Warande informatief
Berlin jerusalem © Gael Maleux
© Gael Maleux
2
Terug naar de heilige stad Jerusalem #1. 2 van Berlin: 1 dag, 3 religies, 5 schermen, ontelbare waarheden Wanneer het gaat over het Israëlisch-Palestijns conflict, zijn beklijvende beelden vaak doeltreffender dan de zoveelste holle, herkauwde woorden. Neem nu Jerusalem #1.2, dat aan één shot van de Hebreeuwse Universiteit van Jeruzalem voldoende heeft om de toestand te schetsen. Een scheidingsmuur splijt de instelling genadeloos in twee, waardoor het studenten nu in plaats van vijf minuten ruim drie kwartier kost om tot in hun lessen te geraken. Berlin filmde een maand lang in de verdeelde stad, maar het resultaat Jerusalem #1.2 focust op één vrijdag. Op die dag komen alle thema’s, verhalen en mensen samen: we zien moslims voor het vrijdaggebed toestromen in de met goud getooide moskee, christenen die in de namiddag de veertien staties van de kruisweg afgaan, en joden die zich bij zonsondergang naar de Klaagmuur haasten voor de start van de sabbat. In deze complexe stad gingen de makers van Jerusalem #1.2 op zoek naar iedereen die ze tien jaar eerder interviewden voor hun eerste portret van de metropool, Jerusalem #1. Beelden worden herbekeken, discussies verdergezet, herinneringen opgehaald of opgerakeld. Kan de patstelling eindelijk doorbroken worden, of zijn na de gebouwen nu ook de harten van hun inwoners ommuurd geraakt?
3
Flashback naar Jerusalem #1 Dertien jaar geleden kiemden in Jeruzalem de karakteristieke kenmerken van wat nu als één van de meest succesvolle Vlaamse theatergezelschappen geldt. Met de camera op de schouder en de recorder in de hand, onderzocht het Antwerpse Berlin er het samengaan van drie wereldgodsdiensten voor het eerste luik van hun eerste project, de stedencyclus Holoceen (naar ons huidige geologische tijdperk). Jeruzalem leek hen een ideaal startpunt, omdat er zo veel lijnen samenkomen en zo veel mensen in de wereld (rechtstreeks of onrechtstreeks) met de stad te maken hebben. De bedoeling was om uit hun ervaringen en verzamelde interviewbeelden een voorstelling-plus-documentaire te puren. “Initieel zou Jerusalem een mengvorm worden tussen documentaire en theater, in de zin van een live acteur op scène”, verduidelijkt Bart Baele, naast Yves Degryse en Caroline Rochlitz één van de drie stichtende leden van Berlin. Een beetje verder in het proces, beseften ze echter dat de beelden krachtiger zouden zijn als ze voor zichzelf konden spreken. Ziehier de hoofdingrediënten van een Holoceen-productie: ijzersterke montage, meeslepende interviews waarvoor ruimschoots de tijd genomen wordt en boeiende (niet altijd voor de hand liggende) locaties die worden vastgelegd in gelaagde, theatrale filmportretten. Er gebeurt iets unieks wanneer Bart Baele en Yves Degryse samenwerken: veel meer dan andere theatergezelschappen, zoekt Berlin de grens met journalistiek en documentaire-maken op.
Het hele Holoceen Na Jeruzalem – met zijn “densiteit en beladenheid”, in de woorden van Baele – zocht het duo een ander uiterste op. Voor de daaropvolgende Holoceen 2-voorstelling lieten ze hun geoefend oog immers vallen op Iqaluit, de hoofdstad van de Inuït in Nunavut. Deze plaats is zo afgelegen dat je ze alleen met het vliegtuig kan bereiken. Iqaluit, de uitkomst van een maand filmen op de noordpool, werd een voorstelling op zeven schermen in een metalen iglo. Al even geïsoleerd was de hoofdrolspeler in Holoceen 3: Bonanza. Dit verlaten mijnstadje is met zijn vijf huishoudens officieel de kleinste stad ter wereld, maar de zeven inwoners bewegen hemel en aarde om zo weinig mogelijk met elkaar te moeten praten. Praten óver elkaar zien ze wel zitten, en Berlins sterke podiumopstelling rond een maquette van het stadje zorgt voor een prima verbeelding van de situatie: op vijf naast elkaar opgestelde, maar netjes van elkaar gescheiden schermen, ventileren de gezinnen elk hun eigen (uitgesproken en elkaar tegensprekende) meningen. Ze praten letterlijk “naast elkaar”. Voor de soundtrack zorgde Peter Van Laerhoven, 4
ook vanavond live op het podium te zien. Terug hongerig naar het ritme van een grote stad, belandden Baele en Degryse in 2009 tussen de Oka en de Wolga, in Moskou, waar ze te midden van meterslange limo’s en kaviaarbanketten inzoomden op de effecten van het kapitalisme. In hun Moscow wordt het Russische sociaal-politieke circus letterlijk verbeeld door bewegende schermen die in een speciaal voor de gelegenheid ontworpen circustent op het publiek afkomen. Momenteel is Berlin bezig aan ‘Zvizdal’, een voorstelling die zich in de Tsjernobyl-regio afspeelt, en aan een stadsproject in Lissabon. Hoewel er bij Jerusalem #1.2 geen bewegende schermen te pas komen, laat deze terugblik u vast niet onbewogen.
Jeruzalem revisited: even bijpraten Degryse legt uit dat Berlin nooit veel zin heeft gehad om te plooien naar het traditionele stramien van “voorstelling maken, touren en dan aan het volgende project beginnen”: “Al onze voorstellingen blijven gewoon verder spelen.” Zo ook Jerusalem, een project dat nog niets aan actualiteit heeft ingeboet – jammer genoeg, misschien. Degryse: “Dat maakte ons benieuwd om tien jaar later terug te gaan om die mensen terug te zien. We hebben de geïnterviewden van toen allemaal opnieuw opgezocht en geïnterviewd, en de film van tien jaar geleden samen met hen bekeken.” Baele en Degryse slaagden erin om bijna iedereen terug op te sporen, uitgezonderd een journalist die ondertussen in de VS woont en twee Palestijnse jongens uit een vluchtelingenkamp die ten tijde van Jerusalem #1 een jaar of elf waren. “Even dachten we dat we een van de jongens hadden gevonden, in een koffiebar in West-Jeruzalem”, vertelt Degryse. “We spraken hem aan over het interview in 2003 en hij bevestigde meteen dat hij diezelfde jongen was. Achteraf vernamen we via het vluchtelingenkamp dat hij ons belogen had en dat die jongen van toen nu in een bouwbedrijf werkt en maar eens om de zoveel tijd naar Jeruzalem komt.” De verhalen van de vertrouwde gezichten van tien jaar geleden leidden Baele en Degryse ook naar nieuwe contacten, zoals Maia, een joodse vrouw die een bomaanslag overleefde. Zulke mensen, die zelfs in extremiteit genuanceerd kunnen zijn en een gelaagdheid kunnen weergeven, zijn heel interessant om te interviewen. Het duo komt zelf nooit in hun eigen verhalen voor – niet in beeld, maar ook niet in de vorm van een voice-over – dus het materiaal waarmee ze hun voorstelling bouwen, komt integraal uit de interviews.
5
© Gael Maleux
6
Door de muur/tegen de muur Er was veel veranderd op tien jaar tijd: niet alleen zijn er intussen andere politieke leiders op het toneel verschenen en werd er een nieuwe tramlijn aangelegd die de mystieke stad doorkruist; ook de veiligheidsmuur is afgewerkt. “Toen we in 2003 aan het filmen waren, was de constructie bezig, maar konden mensen nog via gaten door de muur geraken”, legt Degryse uit. “Nu is die muur volledig afgewerkt, en je ziet ook de gevolgen daarvan. In de interviews is iedereen, zowel aan Israëlische als aan Palestijnse kant, het ermee eens dat de muur werkt, in die zin dat de bomaanslagen verminderd zijn. Maar aan beide zijden rijzen er ook zeer grote vraagtekens bij dat project.” Eigenlijk is er dan, ondanks de oppervlakkige veranderingen, ook pijnlijk veel hetzelfde gebleven. Het conflict leeft voort en mensen geloven amper nog dat dialoog hen naar een oplossing zal kunnen leiden. Eerder dan dat de breuklijnen met de zalf van het compromis gedicht worden, scheuren ze steeds verder door. En die uitzichtloosheid voel je aan de mensen met wie Berlin sprak, van professoren, schrijvers en ex-onderwijzers die nu soldaat zijn, tot bewoners van de Palestijnse vluchtelingenkampen: “Je wordt als interviewer over en weer geslingerd. Dat gevoel willen we ook overbrengen op het publiek”, aldus Degryse. In plaats van het publiek bij de hand te nemen, laat Berlin dan ook gewoonweg beelden op hen los, waardoor verschillende perspectieven naast elkaar gaan bestaan – ieder zijn eigen waarheid, zo’n beetje. “Wat we uiteraard wel doen,” nuanceert Baele, “is invalshoeken tonen. En ik hoop dat mensen bij het zien van die verschillende opinies vooral gaan voelen dat wat we in het nieuws te zien krijgen, niet steeds klopt met de werkelijkheid in de regio.” De makers beseffen bovendien dat hun blik ook gekleurd is: tijdens het filmen zijn er onvermijdelijk zaken buiten beeld gebleven – letterlijk en figuurlijk – en ook monteren betekent keuzes maken.
Niet per se politiek Hoewel een voorstelling over Jeruzalem onvermijdelijk politiek geladen is, wil Berlin zich hier niet toe beperken. “Jerusalem #1.2 is een portret van een stad, het klaagt geen politieke standpunten aan”, verduidelijkt Baele. Mede dankzij het gebruik van verschillende schermen dat Berlin zo typeert, is er ruimte om Jeruzalem uitgebreid in beeld te brengen. Terwijl iemand op één scherm bijvoorbeeld uitleg geeft over een onderwerp, krijg je op een ander scherm een panoramisch beeld te zien dat je de stad op de achtergrond beter leert kennen. Jeruzalem als personage, niet louter als plattegrond.
7
Daarnaast zorgt Berlins voorliefde voor het absurde ook voor (misschien onverwacht) glimlachen – een welkome adempauze. Baele wijst zo bijvoorbeeld op het feit dat joden en islamieten tijdens een hevige discussie doodleuk het zwijgen worden opgelegd door enthousiast klokkengelui. En dan zijn er nog de momenten waarop de Heilige Grafkerk het toneel is van banaal gekissebis.
Het ritme van de stad Hoewel élke Berlinproductie gesierd wordt door een meticuleuze montage, was de uitdaging bij Jerusalem #1.2 nog net iets groter dan gewoonlijk. Vanuit twee van de vijf schermen leveren de recent geïnterviewden commentaar op de drie andere projecties (die Jerusalem #1 tonen). Ze gaan soms zo ingrijpend te werk dat de oorspronkelijke beelden simpelweg stopgezet worden voor meer duiding. Daarnaast moet het ritme van de stad, vertaald naar deze vijf beelden, gesynchroniseerd worden met de bijbehorende soundtrack van Peter Van Laerhoven; livemuziek voor cello, gitaar, percussie en 'ûd (een peervorming snaarinstrument dat typisch is voor muziek uit het Midden-Oosten). Geen sinecure, maar Berlin slaagt er wonderwel in. Laat u onderdompelen.
Lies Xhonneux
8
© Gael Maleux
9
Concept
Bart Baele Yves Degryse Muziek compositie & geluidsmixage Peter Van Laerhoven Cello Katelijn Van Kerckhoven Tine Hubrechts 'ûd Tristan Driessens Ewoud Huygens Gitaar / saz Peter Van Laerhoven Percussie Eric Thielemans Camera Bart Baele Luk Sponselee Montage Geert De Vleesschauwer Lotte De Troyer Bart Baele Constructie decor Manu Siebens Jef De Cremer Geluidsopnames Tom De With Toon Meuris Robrecht Ghesquière Maarten Moesen Technische coördinatie Robrecht Ghesquière Techniek Jef Loots Productie & communicatie Laura Fierens Kostuums Kim Troubleyn Vertaling Arabisch Majd Khalifeh Zakaria El Houbba Stagiaire postproductie Heleen De Boever Chauffeur Nour Siam
10
Met
Coproductie
Rabbi Mike Swirsky Maia Sigal Lesiau Meir Shalev Rabbi Daniël Epstein Mahmoud Salamat Wajeeh Nusseibeh Father Angelo Ison Omar al¬ Nady Sheik Muhamad Husain Munir Nusseibeh Ziad Alaraj Micha Kurz Greg Myre Laith Youssef Sari Nusseibeh Suzanne & Max Singer Temps d'images / centquatre[Paris FR] PACT ZOLLVEREIN [Essen DE] La Comédie de Valence [FR] - Centre dramatique national Drôme Ardèche et Le Lux - Scène nationale de Valence SPIELART Festival/Münchner Kammerspiele [München DE]
Met de steun van de Vlaamse Gemeenschap
11
Bronnen GOYVAERTS, O. & VAN GEEL, M. “Het verschil tussen feit en fictie is voor ons onbelangrijk.” Interview met Bart Baele en Yves Degryse, Theaterfestival dagkrant, augustus 2012. JOOS, R. “Jerusalem/Berlin.” Interview met Yves Degryse. Radio 1, 22 mei 2013. TRUUS, C. “Een uurtje in Jeruzalem.” Interview met Bart Baele, De Wereld Morgen, 14 september 2013. “Berlin keert terug naar Jeruzalem.” Cobra.be, 21 mei 2013. HENS, T. “De werkelijkheid is pure Shakespeare.” Interview met Bart Baele en Yves Degryse, Knack Focus, 23 november 2011. SEAR, L. “Jeruzalem ontbloot door theatergezelschap Berlin.” StampMedia, 12 november 2014.
www.berlin.be www.warande.be
12
13
solidaire tickets – alle kinderen rijk! geef kinderarmoede geen kans
Je hoorde het misschien al op het nieuws: 1 op de 5 kinderen in Vlaanderen wordt geboren in een bestaansonzeker gezin en hun aantal stijgt jaar na jaar. Ook in de Kempen stijgt het aantal kinderen in armoede angstaanjagend. Tijd om solidair de strijd aan te gaan en een kind in armoede een gratis ticket te schenken. Wat kan jij doen? Koop één (of meerdere) tickets aan 6 euro voor een kind in armoede. Je kan tickets bestellen via de website of aan de ticketbalie. We verwerken je betaling, maar versturen geen tickets. In samenspraak met vzw T’ANtWOORD, het OCMW en de dienst Welzijn van de Stad Turnhout zorgen we ervoor dat jouw ticket terechtkomt bij de juiste kinderen. Wat doen de Warande, de stad en T’ANtWOORD? Waar nodig leggen wij een ticket voor een kinderactiviteit op: voor een mama, papa, voogd, broer, zus… Waar wenselijk voorzien wij een begeleidingstraject: nieuwe bezoekers krijgen op een speelse manier uitleg over wat een theaterbezoek of een bezoek aan een tentoonstelling inhoudt en kunnen achteraf nakaarten over de activiteit. Twee keer per jaar verneem je wat er met de inkomsten van de tickets is gebeurd.
meer info:
[email protected] i.s.m. vzw T’ANtWOORD, het OCMW en de dienst Gelijke Kansen van de Stad Turnhout
14
Meer theater, dans en circus 10/3 & 26/4: Theater Stap & Koen de Preter - To belong 24/3: Tg Stan - Wat/Nu 13/4: L-E-V, Sharon Eyal & Gai Behar - Sara & Killer Pig 14/4: De Speelman - Hechten 22/4: Het Kip - Achter ‘t eten 27/4: ’t Arsenaal - Dood van een handelsreiziger 4/5: Halory Goerger en Antoine Defoort - Germinal 19/5-28/5: Compagnie Marius - Figaro 22/6-25/6: Suzanne Grotenhuis - Ark on ice Juni: Michai Geyzen - Sterren op het Warandedak
15
CAFE Voor en na de voorstelling kan je terecht in het café Barzoen om iets te eten of te drinken.
PARKEREN Je kan een korting krijgen op je parkeertarief als je je parkingticket van Vinci laat valideren aan de ticketbalie.
O
