Water op Mars Het Havenbedrijf Rotterdam en de TU Delft werken dit voorjaar tien jaar samen in het zogeheten Port Research Centre Rotterdam-Delft

DELTA. 23 09-07-2009

weekblad van de technische universiteit Delft

>DELTA 24 Zomervakantie

> 07 Water op Mars

>08 Complexe cellen

Dit is de laatste Delta voor de zomervakantie. Delta 24 verschijnt op donderdag 27 augustus. Mededelingen voor dat nummer kunnen worden ingeleverd tot vrijdag 21 augustus.

Waarschijnlijk vloeit er af en toe water op Mars. Zo blijkt uit Nasaonderzoek. Met spectaculaire precisie werd de waterkringloop onderzocht.”

Natuurkundige Nynke Dekker onderzoekt single molecules. Dat leidde onder meer al tot een omslagartikel in Nature. “Een cel is zo groot en complex!”

01

>12 Port Research Centre Het Havenbedrijf Rotterdam en de TU Delft werken dit voorjaar tien jaar samen in het zogeheten Port Research Centre Rotterdam-Delft.

> 19 English News round-up A new Rector Magnificus, broken English or Oxford English, a sustainable wooden bicycle, and much ado about Vermeer’s ‘View of Delft’. A round-up of some of the stories that have been making news on the Dutch pages of Delta.

TUDELTA.23

Zweten op de campus. Na een warme periode is het nu weer even wat koeler. Hopelijk gaan we een lange en hete zomer tegemoet. (Foto: Hans Stakelbeek/FMAX)

DELTA. 23 09-07-2009

02

nieuwsinterview

'De NS reageerde furieus' TUdelta.23 > Jaargang 41 Delta is het informatie- en opinieblad van de TU Delft, verzorgd door een journalistiek onafhankelijke redactie.

> Redactie

Frank Nuijens, (hoofdredacteur a.i.), Katja Wijnands, Dorine van Gorp, Pascale Warners (eindredactie), Saskia Bonger, Tomas van Dijk, Erik Huisman, Maaike Muller, Connie van Uffelen, Jos Wassink (verslaggeving).

> Medewerkers Lotte Asveld, Willemijn Dicke, Robbert Fokkink, Dap Hartmann, Auke Herrema, Richard van 't Hof, Christian Jongeneel, Ivo Knubben, David McMullin, Anna Noyons, Edgar van Os, Arjanna van der Plas, Daan Schuurbiers, Maaike Strijker, Jimmy Tigges, Ellen Touw, Robert Visscher, Floris Wiegerinck, Martine Zeijlstra. > Foto‘s

Sam Rentmeester/ Hans Stakelbeek (FMAX).([email protected])

> Vormgeving Kummer & Herrman, Utrecht > Lay-Out Liesbeth van Dam > Mededelingen Martin Kers ([email protected]) > Redactieraad Ir. S. Rozendaal (voorzitter), mw. prof.dr.ir.drs. H. Bijl, prof.dr.ir. F.W. Jansen, J. Op Den Kelder, mr. J.J. M.Kok, R.H.G. Meijer, T. Niks, prof. dr.B.J. Thijsse, ir. M. Persson, dr.ir. C. Vermeeren

De NS kan hun bloed wel drinken. Student technische bestuurskunde Frank Pijnenborg maakte met zijn huisgenoot Robbert Wijers de site nstrakteert.nl. Daar staan alle vertragingen op van de NS, zodat je eenvoudiger geld terug kunt vragen. Ook als je helemaal niet in een vertraagde trein zat. xRobert Visscher Hoe kwamen jullie op het idee voor de site? “Mijn huisgenoot zat in een vertraagde trein. Naast hem zaten studenten die zuchtten dat het zo’n gedoe was om bij vertraging formulieren in te vullen. ‘Dat moet toch makkelijker kunnen’, dacht hij. Thuis vertelde hij dit verhaal en bedachten we een site waarmee we de vertragingen van de NS aan iedereen konden tonen. Daardoor wisten studenten met een OV-kaart ineens ook waar vertragingen waren en konden ze geld terugvragen. Zelfs als ze niet in een vertraagde trein zaten. Studenten hoeven bij

> Redactie-adressen Universiteitsbibliotheek Kamer 0.18-0.28 Prometheusplein 1 2628 ZC Delft Postbus 139 2600 AC Delft Tel. 015-278 4848 E-mail: [email protected] www.delta.tudelft.nl > ISSN 0169-698x > Druk Wegener Nieuwsdruk Twente, Enschede > Oplage 12.000 > Advertenties H&J uitgevers Postbus 101 2900 AC Capelle aan den IJssel Tel. 010-451 55 10 Fax 010-451 53 80 E-mail:[email protected] www.linkmagazine.nl > Abonnement Een abonnement kost 37,50 en kan elk moment ingaan. > HOP Delta werkt samen met het Hoger Onderwijs Persbureau Hein Cuppen, Bas Belleman, Thijs den Otter Tel. 071-523 6151 Fax 071-523 2138 E-mail [email protected] > Copyright Delta Auteursrecht voorbehouden. Het is verboden zonder schriftelijke toestemming van de hoofdredacteur artikelen, schema‘s of illustraties geheel of gedeeltelijk over te nemen en/of openbaar te maken, in enigerlei vorm of wijze.

Was het moeilijk om de site te maken? “Dat viel reuze mee. Er bestaat een openbare database waar alle treintijden in staan. We controleerden eerst of de gegevens daarvan klopten. Daarna schreven we een scriptje waaraan we een zoekfunctie koppelden. We dachten eerst dat je veel van informatica moet weten om zo’n website te kunnen maken, maar dat was helemaal niet zo.”

Frank Pijnenborg en Robbert Wijers. (Foto:Hans Stakelbeek/FMAX)

vertraging alleen een kopie van hun OV-kaart mee te sturen.” De NS reageerde furieus. Kregen jullie last van knikkende knieën? “Vorige week vrijdag zaten we in de ochtendshow van Radio 538. Daarna belde een meneer van de NS. Hij was not amused. We zaten op het verkeerde spoor, zei hij. En we moesten maar op een andere trein springen, anders volgden juridische stappen. Dat was wel even schrikken.”

Jullie pasten de site daarna aan. De eerste cynische site, met veel NS-onvriendelijkheden werkt niet meer. Nu staat er zelfs een waarschuwing dat frauderen niet mag. “We moesten van de NS voor half tien ’s avonds de site aanpassen. Dat hebben we braaf gedaan. Van die eerste site spatte de grap af. Nu kan je op de site alleen controleren of een trein op een bepaalde tijd daadwerkelijk vertraging had. Dat vond de NS prima. We hebben nu een goede band met ze. Misschien gaan we wel met ze samenwerken.”

Met de site dingen jullie nog meer naar de eerste prijs van 2500 euro van het bedrijf Tam Tam. Hoe schat je de kans in om te winnen? “De opdracht van de wedstrijd was om de meest waardevolle en nutteloze applicatie te maken. Dat is ons gelukt, lijkt me. Helemaal nu de site niet meer werkt is deze eigenlijk nutteloos. En dat het waardevol is, ligt voor de hand als je geld kunt verdienen. We krijgen voornamelijk enthousiaste reacties en ontvangen zelfs fanmail. Als we de eerste prijs winnen, investeren we dat in onze studie. Ik ga volgend jaar in Japan studeren, Robert in Londen, daar kunnen we extra geld goed voor gebruiken.”

x nstrakteert.nl

hartmann

Nieuws

Schenking

Bofkont

Masteraward

Toptalent

De Casimir Research School, waarin de TU Delft en de Rijksuniversiteit Leiden samenwerken, heeft honderdduizend euro gekregen. Het geld komt van Josina Casimir-Jonker, de weduwe van natuurkundige Hendrik Casimir. De schenking werd gedaan vanwege het eerste lustrum van de onderzoeksschool en om te herdenken dat de voorspeller van het Casimireffect dit jaar honderd jaar zou zijn geworden. Het geld is bedoeld voor het Professor Hendrik Casimir fonds, dat activiteiten van masterstudenten gaat bekostigen.

Studeer je aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, dan ben je een bofkont. Tenminste, als je een deel van je studie wilt volgen in Catalonië, Baskenland of Galicië. Vanaf komend studiejaar kunnen studenten die met een Erasmusbeurs enkele maanden naar Spanje gaan een cursus in de streektaal volgen. Op kosten van de EU. Idee achter de cursussen streektaal is dat studenten naast hun studie kennis zouden moeten hebben van de lokale taal en cultuur. (HOP)

Masterstudenten maken kans op de UfD-Strukton Master Award. De prijs is in het leven geroepen door het Universiteitsfonds Delft en bouwonderneming Strukton. Er zijn een hoofdprijs van 5000 euro en twee prijzen van 2500 euro. In aanmerking komen studenten die een project-, afstudeer- of onderzoeksverslag hebben geschreven met duurzame ideeën en baanbrekende oplossingen voor het verbeteren van de leefomgeving. De inschrijving sluit op 1 oktober. Meer informatie via www.struktonstudenten.nl.

De TU Delft neemt deel aan een onderzoek van EU Wist (Women in science & technology). Het is een onderzoek naar loopbanen van mannen en vrouwen, wetenschappers, ondersteunend en beheerspersoneel aan technische universiteiten. Personeel is door het college van bestuur (cvb) opgeroepen het onderzoek via internet in te vullen. In het onderzoek worden vragen gesteld over de loopbaan, werk-thuisbalans en personeelsbeleid rond werk- en zorgtaken. Met de resultaten wil het cvb meer inzicht krijgen in mogelijkheden

Gedwongen ontslagen bij civiele techniek Door de slechte financiële situatie bij civiel moeten er de komende drie jaar 42 fte’s bij deze faculteit verdwijnen. Vooral de afdeling bouw wordt gereorganiseerd. xCONNIE VAN UFFELEN Om civiel weer financieel gezond te maken, is volgens decaan Louis de Quelerij een ombuiging van 9,5 miljoen euro nodig. In 2011 wil hij zes miljoen euro bezuinigd hebben en minstens 3,5 miljoen euro aan extra inkomsten hebben uit het bedrijfsleven en projecten. De besparingen moeten vooral komen uit vermindering van vast wetenschappelijk personeel. De Quelerij wil 42 fte’s schrappen. Vijf bij de afdeling geotechnologie, vier bij transport & planning en 33 bij bouw. Voorziene vacatures worden niet ingevuld. In totaal zou dat 2,6 miljoen euro opleveren. Dat vooral bouw moet inkrimpen komt doordat daar al vier jaar een groot tekort is. Het bouwlab drukt zwaar op de kosten. Bovendien is de omvang van de staf te groot in verhouding tot wat er aan inkomsten binnenkomt. Bij andere afdelingen

zou dat meer in balans zijn. Gedwongen ontslagen zijn volgens De Quelerij onvermijdelijk omdat het natuurlijk verloop tot in 2011 ontoereikend is. Wel is er in 2012 een piek in het aantal mensen dat bij bouw met pensioen gaat. Het betreft zeven fte’s. De decaan stelt het college van bestuur voor om die te laten meetellen. Daarmee is de helft van het aantal te schrappen fte’s al bereikt. Verder wil De Quelerij 1,4 miljoen euro bezuinigen op laboratoria.

Civiel vraagt het college van bestuur om een investering van zo’n elf miljoen euro Van het bouwlab (Stevin II) wil hij een macromechanisch lab maken samen met TNO en Bouwkunde. Als dat niet lukt, mag de decaan anderhalve hal teruggeven aan de afdeling vastgoed. Het waterlab (Stevin III) wordt gehalveerd. De andere helft gaat naar derden. De Quelerij wil grootschalig modelonderzoek met Deltares delen. De decaan denkt verder een half miljoen te kunnen besparen door twee halve verdiepingen van het pand in te leveren. Medewerkers

Fout Cliff diving is een nieuwe rage waarbij mensen vanaf grote hoogte het water in duiken. Er worden door de World High Diving Federation internationale wedstrijden georganiseerd, en op YouTube zijn daarvan spectaculaire filmpjes te zien. Twee weken geleden was er een wedstrijd in Rotterdam waarbij de deelnemers vanaf een 26 meter hoge kraan de Leuvehaven in doken. In NRC Handelsblad vertelde oud-schoonspringer Nigel Droog (hij heet écht zo): 'Je gaat net zo snel als een Ferrari naar bijna honderd kilometer per uur'. Dat klopt niet, dacht NRC lezer mr. ing. Jan van den Elsen. Hij rekende het netjes na: s = ½·g·t2, waarbij s de afstand is (26 m), g de zwaartekrachtsversnelling (9.81 m/s2), en t de tijd. Daaruit volgt dat t gelijk is aan 2.3 seconden. De snelheid waarmee de duiker het water raakt, berekende hij vervolgens met s=v·t. Aangezien s (26 m) en t (2.3 s) bekend zijn, volgt dat v gelijk is aan 11.3 m/s ofwel 41 km/u. En dat is beduidend minder dan 100 km/u. Dus stuurde Van den Elsen een brief en die werd netjes geplaatst. Twee dagen later plaatste de NRC maar liefst drie reacties op zijn ingezonden brief als mede de toevoeging: 'Dit is een kleine selectie uit de zestig reacties die dit weekend binnen zijn gekomen op de brief van mr. ing. Jan van den Elsen'. Van den Elsens kennis van middelbare-schoolnatuurkunde bleek ernstig tekort te schieten. Wat was het geval? (Ik hoop dat de fysici onder de lezers het al weten…) De formule s=v·t geldt alleen voor een eenparige beweging. Aangezien we te maken hebben met een vrije val, moet je de formule v=g·t gebruiken. Dan blijkt dat de snelheid 81 km/u is. Weliswaar niet helemaal 100 km/u maar wel tweemaal zo groot als wat Van den

Elsen had berekend. Domme, domme mr. ing. Jan van den Elsen. Mooi te kijk gezet in zijn eigen krant. Schandelijk. Ik schreef de NRC het volgende: “Tenzij het de bedoeling was om mr. ing. Jan van den Elsen eens lekker voor schut te zetten, begrijp ik niet dat de redactie zijn berekening van de snelheid waarmee een cliff diver het water raakt niet even gecontroleerd heeft. Als je deze ‘ingewikkelde materie’ had voorgelegd aan Karel Knip of een ander intelligent wezen op de redactie Wetenschap, dan was de elementaire vergissing van Van den Elsen snel ontdekt. Nu vielen er zestig mensen over hem heen, waaruit de redactie maar liefst drie reacties heeft gepubliceerd. In plaats van de hand in eigen boezem te steken, zet de redactie Van den Elsen voor gek. Stel nou eens dat Van den Elsen had gereageerd op een bericht over minister van sociale zaken Piet Hein Donner, met de opmerking dat Donner minister van Justitie is en niet van sociale zaken. Had de redactie die brief dan ook geplaatst, en twee dagen later een selectie uit de reacties van lezers die Van den Elsen een dommerik vinden?' Mijn brief werd niet geplaatst. Wel berichtte de redactie mij: 'De brief van de heer Van den Elsen is gecontroleerd door een ‘bèta’. Maar redacteuren zijn ook maar mensen, er is over de fout heen gelezen.' Dap Hartmann is astronoom. Hij is werkzaam als docent bij de faculteit Techniek, Bestuur en Management.

03

DELTA. 23 09-07-2009

De TBS (Turk bij het Station) is voorgoed gesloten. Geen nachtelijke snacks meer en geen bewaakte fietsenstalling tot diep in de nacht. De vogel die hier het laatste koude patatje van de straat pikt, beseft het waarschijnlijk nog niet. (Foto: Hans Stakelbeek/FMAX)

krijgen minder kantoorruimte. Ook valt volgens De Quelerij een half miljoen te besparen op algemene kosten van de faculteit. De Quelerij vraagt het college van bestuur om een investering van zo’n elf miljoen euro voor de reorganisatie. Het gaat om drie miljoen euro aan afvloeiingskosten, 1,7 miljoen euro voor herinrichting van de laboratoria en zes miljoen euro voor het opknappen van drie verdiepingen. In dit bedrag zitten niet de investeringen voor brandveiligheid of voor de zogeheten ‘plint’ (de passages op de begane grond waar onder meer een supermarkt en café moeten komen). Over die plint hadden medewerkers opnieuw hun bedenkingen na de presentatie van dit vernieuwingsplan op maandag 6 juli. Volgens De Quelerij levert de huur van de plint en de indikking in ruimtes echter een besparing op. Het college van bestuur buigt zich op 21 juli over het plan. Ook laten de ondernemingsraad en de onderdeelcommissie zich er nog over uit. Volgens de decaan is het bestaande sociaal plan van toepassing. Besluitvorming vindt pas na september plaats.

om de in- en doorstroom van vrouwelijk talent te bevorderen. De TU streeft naar een organisatiestructuur waarin een grote verscheidenheid aan talenten zich thuis voelt en het beste uit zichzelf kan halen. Zo wil de TU ‘beter concurreren in de (internationale) arbeidsmarkt en toegang krijgen tot een zo groot mogelijke talentpool’. De onderzoeksresultaten moeten mogelijke knelpunten aangeven.

Meer aandacht voor kwaliteit docent Wetenschappelijk personeel moet niet alleen goed zijn in onderzoek, maar ook in onderwijs. Daarom wil de TU systematisch meer aandacht geven aan onderwijs in de loopbaan van wetenschappelijk medewerkers. Het begint al met vacatureteksten waarin voortaan staat vermeld welke didactische vaardigheden docenten, universitair (hoofd) docenten en hoogleraren moeten hebben. Nieuwe docenten die minder dan vijf jaar ervaring hebben, moeten voortaan de zogeheten basiskwalificatie onderwijs (bko) hebben of bereid zijn die binnen drie jaar te halen. Docenten die hier al jaren zijn, zouden zich wellicht nog op onderdelen kunnen bijscholen. “Het lijdt geen twijfel dat docenten goed zijn in hun vak, maar doceren is meer dan dat”, zegt lid van het college van bestuur Paul Rullmann. “Er zijn allerlei manieren om kennis over te dragen zoals ict in het onderwijs.” Verder nemen de directeuren onderwijs voortaan deel in de loopbaancommissie van hun faculteit en krijgen zij meer zeggenschap bij de

selectie van hoogleraren en universitair (hoofd)docenten. Faculteiten moeten werkplannen maken om kwaliteit van docenten te ontwikkelen en te behouden. Zo moeten zij in de gaten houden wie nog dit jaar zijn bko moet halen en wat meer ervaren docenten nog aan scholing kunnen doen. “Ik vind onderwijs geen ondergeschoven kind. Wel is het het eerste dat wegzakt”, zegt Rullmann. Onderwijs wordt voortaan binnen alle faculteiten een vast onderdeel van beoordelingsgesprekken. Voorheen verschilde dat per faculteit. Docenten kunnen door die beoordeling meer erkenning krijgen voor hun onderwijsgevende capaciteiten. Initiatieven die goed lopen bij de ene faculteit moeten ook navolging vinden bij de rest van de universiteit. Zo is het bij Elektrotechniek, Wiskunde en Informatica vanzelfsprekend dat docenten iets doen aan didactische scholing. Bij Technische Natuurwetenschappen is een verplicht eerstejaars hoorcollege onderdeel van de sollicitatieprocedure. Bij Techniek, Bestuur en Management is sprake van docentobservaties. “De een bekijkt de ander tijdens colleges”, zegt Rullmann. “Het gekke is dat docenten studenten aansporen tot samenwerken, maar zelf een drempel hebben tot samenwerken met docenten.” (CvU)

DELTA. 23 09-07-2009

04

opinie/nieuws

DELTA. 23 09-07-2009

Nieuws

Foutje

Leermeesterprijs

Rubiconbeurs

In het artikel ‘Betaald parkeren onderzocht’ van Delta 22 is een storende fout geslopen. Per abuis wordt gesproken over een Delftse parkeergarage. Het betreft hier echter een Rotterdamse parkeergarage. Het artikel is te vinden op www.delta.tudelft.nl.

Hoogleraar composietstructuren, prof.ir. Adriaan Beukers van Luchtvaart- en Ruimtevaarttechniek (L&R) krijgt op 31 augustus 2009 tijdens de opening van het academisch jaar de Leermeesterprijs 2009 van het Universiteitsfonds Delft. De prijs wordt uitgereikt aan diegene die in de kwaliteit van zijn of haar onderzoek, onderwijs en het ter gelde maken van kennis, excelleert. Beukers krijgt 15.000 euro en twee vliegtickets om een sabbatical-periode in het buitenland door te brengen.

Victor Knoop van de faculteit CiTG kreeg van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) een persoonlijke Rubicon-beurs. Knoop, specialist dynamisch traffic management, gaat in een samenwerkingverband tussen de TU Delft en de universiteit in Lyon onderzoek doen naar invoegen op de snelweg. Doel van het Rubicon-programma is talentvolle onderzoekers bij Nederlandse universiteiten en onderzoeksinstituten van KNAW en NWO voor de wetenschap te behouden na hun promotie. Recent gepromoveerde

Solidariteit met Iran in woord en daad Iran was sinds de presidentsverkiezingen van 12 juni het toneel van protesten. Alles wijst op verkiezingsfraude, maar elke vorm van vreedzaam protest daartegen wordt als ‘illegaal’ bestempeld en hard aangepakt. Ook onze collega’s aan de Iraanse universiteiten hebben het niet gemakkelijk. In de woelige Iraanse geschiedenis speelden de universiteiten altijd een belangrijke rol. In 1953, toen Richard Nixon – destijds vice-president onder Eisenhower – een bezoek bracht aan bondgenoot Mohammadreza Sjah, kon hij op weinig waardering van de studenten rekenen. Immers, eerder dat jaar had de

CIA in een coup de Sjah weer in het zadel geholpen. Het neerslaan van de felle studentenprotesten en de doden die daarbij vielen hebben een symbolische betekenis gekregen. Sindsdien ontkent niemand meer de kracht van de universiteiten in Iran. Ook tijdens en na de revolutie waren de universiteiten een broedplaats voor vrijdenkers. De dictatuur van de Sjah en de huidige tirannie beschouwen de intellectuelen (onder andere) aan de universiteiten als hun grootste uitdagers en daarmee als potentiële vijanden van hun voortbestaan. In deze context moet het hardhandige optreden van de afgelopen weken in de universiteiten gezien worden. Twee dagen na de verkiezingen – toen de contouren van serieuze protesten zichtbaar begonnen te worden – werden enkele studentenhuizen in Teheran en Isfahan preventief bestormd. Minstens vijf studenten zijn doodgeslagen en tientallen werden afgevoerd. De dagen daarna zijn er grote protesten aan diverse universiteiten in Iran georganiseerd. In zijn eerste termijn ondernam

Ahmadinejad meerdere pogingen om de liberale en kritische academici en studenten van de universiteiten te ‘verwijderen’. Een verdergaande ‘zuiveringsoperatie’ wordt nu meer dan ooit verwacht. Honderden academici in diverse steden dienden zelf al – uit protest - hun ontslag in. Zeventig van hun collega’s zijn na een ontmoeting met Mousavi gearresteerd. Dit roept de vraag op of wij als een universiteit in een vrije samenleving zwijgzaam moeten toekijken. Iraniërs aan de TU organiseerden al een manifestatie, maar wij kunnen nog een stap verdergaan. Zonder politiek een kant te kiezen in de verkiezingen, kan de TU zich solidair verklaren met onze medestudenten en collega-wetenschappers aan de Iraanse universiteiten wiens meest fundamentele rechten in het geding zijn. Een dergelijk initiatief is inmiddels mede ondersteund door vooraanstaande academici zoals Noam Chomsky (MIT) en de Sloveense filosoof Slavoj Žižek. In het redactioneel commentaar van het gerenommeerde blad Nature stond vorige week het bemoedi-

gende stuk We are all Iranians waarin gepleit wordt voor een brede solidariteit met de Iraanse academici en universiteiten. Maar het vergt allereerst een mentaliteitsverandering om Iran niet langer als een ‘gezichtloze vijand’ te beschouwen, zoals Bush dat volgens Nature deed met zijn ‘as van het kwaad’. In plaats van discriminatoire maatregelen te treffen om hun toegang tot de Westerse academici te belemmeren, moeten we juist oog hebben voor de diversiteit van het land en de plaats van onze collega’s daarin. Binnenkort wordt er een exodus van de Iraanse studenten en academici verwacht. Onder deze groep bevinden zich vele technici, aangezien technische universiteiten in Iran bekend staan om hun groot engagement in maatschappelijke protesten. Om deze academici te kunnen helpen, verwijst Nature naar het internationale netwerk Scholars at Risk. Wetenschappers die het werken in eigen land onmogelijk wordt gemaakt kunnen aan één van de aangesloten universiteiten verblijven. Het is heugelijk te constateren dat de TU Delft in het gezel-

schap verkeert van de Nederlandse universiteiten die dit programma verwelkomden. We kunnen onze solidariteit in daden omzetten door een aantal Iraanse wetenschappers tijdelijk een academisch onderdak te bieden in Delft. Dit kleinschalige initiatief heeft bovenal een maatschappelijke meerwaarde. Voor onze collega’s in Iran zal het (h) erkennen van hun strijd een hartverwarmend signaal zijn. En solidariteit tussen de universiteiten vergroot het bewustzijn voor de academische vrijheid en de vitale rol van de universiteiten in een vrije samenleving, menen de initiatiefnemers. Daar ben ik het hartgrondig mee eens. Behnam Taebi is docent en promovendus bij de sectie filosofie, Techniek, Bestuur en Management.

x We are all Iranians is te lezen in Editorial, Nature 460, 11-12 (2 July 2009).

‘Ik krijg later toch een goede baan’

Ook loopt de schuld per student op. De gemiddelde studieschuld van degenen die vanaf dit jaar terugbetalen is 12.523 euro. Dat is vierhonderd euro meer dan de groep die een jaar eerder ging aflossen. Een jaar eerder was de stijging overigens 1200 euro. Hoe pakken TUstudenten dit aan?

Naam: Anoe Doebe (22) Studie: Farmacie in Utrecht, derdejaars “Ja, ik heb alleen een basisbeurs. Dat is voor mij niet nodig. Ik word gesponsord door mijn ouders. En ik ben nog inwonend, dat scheelt natuurlijk ook wel. Zelfs als ik in Utrecht op kamers zou gaan, hoef ik niet bij te lenen. Financieel is het niet nodig dat ik erbij werk. Daar heb ik ook de tijd niet voor. Ik fitness vier keer per week tweeënhalf uur en ik heb tijd nodig voor reizen met de trein, studie en sociale dingen.” Aan het eind van mijn studie verwacht ik geen studieschuld te hebben. Farmacie duurt zes jaar. Ik red het wel om dat binnen tien jaar af te ronden. Ik denk dat ik een jaar of zeven nodig heb.”

(Foto's: Hans Stakelbeek/FMAX))

‘Ik leen gewoon veel’

‘Geen big spender’

‘Af en toe werken’

Naam: Dirk Wijnands (21) Studie: Werktuigbouwkunde, derdejaars “Normaal leef ik van mijn basisbeurs en leen ik tweehonderd euro per maand bij. Maar in vakantiemaanden wil ik wel eens maximaal lenen, zo’n vijfhonderd euro. Ik heb veel schuld. Een half jaar geleden checkte ik het eens. Toen was het ongeveer 10 duizend euro. Hoeveel het nu is hoest ik niet zo een, twee, drie op. Ik hoop uit te komen op 20 duizend euro, maar dat zal wel niet lukken gezien mijn studietempo en omdat ik gewoon veel leen. Ik reken op een schuld van 30 duizend euro. Zorgen baart de schuld me niet, omdat ik nu nog niet hoef terug te betalen en omdat ik later een goede baan krijg.”

Naam: Carolien Streng (21) Studie: Technische scheikunde bij TNW “Nee, bijlenen doe ik niet. Meer dan de basisbeurs heb ik niet nodig. Wat ik van IBG en van thuis krijg is voor mij genoeg. Wel werk ik er sinds kort bij. Afgelopen schooljaar was ik steunlesdocent bij Luzac voor de vakken scheikunde en Engels. Dat doe ik omdat ik een jaartje naar het buitenland wil. Zo heb ik een buffertje en hoef ik niet bij te lenen. Maar ik werk ook omdat het leuk is. Ik ben niet zo’n big spender. Een studieschuld heb ik dus niet. Ook niet van de basisbeurs, want voorwaarde is dat je binnen tien jaar je studie afrondt. Dat gaat wel lukken.”

Naam: Karen Keenan (20) Studie: L&R, tweedejaars “Ik heb de basisbeurs en leen er elke maand gemiddeld tweehonderd euro bij. Hoe hoog mijn schuld is, weet ik niet. Daar maak ik me ook geen zorgen over: ik heb geen andere manier om te leven. Als ik zou werken, doe ik langer over mijn studie. Of dan kan ik minder vaak leuke dingen doen. Ik heb bijbaantjes, maar niet structureel. Soms werk ik een weekje in de vakantie. Ik weet niet wat mijn uiteindelijke studieschuld zal zijn. Maar het gaat me zeker lukken die op tijd terug te betalen. Mijn studie is een goede basis.”

x

De kamernood onder studenten houdt de komende jaren nog aan. Een tegenvaller was de vertraging bij de bouw van vijfhonderd woningen in TU-Noord. Maar studentenhuisvesting Duwo zet elders grote stappen. xERIK HUISMAN Studentenhuisvesting Duwo levert in 2010 en 2011 op drie locaties een kleine duizend studentenwoningen op. Volgens Duwo komt daarmee de geplande realisatie van veertienhonderd woningen in de periode van 2006 tot en met 2010 eindelijk goed op gang. Het gaat om een in mei gestart project aan de Rotterdamseweg (267 woningen), de Derde Toren aan de

Dat bleek afgelopen maandagavond in DOK Centrum tijdens de

Balthasar van der Polweg (405) en nieuwbouw en herontwikkeling aan het De Vries van Heijstplantsoen (294). Deze 966 studentenwoningen zijn een uitwerking van het drie jaar geleden afgesloten convenant tussen de TU, de gemeente Delft, studentenvakbond VSSD en Duwo. Daarin werd afgesproken dat Duwo voor 2011 zou zorgen voor veertienhonderd nieuwe studentenwoningen. Voortvloeiend uit het convenant zijn er ook plannen voor zeker drie projecten die samen goed zijn voor 583 studentenwoningen. Het gaat om nieuwbouw op de plaats van Kanaalweg 3 (voormalig Dish-hotel; tweehonderd), restauratie en herontwikkeling van Mijnbouwplein 11 (tweehonderd) en nieuwbouw aan de nieuwe Prof. Schermerhornstraat, waar het plan Mijnbouwhof en Kanaalweg 288 studenten aan woonruimte moet helpen. Een datum voor het begin van de realisatie van die drie plannen is nog niet bekend. Voor de bouw van die woningen ontstond eind mei

een blokkade. De Raad van State zette toen een streep door bestemmingsplan TU Noord. De Belangenvereniging TU Noord en de Stichting Commissie Natuur en Milieu tekenden bezwaar aan tegen het bestemmingsplan. De gemeente Delft had nieuw te bouwen studentenkamers ten onrechte als halve woningen geteld. Er moet nu een milieueffectrapportage komen. De afspraken in het convenant zijn

Spoedinitiatief voor 210 container volgens de gemeente grotendeels verwerkt in de prestatieafspraken 2009-2012 die twee weken geleden zijn ondertekend. Daarin staan afspraken tussen de gemeente Delft en de Delftse woningcorporaties Duwo, Vestia, Vodimes en Woonbron. Volgens deze uitwerking van de Woonvisie Delft 20082020 moeten tussen 2008 en 2016 minstens 3600 studenteneenheden

delta online worden gerealiseerd. Voor de korte termijn wordt buiten het TU-gebied gezocht naar kansen voor studentenhuisvesting. Gekeken wordt naar de locaties Station Delft-Zuid, Buitenhof en potentiële kantorenlocaties. Op middellange termijn wordt gekeken naar mogelijkheden binnen het TU-gebied. Duwo ontwikkelt ondertussen enkele spoedinitiatieven. Een daarvan is het ombouwen van sociale huurwoningen tot studentenkamers. Per jaar levert dat ongeveer tweehonderd kamers op. Een groot deel van de dit jaar op die wijze te creëren kamers is volgens de woningcorporatie aan het begin van het komend collegejaar beschikbaar. Daarnaast heeft Duwo de gemeente gevraagd locaties beschikbaar te stellen voor tijdelijke studentenhuisvesting. Het gaat dan om containerwoningen. De gemeente heeft inmiddels een braakliggend terrein bij station Delft-Zuid aangewezen. Daar komen 210 semipermanente studentenwoningen.

inloopavond van de gemeente Delft en Stadsgewest Haaglanden. Het is voor het eerst dat er harde data worden genoemd over wanneer de tramwerkzaamheden beginnen en klaar zijn. De nieuwe tramlijn 19, die Leidschendam, Den Haag en het station van Delft met de TU campus moet verbinden, liep al heel wat vertraging op. Delftse bruggen als de Kapelsbrug, Hambrug en Sint Sebastiaansbrug bleken niet berekend op het gewicht van een tram, waardoor er extra tijd moest worden uitgetrokken voor verbreding en vervanging van de bruggen. Na de bouwvak gaat de Jaffalaan op

de schop, begin volgend jaar ligt de Julianalaan open voor het vervangen van de riolering. In 2010 zijn de eerste bouwvakkers op de Sint Sebastiaansbrug te zien. De brug wordt een meter verhoogd en twee meter verbreed aan de oostzijde. Het middendeel van de brug blijft beweegbaar. Daarna volgt de Hambrug. Omwonenden mopperen tijdens de bijeenkomst over de verkeershinder. Maar de problemen die zij hebben met de te vervangen Kapelsbrug zijn zo mogelijk nog groter. De afgelopen weken zorgde het nieuwe ontwerp van de Kapelsbrug voor een

Peperduur Het volgen van een tweede studie kan peperduur worden. Dat is het gevolg van de aanpassing van de wet op het Hoger Onderwijs en Wetenschappelijk onderzoek (WHW) waarover de Tweede Kamer donderdag 2 juli stemde.

Massale fraude Duizenden studenten ontvangen een studiebeurs voor uitwonenden terwijl ze bij hun ouders wonen. Dat zegt Kamerlid Hans Spekman (PvdA) woensdag 8 juli in De Telegraaf. Studenten zouden thuis wonen en zich bij een familielid dat in de buurt woont inschrijven.

Lesgeven Talentvolle academici hoeven niet meteen in het bedrijfsleven aan de slag te gaan. Via het plan ‘Eerst voor de klas’ van het ministerie van OCW en zeven bedrijven, kunnen ze eerst twee jaar lesgeven en daarna alsnog overstappen.

Student-moeders

storm van protest. Projectmanager Jan Meeuse gaat helaas nauwelijks op kritiek op het strakke moderne ontwerp van de nieuwe brug in. Hij verwijst alleen naar de procedure die nog gaande is. Wanneer de eerste tram gaat rijden is nu bekend, maar hoe studenten, medewerkers en omwonenden tijdens de aanpak van de bruggen en het open liggen van de straten door en van de TU-wijk moeten rijden is nog niet duidelijk. De gemeente puzzelt nog op de details. (MZ)

Het Steunpunt Studerende Moeders krijgt van onderwijsminister Plasterk honderdduizend euro. Reden is dat voor veel alleenstaande jonge vrouwen een kind het einde van hun studie betekent.

Chinese berg Zes Delftse skivrienden bereidden zich de afgelopen maanden serieus lichamelijk voor op een stevige tocht. Deze zomer beklimt het clubje TU-studenten de hoogste berg van China, de zevenenhalve kilometer hoge Muztagh Ata.

Vakantiedagen Het college van bestuur heeft het lokaal overleg met de bonden opgeschort. Reden is een verschil van mening over drie vakantiedagen. Vier kaderleden claimen drie vakantiedagen die in de Vakantieregeling 2005 zijn afgesproken. Die dagen worden volgens de huidige cao (ingegaan in 2008) niet meer toegekend.

Tentamenvragen gehackt Een student van Avans Hogeschool heeft tentamenvragen gestolen door in te breken in de computer van zijn docent. Dat meldt het blad Punt. De hacking kwam aan het licht toen een vriend van de student op de toets verscheen met een volledig ingevuld tentamenblad.

Swing Lees het volledige artikel op www. delta.tudelft.nl

Dromen zijn niet altijd bedrog. De Plakkies – hippe designslippers uit Zuid-Afrika – werden bij de lancering in mei neergezet als de duurzame zomerhit van 2009. Dat is uitgekomen. Van de door de TU-studenten Arnoud Rozendaal en Michel Boerigter bedachte slippers, zijn nu 18.000 paar verkocht; dat is vrijwel de hele eerste collectie. De slippers worden gemaakt van oude autobanden. In de fabriek in Zuid-Afrika werken zeventig mensen uit sloppenwijken. De opbrengst uit de verkoop gaat naar Kids Right.

Bouw woningen op stoom

Straten en bruggen worden de komende jaren flink onder handen genomen om ervoor te zorgen dat tramlijn 19 eind 2011 door Delft kan rijden. Dit leidt tot de nodige verkeerschaos. ‘Gesponsord door mijn ouders’

Plakkies tophit wetenschappers krijgen via Rubicon de mogelijkheid om maximaal twee jaar ervaring op te doen aan een buitenlands topinstituut of één jaar aan een excellent Nederlands onderzoeksinstituut.

Aanleg tram 19 leidt tot verkeerschaos

Steeds meer studenten hebben een schuld bij de Informatie Beheer Groep (IBG). Elk jaar nemen de aantallen afgestudeerden die moeten aflossen toe. In 2007 waren het er 65.000, vorig jaar 75.000 en dit jaar stijgt dat cijfer nog eens met12.000. xErik Huisman

05

Afgelopen zondag deed de Delftse bigband Let’s swing! de Botanische Tuin schudden. Op zondag 12 juli vindt alweer het laatste Tuinconcert van deze zomer plaats. (Foto: Sam Rentmeester/FMAX)

x www.delta.tudelft.nl

DELTA. 23 09-07-2009

06

wetenschap

DELTA. 23 09-07-2009

07

wetenschap

desgevraagd

Geen benzine, toch een tank Maarten Timmer hinkte voor zijn masteronderzoek op twee gedachten. Aantonen dat zijn elektrische motor echt anders is en tegelijk het wat conservatieve motorwereldje niet opzadelen met een te futuristisch ontwerp. xERIK HUISMAN Het eerste wat opvalt als Maarten Timmer zijn elektrische racemotor onthult, is de ‘tank’. Zijn racemonster is onmiskenbaar ‘anders’, maar pal achter het stuur zie je nog steeds een tankvorm. Hij oogt slank en een tankdop ontbreekt, maar toch. “Hoofdvraag was: hoe kun je het archetype van de motor veranderen als je hem elektrisch aandrijft? Ik begon dus van scratch af aan. Twee wielen en een voorvork.” Timmer had kortom de vrije hand en terugkijkend op de onderzoeksvraag vindt hij dat zijn ontwerp zeker heel anders is geworden dan de huidige racemotor. “Aan de zijkant zie je een enorme uitsparing op de plek die bij een normale racemotor tussen de tank en het motorblok zit.” Dat motorblok en de bijbehorende uitlaten ontbreken. De energypacks – de batterijen – vullen die ruimte maar deels op en de elektromotor zit verder naar achteren. Timmer wijst ook op de ruimte die je van bovenaf ziet in de tank. Enigszins vasthouden aan de tankvorm was noodzaak: hij moest

het zadel toch ergens aan vastmaken. Rijst wel de vraag waarom niet gekozen is voor een ‘normale’ straatmotor. “Ik wilde niet het Toyota Priuseffect. Dat was bij introductie een moderne, hybride auto, maar wel in een suffe uitvoering. Dat zette gelijk een stempel op hybride. De eerste indruk van mijn motor moest goed zijn. De motorwereld is namelijk een conservatief wereldje. Een wereldje van stoer doen, snelheid, trillingen, motorgeroffel, uitlaatgeluiden.” Bij de elektrische motor valt het letterlijk stil, dus moest er een krachtig ontwerp staan. Een andere reden voor die keuze was dat de racewereld een broeinest is voor ideeën en ontwikkelingen die je op de weg gaat terugzien. Uiteindelijk kwam Timmer uit bij

‘Ik wil het suffe Toyota Prius-effect voorkomen’ een heel herkenbare motor. Hij was namelijk niet zo vrij als leek omdat hij vastzat aan bepaalde hoofdmaten. “Wielbasis, hoek met de voorvork, hoogte van de zitting en de pedalen. Dat is allemaal al uitgekristalliseerd op grond van ergonomie.” Ook hinkte hij vanwege het conservatieve motorwereldje op twee gedachten. “Je wilt tonen dat je elektrische motor echt anders is, maar tegelijk kun je ‘m niet al te futuristisch maken. Ik had een motor kunnen maken waarbij ik het ontwerp zover had doorgetrokken dat het een beeld zou geven van hoe een elektrische motor er over

Dit model kan volgend jaar rijden tussen de 1000 cc’s. (Foto: Marnix de Stigter)

tussenstand

Vloeibaar water op Mars tien jaar uit kan zien.” Zijn snel te realiseren ontwerp zou omarming kunnen versnellen. “Geef me een miljoen en je kunt mijn motor volgend jaar laten rijden”, zegt Timmer. Want zijn motor oogt goed, maar rijdt niet. “Dat realiseren was te veel voor mijn project. De motor is nog een probleem. Het was te veel werk om de computersturing van de motor voor elkaar te krijgen.” Ook moeten er technisch nog wat stapjes worden gezet qua elektromotoren en voeding. “Er is een motor die erin past, maar die heeft nog te weinig vermogen om tweehonderd, driehonderd kilometer per uur te kunnen rijden en de competitie aan te gaan met de 1000 ccmotoren. In die klasse moet je het statement maken om mensen te overtuigen.” Er is ook een motor die wél voldoende vermogen heeft, maar die is weer te groot. Iets dergelijks speelt met de batterypacks. “Er zijn er met voldoende kiloWatt per kilo batterij. Je kunt er lang genoeg mee racen: honderd tot honderdvijftig kilometer”, weet Timmer. “Maar ze zijn nog te zwaar. Ongeveer honderd kilo, de helft van het gewicht van de hele motor.” De zware batterijen leidden wel tot een tweede nieuwigheid in Timmers ontwerp. “Ik gebruikte een redelijk exotisch frame van carbon. Dat scheelde ongeveer zes kilo ten opzichte van een stalen frame en drie kilo vergeleken met een aluminiumframe. Mijn frame is wel even sterk en stijf. Carbonframes moeten nog doordringen in de motorwereld. Ducati is ermee bezig. Hun frame is al deels van carbon.” Met het ontwerpen van de elektrische racemotor en het daarmee behalen van zijn mastertitel, is Timmer nog niet klaar. Hij kan nog zes maanden door met de uitwerking van zijn ontwerp dankzij een STWbeurs. In die tijd probeert hij twee hoofdvragen te beantwoorden. “Wat is de commerciële haalbaarheid en wat is de technische haalbaarheid?” Bij dat laatste moet de elektrische aandrijflijn verder uitkristalliseren en wil Timmer het carbonframe doorontwikkelen.

Waarschijnlijk vloeit er af en toe water op Mars. Dat blijkt uit Nasaonderzoek, waar prof. dr. Urs Staufer (3mE) aan meedoet. “Met spectaculaire precisie onderzochten we de waterkringloop.” xTomas van Dijk

Databank strijdt tegen files In diverse kranten verscheen het bericht dat dankzij de introductie van een file-databank de files op termijn met maar liefst tien procent afnemen. De Nationale Databank Wegverkeersgegevens (NDW) werd daarmee tot een wondermiddel gebombardeerd. Wat verschillende kabinetten op rij niet lukte, de files terugdringen, kan dit staaltje van techniek wel voor elkaar krijgen. In de NDW worden de verkeersgegevens van alle wegbeheerders verzameld. Voorheen waren deze gegevens versplinterd over onder meer gemeenten, provincies en rijkswaterstaten. Door de gegevens op een centrale plek te bewaren, kan men lange files voorkomen, is de redenering. “Dat is volledig uit de lucht gegrepen”, zegt dr.ir. Hans van Lint van dynamic traffic management (Civiele Techniek en Geowetenschappen) desgevraagd. “Ik vind de databank een goed initiatief, maar het is niet zo dat er daardoor minder files komen. De NDW is alleen nog maar een verzameling van alle gegevens, meer niet. Die verzameling is de randvoorwaarde om uiteindelijk maatregelen te nemen om files terug te dringen. Of dat daadwerkelijk lukt, is nog maar zeer de vraag. Iemand bij Rijkswaterstaat rekende onlangs uit dat door maatregelen de files met twintig procent moesten zijn afgenomen. Dat was niet zo, want het verkeersaantal groeide tegelijkertijd. Het had dus nog veel erger kunnen zijn. Het is dweilen met de kraan open in Nederland, maar dweilen is wel heel belangrijk. Daar kan dit systeem bij helpen.” Over het oplossen van het fileprobleem aan de hand van de databank is Van Lint weliswaar sceptisch, maar dat betekent niet dat hij ook terughoudend is over de andere mogelijkheden van de databank. “Voor wetenschappers is dit fantastisch. Hier hoopten wij al jaren op: alle gegevens op een centrale plek verzameld. Binnen de faculteit hebben wij sinds 2000 een mini NDW, waarin we data verzamelen voor onderzoek. Maar dat is lang niet zo uitgebreid. Nu krijgen we informatie over de snelwegen en provinciale wegen. Het is een huzarenstukje dat het is gelukt dat wegbeheerders alle data delen. Want overleggen met wegbeheerders is polderen in het kwadraat.” Er ging daarom ook een lange voorbereiding aan de introductie van de NDW vooraf. Bij de eerste fase, twee jaar geleden, was van Lint een van de klankborden voor de realisatie van de databank. Een voor de hand liggende toepassing van de NDW is het beter informeren van automobilisten via signaleringsborden op de snelweg. “Je kan potentieel met informatie uit de NDW bij een file een betere, alternatieve route aangeven. Wel zitten daar haken en ogen aan. Stel dat iedereen de alternatieve route kiest, dan ontstaat daar file. Daarom moet je kunnen voorspellen wat voor gevolgen een advies heeft. Daar heb je tools voor nodig, die wij ontwikkelen. De databank komt ons daarbij van pas. Maar het verminderen van files aan de hand van deze databank, zover is de praktijk nog lang niet.” (RV)

Marsverkenner Phoenix ligt nu al ruim acht maanden bewegingsloos op de Noordpool onder een dik pakket bevroren koolstofdioxide. Zijn werk mag er voorlopig opzitten, dat van het Nasa-team dat de verkenner aanstuurde allerminst. Totdat de winter op Mars begon, speurde een internationaal team wetenschappers vanuit Tucson in Arizona vier maanden lang naar leven en vloeibaar water. Deze maand schrijven ze in Science dat ze een waterkringloop hebben ontdekt. ‘s Nachts bleken minuscule sneeuwvlokjes neer te dalen op Mars. Op de grond sublimeerde het water (het ging vanuit ijsvorm direct over in damp). Dit stelden de onderzoekers vast door reflecties te meten van laserstralen op deeltjes in de atmosfeer. “Dankzij telescopen weten we al honderd jaar dat er water is op Mars. Dat er een soort van kringloop is, verwachtten wij wel maar de precisie waarmee we deze nu waarnamen is spectaculair.” Aan het woord is natuurkundige prof.dr. Urs Staufer. Hij maakt deel uit van het Phoenix-team en is sinds twee jaar hoogleraar Micro- and Nano Engineering aan de TU. Het eerste jaar van zijn TU-dienstverband nam hij een sabbatical om van-

uit Arizona mee te kunnen werken aan de missie. Voor die tijd werkte hij aan de universiteit van Neuchâtel in Zwitserland. Het nieuws over de waterkringloop biedt perspectief voor diegenen die graag leven zien op Mars. De kans is namelijk groot dat ook enorme lagen ondergronds ijs op de polen van de planeet meedoen aan de kringloop en hierdoor af en toe vloeibaar zijn. In het gebied waar Phoenix neerkwam bevindt de laag bevroren water zich zo’n tien centimeter onder het oppervlak van de planeet. “Door de kou en de lage luchtdruk verkeert het water op Mars eigenlijk altijd maar in twee stadia: bevroren of gasvormig”, legt Staufer uit. “Maar in fijn zand kunnen watermo-

Staufer acht de kans dat er ooit leven op Mars is geweest uiterst klein leculen soms wel neerslaan. Wigvormige kiertjes tussen de korrels werken dan als een soort pipetten waarin de druk hoger is.” Staufer onderzocht de bodemstructuur om uit te zoeken of deze tijdelijke vloeibare tussenfase daar inderdaad kan optreden. Hij gebruikte hiervoor een speciaal door hem voor deze missie ontwikkelde AFM microscoop (Atomic Force Microscope). De grond moet poreus genoeg zijn, maar tegelijkertijd moeten de zandkorrels ultrafijn zijn, wil het water er dunne vloeibare filmpjes tussen kunnen vormen. Collega’s van Staufer analyseren de data op dit moment. Maandenlang verzamelde Staufer monsters door de grijparm van Phoenix radiografisch aan te stu-

Artist impression van Phoenix op Mars. (Illustratie: Nasa)

ren. Een eetlepel per keer schepte hij op. Die hoeveelheid verdeelde de robot met een soort trechter over een zestal bakjes die een voor een onder de microscoop verdwenen. In tegenstelling tot een aantal andere leden van de missie, acht Staufer de kans dat er ooit leven op Mars is geweest uiterst klein, ondanks de potentie om vloeibaar water te herbergen. “Voor leven heb je ook energie nodig. Een stof die micro-organismen daar mogelijk zouden kunnen verbranden is perchloraat. Dat ligt er in overvloed. Deze stof dient op aarde als voedsel voor bepaalde bacteriën. Maar het feit dat er zoveel van ligt, wijst er juist op dat er geen bacteriën zijn geweest, anders hadden ze het grotendeels verbruikt.” De onderzoeker sluit ook uit dat er op geologisch lange termijn grote hoeveelheden vloeibaar water geweest zijn. “Daarvoor heb ik te weinig kleideeltjes gevonden”, zegt hij. Klei bestaat uit deeltjes kleiner dan drie micrometer. Het wordt voor een groot deel gevormd door mineralen die in water oplossen en vervolgens uitkristalliseren. Maar wat verklaart dan al die rivierbeddingen die men op Mars heeft waargenomen? “Die structuren kunnen in geologisch gezien korte tijd, zo’n 10 duizend tot 100 duizend jaar, door winderosie zijn gevormd.” Misschien moet Staufer in oktober weer terug naar Arizona om de grijparm aan te sturen. Dan begint de zomer weer op Mars en ontdooit de lander. “Maar ik ben bang dat we geen contact meer kunnen maken. Waarschijnlijk zijn de zonnecelpanelen afgebroken door het gewicht van het koolstofdioxide-ijs.”

(Foto: Tomas van Dijk)

Bruggen breken Naam: Yuguang Yang (26) Nationaliteit: Chinees Promotor: ­Prof.dr.ir. Joost Walraven (sectie gebouwen en civieltechnische constructies, Civiele Techniek en Geowetenschappen) Onderwerp: Scheuren in beton Tussenstand: Halverwege “Samen met enkele andere promovendi ontwikkel ik modellen over betonsterkte. Daarmee bepaalt de overheid straks welke bruggen in Nederland aan vervanging toe zijn en welke nog wat jaren mee kunnen. Veel betonnen bruggen in Nederland dateren uit de jaren zestig en zeventig. Van die bruggen is het maar de vraag of ze bestand zijn tegen het zware vrachtverkeer van tegenwoordig. Hier in het laboratorium liggen brugdelen van ruim zes meter lang. Ze zijn afkomstig van een gesloopte brug in de ring om Eindhoven. Met een hydraulische vijzel drukken we op een gecontroleerde manier op die balken totdat er grote scheuren in ontstaan. Hetzelfde doen we met nieuwe balken. Op die manier onderzoeken we of het scheurgedrag van nieuw en oud beton hetzelfde is. Beton kan goed tegen druk- maar slecht tegen trekkracht. Als een brug doorbuigt dan is het beton onderhevig aan trekkrachten. Met een computermodel proberen we te voorspellen bij welke kracht het beton gaat scheuren en op welke plekken. Vanaf een afstandje kijken we toe hoe eerst kleine scheuren ontstaan en hoe vervolgens plotseling een enorme barst ontstaat in het beton. Erg mooi is dat om te zien. Na het experiment brengen we alle scheuren in kaart met een stift. Een foto van die lijntjes voeren we in de computer in. Daarna vergelijken we de resultaten met ons model. De locaties van de scheuren kunnen we al goed voorspellen. Maar de kracht die het beton kan weerstaan, hebben we overschat. Om de staat van bruggen te onderzoeken, worden vaak monsters genomen. Dat zijn boorkernen met een diameter van ongeveer tien centimeter. Ik heb er hier tientallen van liggen afkomstig uit de brug bij Eindhoven. Ik druk er net zo lang op totdat ze kapot gaan. Vervolgens probeer ik een correlatie te vinden tussen de krachten die de boorkernen kunnen weerstaan en de kracht die de balk kan hebben voordat hij begint te scheuren. Het is namelijk de bedoeling dat Rijkswaterstaat aan de hand van boorkernen voorspelt hoe lang een brug nog meekan. Het werk is spannend. Soms gaan er dingen mis. Een tijdje terug wilden we de hydraulische vijzel testen. Een technicus drukte op de knop en voor we het wisten had de vijzel de balk kapot gedrukt. Bijna vier jaar geleden ben ik naar Delft gekomen voor mijn master. Ik deed mee aan een uitwisseling tussen de Shanghai Jiao Tong Universiteit en de TU. Als ik klaar ben, wil ik misschien wel in China gaan werken. Daar zijn veel grotere bouwprojecten dan hier, dus dat maakt het erg interessant. Aan de andere kant: ze bouwen die enorme wolkenkrabbers wel erg snel. Er komt nauwelijks onderzoek aan te pas.” (TvD)

DELTA. 23 09-07-2009

interview

08

DELTA. 23 09-07-2009

09

interview

’Dit onderzoek vergt geduld’ Natuurkundige Nynke Dekker onderzoekt single molecules. Dat leidde onder meer al tot een omslagartikel in Nature. “Een cel is zo groot en complex!”

geschetst: legers van nanobots, virussen die ontsnappen uit laboratoria… “Wij werken niet met nanodeeltjes. Wij kijken alleen maar op de nanometerschaal. Maar ik vind het goed dat er discussie is. Bij genetische manipulatie van gewassen zag je hoe het publiek zich tegen de technologie keerde, omdat het slecht was voorgelicht. Dat zou je nu moeten voorkomen. Dat nanobots-verhaal valt moeilijk serieus te nemen. Ik verwacht niet dat nanodeeltjes straks de uitroeiing van de mensheid zullen betekenen!”

xJoost Panhuysen Wist u meteen dat u natuurkunde wilde studeren? “Voor mij stond vast dat het science moest worden. In mijn eindexamenjaar woonden we in Nederland. (Als diplomatendochter woonde Dekker het grootste deel van haar jeugd in het buitenland – red.) Daarom heb ik ook op de Universiteit Twente en de TU Delft rondgekeken. Ontzettend saai vond ik de opleidingen daar. Je kon geen eigen keuzes maken. En het ging er allemaal nogal formeel aan toe. In Yale hoefde je niet meteen een specialisme te kiezen. Omdat de natuurkundecolleges zo inspirerend waren, ben ik daar beland. Nooit spijt van gehad. Natuurkunde geeft je een goede basis om later andere dingen te gaan doen. Uiteindelijk kwam ik bij moleculaire biofysica terecht.” U omschrijft zichzelf als een fysicus met interesse in biologische systemen. “Ja. We proberen met fysische methodes en technologieën de werking van biologische moleculen te doorgronden. Biologie beweegt zich steeds meer naar het moleculaire niveau. Biologen raken beter bedreven in het isoleren van bepaalde moleculen, krijgen meer grip op de kleinste materie. Fysici zijn dan weer goed in het maken van heel kleine structuren en het doen van zeer nauwkeurige metingen. Dat zie je nu samen komen.” Zitten er in uw onderzoeksgroep ook biologen? “Ja. Hun bredere kijk op de biologie is nuttig. Die leidt tot andere invalshoeken.”

WIE IS NYNKE DEKKER? Ze zegt als jonge hoogleraar single-molecule nanoscale biophysics niet gebukt te gaan onder de druk van de verwachtingen. Wel betreurt Nynke Dekker (Amsterdam, 1971) dat er tegenwoordig soms zo weinig tijd overschiet om artikelen te lezen, discussies te voeren, na te denken, en zo de goede ideeën te krijgen die de brandstof vormen voor elke goede onderzoeksgroep. Dekker studeerde natuurkunde in Yale. Liet ze voor haar promotieonderzoek op Harvard nog met behulp van magneetvelden cesiumatomen een bepaalde route afleggen, later stapte de atoomfysicus over op het bestuderen van levende materie. In 2003 haalde de TU Delft haar naar Nederland. Twee jaar later publiceerde haar onderzoeksgroep een omslagartikel in Nature over de interactie tussen topoisomerase en DNA. In april 2009 sprak zij haar intreerede uit als hoogleraar. (Foto’s: Sam Rentmeester/FMAX)

Jullie ontrafelden de afgelopen jaren de ‘dans’ tussen het enzym topoisomerase IB en DNA, met een bestaande kankerremmer als stoorzender op de achtergrond. De ‘dubbele wenteltrap’ van het DNA-molecuul raakt tijdens het kopiëren van DNA in de knoop; topoisomerase IB fungeert als de moleculaire motor die de knopen en lussen weer ‘rechttrekt’, zodat het kopiëren van DNA kan doorgaan. Jullie bekijken ook hoe de kankerremmer dat proces verstoort door het enzym te vertragen, een effect dat de deling van kankercellen kan afremmen. Ligt uw huidige onderzoek in het verlengde van dat werk? “We zitten nu in een andere fase. De eerste vier jaar deden we vooral metingen met twee opstellingen: we bekeken hoe de topoisomerase-eiwitten meedraaien met DNA, en hoe kankerremmers dat proces beïnvloeden. We ontwikkelden voor de metingen destijds magnetische nanopincetten. Sinds anderhalf jaar zijn we deze pincetten aan het verbeteren. Ik hoop dat we hier zo snel mogelijk mee kunnen gaan meten, zodat we onze concurrenten voor blijven.” Het is een race? “Absoluut, al is men in de Verenigde Staten zo’n tien jaar eerder met dit soort onderzoek begonnen dan in Europa. De onderzoekgroepen die ons op de hielen zitten – of andersom - vind je op universiteiten als Berkeley en Stanford. Gelukkig hebben we mensen in onze groep die met heel goede ideeën uitstekend werk afleveren.” Doen jullie fundamenteel onderzoek? Of is het onderzoek dat tot verbetering van kankerremmers moet leiden? “Fundamenteel onderzoek. Soms willen mensen een etiketje op je onderzoek plakken dat iedereen aanspreekt. Dan heet het opeens dat wij het probleem van kanker gaan oplossen en nieuwe medicijnen gaan ontdekken. Onzin, natuurlijk. Omdat wij een enkel molecuul heel nauwkeurig kunnen bestuderen, kunnen we misschien beter begrijpen hoe een kankerremmer op moleculair niveau kan worden verbeterd. Met als gevolg minder bijwerkingen, bijvoorbeeld. Maar dat is iets anders dan medicijnen ontwikkelen. Natuurlijk hoop ik dat er ooit ‘gerichte’ medicijnen zullen komen. Maar volgens mij bestaat er nog geen enkel voorbeeld van een medicijn dat vanuit moleculaire principes ontworpen

Wordt er overdreven angstig over nanotechnologie gedaan? “Risico’s worden soms sterk overdreven door journalisten, is mijn indruk. Het bevindt zich nog allemaal in de onderzoekslaboratoria, voor de gewone consument is er nu sowieso geen enkel risico. Vaak denk ik: misschien kunnen we beter eerst de bestaande problemen oplossen. We weten al jaren dat door auto’s met dieselmotoren uitgestoten roetdeeltjes in onze longen terechtkomen en zo ons leven met enkele jaren kunnen bekorten. Toch is een roetfilter nog steeds niet verplicht voor alle vrachtwagens. Waarom zouden we banger zijn voor nanotechnologie dan voor zaken waarvan allang bekend is dat ze onze gezondheid verpesten, zonder dat we er veel tegen doen? Ik vind dat niet logisch.”

is en vervolgens daadwerkelijk wordt gebruikt. De huidige kankerremmers zijn in de jaren zestig via heel grote screeningmethodes ontdekt, waarbij onderzoekers tienduizenden verschillende stofjes aan een aantal cellen toevoegden in de hoop zo te ontdekken welke stoffen werkzaam zijn tegen kanker. Dat klinkt misschien ouderwets, maar het was wel effectief.” Kan jullie onderzoek indirect nuttig zijn voor nieuwe of verbeterde kankerremmers? “Zeker. Onze onderzoeksgroep kan misschien een bijdrage leveren door te achterhalen hoe een bepaald molecuul op detailniveau werkt. Een verbeterde kankerremmer moet natuurlijk wel weer op mogelijke nieuwe bijwerkingen worden getest – en dat kost miljoenen.” Jullie constateerden een wisselwerking tussen enzym en DNA-molecuul, waarbij de kankerremmer voor een vertraging van het enzym zorgt. Is dit effect van de kankerremmer ook de oorzaak van het uiteindelijk sterven van een kankercel? “Dat is onze hypothese. We moeten nader onderzoek doen om het te bewijzen. Als het klopt, kan het een belangrijk uitgangspunt zijn voor het ontwerpen van nieuwe kankerremmers.” Beginnen jullie door het onderzoek beter te begrijpen hoe het leven werkt, op een fundamenteel niveau? “Nou ja, het Leven… ik vind het al lastig om te definiëren wat ‘leven’ precies is. Wij willen weten hoe de cel werkt. En de cel is al zo’n groot en complex iets! Goed, als object is het klein, maar er gebeuren in zo’n cel zoveel dingen…” Jullie willen de complexiteit van de cel doorgronden? “Er zijn honderdduizenden onderzoekers die stuk voor stuk proberen bepaalde processen in de cel te begrijpen. Ons onderzoek kan geen beeld scheppen van de hele cel. Maar die moleculaire motoren waar wij naar kijken, zijn wel belangrijk. Als ze niet werken, overlijdt de cel meestal.” We willen de interactie tussen moleculen niet louter beschrijven, maar ook vanuit natuurkundige principes begrijpen. En hoe meer zaken je kunt meten, hoe preciezer je een moleculaire motor kunt karakteriseren. Dan begrijp je echt hoe die moleculaire interacties werken. En zo kunnen uiteindelijk andere onderzoekers bekijken hoe je die moleculaire interacties met gerichte medicijnen kunt beïnvloeden.” Nanotechnologie roept discussie op. Je komt hooggespannen verwachtingen tegen: honger en ziekte zouden kunnen worden uitgebannen. Er worden ook apocalyptische visioenen

U bent lid van de Jonge Akademie van het KNAW. U heeft zitting in een commissie die in een rapport aanbevelingen doet om het loopbaanbeleid voor jonge universiteiten te verbeteren. Worden jonge onderzoekers in hun mogelijkheden beknot? “Dat verschilt sterk per universiteit en per faculteit. Je ziet soms constructies die ertoe leiden dat alleen Pietje hoogleraar kan worden. Zo werp je niet alleen een blokkade op voor jong talent, maar ook voor nieuwe ideeën – al zal ik nooit suggereren dat alleen jonge wetenschappers met nieuwe ideeën kunnen komen. Als Nederlandse onderzoekers in het buitenland ervaring hebben opgedaan met research die in Nederland nog niet is opgezet, geef ze dan de kans om hier vergelijkbaar onderzoek op te starten, in plaats van ze onder te brengen in bestaande structuren. Jonge wetenschappers moeten ook vrijer kunnen zijn in hun onderzoekskeuzes. Dat helpt de wetenschap vooruit. Nu moeten ze vaak het onderzoek doen dat de hoogleraar die op de leerstoel zit ze voorschrijft.” Over loopbaanbeleid gesproken: universiteiten moeten voorkomen dat vrouwelijke onderzoekers gedesillusioneerd afhaken, zei u in uw intreerede. “Dat kan bijvoorbeeld door bij het werven van een hoogleraar voor een nieuwe leerstoel ook mensen te benaderen die in eerste instantie niet op je lijstje stonden. In Delft is het overgrote deel van de hoogleraren man, dus denkt men bij het opstellen van zo’n lijstje al snel aan mannen. Ik beticht niemand van onwil, maar ik denk dat het wel zo werkt. Bij de Jonge Akademie mocht men bijvoorbeeld eerst maar één nieuw lid nomineren. Toen dat werd versoepeld naar twee kandidaten, zag je een onevenredige stijging van het percentage vrouwen onder de genomineerden. Terwijl niemand zal zeggen: pas als ik twee kandidaten mag nomineren, wil ik ook wel eens voor een vrouw kiezen.” Was het omslagartikel in Nature in 2005 het hoogtepunt van uw loopbaan – tot nu toe, dan? “Elke paper vind ik leuk, het is toch weer een stuk onderzoek dat voltooid is. Natuurlijk, als we denken iets leuks te hebben, proberen we het in Science of Nature te publiceren. Omdat we weten dat het zo meer aandacht zal krijgen. Maar het is niet zo dat ik publicaties in andere tijdschriften minder interessant vindt, helemaal niet.” Geen Hollywood-achtige hoogtepunten in uw carrière? “Zo werkt het niet. Het gaat meer geleidelijk. Het is nog relatief makkelijk om goede ideeën te krijgen, maar veel moeilijker om ze te kunnen realiseren.” Daar moet je geduld voor hebben? “Ja, dit onderzoek vergt geduld.”

DELTA. 23 09-07-2009

10

lifestyle

DELTA. 23 09-07-2009

Geen Delftse boekenwijsheid Dertig gerenommeerde Nederlandse wetenschappers worden door Jan Bos en Erik Geleijns in ‘Boekenwijsheid’ aan de tand gevoeld over het boek dat de meeste invloed had op hun vakgebied. Opmerkelijk genoeg noemen ze geen enkele wetenschapper van de TU Delft.

Sport

De gecombineerde A/C-groep ging als eerste van start, tijdens de door Wtos georganiseerde zondagmorgencompetitiewedstrijd in het Delftechpark. (Foto: Hans Stakelbeek/FMAX)

Voor het eerst sinds jaren namen de fietsende studenten van Wtos zondag weer eens de organisatie op zich van een wedstrijd voor de zondagmorgencompetitie. Er was een parcours uitgezet van 1020 meter in het Delftechpark. In de dun bezette A-categorie, voor elite- en amateur-A-rijders, sprintte Wtos-lid Lennart Weerts naar de tweede plaats achter winnaar Jelle Schouten van Ahoy Rotterdam. Ook bij de veel grotere groep B-rijders viel een Delfts succes te noteren in de vorm van een tweede plaats voor Albert Drenth. Al vroeg in de race van een uur en drie extra rondjes vormde de werktuigbouwkundige met een zevental andere coureurs een kopgroep. Vluchtend vanuit de laatste bocht reed Dennis van der Hurk uit Barendrecht naar de zege. Van de directe achtervolgers was Drenth het snelste in de eindsprint. De vele scherpe bochten braken de liefhebbers van lange, rechte stukken nogal op. Drenth: “Je moet dan heel erg technisch rijden en na elke bocht flink aanzetten. In de tweede ronde lagen er al mensen af die het niet redden. Als je na zo’n bocht niet meer in het wiel kan komen van je voorgangers, rijd je jezelf helemaal kapot.” Bij de tussentijdse premiesprints werd hevig gestreden om door sponsors beschikbaar gestelde fietsonderdelen en salades. Voor de afsluitende stadsfietsenrace kwamen slechts vijf deelnemers opdraven. Zij mochten de vooraf beschikbaar gestelde zes meter bier onderling verdelen. “Dat was heel gezellig, maar we moesten wel helpen met opdrinken.” Vijf dagen eerder waagden 88 deelnemers zich aan de tiende editie van de zwemloop van Wave. Winnaar Ferdinand Oldeman legde de vijfhonderd meter zwemmen en vijf kilometer lopen in de Delftse Hout af in 26.05,4. Dat was bijna een halve minuut sneller dan runner-up Marco Janssen, die de snelste looptijd neerzette (16.49,6). De strijd om de titel snelste zwemmer werd pas op de kant beslist. Haico Weijers wist Erik Simons met een tiende van een seconde voor te blijven (6.23,3 om 6.23,4). In het dit jaar opvallend sterke damesveld was Steffi Meinhold de snelste in 28.55,7, gevolgd door Gerdien de Jong die een tijd neerzette van 29.31,0. Tennisser Tim van Leeuwen lukte het op de Tenniphil Open niet om zijn titel in de HE3-klasse te prolongeren. In de halve finale boekte hij zaterdag nog wel een moeizame overwinning op Stefan Kooima. De partij werd na twee uur en 44 minuten bikkelen in de hitte, in de tiebreak van de derde set in zijn voordeel beslist. In de finale, een dag later, moest Van Leeuwen zijn meerdere erkennen in Gijs Peelen (4-6, 2-6). Van Leeuwen nam een paar uur later met partner Steven van Dijk revanche door de finale HD3 te winnen van het duo Stefan Kooima/Stan Mosterd (6-3, 4-6, 6-3). (JT)

x Tips? [email protected]

xRobert Visscher Dat lijkt opzet. Op het eerste gezicht is het vreemd dat de schrijvers hun weg richting Delft niet wisten te vinden. Er zitten in Delft genoeg vooraanstaande onderzoekers. De reden van Delftse afwezigheid is waarschijnlijk de strenge eis van de schrijvers: het boek moest in Nederland gedrukt zijn tussen 1540 en 1800. ‘Boekenwijsheid’ wordt namelijk gepubliceerd ter gelegenheid van de verschijning van de bibliografie STCN van in Nederland gedrukte boeken uit deze periode. Een boek noemen met deze beperking is voor invloedrijke Delftenaren, zo blijkt bij navraag, erg moeilijk. “Je kunt eigenlijk niet zeggen dat er een boek is dat een grote invloed heeft gehad op een Delfts vakgebied. Neem luchtvaart- en ruimtevaarttechniek, daar komt onder meer aërodynamica, materiaalkunde, fysica en mathematica samen. Er is niet een essentieel boek dat dit allemaal bevat. Wij zijn een universiteit van de toegepaste wetenschap”, zegt prof.ir. Boudewijn Ambrosius van Luchtvaart- en Ruimtevaarttechniek. Dat veel vakgebieden aan de TU betrekkelijk nieuw en voornamelijk op de toekomst gericht zijn,

helpt natuurlijk ook niet. Als Ambrosius toch een boek moet kiezen, dan benadrukt hij graag de invloed van Isaac Newtons 'Philosophiae Naturalis Principia Mathematica' (1678). Maar dat boek werd niet in Nederland gedrukt. “Dat boek is de bakermat voor de beweging van de hemellichamen. Ik heb het nooit gelezen. Het is in Latijn geschreven en dat ben ik niet machtig. Ik vind Newton fascinerend omdat hij op een nieuwe manier naar de wereld keek.” Ook universiteitshoogleraar prof.dr. Cees Dekker heeft moeite een boek te kiezen. “In lezingen vergelijk ik nanotechnologie vaak met de ontdekkingen van Antoni van Leeuwenhoek. Net zoals Van Leeuwenhoek een nieuwe wereld opende door zijn microscoop, en eencellige beestjes zag waarvan we het bestaan niet wisten, gaat er bij een nanomicroscoop ook een nieuwe wereld open. Ik

'Je kunt eigenlijk niet zeggen dat er een boek is dat een grote invloed heeft gehad op een Delfts vakgebied' vind het belangrijk om zijn invloed te noemen, omdat hij in Delft woonde. We noemden als eerbetoon onlangs een clean room het Van Leeuwenhoeklaboratorium.” Maar ook Van Leeuwenhoek voldoet niet aan de strenge eisen. Hij zette zijn vindingen uiteen in een correspondentie met de Royal Society in Londen. Geoloog prof.dr. Salomon Kroonenberg noemt twee Schotse geologen: James Hutton en John Playfair. Hun werk werd niet in Nederland gedrukt, maar is wel zeer invloedrijk. “Zij zijn de grondleggers van de moderne geologie. Zij begrepen als eerste dat granieten uit magma kwamen en hoe rivieren werkten. Theory of the Earth (1788) van Hut-

floris

11

lifestyle

de melkkoe

Op zoek naar de Virgielbacterie Studentenvereniging Virgiel bracht als grap naar buiten dat ze op zoek gaan naar bacteriën onder de borrelvloer. Op zich geen gek idee. Bacteriën en schimmels gedijen goed in vochtige ruimtes. xRobert Visscher

ton was een onleesbaar werk, heel cryptisch geschreven. Playfair was zijn ghostwriter die in 1802 een prachtige bewerking maakte, die wel heel goed te lezen is. Ik raadpleeg Playfair nog regelmatig.” Kroonenberg roemt vooral de beschrijvingen van Siccar Point in Schotland. “Daar zijn zowel opmerkelijke horizontale als verticale gesteentelagen te zien. Er is gebergtevorming, afzet van zand en klei, erosie door de zee en afzet van nieuwe sedimenten die weer hard zijn geworden. Dat levert een fascinerend beeld op. Toen zij daar stonden begrepen ze dat ze keken naar tijdsverschillen van een miljard jaar. Daarnaast realiseerden ze zich hoe mooi dit stuk van de aarde was.” Enthousiast vertellen de gerenommeerde Delftenaren over deze invloedrijke boeken. Maar op een in Nederland gedrukt boek tussen 1540 tot 1800 komen ze niet zo snel. Gelukkig is daarbij geen man over boord. Om toch nog een favoriet boek uit te kiezen, kunnen ze nu de kersverse online bibliografie op www.kb.nl/stcn raadplegen.

Willem Blom. (Foto: Hans Stakelbeek/FMAX)

Practicumbegeleider Een bijbaan als student-assistent op de eigen faculteit komt vaak voor. Zeldzamer is het uitstapje naar de buren. “IO´ers weten weinig van techniek.” Willem Blom (23) studeert werktuigbouwkunde, maar maakt voor zijn master binnenkort de uitstap naar applied mathematics. Voor zijn bijbaan maakte hij al een zijsprong naar industrieel ontwerpen. “Er werden daar eens studenten gevraagd bij het vak ‘Product in werking’. Ik kreeg toen een groep studenten onder me, begeleidde ze en gaf technische aanwijzingen. Ook mocht ik cijfers geven.” Een student die cijfers geeft, vraagt dat niet om problemen? “Haha. Nou, je krijgt gewoon een Excell sheet waar je een aantal punten afvinkt. Dat zat aardig dichtgetimmerd. Ik vond het werk alleen niet echt leuk. Ik was veel thuis aan het nakijken en miste de interactie met studenten.” Eenmaal ‘aan boord’ bij de buren keek Blom dan ook goed om zich heen. “Via dat nakijkwerk kwam ik in contact met een docent die practicumlessen geeft. Sindsdien ben ik zo’n acht uur per week practicumbegeleider. Ik kan dat vrij invullen, maar plan het vaak op één dag. Het werk bestaat trouwens niet alleen uit begeleiden, maar ook uit voorbereiden en zelf lessen bedenken. Er is dus veel afwisseling, en ik kan lekker mijn eigen gang gaan.” Hoe is dat met de studenten die hij begeleidt, gaan die ook ´lekker´ hun eigen gang? “Nou, ik merk dat ze maar weinig van techniek weten, wat ook wel weer grappig is. Ze kunnen dus wel wat hulp gebruiken. Bij een van die practica liet ik zien hoe het krachtenspel bij een fiets in elkaar zit. Zag je twee meisjes echt kijken van ‘oh, zit dat zó’. Een andere keer ging het over een karretje dat voortbeweegt door een stang heen en weer te halen. Hadden er twee echt een belachelijk grote kracht bij berekend, van een paar duizend Newton.” Blom helpt graag, maar er zijn grenzen. “Iemand zegt bijvoorbeeld dat hij de Cirkel van Mohr niet begrijpt. Maar ja, dat onderwerp is zo breed. Wát begrijp je dan precies niet? Noemen ze een heel hoofdstuk op. Ga dat eerst maar eens lezen, zeg ik dan. Ik heb ook wel het idee dat de meisjes het erom doen, zo van: ‘Laat hem het maar eens even uitleggen’.” Maar die vlieger gaat dus niet altijd op. Bijbaan: Verdiensten: Opvallend:

Practicumbegeleider 12,90 euro per uur Kent zijn grenzen bij het geven van hulp

x Weet je een aparte bijbaan? Mail naar [email protected]

Twintig jaar lang spatte bier alle kanten uit, droop saté van borden en druppelde zweet op de borrelvloer van Virgiel. Onder de vloer vermengden deze ingrediënten zich tot een donkere ranzige massa. Hét lievelingsgerecht van schimmels, gisten en bacteriën. Toen studentenvereniging Virgiel besloot dat de borrelvloer na twintig jaar aan vervanging toe was, bedachten ze een ludiek plan. Misschien zou een microbioloog wel een heuse nieuwe Virgielbacterie vinden in de smeerboel onder hun vloer. Ze publiceerden het ambitieuze plan in hun maandblad. Deze week bracht commissaris van de inventaris Yannick Vos naar buiten dat het een grap was. “We wilden nagaan hoe goed ons blad gelezen werd. Dat valt wat tegen”, zegt hij. “Ik denk trouwens niet dat er veel bacteriën leven onder onze vloer. Anderhalf jaar geleden hebben we namelijk een grote bak aangelegd met heuse afvoering. Ik heb onlangs nog onder de vloer gekeken. Het is er droog en schoon”, zegt hij enigszins teleurgesteld. De grap mag dan wel niet uit de verf zijn gekomen, het idee is zo gek nog niet. Delft telt veel studenten- en studieverenigingen waar met overmaat wordt gedronken, gegeten

Feestzweet kan interessante bacteriën veroorzaken. (Foto: Hans Stakelbeek/FMAX)

en gezweet. En waar het met de hygiëne niet altijd even nauw wordt genomen. De eerste reacties van specialisten zijn hoopgevend voor bacteriënspeurders. “Het verbaast me niet als onder de vloer van studentenverenigingen veel micro-organismen worden gevonden”, zegt prof.dr. Jack Pronk van industriële microbiologie (Technische Natuurwetenschappen). “Op zich maakt het weinig uit

Onder de vloer vermengden deze ingrediënten zich tot een donkere ranzige massa, een uniek soepje of er veel bier en wijn onder de vloer aanwezig is, cola is belangrijker. Daar zitten veel suikers in en daardoor blijft het vettig. Daar houden gisten, schimmels en bacteriën wel van.” “Het is ook belangrijk dat het er voldoende zuurstof is”, zegt microbiologe dr.ir. Hermie Harmsen van Medische microbiologie van de

Rijksuniversiteit Groningen. Dan kan er van alles groeien en leven is haar conclusie. “Wie onder een smerige vloer zoekt, vindt vast allerlei nieuwe bacteriën, gisten en schimmels. Zeker als men nieuwe moleculaire techniek toepast.” Harmsen deed al eerder onderzoek op opmerkelijke plaatsen. Zou ze ook onder de vloer van een studentenvereniging willen kijken? “Dat spreekt me niet zo aan”, zegt ze. “Wetenschappelijk stelt het weinig voor wat daar gevonden kan worden.” Ze vindt het veel interessanter micro-organismen te zoeken op extreme plekken. Dat vindt Jack Pronk ook. Hij noemt xenobiotica, stoffen die in een organisme worden gevonden, maar daar niet natuurlijk voorkomen. “Vergeleken daarbij is een vloeronderzoek niet echt een stimulerend experiment. Als je onder een steen kijkt, vind je waarschijnlijk ook nieuwe micro-organismen. Het is een interessanter werkterrein voor Rob Geus van de smaakpolitie dan voor een microbioloog.”

time out

Misdaad en mooie vrouwen Met behulp van een ijzersterke crew weet regisseur Michael Mann een overtuigend tijdsbeeld van de crisisjaren in de Verenigde Staten neer te zetten in de film 'Public Enemies'. De War on Terrorism in de Verenigde Staten is anno 2009 wereldwijd bekend. In de film 'Public Enemies' zien we een War on Crime die ruim tachtig jaar eerder plaatsvond. Deze oorlog werd gevoerd tegen de gang van John Herbert Dillinger. Deze beheerste in 1933 en 1934 de media in Amerika. De film is gebaseerd op het non-fictie boek van Bryan Burrough en geeft een mooi tijdsbeeld van de dertiger jaren in de Verenigde Staten. Tijdens de depressie schrikt Amerika op door de opvallende bankovervallen van John Dillinger. Door zijn charisma en ogenschijnlijk gemakkelijke ontsnappingen uit iedere gevangenis groeit hij al snel uit tot een volksheld. Het onschadelijk maken van Dillinger wordt de prioriteit van Edgar Hoover en Melvin Purvis, twee topagenten van de net opgerichte FBI. Zij roepen Dillinger

uit tot Public Enemy Number One. Door zijn gevangenneming hopen Hoover en Purvis dat de FBI zal uitgroeien tot de nationale politiekracht die het nu inmiddels is. Er wordt een gigantische politiemacht op de zaak gezet, maar Dillinger laat zich niet zonder slag of stoot gevangen zetten. Regisseur Michael Mann kon rekenen op een bezetting met grote namen, waaronder Johnny Depp (‘Pirates of the Caribbean’), Christian Bale (‘The Dark Knight’) en Marion Cotillard (Acedamy Award voor haar rol in ‘La Vie en Rose’). Dit geluk had hij voornamelijk doordat andere projecten van deze acteurs tijdens de schrijversstakingen in Hollywood stil lagen. Met deze ijzersterke crew weet Mann een overtuigend tijdsbeeld te schetsen van de crisisjaren in de Verenigde Staten. De acteurs, kleding, het decor en de aankleding zorgen dan ook dat de film, naast actiethriller, een sfeervol historisch verhaal is. Public Enemies ging op 2 juli in première en draait in Delft in Mustsee. Kijk voor aanvangstijden op de website van de bioscoop. (MS)

x www.mustsee.nl

DELTA. 23 09-07-2009

12

reportage

DELTA. 23 09-07-2009

13

reportage

De haven als experimenteertuin Het Havenbedrijf Rotterdam en de TU werken dit voorjaar tien jaar samen in het zogeheten Port Research Center Rotterdam-Delft. Een greep uit lopend onderzoek. xJos Wassink Vanaf de zeventiende verdieping van het World Port Center is het uitzicht adembenemend. In de diepte ligt het Noordereiland met De Hef, in het noorden strekt zich de hoogbouw vanuit het centrum uit tot aan de Maasboulevard. Aan de voeten ligt de Erasmusbrug waaronder wendbare taxibootjes en logge binnenvaartschepen elkaar kruisen. En in het westen, ver voorbij het oude Scheepvaartkwartier, strekt de Rotterdamse wereldhaven zich uit tot aan de horizon. Het kantoor aan de Wilhelminakade is de werkplaats van bedrijfsstrateeg Henk de Bruijn en senior advisor Teun Tuijtel, mannen die hier zitten vanwege hun wijde blik. “Er komen nieuwe uitdagingen aan”, beseft Tuijtel, die vanaf het begin betrokken is bij de samenwerking met de TU. “De huidige teruggang is een aansporing om vooruit te denken.” Langetermijnplanning, visie en strategie – Henk de Bruijn wil zijn denkbeelden graag testen in dialoog met de TU: “Houd ons maar een spiegel voor. Gevraagd en ongevraagd.” Het samenwerkingsverband tussen het Havenbedrijf Rotterdam en de TU Delft bestaat tien jaar. “In het

begin was het lastig samenwerken tussen verschillende faculteiten”, weet ing. Teun Tuijtel. Hij is co-voorzitter van de programmaraad van het PRC, samen met waterbouwkundige prof.ir. Han Ligteringen van Civiele Techniek en Geowetenschappen. “De eerste twee jaar was een zoektocht, daarna is de samenwerking geprofessionaliseerd – aan beide kanten.” Inmiddels staan onderzoeksprojecten gerubriceerd op thema, met vermelding van de verantwoordelijken vanuit TU en Havenbedrijf Rotterdam. Onderzoeksthema’s zijn ruimte, bereikbaarheid, energie en ‘overig’. Ieder kwartaal verschijnt een voortgangsrapportage waarin

‘Voor de komende tien jaar blijven ruimte en bereikbaarheid de hoofdthema’s’ een kolom met lachebekjes en huilebekjes aangeeft hoe het met een project gesteld is. ‘Projectleider heeft TU verlaten’ of ‘Concept nog niet definitief’ staat er dan, waarop de programmaraad een beslissing moet nemen. Ieder onderzoeksvoorstel moet, inclusief een plan van aanpak, geaccordeerd worden door de programmaraad. “Dat is niet zo strak als het uitvoeringstraject dat we in de haven gewend zijn, maar je moet wel werken met deadlines en afspraken kunnen maken met elkaar.” Henk de Bruijn, director corporate strategy van het Havenbedrijf Rotterdam, neemt binnenkort Tuijtels co-voorzitterschap van de program-

maraad over. Hij ziet de samenwerking met de TU vooral als oriënterend, om samen beter de vraag te kunnen formuleren waarmee in de uitvoerende fase consultants en ingenieursbureaus aan de slag kunnen. In de loop van de tijd is er van beide kanten meer begrip gekomen voor elkaars positie. Het Havenbedrijf begon in te zien dat eigenwijze wetenschappers soms wel verstandige dingen zeiden. Omgekeerd begon men op de TU meer waardering te krijgen voor toegepast onderzoek. Vorig jaar is in de hernieuwde samenwerkingsovereenkomst tussen TU en Havenbedrijf de financiering van drie leerstoelen overeengekomen (bij CiTG, TBM en 3mE). Mogelijk komt daar dit jaar nog een deeltijdleerstoel bij CiTG bij. Het Havenbedrijf wil onderzoek wel financieren, maar ziet daar graag iets tegenover staan: in elk geval duidelijkheid over organisatie, maar liefst ook over het resultaat. Tuijtel: “We moeten er wel wat aan hebben. We doen geen onderzoek voor het onderzoek, het moet een meerwaarde hebben.” Voor de komende tien jaar blijven ruimte en bereikbaarheid de hoofdthema’s. Daarnaast willen beide partijen meer aandacht voor de thema’s energie en duurzaamheid. “We proberen energie op tafel te krijgen als onderwerp”, zegt Rob Stikkelman (TBM). “Denk aan de afvang en opslag van CO2. Of aan kolenvergassing. Dat is van groot belang voor het Rotterdamse petrochemische cluster.” De Bruijn zou graag op de Tweede Maasvlakte de duurzaamste containerterminal realiseren, waar

Bij hoog en bij laag

(Foto: Nout Steenkamp/FMAX)

aangemeerde zeeschepen niet langer hun eigen stroom maken met generatoren op smerige bunkerolie, maar gebruikmaken van walstroom. “De haven als experimenteertuin”, noemt hij dat. De uitdaging voor TU en Havenbe-

drijf is daarbij om de grote bedrijven zoals APMT en ECT tot innovatie aan te zetten.

De file voorbij

(Foto: Advanced Transport Systems Ltd.)

Het dagelijks verkeersinfarct op de A15, de hoofdverbindingsader van de Rotterdamse haven, is zowat vanzelfsprekend. Een typisch voorbeeld van een diffuse vervoersvraag, weet prof.dr. Henk van Zuylen van de sectie transport en planning bij CiTG. Kenmerken zijn: een ruimtelijke spreiding van de bestemmingen, een lage vraag per vierkante kilometer en een vervoersvraag die zich over de hele dag, dus ook buiten de spits, verspreidt. Dan bieden bus, trein, tram en metro geen uitkomst. Kan het personenvervoer ook anders, zodat het vrachtverkeer meer ruimte krijgt? Jazeker! Het Personal Rapid Transit systeem (PRT) is veilig, snel en altijd beschikbaar. Bij een terminal geef je op waar je wilt zijn in de haven. Binnen twee minuten zoeft een elektrisch karretje voor met plaats voor vier personen. Dit vindt met een gangetje van veertig kilometer per uur zelfstandig zijn weg over speciale paden. Omdat iedere bestemming aan een eigen aftakking van de baan ligt, kan het overige verkeer ongehinderd doorrijden. Invoegen gebeurt automatisch. In het Engelse Cardiff werkt PRT op de proefbaan en dit najaar wordt een dergelijk systeem van het merk Ultra in bedrijf genomen op de Londense luchthaven Heathrow. Van Zuylen denkt dat zo’n systeem ook in de haven een uitkomst kan bieden. Hij heeft een aantal onderzoekers gevraagd een haalbaarheidsstudie uit te voeren. Het eindrapport moet eind 2009 klaar zijn. Het systeem heeft ook milieuvoordelen. Zelfs bij een lage bezetting van 1,4 personen en 40 procent lege ritten levert het een energiebesparing van 75 procent op ten opzichte van de eigen auto. Helemaal mooi wordt het als de baan uitgerust wordt met zonnepanelen en hier en daar een windmolen. Daarmee kan naar schatting 60 tot 80 procent van het energiegebruik worden opgewekt.

Klimaatscenario’s voorspellen dat zomerdroogtes in Europa frequenter en langer zullen worden en dat de waterstanden lager zullen zijn. Niet gek dus dat Havenbedrijf Rotterdam een strategische studie heeft laten uitvoeren naar de gevolgen van klimaatverandering voor de binnenvaart, die 35 procent van de vervoerde tonnen naar het achterland voor haar rekening neemt. Die studie resulteerde in het afstudeerverslag ‘Klimaatverandering en binnenvaart’ van ir. Caroliene Bosschieter (2005). Ze constateert dat trends als grotere schepen en afvlakking van de rivier de gevolgen van de klimaatverandering nog zullen verergeren. Haar afstudeerhoogleraar, waterbouwkundige prof.ir. Han Ligteringen (CiTG), vertelt dat men in het onderzoeksprogramma ‘Ruimte voor de Rivier’ probeert de tegenstrijdige eisen van veiligheid en bevaarbaarheid met elkaar te verenigen. Men streeft naar een smalle diepe geul als klimaatbestendige vaarweg met daarnaast aan weerszijden ruimte voor extreem hoogwater. Maar het gevaar is dat de smalle zomerrivier dan gaat meanderen door het brede winterbed. Dit is te voorkomen door kribben aan te leggen, korte dammen loodrecht op de oever. “De uitdaging is nu die zo te dimensioneren dat ze voorkomen dat de rivier uitslijpt en dat de rivier toch zoveel mogelijk oppervlaktewater voert. Daar zijn we met Deltares mee bezig”, aldus Ligteringen. Een andere ontwikkeling is die van het binnenvaartschip van de toekomst, dat breder en lichter zal moeten worden dan de huidige schepen. Inzet van aluminium en kunststof kan schepen lichter maken. Staat het water ’s zomers laag door verminderde afvoer van smeltwater, in de winter neemt de afvoer van de Rijn juist toe als gevolg van toenemende neerslag in het stroomgebied. Tel daar de stijgende zeespiegel bij op en je ziet dat Rotterdam vanuit beide kanten door het water wordt bedreigd. “Je wilt de Rijnmond open houden”, zegt Tiedo Vellinga, director environmental monitoring van het project Tweede Maasvlakte. “Maar waterstanden komen steeds hoger. Dan kun je dijken verhogen waar mogelijk, bijvoorbeeld langs het Haringvliet, maar in de stad kom je aan een grens. Dan moet je een stormvloedkering gebruiken.” Daarvan zijn er nu al twee: de Maeslantkering in de Nieuwe Waterweg en de Hartelkering in het Hartelkanaal bij Spijkenisse. Beiden beschermen Rijnmond tegen de zee. Maar overstromingsgevaar komt in de toekomst ook van de andere kant, zodat men ook vloedkeringen in de rivieren overweegt. Ir. Ties Rijcken maakte een schets voor het rapport van de Commissie Veerman (‘Samen werken met water’, 2008) waarin het Rijnmondgebied omgeven is door een ring van zeven waterkeringen. “Als haven willen we die keringen zo weinig mogelijk dicht”, benadrukt Vellinga nog. “Wij zien liever hoge dijken." Op korte termijn kunnen problemen met de binnenvaart het best getackeld worden met informatiemanagement. Laagwater kan goed enkele dagen van te voren voorspeld worden, zodat op tijd alternatieve vervoerscapaciteit via weg of rail te boeken is. Op termijn zouden nieuwe schepen voor uitbreiding of vervanging van de vloot een geringere diepgang moeten krijgen. Vellinga kan het kort samenvatten: “Klimaatverandering zorgt voor veel werk.”

(Foto: Nout Steenkamp/FMAX)

(Foto: Nordic Photos/Kristjan Fridriksson)

Beter dan Barentsz De noordoostelijke doorvaart is een oude droom. Zeevaarder en ontdekkingsreiziger Willem Barentsz ondernam in 1596 zijn derde poging om ten noorden van Scandinavië naar het oosten te varen, maar zijn expeditie vroor vast bij Nova Zembla, waarna de bekende overwintering volgde die tot in juni van het volgende jaar zou duren. Vlak daarna rondde Cornelis Houtman voor het eerst de Kaap. Dit leidde ertoe dat kooplieden de interesse in de noordelijke scheepvaartroute snel verloren. Tot nu toe dan. Want ir. Leon Lammers studeerde onlangs af op de mogelijkheid van containervaart via de Northern Sea Route (NSR), zoals de route door Noordelijke IJszee tegenwoordig genoemd wordt. Lammers volgde de interfacultaire master transport, infrastructuur en logistiek (TIL) van TBM, CiTG en 3mE en studeerde af bij prof.dr. Bert van Wee (TBM). Satellietbeelden laten zien dat de ijsbedekking van de Noordpool met ongeveer drie procent per decennium afneemt. De gemiddelde ijsbedekking is aan het einde van de zomer, zo rond oktober, een vijfde minder dan dertig jaar geleden en die trend zal naar verwachting versneld doorzetten. In 2006 was er voor het eerst zo weinig ijs dat het mogelijk was om vanuit Noorwegen naar de Noordpool te varen. Dat is jammer voor de ijsberen, maar het biedt wel zicht op een scheepvaartverbinding met Azië die veertig procent korter is dan via het Suezkanaal. Tegen die achtergrond vroeg het Havenbedrijf zich af onder welke omstandigheden omstreeks 2030 tot 2040 een scheepvaartverbinding met het Verre Oosten in gebruik genomen kan worden. Lammers ging voor het klimaat van 2030 uit van de rapporten van het internationale klimaatpanel IPCC en koos voor een wereld met veel handel en een hoge mate van orde. Vervolgens is hij nagegaan wat de consequenties zijn voor de scheepvaart in het algemeen en voor Rotterdam in het bijzonder. Ook bestudeerde hij welke acties er nodig zijn om het economische vooruitgangsscenario mogelijk te laten worden. ‘Backcasting’ heet deze methode – niet voorspellen dus, maar vanuit de toekomst terugkijken naar het heden om te zien hoe daar terecht te komen en niet in een andere wereld. Hij komt tot de conclusie dat de gevolgen voor de Rotterdamse haven minimaal zullen zijn. Het begint al met de schepen die kleiner en sterker moeten zijn, en aangepast aan ijsgang. Lammers: “Stel dat een bedrijf begint een wekelijkse dienst. Dat betekent zes schepen van honderd miljoen euro. Een investering van zeshonderd miljoen euro, dat is niet mis. Maar de volumes die daarmee gepaard gaan, zijn bij drie tot zes maanden doorgang ongeveer een half tot één procent van wat er nu door het Suezkanaal gaat. Met veel moeite kun je dus een klein stukje van de markt veroveren.” Wat volgens Lammers wel zakelijke mogelijkheden biedt, is de export van olie en gas uit het poolgebied. Hij raadt dan ook aan om de ontwikkelingen in ijsbedekking in de gaten te houden. Op langere termijn is het denkbaar dat de Northern Sea Route als een streep over een ijsvrije poolzee loopt. Maar de bijbehorende zeespiegelstijging van twee tot zes meter is slecht nieuws voor Rotterdam. Van Wee: “Dan is er veel meer aan de hand. Dat heeft majeure implicaties.”

DELTA. 23 09-07-2009

loopbaan

14

DELTA. 23 09-07-2009

15

loopbaan

ontwerper pakt uit Naam: Brecht Daams (46) Woonplaats: Laren Verliefd/verloofd/getrouwd: Verliefd Studie: Industrieel ontwerpen Afstudeerrichting: Ergonomie Afstudeerjaar: 1988 Loopbaan: Van 1989 tot en met 1994 was Brecht Daams promovendus aan de faculteit Industrieel Ontwerpen van de TU Delft. In 1993 werkte ze als ergonomisch consultant bij het Standard and Industrial Research Institute of Malaysia. In 1994 schreef ze het studieboek ‘Productergonomie’ en van 1995 tot en met 1997 was ze projectleider van de kopopleiding industriële productontwikkeling aan de afdeling werktuigbouwkunde van de Hogeschool Enschede. Daar was ze tien jaar lang docent ergonomie en ontwerpen. In 1998 richtte ze Daams Ergonomie, Onderzoek en Advies op. In 2002 won zij samen met Carien Stephan de Kluwer Ergonomie Publicatieprijs voor columns over de gebruiksvriendelijkheid van verpakkingen Sinds 2006 werkt zij een aantal uren per jaar parttime als onderzoeker aan de TU Delft. (Foto’s: Hans Stakelbeek/FMAX)

Ergonomie is heel wat meer dan de perfect zittende stoel maken, blijkt uit het werk van industrieel ontwerper Brecht Daams (46). Ze analyseert voor het Rijksmuseum of Japanners en Amerikanen de bewegwijzering wel snappen, trekt met vijftigplussers aan lastige verpakkingen en helpt verliefde stelletjes comfortabeler telefoneren.

Nederland. In Maleisië hielp ze onderzoekers met het opzetten van een gebruiksonderzoek voor telefooncellen. “De onderzoekers daar hadden nog nooit een gebruiksonderzoek gedaan. In het begin waren ze heel verlegen bij het bevragen van telefooncelgebruikers, maar ze werden steeds enthousiaster. Terwijl ik op apengapen lag door de hitte, bleven zij maar doorgaan.” Er viel dan ook heel wat te verbeteren. “In 1993 hadden in Maleisië veel meer mensen een mobiele telefoon dan in Nederland. Er waren ook veel telefooncellen. Maleisiërs zijn veelal moslim. Een man en een vrouw mogen elkaar niet onder vier ogen zien zolang ze niet getrouwd zijn. Het is moeilijk om elkaar te leren kennen, dus bellen ze elkaar veel. Soms urenlang. Veel zijkanten van telefooncellen gingen kapot, omdat bellers door vermoeidheid tegen de zijkant hingen tijdens het urenlange bellen.” Ook stonden de verliefde bellers vaak in een waterpoel bij regen. De telefooncellen stonden vaak met de opening naar de straat toe, zodat er veel lawaaihinder was. Daams voorstel

xMartine Zeijlstra Een schaal koekjes is bij Brecht Daams meer dan zomaar een schaal koekjes. Wie bij de industrieel ontwerper thuis komt, krijgt royaal lekkernijen aangeboden. Daams is namelijk net klaar met het testen van koekverpakkingen. Iedere proefpersoon moest vijf verpakkingen openpeuteren. De inhoud ligt op tafel, de wikkels worden nauwkeurig geanalyseerd. Daams observeert hoeveel kracht haar proefpersonen gebruiken om de verpakking open te krijgen en welke bewegingen ze daarvoor maken. Stug plastic, slechte perforatieranden en verpakkingen die niet meer dichtgaan en voor een smeerboel zorgen: Daams kent ze bijna allemaal. Ze schrijft samen met collega Carien Stephan columns voor Pakblad over de gebruiksvriendelijkheid van verpakkingen. Of beter gezegd: het gebrek aan gebruiksvriendelijkheid. Dochter Zina, die normaalgesproken met kleurige playmobilpoppetjes in de weer is, demonstreert hoe lastig sommige verpakkingen zijn. Ze laat een fietslampje in hard plastic op de harde tegels vallen. Het plastic spat in twee delen uiteen. “De enige manier om het fietslampje eruit te krijgen”, zegt de industrieel ontwerper. Daams raakte op jonge leeftijd al gefascineerd door onderzoek. Als kind stopte ze schelpjes in potjes met cola om te zien of ze dan sneller zouden vergaan. Op skivakantie keek ze altijd geïntrigeerd naar de slaapcabines in treinen. “Alles paste zo perfect in zo’n kleine ruimte. Dat ontwerp vond ik geweldig.” Industrieel ontwerpen was dus een voor de hand liggende keuze. Tijdens een stage raakte ze gegrepen door verpakkin-

’Veel mensen zoeken het probleem bij zichzelf en denken dat het erbij hoort, dat onhandige geknoei’ gen. Ze analyseerde de glazen potten en de deksels van een jamfabrikant. Niet dat ze als kind gefrustreerd aan jamdeksels draaide. “Het was toeval dat ik daar stage liep”, zegt Daams. Ook haar afstudeerproject, een herontwerp voor een ijsverpakking van Unilever, was toevallig. “Mijn vriend deed zijn promotieonderzoek in Cambridge en ik wilde daarom graag in de buurt mijn afstudeerproject doen.” Dus stortte Daams zich opnieuw op de analyse van verpakkingen. En ze ontdekte daarbij haar tweede fascinatie: het doen van gebruiksonderzoek. “Tegenwoordig is het heel normaal om een gebruiksonderzoek te doen, maar tijdens mijn studie was dat niet zo. Toen ik aan mijn afstudeerbegeleiders vroeg hoe ik zo’n gebruiksonderzoek moest aanpakken, zeiden ze: zie maar.” Ondanks de vage aanwijzingen ging Daams degelijk te werk. Ze maakte invulformulieren zodat ze snel kon aanvinken wat haar proefpersonen met de ijsverpakkingen uithaalden. “Het rare was dat elk proefpersoon zei dat het open maken van de verpakking goed ging, terwijl ik zag dat ze allemaal ijs aan hun handen hadden. Veel mensen zoeken het probleem bij zichzelf en denken dat het erbij hoort, dat onhandige geknoei. Ik vind van niet.” Na haar afstudeerproject promoveerde Daams bij de vakgroep ergonomie van de TU Delft. Ze onderzocht de krachten die mensen gebruiken bij het openmaken of bedienen van producten. Zo liet ze mensen in een standaard en een vrije houding maximaal op knoppen drukken. “Ik ontdekte daarbij dat proef-

Als kind stopte ze schelpjes in potjes met cola om te zien of ze dan sneller zouden vergaan

personen ook bij een vrije houding vrijwel altijd op dezelfde manier staan en bewegen. Ze wijken er zelden vanaf.” Ook bedacht ze een nieuwe methode. “Je wilt niet alleen de maximale kracht meten die mensen aanwenden bij het gebruik van producten, maar ook de comfortabele kracht. Mensen wisselen van hand als ze het oncomfortabel beginnen te vinden. Dat viel eenvoudig te observeren.” Sinds 1998 combineert Daams de wetenschap met de praktijk. In dat jaar richtte ze haar eigen bedrijf op. Ze houdt zich het liefst bezig met uiteenlopende onderwerpen. De eerste opdracht voor Daams Ergonomie was het verbeteren van een insectengifzuiger. Ze laat het origineel zien. Het is een felgroen apparaatje dat je na een insectenbeet op de gifplek zet, vervolgens moet de lucht handmatig uit het apparaat worden geperst, om daarna de trekker weer omhoog te halen. De kans dat het apparaat hierbij verschuift is groot, waardoor het steeds opnieuw moet. “Het is helemaal onhandig als je op een plek gebeten bent waar je lastig bij kunt”, zegt Daams. Ze besloot om de kracht die je nodig hebt om het apparaat vacuüm te zuigen, te scheiden van het precies positioneren van het apparaat op de gifbeet. “Dat maakte het makkelijker hanteerbaar. Nu kun je het apparaat eerst uittrekken, op de beet zetten en ietsje indrukken en zo het gif eruit zuigen.” Het apparaat belandde uiteindelijk niet in de winkels, maar Daams had de smaak met haar eigen bedrijf te pakken. Voor het Rijksmuseum zocht ze uit of de bewegwijzering in het museum duidelijk genoeg was. “We zorgden zelf voor proefpersonen die kleurenblind en slechtziend waren. De Japanse, Franse en Amerikaanse toeristen en onze eigen proefpersonen begrepen allemaal hoe de bewegwijzering werkte, alleen de Amerikanen waren niet helemaal tevreden. Ook al vonden zij de locatie even snel, zij wilden you are here bij de rode pijl op de plattegrond zien staan. Want dat was in Amerika ook zo.” Daams onderzocht ook met behulp van fietsende proefpersonen of de fietstunnel bij de tweede Beneluxtunnel veilig en duidelijk genoeg was. De projecten die Daams uitvoert zijn veelzijdig. Ze inventariseerde en categoriseerde kinderrolstoelen, nam met vijftigplussers op de gelijknamige beurs verpakkingen onder handen, gaf ergonomisch advies over babyspullen voor Maxi-Cosi en verbeterde een draadloos netwerkkastje voor netwerkbeheerders. De grote gemene deler van al deze projecten is het gebruiksonderzoek. Daams kan goed observeren en wil alle fouten uit ontwerpen zeven. Het gebruiksonderzoek voor producten doet ze niet alleen in

zat dus vol praktische verbeteringen. Tijdens haar promotie leerde ze dit gedegen onderzoek te doen en goed te observeren. “Sommige mensen denken dat wetenschappers niet geschikt zijn voor de praktijk, maar dat ben ik niet met ze eens. Het is juist goed om zowel wetenschappelijk onderzoek te doen als onderwijs en advies te geven in de praktijk. Het is een interessante kruisbestuiving.” In de toekomst hoopt Daams wetenschap en praktijk te blijven combineren. Ze wil studenten en het bedrijfsleven meekrijgen in haar missie. Betere verpakkingen, betere producten. Voor minder doet Daams het niet. “Ik vind ergonomie zo interessant omdat je er de wereld een beetje beter door kan maken. Als er meer aandacht is besteed aan de ergonomie van een product, kan je er beter mee omgaan. Dat scheelt heel wat frustratie. Neem leverworstverpakking. Na het openen krijg je de verpakking niet meer goed dicht en wordt het een grote smeerboel. Zo irritant. Zoiets is zo gemakkelijk te verbeteren. Ik hoop dat ik anderen daar de komende jaren ook enthousiast voor kan krijgen, zodat het niet blijft bij klagen over onhandige verpakkingsproducten.”

service

16

DELTA. 23 09-07-2009

17

service

Aankondigingen Algemeen

Symposium ‘Grenzen aan de groei?’ Op 26 november vindt het symposium ‘Grenzen aan de groei?’ plaats van 13.00-18.00 uur. Het symposium gaat onder andere in op transportveiligheid, consumentenveiligheid, sociale veiligheid en blikt terug op 40 jaar veiligheidskunde. Zie www. delft-toptech.nl.

Student and Career Support Informatie Student and Career Support is een onderdeel van de dienst Onderwijs en Studentenzaken. Het omvat de diensten van de studentendecanen, de

Open spreekuur studentenpsychologen Elke dinsdag en donderdag is er een open spreekuur voor de studentenpsychologen van 11.30-12.30 uur. Let op: het open spreekuur op de dinsdag in de maanden juli en

28 augustus komt te vervallen. Training Smartstudie Er zijn weer plaatsen vrij bij de training Sociale Effectiviteit. Vriendschappen aangaan en verdiepen, in groep relaxed functioneren, ontspannen jezelf/vak presenteren, beter communiceren, assertiever zijn – dit alles en meer leer je in deze training. De bijeenkomsten van de training zijn wekelijks, op de maandagen van 15.0017.30 uur, zaal A0.030, gebouw Onderwijs- en Studentenzaken. Trainer: Paula Meesters. Meld je aan via www.smartstudie. tudelft.nl. Workshops Emotional Freedom Technique: 10 juli. Weg van het web: 28 juli. Zie voor het totale aanbod: www.smartstudie.tudelft.nl. Online check huurprijs Iedereen heeft wel eens vragen over zijn servicekosten of over de huurprijs van zijn woning. Er zijn nog veel meer vragen waar sommige bewoners het antwoord niet precies op weten. Wie moet bijvoorbeeld welk onderhoudsprobleem repareren, de verhuurder of de huurder? Het wordt een stuk

eenvoudiger om een antwoord op dit soort vragen te krijgen met de nieuwe online checks via www.huurcommissie.nl.

stage willen lopen in Suriname. Meer informatie is te vinden op: [email protected].

International Office Plateau Plateau is kennis- en managementontwikkelaar. Ze trainen, coachen en leiden kader en topkader in de vastgoedsector op in (maatschappelijk) ondernemerschap, stedelijke vernieuwing en leefbaarheid, (vastgoed) management, organisatieontwikkeling en communicatie. Traineeprogramma: ‘Talent in Huis’ Datum: september Voor dit programma werft Plateau jonge afgestudeerde mensen die drie maal een half jaar bij een woningcorporatie willen werken en daarnaast een intensief opleidingsprogramma volgen. Meer informatie is te vinden op: www.talentinhuis.nl .

Informatie Het International Office, Jaffalaan 9a, is op werkdagen geopend van 9.00-17.00 uur. Je kunt ook vragen stellen via [email protected] of telefonisch (015-2788012) een afspraak maken.

x

WorkNtravel WorkNtravel is een jong bureau dat bemiddelt tussen vrijwilligers/stagiair(e)s en bedrijven. Door de vele contacten binnen Suriname heeft WorkNtravel de mogelijkheid om mooie, leerzame stages aan te bieden. WorkNtravel is op zoek naar Nederlandse stagiair(e)s die

General

Alcuin Oude Delft 55-57

International Student Church Students of all denominations are invited to our ecumenical
service every Sunday at Raamstraat 78, 11.30 hrs followed by tea/coffee. The services are led by the chaplains Reverend W. Stroh and Father Avin, and are supported by student leaders. More information on www.iscnetherlands.nl.

Student and Career Support

Workshops Emotional Freedom Technique: July 10. More information on www.smartstudie.tudelft.nl. Global Career Company • Event: Lobbying in Brussels • Dates: 4-11 July • Location: Prague, Czech Republic The program provides students with an exciting opportunity to deepen their knowledge of the current EU politics through exchange of ideas with academics, policy practitioners and fellow students from different cultural environments. The ESI2009 combines intensive academic courses with cultural, social and recreational opportunities. More information and registration on ttp://esi.cpvp.cz.

Information The student psychologists and the central student and careers councelors are located at Jaffalaan 9A. Office hours: Monday-Friday from 9.00-17.00 hrs. You can direct your inquiries or make an appointment at the Front Office or by phone: 0152788004. For an initial appointment with one of the student psychologists you should first • Event: The International come to one of the open office Conference of Education, hours: Tuesdays and Thursdays Research and Innovation from 11.30-12.30 hrs. The open • Dates: 16, 17 and 18 November office of the Student and H&J hours Uitgevers_2x70_zw-w 14-05-2004 14:02

International Office Information The International Office, Jaffalaan 9a/visitor’s entrance at Mekelweg, office opening times Monday to Friday 9.00–17.00 hrs. Appointments and enquiries can be made by email: [email protected] or by phone: 015-2788012.

Pagina 1

Ma t/m do geopend van 18.0019.30 uur. Tijdens het hockeyseizoen ook op zondag geopend van 18.00-19.00 uur. Dagelijks daghap maaltijd, op ma., di. en do. ook een luxe maaltijd. Alle maaltijden zijn inclusief soep. Daghap 3 euro, luxe 4,10 euro.

Sociëteit De Bolk Buitenwatersloot 1-3

Delta

T (010) 451 55 10 F (010) 451 53 80 E [email protected]

Bouwkunde, Civiele techniek, Infrastructuur, Ruimtelijke ordening en

Neem contact op met Hennie de Ruyter of met Mireille van Ginkel voor nadere informatie

Woningbouw op Hbo en Universitair niveau.

www.RPR.nl

Een klein verhaal groots verteld door de Turkse regisseur van UZAK en IKLIMLER. Het thema "Horen, zien en zwijgen" wordt in film noir-stijl gedraaid met prachtige beelden en thrillerelementen; over elkaar kennen en vertrouwen, over schuld en verraad. Prijs voor de beste regie in Cannes 2009 dit voorjaar. Locale politicus laat zijn chauffeur tegen betaling opdraaien voor een gevangenisstraf als hij vlak voor de verkiezingen bij een dodelijk ongeluk betrokken raakt. Het gezin van de chauffeur moet het maar zien te rooien zonder hem. 4e week

vr 21:45 - zo 19:30

SLUMDOG MILLIONAIRE

Eettafel geopend van 18.0019.30 uur. Basis 3,50 euro, luxe 4,30 euro, xluxe 4,80 euro. Dagelijks soep. Vegetarische variant beschikbaar. English menu available: www.delftschestudentenbond.nl.

Koornbeurs Voldersgracht 1

Wolbodo Verwersdijk 102

Eettafel geopend ma. t/m vr. van 17.30-19.30 uur. Basismaaltijd 3,60 euro, soep 0,30 euro, toetjes v.a. 0,30 euro, fruit v.a. 0,40 euro. Inl. www.koornbeurs.nl/ eettafel.

From Friday 12 June Diner Wolbodo has a summerbreak. Diner Wolbodo is back in the OWee. Soup is served at 18.30h. Everyone is welcome. Tuesday and Thursday: 3,40 euro, Wednesday: 4,00 euro. www.wolbodo.nl

Minimaatjes Stichting Delftse Natuurwacht zoekt vrijwilligers voor het begeleiden van activiteiten met kinderen van 8-14 jaar. www. natuurwacht.nl, 015-2783086 of [email protected].

Spelregels minimaatjes. Minimaatjes zijn niet toegankelijk voor het bedrijfsleven. Voor commerciële aanbiedingen en advertenties: H&J Uitgevers (adres in colofon). Minimaatjes zijn maximaal 200 tekens lang. Inleveren vóór vrijdag 14.00 uur via e-mailadres delta@ tudelft.nl.

PIETJE KORTSTAART

Spannende animatie, Ned. gespr, 4+ Plattelandskater zonder staart belandt in de grote stad… Stig Lasseby - Zweden 1981

Moeficlub • kinderfilm

zondag 15:00

THE MEERKATS

Disney-achtige docu is groot avontuur over kleine diertjes. Ned.gespr. AL Jong stokstaartje moet nog veel leren om te kunnen overleven in de Kalahari-woestijn.

James Honeyborne - Ver. K. 2008

‘Zomerkeuze’: de films van afgelopen jaar die het verdienen om nog eens vertoond te worden! Zomerkeuze • één week do 22:30 - vr za 20:00

GARAGE

Mooi drama (soms tragikomedie) op Ierse platteland rond een simpele ziel, die gespeeld wordt door de Ierse komiek Pat Shortt. Wereldvreemde pompbediende Josie is op zijn eigen manier gelukkig, ondanks uitsluiting en plagerij. Aardige tiener haalt hem uit zijn isolement. Leonard Abrahamson - Ierland 2008

Zomerkeuze • één week vr za 20:15 - zo 16:45

IL Y A LONGTEMPS QUE JE T'AIME

Het regiedebuut van schrijver Philippe Claudel is een ingetogen psychologisch drama. Met Kristin Scott Thomas. Twee zussen moeten elkaar opnieuw leren kennen, na langdurige afwezigheid van een van de twee. Langzaam ontdek je als kijker het geheim.

Verrukkelijke mix van Bollywood, actie en ruig realisme won vele terechte Oscars, o.a. voor Beste film, prachtig camerawerk en muziek. Ongeletterde jongen is één vraag verwijderd is van de Philippe Claudel - Frankrijk 2008 jackpot. Hoe kon hij al die antZomerkeuze • één week woorden weten? Danny Boyle - Ver. K/VS 2008

elke zondag 22.00 6 euro entree

SNEAK PREVIEW

7e week - DOK-TIP

do ma 20:00 - za 21:45 zo 17:00

COCO AVANT CHANEL

> met DOK-pas slechts 6 euro Historisch drama overtuigt met decors, kostuums en o.a. prachtrol van Audrey Tautou (AMÉLIE). Over Chanel, de liefde en het ontstaan van het mode-imperium dat vrouwen bevrijdde van het korset. Jonge cabaret-zangeres 'Coco' vindt haar plek in de Franse High Society. Eigengereid vecht ze voor haar onafhankelijkheid. Anne Fontaine - Frankrijk 2009

#

Projectmanagement:

nieuw

do zo 22:15 - vr za 22:30 - di wo 20:15

Tyche Oude Delft 123

www.eettafels.tudelft.nl

Wij zoeken voor jou de baan!

Ulla Wagner - Duitsland 2008 I.s.m. het Goethe-Institut Rotterdam en het Duitsland Instituut Amsterdam

Nuri Bilge Ceylan - Turkijë 2008

Wellicht Woody Allens beste film gaat over de liefde en is een mooie ode aan de wijk Manhattan. Neurotische schrijver Ike Davis (Woody Allen natuurlijk) worstelt met het leven. Zijn 17-jarige vriendin is jong en wijs en heeft een nuchtere kijk op de wereld.

zondag 14:45

Romantische variatie op de legende over ontstaan van de Curry-worst (de specialiteit uit Duitsland) aan het eind van WO II als symbool voor het begin van een nieuw tijdperk. Prachtige rol van Barbara Sukowa. Engels ondertiteld. Een getrouwde kantinecheffin valt in kapotgeschoten Hamburg voor een gedeserteerde matroos.

Open from Monday to Friday from 17.30-19.30 hrs. Daily dish (incl. salad) 3,40 euro, fruit 0,25 euro, dessert 0,30 euro, beer and soda 1,10 euro. Find the complete menu at www.jansbrug.nl.

x

H & J Uitgevers Postbus 101 2900 AC Capelle aan den IJsel

DIE ENTDECKUNG DER CURRYWURST

THREE MONKEYS

alleen maandag 20:15

MANHATTAN

Moeficlub • kinderfilm

alleen donderdag 20:00

Ma. t/m vr. geopend van 17.3019.30 uur. Dagschotel (incl. salade) 3,40 euro, fruit 0,25 euro, toe 0,30 euro, luxe toe 0,85 euro, bier en fris 1,10 euro. Het menu staat ook op www.jansbrug.nl.

"35 jaar…" • speciale regisseurs

Woody Allen - VS 1979

'Made in Germany'

Onze open eettafel is geopend ma. t/m do. De maaltijd begint om 18.30, waarna er gezamenlijk gegeten zal worden. Vegetariërs en groepen worden verzocht (voor 14.00 uur) te bellen. De prijs voor de maaltijd is 4,00 euro, inc. soep en toetje.

Sint Jansbrug Oude Delft 50-52

Voor advertenties bel met:

De filmzomer is in volle gang. Deze week drie nieuwe titels, die allemaal slechts een paar dagen te zien zijn: IL Y A LONGTEMPS QUE JE T'AIME; GARAGE en THE CHANGELING. Zie het kader. De filmcritici zijn onverdeeld positief over THREE MONKEYS, de nieuwe film van de Turkse meester Nuri Bilge Ceylan. In de reeks 'karakteristieke regisseurs' draait de klassieker MANHATTAN van Woody Allen uit 1979.

Bijdragen van faculteiten, diensten en overigen voor de rubriek “Aankondigingen” in Delta ontvangt de redactie graag per e-mail: [email protected]. Bijdragen dienen zo beknopt mogelijk te zijn. De redactie behoudt zich het recht voor om in te korten. Aanleveren vóór vrijdag 14.00 uur.

Eettafels • Location: Madrid, Spain The objective of ICERI 2009 is to share your experiences in the fields of education, research, innovation, technology and international collaboration. It is an international Forum for lectures, researchers, professors, engineers, educational scientists and technologists.

> FILMZOMER

Inleveren kopij

Announcements Career counselors are on Tuesdays from 11.30-12.30 o’clock. More information on www.studentandcareersupport.nl.

filmweek

#

De loop der dingen Op 24 en 25 oktober zal in het culturele weekend de Delftse loop der dingen plaatsvinden. In dit project zullen tientallen kunst- en techniekwerken elkaar in beweging brengen en een grote kettingreactie veroorzaken. Iedereen kan meedoen, maar voor de eerste tien studententeams van de TU Delft zal de TU de deelnemersbijdrage betalen. Zie www.delftseloop.nl voor meer informatie.

studentenpsychologen en het informatiecentrum. Het informatiecentrum in de hal op de begane grond is geopend op werkdagen van 9.00–17.00 uur. Er is documentatie beschikbaar over onder andere WO- en HBOopleidingen, arbeidsmarkt, studie- en beroepskeuze, buitenlandse studies, enz. Bij de balie of telefonisch kun je afspraken maken met een studentendecaan of een studentenpsycholoog. Voor de studentenpsychologen geldt dat het eerste contact loopt via het Open Inloopspreekuur dinsdag- en donderdagochtend van 11.30–12.30 uur. Voor Student and Career Support in het algemeen kun je terecht op het open spreekuur op dinsdagochtend van 11.30-12.30 uur. Bezoekadres: Jaffalaan 9a (ingang Mekelweg); tel. 0152788004. e-mail: [email protected] website: www.studentandcareersupport.tudelft.nl

do 9 t/m wo 15 juli 2009 > d

ZOMER

DELTA. 23 09-07-2009

Doelenplein 5 Delft 214 02 26

zo 19:15 - di wo 20:00

CHANGELING

De bijna 80-jarige Clint Eastwood maakte een op ware gebeurtenissen gebaseerd historisch drama over goed en kwaad, machtsmisbruik en onrecht. LA in jaren 20. Moeder (Angelina Jolie) raakt haar zoontje kwijt. Na lange tijd vindt de politie het kind. Maar is hij het wel? Clint Eastwood - VS 2008

> Verwacht

Volgende week het befaamde APOCALYPSE NOW REDUX, de film die regisseur Francis Ford Coppola in 2001 opnieuw monteerde op basis van APOCALYPSE NOW uit 1979. De volgende ‘Zomerkeuzes’ zijn GRAN TORINO, de nieuwste film van Clint Eastwood, BUDDHA COLLAPSED OUT OF SHAME, het debuut van de jongste telg uit de Iraanse regisseursfamilie Makhmalbaf, en LES BUREAUX DE DIEU, een documentaire over een bureau voor gezinsplanning in Parijs.

filmhuis-lumen.nl

DELTA. 23 09-07-2009

18

service

DELTA. 23 09-07-2009

Trainees voor een frisse blik Roel Kamerling, programmamanager Medical Delta.

TU DELft voorlichting

verschijnt onder verantwoordelijkheid van de directie Marketing & Communicatie

‘Trainee is enthousiaste, slimme extra medewerker voor een project’ Roel Kamerling, ooit ook begonnen als trainee van de TU Delft, is programmamanager van Medical Delta, een organisatie waarin de TU Delft vanuit het Delft Research Initiative Health participeert. “In Medical Delta werkt de TU Delft samen met de universiteiten van Leiden en Rotterdam en hun universitair medische centra. De organisatie moet nog verder vormgegeven worden en daar is het afgelopen jaar hard aan gewerkt, ondermeer door onze trainee Kim Colman, die de communicatie onder haar hoede nam.” Volgens Kamerling is het nieuw opzetten van een project een goed moment om een trainee in te zetten. “Er staat nog niet zoveel vast, dus een trainee heeft de ruimte om met een eigen invulling te komen. Bovendien zorgt een trainee voor een frisse blik. Trainees komen niet uit de organisatie en kijken anders tegen de reguliere processen aan.” Maar het grootste voordeel is volgens Kamerling dat je een jaar lang kunt beschikken over een slimme en gemotiveerde extra kracht. “Daardoor kun je echt een boost aan een project geven. Kim is leergierig en resultaatgericht en heeft de afgelopen maanden veel zaken opgepakt waar ik zelf niet aan toe kwam, maar die wel heel belangrijk zijn. Zij organiseerde een bijeenkomst voor alumni, schreef een communicatieplan en regelt nu dat de verschillende wetenschappers een demonstratiemodel van hun ontwerp of onderzoek realiseren dat gebruikt kan worden bij presentaties.” Het begeleiden van een trainee kost natuurlijk tijd, maar dit weegt niet op tegen de voordelen. “Trainees hebben bijvoorbeeld van het begin af aan een netwerk binnen de TU Delft. Daardoor

Roel Kamerling en Kim Colman. (Foto: Cetera)

kunnen zij soms sneller en makkelijker zaken regelen.” Kamerling vindt het een prima idee dat een trainee verschillende projecten binnen de universiteit doet. “Ik zou wel graag een op de TU Delft gericht opleidingsprogramma zien waarmee meer binding met de TU Delft gecreëerd wordt. Ik ken ook traineeshiptrajecten bij ministeries waarbij wordt benadrukt waar de organisatie voor staat en wat het bijzonder maakt om daar te werken. De TU Delft is een interessante organisatie om voor te werken en het is goed om de trainees daar nog iets meer van te doordringen.”

Kim Colman, managementtrainee.

'Heel leuk om te werken tussen studenten en wetenschappers' Onlangs fietste managementtrainee Kim Colman na haar werk door het Mekelpark naar huis. “Om je heen zag ik allemaal studenten en wetenschappers en toen dacht ik: wat een leuke plek om te werken! Zelf wil ik geen wetenschapper worden, maar ik vind het wel boeiend om bij wetenschap betrokken te zijn.” Colman had al enige werkervaring voordat zij trainee bij de TU Delft werd. “Ik studeerde mediastudies en werkte daarna

ondermeer bij diverse audiovisuele bedrijven en het Museum voor Beeld en Geluid. Ik wilde toch verder kijken dan de media en toen vond ik op internet het traineeprogramma van de TU Delft. Dat leek mij erg interessant en dat is het tot nu toe ook.” Nadat Colman was aangenomen als trainee, solliciteerde zij op het project communicatie bij Roel Kamerling van Medical Delta en werd aangenomen. “Het klikte meteen van beide kanten.” Het afgelopen jaar schreef Colman een communicatieplan en voerde zij onderdelen daarvan zelf uit. Voor de DRI Health organiseerde zij ook een bijeenkomst voor 120 medewerkers van de TU Delft en vulde zij een onderdeel van de alumnibijeenkomst in. “Ik leerde ontzettend veel het laatste jaar. Dankzij de begeleiding van Roel Kamerling en door gewoon dingen te doen.” Prettig vindt zij ook het traineenetwerk waar zij deel van uitmaakt. “Je hoort veel van anderen en als je soms iets geregeld wilt hebben – er zit op de afdeling een collegatrainee – dan loopt het net iets gemakkelijker.” Op dit moment is zij zich aan het oriënteren op een volgend project. “Ik heb het hier erg naar mijn zin, maar ik wil graag nog andere delen van de TU Delft leren kennen en ook andere werkzaamheden doen. Officieel ben ik een managementtrainee en ik zou graag bij het volgende project meer het projectmanagement in willen.” Ze vindt het ook leuk om ergens anders te werken. “Ik wil nog meer rondkijken voordat ik besluit welke kant ik op wil met mijn loopbaan.” (AS)

Zomerwerk rond het Mekelpark Rond BK-city vinden de komende maanden diverse werkzaamheden plaats. Remon Hartman van FMVG: “Wij zorgen ervoor dat de gebouwen van de TU Delft bereikbaar blijven voor fietsers, voetgangers en het openbaar vervoer. Automobilisten moeten wellicht af en toe een andere route nemen.” xAngèle Steentjes Rond de campus van de universiteit zijn verschillende werkzaamheden gepland voor de komende zomermaanden. Zo wordt begonnen met onderhoud in het gebied vanaf de aula tot BK-city (het voormalige hoofdgebouw). De verschillende leidingen die daar liggen worden verlegd en eventueel vernieuwd, zodat het mogelijk is om daar de aanleg van tram 19 te rea-

liseren. Remon Hartman, verantwoordelijk voor terreinen en Infrastructuur van FMVG (Facilitair Management & Vastgoed): “Een deel daarvan bestaat uit warmteleidingen die wij alleen in de zomer kunnen vervangen, omdat anders een deel van de gebouwen dan niet verwarmd kan worden.” Begin september zijn deze werkzaamheden afgerond, maar rond die tijd begint de gemeente met het aanpassen van het gebied tussen BKcity en de Sebastiaansbrug. “Deze

’Alle werkzaamheden zijn in oktober afgerond’ werkzaamheden zullen zeker voor de nodige overlast zorgen. Niet alleen de leidingen worden verlegd, maar ook het riool wordt vervangen en verplaatst. Wij houden nauw contact met de gemeente om ervoor te zorgen dat de gebouwen van de universiteit veilig bereikbaar blijven voor fietsers en het openbaar vervoer. Voor auto’s is het lastiger een doorgang te garanderen. Zij moeten wellicht tijdelijk een andere route nemen.” Een van de alternatieve routes loopt

langs het zuidelijke deel van het Mekelpark, waar aan de ontwikkeling van Technopolis wordt gewerkt. “Deze route zullen we vrijhouden. Dat is ook mogelijk, omdat de komende maanden bij Technopolis geen grote bouwactiviteiten plaatsvinden, alleen grondwerkzaamheden om het terrein bouwrijp te maken en de aanleg van leidingen en kabels.” Voor het Mekelpark zijn geen nieuwe werkzaamheden gepland. “Het gras is ingezaaid en moet nu gaan groeien. Wel wordt het onderhoud van het Mekelpark verbeterd. Dat houdt in: meer vegen en schoonmaken. Sinds 1 juli werken wij met een nieuwe aannemer, die dit onderhoud serieuzer gaat oppakken.”

nieuwe collegejaar – de ruimte tussen de faculteit en het nieuwe gebouw gereed hebben voor voetgangers en fietsers. In september maken wij dan de parkeerplaatsen gereed. Naar verwachting zijn alle werkzaamheden op 1 oktober afgerond.” Gaat er nog iets veranderen rond het parkeren? “Nee, het college van bestuur moet daar eerst nog een besluit over nemen. De bestaande parkeersituatie blijft gehandhaafd en voorlopig verandert er op dat gebied niets.”

Earth design award

Donation

Master award

Help wanted

TU Delft’s IDP student design team ‘Lumen’ has won the prestigious International Cifial ‘Feel the Planet Earth Design Competition Award’. The team designed MoonLight, a safe, low-energy light using high efficiency Leds, a solar panel and pen-lite batteries. MoonLight aims to replace the millions of kerosene lights that are used and present a fire risk in straw and wooden houses in remote regions of Cambodia. The award comes with a prize of €12.500, which will be donated to Kamworks, in Cambodia, for producing the MoonLight.

The Casimir Research School, in which TU Delft and Leiden University are partners, has received 100,000 euro from Josina CasimirJonker, the widow of physicist Hendrik Casimir. The gift is in honor of the first anniversary of the research school, and in remembrance of the founder of the Casimir-effect, who would’ve been 100-years-old this year. The money is earmarked for the Hendrik Casimir Fund, which supports the educational pursuits of MSc students.

Master’s students can now compete for the UfD-Strukton Master Award, a prize sponsored by the University Fund Delft and Strukton, a construction company. First prize is worth 5,000 euro, and the two runners-up prizes 2,500 euro each. To compete for these prizes, students must have written ‘a project, graduation or research report about sustainable ideas and groundbreaking solutions for improving the environment’. The closing date for submissions is 1 October 2009. For more information, www.strukton-studenten.nl

Freelance jobs available writing for Delta’s English Pages, as of August 2009, the start of the new academic year. We seek foreign students/ staff to write articles in English, for payment, on a freelance basis. No experience necessary. We’re looking for enthusiastic, creative foreign students/staff to contribute articles, cartoons, illustrations and photographs. Interested, please send a brief introductory email to: [email protected]

‘An ecosystem that poops out’ A new Rector Magnificus, broken English or Oxford English, a sustainable wooden bicycle, and much ado about Vermeer’s ‘View of Delft’. A round-up of some of the stories making news on the Dutch pages of Delta. xDAVID MCMULLIN TU Delft has a new Rector Magnificus: Professor Karel Luyben, the current dean of the university’s Faculty of Applied Sciences, will succeed Professor Jacob Fokkema, who has served as TU Delft’s Rector Magnificus since 2002. Lyuben, who will officially take office on 1 January 2009, was unanimously endorsed by TU Delft’s Executive Board, Works Council, and Student Council. Luyben studied chemical engineering at Eindhoven University of Technology, before becoming a researcher at Wageningen University. He later worked as a contract researcher with Bayer in Germany, and Cehave in the Netherlands. In 1983, Luyben was first appointed professor of biokinetics at TU Delft, and from 1988, served as professor of bioprocess technology. From 1993-1999, he was scientific director of the Delft-Leiden Biotechnological Sciences Graduate School and has also held many other leading positions in the world of biotechnology and process technology, including the presidency of the European Federation of Biotechnology (EFB), and chairman of the EFB’s bioche-

Business Gift Design Competition winners: ‘The Wine Cooler’ and ‘TulipMouse’.

mical engineering science section. A dedicated researcher and tutor, Luyben has published over 200 articles in leading scientific journals, has four patents to his name and has supervised more than 30 doctorates. Luyben will be entrusted with continuing TU Delft’s development as a leading international university of technology. When asked what he viewed as the major challenges facing TU Delft in the coming years, Luyben said: “The number of students at TU Delft is increasing each year, and the TU’s world university

Gebouwen De renovatie van het dak van de bibliotheek is al begonnen. Daarnaast wordt binnenkort een begin gemaakt met de renovatie van het auditorium in de aula. Op 1 september wordt een nieuw onderwijsgebouw opgeleverd naast de faculteit L&R. In de weken daarna gaat FMVG het openbare gebied inrichten. “Je kunt daar pas aan beginnen wanneer het gebouw gereed is. Wij willen voor 1 september – de start van het

19

Delta in English

Arno Scheepens and his wooden ‘ReBicycle’. (Photo: Sam Rentmeester/FMAX)

ranking continues to improve. We must maintain this growth curve. But doing so will not be made easier in a time when less funding is being allocated to universities.”

TulipMouse Broken English or Oxford English? That is the question. While most students have amusing anecdotes to tell about their professors’ ‘Dunglish’, the actual situation regarding English-language proficiency in Dutch higher education remains unclear. But not for long: the Dutch minister for Education, Ronald Plasterk, has commissioned research aimed at determining English-language proficiency levels within universities, an action stemming from a request submitted by Martin Bosma, a Dutch Labour Party MP, who claims the ‘standing of the Netherlands is being eroded’ by the frequent use of English in higher education. According to Nuffic, there are now 1,388 higher education programs offered in English, accounting for one-fifth of all accredited higher educational programs in the Netherlands. This research will study the various university initiatives currently in place to improve university instructors’ English skills. Minister Plasterk wants know which universities are committed to improving English-language proficiency and how they are doing this, and also which institutions are failing to

improve. The survey’s finding will be published in late 2009. Debbie Ammerlaan has won the first ‘Business Gift Design Competition’, a contest that challenged TU Delft students to design a ‘typical Delft’ business gift. Ammerlaan designed a wine cooler made from Delft Blue porcelain. Her winning design award also came with a check for 2,000 euro. The runners-up were Attila Kertesz, who designed a pencil sharpener, and Michel Holper, who designed a porcelain ‘TulipMouse’. The jury described Ammerlaan’s wine cooler – chosen from among 47 submissions – as a “really fine idea and beautiful design,” while Holper’s ‘TulipMouse’ was praised for its “combination of technology and aesthetics.”

Wooden bike Industrial Design Engineering student Arno Scheepens is aiming high with his graduation project: a 100% sustainable bicycle, called ReBicycle, which, if successful, will even transcend the much-praised cradle-to-cradle design philosophy, in which materials used in manufacturing products are then reused. “Many bikes are now made in China, and lots of energy is needed to produce their steel frames,” Scheepens says. “Cradle-to-cradle doesn’t account for this energy use - it doesn’t go far enough.” Scheepens is a man on a sustainable mission. To save more energy

and reduce transport, he’s bucking the globalization trend in favor of ‘localization’: he only uses materials produced locally – in this case, in Friesland, where the Cartesius Institute, in Leeuwarden, is supporting his bike-building research. All ReBicycle’s materials must be natural and renewable: no rubber for the tires, because rubber isn’t grown locally, and also no steel for ball-bearings or brakes. “Nobody thinks it can be done: a 100 percent sustainable bike,” Scheepens says, laughing. “But with the materials I have now, I can produce 70 percent of the bike locally, with natural, renewable materials. And there are more developments to come.” Scheepens’ bike isn’t yet 100 percent sustainable, but he’s convinced people will soon be riding around on his wooden bikes via a special membership system, in which people pay to use a bike until it’s worn out. “One ReBicycle will last about five years,” Scheepens predicts. The user then gets a new bike, and the old bike is dismantled and burnt. “The ashes are then used to fertilize other trees,” Scheepens concludes. “My design is like an ecosystem that poops out and lends bicycles.” Finally, there is much ado in Delft about the municipality’s plans to build a modern bridge to replace the old Kapelsbrug (Kapels Bridge). Opponents say this new bridge will ruin the ‘View of Delft’, as painted by Johannes Vermeer. Looking from the Hooikade toward Delft city center and the armory building built during the Thirty Years’ War, one sees the Kapelsbrug in front of this building, as Vermeer did when he painted his famed ‘View of Delft’, making this arguably the famous location in Delft. Because the Kapelsbrug is unsuitable for supporting the new tram line, the municipality wants to replace the bridge with a modern bridge. But this will ruin the ‘View of Delft, says the Delfia Batavorum historical association. “It’s careless of the municipality not to consider reinforcing the existing bridge,” a Delfia Batavorum spokesperson said. “The city wants to attract more tourists by promoting Vermeer, so why would you then build a modern bridge on the exact spot of Vermeer’s ‘View of Delft’?”

DELTA. 23 09-07-2009 achterkant

00 20

berichten (1) Aan: Mariana Popescu (22, Bouwkunde) Ontvangen: 25 juni 19:37 Van: Vincent de Geus

Heyy Mariana, ik zag je net op shownieuws, cool! hoe is t? hoe ging de perspresentatie vandaag, ben je tevreden over het resultaat? plaatjes en filmpjes op de site zien er ieder geval super uit, nice!

altijd zo geweescht

Bikkelweekend Het Bikkelweekend van Paal Centraal is zo oud als de korfbalclub zelf, namelijk vijftien jaar. Vroeger werd het in stijl gehouden, dat wil zeggen in de herfst. Kamperen in de regen, op Texel of ergens in Drenthe. “Dat was écht bikkelen”, zegt huidig commissaris technische zaken, Bert Leeuwis. “Een hele dag houthakken voor de open haard, in ruil voor het gebruik van het huisje.” Een paar jaar geleden kwam een huisje in de Vogezen beschikbaar, maar wel in mei. Dat was vanwege het mooie weer zo’n succes, dat een bezoek daaraan in het voorjaar nu vaste prik is. “We maken lange bergwandelingen, doen bosspelletjes. We zijn ook wel eens een mijn in geweest.” Bij het huisje is een zwembad, gevuld met bergwater. “Er is één goede manier om ’s ochtends goed wakker te worden: éven dippen in het ijskoude water. Sommigen passen daarvoor, maar de echte bikkels doen het gewoon. Het is even bibberen, maar wel heerlijk.” Hoe de traditie precies ontstond weet Leeuwis niet. “Er moet gewoon af en toe gebikkeld worden. De stoere man - of vrouw - uithangen. Meisjes gaan ook mee.” Als grote uitzondering op de meeste Delftse verenigingen is de verhouding jongens/meisjes bij Paal Centraal ongeveer fifty-fifty, wat wel handig is bij een gemengde teamsport als korfbal. Is het Bikkelweekend misschien een compensatie voor het softe imago van de sport? “Je moet voor de gein eens een keer komen kijken naar een wedstrijd en naar wat er onderling gebeurt. Als je niet bikkelt verlies je de wedstrijd. Hoe lager het niveau, hoe fysieker het spel. En wij spelen vrij laag.” (JT)

Kriep

(Foto: Hans Stakelbeek/FMAX)

25 juni onthulde het Nuon Solar Team in Amsterdam de Nuna5. Reden voor Vincent van het vorige Nuna-team om bij Mariana, verantwoordelijk voor de marketing, te informeren naar de geslaagde dag. “We hadden zeker veel persaandacht, en scoorden een nummer 1-hit bij Google News!’’ vertelt Mariana. “Al veranderde dat toen later die dag Michael Jackson overleed.” 25 oktober start de wagen aan de drieduizend kilometer lange race in Australië. “We gaan winnen”, voegt Mariana vol vertrouwen toe. (EvO)

(Foto: Richard van ‘t Hof)

maaike strijker

Jaloers op bouwkunde Ik denk dat iedereen die het nieuwe gebouw van Bouwkunde binnenloopt wel een gevoel van jaloezie bekruipt. Van buiten komen de gekleurde raamkozijntjes misschien niet heel overtuigend over, maar van binnen ziet het gebouw er – naar mijn mening – schitterend uit. Er is veel aandacht besteed aan kleuren en materialen om de nieuwe studenten en medewerkers zich thuis te laten voelen in het oude wiskundegebouw. Ook is er een prachtige werkplaats opgetrokken en er is zelfs een oranje arena gebouwd in een half glazen ruimte. Aan echt alles is aandacht besteed: ik zie nergens een ordinair bureau staan, maar alleen houten tafels met daarachter leren bureaustoelen met rugleuningen die tot boven je hoofd reiken. Zelfs de toiletten zijn volledig in stijl. Het enige minpuntje dat ik kon ontdekken is dat de vrouwelijke helft van de bevolking – want bij bouwkunde wordt die helft enigszins benaderd – het belangrijke waterflesje niet goed kan vullen onder de designkraantjes. Natuurlijk is het verhaal achter de verhuizing niet alleen gelukkig. Een allesverwoestende brand en daarna een paar maanden in tenten bivakkeren is niet leuk. Voor werknemers is er in het nieuwe gebouw niet voldoende

ruimte, zodat zij alleen flexplekken hebben. Verder klagen studenten dat de designstoelen er misschien leuk uitzien, maar dat ze verschrikkelijk zitten. Toch zou ik maar wat blij zijn met een gebouw dat er zo bij ligt. Want dit alles staat in scherp contrast met het gangenstelsel waar ik al zes jaar dagelijks rondloop. DelftChemTech bestaat voor bijna de helft uit kelders, waar studenten een groot gedeelte van hun tijd doorbrengen. Bruine tegeltjes geven de toiletten niet direct de luxe en frisse uitstraling die je zoekt. En de pogingen om het gebouw op te knappen met wat felle verfkleurtjes zetten weinig zoden aan de dijk. Maar gelukkig zijn er plannen voor nieuwbouw. De universiteit is er al jaren bezig, maar over een aantal jaar moet het er toch echt komen. En als het er dan net zo uitziet als Bouwkunde, ben ik dik tevreden en blij voor de nieuwe generatie. Misschien krijgen wij zelfs ook wel kunst. Of is dat niet besteed aan een scheikundestudent? Ik zou persoonlijk minstens zo tevreden zijn met een mooie inbouwdestillatiekolom.