Werkplan in uitvoering

Werkplan in uitvoering Versie 2.0 2013-2014

Versie 2.0: 4de kwartaal 2013

Werkplan 2013-2014 Inhoudsopgave Inhoudsopgave.................................................................................................................................................................... 2 Voorwoord .......................................................................................................................................................................... 3 1.

Inleiding ..................................................................................................................................................................... 4

2.

Wijk&co in het kort ................................................................................................................................................... 6 Missie ........................................................................................................................................................................6 Ambities in dit werkplan ...........................................................................................................................................6 Zelfsturing .................................................................................................................................................................7 Lerende organisatie...................................................................................................................................................7 Samenwerking...........................................................................................................................................................7 Verantwoording ........................................................................................................................................................8 Prioriteiten in 2013 ...................................................................................................................................................8

3.

Organisatie ................................................................................................................................................................ 9 Partneroverleg ..........................................................................................................................................................9 Gebiedsteams ...........................................................................................................................................................9 Zelfsturing .................................................................................................................................................................9 Lerende Organisatie ................................................................................................................................................10

4.

Basisaanpak sociaal makelaarschap ........................................................................................................................ 11 Van “spin in het web”naar schakelen “on demand” ...............................................................................................11 Competenties sociaal makelaar ..............................................................................................................................12 Bouwstenen in de werkwijze van Wijk&co .............................................................................................................12 Doelmatig werken ...................................................................................................................................................13

5.

Horizontale verantwoording.................................................................................................................................... 15 Zó werkt Wijk&co aan horizontale verantwoording ...............................................................................................15 Samen kennis over aanpak en verantwoording vergaren, delen en hergebruiken .................................................16 Wat Wijk&co wel weet door te meten ...................................................................................................................16

6.

Deelaanpak 2013-2014 ........................................................................................................................................... 17 Aanpak: Vreedzame wijk .........................................................................................................................................17 Aanpak: pedagogische civil society .........................................................................................................................18 Aanpak: accommodaties voor bewonersinitiatieven ..............................................................................................21 Aanpak: bewonersondersteuning aan groepen en -intiatieven ..............................................................................22 Aanpak: ondersteuning van individuele bewoners .................................................................................................24 Aanpak: Sociale infrastructuur ...............................................................................................................................25 Status van de in dit hoofdstuk geformuleerde ambities .........................................................................................25

Bijlage 1: Competenties sociaal makelaar ....................................................................................................................... 27 Bijlage2: Bewonersgroepen ondersteund door Wijk&co ............................................................................................ 28

Werkplan 2013-2014, Versie 2.0

Pagina 2

Voorwoord Na een intensieve kwartiermakersperiode van ruim een half jaar ging Wijk&co, het samenwerkingsverband van Al Amal, Careyn en Zandbergen, op 1 augustus 2013 officieel van start. Omdat het enige dat je als organisatie in een dergelijke situatie zeker weet, is dat je helemaal niets zeker weet, is vooraf met de medewerkers afgesproken dat augustus een maand was van overleven. Terwijl in augustus de meest basale praktische zaken centraal stonden, kwamen in september ook de geplande activiteiten en vanuit de historie lopende taken van de sociaal makelaars weer op gang. Teams waren samengesteld en kwamen voor het eerst bij elkaar. Op 1 september ging de nieuwe manager aan de slag. Stukje bij beetje werden de paden die bij UVO bewandeld moesten worden duidelijker en ontstond er inzicht in wat kinderziektes waren, maar ook wat tot de nieuwe werkelijkheid behoorde. Al met al kregen de sociaal makelaars wel steeds meer zicht op dingen, maar tegelijkertijd werd de boel er niet duidelijker en overzichtelijker op. De complexiteit van de opdracht, de gevraagde veranderingen in werkwijze en competenties, de verandering in aansturing waarin intensief contact met de kwartiermaker plaatsmaakte voor intensief contact met de manager, de vragen van bewoners, partners en (voormalige) collega’s en allerlei problemen met, en vragen over, telefoons, ICT, urenregistratie, reiskosten en andere organisatorische aangelegenheden zorgden ervoor dat van onze medewerkers ontzettend veel werd gevraagd. Maar ook – Wat was er mis met de werkwijze oude stijl? Gaan oude waarden niet verloren? Wat zijn de consequenties voor mijn doelgroep? Past het nieuwe werken bij mijn motivatie en competenties? -zijn vragen die spelen. Inmiddels staat er aardig wat op de rit, terwijl ook de ontwikkelopgave behoorlijk is. De inzet en ontwikkeling in de teams geeft vertrouwen voor de toekomst, hoewel ook onzekerheid zeker nog een rol speelt. Dit werkplan is, zoals eerder gezegd, een dynamisch document dat meebeweegt met de ontwikkelingen binnen het sociaal makelaarschap van Wijk&co. Ieder kwartaal wordt het werkplan bijgewerkt. Voor u ligt het werkplan versie 2.0, het startdocument voor de aanpak. Niet alles dat de sociaal makelaars (gaan) doen, is in dit document vastgelegd. We maken in het werkplan onderscheid in een zogenaamde basisaanpak (zie hoofdstuk 4, en een aantal meer uitgewerkte deel aanpakken die onze sociaal makelaars de komende periode vormgeven en uitvoeren (zie hoofdstuk 6). Eerder publiceerden wij een aanloopdocument (Werkplan 1.0). Dit werkplan vormt het startdocument waarmee we de aanpak in het vierde kwartaal van 2013 verder optuigen. Wij zien het werkplan als een “levend document” dat meebeweegt met de voortgang van Wijk&co en met de ontwikkelingen in de wijken. We gebruiken het om plannen te beschrijven en te delen, maar ook om de voortgang van de aanpak te monitoren. Het is dan ook niet alleen bedoeld voor de opdrachtgever. We delen het ook met partners en stakeholders als onderdeel van de horizontale verantwoording van ons werk. Het werkplan is tot slot ook en vooral een document van en voor onze medewerkers die met behulp ervan de transitie in hun werk vormgeven, monitoren en bijstellen. In volgende versies zal hun hand steeds herkenbaarder worden in de vorm en inhoud van ons “werkplan in uitvoering”! Wij wensen u veel leesplezier! Pascal van Wanrooy manager Wijk&co


Pagina 3

1. Inleiding Voor maatschappelijke organisaties betekent de omwenteling naar Vernieuwend Welzijn een transformatie van zowel interne als externe processen. Intern gaat het dan om nieuwe organisatievormen en samenwerkingsverbanden die vorm moeten krijgen. Extern betreft het nieuwe soorten van verhoudingen met de klant, cliënt, burger, bewoner en daarbij behorende nieuwe werkwijzen. De sociaal werker verlegt langzamerhand zijn handelingsperspectief naar het voorbeeld van de coach: die dwingt geen keuzes af maar is ‘ingehuurd’ om de mens te begeleiden in het inzicht in zijn problemen, wensen, keuzes en oplossingen. Zo zal de sociaal werker vooral sturen op dit proces, en minder op de inhoud van de participatie. De voornaamste opdracht van het sociaal makelaarschap is het versterken van de eigen kracht en regie van de doelgroep en het verbreden en versterken van diens sociale netwerken. Centraal staat het willen en kunnen van individuen en groepen, en het organiseren van het proces van onderlinge samenwerking om zo tot het gewenste resultaat te komen. Het gewenste resultaat wordt steeds minder van bovenaf gedefinieerd maar wordt, meer dan ooit, van onderaf gemotiveerd, gedragen en ingegeven. De term eigen kracht zal de zelfredzame mens die vanachter z’n Ipad de wereld verkent en nieuwe verbanden aangaat direct aanspreken. Echter de meer kwetsbare burger is gewend aan het oude patroon en zal niet zo gemakkelijk willen en kunnen loslaten. Toch krijgen mensen steeds minder toegang tot professionele dienstverlening en worden daarmee gedwongen te zoeken naar oplossingen binnen de eigen leefwereld. Het gevaar bestaat dat de overheid een te fors voorschot neemt op de gewenste participatiemaatschappij met het gevolg dat mensen buiten boord vallen. De gewenste situatie komt dus niet als vanzelf – zonder slag of stoot - tot stand maar heeft tijd nodig. Deze omslag betekent namelijk niet alleen een andere manier van werken maar vooral een verandering van mindset bij alle betrokkenen. Niet alleen bij de doelgroep, maar ook bij de betrokken professionals en publieke organisaties. Hoe organiseren we dat de transities in het sociale domein leiden tot een transformatie van de traditionele verzorgingsstaat naar een samenleving waarin mensen meer doen vanuit eigen kracht en hierbij door medemens of professional goed geholpen en ondersteund worden? En hoe zorgen we ervoor dat de kwetsbare mensen niet tussen wal en schip belanden? Sturen op eigen kracht betekent voor Wijk&co niet dat we mensen zo maar loslaten. Tegenover eigen kracht staat nog steeds overmacht en onmacht. Het startpunt voor alles wat we doen is wel de kracht van het individu: het begint met wat mensen kunnen, in plaats van wat ze niet kunnen. Voortaan vragen we: ‘wat kun je zelf regelen en waar heb je hulp bij nodig?’ Het is luisteren en aansluiten. Mensen instrumenten in handen geven om het zelf te kunnen. Zichtbaar zijn en vertrouwen opbouwen. En tenslotte: de dialoog aangaan. In het ideale geval trekken professionals en bewoners samen op in het versterken van burgerkracht, zelf- en samenredzaamheid, we ontwikkelen samen de activiteiten die nodig zijn om meer en meer de omslag richting de participatiemaatschappij te maken. Trendrede 2014, een vooruitblik van 12 Nederlandse trendwatchers: “Nederland stevent af op een tijdperk van zelforganiserende dwarsverbindingen. De fundamentele revolutie voltrekt zich tussen de oren van de mens. De komende jaren draaien om de bewustwording en acceptatie van een nieuwe bronenergie. Het is de verschuiving van macht van het instituut naar zelforganisatie die verandering aanstuurt.”

http://www.trendsverwachting.nl/wp/liekelamb/trendrede-2014-in-7-trends/ Dit werkplan bestaat uit twee onderdelen. In de hoofdstukken 2 tot en met 5 beschrijven we een aantal uitgangspunten van Wijk&co in het kort, gaan we in op de inrichting van de organisatie en de basisaanpak die we inzetten binnen het sociaal makelaarschap in Noordoost en Overvecht. We sluiten dit onderdeel, waarin we richting geven aan de koers die Wijk&co inslaat, af met de werkwijze die we voorstaan als het Werkplan 2013-2014, Versie 2.0

Pagina 4

gaat om horizontale verantwoording. Hoofdstuk 6 betreft een eerste omschrijving van de deelaanpakken die in het najaar van 2013 zijn ingezet en de komende maanden verder ontwikkeld worden. Een tweetal bijlagen beschrijven de competenties van onze professionals en de bewonersgroepen waarmee Wijk&co momenteel een ondersteuningsrelatie onderhoudt. Ieder kwartaal wordt dit document geactualiseerd. Daarmee verschuift het auteurschap over dit werkplan geleidelijk steeds meer van het management naar de teams van sociaal makelaars. Deze zijn idealiter eigenaar van visie, uitgangspunten en aanpak in hun werkgebied binnen de kaders die opdracht en organisatie hen bieden. De teams actualiseren zo periodiek hun eigen ontwikkeling als integraal team, de voor het werkgebied nieuw geformuleerde ambities, bereikte resultaten en nieuw in te zetten deelaanpakken in vervolgversies van dit document. Op die manier blijft de focus steeds gericht op verbetering, innovatie, leren en horizontale verantwoording.


Pagina 5

2. Wijk&co in het kort Missie We beogen een goed werkende sociale infrastructuur die zelf- en samenredzaamheid in Overvecht stimuleert. Onze activiteiten zijn gericht op talentontwikkeling, netwerkvorming en activering vanuit het willen en kunnen van de bewoner. Daarbij is er met name aandacht voor het ondersteunen van de kwetsbare bewoner, waar mogelijk vanuit de civil society. Uitgangspunt is wel dat ondersteuning in intensiteit afneemt en ontwikkelt richting een niveau van ondersteuning op afstand.

Ambities in dit werkplan De hieronder gestelde ambities dragen bij aan de missie van Wijk&co en aan de door de gemeente genoemde effecten in de subsidieverlening:  Wijk&co verankert de principes van de Vreedzame Wijk in haar pedagogisch beleid. Medewerkers dragen de Vreedzame principes actief uit en betrekken ouders, kinderen en bewoners actief bij het vormgeven van de Vreedzame Wijk. In de ondersteuning van bewonersgroepen die zich binnen de pedagogische civil society (willen) bewegen, is de Vreedzame Wijk altijd onderwerp van gesprek en/of de ondersteuningsvorm.  Wijk&co versterkt de pedagogische civil society in noordoost en Overvecht, ondermeer door:  zichtbaar maken van sociale verbanden en de hiaten die er zijn rondom kinderen in de buurt;  versterken van sociale verbanden rondom kinderen in de buurt en het betrekken van ouders;  maximaal benutten van sociaal kapitaal in de leefomgeving van kinderen.  Sociaal beheer is in de ogen van Wijk&co bedoeld als ondersteunend en facilitair aan de civil society. Dat wil zeggen dat een ideaaltypische situatie bestaat uit accommodaties die door de civil society van buurtbewoners zélf wordt gerund, en het sociaal beheer bestaat uit het monitoren en indien nodig interveniëren in het gebruik en beheer van de accommodatie. Punten die hierbij voor de sociaal beheerder van belang zijn:  Diversiteit in gebruikersgroepen die recht doet aan de bevolkingssamenstelling van de wijk.  Een voldoende breed aanbod aan activiteiten en initiatieven van, voor en met buurtbewoners van alle leeftijden en burgerschapsstijlen.  Het (licht)technisch en facilitair beheer van de accommodatie (sleutelbeheer et cetera). Dat geldt zowel voor samenwerking met de beheerpartij als voor het invullen van zelfbeheer of social return.  Het oplossend vermogen van de buurtbewoners als het gaat om conflicten of tegenstrijdige belangen die te maken hebben met het gebruik van de accommodatie.  De PR en communicatie omtrent de accommodatie en de (gebruiks)mogelijkheden ervan voor buurtbewoners.  Ondersteuning van bewonersgroepen, -initiatieven en –netwerken draagt bij aan de onderstaande ambities: o Zichtbaar maken van bestaande netwerken en hiaten  Bestaande netwerken krijgen een kennismakingsgesprek waarin wordt verkend wat de netwerken doen, of zij hier tevreden over zijn, de mate waarin deelnemers denken dat het netwerk voldoende kent en gekend wordt door buurtbewoners binnen de gekozen thematiek, waar verbeterpunten liggen, in welke mate van zelfstandigheid ze opereren en of er ondersteuningsvragen zijn. De netwerkstructuur wordt zowel door buurtbewoners als professionals geanalyseerd en beoordeeld op kwaliteit, kwantiteit en aansluiting op de ervaren kansen en problemen. Op die manier wordt zowel de zichtbaarheid van de netwerken door buurtbewoners vastgesteld, als door professionals. Ook de hiaten worden op eenzelfde manier zichtbaar gemaakt.  Goed functionerende netwerken worden middels voorlichting en activiteiten in samenwerking met de sociaal makelaar meer zichtbaar gemaakt op de geëigende Werkplan 2013-2014, Versie 2.0

Pagina 6

 

plaatsen (bijvoorbeeld een netwerk rond creatieve oplossingen voor armoedeproblematiek, wordt onder de aandacht gebracht van sociale dienst, voedselbank en kwetsbare buurtbewoners). o Verbeteren van de kwaliteit van de netwerken  De ondersteuning en facilitering van de sociaal makelaar wordt geleverd op basis van de mate waarin het netwerk bereid is zich open te stellen, de vragen in de wijk centraal te stellen en daadwerkelijk iets te betekenen op de gekozen thematiek.  De sociaal makelaar gaat actief op zoek naar ontbrekende kwaliteiten in het netwerk en daagt netwerk en potentiële deelnemers uit om met elkaar samen te werken.  Netwerken worden op basis van hun eigen vraag in contact gebracht met professionals en/of instanties die hen kunnen helpen om beter te functioneren en/of aan te sluiten op bestaande structuren. o Meer benutten van potentieel sociaal kapitaal (kwantiteit)  Op basis van thematiek brengen we verschillende kleine netwerken samen in grotere netwerken. Wijk&co leidt individuele bewoners voor antwoord op hun vragen, wensen en behoeften die binnen de civil society kunnen worden opgepakt, toe naar passend aanbod. Omgekeerd leiden we individuele bewoners die andere iets te bieden hebben, toe naar de bij hen passende vragen. We ontwikkelen een sociale infrastructuur of “ontwikkelplatform” voor eht sociaal domein in Noordoost en Overvecht, waar professionals van alle in de wijk actieve partijen el;kaar kunnen vinden en samen kunnen werken aan het ontwikkelen van nieuwe, aansprekende werkvormen die passen binnen de ambities in het sociaal domein.

Zelfsturing Wijk&co werkt aan zelfsturende teams. Dit wil zeggen dat we de sociaal makelaars in staat stellen om verantwoordelijkheid en regie te nemen over hun werk, zowel op inhoud en proces, als organisatorisch. De gedachte is dat we zo kennis, kunde en ervaring van de professionals het best worden benutten, en de doelgroep het best bedienen. In hoofdstuk 3 beschrijven we de wijze waarop wij aan steeds meer zelfsturing werken.

Lerende organisatie Wijk&co ziet zichzelf als een lerende organisatie. Dat wil zeggen dat we zowel op de inhoud als op het proces continu bewust bezig zijn om het leren en leervermogen van medewerkers, teams en de gehele organisatie te laten groeien. Professionalisering van onze medewerkers is continu punt van aandacht en staat nooit stil. Meer hierover lees je in hoofdstuk 3.

Samenwerking Wijk&co zoekt actief samenwerking met andere professionele partijen in de wijk (zorg, woningbouw, cultuur, et cetera) vanuit de gedachte dat we voor het vervullen van onze opdracht anderen nodig hebben. Onze opdracht vraagt niet alleen iets van ons als aanbieder van het sociaal makelaarschap, deze vraagt ook iets van samenwerkingspartners en bewoners(groepen en –initiatieven). Namelijk een op onderdelen andere manier van samenwerken, faciliteren en ondersteunen dan ze van Cumulus gewend waren, nieuwe kaders voor welzijnswerk en bewonersondersteuning in het algemeen en een grote appel op de eigen verantwoordelijkheid van de burger. We werken niet samen “om het samenwerken”, net als in de rest van ons werk staat doelmatigheid ook hier voorop. Bij het aangaan van samenwerking zijn we altijd scherp op de meerwaarde die het voor de wijk oplevert. Onderstaande vragen staan centraal: 1. Wat hebben we te bieden en wat levert het ons op? 2. Draagt samenwerking bij aan kansen voor bewoners(groepen en –initiatieven), de sociale infrastructuur en/of het opheffen van belemmeringen om te participeren? 3. Draagt de samenwerking bij aan een meer integrale aanpak van wonen, zorg en welzijn? Werkplan 2013-2014, Versie 2.0

Pagina 7

4. Versterken de deelnemers aan de samenwerking elkaar, is het werk meer efficiënt en effectief? 5. Is de samenwerking gericht op doen, en niet de zoveelste overlegstructuur gericht op “afstemming”? 6. Zijn doelgroepen betrokken bij de (resultaten van de) samenwerking en op welke manier dan?

Verantwoording Wijk&co zoekt naar wegen om haar meerwaarde helder te maken en daarover verantwoording af te leggen aan al haar stakeholders. Vanuit Wijk&co zijn we afrekenbaar op de keuzes die we maken en de acties die we ondernemen (of juist niet,) binnen de gegeven opdracht. We worden graag afgerekend op die resultaten waar we zelf ook invloed op hebben. Waarom doen we wat we doen en wat levert het op? Maar ook: wat doen we niet en waarom niet? Voor Wijk&co staat de dialoog centraal binnen de invulling van horizontale verantwoording. Meer hierover in hoofdstuk 5.

Prioriteiten in 2013 Invoering van Vernieuwend Welzijn en het verankeren van de bijbehorende principes, kennis, attitude en werkwijze is een geleidelijk proces van uitvoerders, gebruikers en beleidsmakers samen. Dit kost tijd en heeft niet allemaal op 1 augustus 2013 duurzaam haar beslag gekregen. De implementatie van sociaal makelaarschap nieuwe stijl is “werk in uitvoering” op alle betrokken niveaus. Na de lange periode van onzekerheid voor bewoners, samenwerkingspartners en niet te vergeten de sociaal makelaars zelf, geven we nu ruimte en prioriteit aan drie basiselementen van een goede en innoverende uitvoeringspraktijk: 1. Werken aan (praktische en professionele) randvoorwaarden om het werk goed te kunnen doen vanuit een lerende en ontwikkelende houding. 2. Werken aan teamvorming op een manier dat schotten tussen werksoorten steeds meer naar de achtergrond verdwijnen, medewerkers zich veilig voelen om dilemma’s te delen en gezamenlijk te leren, en er een cultuur ontstaat waarin alle leden gezamenlijk eigenaarschap ervaren over het werk en de invulling van de opdracht. 3. Werken aan zichtbaarheid in de wijk. De uitkomsten van de subsidieaanvraag, de afbouw van organisaties en werkzaamheden, de onduidelijkheden over welzijn en accommodaties in de toekomst en de start van een nieuwe organisatie met een nieuwe opdracht hebben bij samenwerkingspartners en bewoners littekens achtergelaten. De zichtbaarheid van het sociaal werk was de afgelopen periode niet optimaal en het effect ervan was vanuit alle onzekerheden verre van ideaal. Zichtbaarheid, kennen en gekend worden, on- en offline vindbaarheid en het bouwen aan nieuw vertrouwen in het sociaal makelaarschap is daarmee een grote prioriteit voor Wijk&co.


Pagina 8

3. Organisatie In dit hoofdstuk staat Wijk&co als organisatie centraal. Ook voor de organisatie geldt dat deze continu in ontwikkeling blijft en fases daarin in dit document met stakeholders worden gedeeld. Voorafgaand aan de inschrijving, tijdens de kwartiermakersperiode en in de eerste maanden van de uitvoering zijn de contouren van de op dit moment belangrijkste organisatorische vraagstukken duidelijker geworden. Onderstaand beschrijven we deze kort,

Partneroverleg Vertegenwoordigers van de drie partnerorganisaties, Al Amal, Zandbergen en Careyn komen periodiek bijeen om op hoofdlijnen de voortgang te bespreken en zo nodig bij te sturen. Voorlopig is dat met een frequentie van eens in de … in de vorm van een kernteam.

Gebiedsteams We kiezen voor een aanpak vanuit integrale gebiedsteams van sociaal makelaars voor volwassenen, kinderen en accommodaties. We halen de schotten tussen werksoorten zoveel als mogelijk weg en ontwikkelen een werkwijze die rust op generalisten. Hoewel de aanpak de hele wijk beslaat, hebben de gebiedsteams specifieke aandachtspunten en prioriteiten. De drie teams van sociaal makelaars werken integraal in Overvecht Noord, Overvecht Zuid en Noordoost. Voor een overzicht van de teams en de sociaal makelaars die daar deel van uitmaken, kun je terecht op http://wijkenco.nl/wie-is-wie-2.html. De teams bestaan uit medewerkers die voor het overgrote deel afkomstig zijn van Cumulus Welzijn, aangevuld met medewerkers van Al Amal en Zandbergen. Vanuit deze drie “bloedgroepen” zal een vernieuwde, inspirerende en kwalitatieve werkwijze moeten ontstaan die ervoor zorgt dat het sociaal makelaarschap zich in Noordoost en Overvecht bewijst als deskundig facilitator van de civil society op diverse niveaus in de sociale infrastructuur.

Zelfsturing Wijk&co is een platte organisatie van uitvoerend sociaal makelaars, een manager en een administratief ondersteuner. Het primaat ligt bij de uitvoering, dus we investeren voornamelijk in het primair proces en houden overhead zo beperkt mogelijk. We werken daarom hard aan het realiseren van teams die grotendeels werken op basis van zelfsturing, waarbij medewerkers onder meer een gezamenlijke verantwoordelijkheid dragen voor de inhoudelijke agenda van het team, roostering en het afstemmen en organiseren van praktische zaken. Zelfsturend wil in ons geval zeggen dat professionals in staat zijn, of worden gesteld, om verantwoordelijkheid en regie te nemen over hun werk. Dit geldt zowel voor inhoud, proces als de organisatie ervan. De gedachte is dat zo kennis, kunde en ervaring van de professionals het best wordt benut en de doelgroep het best wordt bediend. Team staat voor samenwerking, met elkaar delen, elkaar steunen, gezamenlijk verantwoordelijkheid nemen, van elkaar leren en voor samen sterker staan. In zelfsturende teams staat het willen, kunnen en de motivatie van de professional meer centraal dan bij teams die een hoge mate van sturing van bovenaf kennen. Het zorgt ervoor dat de "bedoeling" (Wouter Hart; Verdraaide organisaties) en daarmee het bestaansrecht van de organisatie meer aandacht krijgt. Zelfsturende teams voelen zich meer betrokken bij het werk en de organisatie, en nemen eerder verantwoordelijk voor hun eigen werk en dat van anderen. Dat komt de doelgroep ten goede is het idee. Belangrijk element voor zelfsturende teams is een klimaat waarin medewerkers zich veilig voelen om ervaringen te delen, waar fouten maken mag en waar van zowel fouten als successen geleerd wordt. Deze cultuur en vaardigheden zijn essentieel om de uitdagingen in het sociaal domein de komende jaren Werkplan 2013-2014, Versie 2.0

Pagina 9

succesvol aan te gaan. De manager stelt zich dienstbaar aan de medewerkers op door voornamelijk randvoorwaarden te realiseren waarin professionals zich optimaal kunnen ontwikkelen. Dit doet hij zowel op de inhoud, als op het proces. De stijl van leidinggeven bestaat uit present zijn, loslaten waar mogelijk, interveniëren waar nodig en het aanbieden van verschillende vormen van kennis op basis van de vraag en geconstateerde leerbehoeften of -noden onder de medewerkers. De door de teamleden aangetroffen vragen, geconstateerde meningsverschillen die een samenhangende werkwijze bedreigen, behoeften of wensen voor deskundigheidsbevordering et cetera, geven vorm aan de aard van de inzet van de manager. Omdat onze medewerkers vanuit de historie gewend zijn aan een flinke mate van sturing, is de groei naar zelfsturing een proces waarvoor we de tijd nemen. Op dit moment betekent dit dat de manager bij teamvergaderingen aanwezig is als toehoorder/intermediair. De teams organiseren de vergadering zelf en kunnen wanneer interventie of advies nodig blijkt de manager inschakelen. Op langere termijn is het de bedoeling is dat de aanwezigheid van de manager in de teams steeds meer naar de achtergrond verdwijnt. Teams en individuele medewerkers moeten gaandeweg steeds beter in staat zijn hun vraag aan de manager helder te articuleren. Zo fungeert de manager voor sociaal makelaars op dezelfde wijze als de sociaal makelaars naar bewoners en partners: ondersteunend en faciliterend met de “vraag achter de vraag” als vertrekpunt.

Lerende Organisatie De omslag in werken naar Vernieuwend welzijn vraagt veel van de professional. Een dergelijke transitie gaat, zeker in een domein waarin de transities over elkaar heen buitelen, niet van de ene op de andere dag. De professional moet zich een andere werkwijze eigen maken, met de daarbij behorende competenties. Daarnaast vraagt het van veel professionals een andere attitude naar de doelgroep en een switch in mindset. Vaste antwoorden over het hoe en wat zijn er (nog) niet en het is belangrijk dat de sociale professional, naast de overheid, hogescholen, universiteiten en onderzoeksinstituten, een actieve rol neemt in deze zoektocht. Juist de dagelijkse praktijk en de kennis en ervaring van de professional hierin, is belangrijke voeding in de zoektocht naar een nieuwe uitvoeringspraktijk. In tegenstelling tot leren in een onderwijssetting, gaan het dan om informeel leren in allerlei verschillende settings en gremia. Veelal vinden deze informele leerprocessen plaats tussen professionals onderling. Sociale professionals leren echter ook van de doelgroep zelf, al is dat niet altijd even bewust. In de praktijk worden doelgroepen nog maar zelden volwaardig betrokken bij het leerproces. We zien nog te weinig interactie in de keten tussen beleidmakers, management, uitvoerenden, het onderwijs en de sociale wetenschappen. Het sociaal werk moet zich blijvend nieuwsgierig, verwonderend en (zelf)kritisch naar de steeds veranderende problematiek en verwachtingen verhouden. Wijk&co ziet zichzelf als een lerende organisatie. Dat wil zeggen dat we zowel op de inhoud als op het proces continu bewust bezig zijn om het leren en leervermogen van medewerkers, teams en de gehele organisatie te laten groeien. Onze medewerkers geven zo ongeveer allemaal aan behoefte te hebben aan allerlei vormen van kennis, handelingsalternatieven, gesprekstechnieken, ondersteuningsvaardigheden gericht op verzelfstandiging, reflectievermogen en theoretische kaders voor hun werk. In 2013 brengen we de leerbehoeften van de teams en individuele medewerkers in kaart en ontwikkelen we, samen met de sociaal makelaars, een leerplan voor 2014. Het leerplan is geen eenmalige investering maar een continu proces dat periodiek toetsing, ontwikkeling en onderhoud vraagt.


Pagina 10

4. Basisaanpak sociaal makelaarschap Van “spin in het web”naar schakelen “on demand” Eerdere transities in het welzijnswerk leidden tot een rolverandering van “begeleider van buurtbewoners” bij tal van activiteiten, naar de rol van “spin in het web” in de wijk voor zowel bewoners als samenwerkingspartners. Deze rol impliceerde dat de sociaal werker door kennen en gekend worden de optimale schakel was tussen leef- en systeemwereld, dat deze op de hoogte was van al hetgeen er op sociaal gebied in de wijk plaatsvond en de bewoner kon toeleiden naar alle activiteiten of participatievormen die voor handen waren. Inmiddels is ook deze rol door de actualiteit achterhaald en is de burger op alle fronten aan zet: het sociaal werk is bij uitstek de partner geworden die bewoners op basis van gelijke interesses, belangen of aanvullende competenties aan elkaar verbindt zodat vitale wijknetwerken gevormd, onderhouden en verbreed worden. De verschuiving van “aanbodgericht werken” naar “vraaggericht aanbod ontwikkelen/uitvoeren” kantelt nu verder naar het verbinden van de ene, aan de andere vraag in de wijk. Hierbij is de sociaal makelaar “on demand” beschikbaar voor faciliteiten en waar nodig ondersteuning van de in de wijk actieve netwerken. Kennen en gekend worden staat nog steeds voorop, maar nu als instrument om te weten wanneer je als professional binnen het netwerk moet treden, of je juist terug moet trekken. Wijk&co kiest ervoor om de manager op dezelfde wijze ten opzucht van de teams te positioneren als de sociaal makelaars ten opzichte van de wijk en haar bewoners en professionele partijen. Onderstaande figuren laten de rolverandering van zowel sociaal makelaars als de manager van Wijk&co zien: Vóór Vernieuwend Welzijn: de professional als spin in het web in de wijk, de manager als spin in het web in het team

Nieuwe rol: sociaal makelaars schakelt “on demand” in de wijk, manager schakelt “on demand“ in het team.


Pagina 11

Competenties sociaal makelaar De competenties die Movisie in 2013 heeft ontwikkeld voor de sociaal werker maatschappelijke ondersteuning (zie bijlage 1), zijn leidraad als het gaat om het kunnen, kennen en de attitude van onze sociaal makelaars. De competenties bieden een blauwdruk van de taakvolwassen sociaal makelaar. Dat wil zeggen: de ervaren sociaal makelaar die zelfstandig vorm en uitvoering geeft aan zijn werk binnen het team, de wijk, professionele samenwerkingsverbanden, ambtelijk apparaat en politiek krachtenveld. Het belangrijkste onderscheid dat op het niveau van de competenties te maken is, is dat tussen de professional die voornamelijk met individuen werkt, en de professional die zich vooral op groepen en maatschappelijke ontwikkeling richt. Beide professies beschikken over dezelfde competenties, al worden die verschillend geoperationaliseerd. Denk hierbij bijvoorbeeld aan het door de gemeente Utrecht gehanteerde onderscheid tussen het sociaal makelaarschap en de informatievoorziening en cliëntondersteuning. Sociaal makelaars bewegen voornamelijk tussen groepen en werken aan maatschappelijke ontwikkeling. Daarom gebruiken wij de daarvoor door Movisie beschreven definities van de competenties. Wijk&co werkt met haar medewerkers aan het steeds verder ontwikkelen van onderstaande competenties1, die gebaseerd zijn op de kwaliteitskenmerken voor de sociaal werker maatschappelijke ondersteuning (i.e. sociaal makelaar) zoals Movisie deze formuleert in haar “Handreiking Maatschappelijke Ondersteuning” (2013). Sociaal makelaars:  Versterken de eigen kracht van burgers, bewonersgroepen, -initiatieven en – netwerken.  Gaan actief op de vraag af en zoeken “de vraag achter de vraag”.  Zetten in op binden en verbinden van bewoners met gelijke vragen en/of interesses, en verbinden initiatieven aan elkaar zodat zij elkaars en de eigen kracht collectief versterken.  Werken integraal, zowel intern als in samenwerking met professionele partners en bewonersgroepen en -netwerken in de wijk.  Signaleren vragen, behoeften en problemen in de wijk en weten deze op de juiste plek te agenderen om aandacht van partijen op maatschappelijke kansen en problemen in de wijk te vestigen, coalities te smeden om deze te verzilveren of aan te pakken en op deze manier het maatschappelijk belang te dienen en de zelf- en samenredzaamheid in Noordoost en Overvecht te versterken. Deze “kwaliteitskenmerken” voor sociaal werkers maatschappelijke ondersteuning, vormen de basis voor vijf fundamentele bouwstenen in onze werkwijze, die we in de volgende paragraaf beschrijven.

Bouwstenen in de werkwijze van Wijk&co Onze aanpak rust op vijf bouwstenen welke dienen als ondergrond voor een veelzijdig palet aan instrumenten en methodieken die de sociaal makelaars in hun werk gebruiken. Onze sociaal makelaars weten deze bouwstenen afwisselend en in hun onderlinge samenhang in te zetten in de dagelijkse werkpraktijk, waarbij de wijze waarop ze deze gebruiken per persoon kan verschillen. Immers: sociaal makelaars zijn zelf hun belangrijkste instrument en in die zin dus uniek!  Signaleren en Eropaf! Bewoners worden actief en outreachend benaderd op straat, de supermarkt, aan huis of via social media. Onze professionals verbinden bewoners(groepen) op basis van wederzijdse interesses, belangen of wederkerigheid. Dat betekent dat zij problemen en kansen signaleren en deze omzetten in een aanpak op maat die leidt tot actieve en betrokken bewoners die hun eigen kracht versterken. Op basis van (gebiedsgerichte) observaties en signalen leggen we contact met bewoners. De sociaal makelaar stapt actief op signalen af en bouwt met bewoners aan duurzame en functionele relaties binnen heldere kaders. 1

Movisie, Competenties maatschappelijke ondersteuning in welzijn en maatschappelijke dienstverlening, Utrecht 2013


Pagina 12

 Stimuleren en activeren Vanuit het perspectief van talentontwikkeling en “eigen belang/persoonlijk gewin” worden bewoners gestimuleerd (weer) actief deel te (blijven) nemen aan de buurten wijksamenleving door hun kansen in kaart te brengen en te verbinden aan initiatieven of activiteiten in de wijk. Taallessen door vrijwilligers, activering en social return zijn belangrijke instrumenten om vanuit het sociaal makelaarschap blijvend te investeren op maatschappelijke participatie van kwetsbare burgers. Samen met de gemeente onderzoeken we in 2013 de mogelijkheden om in een tijd met beperkte middelen, een werkwijze te ontwikkelen die duurzaam is en “crisis-proof”. We werken samen met het KOP-team van het Wijk Actie Programma (WAP), Wijkbureau, Dienst Maatschappelijke Ontwikkeling, Dienst Werk en Inkomen, Wijkbedrijf en anderen die aan creatieve oplossingen kunnen en willen bijdragen.  Mobiliseren Het mobiliseren van formele en informele krachtbronnen (bewoners, ondernemers) die anderen kunnen ondersteunen in het oplossen van problemen, vergroten van kennis of het ontwikkelen van talenten op een veelheid aan gebieden is een belangrijk onderdeel van onze werkwijze. Door in de volle breedte van de wijksamenleving te zoeken naar krachtbronnen, boren we een veelzijdig en krachtig netwerk rond informele dienstverlening van bewoners onderling, aan. Tijd Voor Elkaar, dat reeds enige tijd in Overvecht als project wordt uitgevoerd, kan hierbij een belangrijk instrument zijn. Wijk&co zet in op duurzame methodische verankering van dat instrument middels een breed gebruik ervan door alle medewerkers. Daarnaast ontwikkelen we met dit instrument samenhangende offline mobilisatievormen om de krachten van alle typen bewoners in kaart te brengen en te verbinden aan de vragen of problemen van anderen.  Verbinden Op basis van de vraag van bewoners en het aanbod van krachtbronnen, leggen we doelgerichte, duurzame en maatgerichte verbindingen tussen bewoners onderling (zowel formeel als informeel en zowel in de rol van krachtbron als in die van “vrager”). Iedereen is ergens goed in en iedere mens heeft ook zwakkere kanten. Door de sterke kanten van de één aan de zwakke eigenschappen van een ander te verbinden, versterkt het samenredzaam vermogen van de wijk.  Ondersteunen en faciliteren Wijk&co biedt ondersteuning en faciliteiten aan bewonersgroepen, -initiatieven, netwerken en vrijwilligersorganisaties die daar behoefte aan hebben en hiervoor in aanmerking komen. Daarbij geven we prioriteit aan initiatieven die een bijdrage leveren aan het verbeteren van leefbaarheid in buurten en wijken, de sociale samenhang en initiatieven die een verbinding leggen tussen sterke en minder sterke bewoners. Om de aard en omvang van ondersteuning en faciliteiten te bepalen, maken we een inventarisatie op basis van participatieniveau, mate van zelfredzaamheid, mate van individuele problematiek van de groepsleden en/of mogelijkheden tot de inzet van wederkerigheid vanuit de betrokken groep binnen de (pedagogische) civil society. Samengevat:  “Signaleren en Eropaf!” maakt bestaande netwerken zichtbaar en legt hiaten in de sociale infrastructuur bloot.  De bouwstenen “Stimuleren en activeren”, “Mobiliseren” en “Verbinden” leiden tot een grotere en bredere benutting van het in de wijken aanwezige sociaal kapitaal.  De bouwstenen “Verbinden” en “Ondersteunen en Faciliteren” zorgen voor een verbeterde kwaliteit van bestaande en nieuw op te zetten netwerken, en leiden tot een grotere mate van zelfstandigheid en samenredzaamheid van de (pedagogische) civil society.

Doelmatig werken Vernieuwend welzijn vraagt om een flexibele aanpak van de sociaal makelaars waarbij zij zelf hun belangrijkste instrument zijn. Aan de andere kant is doelmatigheid van het werk belangrijk, net als de eindigheid van ondersteuningsrelaties en de souplesse van de beschikbare faciliteiten voor bewoners. Werkplan 2013-2014, Versie 2.0

Pagina 13

Kernvragen die de teams bij het, steeds op basis van de actualiteit, bepalen van de inzet stellen en beantwoorden zijn: 1. Past de vraag of de aanpak binnen de missie van Wijk&co? 2. Welk doel hopen we middels de aanpak of ondersteuning te bereiken? Wanneer is de aanpak geslaagd? 3. Op welke manier spreken we met betrokken bewoners en professionals af aan dit doel te werken? 4. Garandeert de aanpak eigenaarschap van de betrokken bewoners, in alle fasen van de aanpak? 5. Welke rol vervult de sociaal makelaar in de aanpak? 6. Hoe lang duurt de aanpak, of wanneer is deze afgerond? 7. Op welke manier verantwoorden we de aanpak naar de betrokken bewoners toe en welke rol hebben deze daar zelf in? 8. Hoe zorgen we dat de resultaten, zowel positief als negatief, vastgelegd en overdraagbaar worden voor andere teams en/of organisaties? 9. Op welke wijze zorgen we ervoor dat we steeds van de betrokken doelgroepen blijven leren hoe zaken anders of beter kunnen? Met andere woorden, hebben we de randvoorwaarden geschapen om de doelgroep als volwaardige “kennisbron” te zien, naast collega’s, professionele deskundigen, vakliteratuur, opleidingen en andere meer gangbare “leermaterialen”?


Pagina 14

5. Horizontale verantwoording Wijk&co zoekt naar wegen om haar meerwaarde helder te maken en daarover verantwoording af te leggen. Vanuit Wijk&co zijn we afrekenbaar op de keuzes die we maken en de acties die we wel of juist niet ondernemen binnen de gegeven opdracht. We worden graag afgerekend op die resultaten waar we zelf ook invloed op hebben. Waarom doen we wat we doen en wat levert het op? Maar ook: wat doen we niet en waarom niet? De afgelopen decennia is veel geïnvesteerd in het “afrekenbaar” maken van welzijnswerk van input via throughput naar output. De vraag hierbij is eigenlijk altijd hoe de hierdoor verkregen gegevens geïnterpreteerd moeten worden? Immers gaan ze meestal meer over de door de organisatie geleverde inzet of gerealiseerde kwantitatieve prestaties, dan over de effectiviteit. Hoewel inzicht in de verrichte inspanningen van organisaties of de gerealiseerde initiatieven interessant is, zijn beleidsmakers, opdrachtgevers, klantgroepen en de sector zelf juist benieuwd naar de outcome van de interventies. Juist deze is moeilijk te meten en daarmee blijft de zoektocht naar een juiste manier om sociaal werk te verantwoorden steeds actueel. Vandaar ook dat we in dit werkplan vooralsnog weinig kwantitatieve resultaten aangeven. We spreken liever van ambities. Er zijn sterke wetenschappelijke aanwijzingen dat hét werkzame ingrediënt van dienstverlening niet zit in een specifieke methodiek, maar in de relatie tussen de professional en de bewoner. Daarbij gaat het onder andere over vertrouwen tussen professional en bewoner, of het onbevooroordeeld en onafhankelijk werken van de professional (invloed van eigen normen en waarden). Een methodiek is niet meer dan een structuur waarin de professional zijn werk kan doen. De vraag of we in plaats van best practices moeten zoeken naar ‘best persons’ komt dan ook steeds vaker naar voren. Het idee van de best persons versterkt het belang van een lerende organisatie. Wijk&co ziet het gestructureerd en continu leren van haar medewerkers graag als onderdeel van haar verantwoording. In het Sociaal Lab zoekt Wijk&co samen met de gemeente, andere aanbieders van sociaal makelaarschap en wetenschappelijke partners naar nieuwe oplossingen voor verantwoording in het algemeen en horizontale verantwoording in het bijzonder. Manieren om meer inzicht te krijgen in de outcome van interventies en in de specifieke elementen van die interventie die een positief of negatief effect op die outcome hebben, zijn voor Wijk&co meer dan interessant! Wij prijzen ons dan ook gelukkig met een opdrachtgever die het belang van deze zoektocht onderkent en hier ruimte voor maakt.

Zó werkt Wijk&co aan horizontale verantwoording Er is sprake van horizontale verantwoording als er geen formele hiërarchische relatie bestaat tussen de actor en de beoordelaar. De organisatie verantwoordt zich direct aan de stakeholders en gebruikt niet de ‘omweg’ van de opdrachtgever. Horizontale verantwoording gaat verder dan een tevredenheidsonderzoek. Zeker de transitie naar Vernieuwend Welzijn en de vele veranderingen die er mee gepaard gaan, leidt tot verwarring over taken en verantwoordelijkheden. Wijk&co heeft een andere opdracht dan Cumulus Welzijn en deze voldoet niet altijd aan de verwachtingen bij partners en bewoners die samenwerkten met Cumulus. Wijk&co opereert dus binnen een ingewikkeld en dynamisch krachtenveld waaraan het horizontale verantwoording schuldig is. Tevredenheid is daarom niet altijd een maatstaf. Voor Wijk&co staat de dialoog centraal als invulling van de horizontale verantwoording. Sociale problemen zijn van alle tijden, oplossingen of interventies hebben vaak een beperktere houdbaarheidsdatum of zijn gevoelig voor maatschappelijke, politieke of beleidsmatige trends. Daarom willen we graag samen met bewoners en partners zoeken naar inspirerende, gedragen en creatieve oplossingen voor de maatschappelijke uitdagingen in de wijk. Om aan levendige en lerende buurten te werken, zijn we steeds in dialoog met alle bij ons werk betrokken personen en partijen. Het gaat om het gesprek tussen Wijk&co en Werkplan 2013-2014, Versie 2.0

Pagina 15

de stakeholders over de gemaakte keuzes, doelmatigheid van onze inzet en kwaliteit en betrouwbaarheid van de samenwerking. Om dit gesprek aan te gaan is het belangrijk dat we de stakeholders opzoeken. Ook laten zien wat we doen staat centraal. Het gaat dan niet om de “Wast witter dan wit” vorm van communicatie maar om transparante, toelichtende en vooral ook vragende communicatie. Dit vergt van Wijk&co en haar medewerkers dat we openstaan voor kritiek en hier niet verdedigend maar juist constructief en in dialoog mee omgaan. Horizontale verantwoording zorgt dan voor waardevolle input aan een lerende organisatie. Het gesprek over de keuzes die we maken en de inzet die we wel of juist niet leveren, is natuurlijk al gaande in de contacten die de sociaal makelaars hebben met bewoners en partners. Deze contacten zijn vaak nog ongedeeld en ongedocumenteerd. We streven naar een werkbaar teaminformatiesysteem dat ons inzicht geeft in de aard van de contacten van onze sociaal makelaars als onderdeel van verantwoorden en leren. We bekijken in welke mate de applicaties van X-Lab hiervoor bruikbaar en in te richten zijn (KeDo). Daarnaast zoeken we naar innovatieve vormen voor meer gestructureerde dialoog met onze stakeholders zonder te vervallen in het overleg om het overleg. Zo doet Wijk&co mee aan de week van dialoog in 2013 omdat we dit zien als terugkerend instrument om horizontale verantwoording vorm te geven en het gesprek hierover aan te gaan. We gaan op zoek naar een manier van communiceren die voor de wijk inzichtelijk maakt wat we echt doen en die de stakeholder meer aan het woord laat (story telling) of uitnodigt tot reactie, eigen ideeën en cocreatie.

Samen kennis over aanpak en verantwoording vergaren, delen en hergebruiken We ontwikkelen, liefst samen met de partners in het Sociaal Lab, een structureel plan over hoe wij het gesprek met bewoners en andere stakeholders onderhouden en hoe we de resultaten daarvan vertalen naar onze aanpak. Wijk&co overweegt een meer formele vorm te ontwikkelen om de “wijk” te betrekken in de horizontale verantwoording door een breed “stakeholderspanel” samen te stellen. Met dit panel gaan we dan in dialoog over keuzes, aanpak, resultaten en ambities. Ook kunnen wij hieraan om advies vragen. Een van de ideeën die speelt om kennis te delen en bruikbaar te maken voor anderen, is om onze activiteiten te evalueren middels interviews. Mensen die kennis van anderen willen “hergebruiken” of benieuwd zijn naar de ervaringen met een bepaalde aanpak, hebben belang bij overdracht van in de organisatie opgedane kennis. Ze kunnen ermee “winnen”: door de kennis kunnen zij hun handelingsrepertoire uitbreiden, hun werk sneller of op een nieuwe, betere manier doen. Voor medewerkers die een aanpak of project afronden is het beschrijven van werkwijze, resultaten, succes- en faalfactoren vaak een sluitstuk van het werk, iets “dat ook nog moet”. Goede vragen kunnen helpen om opgedane kennis en inzichten te verwoorden op een manier waar anderen iets mee kunnen. Die vragen zijn voor betrokken medewerkers zelf vaak niet eenvoudig om te formuleren, zij worden gehinderd door de voorkennis die zij reeds hebben. Daarom overwegen we evaluatie vorm te geven middels interviews door vakgenoten uit andere teams. Sowieso brengen we een proces op gang waarin vragen om andermans kennis en ervaringen blijvend aandacht van de sociaal makelaars krijgt.

Wat Wijk&co wel weet door te meten Hoewel hetgeen we in het sociaal werk goed kunnen meten niet direct iets zegt over de effectiviteit van onze inzet, schuwt Wijk&co feiten en cijfers niet. Wel meten we alleen datgene waar we als organisatie ook direct bij betrokken zijn. Dan gaat het bijvoorbeeld over het aantal deelnemers aan een bepaald netwerk, het aantal en type ondersteuningsactiviteiten dat met bewonersnetwerken heeft plaatsgevonden en bijvoorbeeld aard en aantal van ondersteunde bewonersinitiatieven. Deze cijfers geven inzicht in wat Wijk&co heeft gedaan, maar niet per se in de effecten die het werk heeft gehad. Werkplan 2013-2014, Versie 2.0

Pagina 16

6. Deelaanpak 2013-2014 In dit zesde en laatste hoofdstuk van ons eerste werkplan, beschrijven wij de deelaanpak die wij op dit moment uitvoeren en/of op de rit aan het zetten zijn. Naast de ambities waaraan wij in 2013 de grootste prioriteit toekennen, zijn er op dit moment zes aanpakken die wij als “werk in uitvoering” beschouwen: 1. 2. 3. 4. 5. 6.

Vreedzame wijk Pedagogische civil society Accommodaties voor bewonersinitiatieven Ondersteuning aan bewonersgroepen Ondersteuning aan individuele bewoners Ontwikkeling on- en offline sociale infrastructuur waar leren en innoveren op wijkniveau centraal staat.

We beschrijven dit “werk in uitvoering” op het niveau dat nu mogelijk is. Hierbij merken we aan dat versie 2.1 van dit Werkplan (oplevering 1 e kwartaal 2014) niet alleen inzicht in de stand van zaken op onderstaande aanpakken geeft, bijstellingen of andere uitgangspunten/doelstellingen van aanpakken kunnen op basis van de kennis en stand van zaken op dat moment, kunnen deel uitmaken van de dan te formuleren omschrijvingen. Iedere deelaanpak beschrijven we op dit moment (versie 2.0) op het niveau van ambitie, aanpak, partners en geïdentificeerde risicofactoren.

Aanpak: Vreedzame wijk Overvecht is de eerste Vreedzame Wijk van Utrecht en bestaat in die vorm sinds 2008. Alle medewerkers van Wijk&co hebben in het verleden dan ook reeds kennis opgedaan met de methode en zijn getraind. Toch merken de sociaal makelaars op dat de aanpak niet vanzelf duurzaam verankerd raakt in het werk, maar opfrissing en onderhoud vergt. De mate waarin een organisatie daadwerkelijk vreedzaam werkt en blijvend aandacht besteed aan het thema actief burgerschap in alle niveaus van de organisatie, hangt sterk samen met het belang dat het management eraan toekent. Als nieuwe organisatie in het Utrechtse sociaal domein wil Wijk&co het sociaal makelaarschap uitvoeren volgens de vreedzame principes. Waar mogelijk of nodig voeren we verbeteringen en/of vernieuwingen door die de vreedzame aanpak flexibel bruikbaar maken op een wijze die bij de wijken waarin wij werken past. Ambitie Wijk&co verankert de principes van de Vreedzame Wijk in haar pedagogisch beleid. Medewerkers dragen de Vreedzame principes actief uit en betrekken ouders, kinderen en bewoners actief bij het vormgeven van de Vreedzame Wijk. In de ondersteuning van bewonersgroepen die zich binnen de pedagogische civil society (willen) bewegen, is de Vreedzame Wijk altijd onderwerp van gesprek en/of de ondersteuningsvorm. Aanpak Vanuit de drie onderdelen van het sociaal makelaarschap hebben in het najaar van 2013 vier medewerkers deelgenomen aan de “Train de Trainer”-cursus van Stichting Vreedzaam/Eduniek. Onderdeel van deze cursus is dat deze medewerkers ieder drie groepen (professioneel of in de civil society) trainen in de Vreedzame werkwijze. Op die manier heeft Wijk&co zelf gecertificeerde trainers voor collega’s en ook vooral doelgroepen in huis, en is er continu aandacht voor het vasthouden en doorontwikkelen van de vreedzame principes in Noordoost en Overvecht. Bewonersinitiatieven die door ons worden ondersteund kunnen desgewenst worden getraind in Vreedzaam Werken. Met name in de ondersteuning van initiatieven die zich op kinderen, ouders of tieners richten, stimuleren wij bewoners om vreedzaam te werken, bijvoorbeeld door middel van training. Prioriteit is vreedzaam werken op de speeltuinen. Vrijwilligers of mensen die bijvoorbeeld via het Wijkbedrijf actief zijn Werkplan 2013-2014, Versie 2.0

Pagina 17

in de speeltuin en hierbij in contact met kinderen komen, worden door Wijk&co getraind in vreedzaam werken. De manager van Wijk&co neemt zo snel mogelijk deel aan de training Vreedzame Wijk. De ervaring leert dat met name de betrokkenheid van het management bepaalt in welke mate Vreedzaam Werken duurzaam in de organisatie landt en een vanzelfsprekendheid wordt voor medewerkers en bewoners. Partners in de aanpak: Eduniek, Stichting Vreedzaam, Brede School Overvecht, Brede School Academie, Wijkbureau Overvecht, bewoners van alle leeftijden. Risicofactoren Tijdens het kwartiermaken is duidelijk geworden dat “de eerste zijn” niet alleen een voorsprong geeft, maar ook ruimte voor verslapping van de aandacht, gebrekkig onderhoud of beperkte doorontwikkeling van de werkwijze. Zowel onder professionals voor kinderen als voor volwassenen, wordt gesproken van een zekere “Vreedzaam moeheid”. Dat is jammer, want de principes van de Vreedzame Wijk worden wel erkend en herkend. Geconstateerd is dat de werkwijze de afgelopen jaren onvoldoende “vertaald” is naar de praktijken van de sociaal makelaars. Een nieuwe impuls is daarom nodig en afgesproken met Stichting Vreedzaam.

Aanpak: pedagogische civil society Kinderen en jongeren worden gevormd door alles waarmee en iedereen met wie ze in aanraking komen. Elk gezin maakt deel uit van een groter verband. Buurtbewoners, scholen, winkeliers, sport- en andere verenigingen, welzijnsorganisaties en kerkgemeenschappen maken samen hun eigen leefomgeving. Die leefomgeving speelt per definitie een rol in de opvoeding van kinderen en jongeren. Hoogleraar Pedagogiek Micha de Winter introduceerde hier een nieuwe term voor: de pedagogische civil society. Daarmee doelt hij op dat deel van de buurtomgeving – niet behorend tot overheid en markt – dat een informele rol speelt of kan spelen in de opvoeding en socialisatie van kinderen en jongeren. Het gaat hier ook om de actieve rol die jeugdigen zelf in die samenleving spelen. Ambitie Wijk&co versterkt de pedagogische civil society in noordoost en Overvecht, ondermeer door:  zichtbaar maken van sociale verbanden en de hiaten die er zijn rondom kinderen in de buurt;  versterken van sociale verbanden rondom kinderen in de buurt en het betrekken van ouders;  maximaal benutten van sociaal kapitaal in de leefomgeving van kinderen. Aanpak De pedagogische civil society is een uitwerking van de zelfredzame samenleving en het versterken daarvan past naadloos in de opdracht van Wijk&co. In al onze activiteiten met kinderen en ouders (onder meer: speeltuinen, speel mee, ouderinlopen, kinderraad) streven we naar een zo groot mogelijke ouder- en kindbetrokkenheid. Het zetten van de stap van betrokkenheid naar eigen verantwoordelijkheid vormt de focus van onze aanpak, zowel bij kinderen als bij ouders. Wijk&co vindt het belangrijk dat ouders, bewoners en kinderen zelf eigenaarschap en verantwoordelijkheid dragen voor het opgroeiklimaat en het pedagogisch ontwikkelklimaat in de wijk. Daarom richt onze aanpak zich over de volle breedte op het erkennen, herkennen en aanspreken van de eigen kracht van kinderen en ouders. Dit doen we zowel in de speeltuinen, als binnen Speel Mee en de ouderinlopen. Speeltuinen Met medewerkers en bezoekers werken we aan een omslag in het werken. De inzet is gericht op een hogere mate van ouder- en kindbetrokkenheid bij speeltuinen De Gagel, De Watertoren en Griftstede. Met de introductie van Vernieuwend Welzijn is ook de verdeling van rollen en verantwoordelijkheden in de speeltuinen veranderd. Waar in de oude situaties kinderwerkers verantwoordelijk waren voor het toezicht Werkplan 2013-2014, Versie 2.0

Pagina 18

en organiseren van kinderactiviteiten in de speeltuinen, verandert ook hun rol in die van coach, facilitator en ondersteuner van kinderen ouderinitiatieven in de speeltuinen. Dit is niet alleen voor de medewerkers een fors ander uitgangspunt, met name voor ouders die de speeltuin voorheen vaak als ideale opvangplek voor hun kinderen beschouwden en voor een vreedzaam verloop van het bezoek vertrouwden op de aanwezigheid en autoriteit van de kinderwerker is dit een enorme verandering. Ook als het gaat om het gebruik van speeltoestellen dragen kinderen en ouders zelf een verantwoordelijkheid in het verantwoord gebruik ervan. Nu de speeltuinen in eigendom van de gemeente zijn gekomen, is de verantwoordelijkheid van de gemeente beperkt tot het op peil houden van veiligheid en onderhoud volgens de daarvoor geldende normen. Sociaal beheer in de vorm van sociaal makelaars voor kinderen is niet meer op alle uren dat de speeltuin open is aanwezig en waar zij er wel zijn, hebben ze een andere rol en taakinvulling. De sociaal makelaars voor kinderen kwamen met deze fundamentele verandering van hun rol en positie in september al voor een flink dilemma te staan. Want op welke manier gingen zij deze boodschap aan ouders, verzorgers en kinderen in de speeltuinen communiceren? En wat vonden ze er zelf eigenlijk van? Hoe konden ze de boodschap zodanig “vertalen” dat zij deze a) geloofwaardig over kunnen brengen en dat er b) sprake was van een heldere, toekomstgerichte maar ook “klantvriendelijke” boodschap? In twee sessies bereidden de sociaal makelaars zich hierop voor, voerden discussies en formuleerden een boodschap die aan alle eisen van een goede communicatie voldoet:

Van kinderwerker naar Sociaal makelaar. Wat betekent dat voor u? Wat verandert er in het kinderwerk? Beste ouder, In het kinderwerk verandert er van alles, net als in al het overige welzijnswerk. Voorheen was de kinderwerker er om toezicht te houden op de speelplekken en voor het aanbieden van leuke activiteiten voor ouders en kinderen. Die rollen worden omgedraaid. De ouders worden samen met de kinderen verantwoordelijk voor de speelplekken. De sociaal makelaar doet een stapje terug in die rol en zal onder andere niet meer altijd aanwezig zijn op de speelplekken. De Sociaal makelaar is er om ouders en kinderen een stap vooruit te helpen in deze rol. We laten jullie niet los, samen met jullie maken we van de speelplekken bruisende ontmoetingsplekken in de wijk. Kunt u iets betekenen voor de speelplekken en voor de wijk?. Laat het ons weten ! Voor namen en contactgegevens verwijzen wij u naar onze website www.wijkenco.nl

Deze uitleg was tijdens de “open dag” in de speeltuinen op 9 oktober jongstleden op een flyer beschikbaar en dient als startpunt voor de dialoog over rollen en verantwoordelijkheden tussen professionals en ouders/kinderen/bezoekers in de speeltuin. Door langs de kaders van de opdracht samen de kern van de verandering te formuleren, werden de sociaal makelaars eigenaar van hun nieuwe rol op een manier die de dialoog erover met stakeholders vereenvoudigt. Speel Mee Ook als het gaat om Speel Mee is het bevorderen vrijwillige inzet en overdracht van verantwoordelijkheden een grote prioriteit. Naast het feit dat juist een dergelijke speelfaciliteit bij uitstek geschikt is voor participatie en wanneer mogelijk zelfbeheer door ouders en bewoners, is de professionele inzet die gemoeid is met de historische uitvoeringspraktijk in de toekomst niet houdbaar. Met alle veranderingen in Werkplan 2013-2014, Versie 2.0

Pagina 19

het sociaal domein, waarbij de wens om de eigen kracht en verantwoordelijkheid van burgers te vergroten gecombineerd wordt met forse bezuinigingen op het sociaal werk, kan deze in een wijk als Overvecht broodnodige stimulans op buitenspelen alleen voortbestaan in een vorm waarin sprake is van substantieel minder professionele betrokkenheid. Voor een dergelijke omslag is, net als in de speeltuinen, communicatie met ouders en buurtbewoners essentieel. De sociaal makelaars verdiepen zich op dit moment in de wijze waarop ze de veranderopgave binnen Speel Mee gaan communiceren en vormgeven met de direct betrokkenen.

Voorbeeld van nieuwe vormen van ouderbetrokkenheid in de pedagogische civil society: Op dit moment lopen verkennende gesprekken met sociaal makelaars van speeltuin de Watertoren, de NMC medewerkers van de naastgelegen dierenweide en actieve bewoners rond samenwerking binnen speeltuin en dierenweide. Beiden staan namelijk voor de zelfde opdracht: werken aan buurten ouderbetrokkenheid, met name in het onderhoud en beheer van de voorzieningen. Voor de speelweide wordt binnenkort een stichting opgericht met in het bestuur enkele wijkbewoners. Wijk&co wil ondersteuning bieden aan de nieuw opgezette stichting en in overleg met de betrokken bewoners onderzoeken of en in welke mate of vorm een uitbreiding van de scope van de stichting richting speeltuin mogelijk, wenselijk en haalbaar is.

Ouderinlopen Het vertrekpunt zijn de afspraken zoals die vanuit de Brede School destijds met Cumulus Welzijn zijn gemaakt. Wekelijkse inzet van sociaal makelaars voor het draaien van de ouderinlopen past echter niet bij de opdracht die Wijk&co heeft voor het sociaal makelaarschap. Daarom is dit schooljaar bedoeld om een veranderingsproces op gang te brengen. Het streven is om de uitvoering van de ouderinlopen op school in de loop van 2013-2014 zoveel mogelijk aan ouders zelf over te dragen. Op vier scholen zal een plan van aanpak worden opgesteld afgestemd op maat van de school. Hierin vormen gesprekken met ouders en met vertegenwoordigers van de school de basis van de aanpak. De visie van de Brede school is namelijk dat ouders en brede schoolpartners samen verantwoordelijk zijn voor een positieve (school)ontwikkeling van kinderen in Overvecht. Het veranderingsproces rond de organisatie van ouderbetrokkenheid bij de brede school bestaat uit vier stappen: 1. In beeld brengen van wensen en belangen van zowel ouders als school in afzonderlijke gesprekken. 2. Met ouders en school gezamenlijke belangen formuleren rond ouderbetrokkenheid. 3. Brainstorm- en afsprakendialogen over hoe we dit als belanghebbenden samen organiseren en wat ieders bijdrage daaraan is. 4. Onderzoek en inventarisatie van andere in de wijk actieve partijen die een bijdrage kunnen en willen leveren aan de ouderbetrokkenheid in het kader van de brede school? Partners: ouders, actieve bewoners, Brede school, Eduniek, NMC. Risicofactoren Zowel scholen als ouders in Overvecht zijn gewend aan een “aanbod” dat vanuit school en welzijnswerk wordt gedaan op het gebied van ouderbetrokkenheid. De werkwijze bestond tot nu toe uit een wekelijkse inloop per school die voor de helft werd besteed aan voorlichting, en voor de andere helft aan dialoog en uitwisseling over opvoedingsvraagstukken. In onze visie komt ouderbetrokkenheid het beste duurzaam tot stand als ouders zelf het eigenaarschap over aard, vorm, inhoud en omvang van hun betrokkenheid bij de schoolloopbaan van hun kinderen. Ouderbetrokkenheid heeft ook een breder doel dan betrokkenheid bij school alleen, idealiter is die betrokkenheid zo breed als de actieradius en het netwerk van hun kinderen. Het zou goed kunnen dat ouders die het moeilijk vinden om op school te participeren, dit juist wel doen in speeltuin of binnen Speel Mee. Het individu participeert ten slotte waar hij dat wil en kan, en niet zozeer in datgene waarin de “maatschappij” dat van hem verwacht. Daarom ziet Wijk&co ouderbetrokkenheid graag vorm krijgen over de volle breedte van de pedagogische civil society. Hierbij bieden wij een luisterend oor, informatie, faciliteiten en ondersteuning. Deze werkwijze vraagt om een gedeelde verantwoordelijkheid en Werkplan 2013-2014, Versie 2.0

Pagina 20

doet daarmee een beroep op het aanpassingsvermogen van de betrokkenen. Het risico is dat mensen zich tekort gedaan voelen door de afname van aanbod, of niet goed weten welke vragen zij op welke manier aan wie moeten stellen om een bevredigend antwoord te krijgen. Een tweede risico is dat de burger vanuit een consumerende houding naar het opgroeiklimaat blijft kijken en de overheid verantwoordelijk houdt voor de verminderde professionele bemoeienis met hun kroost.

Aanpak: accommodaties voor bewonersinitiatieven Ambitie Sociaal beheer is in de ogen van Wijk&co bedoeld als ondersteunend en facilitair aan de civil society. Dat wil zeggen dat een ideaaltypische situatie bestaat uit accommodaties die door de civil society van buurtbewoners zélf wordt gerund, en het sociaal beheer bestaat uit het monitoren en indien nodig interveniëren in het gebruik en beheer van de accommodatie. Punten die hierbij voor de sociaal beheerder van belang zijn:  Diversiteit in gebruikersgroepen die recht doet aan de bevolkingssamenstelling van de wijk.  Een voldoende breed aanbod aan activiteiten en initiatieven van, voor en met buurtbewoners van alle leeftijden en burgerschapsstijlen.  Het (licht)technisch en facilitair beheer van de accommodatie (sleutelbeheer et cetera). Dat geldt zowel voor samenwerking met de beheerpartij als voor het invullen van zelfbeheer of social return.  Het oplossend vermogen van de buurtbewoners als het gaat om conflicten of tegenstrijdige belangen die te maken hebben met het gebruik van de accommodatie.  De PR en communicatie omtrent de accommodatie en de (gebruiks)mogelijkheden ervan voor buurtbewoners. Aanpak De sociaal makelaars accommodatie van Wijk&co vervullen primair de functie van sociaal beheer in de vier buurthuizen de Bram, de Boog, de Dreef en de Leeuw. Zij zorgen voor een “warme” toeleiding van bewoners die iets willen in de wijk en daarvoor een locatie zoeken. De sociaal makelaars voor accommodaties organiseren geen eigen activiteiten. De bewoner heeft de regie en de eigen verantwoordelijkheid over zijn activiteit. De sociaal makelaars hebben, in samenwerking met het UVO, wel een rol in de programmering. Zo sturen zij op zo veel mogelijk verschillende typen activiteiten die iets toevoegen of extra’s bieden aan de buurtbewoners. Naast het sturen op een veelzijdigheid aan activiteiten en initiatieven van bewoners die onderlinge ontmoeting, contact en uitwisseling stimuleren, is er in de buurthuizen inloop van mensen die niet voor een specifieke activiteit komen maar voor bijvoorbeeld informatie. Ook hier spelen de sociaal makelaars accommodaties een rol. Ondersteund door vrijwilligers die fungeren als gastheer/gastvrouw verzamelen en verstrekken zij laagdrempelig informatie over de sociale infrastructuur in de wijk. In alle buurthuizen wordt gewerkt aan het vergroten van vrijwillige inzet bij de taken van sociaal beheer. Dit mogelijk als opmaat naar buurthuizen in (een grote(re) mate van) zelfbeheer. In 2013 loopt een pilot met het Wijkbedrijf waarin het Wijkbedrijf mensen levert voor ondersteunende taken aan het sociaal beheer, met name op het gebied van licht onderhoud. Vanuit de bijdrage die Wijk&co levert aan social return wordt deze pilot gefinancierd. De ervaringen in 2013 gebruiken we om in overleg met stakeholders vast te stellen of en op welke wijze deze vorm van participatie duurzaam verankerd kan worden in de buurthuizen. Op termijn zullen de sociaal makelaars accommodatie hun blik meer naar buiten richten en ook andere, voor bewonersinitiatieven geschikte, accommodaties in de wijk in kaart brengen om bewoners naar toe te leiden. Nu al ondersteunt Wijk&co bewoners initiatieven in onder andere het Doe Mee centrum de Gagel, de buurtflats en zijn er verkennende gesprekken op dit gebied met verzorgingshuis Rosendaal. Werkplan 2013-2014, Versie 2.0

Pagina 21

Partners: bewoners, vrijwilligers, UVO, wijkbedrijf. Risicofactoren Bewoners die de oude stijl buurthuizen gewend waren klagen vaak over achteruitgang van de dienstverlening. Zij moeten wennen aan hun eigen verantwoordelijkheid en zitten daar niet altijd op te wachten. Sommige (groepen) bewoners keren daarom het buurthuis de rug toe. Dit effect wordt versterkt door de opstartproblemen bij UVO en het voor zowel bewoners als professionals ingewikkelde boekingssysteem. Het ontbreken van onder andere printfaciliteiten helpt niet in het neerzetten van de buurthuizen als aantrekkelijke voorziening om als bewoner of kleine zelfstandige je activiteiten aan te bieden. In 2013 hopen we de meeste praktische problemen te tackelen en spannen we ons in om de gebruikers voor te lichten wat ze wel en niet mogen verwachten van Wijk&co en de sociaal makelaars voor accommodaties. Waar mogelijk trekken we in die voorlichting gezamenlijk op met MO en UVO.

Aanpak: bewonersondersteuning aan groepen en -intiatieven Ambitie o Zichtbaar maken van bestaande netwerken en hiaten  Bestaande netwerken krijgen een kennismakingsgesprek waarin wordt verkend wat de netwerken doen, of zij hier tevreden over zijn, de mate waarin deelnemers denken dat het netwerk voldoende kent en gekend wordt door buurtbewoners binnen de gekozen thematiek, waar verbeterpunten liggen, in welke mate van zelfstandigheid ze opereren en of er ondersteuningsvragen zijn. De netwerkstructuur wordt zowel door buurtbewoners als professionals geanalyseerd en beoordeeld op kwaliteit, kwantiteit en aansluiting op de ervaren kansen en problemen. Op die manier wordt zowel de zichtbaarheid van de netwerken door buurtbewoners vastgesteld, als door professionals. Ook de hiaten worden op eenzelfde manier zichtbaar gemaakt.  Goed functionerende netwerken worden middels voorlichting en activiteiten in samenwerking met de sociaal makelaar meer zichtbaar gemaakt op de geëigende plaatsen (bijvoorbeeld een netwerk rond creatieve oplossingen voor armoedeproblematiek, wordt onder de aandacht gebracht van sociale dienst, voedselbank en kwetsbare buurtbewoners). o Verbeteren van de kwaliteit van de netwerken  De ondersteuning en facilitering van de sociaal makelaar wordt geleverd op basis van de mate waarin het netwerk bereid is zich open te stellen, de vragen in de wijk centraal te stellen en daadwerkelijk iets te betekenen op de gekozen thematiek.  De sociaal makelaar gaat actief op zoek naar ontbrekende kwaliteiten in het netwerk en daagt netwerk en potentiële deelnemers uit om met elkaar samen te werken.  Netwerken worden op basis van hun eigen vraag in contact gebracht met professionals en/of instanties die hen kunnen helpen om beter te functioneren en/of aan te sluiten op bestaande structuren. o Meer benutten van potentieel sociaal kapitaal (kwantiteit)  Op basis van thematiek brengen we verschillende kleine netwerken samen in grotere netwerken. Aanpak De ondersteuning die Wijk&co biedt aan groepen bewoners biedt, wordt op maat afgestemd waarbij constant wordt gekeken naar de eigen verantwoordelijkheid en mogelijkheden van de groep. De mate van ondersteuning is ook afhankelijk van de mate waarin de activiteiten die de groepen ontplooien, bijdragen aan het versterken van eigen kracht, activering, netwerkvorming, netwerkversterking, informele steunverbanden en leefbaarheid. We onderscheiden drie typen groepen: 1. Bewoners in groepen waarbij de activiteiten met name bijdragen aan de eigen kracht en activering, van de deelnemers zelf. 2. Bewonersgroepen waarbij de activiteiten gericht zijn op het versterken van de zelf- en Werkplan 2013-2014, Versie 2.0

Pagina 22

samenredzaamheid van anderen, het collectief of de wijk en die zich meestal rond een bepaalde thematiek bewegen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan mensen die recreatieve activiteiten voor senioren organiseren, maar ook aan netwerken als het bewonersplatform of de wijkraad. 3. Bewonersgroepen en netwerken met een meer “gesloten” karakter die zich richten op de eigen culturele achterban, repeteren met band of toneelgroep, een specifieke groep burgers vertegenwoordigt of vergaderen met Vve of politieke groepering, et cetera. In het contact met deze groepen, en het bepalen van eventuele ondersteuning vanuit het sociaal makelaarschap staan de volgende vragen centraal:  Wat zijn hun ambities voor 2014 en verder?  Wat heeft de groep nodig om deze ambities te realiseren?  Wat kunnen de leden zelf hieraan bijdragen?  Hoe kunnen andere bewoners of vrijwilligers hieraan bijdragen?  Hoe kunnen eventuele hiaten verder worden ingevuld?  Welke ondersteuning is nodig/gewenst vanuit Wijk&co?  Welke vorm en duur heeft die ondersteuning en wat levert dat de groep op? Voorbeelden Buurtaanpak Sinds oktober werken we in Overvecht met een team buurtaanpak. In dit team zitten vijf sociaal makelaars volwassenen met de opdracht om bestaande bewonersgroepen (van de eerste twee bovengenoemde typen) te ondersteunen naar een hogere mate van zelf- of samenredzaamheid. Al doende werkt het team aan de ontwikkeling van methodieken om groepen te coachen, faciliteren en ondersteunen om een zo groot mogelijk mate van zelfredzaamheid te ontwikkelen. Taal&ontmoeting: Wijk&co heeft het project Taal en ontmoeting van Cumulus Welzijn overgenomen. De voornaamste kracht van dit project is het grote bereik van kwetsbare bewoners (dit jaar meer dan 200) en de sterke gerichtheid op activering. Veel taalcursisten stromen door naar een opleiding of vrijwilligerswerk, in enkele gevallen zijn cursisten doorgestroomd naar een betaalde baan door actieve inspanning van sociaal makelaars. Ook de lessen zelf zijn gericht op zelfredzaamheid op een breed vlak. Bijvoorbeeld een gesprek voeren bij de huisarts, maar ook hoe je werk of vrijwilligerswerk zoekt. In de huidige vorm kan Wijk&co dit project niet continueren met reguliere financiering in 2014. Met name het organiseren van de taalcursussen kost veel tijd (de taallessen zelf worden gegeven door vrijwilligers) en behoort niet tot de kerntaken van Wijk&co. We zoeken naar verzelfstandiging van van de taalcursussen , of overdracht aan, een andere partij. Wel willen we de activeringstaak blijven vervullen die start met de brede intake. De ambitie is om naast taalcursussen ook digivaardigheidscursussen mee te nemen in deze aanpak. Hieraan is ook bij de kwetsbare doelgroep waarop Taal en ontmoeting zich richt een groeiende behoefte, deels noodgedwongen door bijvoorbeeld de noodzaak om een WW-uitkering online aan te vragen. Dit type cursussen vanuit de civil society zal het bereik van de aanpak in Overvecht naar verwachting nog verder verhogen. Rode en blauwe loper De afgelopen jaren is er vanuit Cumulus Welzijn en de Tussenvoorziening stevig ingezet op het realiseren van ontmoetings- en recreatieve activiteiten voor bewoners van Overvecht die behoren tot de zogenaamde kwetsbare doelgroepen (sociaal isolement, (O)GGZ- en/of verslavingsproblematiek, schulden, analfabetisme). Activiteiten vonden plaats onder de noemers Blauwe en Rode Loper, aangevuld met een project om deelnemers te koppelen aan bestaand aanbod: Wegwijs in Overvecht. Deze vorm van ondersteuning valt niet binnen de opdracht en missie van Wijk&co gezien het werken naar ondersteuning op afstand ontbreekt. Wijk&co, de Tussenvoorziening en Doen en Laten slaan de handen ineen om de dienstverlening aan kwetsbare bewoners van Overvecht te moderniseren, te verbreden en op termijn ook te verbeteren door deze te verbinden aan andere sociale verbanden en netwerken in de buurt. Werkplan 2013-2014, Versie 2.0

Pagina 23

Deze transitie loopt tot eind 2014, waarna verandering van de dienstverlening aan deze doelgroepen een feit zal zijn. Doe mee centrum de Gagel In 2009 opende het Doe Mee Centrum De Gagel haar deuren als onderdeel van de buurtaanpak in de THEMA-dreven. Op dit moment is de toekomst van het centrum erg onzeker. Corporaties moeten zich in het huidige klimaat terugtrekken op hun kerntaken en ook het welzijnswerk ontkomt niet aan stevige bezuinigingen. De aanpak is drieledig: 1. Huidige gebruikers, vrijwilligers en beheerders van het DMC De Gagel worden ondersteund en gefaciliteerd in hun activiteiten en werkzaamheden (6 uur per week). 2. Samen met wijkpartners verkennen we toekomstscenario’s vindt besluitvorming plaats omtrent de toekomst van DMC De Gagel (in totaal 22,44 uren). 3. Met wijkpartners, gebruikers, vrijwilligers, Careyn en belanghebbenden verkennen we in welke mate Rozendaal kansen biedt om de aanpak van het DMC uit te breiden, of naartoe te verplaatsen en door te ontwikkelen. Risicofactoren In Overvecht is het betrekken van bewoners bij elkaar en bij hun woonomgeving nog altijd lastig. Bewoners hebben teveel eigen zorgen, staan te ver af van de Nederlandse samenleving of hebben niet de vermogens/ervaring om de opbrengsten van verbinding bij elkaar en bij de woonomgeving te kunnen inschatten. De bestaande groepen en netwerken zijn met veel inspanningen ontstaan en ondersteuning door een sociaal makelaar is op dit moment nog voor veel groepen cruciaal voor het voortbestaan. Het risico van Vernieuwend Welzijn of een te abrupte afbouw van de ondersteuning is dat groepen en netwerken verdwijnen. Wijk&co neemt daarom de bestaande situatie als uitgangspunt en laat bestaande bewonersgroepen niet zo maar los. Vanuit die bestaande relatie werkt Wijk&co naar een mate van ondersteuning die past in haar reguliere opdracht en zoveel mogelijk het tempo van de bewonersgroep zelf volgt.

Aanpak: ondersteuning van individuele bewoners Ambitie Wijk&co leidt individuele bewoners voor antwoord op hun vragen, wensen en behoeften die binnen de civil society kunnen worden opgepakt, toe naar passend aanbod van andere bewoners. Omgekeerd leiden we individuele bewoners die anderen iets te bieden hebben, toe naar de bij hen passende vragen. Aanpak Een belangrijke aanleiding voor het één op één koppelen van bewoners aan elkaar op basis van vraag en aanbod, is de bijdrage die Wijk&co wil leveren aan netwerkuitbreiding van (kwetsbare) buurtbewoners en het stimuleren informele hulp. Ervaring met bijvoorbeeld methodieken als TijdVoorElkaar leert, dat het matchen van bewoners aan elkaar een tijdrovende bezigheid is. Met name bij kwetsbare groepen zien we zaken als vraagverlegenheid, acceptatieschroom en handelingsverlegenheid. Tevens spelen cultuurverschillen en persoonlijkheidsverschillen. Het verbinden van zwak aan sterk vraagt een stevige inzet van de sociaal makelaar. Er is nu een werkgroep 1 op 1 van sociaal makelaars bij Wijk&co Overvecht die aan de slag gaan met individuele vragen. Meer specifiek werken ze daarin samen met de gezondheidscentra, een initiatief ontstaan uit Gezonde Wijk Overvecht: huisartsen verwijzen cliënten door naar sociaal makelaars. Maar ook op andere manieren, bijvoorbeeld via de mail of het buurthuis, komen individuele vragen van bewoners terecht bij sociaal makelaars. De werkgroep werkt aan methodiekontwikkeling: van informele intake naar uitstroom. De sociaal makelaars voeren zelf geen individuele trajecten uit. Wel starten ze met een uitgebreide intake die bij een bepaalde mate van kwetsbaarheid al een kort traject kan beslaan. Vervolgaanpak na deze intake Werkplan 2013-2014, Versie 2.0

Pagina 24

is:  

Koppeling van bewoners(groepen) aan elkaar middels de methodiek TijdVoorElkaar. In samenwerking met andere partijen in de stad zorgen voor een juiste doorverwijzing bij vragen die een professionele aanpak vragen.

Daarnaast is het plan om met alle partijen die bemiddelen in vrijwillige inzet tussen bewoners onderling (van vrijwiligerscoördinatoren in zorgvoorzieningen tot de Vrijwilligerscentrale), te zoeken naar betere vormen van afstemming van vraag en aanbod. Bijvoorbeeld door zowel vraag als aanbod gebruiksvriendelijk, aantrekkelijk en helder vormgegeven op één plek zichtbaar te maken. Partners: gezonde wijk Overvecht, gezondheidscentra, lokale partijen die bemiddelen in vrijwillige inzet. Risicofactoren Ervaring met bijvoorbeeld methodieken als TijdVoorElkaar leert dat het matchen van bewoners aan elkaar een tijdrovende bezigheid is. Het verbinden van zwak aan sterk vraagt een stevige inzet van de sociaal makelaar. Gezien de regulier beschikbare uren sociaal makelen in Overvecht ontstaat hier mogelijk een probleem. Hoe gaan we hier mee om?

Aanpak: Sociale infrastructuur Ambitie We ontwikkelen een sociale infrastructuur of “ontwikkelplatform” voor eht sociaal domein in Noordoost en Overvecht, waar professionals van alle in de wijk actieve partijen el;kaar kunnen vinden en samen kunnen werken aan het ontwikkelen van nieuwe, aansprekende werkvormen die passen binnen de ambities in het sociaal domein. Aanpak Hoe vinden professionals elkaar, weten ze van elkaar wat ze doen en hoe vinden bewoners het juiste professionele aanbod? Het er voor zorgen dat men elkaar weet te vinden in de wijk is een basisopdracht van Wijk&co. Om deze opdracht goed te kunnen vervullen is in een investering in de infrastructuur nodig. Er is erg veel behoefte aan een goed werkende dynamische sociale kaart op wijkniveau bij zowel bewoners als bij professionals. Het ontwikkelen van een wijkbrede infrastructuur, zowel online als offline, waarlangs stakeholders in de wijk (professionals, bewoners , vrijwilliger organisaties, et cetera) elkaar weten te vinden is dus een belangrijke prioriteit in met name Overvecht. Dit platform is vooral gericht op contacten tussen professionals onderling en tussen professionals en bewoners. Een extra investering is nodig om de sociale infrastructuur aan te jagen middels een online platform, periodieke bijeenkomsten, schriftelijke communicatie, et cetera. Hierbij wordt zo veel mogelijk aangesloten op bestaande structuren. Uitgangspunt in de informatievoorziening is de eigen verantwoordelijkheid van de stakeholders. Risicofactoren Het kost veel tijd om een dynamische sociale infrastructuur goed op te zetten en te onderhouden. Regulier ontbreekt het Wijk&co aan de middelen om dit goed te doen. Aanvullende financiering via het Wijk Actie Programma is gewenst om deze ambitie waar te maken.

Status van de in dit hoofdstuk geformuleerde ambities Niet alle ambities die we hiervoor hebben omschreven passen binnen onze reguliere inzet. Een groot deel van de in dit hoofdstuk geformuleerde ambities hangen samen met het al dan niet verkrijgen van extra Werkplan 2013-2014, Versie 2.0

Pagina 25

financiering in het kader van het Wijk Actie Programma in 2014. Dit geldt voor de ambities rond Speel Mee, Buurtaanpak, Taal&ontmoeting, Doe mee centrum de Gagel en de aanpak Sociale Infrastructuur. Een voorbeeld: voor de verzelfstandiging van Taal&ontmoeting hebben we extra financiering aangevraagd. Op die manier kunnen de taalcursussen doorlopen terwijl we ondertussen werken aan overdracht van de organisatie daarvan. Deze werkwijze zorgt ervoor dat reeds eerder aangeboord sociaal kapitaal voor de wijk behouden blijft, kwetsbare bewoners taal en digivaardigheden kunnen blijven ontwikkelen binnen de civil society en daarmee de activerende resultaten van deze aanpak behouden blijven. Mocht er voor de in deze paragraaf genoemde aanpakken geen additionele financiering vanuit het Wijk Actie Programma (of anderzijds) beschikbaar komen, dan zullen wij de inzet op deze onderdelen per 2014 moeten staken.


Pagina 26

Bijlage 1: Competenties sociaal makelaar 1.

Versterkt eigen kracht en zelfregie De sociaal makelaar faciliteert en ondersteunt groepen in georganiseerde en ongeorganiseerde verbanden, zodat talenten in de groep en het zelf organiserend vermogen optimaal worden benut om gedeelde behoeften op het gebied van participatie en sociale samenhang te realiseren. Hij werkt aan zelfontplooiing en het versterken van vaardigheden van groepen. 2. Stimuleert verantwoordelijk gedrag De sociaal makelaar inspireert groepen om sociale kwesties vanuit verschillende invalshoeken te bekijken, zoekt samen met hen naar een passende en creatieve aanpak om gedeelde behoeften te realiseren en resultaten te boeken. Het eigenaarschap voor een sociale kwestie laat de professional bij de groep. 3. Is zichtbaar en gaat op mensen af De sociaal makelaar kent de wijk en is bekend bij groepen burgers, professionals en organisaties als aanspreekpunt voor sociale vragen, als professional die opkomt voor het maatschappelijke belang en voor ondersteuning bij collectieve initiatieven. 4. Verheldert vragen en behoeften De sociaal makelaar luistert naar verhalen van een groep of wijk, zodat verschillende perspectieven, meningen, behoeften en wensen helder worden. Hierdoor worden knelpunten en mogelijkheden snel zichtbaar en krijgt hij een goed beeld van de lokale samenleving. De professional kan burgers begeleiden in het vinden van een aanpak die aansluit op diverse behoeften en ruimte biedt aan burgers om hun kracht in te zetten. 5. Verbindt gezamenlijke en individuele aanpak De sociaal makelaar stimuleert ontmoeting en brengt formele en informele groepen met elkaar in contact, zodat ze vanuit gemeenschappelijke belangen, maatschappelijke betrokkenheid en wederkerigheid kunnen werken aan sociale vragen en collectieve oplossingen kunnen vinden. 6. Stuurt aan op betrokkenheid en participatie De sociaal makelaar mobiliseert de bereidheid van burgers om elkaar te helpen en om met elkaar het sociale klimaat te verbeteren. Hij kan burgers in verschillende mate faciliteren, begeleiden en ondersteunen, zodat zij actief sociale kwesties aanpakken en zichtbare resultaten en vooruitgang boeken. 7. Werkt samen en versterkt netwerken De sociaal makelaar investeert actief in goede samenwerkingsverbanden met formele en informele netwerken. Hierdoor kunnen zij effectief en planmatig met de professional werken aan een integrale aanpak voor sociale kwesties en zien zij sneller kansen voor collectieve integrale voorzieningen. 8. Beweegt zich in uiteenlopende systemen De sociaal makelaar beweegt zich soepel in de diversiteit van culturen, leefwerelden en informele netwerken, waardoor groepen burgers de ondersteuning als aansluitend en transparant ervaren. Hij maakt verbindingen mogelijk tussen verschillende burgers, groepen, organisaties en instanties. 9. Doorziet verhoudingen en anticipeert op veranderingen De sociaal makelaar signaleert vroegtijdig veranderingen bij (kwetsbare) groepen en in sociale verhoudingen tussen burgers en organisaties. Hij grijpt deze signaleren aan om te ondersteunen, invloed uit te oefenen en te activeren zodat de kracht van groepen burgers wordt benut. Hij agendeert ongelijkheid en uitsluiting. 10. Benut professionele ruimte en is ondernemend De sociaal makelaar behoudt evenwicht tussen ondernemen en benutten van professionele ruimte en het geven van ruimte aan groepen burgers in de aanpak van sociale vragen. De professional verheldert overeenkomsten en tegenstellingen tussen groepen en organisaties, maar legt het accent op het gemeenschappelijk belang.


Pagina 27

Bijlage2: Bewonersgroepen ondersteund door Wijk&co Deze lijst is onvolledig. In de volgende versie nemen we een volledige lijst op met alle ondersteunde groepen en meer kwalitatieve en kwantitatieve gegevens. Overvecht Noord 1. Samen naar Beter 2. Generatietuin 3. Groep Alleenstaande Moslima’s 4. C.O.C.O-groep 5. Portiekcontactpersonen Ankaradreef 6. Krachtcatering 7. De buurtlunch 8. De ondersteuning Seniorengroep (op afstand) 9. De Blauwe Loper 10. Andere groepen die gebruik maken van de buurtflats 11. Groepen uit de Vechtzoom 12. Bewonersinitiatieven DMC de Gagel

Overvecht Zuid 1. Turkse senioren 2. Mantelzorggroep 3. Parels van Overvecht 4. Portiekcontactpersonen ACA 5. Vrijwilligers Vulcanusdreef 6. Rode loper 7. Andere groepen die gebruik maken van de buurtflats

Noordoost Deze lijst is onvolledig. In de volgende versie nemen we een volledige lijst op met meer gegevens.


Pagina 28

Werkplan in uitvoering

Recommend Documents