9-5-2013
Omgaan met en kijken naar probleemgedrag bij mensen met een verstandelijke beperking en dementie… Arianne Uijl, Orthopedagoog-Generalist/Gz-psycholoog, ASVZ
Wat maakt dat jullie hier vandaag zijn; bij deze workshop? Wat zou deze workshop nuttig maken voor jullie?
Wat gaan we doen? • Met elkaar brainstormen over ‘kijken naar probleemgedrag’ • De belangrijkste denkmodellen rondom probleemgedrag bespreken • Kijken naar probleemgedrag bij dementie en het belang van visie, (mee)beleven, kennis, prikkels etc… • Oefenen met casuistiek • Uitleg over Ouderenadviesteam ASVZ en hoe dit werkt • Tips aan jullie vragen rondom de workshop… ;-)
Kijken naar probleemgedrag: in welk ‘behandelhuis’ werk jij?
Triple C, H. van Wouwe & D. van de Weerd, ASVZ
1
9-5-2013
Triple C, H. van Wouwe & D. van de Weerd, ASVZ
Triple C, H. van Wouwe & D. van de Weerd, ASVZ
Omgaan met problemen Triple C Allemaal op school geleerd: • Probleem • Analyse • Diagnose • Behandeling • Evaluatie
En/Of: Oplossingsgericht: • Houding van niet weten • Positieve verwachting • Weerstand = nuttige informatie! Uitzonderingen: Welke dagen/momenten gaan beter? Hoe heb je dat gedaan? Wat heeft geholpen? Hoe kunnen we dat opnieuw doen? Uit: De oplossingegerichte begeleider, John Roeden, 2012
De client, de omgeving, dementie en (probleem) gedrag… • • • • • • •
Wie is de client? (levensverhaal, levenservaringen, eigen aardigheden, cultuur, familie, verstandelijk/sociaal/emotioneel? Wat is normale veroudering? Wat is dementie? Wat doet het met hersenen? (hersenkunde) Wat doet het met gedrag? (intentionaliteit, prikkels) Wat doet het met jou als begeleider? ‘Als je als professional een theorie voelt opkomen over de client, ga dan snel naar bed, neem een paracetamol en hoop dat die theorie de volgende dag weer over is’ (Steve de Shazer, uit: De oplossinggerichte begeleider, John Roeden, 2012)
Weten, vergeten en…begeleiden, A. Uijl, 2012
• • • • • • •
Hoe beleeft de client zijn omgeving en dagelijkse activiteiten? Wat weet jij als begeleider? Welke methodieken ken je? Hoe beleef jij mee als begeleider? Herken of zoek je de ‘vraag achter de vraag/gedrag? Zie je jij jezelf als prikkel? Wie kan ondersteunen? Hoe? Wordt er voldoende multidisciplinair samengewerkt?
2
9-5-2013
Bijvoorbeeld…slaaptekort
Interne prikkels • • • • • • • • • • • • • • • •
Zien Horen Schildklierafwijking Medicatie Onvolwaardige voeding Delirium (delier) Pijn Plots optreden van symptomen Slaap Neurologische afwijkingen (hersenkunde) Ouderdomsvergeetachtigheid Licht Beweging Depressie Angst Dementievorm
Immuunsysteem Stemming Overspannenheid Ziekte Minder openstaan voor contacten Agressie Meer stress
Bijvoorbeeld…pijn
Externe prikkels • • • • • • • • • • • • •
Geluiden Taal Mimiek Bewegingen Temperatuur Snel/langzaam Hard/zacht Inrichting Hoog/laag (zitten, liggen) Gevarieerd of hetzelfde Gevoel stoel, bed, handen Stimulatie? Invulling dag? Meehelpen koken? Wat kun je allemaal doen met een aardappel?
De begeleider als prikkel…
Prikkels BEELDEN & PLAATJES (associaties, levens en leerervaringen, hersenen etc.
REACTIE = GEDRAG
PRIKKELS
ZINTUIGEN: iets zien, horen, proeven etc.
© A. Uijl, 2011
3
9-5-2013
Prikkelverwerking PRIKKELVERWERKING
- Bewegings- en Geluidsprikkels -Doelgerichte prikkels -- Stilstaande prikkels -Teveel & te weinig prikkels
REACTIE = GEDRAG
Interne prikkels, impulsen, emoties
© A. Uijl, 2011
Voorkomen van probleemgedrag…
Hoe zie en beleef ik wereld; die client?
REACTIE = GEDRAG
PRIKKELS
© A. Uijl, 2011
Bijvoorbeeld slaap…
Beter slapen • • • • • • • • • •
Melatonine (pijnappelklier) een ongemakkelijk bed; oncomfortabel beddengoed of nachtkleding; kan ook te maken hebben met zintuiglijke informatieverwerking waarbij een te licht dekbed of een te zacht matras verkeerde of geen prikkels afgeeft. Dit kan iemand zelfs angstig maken (gevoel hebben dat je zweeft); een kamer die onvoldoende goed geventileerd is (te warm of juist te koud); teveel geluiden bij het in- of doorslapen; door huisgenoten die over de gang lopen, nachtbewaking of begeleiders die ‘rondes’ lopen en controleren of iemand wel rustig slaapt; te laat op de avond drinken van coffeïnehoudende dranken (koffie, thee, cola) of te laat op de avond eten; onderstimulering met als gevolg dutten overdag; teveel rustmomenten overdag vanuit de idee dat iemand dit nodig heeft en te weinig ontspanningsmomenten of ontspannen activiteiten, die deze behoefte aan rust kunnen vervangen; te weinig beweging, activiteiten en daglicht overdag een slaapkamer die te licht of te donker is waardoor iemand te vroeg wakker wordt of moeilijk inslaapt (te lichte kamer) of last krijgt van oriëntatieproblemen en angst (te donkere kamer).
4
9-5-2013
Meneer Ben • • • •
Wat viel op? Hoe heeft meneer Ben dit beleeft? En de begeleider? Wat werkte goed? Wat waren werkzame factoren? • Hoe zou de begeleidster dit vaker kunnen doen?
Ouderenadviesteam, ASVZ Om begeleiders te ondersteunen is er een ouderenadviesteam ingesteld. Dit team bestaat uit: Ouderenadviseur/coach twee sectormanagers een arts verstandelijk gehandicapten (AVG) een teamleider twee orthopedagogen. Het ouderenteam ontwikkelt beleid voor de ouderensector binnen ASVZ, draagt bij aan scholing voor begeleiders en geeft advies en coaching in het geval van individuele begeleidingsvragen.
5
