Weer volwaardige burgers worden

SMO BREDa / novadic-kentron

Weer volwaardige burgers worden

S

neller hulp verlenen aan verslaafden en dak- en thuislozen. Dat willen NovadicKentron en SMO Breda: ketens smeden. Ervaringsdeskundige Wim Goverde doet mee. Hij helpt mensen die verslaafd zijn en psychische problemen hebben. “Mij hoef je niets uit te leggen. Ik weet wat dat betekent.”

“Wij helpen dak- en thuislozen opnieuw volwaardige burgers te worden – voor zover ze dat kunnen. Samen met hen proberen wij eruit te halen wat erin zit.” Lieke Jansen, enig bestuurder van de Stichting Maatschappelijke Opvang Breda (SMO Breda), weet waarover zij praat: “Deze mensen zijn diep gezakt. Zij moeten veel kracht opbrengen om langzaam omhoog te klimmen. Daar heb ik bewondering voor. Dat boeit en drijft mij.” Lieke Jansen (1956) weet dat er veel vooroordelen over dak- en thuislozen de ronde doen. Maar niet elke cliënt van SMO Breda is vanzelfsprekend een verslaafde. Laat staan een zwerver met onverzorgde baard en een stel oude AH-tassen in een boodschappenwagen die na een scheiding op een bank, in een bushokje, het park, de bosjes of in een container belandt. Lieke Jansen: “Iemand die gescheiden is en een sociale val beleeft, kan vaak nog met vrienden zijn weg vinden. Maar mensen die meerdere problemen tegelijk meemaken, hebben al een lang traject afgelegd voor ze op straat belanden.” Voor hen is terugkomen veel moeilijker, wil ze maar zeggen.

Meer samenwerken Dankzij de band met In voor zorg! kan SMO Breda tegenwoordig aanzienlijk sneller beginnen met de hulpverlening voor ontspoorde dak- en thuislozen. Dat gebeurt in nauwe samenwerking met verslavingszorg Novadic-Kentron uit Vught. Lieke Jansen: “Wij wilden de zorg beter inrichten en met elkaar samenwerken. Maar door aan te sluiten bij In voor zorg! hebben we veel eerder bereikt wat we

SMO BREDA / novadic-kentron |

37

wilden. Dat is de meerwaarde. Wie in het verleden opkrabbelde, maakte terugvalmomenten mee, die mede door ons bleken te zijn veroorzaakt. Dat is een vernietiging van menselijk en financieel kapitaal. Inmiddels weten wij wat we moeten doen om het herstelproces zo te organiseren dat de individuele cliënt op maat wordt geholpen.” Roel Hermanides (1951), een van de twee bestuurders van Novadic-Kentron, was al in gesprek met een aantal maatschappelijke opvangcentra in Brabant om de begeleiding van verslaafde dak- en thuislozen te verbeteren. “We wilden weten waar de blinde vlekken zaten. Alleen: hoe kom je daarachter en hoe verander je jouw werkwijze? Het paste goed dat In voor zorg! op ons pad kwam en wij met SMO Breda een voorbeeldproject konden beginnen.” Lieke Jansen: “Wij waren al bezig de ketenzorg anders op te zetten. Toen kwam In voor zorg! Dat was een mooie inkopper.” Ze geeft toe dat ze erg haar best heeft moeten doen om in Den Haag een contract te kunnen tekenen. “We hebben de betrokken medwerkers echt moeten overtuigen. Een maatschappelijke opvangorganisatie als de onze paste aanvankelijk niet in de opzet.”

Interne coach Miranda Rutenfrans (1980) is staffunctionaris beleid bij SMO Breda. Sinds de herfst van 2010 is zij als projectleider en interne coach nauw betrokken bij In voor zorg! Miranda Rutenfrans is de spil van het voorbeeldproject met Novadic-Kentron. Met de juiste dosis empathie legt zij uit dat dak- en thuislozen (“passanten”) in eerste instantie terechtkomen in opvangcentrum in ’t IJ: “Daar krijgen ze een bed, een bad en brood.” Bijna driekwart van hen is verslaafd of verslaafd geweest aan alcohol en/of drugs. “Er gaat heel veel goed in de gezondheidszorg. Maar de zorg die aan deze mensen werd verleend, kon echt beter. Dat is alleen mogelijk als de cliënt het uitgangspunt wordt. En daar sta ik voor.” Huub Ramaekers van Twynstra Gudde was de externe coach. Hij wordt door VWS en Vilans betaald. Roel Hermanides van Novadic-Kentron is lovend over hem. “Huub Ramaekers snapt waar het over gaat. Hij heeft veel expertise: exact, cijfermatig, systematisch. Hij houdt je consequent aan wat je met elkaar hebt afgesproken. Inderdaad: vreemde ogen dwingen.”

Snelle signalering Miranda Rutenfrans is vooral te spreken over de snellere signalering van probleemsituaties die is ingevoerd: “In de ketenzorg met andere instellingen liepen we vaak op tegen onbegrip en lange wachttijden. Door op allerlei niveaus met elkaar in gesprek te gaan, weten we nu goed wie wat waarom anders doet.” Om tot dit inzicht te komen, was de externe coach hard nodig, bevestigt zij.

SMO BREDA / novadic-kentron|

38

SMO Breda

Novadic-Kentron

De Stichting Maatschappelijke Opvang Breda en omstreken begeleidt, verzorgt en activeert mensen met langdurende of acute problemen. Door In voor zorg! ondersteund van september 2010 tot september 2011.

Novadic-Kentron is het expertisecentrum voor verslavingszorg in Noord-Brabant. Het wil problematisch middelengebruik en verslaving voorkomen. Er worden personen behandeld en begeleid die door het gebruik van alcohol en verdovende middelen in de problemen zijn geraakt.

SMO Breda (2011) Regio: Breda en omgeving Maatschappelijke Opvang Omzet: € 12 miljoen Medewerkers: 181 Vrijwilligers: 13         Cliënten Intramuraal: 130 Cliënten Extramuraal: 233 Opvang: 213 www.smobreda.nl

De externe coach bracht nieuwe zienswijzen in, vertelt Roel Hermanides: “Hij kwam met een zevenstappenplan waarbij je begint goed te kijken wat er aan de hand is. Andere werkvormen, workshops. Dat ging zo door tot en met de uitvoering.” Ze kregen geen zak met geld, maar een mens. “Iemand die goed is in zijn vak. In ons geval was dat ketens smeden.” Miranda Rutenfrans, staccato: “Geen extra geld, wel veel resultaat en tijdwinst. Dat is in het belang van de cliënt.” Uiteraard waren er aanloopproblemen. De verslaafden worden bij SMO Breda opgevangen. Novadic-Kentron levert er zijn diensten. Maar SMO Breda is kleiner en heeft lager opgeleid personeel. Roel Hermanides: “Dat verschil moest worden overwonnen.” Hoe? “Door niet te doen alsof alles gelijk is. Maar door het erover

Novadic-Kentron (2011) GGZ: Geestelijke Gezondheidszorg, en Verslavingszorg Regio: Noord-Brabant Omzet: € 73 miljoen Medewerkers: 1166 Cliënten: 4622 Capaciteit: 364 Met behandeling: 268 Deeltijdbehandeling: 78 Kleinschalig wonen: 18 www.novadic-kentron.nl

te hebben dat voor hen andere zaken belangrijk zijn dan voor de verslavingszorg.”

Herstelplan op maat Resultaat? Roel Hermanides: “Beide organisaties hebben hun werkwijzen gestroomlijnd. We hebben de formulieren aan elkaar aangepast. Daardoor weten we welke cliënt regelmatig in crisis raakt. Vroeger hadden we vaak discussies waarbij we elkaar van alles verweten: ‘Als er iets aan de hand is, hebben jullie geen plaats.’ Altijd dat wij-zij-gedoe. Dat is er grotendeels uit.” Samen met de cliënt maken beide organisaties nu een herstelplan op maat. “En we kunnen allebei intern hulp van mensen inroepen als we merken dat het niet meer helemaal zo gaat als we willen.”

SMO BREDA / novadic-kentron |

39

‘Korte wachttijden verslaafde dak- en thuislozen’ Resultaat Verslaafde dak- en thuislozen worden sneller geholpen door Stichting Maatschappelijke Opvang Breda en Omstreken. Door samenwerking met Novadic-Kentron is de zorg die zij krijgen beter afgestemd op de acute of langdurende behoefte.   Uitgangspunten In voor zorg!-traject Ondersteunen zorgketen Stichting Maatschappelijke Opvang Breda en NovadicKentron. Verbeteren zorg aan verslaafde dak- en thuislozen. Een crisis dient vaker te worden voorkomen, zodat de cliënt minder vaak een gevaar is voor zichzelf of de omgeving. Eén traject door gezamenlijk herstelplan. Lieke Jansen

Wim Goverde (1959) is een van de cliënten die zowel met SMO Breda als Novadic-Kentron te maken heeft. Hij werd geboren in Breda, komt uit Zevenbergen en is een ‘stapelaar’: hij deed de Mavo, de Havo en het Atheneum. Wim Goverde begon aan een studie geschiedenis in Utrecht, maar in 1981 raakte hij betrokken bij een ernstig auto-ongeluk waarna hij 29 weken “meer dood dan levend” in het ziekenhuis lag. Zijn herstel duurde vele jaren; zijn studie kon hij niet meer afmaken, maar gelukkig kreeg hij wel een baan bij het streekarchief Nassau-Brabant via het werkvoorzieningschap. Een headhunter

SMO BREDA / novadic-kentron |

40

hielp hem beleidsmedewerker bij het ministerie van VROM in Leidschendam te worden. Hij bracht er infrastructurele projecten in kaart, zoals de Betuwelijn en de HSL. Weer later werkte hij voor een computerbedrijf. Maar hij had het er niet naar zin. In 2000 moest Wim Goverde voor het eerst worden behandeld wegens een alcoholverslaving. In 2003 raakte hij zijn baan kwijt. Hij kreeg een WW-uitkering, maar kwam steeds verder in de knel te zitten. Zijn moeder overleed, zijn relatie liep op de klippen, hij verloor zijn baan en werd het huis uitgezet omdat hij de huur niet meer kon betalen. In 2006 had hij een schuld van 150.000 euro.

Ervaringsdeskundige Pas nadat hij “in zorg” was gekomen, ging het met hem de goede kant op. Wim Goverde kreeg pillen tegen zijn verslaving; inmiddels is hij clean. Medicijnen, zegt hij, heeft hij niet meer nodig. Trots: “Sinds 3 november 2006 heb ik geen druppel meer gedronken.” Blauw overhemd, felblauwe ogen, wit haar; hij heeft weer een eigen woning en zowel bij SMO Breda als bij Novadic-Kentron zit hij in de cliëntenraad. Mede door zijn enthousiasme en inzet werd hij betrokken bij de samenwerking met In voor zorg! Wim Goverde: “Als ervaringsdeskundige wil ik iets betekenen voor mensen die zowel verslaafd zijn als psychische problemen hebben. Mij hoef je niets uit te leggen. Ik weet wat dat betekent.” In het appartement van Wim Goverde aan de rand van de stad, in een wijk met veel sociale woningbouw, ontmoeten we Rens Zwaans, casemanager bij SMO Breda. Als hij over zijn dagelijkse werk praat, heeft hij het over “mijn” mensen en maakt hij een kort gebaar met twee keer twee vingers in de lucht. Rens Zwaans (1983) “zit bovenop” zijn doelgroep. Hij stelt het herstelplan op en coördineert de zorgtrajecten van cliënten, vertelt hij, zittend op een rotanbank met donkerrode kussens. In het verleden duurde de intake van een cliënt soms twee tot drie maanden. Nu moet die binnen tien dagen plaatsvinden, heeft Novadic-Kentron afgesproken. Hoe kijkt hij daar tegenaan? Rens Zwaans: “Dat je goede afspraken maakt met de cliënt.” Wat hij daarmee bedoelt? “Iedereen heeft zijn eigen kijk op een behandeling, ook de cliënt. Die kijk is niet altijd dezelfde. Dus spreek je af wat je gaat doen en wie er nodig is. Daar betrek je de ketenpartner bij, waarna de afspraken voor de hele keten gelden. Zo voorkom je een dubbele intake.”

Een breekijzer Ervaringsdeskundige Wim Goverde is een welkome schakel tussen beide instellingen, licht Rens Zwaans welgemeend toe: “Wim koppelt terug vanuit de praktijk.” Wim Goverde: “Mensen zeggen tegen mij heel andere dingen. Bovendien zie ik veel aan iemands gedrag.” Wat betekent In voor zorg! voor hen? Rens Zwaans: “Een breekijzer.” Wim Goverde: “Een toverwoord.” Rens Zwaans: “In voor zorg! vervult een brugfunctie. Mensen willen snel worden geholpen. Ze uiten een noodkreet: ‘Help mij.’ Het mag dus geen maanden duren voor ze worden geholpen, want dan zij ze alweer vertrokken om een paar maanden later opnieuw op te duiken.” Hoe nu verder? Rens Zwaans is optimistisch gestemd: “De samenwerking tussen Novadic-Kentron en SMO Breda kan alleen maar beter worden.” Lieke Jansen: “We hebben schotten doorbroken. Onze organisaties en medewerkers hebben een cultuuromslag beleefd. We hebben ze gevraagd anders te denken en anders te werken. Dat is gelukt. Nu moeten we dit resultaat vasthouden.” Een nadenkende Roel Hermanides: “We hebben onze systemen aangepast, opdat onze cliënten niet langer tussen de wal en het schip vallen. Het eerste wat je dan wilt weten is: Lukt dat? Houden we dit vol?”

SMO BREDA / novadic-kentron |

41

De vraag die blijft hangen is of de werkwijze SMO Breda en Novadic-Kentron blijvend is veranderd en er overtuigend kan worden gemeten of de cliënten geen hobbels meer ervaren. Roel Hermanides: “Registreren is belangrijk. Maar het gaat niet alleen om de cijfers. Het gaat erom of mensen tevredener zijn. Anders gaan zij er niet mee verder.” En, zijn ze tevredener? Lieke Jansen, enthousiast: “Ik ben erg content met de uitkomst. De cliënttevredenheid neemt toe, merken wij als we daar naar vragen.” Miranda Rutenfrans: “Klopt. Maar voor deze chronische groep zijn we nog te kort bezig om al harde cijfers te hebben.”

Optimale plek Operatie geslaagd? Miranda Rutenfrans: “De antwoorden zijn positief. Onze cliënten ervaren meer één geheel en één organisatie.” Roel Hermanides haalt een Engels spreekwoord aan: “The proof of the pudding is in the eating.” Verslaving, licht hij toe, heeft de neiging chronisch te worden. Ook de maatschappelijke opvang heeft mensen vaak lang in huis. “We hebben het in Nederland steeds over de zelfredzame burger: de zorg moet zich terugtrekken. Maar wij werken hier voor mensen die dat slechts met de grootste moeite kunnen. Voor je het weet, zit iemand te lang in de kliniek of in de opvang. Werk je goed samen, dan probeer je zo iemand in elk geval op de optimale plek terug te krijgen.” In de vergaderzaal van SMO Breda kijkt Roel Hermanides even naar Lieke Jansen die links van hem zit. Zij zijn, zo blijkt, al in gesprek met collega’s in andere steden: Tilburg, Den Bosch, Eindhoven. Elke gemeente wil weten wat samenwerking oplevert. Dat wil zeggen: maakt het verschil wat een organisatie doet? Roel Hermanides: “Onze ambitie is dat er straks overal op dezelfde manier wordt gewerkt. Als je in de verslavingszorg en de maatschappelijke opvang gezamenlijke cliënten hebt, dan moet er ook één gezamenlijke regie zijn. Daar hoort bij dat je met zijn allen een herstelplan opstelt, niet alleen over die cliënt, maar ook met die cliënt. En vooral op maat voor de cliënt.”

SMO BREDA / novadic-kentron |

42