Wensen en ideeën over Wonen met Welzijn en Zorg vanuit cliëntenperspectief in de regio Eemland: een Quick Scan Een wensen- en ideeënlijst vanuit cliëntenperspectief als leidraad voor de samenwerkende gemeenten in de regio Eemland bij het realiseren van woningen met zorg en welzijn
Colofon: Opdrachtgever: Opsteller: Website: Tekst: Plaats en jaar:
PP/CP Utrecht Blaauwbroek Bureau voor Vraaggestuurde Zorg www.bbvz.nl Ilse Storm Weesp, juni 2004 2
Toelichting De provincie Utrecht heeft met de gemeenten in de regio Eemland een overeenkomst getekend om tot 2012 woningen te realiseren waarbij op een goede manier zorg en welzijnsdiensten worden geleverd. Het Provinciaal Patiënten/Consumenten Platform Utrecht (PP/CP Utrecht) is van mening dat bij het realiseren van deze woningen met zorg en welzijn wensen en behoeften van cliënten leidend dienen te zijn. De voor u liggende wensenlijst is ontwikkeld om het cliëntenperspectief onder de aandacht te brengen van de samenwerkende gemeenten en de provincie. Het PP/CP Utrecht wil op regionaal niveau prestatieafspraken maken over het realiseren van deze wensen en ideeën met betrekking tot wonen, welzijn en zorg. De wensenlijst Wonen met Welzijn en Zorg is tot stand gekomen op basis van een literatuuronderzoek naar de wensen en ideeën van cliënten én een bijeenkomst met vertegenwoordigers van cliëntenorganisaties in de regio Eemland. Wensen van cliënten kunnen uiteenlopen en zijn afhankelijk van de individuele situatie van cliënten en hun (gezondheids)beperkingen. In deze wensenlijst zijn de meest overeenkomstige wensen op het gebied van wonen, welzijn en zorg van diverse groepen cliënten weergegeven. Dit betreffen de wensen en ideeën van: • mensen die door hun leeftijd beperkingen ervaren • mensen met een lichamelijke beperking • mensen met een chronische ziekte • mensen met een verstandelijke handicap • mensen met een psychiatrische handicap Deze wensenlijst is ontwikkeld op regionaal niveau. Gemeenten kunnen deze lijst gebruiken bij het opstellen van de lokale plannen wonen, welzijn en zorg. Naast het gebruik van deze lijst wordt eveneens aanbevolen de specifieke eisen van lokale doelgroepen op te nemen en ten behoeve hiervan lokale netwerken met desbetreffende cliëntenorganisaties te ontwikkelen. Leeswijzer: De wensenlijst Wonen met Welzijn en Zorg is opgedeeld in vijf aspecten, te weten: wonen, welzijn, zorg, informatie en participatie. Per aspect is het algemene uitgangspunt vanuit cliëntenperspectief weergegeven en zijn bijbehorende wensen en ideeën van cliënten(organisaties) benoemd.
3
WONEN Uitgangspunt Bij het realiseren van woningen met welzijn en zorg worden woongebieden zodanig ingericht dat cliënten met hun ziekte, beperking of handicap zo lang mogelijk zelfstandig kunnen blijven wonen bij een toenemende zorgbehoefte in een passende woonvorm en een passende woonomgeving. Woonaspecten • Behoefte woningen • Aanbod woningen • Woonomgeving Wensen op het gebied van Wonen vanuit cliëntenperspectief Hieronder staan 15 wensen op het gebied van wonen vanuit cliëntenperspectief. 1
2 3 4 5 6
BEHOEFTE WONINGEN De woning is gebouwd volgens de normen van veiligheid en toegankelijkheid. Hierbij wordt gebruik gemaakt van het handboek Woonkeur (omvat eisen uit het handboek Toegankelijkheid, seniorenlabel, de VAC kwaliteitswijzer en Politie keurmerk Veilig Wonen). De woning is aanpasbaar op het moment dat de zorgbehoefte van cliënten toeneemt. Een geleidelijke overgang van zelfstandig wonen naar minder zelfstandig wonen is hierdoor mogelijk voor cliënten. De woning kan op eenvoudige wijze worden voorzien van technische hulpmiddelen (alarmering, intercom, automatische deuropeners). De woning is duurzaam gebouwd met onderhoudsvriendelijke materialen. De woonverblijfsruimte moet omkeerbaar zijn. Ook cliënten met een andere zorgbehoefte moeten gebruik kunnen maken van de desbetreffende woning op het moment dat de desbetreffende woning leeg komt. Er zijn geen financiële drempels voor cliënten om in aanmerking te komen voor woningen met zorg en welzijn.
AANBOD WONINGEN Het aanbod, ook de particuliere initiatieven, is per gemeente transparant, overzichtelijk en procedures zijn duidelijk voor cliënten. 8 Er is voldoende spreiding van woningen met zorg en welzijn in de gemeente. 9 De gewenste woningen zijn beschikbaar en cliënten hebben voldoende keuzemogelijkheid in verschillende woonvormen, zoals cluster wonen, begeleid wonen, individueel zelfstandig wonen. Om dit te realiseren vinden regelmatig inventarisaties plaats naar de vraag van cliënten. 10 Er is een goede doorstroming van woningen. Woningen blijven bestemd voor cliënten met een (toenemende) zorgbehoefte en worden niet beschikbaar gesteld voor mensen zonder zorgbehoefte. 7
4
WOONOMGEVING 11 De woning staat in een veilige en schone woonomgeving (goede verlichting en bestrating, goed onderhoud openbare omgeving). 12 In de woonomgeving ondervinden cliënten geen fysieke beperkingen die de mobiliteit belemmeren (hoge drempels, grote afstanden). 13 In de woonomgeving zijn belangrijke voorzieningen aanwezig (winkels, huisartsen, apotheek). 14 In de woonomgeving zijn klussendiensten aanwezig voor cliënten (boodschappen doen, tuinonderhoud). 15 De woonomgeving bevordert de mobiliteit van cliënten. De infrastructuur van het openbaar vervoer is zodanig dat er voldoende beschikbaarheid is (en blijft) van het openbaar vervoer binnen beloopbare afstanden voor cliënten.
5
WELZIJN Uitgangspunt Welzijnsstructuren zijn zodanig dat cliënten met hun ziekte, beperking of handicap gebruik kunnen maken van activiteiten en diensten om volwaardig deel te kunnen nemen aan de samenleving. Hierbij is het wegnemen van vooroordelen over zieken en ziekten essentieel. Welzijnsaspecten • Activiteiten en werk • Diensten • Vervoerssysteem • Sociale contacten Wensen op het gebied van Welzijn vanuit cliëntenperspectief Hieronder staan 17 wensen op het gebied van welzijn vanuit cliëntenperspectief. 1 2 3 4 5
6 7 8 9
10 11 12 13
ACTIVITEITEN EN WERK Er zijn voorzieningen die werken (indien wenselijk) voor cliënten mogelijk maken. Er zijn voldoende dagbestedingsmogelijkheden. Er is voldoende aanbod aan recreatieve, educatieve en sportieve activiteiten. Er zijn voldoende activiteiten gericht op bewegen (meer bewegen voor ouderen, sport voor gehandicapten). Er zijn voldoende regelingen getroffen om cliënten de activiteiten ook (op tijd) te laten bereiken. DIENSTEN Er is een compleet pakket gemakdiensten aanwezig voor cliënten (boodschappen, klussendiensten, thuisadministratie). Cliënten hebben de mogelijkheid tot personenalarmering en alarmopvolging. De welzijnsdiensten zijn betaalbaar en cliënten hebben voldoende keuzemogelijkheden in deze diensten. Diensten passen zich regelmatig aan op basis van de vraag van cliënten. Burgerinitiatieven op het gebied van welzijnsdiensten worden door de gemeenten ondersteund. VERVOERSYSTEEM Het openbaar vervoer is goed bereikbaar, beschikbaar en toegankelijk. De haltes bij het openbaar vervoer zijn veilig en herkenbaar voor cliënten. Er is een regiotaxi aanwezig waar cliënten tegen een redelijk tarief gebruik van kunnen maken. Het gebied van de regiotaxi is hierbij voldoende groot. De vervoersregelingen zijn financieel toegankelijk voor cliënten, waarbij verschillen tussen diverse gemeenten niet te groot zijn.
6
SOCIALE CONTACTEN 14 Cliënten kunnen elkaar op diverse ontmoetingsplaatsen treffen, zoals een open eettafel. 15 Cliënten hebben (indien wenselijk) voldoende mogelijkheden tot lotgenotencontact. 16 Interculturalisatie wordt bevorderd door gemeenten. 17 Er zijn activiteiten die vooroordelen van zieken en ziekten wegnemen, zoals voorlichtingsbijeenkomsten.
7
ZORG Uitgangspunt Zorg is zodanig georganiseerd dat het cliënten met hun ziekte, beperking of handicap ondersteuning biedt om zo lang mogelijk zelfstandig te leven en maatschappelijk te participeren. Hierbij is de zorg afgestemd op de behoefte van cliënten en voeren cliënten zoveel mogelijk de eigen regie. Zorgaspecten • Zorgaanbod • Indicatie en behoefte • Keuzevrijheid en eigen regie Wensen op het gebied van Zorg vanuit cliëntenperspectief Hieronder staan 15 wensen op het gebied van zorg vanuit cliëntenperspectief. 1 2 3 4 5 6 7 8 9
10 11 12 13
14 15
ZORGAANBOD Er is zorggarantie in de woonomgeving met mogelijkheden tot 24 uurs zorg (ook in acute situaties). De zorgverlening wordt zoveel mogelijk in de thuissituatie geleverd. Zorg is binnen handbereik voor cliënten (aanwezigheid gezondheidscentrum). Grenzen aan de zorgverlening zijn voor cliënten duidelijk. Er zijn voldoende mogelijkheden om terug te vallen op intramurale zorgvoorzieningen in de woonomgeving (mogelijkheden dag- en nachtopname). Cliënt en cliëntsysteem worden in samenhang benaderd bij het aanbieden van zorg. Er is voldoende tijd en aandacht voor cliënten gedurende de zorg en zorg is van voldoende kwaliteit. Er zijn mogelijkheden om vrijwillige ondersteuning thuiszorg of mantelzorg te ontvangen. Er is gelijke financiële toegang tot zorg en er bestaat duidelijkheid over de eigen bijdrage en eigen risico voor de zorgverlening. INDICATIE EN BEHOEFTE De indicatie is gebaseerd op de zorgvraag van cliënten en niet op de beschikbare zorgmogelijkheden. Het indicatiebesluit is begrijpelijk en tijdig voor cliënten. De indicatie zorg wordt gesteld in samenhang met wonen en welzijn. Er is een snelle afhandeling van vragen en aanpassingen in huis (bij toename zorgbehoefte). KEUZEVRIJHEID EN EIGEN REGIE Het is mogelijk voor cliënten zelf zorg in te kopen en beschikking te krijgen over budgetten die aan zorg worden besteed. Mogelijkheden voor cliënten om zelf de regie over de zorg te voeren worden gestimuleerd (PGB/PVB). Er is voldoende keuzevrijheid met betrekking tot zorgaanbieders in het woongebied.
8
INFORMATIE Uitgangspunt Informatieverstrekking is zodanig georganiseerd dat cliënten met hun ziekte, beperking of handicap toegang hebben tot informatie, voldoende worden geïnformeerd en geadviseerd over de verschillende mogelijkheden en op basis hiervan in staat zijn eigen keuzen te maken en eigen regie te voeren. Aspecten informatie • Informatie en advies • Ondersteuning • Zorgvrager initiatieven Wensen op het gebied van Informatie vanuit cliëntenperspectief Hieronder staan 6 wensen op het gebied van informatie vanuit cliëntenperspectief. 1 2 3
4 5
6
INFORMATIE EN ADVIES Er is één centraal punt op wijkniveau waar cliënten terecht kunnen voor informatie en advies op het gebied van wonen, welzijn en zorg. Informatie en advies op het gebied van wonen met welzijn en zorg wordt integraal aangeboden. De informatie over het woonaanbod, zorgaanbod en welzijnsdiensten in de gemeente is keuzeondersteunend, duidelijk en overzichtelijk. Informatie op het gebied van wonen, welzijn en zorg worden op verschillende manieren naast elkaar aangeboden, zowel via Internet als lokale loketten. ONDERSTEUNING Er is begeleiding beschikbaar voor de hulpvraagverduidelijking en bij het maken van keuzen in de zorg door cliëntenondersteuners zoals zorgconsulenten of (ouderen)adviseurs. Er worden maatregelen genomen om eventuele problemen van cliënten tijdig te signaleren, zoals huisbezoeken. ZORGVRAGER INITIATIEVEN Informatie is erop gericht om eigen initiatieven van cliënten te ondersteunen zodat cliënten hun eigen plan voor de toekomst kunnen maken en hun eigen verantwoordelijkheden kunnen nemen.
9
PARTICIPATIE Uitgangspunt Voor een samenhangend beleid op het gebied van wonen met welzijn en zorg dienen wensen en ideeën van cliënten leidend te zijn. Om dit te realiseren is het wenselijk cliënten op verschillende manieren te betrekken bij de ontwikkelingen op het gebied van wonen met welzijn en zorg. Aanbevelingen voor participatie op het gebied van wonen met welzijn en zorg Hieronder staan 7 aanbevelingen vanuit cliëntenperspectief weergegeven om cliënten(organisaties) te betrekken bij het realiseren van woningen met zorg en welzijn. 1 2 3 4 5 6 7
PARTICIPATIE Wensen en behoeften worden regelmatig geïnventariseerd bij diverse zorggebruikers op het gebied van wonen, welzijn en zorg (klantenpanels, enquêtes, groepsgesprekken). Er worden samenwerkingsverbanden gerealiseerd met cliëntenorganisaties op lokaal en regionaal niveau bij het realiseren van woningen met welzijn en zorg. Cliënttevredenheidsonderzoeken worden regelmatig uitgevoerd en resultaten worden gebruikt ten behoeve van het genereren van kwaliteitsinformatie en het ontwikkelen van beleid. Cliënteninitiatieven op het gebied van wonen, welzijn en zorg worden ondersteund. De kosten voor cliëntenparticipatie zijn onderdeel van de plannen inzake wonen met welzijn en zorg. Cliëntenraden worden gestructureerd ingeschakeld bij het realiseren van woningen met welzijn en zorg. Instrumenten ontwikkeld vanuit cliëntenperspectief worden gebruikt bij het realiseren van woningen met welzijn en zorg (zoals de wensenlijst wonen met welzijn en zorg van het PP/CP Utrecht).
10
