NUMMER 2 / HYDROVISIE
JAARGANG
2 / 2
VERSCHIJNT
VOORJAAR
2009
KEER PER JAAR
Watertotaalbeheer bij Woningcorporatie Wooninc:
modern en vooruitstrevend En verder: Belangrijkste feiten over legionellabacterie Legionellapreventie psychiatrisch ziekenhuis De Viersprong Wet- en regelgeving legionellapreventie
HydroScope heeft er twee zusjes bij
Tien jaar na Bovenkarspel
Met trots wil ik u laten weten dat HydroScope, per 1 januari 2009, twee zusjes heeft gekregen: Hydreco en HydroBusiness. Mogelijk zijn de twee andere bedrijven
Watertotaalbeheer typerend voor woningcorporatie wooninc.
ook voor u, als klant van HydroScope, interessant. Hydreco houdt zich bezig met de opslag van koude en warmte in de bodem, HydroBusiness met zuiveringen op maat voor waterlevering én met zuivering en
Wet - en regelgeving legionellapreventie
hergebruik van industrieel afvalwater. Mocht u meer informatie willen over de twee zusterbedrijven, dan kunt u altijd contact opnemen met HydroScope, maar graag verwijs ik u ook naar de sites www.hydreco.nl en www.hydrobusiness.nl. Zijn er nog wijzigingen in de wetgeving? Wat is er gebeurd na de eerste legionella-
Legionellaonderzoek door Opinion Test & Taste
uitbraak in Bovenkarspel? Welke informatie is voor u als klant belangrijk? Dankzij de reacties die wij van u hebben ontvangen na het eerste nummer, weten we wat u interessant en belangrijk vindt. We zijn er direct mee aan de slag gegaan.
HydroScope algemeen + Colofon
Ons laboratorium heeft voor u de belangrijkste feiten rondom de legionellabacterie op een rij gezet. We weten niet veel meer dan dat we er ziek van kunnen worden, maar wat doet de bacterie precies? Wanneer vermenigvuldigt hij zich, en hoe wordt er bij het lab gekeken of er legionella in uw watermonster aanwezig is? Ook hebben we een klant aan het woord gelaten die bij het beheer van zijn installatie verder gaat dan alleen monstername. Met een totaalpakket kan hij zijn installatie volledig beheren. Kortom, ook in deze editie van HydroVisie geldt: onze klant is koning en zonder u kunnen wij geen volgende edities maken. Om het u makkelijker te maken ons te voorzien van uw opmerkingen, wensen en verbeterpunten, is er een antwoordkaart bijgevoegd. Die kaart kunt u ons toesturen en wij zullen meteen actie ondernemen. Tot slot wens ik u veel leesplezier! Lars Kuipéri, Directeur
2 - HydroVisie
3 4 6 8 12
INHOUD
V O O R W O O R D
Tien jaar na Bovenkarspel In de afgelopen 10 jaar is er veel veranderd als het gaat om legionellapreventie. Hier leest u een korte terugblik
significante verbetering aangetoond. De VROM-inspectie heeft in 2008 een nieuwe interventiestrategie bedacht. 2007: Registratie van koeltorens door gemeenten
1999: Uitbraak Westfriese Flora in Bovenkarspel
Gemeenten moeten natte koeltorens registreren en
200 mensen worden tijdens een legionella-uitbraak op de
doorgeven aan VROM-inspectie.
Westfriese Flora in Bovenkarspel ziek. 32 van hen overlijden aan de gevolgen van Legionella.
2008/2009: Mogelijke opsplitsing in gevaarlijke en minder gevaarlijke legionellasoorten
Oktober 2001: Oprichting HydroScope
In een rapport van RIVM en GGD Kennemerland is de conclusie dat ziektegevallen vooral het gevolg zijn van een besmetting met
Oktober 2001: Tijdelijke regeling Legionellapreventie
legionella pneumophila. Meer dan 50% van de normoverschrij-
van kracht
dingen in drinkwaterinstallaties zijn van de minder gevaarlijke
Krachtens de Tijdelijke regeling Legionellapreventie is iedereen met
soort non-pneumophila. Van deze soort moet wel verplicht
een collectieve leidingwaterinstallatie verplicht een risicoanalyse uit
melding worden gemaakt. Ook wordt na constatering van de
te voeren en de daarbij behorende beheersmaatregelen op te volgen.
minder gevaarlijke soort de binneninstallatie volledig gereinigd. Er wordt over nagedacht om minder streng met een norm-
2004: Informatieblad AI-32 Legionellapreventie
overschrijding van non-pneumophila om te gaan. Vanuit volks-
voor industriële watersystemen
gezondheidsoogpunt lijkt dit een logische keuze, maar het neemt
Met het Informatieblad AI-32 komt er meer duidelijkheid
wel een stimulans weg om de waterinstallatie aan alle normen te
over legionellapreventie voor industriële watersystemen,
laten voldoen. HydroScope pleit daarom voor nader onderzoek.
waaronder koeltorens. 2007 Evaluatie Waterleidingwet
Kijk voor meer informatie ook eens op:
De resultaten van legionellapreventie worden geïnventariseerd
www.legionellaziekte.nl www.vrom.nl
en de Waterleidingwet geëvalueerd. Wat blijkt: er wordt nog geen
www.riv.nl www.hydroscope.nl
HydroVisie - 3
WATERTOTAALBEHEER TYPEREND VOOR WONINGCORPORATIE WOONINC.
Modern en vooruitstrevend Woningcorporatie Wooninc. staat voor maatschappelijk ondernemen. De primaire taak van Wooninc. op de woningmarkt is ontwikkeling en beheer van betaalbare woonruimte en ander maatschappelijk vastgoed. Wooninc. is een innovatieve organisatie, waarbinnen ruim 90 medewerkers werkzaam zijn. Met ruim 8000 verhuureenheden biedt de organisatie onderdak aan bijna 15000 mensen. De heer Gerrit van Leeuwen is Senior Projectadviseur bij Wooninc.
beheersmappen over legionella. Een van mijn taken is te contro-
Hij vertelt: “Wij kijken niet alleen naar de bouw van woningen.
leren of die mappen bijgehouden worden. Ik werk het liefst vanuit
We beheren de installaties erin ook. De kosten die het beheer met
één plek, achter mijn bureau, van waaruit ik alles kan controleren.
zich meebrengt, zijn voor ons erg belangrijk. Met Watertotaalbeheer
Zo kwam eigenlijk het idee van een digitaal systeem in me op.
hebben we uiteindelijk een hoop kosten bespaard. Ook huurders
We hebben het idee besproken met HydroScope en zij kwamen
zijn daarbij gebaat, omdat ze minder betalen aan servicekosten.”
met het voorstel voor Watertotaalbeheer. We hebben toen de
Hoe is de behoefte aan een digitaal beheerssysteem voor legionella bij Wooninc. ontstaan? “Wooninc. heeft veel gebouwen met collectieve koud- en warmwatersystemen in beheer. Vaak zijn het seniorencomplexen. Daar moet veel aandacht aan beheer besteed worden: er wordt wekelijks gehandeld naar in de risicoanalyse vastgestelde punten. We hebben destijds eens berekend hoeveel tijd ons dat kost.
Met watertotaalbeheer hebben we uiteindelijk een hoop kosten bespaard
Tijd is natuurlijk geld. We berekenden dat we veel konden besparen wanneer we de handelingen digitaal zouden uitvoeren. Ook is de betrouwbaarheid van een digitaal systeem erg groot,
kosten eens goed op een rij gezet. Watertotaalbeheer is namelijk
doordat de installaties 24 uur per dag bewaakt worden.”
best een investering. Met het oog op de toekomst, hebben we gekozen voor een systeem waar we van op aan kunnen.
Bewaren jullie alle informatie?
Op redelijk korte termijn werd het kostentechnisch voordeliger
Wooninc. heeft een klein archief. We bewaren alles digitaal.
dan handmatige verwerking.”
Daarom is ook gekozen voor digitale verwerking van de
4 - HydroVisie
Bent u tevreden over Watertotaalbeheer?
facturenarchief duiken en naar die werkbon zoeken. In de ideale
“Ja, zeer tevreden. Ik ben meteen begonnen met digitalisering.
situatie kan ik meteen, digitaal aanwijzen in Watertotaalbeheer
We hebben een huurder met een zorgfunctie die alles nu nog met
waar het staat. Dat scheelt tijd.”
de hand doet. Een demonstratie van Watertotaalbeheer heeft de e huurder enthousiast gemaakt en die koos ook voor het systeem. m.
Typeert het gebruik van Watertotaalbeheer Wooninc.?
Met het systeem, achter de computer, kunnen alle locaties in één én
“Ja, Watertotaalbeheer is erg kenmerkend voor Wooninc. Wooninc.
ijk: keer ingezien worden. Het scheelt enorm in tijd. En, erg belangrijk:
is een moderne, vooruitstrevende en innovatieve organisatie en
wij als eigenaar zijn verantwoordelijk. Mocht er onverhoopt een
Watertotaalbeheer past helemaal bij onze stijl. Het zou raar zijn
legionella-uitbraak zijn, dan moet ik kunnen aantonen dat ik er
als we niet voor Watertotaalbeheer gekozen zouden hebben.
alles aan gedaan heb om die te voorkomen. Dat kun je met
We onderzoeken zulke investeringen van tevoren goed en maken
Watertotaalbeheer eenvoudig aantonen. Gegevens dienen
vervolgens een onderbouwde keuze.”
drie jaar bewaard te worden. Met dit systeem kun je eenvoudig gegevens van jaren terug ophalen. Wat betreft aansprakelijkheid d sta je zo een stuk sterker.”
Watertotaalbeheer Watertotaalbeheer is een uniek pakket dat uw waterinstallatie
Wat is de rol van HydroScope in Watertotaalbeheer?
optimaal kan beheren. Het is een digitaal systeem dat de
“HydroScope heeft een adviserende rol. Het beheert Waterto-
mogelijkheid biedt om de temperatuur, druk en capaciteit
taalbeheer voor ons en houdt alles bij. Als er problemen zijn, laat
van uw installatie constant in de gaten te houden. Worden
HydroScope ons dat weten. Ikzelf kijk ook regelmatig in het systeem.
cruciale waarden overschreden, dan gaat het alarm af en
Zoals eerder gezegd: de verantwoordelijkheid ligt uiteindelijk bij de
kunt u maatregelen treffen.
eigenaar, maar HydroScope ontzorgt, adviseert en ondersteunt ons.”
Ook de rapportages over risicoanalyses, beheersplannen en logboeken kunnen met Watertotaalbeheer digitaal bijgehouden
Wat zijn de mogelijkheden voor de toekomst wat betreft
worden. Dat bespaart veel papierwerk en arbeidsuren.
Watertotaalbeheer?
Door temperatuur met regelmaat te meten, kan de installatie
“Het systeem wordt steeds verder gespecialiseerd. Continu wordt
optimaal worden afgesteld, wat de energiekosten vermindert.
de software aangepast en kun je steeds meer met het systeem.
De temperatuurmetingen kunnen naar behoefte worden
Momenteel wordt gewerkt aan een toepassing voor installateurs.
gekoppeld aan automatische spoeling van het systeem,
Wanneer zij veranderingen in de installatie aanbrengen, zou het
waardoor tijdrovend, handmatig spoelen overbodig wordt.
ideaal zijn als ze digitaal worden bijgehouden. De installateurs
Met Watertotaalbeheer is het mogelijk te allen tijde zelf uw
maken een werkbon en degene die de bon ontvangt, moet ervoor
online data te bekijken. Het kan u helpen aan alle regels te vol-
zorgen dat die in Watertotaalbeheer komt te staan. Dat is een
doen, zoals die zijn opgesteld in Hoofdstuk IIIC van het waterlei-
situatie waar we naartoe willen. Wanneer ik nu moet aanwijzen
dingbesluit en de richtlijnen in AI-blad 32 van het Arbo-besluit.
of bijvoorbeeld een keerklep vervangen is, dan moet ik in mijn
HydroVisie - 3 5
4. Chemisch beheer 3. Elektrochemisch beheer 2. Fysisch beheer 1. Thermisch beheer
Chloordioxide, chlooramine en ozon
Anodisch oxidatie en Koper-zilverionisatie W E T -
E N
R E G E L G E V I N G
L E G I O N E L L A P R E V E N T I E
Micro- en ultrafiltratie, UV-licht en pasteurisatie
Houd koud water koud en warm water warm en voorkom langdurige stilstand
• Ladder van VROM
Veranderde wet- en regelgeving over legionellapreventie bij leidingwaterinstallaties? Een veel gehoorde opmerking binnen HydroScope is de steeds veranderende regelgeving op het gebied van legionellapreventie. Is deze regelgeving eigenlijk wel zo vaak veranderd? Op deze en andere vragen geeft Henk Peelen, adviseur bij HydroScope, antwoord. “Het Waterleidingbesluit, inclusief Hoofdstuk IIIC,
waterinstallaties; dus op alle instanties waar water
dat over legionellapreventie gaat, is eind 2004
beschikbaar gesteld wordt aan derden. De grootste
gepubliceerd’, zegt Henk ter inleiding van de vraag
wijziging in de regelgeving van 2004 is een alge-
of de regelgeving veranderlijk is. ‘Op 28 december
mene maatregel van bestuur geweest in hoofdstuk
2004 trad het in werking. Sindsdien zijn er geen
IIIC van het Waterleidingbesluit. Daarin wordt, voor
wijzigingen doorgevoerd, maar wel uitzonderingen
legionellabesmetting, sinds 2004 een onderscheid
gemaakt. Voordat het nieuwe Waterleidingbesluit bij
in risicogroepen gemaakt.
iedereen bekend was, is ruim een jaar verstreken waarin werkzaamheden werden uitgevoerd die afweken van de huidige regelgeving. Het gevolg is dat klanten die voor 2004 werkzaamheden hebben
1. De hoog-risicogroep: ziekenhuizen en soortgelijke instellingen; 2. De midden-risicogroep: overige verblijfs-
laten uitvoeren, door wijzigingen in de regelgeving,
accomodaties als campings, jachthavens,
momenteel niet meer aan de regels voldoen.”
asielzoekerscentra, gebouwen met celfunktie en badinrichtingen;
Wat is het grootste verschil tussen de regelgeving tot en met 2004 en die van na 2004?
3. De laag-risicogroep: overig, bijvoorbeeld kantoorgebouwen, gymzalen en sporthallen.
“Vrij kort na de eerste grote uitbraak van legionella
6 - HydroVisie
in Nederland, in 1999, is een tijdelijke regeling
De hoog- en midden-risicogroep worden samen ook
van kracht geworden. Deze tijdelijke regeling had
wel prioritaire groep genoemd. Hier is het beschik-
betrekking op alle zogenaamde collectieve leiding-
baar hebben van een actuele risicoanalyse en een
beheersplan voor legionellapreventie voorgeschreven.
Henk vervolgt: “Chemisch beheer door toevoeging van bijvoor-
De laag-risicogroep kent geen voorschrift. In de Zorgplicht staat
beeld chloor aan het leidingwater wordt niet toegestaan. Inmiddels
voor eigenaars en gebruikers echter wel uitstekend beschreven
zijn er twee gedoogmethodes voor elektrochemisch beheer. Een
hoe je een installatie goed beheert.”
toevoeging van koper- en zilverionen aan het leidingwater en het aanmaken van vrijchloor uit de aanwezige zouten in het leidingwa-
Eerder viel het woord ‘uitzonderingen’. Wat wordt daarmee
ter zelf. Beide technieken mogen alleen onder strikte voorwaarden,
bedoeld?
bij aanhoudende legionellaproblemen, in de hoog- en midden-
Henk: “Er werd altijd uitgegaan van installaties die zo zijn ont-
risicogroep worden toegepast. Chemisch beheer is dus niet zonder
worpen dat het risico op besmettingen met de legionellabacterie
meer toegestaan. Wel kan in situaties dat alle andere toegestane
wordt voorkomen door thermisch beheer. De ISSO-publicaties 55,,
technieken in leidingwater niet werken, in overleg met de VROM-
55.1 en 55.2 geven hiervoor een groot aantal richtlijnen. De basis
inspectie, gekozen worden voor een chemische techniek.”
van een legionellaveilige installatie is temperatuurbeheersing, be-perking van de verblijftijd van water in een en dezelfde ruimte en
Om een en ander inzichtelijk te maken heeft VROM een ‘ladder’
voorkoming van biofilm en sediment. Dat betekent concreet
(zie kader) opgesteld. Eerst moet de onderste trede bestegen
het volgende.
worden, dan de tweede trede, dan de derde trede en pas dan, als het echt niet anders kan, de vierde trede.
1. Koud water blijft op of onder 25°C; 2. Warm water blijft 60°C of hoger;
Je hoort de laatste tijd regelmatig dat bij een andere dan
3. Minimaal wekelijks gebruik van alle tappunten, of leidinginhoud
thermische beheerstechniek, het beheer door spoelingen en
verversen door spoelen;
temperatuurmetingen komt te vervallen. Is dat zo?
4. Geen ‘dode einden’ laten ontstaan en/of ongebruikte tappunten. “Uiteraard is dat niet het geval. Allereerst blijven de voorschriften Nu komen er in de praktijk met regelmaat situaties voor waar
uit de NEN 1006 altijd gelden. Voorschriften zoals: elk leidingdeel
thermisch beheer niet mogelijk is of onvoldoende oplossing biedt.
moet minimaal één maal per week doorstroomd worden. Dat
Een éénmalige chemische desinfectie wordt dan vaak ingezet.
is ook de manier om koper- en zilverionen of vrijchloor in alle
In de praktijk komt het ook voor dat er permanente chemische
leidingdelen te krijgen. De keuze voor een systeem van alterna-
behandeling wordt ingezet. Dat is in strijd met het Waterleiding
tieve desinfectie kan dus grote invloed hebben op het beheer van
besluit én de Bestrijdingsmiddelenwet. Om sturing te kunnen
de installatie. Alvorens over te gaan tot één van de alternatieve
geven, heeft VROM een gedoogbeleid opgesteld voor situaties
desinfectietechnieken, is het belangrijk om de consequenties op
waar zij de verplichting tot legionellapreventie handhaven. Voor de
het gebied van beheer te onderzoeken en er direct het aanwezige
hoog- en midden-risicogroep ten minste. Samenvattend komt het
beheersplan op aan te passen.’ Inmiddels is het wel zover dat in
erop neer dat thermische en fysische technieken overal mogen
een schone installatie met een fysische techniek, direct na de
worden toegepast. Er wordt niets veranderd aan de watersamen-
watermeter opgesteld, een aangepast spoelprogramma mag
stelling. Thermisch beheer spreekt voor zich, fysisch beheer wordt
worden uitgevoerd. Waarbij de wekelijkse doorstroming van alle
vaak in de vorm van een UV-lamp, een membraanfiltratie of een
leidingdelen minder zwaar weegt.”
COLOFON
combinatie van beide uitgevoerd.”
HydroVisie - 7
LEGIONELLAONDERZOEK DOOR OPINION TEST & TASTE
Legionella en het onderzoek ernaar door Opinion Test & Taste Opinion Test & Taste is een laboratorium dat onder andere onderzoek doet naar legionellabacteriën. De laboranten stellen vast of watermonsters legionella bevatten, en zo ja: van welke soort. Het gehele proces, vanaf het nemen, identificeren, gekoeld transporteren, tot en met het analyseren van watermonsters, vindt plaats volgens zeer strikte richtlijnen. Maar beginnend bij het begin: legionella, wat is dat?
8 - HydroVisie
Legionella komt wereldwijd voor en groeit van nature
worden veroorzaakt door legionella pneumophila,
in stilstaand water met een temperatuur tussen 25 en
serotype 1. De resterende 5 tot 10 procent van de
55 graden Celsius. Verschillende onderzoekers hebben
ziektegevallen door de overige legionella pneumophila,
een positieve relatie tussen legionella en de aanwezig-
legionella micdadei en longbeachae. Vaak verlopen
heid van biofilms en protozoën (amoebe-achtigen) aan-
legionella-infecties vrij mild, in de vorm van griep-
getoond. Waarschijnlijk parasiteert en vermenigvuldigt
achtige longaandoeningen zoals Pontiac fever.
legionella zich in bepaalde protozoa die voorkomen in
De pneumophila kan echter ook een fatale long
waterige milieus. Omdat de protozoa op hun beurt bac-
ontsteking (legionellose of veteranenziekte) veroor-
teriën als voedselbron gebruiken, kan de aanwezigheid
zaken. Het inademen van besmette aërosolen (heel
van veel andere bacteriesoorten de aanwas van legio-
fijn verdeelde waterdruppeltjes in de lucht) is in beide
nella bevorderen. Inmiddels zijn ongeveer 50 soorten
gevallen de route van besmetting. Indien het de lucht-
legionellabacteriën beschreven. Sommige soorten zijn
wegen door middel van trilharen en het ophoesten van
verder onderverdeeld in subsoorten, de zogenaamde
slijm niet lukt om de indringers naar buiten te werken,
serotypes. De meest voorkomende legionellasoorten
komen deze in de longen terecht. Daar nestelen
zijn: legionella pneumophila, serotype 1 t/m 14;
en vermenigvuldigen ze zich in de afweercellen.
legionella bozemanii; legionella micdadei; legionella
Normaal gesproken ruimen de afweercellen
dumoffii; legionella gormanii; en legionella long-
binnendringende bacteriën op, maar in het geval
beachae. 90 tot 95% van alle ziektegevallen bij de mens
van legionella lukt dit niet.
Het legionella-onderzoek bij Opinion Test & Taste
Incubatie. Na het uitspatelen worden de voedings-
Bij Opinion Test & Taste wordt onderzocht of water-
bodems gedurende een week bij 37°C weggezet in
monsters legionellabacteriën bevatten en zo ja welke
een incubator. Aldus zullen de aanwezige bacteriën
soort. Het gehele proces vanaf het nemen van
gaan vermeerderen en als bolletjes (de zogenaamde
monsters door HydroScope tot het analyseren van
kolonies) zichtbaar worden met het blote oog.
de watermonsters, vindt plaats volgens zeer strikte
Beoordeling. Na de vereiste incubatieperiode beoor-
richtlijnen, opgesteld in NEN 6265. Het laboratoriumon-
deelt een analist de voedingsbodems. Omdat water en
derzoek bij Opinion is onder te verdelen in een aantal
bacteriën erg op elkaar lijken, is specifieke expertise
hoofdactiviteiten, te beginnen bij monsterontvangst.
vereist voor de beoordeling. Kolonies met de uiterlijke kenmerken van legionella worden als ‘verdacht’
Monsterontvangst en registratie. Voordat de afdeling
aangemerkt en verder onderzocht voor bevestiging.
monsterontvangst & registratie het monster accep-
Indien geen verdachte kolonies zichtbaar zijn, wordt
teert, controleert ze of het monster in de juiste staat
het onderzoek afgerond en gerapporteerd.
aangeleverd. Indien alles in orde is, gaan de monster-
Bevestiging en serotypering. Verdachte kolonies
gegevens een computersysteem in, LIMS geheten.
worden aangestipt met een steriele spatel en over-
Ieder monster krijgt een uniek nummer en streepjes-
gebracht op verschillende voedingsbodems die
code. Daardoor is het mogelijk het verdere proces aan
gedurende 5 dagen bij 37°C in een incubator staan.
te sturen door barcodes te scannen.
Daarna volgt beoordeling. Indien een legionellaspecifiek
Monstervoorbewerking. Om voldoende bacteriën te
groeipatroon zichtbaar is, betekent dit dat het originele
verkrijgen voor kweek is een concentratiestap nodig.
monster legionella bevatte. Omdat er, zoals vermeld,
500ml van het watermonster wordt gefiltreerd; alle
meerdere legionellasoorten bestaan, wordt vervolgens
bacteriën zullen op de filter achterblijven. De filter
naar soortspecifieke structuren in de celwand van de
wordt in 5ml water gebracht, waarna de bacteriën
bacteriën gekeken. Onderzoek maakt het mogelijk de
door ultrasone trillingen weer van de filter worden
verschillende soorten te benoemen, wat serotypering
losgemaakt. Zo bereiken we uiteindelijk een honderd-
heet. Die verfijning is noodzakelijk, omdat lang niet alle
voudige concentratie. Laboranten brengen een klein
legionellasoorten gevaarlijk zijn.
gedeelte van het concentraat op een aantal legionel-
Rapportage. Alle gegevens van het monster en de
laspecifieke voedingsbodems en spatelen het uit.
kwaliteitsparameters worden gedurende het hele on-
Voor een optimale pakkans wordt het monster in
derzoek in het LIMS geregistreerd, zodat na afronding
tweevoud onderzocht.
van de laatste autorisatiestap de rapportage volledig
COLOFON
automatisch plaatsvindt. Bronnen Costa, J.; Tiago, I.; da Costa, M.,S.; en Veríssoma, A. (2005) ‘Presence and Persistence of Legionella spp. in Groundwater’, Applied and Environmental Microbiology, Feb 2005, 663-671. Delgado-Viscogliosi, P.; Simonart, T.; Parent, V.; Marchand, G.; Dobbelaere, M.; Pierlot, E.; Pierzo, V.; Menard-Szczebara, F.; Gaudart-Ferveur, E.; Delabre, K.; Delattre, J,M. (2005) ‘Rapid Method for Enummeration of Viable Legionella pneumophila and Other Legionella spp. in water’, Applied and Environmental Microbiology, July 2005, 4086-4096. Doleans, A.; Aurell, H.; Reyrolle, M.; Lina, G.; Freney, J.; Vandenesch, F.; Etienne, J.M.; Jarraud, S. (2004) ‘Clinical and Environmental Distributions of Legionella Strains in France Are Different’, Journal of Clinical Microbiology, Jan 2004, 458-460. Kooij, D.; van der, Wubbels, G.; Veenendaal, G. (2007) ‘Legionellabacteriën in leidingwaterinstallaties behoren meestal tot de ongevaarlijke soort L. Anisa’. H2O (5), 2007, 33-35. Kuiper, M.W. (2006) ‘Occurrence of Legionella pneumophila and Hartmannella vermiformis in fresh water environments and their interactions in biofilms’, Thesis Wageningen University, Wageningen, The Netherlands, June 2006. Singh, T.; Coogan, M.M. (2005) ‘Isolation of pathogenic Legionella species and legionella-laden amoebae in dental unit waterlines’, Journal of Hospital Infection, 2005, 61, 257-262. Stout, J., E.; Yu, V., L.; Best, M., G. (1985) ‘Ecology of Legionella pneumophila within Water Distribution Systems’ Applied and Environmental Microbiology, Jan 1985, 221-228.
• Legionellamonsters worden onderzocht
HydroVisie - 9
EEN OMSLAG VAN 180 GRADEN
Legionellapreventie bij De Viersprong De Viersprong is een specialistisch psychiatrisch atrisch ziekenhuis en n biedt diagnostisch onderzoek en behandelprogramma’s lprogramma’s voor jongeren en volwassenen met complexe psychische problemen en persoonlijkheidsproblematiek. Vorig jaar ar vierde De Viersprong haar 50-jarig bestaan. Hans Schrauwen is ruim 18 jaar werkzaam zaam bij De
Samenwerking met HydroScope
Viersprong. Samen met drie collega’s vormt hij de
“We kregen in 2004 een controle van het waterlei-
s. Zijn speciaTechnische Dienst van het Ziekenhuis.
dingbedrijf en toen bleek dat we nog te weinig aan
echniek lismen zijn bouwkunde en installatietechniek.
legionellapreventie deden deden. Omdat we beseften dat we in actie moesten komen, hebben we een aantal
Legionellapreventie bij De Viersprong
gespecialiseerde bedrijven gecontacteerd. Uiteindelijk
“Een jaar of acht geleden was er bij De Viersprong
is onze keus op HydroScope gevallen. Je mag best
nog weinig affiniteit met legionellapreventie. Wel
weten dat ik er cynisch tegenover stond. Alle commotie
is er in 2002 een inventarisatie gemaakt door de
rondom de legionellaproblematiek vond ik overdreven.
eigen installateur. Hij maakte een ronde langs de
Ook had ik het idee dat ik, door de steeds verande-
installaties en vulde een spoelkaart in. De ene
rende wetgeving, voortdurend achter de feiten aanliep.
maand werd wel gespoeld, de andere maand
Door uitleg van Tommy Haast (adviseur bij HydroScope),
weer niet, omdat niet duidelijk was wat nu wette-
door de berichten in de kranten en door de controles
lijk verplicht was. Toen de tijdelijke regelgeving van
realiseerde ik me dat legionellapreventie wel degelijk
kracht werd, hebben we keerkleppen geplaatst op
belangrijk is.”
de buitenkranen.”
10 - HydroVisie
Risicoanalyses en beheersplannen
nodig gehad. Als je de installatie beter leert
“Tommy en ik zijn destijds begonnen met het opstellen
kennen, gaat het onderhoud steeds eenvoudiger.
van risicoanalyses en beheersplannen. Hij informeerde
Om up-to-date te blijven, heeft HydroScope vorig
mij over legionella in het algemeen, de wetgeving en
jaar de risicoanalyses herijkt. In de risicoanalyses en
preventietechniek. En legde uit waarom het belangrijk
beheersplannen van 2008/2009 zijn alle verbetermaat-
is om bij bepaalde punten te meten. De opbouw van
regelen gewijzigd en staat precies vermeld welke beheersmaatregelen er nog uitgevoerd moeten
Legionellepreventie is bij De Viersprong heel erg snel van een lage naar een hoge prioriteit gegaan. Je kunt zeggen dat de opvatting over legionellapreventie 180 graden gedraaid is
worden en welke we goed beheren.” Nieuwe panden niet per se veiliger “Wekelijks ben ik ongeveer 6 uur bezig met controles voor al onze panden. Ik voer de beheersmaatregelen uit op tijden dat onze patiënten er geen last van hebben. Ik start vaak vroeg, voordat waterafname plaatsvindt, omdat het water dan gedurende langere tijd heeft stilgestaan. Wat mij daarbij opvalt, is dat de oudere panden minder kans lopen op besmetting
de beheersmappen van HydroScope werkte anders
dan onze nieuwe panden. Veel mensen denken dat
dan dat we gewend waren. Inmiddels hebben we de
nieuwe panden per definitie beter zijn. Dat is zeker
spoelpunten en de temperatuurmeetpunten gedigitali-
niet altijd het geval. De gebouwen uit de jaren negentig
seerd. Daardoor kunnen we op ieder moment informa-
en tweeduizend zijn niet alleen op en top geïsoleerd,
tie beschikbaar hebben. We kunnen zien welke punten
maar je ziet bij nieuwe gebouwen nog vaak dat de cv-
wekelijks of maandelijks gecontroleerd moeten worden
aanvoer en retourleidingen plus de warmwateraanvoer
en zorgen ervoor dat deze punten gecontroleerd
en retourleidingen vaak naast of dicht tegen de koude
worden. Ieder tappunt wordt in ieder geval jaarlijks
waterleiding aan gesitueerd zijn, met als gevolg dat de
gecontroleerd. Aan het eind van het jaar evalueer ik
temperatuur hoger is.
onze bevindingen met Tommy.” HydroScope-adviseur Tommy Haast: “LegionellaDe invoering
preventie is bij De Viersprong heel erg snel van een
“Met HydroScope hebben we indertijd een schatting
lage naar een hoge prioriteit gegaan. Je kunt zeggen
gemaakt hoelang de invoering van serieuze legionella-
dat de opvatting over legionellapreventie 180 graden
preventie zou gaan duren. We hebben de tijd ruim
gedraaid is.”
HydroVisie - 11
Nieuwsfeiten HydroScope
• Gemeenten hebben koeltorens nu beter in beeld Vrijwel alle gemeenten weten op korte termijn hoeveel natte koeltorens zij op hun grondgebied hebben. • HydroScope heeft twee zusjes Hydreco en HydroBusiness zijn per 1 januari 2009 de zusjes van HydroScope. • Mogelijk hogere boetes De regelgeving voor legionellapreventie wordt nog niet altijd goed nageleefd. Mogelijk komen er hogere boetes voor overtreding. • Opwarming op lastige plaatsen Leidingen bevinden zich soms op moeilijk benaderbare plaatsen als in de vloer, wand of plafond. • Legionellapreventie, een extra zorg voor de zorgsector Juist daar waar uiteenlopende besmettingsbronnen kunnen zijn, verblijven mensen die het slechtst bestand zijn tegen legionella. • Legionellabeheersing in de horeca De Voedsel en Waren Autoriteit heeft tijdens een reguliere inspectie verkennend onderzoek gedaan naar legionellabeheersing. Bezoek onze website voor de volledige artikelen: www.hydroscope.nl
COLOFON
HYDROSCOPE
HydroVisie verschijnt 2x per jaar. Wilt u reageren? U kunt uw reactie sturen naar: HydroScope, Antwoordnummer 350, 4800 VB Breda Of mail naar:
[email protected]
HydroScope maakt voor bedrijven en instellingen de totale waterhuishouding beheersbaar. Waterkwaliteit, -veiligheid en kostenbesparing zijn dan ook de basiselementen van ons advies. Als onafhankelijke en betrouwbare partner staan wij persoonlijk voor u klaar.
Redactie: Sylvia Bennaars, Henk Peelen, Arie Graus, Kevin Kanters, Joyce Michielsen
HYDROSCOPE BV
Nummer: Nummer 2, maart 2009 Oplage: 1500 stuks Fotografie: Arie Graus Coverfoto: Verse Beeldwaren Fotografie Ontwerp: Scheepens reclame adviseurs Drukwerk: Lecturis Grafigroep
8 - HydroVisie
Minervum 7181, 4817 ZN Breda Postbus 3238, 4800 DE Breda Telefoon: +31 (0)76-572 77 87 Fax: +31 (0)76-572 77 77 Internet: www.hydroscope.nl e-mail:
[email protected]
