaar van exclusie. We worden in onze keuze ondersteund door recent onderzoek van o.a. Eveline Tonkens. Een citaat uit de publicatie ‘Kunnen we dat (niet) aan de vrijwilliger overlaten?’: “Veel beleidsmakers zien deze gedeelde verantwoordelijkheid als overgangssituatie naar vrijwillige verantwoordelijkheid. Uit ons onderzoek blijkt echter dat deze hoop doorgaans niet reëel is: aan de voorwaarden voor vrijwillige verantwoordelijkheid is meestal niet voldaan en realisering ervan is vaak ook niet in zicht.” Gedeeld beheer komt meestal tot stand vanuit noodzaak. De koffie wordt niet meer voor je gezet, dus dan ga je het zelf doen. We zien dan ook in de buurthuizen en speeltuinen binnen ons gebied een groeiende betrokkenheid van bewoners en ouders (overigens niet alleen vanuit gebrek maar ook vanuit enthousiasme). Het aantal actieve bewoners en vrijwilligers groeit. Wij denken genuanceerd over het politiek idee om het sociaal beheer deels weer terug te brengen in de buurthuizen en speeltuinen. Terugkeer van het sociaal beheer zal juist het proces naar gedeelde verantwoordelijkheid vertragen. De huizen van de buurt In de Leeuw is al langere tijd een programmaraad actief. De programmaraad is een groep actieve bewoners die verantwoordelijkheid neemt voor het buurthuis. Het afgelopen half jaar hebben we sterk geïnvesteerd in het geven van meer verantwoordelijkheden aan de programmaraad. Zo is de seizoensfolder van de Leeuw geproduceerd door de programmaraad (subsidie aanvragen, teksten en beeld, redactie, ontwerp, verspreiding) met ondersteuning van de sociaal makelaar. De ambitie is om de raad nog meer verantwoordelijkheden te geven bijvoorbeeld door ze te betrekken bij de overleggen met de UVO en in de
17
aansturing van de vrijwilligers. De Leeuw kent een groeiende groep beheer vrijwilligers die met name een gastvrouw/heer functie vervullen. In de Bram en de Boog stijgt de bezettingsgraad en groeit het aantal vrijwilligers. In de Bram wordt een deel van de activiteiten georganiseerd door ervaringscoaches van Doen&Laten. Dankzij de inspanningen van de lokale partners is het Doe mee Centrum de Gagel voor de komende jaren behouden. Wij zijn daar gelukkig mee want het Doe mee Centrum is een levendige plek waar veel initiatieven uit de buurt samenkomen. Ook in 2015 neemt de sociaal makelaar een actieve rol in het werken aan gezamenlijk beheer en het verhogen van de bezettingsgraad. De speeltuinen Bij alle speeltuinen (Grifsteede, de Gagel en de Watertoren) groeit het aantal betrokken vrijwilligers en actieve bewoners/ouders omdat de sociaal makelaars gebruikers actief aanspreken zowel één op één als via bijeenkomsten. Zo maken ouders op de Griftsteede het pierenbadje zelf schoon, wordt de peuterclub door ouders uitgevoerd en zijn bezoekers sinds deze zomer zelf verantwoordelijk voor het opruimen van hun eigen afval. Op de Gagel zijn ouders nu verantwoordelijk voor het toezicht bij het springkussen. Op de Watertoren is er zelfs een min of meer vaste groep ouders die meedraait met de sociaal makelaars. Dit alles gaat echter niet zonder slag of stoot; ouders/vrijwilligers die voortijdig weer afhaken, onzekerheid bij vrijwilligers over het aanspreken van andermans kinderen, het importeren van de problemen thuis etc. etc. Training bewoners in sociaal beheer We ondersteunen bewoners om hun taak als actieve bewoner of vrijwilliger in een wijk voorzieningen goed te kunnen uitvoeren. Dit jaar hebben acht actieve bewoners een BHV training gevolgd op kosten van Wijk&co. Een van de gastvrouwen mocht het geleerde gelijk in praktijk brengen. In de Bram kwam een mevrouw binnen die zich niet zo lekker voelde. Dit werd niet beter en uiteindelijk belandde ze in de stabiele zijligging op de grond en constateerde het ambulancepersoneel hardritmestoornissen. In 2015 zet Wijk&co, in samenwerking met het Wijkbedrijf Utrecht, een training voor gastvrouw/heer uit, genaamd Samen beheren, samen leren. Tevens gaan we alle actieve bewoners en vrijwilligers een training Vreedzaam aanbieden.
18
Thema 4: ondersteunen en versterken bewonersinitiatieven Doel Aanjagen, ondersteunen en verduurzamen van bewonersinitiatieven Subdoelen Empoweren van bewoners om hun talenten in te zetten Versterken van netwerken rondom bewoners Vergroten van het inzicht in en het toegankelijk maken van middelen Een grote groep wijkbewoners ontplooit maatschappelijke initiatieven. De initiatieven variëren van recreatieve activiteiten als handwerkgroepen tot het opzetten van buurtorganisaties en kleine ondernemingen. Een deel van hen loopt tegen beperkingen aan als gebrek aan contacten, informatie, kennis, middelen en praktische vaardigheden. Opvallend is de grote variatie in initiatieven en culturen en de geleidelijke overgang van een eenvoudig burgerinitiatief naar een organisatie of onderneming. Wat ook regelmatig opvalt, is de grote kloof tussen leefwereld van de initiatiefnemer en de systeemwereld van organisaties als de overheid met spelregels en wetgeving. Gevolg is dat veel initiatieven moeilijk in beleidsmatige hokjes te plaatsen zijn en dat helaas ook onnodig veel initiatieven stil of voortijdig eindigen. Als sociaal makelaars van Wijk&co ondersteunen wij desgevraagd wijkbewoners met goede ideeën. De ondersteuning is afhankelijk van de mate waarin de activiteiten, die de bewoners(groepen) ontplooien, bijdragen aan het versterken van eigen kracht, activering, netwerkvorming, netwerkversterking, informele steunverbanden en leefbaarheid in de wijk. Onze prioriteit ligt bij bewonersinitiatieven met een open karakter waarbij de activiteiten gericht zijn op het versterken van de zelf- en samenredzaamheid van anderen, het collectief of de wijk. In 2014 hebben we tal van initiatieven ondersteund als bewonerscommissies, groeninitiatieven, peutermoedergroepen, ontmoetingsactiviteiten, markten, etc. De ondersteuning bestond uit meedenken, wijzen op financieringsmogelijkheden, ruimte regelen, vergroten netwerk, promotie, vrijwilligers werven, etc. We willen ons in 2015 nog meer profileren als organisatie waar bewoners terecht kunnen voor ondersteuning bij eigen idee of wens. We denken aan het opzetten van een Servicenetwerk Initiatiefnemers, een netwerk waarin niet alleen sociaal makelaars, maar ook andere mensen en organisaties ondersteuning bieden met hun kennis, vaardigheden, middelen. Daarnaast willen we ook een meer stimulerende rol spelen in het aanjagen van initiatieven door bewoners daartoe uit te nodigen en te verleiden. In Noordoost gebruiken sociaal makelaars fietsen met daarop de boodschap om met goede ideeën naar Wijk&co te gaan. Sociaal ondernemerschap Sociaal ondernemerschap is een bijzonder vorm van het bewonersinitiatief. De ondernemers komen vaak uit de wijk zelf waarin zij ondernemen en hun onderneming is vaak gestoeld op maatschappelijke betrokkenheid. Het verschil met een regulier bewonersinitiatief is dat de sociaal ondernemer via het initiatief probeert zijn inkomen te verwerven. Het sociaal ondernemerschap is een uitingsvorm van de brede transitie waarin onze maatschappij zit. Het is kleinschalig (menselijke maat), netwerkgericht en werkt vanuit een “bedoeling”. Voorbeelden in onze wijken zijn DOK 30, uget2togehther, Woestijnroos, U-onbeperkt, de wasstraat, Wijkconnect, thuisafgehaald, starters4community, etc. etc. Wij zien ons zelf niet als sociale onderneming maar werken wel graag samen met sociaal ondernemers. Zij dragen met hun passie en maatschappelijke betrokkenheid bij aan het werk van Wijk&co. We werken nu al samen met sociaal ondernemers of zijn met ze in gesprek. In 2015 willen we de samenwerking met de sociaal ondernemers verder ontwikkelen.
19
Thema 5: Het versterken van de inzet van vrijwilligers Doel Vrijwilligers ondersteunen bij hun inzet bij activiteiten van Wijk&co en te werken aan verzelfstandiging en persoonlijke groei. Rol vrijwilligers Een vrijwilliger is iemand die het werk van de sociaal makelaars ondersteunt en zo bijdraagt aan de opdracht van Wijk&co. De vrijwilliger werkt vanuit een opdracht besproken met een sociaal makelaar en wordt aangestuurd door een sociaal makelaar. Voorbeelden van vrijwilligers binnen Wijk&co zijn de gastvrouw/heren in de buurthuizen, de taalvrijwilligers van Taal&ontmoeting en de vrijwilligers die verschillende Marokkaanse vrouwengroepen begeleiden. Als sociaal makelaar kun je beter tien vrijwilligers intensief begeleiden die op hun buurt weer tien bewoners begeleiden. Dit levert een groter bereik van bewoners op en geeft de sociaal makelaar meer ruimte om zijn/haar expertise gericht in te zetten. (Dit gaat natuurlijk niet altijd op. Bij meer kwetsbare groepen is, in ieder geval in eerste instantie, directe begeleiding wenselijk.) We zien de inzet van vrijwilligers niet alleen instrumenteel. Vrijwilligers zijn vaak bewoners die hun eerste stappen zetten op weg naar beter sociaal functioneren. De sterke vrijwilliger die zijn eigen leven op orde heeft en zich graag inzet voor de samenleving is een relatief kleine groep. Vandaar dat we onze vrijwilligers als doelgroep zien die we ondersteunen en faciliteren in hun ontwikkeling vanuit hun willen en kunnen. Dat vrijwilligers die groeien een volgende stap zetten en ons verlaten zien we, ondanks het verlies van een goede kracht, als resultaat. We streven er naar dat vrijwilligers zo zelfstandig mogelijk hun werk doen. Uiteindelijk kan dat betekenen dat een groep vrijwilligers als een zelfstandige groep actieve bewoners, al dan niet in samenwerking met Wijk&co of andere partners, verder gaat. Dit is onder andere ons streven bij de vrijwilligers van Taal&ontmoeting.
20
Thema 6 : Ontwikkelen wijknetwerk 3.0 Doel Verbinden van bestaande netwerken en ontsluiten informatie in de wijk Subdoelen: Bewoners(groepen) weten elkaar te vinden op vraag en aanbod Bewoners(groepen) weten organisaties te vinden op vraag en aanbod Organisaties weten elkaar te vinden op vraag en aanbod Een van de rollen van de sociaal makelaar is die van makelaar. Deze rol impliceert dat de sociaal makelaar door kennen en gekend worden de optimale schakel is tussen bewoners (groepen) onderling en tussen de leef- en systeemwereld. De ideale sociaal makelaar is op de hoogte van al hetgeen er op sociaal gebied in de wijk plaatsvindt en kan de bewoner toe leiden naar andere bewoners, activiteiten of professionele ondersteuning buiten de eigen organisatie op basis van de vraag van de bewoner. De ideale sociaal makelaar bestaat echter niet. De sociaal makelaar kan niet op de hoogte zijn van al het aanbod in de wijk (sport, cultuur, kerk, ontmoeting, etc. etc.). Hetzelfde geldt voor al het aanbod op het gebied van burenhulp en vrijwilligerswerk of op het gebied van professionele ondersteuning. Daarbij is het onwenselijk deze informatie te concentreren bij enkele personen vanwege het inherent beperkte bereik van deze personen. Beter is het om informatie op allerlei plekken toegankelijk te maken. Het betreft hier een informatievraagstuk. Alle bovengenoemde informatie is aanwezig in de wijk maar hoe kan deze informatie dusdanig worden ontsloten dat mensen zo gemakkelijk en zelfstandig mogelijk hun weg weten te vinden. Alle informatie proberen te vangen op één centrale plek is een illusie. Toch proberen we zo ver mogelijk te komen met de inzet van Wijkconnect. Online netwerken Wijkconnect is een online wijkplatform, ontwikkeld door een sociaal ondernemer uit Hoograven. Via o.a. een prikbord en agenda kunnen bewoners en organisaties hun vraag en aanbod kenbaar maken. Wijkconnect werkt tevens aan een dynamische sociale kaart op wijkniveau. Wijk&co is actief betrokken bij de ontwikkeling van Wijkconnect, zowel financieel als meedenkend. We promoten Wijkconnect onder bewoners en organisaties in Noordoost en Overvecht. In het najaar krijgen alle sociaal makelaars een opleiding sociale media waarbij het gebruik van Wijkconnect onderdeel is. In de nabije toekomt willen we ook het gebruik van #dtv-overvecht/#dtv-noordoost gaan promoten. Het idee is dat iedereen die een vraag en/of aanbod heeft dit via deze hashtag op Twitter kenbaar maakt. Offline netwerken Een andere strategie is om bestaande netwerken (bewonersgroepen, organisaties etc.) met elkaar te verbinden (bridging) zodat er uitwisseling ontstaat van informatie tussen deze netwerken. We noemen dit netwerk 3.0 naar analogie met Web 3.0. Web 3.0 is een begrip afkomstig van het internet waarmee een recombinatie (nieuwe ordening) van gegevens uit verschillende online databanken bedoeld wordt. Netwerk 55+ uit Overvecht is een voorbeeld van een netwerk van netwerken. Verschillende netwerken die te maken hebben met ouderen komen hier bij een en wisselen informatie en vraag en aanbod in brede zin met elkaar uit. We zorgen ook voor bridging in de buurthuizen door de verschillende gebruikersgroepen met elkaar in contact te brengen. Zo ontstaat ook hier uitwisseling van vraag en aanbod in brede zin. Voor offline netwerken is fysieke samenkomst van belang.
21
5. Definities Wijk&co Actieve bewoner Een actieve bewoner is iemand die, wel of niet ondersteund door Wijk&co, vanuit eigen initiatief of een eigen vraag/idee, iets gaat, of wil gaan doen, met of voor andere bewoners in de buurt. Bonding en Bridging Men spreekt van overbruggend sociaal kapitaal wanneer sociale groepen verbindingen leggen met andere groepen (in tegenstelling tot bindend sociaal kapitaal, waarbij de relaties gericht zijn op de eigen groep). Burgerinitiatief Het initiatief van een of meerdere burgers ten behoeve van de samenleving waarvan zij deel uit maken. Het nut voor de samenleving staat hierin voorop. Bij een winstoogmerk krijgt een burgerinitiatief kenmerken van een sociale onderneming. Fluisteraar Wijkbewoners die zich nergens zichtbaar manifesteren, niet makkelijk zelf naar voorzieningen komen of deelnemen aan activiteiten en slecht of niet bereikt worden. Kwetsbaar Kwetsbare mensen zijn bewoners die (tijdelijk of langdurig) moeilijk in staat zijn de regie over hun eigen leven te voeren doordat de zelfredzaamheid gedeeltelijk of geheel ontbreekt. De pedagogische civil society Het deel van de buurtomgeving – niet behorend tot overheid en markt – dat een informele rol speelt of kan spelen in de opvoeding en socialisatie van kinderen en jongeren. Het gaat hier ook om de actieve rol die jeugdigen zelf in die samenleving spelen. Sociale infrastructuur De wegen waarlangs mensen kunnen participeren in de samenleving en relaties kunnen leggen met elkaar. Vrijwilliger Een vrijwilliger is iemand die het werk van de sociaal makelaars ondersteunt en zo bijdraagt aan de opdracht van Wijk&co. De vrijwilliger werkt vanuit een opdracht besproken met een sociaal makelaar en wordt dusdanig aangestuurd door een sociaal makelaar. Ook burgerinitiatieven kunnen onze opdracht ondersteunen, de laatste aanvulling is echter een wezenlijk verschil tussen een vrijwilliger en een burger die onafhankelijk van ons iets initieert. Als vrijwilligers onderdeel van Wijk&co uitmaken dan vraagt dit ook veel van ons, onder meer een soort vrijwilligersbeleid.
22
