Welkom bijeenkomst NEVI Kring NoordWest Inkoop & Innovatie
Utrecht, 5 maart 2015
Programma 18:30 – 19:00 Elisabetta Manunza, Hoogleraar Internationaal en Europees Aanbestedingsrecht: “De (juridische) mogelijkheden voor Innovatie vanuit het perspectief van de opdrachtgever” 19:00 – 19:30 Bernard Wientjes, Hoogleraar Entrepreneurship and Leadership: “Innovatief ondernemerschap” 19:30 – 19:50
Pauze
19:50 – 20:20 Thea Smid-Verheul, Inkoopstrateeg Gemeente Utrecht: “Innovatie in de praktijk bij de Gemeente Utrecht” Aansluitend
Netwerkborrel
Juridische mogelijkheden voor Innovatie vanuit het perspectief van de opdrachtgever Prof. mr. E.R. Manunza Inkoop & Innovatie NEVI kring NoordWest 5 maart 2015
Public Procurement Research Centre
Multi- en interdisciplinair onderzoek (juridisch en economisch) verrichten met het doel via nieuwe inzichten innovatieve oplossingen voor inkoop en aanbesteden te formuleren.
Wat is innovatie? Frits van Oostrom in ‘Grenzen overstijgen in een hokjesland – Vijf vignetten over innovaties en hun voedingsbodem’:
Don’t invent – Connect!
Wat is innovatie? 1. Veel uitvindingen zijn ‘vindingen’ van iets dat elders bestaat en bruikbaar is gebleken: dan enten op een nieuwe stam. 2. Dit vergt: over de ‘grenzen’ heen kijken, nieuwsgierigheid, creativiteit. 3. De grens is geen plaats van ‘wrijving’ maar plaats van ‘ontmoeting’.
Aanbestedingsregels belemmeren innovatie: klopt dit? Enkele misvattingen!
Doel aanbestedingsregels Grootste marktsegment in EU en in NL
DE MARKTOMVANG
Publieke sector markt wordt geraamd op: • IOO, 2009: cijfers over 2007 57 miljard • OECD, 2011: cijfers over 2009 120 miljard • Verschil zit hem in (cijfers over 2007): – AWBZ 20 miljard – ZVW 25 miljard – Sociale voorzieningen 5 miljard OECD (2011), “Size of public procurement market”, in Government at a Glance 2011, OECD Publishing.
13-11-2012
MKB en publieke sector
11
Doel aanbestedingsregels Grootste marktsegment in EU en in NL
Sinds 2012 EU-focus op solidariteit, duurzaamheid en innovatie. Europees: - Interne markt voltooien door discriminerende gedragingen van overheden tegen te gaan: ‘De Unie heeft als doel de vrede, haar waarden en het welzijn van haar volkeren te bevorderen’. Nationaal: - belastinggeld doelmatig en rechtmatig uitgeven
DE OPBOUW VAN DE MARKT -1 NAAR SOORTEN INKOOP
Inkoopvolumes naar soorten inkoop in NL:
Bron: onderzoek IOO, 2009
13-11-2012
MKB en publieke sector
13
DE OPBOUW VAN DE MARKT - 2 DE MARKT NAAR OMVANG VAN DE OPDRACHT
Bron: Onderzoek IOO, 2009
11-3-2013
14
DE OPBOUW VAN DE MARKT -3 ONDER DE DREMPELS
Inkopen onder de aanbestedingsdrempels:
Bron: onderzoek IOO, 2009
13-11-2012
MKB en publieke sector
15
MARKTKENMERKEN vanaf hier een aantal meer specifieke gegevens: • Alleen onder de drempel en • Alleen voor decentrale overheden
Bron: onderzoek PwC/Significant, 2007, aanbestedingen onder de Europese aanbestedingsdrempels 13-11-2012
MKB en publieke sector
16
Aanbesteden: enkele positieve gevolgen • bestrijding van corruptie en kartelvorming • lagere prijzen v. hogere kwaliteit • vergroting van de werkgelegenheid • vergroting van innovatie en van duurzaamheid • Intriensieke solidariteit • vermindering van juridisering
Innovatie hoe? 1. Innovatie in reguliere aanbestedingen stimuleren 2. Innovatieve producten, diensten en werken inkopen/ aanbesteden 3. De meest innovatieve keuze kunnen maken voor die uitvoering (insourcing of outsourcing): maar hoe?
Kansen geven aan innovatie in reguliere aanbestedingen Selectie uit matrix Manunza/Lohmann©:
1. 2. 3. 4.
Marktconsultatie organiseren Onderverdelen in percelen Meerdere gegadigden de opdracht gunnen Onderhandelen met aanbieders waar juridisch toegestaan 5. Varianten op bestek toestaan 6. Functionele specificaties toepassen 7. Betrekken van gebruikers
Kansen geven aan innovatie in reguliere aanbestedingen Selectie uit matrix Manunza/Lohmann©:
8. (innovatief maatschappelijke) doelen vastleggen als bijzondere uitvoeringsvoorwaarden 9. Bij beoordeling gunningscriteria innovatieve elementen wegen (zolang vooraf transparant bekendgemaakt) 10.(Maatschappelijke / innovatieve) prestaties belonen in de gunningscriteria 11. Innovatieve contractvormen (DBFM in de bouw; concessies?)
Vanaf 2016: nieuwe EU richtlijnen Innovatiepartnerschap
(art. 31 Rl 2014/24/EU)
• Ontwikkeling van nieuwe, innovatieve producten, werken en diensten omdat de – reeds - op de markt beschikbare niet in de behoefte van de AD kunnen voorzien; • Minimumeisen moeten inschrijvers kennis kunnen geven over STREKKING gevraagde oplossing; • Een of meerdere partners;
• daaropvolgende aankoop van deze nieuwe, innovatieve producten, werken en diensten mag mits deze voldoen aan de prestatieniveaus die zijn afgesproken (kwaliteit) en onder de maximumkosten blijven (prijs).
Keuze ‘markt of overheid’ (inbesteden – aanbesteden) te maken aan de hand van juridische én economische toets Overheid mag kiezen tussen:
Publieke weg
Private weg = in competitie verstrekken
Innovatief ondernemerschap Prof. mr. Bernard Wientjes Inkoop & Innovatie NEVI kring NoordWest 5 maart 2015
Innoveren door bezuinigen of bezuinigen door innoveren?
Hier komt tekst Thea Smid-Verheul Jurrien Brombacher Hier komt ook tekst
Utrecht.nl
Stelling: Overheid kan innovatief inkopen!
Tegens
Voors
Early Supplier Involvement; partnership: overheid moet elke 4 jaar opnieuw aanbesteden
Binnen huidige aanbestedingsregels is innovatie prima mogelijk
Unsollicited proposal niet uit te leggen aan proactieve ondernemer
De markt kent de laatste ontwikkelingen
Mag niet onderhandelen
Inkooptechniek is voor handen (bijvoorbeeld functioneel specificeren, BVP)
MKB innoveert niet Aanbesteding moet morgen gepubliceerd worden! Innovatie = risico’s nemen = potentiële imageschade Willen we wel verrast worden/loslaten/lef tonen?
Utrecht.nl
Factsheet: wie is Utrecht? 322.000 inwoners 4.500 ambtenaren 25 medewerkers Concerninkoop € 1,25 mrd begroting € 0,5 mrd inkoopvolume 7.000 leveranciers D66, GroenLinks, SP, VVD ‘Utrecht maken we samen’ Inkooptaakstelling: 15+6 mlj Euro Innovatietaakstelling: 3,5 mlj Euro
Utrecht.nl
Minimum vereisten voor innovatie • Noodzaak (dwang)
Innovatietaakstelling Inkooptaakstelling
• Draagvlak van management
Tender Board notitie College akkoord
• Voorbereidingstijd
Strategisch segmentplan
• Lef/durf
“We staan te weinig bij de rechter!”
Modellen, methoden, kennis • Gereedschapskist inkoper Utrecht.nl
Het Inkoop labyrint Strategische Inkoop
Tactische Inkoop
Strategische Segment Plannen (gemeentebreed)
Productgroep Eigenaren
Operationele Inkoop
CONTRACT
Inkoopsysteem: MUIS
Leveranciersen contractmanagement >100k: COIN < 100k: Decentrale Inkoper
Aanvragers/ budgethouders
PrestatieVerklaarders/ Controllers
Utrecht.nl
17 productgroepeigenaren Productgroep
Productgroepeigenaar
Onderdeel
Afvalstromen en buitenruimte
Civiele kunstwerken/complexe projecten Groen Grond, weg- en waterbouw Ingenieursdiensten en onderzoek Energie
Rioleringen Straatmeubilair Voer- en vaartuigen Financiële producten Communicatiemateriaal Facilitaire diensten HRM ICT Sociaal domein Culturele Zaken Utiliteitsbouw
Utrecht.nl
Inhoud gemeentebreed Strategisch Segmentplan 1. 2. 3. 4. 5. 6.
Scope van het segment Make or buy? Marktontwikkelingen Aanbestedingsstrategie komende 5-8 jaar Product- en procesverbeteringen / innovaties Wijze van maximalisatie college doelstellingen: - Kansen voor lokale werkgelegenheid en MKB; - Sociaal inkopen; - Duurzaam inkopen, o.a. circulair inkopen
7. Wijze en omvang van geldbesparing
Utrecht.nl
Innovatie is van alle tijden: Santa Maria del Fiore, Forence (1420) Ei van Columbus moet eigenlijk Ei van Brunelleschi heten: Won prijsvraag in 1418 door een ei op tafel te laten staan!
Naar: King, R., De Koepel Van Brunelleschi, 2005.
Utrecht.nl
Niveaus van innovatie
Doel
Hoe?
Effect
Gamechanger
Markt uitdagen tot ontwikkeling en innovatie
Uitvraag zeer functioneel omschrijven BVP
Daadwerkelijke productinnovatie Juridisch spannend (subjectiviteit?)
Loslaten
Kennis van de markt benutten
Initiatieven 1 op 1 gunnen Geïntegreerde contractvormen Utrechts model contracten Concurrentiegerichte dialoog Raamcontractpartners bevragen
Procesinnovaties Materiaalinnovaties Juridisch spannend (risico’s?)
State-of-the-art
Bestaande top-markt voorbeelden kansen bieden
Vragen naar bestaande productinnovaties (vb. Euro VI motoren)
Materiaalinnovatie Bestaande productinnovatie Juridisch spannend (discriminatie?) Verbreding bestaande initiatieven
Aansluiten bij marktinitiatieven
Brede marktbenadering
PIANOo criteria CO2 prestatieladder
Brede marktontwikkeling Laag tempo
Voldoen aan kaders
Voldoen aan wet en regelgeving
ILO voorwaarden ISO standaarden
Naleving voorwaarden, regels en standaarden
Utrecht.nl
Materiaalinnovatie: Gooisebrug Uitdaging: Brug bouwen Vraag: druk- en treksterkte en elasticiteit Aanbod: Fiets- en wandelbrug van ultrahogesterktebeton met vezels en traditionele wapening. De eerste brug in Nederland van dit materiaal! Licht, voordelig bij transport en plaatsing 50% minder materiaal 100 jaar onderhoudsvrij Ondoordringbaar voor vocht en vuil Eenvoudig verplaatsbaar.
Utrecht.nl
Productinnovatie: Fietsparkeerverwijzingsysteem Uitdaging: rondslingerende fietsen. Deze stalling verwijst de gebruikers digitaal naar vrije plaatsen. Over 5 jaar zal grootste fietsstalling ter wereld worden geopend met 12.500 parkeerplaatsen. Aanbod: turnkey levering, installatie en 5 jaar onderhoud.
Utrecht.nl
Procesinnovatie: Renovatie scheepvaartpalen Oudegracht Uitdaging: Scheepspalen gaan onder water max. 100 jaar mee; boven water door houtrot max. 30 jaar. Gebruikelijke methode: hele paal vervangen. Aangeboden methode: alleen bovenste deel tot net onder waterlijn vervangen; nieuwe deel mbv stalen huls vast persen op oude paal. => 60% hout besparing => Hergebruik verwijderde hout => Kan in het water (geen overlast) => Geen bouten of schroeven die schade kunnen toebrengen aan boten
Utrecht.nl
Productinnovatie: Vochtvasthoudend A2 dak Uitdaging: Gras en bomen op betonnen A2 dak hebben vocht nodig; beperkt budget. Gebruikelijke methode: Drainage en grondgranulaat. Idee van contractpartner: Klei – Doek/gebiedseigen Grond/Hydrokorrels - Lava => 90% kostenbesparing!
Utrecht.nl
Utrechts model: WMO hulpmiddelen • Gemeente vormt met burgers, markt en eigen organisatie inkooptraject (dialoog) • Brede contractering van de markt (aanbesteding)
• Regievoering en keuzevrijheid bij burger • Klantrelatie tussen burger en leverancier staat centraal
• Recensies en waardering van burger helpen de overall ontwikkeling van leveranciersprestaties Utrecht.nl
Procesinnovatie: Ontwerpwedstrijd Utrechts straatmeubilair Uitdaging: Circulair, onderhoudbaar, hufterproof, herkenbaar Utrechts straatmeubilair Gebruikelijke methode: Ontwerpbureau OF Meubilair aanbesteden Idee: Ontwerpwedstrijd tussen studenten ontwerpopleiding => Krenten uit de pap, gebruiksrecht (deel-) ontwerpen door Utrecht
Utrecht.nl
Dus bezuinigen door te innoveren!
Utrecht.nl
