WANDELRALLY HET EILANDJE

WANDELRALLY

HET EILANDJE ANTWERPEN

MOOIE WANDELING – LEUKE ZOEKTOCHT Herwerkte ‘light’-versie 2013

1

Deze wandelrally is een initiatief van ARGUS, het milieupunt van KBC en Cera.

ARGUS informeert en inspireert voor een duurzame, milieuvriendelijke samenleving. ARGUS is al 40 jaar het frisse, groene buitenbeentje van KBC en sinds 2006 ook dat van Cera. Een greep uit onze activiteiten: > Jaarlijkse fotowedstrijd en rondreizende fototentoonstelling > Wandelzoektochten door gans Vlaanderen > Fietstochten in alle hoeken van het land > Lezingen, workshops en colloquia over diverse milieu-onderwerpen > Milieunieuwssite www.argusactueel.be Meer weten? Surf naar www.argusmilieu.be. Teken er in op de ARGUStelex. Zo blijf je op de hoogte. Volg ons op Facebook of Twitter. ARGUS vzw, Eiermarkt 8, 2000 Antwerpen, tel. 03 202 90 70 e-mail: [email protected] Open op werkdagen van 9 u - 12 u en 13 u - 16.30 u

2

GOED OM TE WETEN VOOR JE OP STAP GAAT ARGUS en Gazet van Antwerpen organiseerden in 2010 een wandelrally (4 – 5 km) in het Eilandje, een oude havenbuurt van Antwerpen. In 2013 werd deze versie geactualiseerd. De focus ligt op de leefbaarheid van de stad. Je start en eindigt aan het MAS. Inhoud wandelboekje Informatie over het Eilandje met 20 wedstrijdvragen. Groene kaderstukjes kun je gewoon thuis lezen. Een vraag met een zeteltje

4 -16

kun je overal oplossen (niet plaatsgebonden).

Antwoordformulier

17

Stratenplan

18

Naar de startplaats (Hanzestedenplaats) met het openbaar vervoer Vanuit ARGUS: ga via doorgang ‘Parking Meir’ naar Sint-Katelijnevest. Neem tram 7 richting Sint-Pietersvliet. Afstap: derde halte. Ga naar Scheldekaaien en sla rechts de Van Meterenkaai / later Tavernierskaai in. Sla vóór kraan 9 rechtsaf = Sint-Aldegondiskaai. Vanuit Centraal Station Antwerpen: Uitgang Pelikaanstraat bus 17: Richting én afstap (laatste halte) Brouwersvliet. Op T-splitsing ga je rechtsaf de Tavernierskaai in. Tweede straat rechts = Sint-Aldegondiskaai.

3

1. AAN HET MAS Begeef je naar de zuidelijke kant van het museum. Je ziet het MAS-café Storm met daarvoor een groot plein. Ga naar de straatkant. Het mozaïek op het plein is een ontwerp van Luc Tuymans. Kun je er een doodshoofd uit afleiden? Even oriënteren: Links vind je de Sint-Aldegondiskaai, rechts: de Godefriduskaai Links ligt het Bonapartedok (le petit bassin) en rechts het Willemdok (le grand bassin) Napoleon Bonaparte liet hier in het begin van de 19de eeuw beide dokken uitgraven en stationeerde er zijn oorlogsvloot. Hij kwam al snel ten val en Antwerpen maakte gebruik van de aangelegde infrastructuur om de havenactiviteiten verder te ontplooien. Omdat dit gebied omsloten was door vlieten, sloten en dokken, kreeg het de naam ‘het Eilandje’. De havenactiviteiten breidden zich in de loop der tijden uit en zochten zich een uitweg in noordelijke richting. Uiteindelijk rukte de haven zich los van de stad en bleef het Eilandje verweesd achter. Gelukkig trekt sinds 2002 het ‘Masterplan het Eilandje’ er de stadsvernieuwing op gang, zodat het hier weer aangenaam wonen en werken wordt. Dit Masterplan doet bij deze ontwikkelingen ook het maritieme karakter van weleer alle eer aan. Een bootmuseum mag hier dus niet ontbreken... Bewonder het Rijn- en Binnenvaartmuseum in het Bonapartedok. Hier maak je kennis met verschillende types binnenschepen. Soms krijg je de kans om in de boten zelf een kijkje te nemen. VRAAG 1.1 Hoe breed is Angèle? Wandel verder langs het Willemdok aan de Godefriduskaai. Vlakbij de gedenksteen van Napoleon vind je een fietsenparking van Velo-Antwerpen.

Velo kun je gerust het ‘openbaar vervoer’ van de fiets noemen. Met het Velo-systeem kun je een fiets huren om korte, functionele verplaatsingen te maken binnen de stad. Je kunt een jaarkaart, week- of dagpas aanvragen. Na je rit lever je de Velo weer in bij het station dat het dichtst bij je bestemming ligt. Er liggen al meer dan 85 fietsstations tussen de Singel en de Schelde, allen op maximaal 400 meter van elkaar. VRAAG 1.2 Hoeveel kost het om zo’n Velo-fiets één dag te huren? A. Rond 3 euro B. Rond 6 euro C. Rond 8 euro Vervolg je weg. Vlakbij het beeld van Wiske vind je een bomenpartij.

4

Je merkt in de plantvakken twee verschillende soorten bomen op. De bomen in het midden met de groene schors zijn essen. Ze worden omgeven door zwarte els. Voorlopig is er nog voor iedereen voldoende plek in het vak. Maar als de bomen groeien, wordt het er te druk en wordt er uitgedund: de zwarte elzen moeten wijken om de essen voldoende licht en ruimte te gunnen, zodat ze tot forse bomen kunnen uitgroeien. De essen zijn dus de 'blijvers' en de zwarte elzen de 'wijkers'. Wat verder in het Willemdok ligt het toegangsgebouw van de jachthaven. Het Willemdok telt zo'n 300 aanmeerplaatsen. De jachthaven draagt milieuvriendelijkheid hoog in het vaandel. Getuige hiervan is de Blauwe Vlag die je langs de kade ziet wapperen. Dit internationale kwaliteitskeurmerk is enkel weggelegd voor wie voldoet aan strikte normen inzake waterkwaliteit, milieubeheer, veiligheid en adequate milieu-informatie. De jachthaven is bijzonder goed uitgerust. Je vindt er tal van faciliteiten, voor elk wat wils.

VRAAG 1.3

Wat wijst de persoon aan? Stip het antwoord aan dat het dichtst in de buurt komt. A. Tijd voor koffie B. Als ik nu eens een brief zou posten C. Moet dringend boodschappen doen Aan de rechterkant van de Godefriduskaai op nr. 30 vind je het Felixpakhuis.

5

2. FELIXPAKHUIS Dit pakhuis uit 1863 deed meer dan een eeuw lang dienst als opslagplaats voor koffie, hop, graan, kaas, wijn en tabak. Vanaf 1975 werd enkel nog de benedenverdieping benut. Daarna werd het een beschermd monument (en dus van de sloophamer gered). Het vinden van een geschikte herbestemming voor dit gigantische gebouw met een karige lichtinval was niet evident. Gelukkig past er op elk potje een deksel, want weinig licht is net een pluspunt om oude documenten en papieren voor de eeuwigheid te bewaren. En zo verhuisde in 2006 het stadsarchief van de Stad Antwerpen met heel zijn hebben en houden naar dit grondig gerenoveerde Felixpakhuis. VRAAG 2.1 Hoeveel jaar geleden kwam het pakhuis in handen van de stad?

Foto: Stadsarchief Antwerpen', Marion Kahane, 2008'.

De statige binnenstraat (70 m) vormt een monumentale brug tussen het Eilandje en de historische stad. Deze verbinding is ronduit uniek met een grand-café, stedelijke bibliotheek en evenementenruimtes.

Wandel de binnenstraat van het Felixpakhuis helemaal uit.

VRAAG 2.2 Ook op de Oudeleeuwenrui is de aanwezigheid van water niet ver weg. Pakhuizen en magazijnen herinneren aan de havenactiviteiten en de scheepvaart van weleer. Zie je het? Het water komt ons in de mond en we grijpen onze mobiele telefoon… Als je weet dat letters en cijfers er als volgt zijn samengesteld: 2 = ABC 3 = DEF 4 = GHI 5 = JKL 6 = MNO 7= PQRS 8 = TUV 9 = WXYZ, welk berichtje vormen we dan als we deze toetsen gebruiken: 847946535?

Keer terug langs de binnenstraat en vervolg je weg langs de Godefriduskaai. Wandel verder langs het water. VRAAG 2.3 Als 33 = handjes Dan is 29 = A Pauwenstaart B. Skyline Antwerpen C. Vissen Op het einde van het Willemdok sla je links de Entrepotkaai in. Tussen het water en de witte gebouwen, gekend als het ‘Koninklijk Entrepot’ vind je Augustine.

6

3. DEN ENTREPOT Augustine werd afgebeeld naar een werk van Eugène Van Mieghem (°1875), een kunstenaar die opgroeide op het Eilandje. Zijn vader hield café en de kleine Eugène smulde mee van de verhalen van aan de waterkant. Zijn creatief talent bloeide open en al gauw bracht hij op een krachtige en authentieke manier het havenleven in beeld. In 1902 huwde Van Mieghem met Augustine Pautre. Drie jaar later stierf ze aan tuberculose. De schilder was danig van streek dat hij jarenlang niet meer naar zijn schildersezel omkeek. Als dit werk geen mooi eerbetoon is! VRAAG 3.1: Henri de Toulouse-Lautrec (°1864) , een tijdgenoot van Van Mieghem, ondertekende zijn werk op deze manier: . Hoe doet de beeldhouwster van Augustine dit? Augustine door E. Van Mieghem in 1905

A

B

C

D

De laatste jaren krijgt deze ‘schilder van het gewone volk’ enorm veel bewondering voor zijn werk. Zo liet de Stad Antwerpen in deze wijk vijf bronzen beelden naar zijn oeuvre plaatsen. Achter Augustine ligt een groot kantorencomplex. Wandel die richting uit. Dit complex is het AMCA, het Administratief & Maritiem Centrum Antwerpen, met zijn 100.000 m2 de grootste kantoorrealisatie ooit in Antwerpen. De witte blokken herbergen van rechts naar links: het Ministerie van Financiën, appartementen en het Havenhuis. De volksmond spreekt nog van 'Den Entrepôt' en verwijst daarmee naar de Koninklijke Stapelhuizen die hier in 1830 het levenslicht zagen om er douanegoederen in onder te brengen. Meteen was dit industrieel complex in gewapend beton een primeur in het piepjonge België. Na de sloop in 1990 werd dit nieuwe complex gebouwd.

Foto: Collectie Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen

7

Linksachter Augustine, tussen de gebouwen door vind je rechts een doorgang. Zigzag verder tussen de verschillende blokken, zodat je verderop aan de drukke Italiëlei komt. Sla de Italiëlei links in. Hou halt aan de eerste straat links. Hier heb je een zicht op de ‘Noorderplaats’, het drukste verkeersknooppunt ten noorden van de stad. Wat verder noordwaarts ligt Park spoor Noord. Vroeger was het een 24 ha groot spoorwegemplacement, vandaag is het een groenzone vol ontspanningsmogelijkheden. Sla nu links de Londenstraat in. Aan het kruispunt met de Napelsstraat even halthouden. Op de linkerhoek vind je La Riva, een gerenoveerde 'schuilplaats voor werklieden'.

Dit fraaie gebouw was decennialang zo'n schuilplaats voor tal van werklieden. In 2000 werd dit pittoreske gebouwtje herontdekt en met respect opgeknapt om het een eigentijdse bestemming te geven. Het lot van de havenarbeiders was allesbehalve benijdenswaardig. De werkpauzes brachten ze door in openlucht, in weer en wind. Daarom bouwde de stad verschillende schuilplaatsen waar de dokwerkers beschut konden ‘schaften’. De 'maatschappij tot uitdeling van economische soep' voorzag de havenarbeiders van grote potten soep en kannen thee.

VRAAG 3.2 De keuken zette gezonde en stevige kost voor. Hoe werd dit fruitig afgebeeld? A. Appelen B. Bananen C. Druiven

VRAAG 3.3 Het lokaal waar de dokwerkers konden eten had een specifieke naam. Zet de letters terug op hun plaats en je vindt het woord dat wij zoeken. A G E N U E K K A R Ga nu de Napelsstraat in en sla dan rechts de Napoleonkaai in.

8

4. NAPOLEONKAAI Lindebomen, zitbanken, vuilnisbakken, opmerkelijke planten aan de kaaimuren en een prachtig uitzicht op de stad, … wat wil een mens nog meer. En bovenal: geniet hier van een immens gevoel van ruimte! VRAAG 4.1 Aan het begin van de Napoleonkaai vind je twee petanquebanen, netjes naast elkaar. Welke afmeting benadert het best de grootte van één van deze twee petanquebanen? A. 16 m x 4 m B. 13 m x 2,50 m C. 11 m x 3 m Wandel verder in de richting van de twee overgebleven en gerestaureerde hangars.

VRAAG 4.2 Welk woord ontbreekt hier? - WATERL’ - SIL’ - B’ ‘4

Vroeger bestond deze kade uit tientallen hangars, volgestouwd met geloste goederen. Bij de restauratie van de hangars bleef het houten gebinte ongemoeid. Ze werden opengemaakt en doen nu dienst als schuilplaats bij openluchtactiviteiten. Je merkt het aan de duivenpoep op de grond: ondanks de pinnetjes in het dakgebinte zijn deze hangars een residentiële toplocatie voor deze gevederde stedelingen. De straatlantaarns op de kades zijn quasi identieke kopieën van de gaslantaarns van weleer. Ze zijn nu uitgerust met metaalhalidelampen, die tot 40% energiezuiniger zijn dan klassieke straatverlichting met natriumhogedruklampen. De reflector in de armatuur spreidt het licht maximaal naar beneden om zo lichtvervuiling tegen te gaan. Duisternis is namelijk net als zuivere lucht en water essentieel voor planten en dieren.

9

Op het einde langs de Napoleonkaai staat voormalig burgemeester Jan Van Rijswijck je bovenaan de trap op te wachten. Overal waar de liberale burgemeester kwam, bleek al snel elke zaal te klein te zijn. 'Onze Jan' was sterk sociaal bewogen. De openbare gezondheid en een goede huisvesting waren zijn eerste zorg. Hij deed hierbij een sterk appel op het solidariteitsgevoel en de burgerzin van de bevolking. De plaats voor dit standbeeld is niet lukraak gekozen. Bij de grote dokstakingen in 1900 bemiddelde Jan Van Rijswijck hier tussen de arbeiders en de 'patrons', onder het motto 'er is onverdiende ontbering en er is onverdiende overvloed'. Verder verzette hij zich ook tegen 'De Grote Doorsteek': een groots plan, gesteund door Koning Leopold II en de regering, om de Schelde ter hoogte van deze plek recht te trekken om zo de haven uit te breiden. Van Rijswijck vreesde echter voor overstromingen in de stad en hij verzette zich met klem tegen dit plan. Het werd nooit uitgevoerd.

Dit beeld van kunstenaar Tom Frantzen weerspiegelt de nauwe binding tussen de scheepvaart (de plaat) en de industrie (de buis). De trap die zich rond de boeg van het schip en de schouw slingert, staat symbool voor de toekomst. VRAAG 4.3 Wie van de drie is Jan Van Rijswijck?

A

B

C

Noodgedwongen sla je nu rechts af en je vervolgt je weg langs het Verbindingsdok – Oostkaai. Verderop kom je opnieuw aan de Londenstraat. Steek (uiterst voorzichtig) over en geniet op de Londenbrug van het uitzicht over het Kattendijkdok.

10

5. LONDENBRUG De Londenbrug verzekert schepen de doorgang van het Willem- en het Verbindingsdok – die nu achter je liggen – naar het Kattendijkdok. Via de Kattendijksluis verderop kunnen boten de Schelde opvaren.

Kaai 63: er zijn grote plannen met het gebouw van de oude brandweerkazerne. Op dit nieuwe Havenhuis laat architecte Zaha Hadid een futuristische glasconstructie aanbrengen…

Ter hoogte van deze sluis werd in september 2009 een zeehond gespot. Hij zal hier geen honger geleden hebben, want tal van vissen als brasem, blankvoorn, karper, snoekbaars en paling vinden in deze oude dokken een veilige winterverblijfplaats. Dankzij de betere waterkwaliteit duikt de zeehond de laatste jaren weer meer en meer in de Schelde op. In juni en juli zoeken de vrouwtjes bij eb een drooggevallen zandbank op om er hun jongen te baren. Als enkele uren later het waterpeil stijgt, moeten de jongen al meteen het ruime sop in. Volwassen zeehonden halen met hun gestroomlijnd lichaam vlotjes snelheden tot 30 km/u.

VRAAG 5.1 Stel, je staat op een vrijdag met je boot voor de Londenbrug om 15u30. Hoe lang moet je wachten voor de klapbrug (onder normale omstandigheden) opengaat? A. Een kwartiertje B. Twee kwartiertjes C. Drie kwartiertjes D. Een uur E. Twee uur

Ga de Londenbrug links over. Ook binnenvaartschepen 'op wacht' kunnen in dit Kattendijkdok terecht. Het zijn milieuvriendelijke en duurzame transportmiddelen. In de haven worden containers van een zeeschip naar een binnenschip overgeladen. Zo'n binnenschip geladen met 50 containers houdt evenveel vrachtwagens van de baan. Bovendien verbruikt een binnenschip van 1350 ton vier tot zeven keer minder brandstof per ton én per kilometer dan een vrachtwagen. Met 5 liter brandstof vervoert zo'n schip een ton goederen 500 km ver; een vrachtwagen raakt hiermee slechts 100 km ver. Cijfers die voor zich spreken, nu elke kilogram CO2 die minder wordt uitgestoten van tel is om de opwarming van de aarde tegen te gaan.

11

VRAAG 5.2 Dit pictogram geeft aan dat je voor een bepaald werk een vergunning nodig hebt. Wat voor werk?

VRAAG 5.3 Wat duidt dit grondplan aan?

Hoe rustig het nu aan het water ook is, ooit was de rust hier ver zoek. De kade was het schouwspel van de noeste arbeid van havenarbeiders, dokwerkers, zakkennaaisters, buildragers, enz. Bovendien werd hun rumoer op straat overstemd door het lawaai van timmerwerken, scheepsherstellingen, stoommachines, slijpwerken en de houten wielen van karren die over de hobbelige kasseien daverden... In de haven was je nooit zeker of je de volgende dag weer aan de slag kon. Als je 's morgens geen werk vond, dan sleet je de ochtend in een van de talrijke cafés en waagde 's middags opnieuw je kans. En met wat geluk kon je dan gaan zeulen met 'vette varkens' (zakken suiker van honderd kilo), 'fijn hemmekens' (balen dierenhuid van zeshonderd kilo) of 'haarspellekens' (dubbel geplooide betonijzers). Hard labeur dus voor schamel brood op de plank... Wandel verderop naar de twee nieuwe woontorens. Hier ben je op de KattendijkdokWestkaai. De woontorens zijn slechts de voortekens van de grote ommezwaai die deze buurt te wachten staat. Aan de derde toren is men volop aan het werk. Op termijn komen er zes woontorens, ingebed in een groene ruimte, met parkjes en (speel)ruimte. Langs het water komt er een brede promenade en de auto's verdwijnen in een ondergrondse parkeergarage. Kortom, deze woonwijk zou dé remedie moeten worden om de stadsvlucht tegen te gaan. Ga tussen de twee woontorens door naar de straatkant en wandel naar rechts in de richting van het Koninklijk Ballet van Vlaanderen. Voor je de Montevideostraat, de eerste straat links, inslaat, hou je even halt.

12

6. MONTEVIDEOWIJK Gooi even een blik op de Montevideopakhuizen (1895) waar momenteel enorme renovatiewerken aan de gang zijn. Opvallend zijn de zgn. ‘sheddaken’, op dit moment in restauratie. De hellingsgraad van de schuine vlakken ervan is sterk verschillend. In het steil hellend dakvlak – naar het noorden gericht – zijn er lichtopeningen met glas voorzien: net genoeg om in het pakhuis voldoende klaar te zien én de opgeslagen goederen als boter, kaas, hesp, thee en koffie toch nog koel te houden.

VRAAG 6 Stel je het vroegere leven op de kade voor. Op de kasseien gonst het van de bedrijvige werklieden. Tussen hen in loopt een jonge arbeidster. Ze heeft goede ogen maar een kromme rug omdat ze voortdurend naar de grond moet reiken en ze is voorzien van een (juten) zak. Wat doet ze precies? Zet de onderstaande letters van de 2 woorden in de juiste volgorde en je vindt het antwoord! FINOBOEFKEN PAREN

Wandel de Montevideostraat uit, tot je aan de Rijnkaai komt. Aan je rechterkant op de hoek van de Montevideostraat/Rijnkaai vind je de oude havenloodsen van de Red Star Line.

13

7. RED STAR LINE Deze legendarische scheepvaartmaatschappij, met de rode ster in de vlag, vervoerde tussen 1873 en 1934 meer dan twee miljoen Europese emigranten naar Amerika, het beloofde land. De bevolking in Europa groeide sneller aan dan het beschikbare areaal aan landbouwgronden. Bovendien was de industrialisatie, zoals in de textielindustrie, volop aan de gang en heel wat jonge mannen liepen er werkloos bij. En zo vertrokken wekelijks twee stoomschepen met aan boord 1000 tot 1500 gelukzoekers richting New York. Enkel rijke lieden konden zich een reis in eerste klasse veroorloven. Het gros van de passagiers moest samentroepen in slecht verlichte en nauwelijks verluchte ruimtes.De opluchting die overheerste na de tiendaagse overtocht onder de niet zo comfortabele omstandigheden was dan ook groot. Het gevoel van euforie, vrijheid en hoop kon niet op!

VRAAG 7.1 Wie verwelkomde als eerste de gelukzoekers uit Europa? Het antwoord = veertienletterwoord.

Het gebouw heeft een enorme geschiedenis achter de rug. Hier namen de gelukzoekers een verplichte douche, terwijl hun kleren in stoomketels gedesinfecteerd werden. In het najaar 2013 opent hier het gloednieuwe museum ‘Red Star Line | People on the Move’ Het museum zal de historische trans-Atlantische migratie van Europa naar Amerika op een visuele manier in beeld brengen. Op de plaats waar vroeger een schoorsteen stond, werd intussen een indrukwekkende uitkijktoren gebouwd. Deze verwijst naar de boeg en de schoorsteen van een oceaanstomer. VRAAG 7.2 Achter het rode vierkantje bevindt zich iets wat nog een paar keer op de bakstenen muur van het Red Star Line gebouw terugkomt. Hoe vaak? .

14

Aan de overkant van de Rijnkaai zie je de unieke loodsen met grote ronde bogen. Ze stammen uit de jaren '50 en deden dienst als opslagplaats voor de bevoorrading van de schepen van de Holland-Amerikalijn. Later nam de Waagnatie deze loodsen in gebruik en nu is dit karaktervol industrieel complex herontdekt als een bruisende evenementenhal. Sla de Rijnkaai links in en begeef je zo richting stad. Wat verder zie je een indrukwekkende collectie van havenkranen. Ze zijn bijna allen geklasseerd. De restauratie van dit historisch erfgoed is echter geen evidente klus. Roest, duivenpoep en vandalisme eisen hun tol. Een kijkje nemen tussen deze 'olifantenkranen' of 'havenkathedralen' mag. Maar maak je geen illusies: je mag ze niet beklimmen.

Ook op de Napoleonkaai stonden vroeger havenkranen.

De Rijnkaai maakt deel uit van de plannen om de Scheldekaaien van noord tot zuid in een nieuw, fris kleedje te steken. Aanleiding van deze grootscheepse renovatie is het Sigmaplan. Dit plan is nodig om Antwerpen en de gebieden landinwaarts langs de Zeeschelde beter te beschermen tegen overstromingen. In Antwerpen moet de muur van de waterkering met 2,25 meter opgehoogd worden. Dit wordt creatief aangepakt. Op sommige plaatsen wordt de kaaivlakte verhoogd met hellingen of trappen en elders komt er een groene dijk. De Scheldekaaien worden een aangename publieke ruimte van 6,7 km. Beter nog, stad en stroom zullen elkaar opnieuw ontdekken...

Sla links de Amsterdamstraat in en wandel verder naar de woonblokken. VRAAG 7.3 Noteer het ‘beroep’ van Fred en dat van elk van de twee vrouwen.

B

A

C

Ter hoogte van de woonblokken steek je op het zebrapad over. Je komt uit in de Nassaustraat. Aan het einde ervan ligt de Nassaubrug.

15

8. OM DE NASSAUBRUG De Nassaustraat was de chique Keyserlei van weleer, zeg maar 'den boulevard’ van het Eilandje. Maar het was er niet altijd rozengeur en maneschijn. Tijdens de crisisjaren 19201930 legden stakende arbeiders de Antwerpse haven zo goed als lam. De toestand was zo dramatisch dat Engelse havenarbeiders werden geïmporteerd om het werk over te nemen. Wie toch aan de slag ging, werd als 'rat' beschimpt. Stakerspiketten vind je niet meer in de Nassaustraat… Maar ratten? Jawel! De bruine rat of de rioolrat is een echte mensenrat. Hij houdt zich graag op in de buurt van woningen, omdat daar voedsel te vinden is. Naar schatting evenveel rioolratten als er Vlamingen zijn, vijf miljoen dus. Ze zijn gevaarlijk omdat ze ziektes overdragen. Vooraleer je gillend wegloopt: het was niet de bruine maar de zwarte rat die de pest verspreidde...

Wie de toestand van het Eilandje nu vergelijkt met pakweg tien jaar geleden, ziet deze wijk duidelijk een nieuw elan krijgen. De stedelijke aanpak inzake duurzame ontwikkeling, groenvoorziening, mobiliteit, historisch erfgoed,... werpt hier duidelijk zijn vruchten af. Een mooi voorbeeld van respectvol omgaan met het verleden is het lichtschip dat je in het Bonapartedok ziet liggen. Tot 1992 had deze 'drijvende vuurtoren', dankzij een anker van drie ton, zijn vaste stek op zo'n 40 km buiten de kust, pal in de Noordzee. Met lichtflashes, een loeiende misthoorn, onderwaterseinen en later ook met radiosignalen waarschuwde dit lichtschip schepen voor zandbanken. Ondertussen heeft een automatisch elektronisch lichtplatform deze taak overgenomen en nu kan je – met een beetje geluk – een kijkje nemen in dit museumschip. VRAAG 8.1 Wat is de naam van het lichtschip in het Bonapartedok? De Nassaubrug, tussen het Bonaparte- en het Willemdok, uit 1912 is een hydraulische draaibrug. Dankzij de kracht van perswater (50kg/cm2), afkomstig uit het Noorder- en het Zuiderpershuis, kon deze brug om haar as draaien om zo de boten door te laten. De stoomturbines van deze pershuizen knapten in de haven nog heel wat andere karweitjes op. Ze leverden ook de nodige energie om liften, sluisdeuren, kaai- en magazijnkranen, draai- en rolbruggen in beweging te zetten. De knappe renovatie van deze brug is een van de vele bijdragen van het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen om het stadsvernieuwingsproject op het Eilandje mee vorm te geven. Wandel de brug over ... en bewonder het douanehuisje in renaissancestijl. VRAAG 8.2 Als: = den Entrepôt = het MAS Dan is =?

Je bent nu opnieuw aan het MAS. Wie nog naar “‘t stad” wil, ziet in de verte de KBCtoren liggen en kan er in één rechte lijn naartoe wandelen.

16

ANTWOORDFORMULIER WANDELRALLY HET EILANDJE Voornaam: _____________________ Naam: ________________________________

VRAAG 1.1: __________________________________________________________ VRAAG 1.2: A B C VRAAG 1.3: A B C VRAAG 2.1: ___________________________________________________________ VRAAG 2.2: ___________________________________________________________ VRAAG 2.3: A B C VRAAG 3.1: A B C D VRAAG 3.2: A B C VRAAG 3.3: ___________________________________________________________ VRAAG 4.1: A B C VRAAG 4.2: ___________________________________________________________ VRAAG 4.3: A

B

C

VRAAG 5.1 A B C D E VRAAG 5.2: ___________________________________________________________ VRAAG 5.3: ___________________________________________________________ VRAAG 6: ____________________________________________________________ VRAAG 7.1: ___________________________________________________________ VRAAG 7.2: ___________________________________________________________ VRAAG 7.3 A: ________________________________________________________ B: _________________________________________________________ C. _________________________________________________________ VRAAG 8.1: ___________________________________________________________ VRAAG 8.2: ___________________________________________________________ Bij multiple choice -vragen omcirkel je het correcte antwoord.

17

PARCOURS WANDELRALLY HET EILANDJE (ANTWERPEN)

18