het Eilandje
november 2011
We werken eraan Sinds de opening van het MAS staat het Eilandje definitief op de kaart. Maar daarbij houdt het niet op. De plannen voor de Cadixwijk, de heraanleg van de LondenAmsterdamstraat en zijstraten, de heropening van de Kattendijksluis, het drijvend openluchtzwembad en de renovatie van de Shop: ook deze projecten maken van het Eilandje als nieuwe stadswijk een nog aangenamere buurt om te wonen, te werken en te ontspannen. U leest er meer over in deze nieuwsbrief. Alvast veel leesplezier.
Gezellig iets eten of drinken met zicht op het water? Dan bent u op het Eilandje aan het goede adres. Lees er alles over op pagina 7.
LONDEN-AMSTERDAMSTRAAT
WATERPLAN+ EILANDJE
CADIX- EN MONTEVIDEOWIJK
HORECA
02 Groene stadsboulevard in wording
03 Drijvend openluchtzwembad Bad’eau/Plat’eau
04 Op weg naar nieuwe Cadixwijk
07 Moet er nog horeca zijn?
NIEUWS 02 Opgravingen aan Londenbrug
03 Nieuwe steigers en walkasten voor dokken
06 Kattendijksluis opnieuw open 06 Evenementen, horeca en kantoren in de Shop 08 Cadixroute 2011
08 Stadsvernieuwing op ‘Expo Antwerpen Ontwerpen’ 08 Europese steun voor heraanleg Nassaustraat 1
HERAANLEG LONDEN-AMSTERDAMSTRAAT EN ZIJSTRATEN
Londen-Amsterdamstraat wordt groene stadsboulevard U hebt het wellicht al gemerkt: de werken aan de Londen-Amsterdamstraat en enkele zijstraten zijn volop aan de gang. Met de heraanleg van de zijstraten Kattendijkdok-Westkaai, een stuk van de Montevideo- en de Braziliëstraat en het zuidelijke deel van de Napelsstraat (tussen de Londenstraat en de Entrepotkaai) worden de eerste vier zijstraten opgeleverd. Ook de Amsterdamstraat ziet er al heel anders uit dan enkele maanden geleden.
binnenstad verbindt. In 2012 schuiven de werken op richting het Verbindingsdok en vervolgens richting Londenstraat.
Wanneer de Amsterdamstraat klaar is, steekt de aannemer de straat over om de Nassaustraat aan te pakken. Deze brede straat wordt nu vooral als parkeerzone gebruikt. Ze wordt omgevormd tot een wandelpromenade tussen de Montevideowijk en het Museum aan de Stroom (MAS). De Nassaustraat wordt zo een belangrijke schakel in de culturele noord-zuidas, die het Eilandje met de historische
info Meer info op www.antwerpen.be/ londenamsterdamstraat
Spaanse omwalling wordt bij heraanleg zichtbaar gemaakt Tijdens de werken gaf de Londen-Amsterdamstraat een van haar historische geheimen prijs! Maar de vondst van de Spaanse omwalling is niet voor iedereen even verrassend, en al zeker niet voor stadsarcheoloog Karen Minsaer. Zij volgde de opgravingen ter hoogte van de Londenbrug van nabij op. Karen: “Rond de binnenstad zijn nog bepaalde delen aanwezig van de Spaanse omwalling uit de 16e eeuw, die Antwerpen moest verdedigen. Omdat de stad bleef groeien, werd de omwalling eind 19e eeuw afgebroken en meestal vervangen door verbindingswegen. De bovengrondse stukken werden gebruikt om de grachten te dempen. Maar de blauwdruk van de stadsomwalling bestaat nog. Door oude kaarten te vergelijken met de huidige stadskaart, melden we bij een heraanleg steeds waar er
2
stukken omwalling te vinden zijn. In dit geval was dit ter hoogte van de Londenbrug, waar zich ook het bastion van de Slijkpoort bevond. Hierop stonden kanonnen die de noordzijde van de stad verdedigden.” Loont het altijd de moeite om zulke opgravingen te doen? Karen: “Dat hangt inderdaad af van werf tot werf. Maar wanneer we archeologische vondsten doen, moeten we die van Europa sowieso registreren. Om de vondsten zo veel mogelijk te sparen, werd hier het geplande tracé van de riolering lichtjes aangepast. Verder hebben we de restanten die we vonden voldoende kunnen documenteren. Bij de heraanleg wordt ook de buitenzijde van het bastion zichtbaar gemaakt. En op de hoek komt een uitspringend blauwstenen massief met een plattegrond van de omwalling.
De opgravingen hebben de heraanleg niet vertraagd, wat altijd mooi is meegenomen.”
Bij de opgravingen werd onder meer de kop van het bastion blootgelegd, zoals aangeduid op de onderste afbeelding van omstreeks 1860. Bij de heraanleg wordt de buitenzijde van het bastion zichtbaar gemaakt.
WATERPLAN+ EILANDJE
© Sculp(IT) Architecten
Drijvend openluchtzwembad
Een primeur voor het Eilandje: vanaf juli 2012 komt hier een drijvend en verplaatsbaar openluchtzwembad, het eerste in België. ‘Bad’eau/Plat’eau’ is een project van V-zit BVBA. In de zomer kunt u hier lekker afkoelen. In de winter kan het zwembad worden omgetoverd in een schaatsbaan. Een restaurant, een zomer/winterbar en ruimte voor activiteiten vervolledigen het plaatje. Voor ‘Bad’eau/Plat’eau’ wordt een bestaande boot (de veerpont Antoon Van Dyck) gekoppeld aan een nieuw platform, die samen één drijvend en verplaatsbaar zwembadcomplex vormen. Op het platform komen een groot zwembad en een kinderbad, inclusief kleedhokjes, douches en een lig- en relaxzone met zetels. Door de twee zwembaden vlak boven het dokwater te plaatsen, krijg je het gevoel dat je in het dok zwemt. In de winter kan het grote zwembad worden omgebouwd tot schaatsbaan. Tussen de kade en het platform komt de omgebouwde veerpont, die de naam ‘Plat’eau’ krijgt. De pont blijft er als een boot uitzien, en
bevat onder meer een restaurant en een bar. ‘Plat’eau’ zal worden gebruikt voor allerlei activiteiten, zonder dat dit tot overlast voor de buurt leidt.
start in het Kattendijkdok Het drijvende openluchtzwembad is een welkome aanvulling op het bestaande stedelijke zwembadaanbod. Dankzij de steun van de stad hanteert de privé-uitbater de democratische toegangsprijs van 4 euro. Als alles volgens planning verloopt, gaat het zwembad op 1 juli open. Als startlocatie werd gekozen voor kaai 20 aan de Mexicobruggen in het Kattendijkdok, vlak bij de Cadixwijk. In de toekomst komen ook andere plaatsen in en aan de dokken aan de beurt.
Bad’eau/Plat’eau in cijfers • totale grootte project: 120 meter lang bij 25 meter breed • afmetingen groot zwembad: 30 meter lang x 9,5 meter breed x 1,35 meter diep • afmetingen kinderbad: 10 meter lang x 9,5 meter breed x 0,40 meter diep • zwembadcapaciteit: max. 149 personen (voor beide
zwembaden) • totale capaciteit (zwembadgedeelte en randprogramma): max. 499 personen • derde openluchtzwembad in Antwerpen, eerste drijvende openluchtzwembad in België
Dokken Eilandje worden beter uitgerust Nog in het kader van het waterplan besliste de stad om de dokken aan het Eilandje beter uit te rusten. In 2012 worden extra steigers geplaatst in het Bonapartedok, het Houtdok en het Kattendijkdok. Aangepaste nutsvoorzieningen voor aanmerende schepen zorgen dat de overlast van uitlaatgassen beperkt wordt en het lawaai van draaiende motoren zo veel mogelijk verdwijnt. Op dinsdag 11 oktober konden geïnteresseerde bewoners en watergebruikers tijdens een participatiemoment in het havenhuis laten weten wat ze vonden van het schetsontwerp.
3
cadixwijk
De nieuwe Cadixwijk krijgt stilaan vorm Een nieuwe woonwijk aan het water bouw je niet van vandaag op morgen. “Maar toch krijgt de nieuwe Cadixwijk meer en meer vorm”, zegt projectleider Rozemie Claeys van AG Stadsplanning Antwerpen.
Hoe staat het met de plannen voor het voormalige douanegebouw en de ruime parking ernaast?
Deze zomer kondigde de stad aan dat in de Cadixwijk ten noorden van de Indiëstraat bouwgronden te koop worden aangeboden. Wat moeten wij ons hierbij voorstellen? Rozemie: “De stad zoekt via AG Vespa projectontwikkelaars die de gronden willen kopen om er het eerste nieuwe bouwblok een bouwvolume omringd door vier straten - te realiseren. Het bouwblok zal vooral plaats bieden aan woningen, maar er komt bijvoorbeeld ook een kinder-
4 4
dagverblijf. Om dit bouwblok beter te verbinden met de wijk, worden de Indiëstraat en de Madrasstraat heraangelegd, en worden er twee nieuwe straten aangelegd. Hiermee zetten we een heel belangrijke stap in de herontwikkeling van de Cadixwijk. Vervolgens biedt de projectontwikkelaar de woningen te koop aan op de privémarkt. Wij hopen om de eerste bewoners tegen 2014 in de wijk te mogen verwelkomen.”
Rozemie: “Deze zomer heeft de stad vijf ontwerpteams laten werken rond het nieuwe wijkplein Cadix. Dit groene plein voor de buurt komt op de plaats van de huidige parking en loopt tot aan het Kattendijkdok. Op basis van de vraag van de stad en rekening houdend met de wensen van buurtbewoners, heeft elk team een afzonderlijk ontwerp gemaakt. Dit jaar nog wordt een winnend ontwerp gekozen en voorgesteld. Ook over dit ontwerp kunnen bewoners hun mening geven. Vanaf 2014 kan iedereen genieten van het rustige en groene wijkplein. Ondertussen zijn project-
cadixwijk
Het favoriete plekje op het Eilandje van Rozemie: “Ik vond onze tijdelijke kadetuinen bijzonder leuk, maar het uitzicht op het MAS vind ik ook wel fantastisch!”
ontwikkelaar Cores Development NV en partners bezig met plannen voor een nieuw gebouw waar het nog af te breken douanegebouw staat. Het wordt een nieuw volume met een toren op elke hoek en een groen binnenplein. Er komen woningen en kantoren, maar ook een supermarkt, horecazaken en winkels.”
Hoe zit het met de heraanleg van de straten in de Cadixwijk? Rozemie: “Alle straten worden gefaseerd heraangelegd, zodat het verkeer in en door de wijk steeds mogelijk blijft en zo vlot mogelijk kan verlopen. In 2012 starten we aan de Indië- en Madrasstraat (zie hierboven), en het jaar daarop pakken we de westkade van het Kempisch Dok aan (zie hieronder). In 2014 komen Kattendijkdok-
Oostkaai, de Napelsstraat en een eerste deel van het wijkplein Cadix aan de beurt. Als alles volgens plan verloopt, zijn alle straten heraangelegd tegen 2020.”
De ‘kadetuinen Cadix’ op de westkade van het Kempisch Dok waren bedoeld als voorsmaakje van de definitieve heraanleg van deze brede kasseistrook. Waarom worden de kadetuinen weer afgebroken, en hoe kijkt u als projectleider terug op dit “tijdelijke landschap”?
dit landschappelijk experiment stelden we vast dat de kadetuinen op verschillende manieren door jong en oud werden gebruikt. Op basis van de reacties die we kregen, is de balans absoluut positief. Eind dit jaar start het havenbedrijf met de werken voor de versterking van de kaaimuur. Na deze werkzaamheden leggen we de brede kadestrook heraan tot een aangename verblijfsruimte om te spelen, sporten, vertoeven en verpozen. Een plekje voor iedereen. De oplevering vindt normaal gezien in 2014 plaats.”
Rozemie: “De kadetuinen gaven een jaar lang een beeld van hoe de dokrand er in de toekomst zal uitzien. We hadden ook al de parkeerplaatsen beter gestructureerd, zodat vrachtwagens hier uit het zicht verdwenen. Dankzij
5
MONTEVIDEOWIJK Ook in de Montevideowijk is er volop beweging. De straten in de zuidelijke helft zijn zowat helemaal heraangelegd, er wordt volop gewerkt in de Red Star Line-gebouwen om er in 2013 een nieuw museum te openen, en begin 2012 gaat de bouw van de derde Westkaaitoren van start. De Montevideowijk wordt dé culturele trekpleister van het Eilandje. Met de Kattendijksluis en de Shop presenteren we u twee andere blikvangers.
Evenementen, horeca en kantoren in de Shop
Kattendijksluis na 13 jaar opnieuw in gebruik genomen Op zondag 25 september werd de vernieuwde Kattendijksluis officieel ingehuldigd en in gebruik genomen. De sluis zag meer dan 150 jaar geleden het levenslicht en is daarmee de oudste nog bestaande sluis van Antwerpen. Eind 1998 werd ze uit gebruik genomen om ze grondig te renoveren. Bij de renovatie werden de historische karakteristieken zo veel mogelijk bewaard. Zo werden er replica’s van de oorspronkelijke houten sluisdeuren geplaatst aan de zijde van het Kattendijkdok. Het doorgaand verkeer richting haven gaat nu over een stalen rolbrug naast de Roel Notelé, projectleider bij Waterwegen & Zeekanaal NV: sluiswachtershuisjes. “De Kattendijksluis heeft historisch heel veel betekend De Kattendijksluis vormt voortaan een voor Antwerpen. Het was voor goed alternatief voor de Royerssluis, die ons een waar genoegen om zowel voor de binnenvaart als voor de deze belangrijke doorgang in pleziervaart kan worden gebruikt. Met ere te mogen herstellen.” de heropening van deze sluis worden ze grotendeels van elkaar gescheiden, waardoor niet alleen de veiligheid voor de pleziervaart aanzienlijk verbetert, maar ook de toegankelijkheid van de dokken op het Eilandje. De renovatie van de 150 jaar oude sluis duurde ruim twee jaar. Het is een van de watergebonden projecten uit het Masterplan 2020 van de Vlaamse overheid.
De Shop is het voormalige aanwervingslokaal van de scheepsherstellers aan het toekomstige Limaplein, dat ingericht wordt als evenementenplein. Het huidige gebouw met de typerende ronde vorm (in expostijl) dateert van 1962. De projectontwikkelaar wil dit authentieke gebouw zo veel mogelijk behouden. Architect Jo Peeters tekende de plannen voor een brasserie op het gelijkvloers, een restaurant op de eerste verdieping en een dansgelegenheid in de kelder. Voor creatieve beroepen wordt hier ook in kantoorruimte voorzien. De verbouwingen zijn al bezig. Dit jaar nog start de restauratie van de buitengevels. Midden 2013 moet het gebouw helemaal af zijn. Het is nu al duidelijk dat de Shop binnenkort mee zorgt voor verschillende activiteiten op het Eilandje. Vanaf deze maand wordt in de Shop een tijdelijke club ingericht, zodat het publiek kennis kan maken met dit unieke gebouw.
Roels favoriete plekje op het Eilandje: “De buurt rond het Bonaparte- en Willemdok, want daar zijn onze huwelijksfoto’s gemaakt!”
6
HORECA
Moet er nog horeca zijn? Wie iets lekker wil eten of drinken op het Eilandje komt hier nu zeker aan zijn trekken. Het Eilandje telt een zeventigtal horecazaken, en is een van de twaalf horecakernen in onze stad. “Het aantal zaken zal wellicht nog toenemen naarmate de wijk verder ontwikkeld wordt”, zegt Kris Achten, projectleider horeca bij de stad Antwerpen. Kris: “Op het Eilandje merk je qua horeca-aanbod duidelijk een verschil tussen de Oude Dokken en de andere deelwijken. Aan het Bonaparte- en Willemdok vind je cafés en restaurants die er gekomen zijn in de jaren vóór de opening van het MAS, en die nu vaak uitstekende zaken doen. Deze ondernemers hebben duidelijk op het juiste moment en op de juiste plaats geïnvesteerd. In de andere deelwijken, met name de Cadixwijk, is de horeca nog veel meer gespreid en divers qua aanbod, en zien we een mix van zaken die er al jaren zijn met nieuwe initiatieven.”
proberen we samen met de buurt en de horeca een antwoord te formuleren, zodat de stad goede keuzes kan maken op horecavlak.”
Kunt u een voorbeeld geven van wat een stad precies kan doen op horecagebied?
Kris: “Enerzijds zouden we horecazaken waar mogelijk kunnen samenbrengen, zodat overlast en lawaaihinder beperkt blijven voor de wijk. Anderzijds is het duidelijk dat net een bruisende wijk als het Eilandje nood heeft aan een zo divers mogelijk aanbod van horecazaken. Als stad willen wij meewerken aan een kwaliteitsvol aanbod en ervoor zorgen dat de horeca positief in De Londen-Amsterdamstraat wordt nog beeld komt. Verder overleggen we regelmatig met de heraangelegd, en de Montevideo- en de horecasector en bespreken Cadixwijk moeten nog verder we hoe we samen een aantal ontwikkeld worden. Dan is weinig “Horecazaken zijn vaak de motor zaken kunnen verbeteren.” voor de ontwikkeling van een hele horeca toch vrij logisch? buurt. Ze doen een wijk leven, en Kris: “Dat klopt tot op zekere hoogte. kunnen het verschil maken tussen Maar zorgen nieuwe bewoners dat er zomaar-een-wijk en een toffe wijk.” nieuwe zaken komen, of trekt horeca net nieuwe bewoners aan? Het is een beetje het kip-of-het-eiverhaal. We merken dat ondernemers met een goed idee graag investeren in de nieuwe deelwijken. Die zaken moeten wel voldoende rekening houden met de huidige én de toekomstige bewoners. Ik denk dat het Eilandje nog altijd nood zal hebben aan rustige buurtcafés, die ingebed zijn in de wijk en waar iedereen welkom is, zowel oude als nieuwe bewoners.”
Doet de stad zelf inspanningen om horecazaken aan te trekken of stuurt ze dit proces? Kris: “De stad bereidt een strategische visie voor op de horeca op het Eilandje. We brengen de zaken die er zijn in kaart en schatten de ideale toekomstsituatie in - onder meer op basis van het profiel van de nieuwe bewoners die het Eilandje zal aantrekken en de geplande ontwikkelingen. Wat voor horeca zal er nodig zijn, en waar wordt die het best ondergebracht? Hoe verhoudt ze zich tot andere economische functies, zoals detailhandel, creatieve economie, kantoren en toerisme? Op die vragen
Kris’ favoriete plekjes op het Eilandje: “Het dak van het MAS en de uitwaaihoek aan de Kattendijksluis. Ik ga voor de panorama’s!”
7
nieuws
Stadsvernieuwing in de kijker op de ‘Expo Antwerpen Ontwerpen’ Op zondag 9 oktober opende in het FelixArchief de infotentoonstelling ‘Expo Antwerpen Ontwerpen’. Twaalf thematische tafels brengen er op een overzichtelijke manier grote en kleine stadsontwikkelingsprojecten in woord en in beeld. Een van de tafels is volledig gewijd aan het Eilandje. Verder vindt u hier voortaan de recent uitgebreide maquette van het Eilandje. Ga zeker eens een kijkje nemen!
Europese steun voor stadsvernieuwing op het Eilandje De stad Antwerpen nam de voorbije drie jaar deel aan het grensoverschrijdende samenwerkingsproject ‘Revitalisering Oude Industriehavens’. Vier Vlaamse en drie Nederlandse steden wisselden kennis en ervaringen uit rond dit thema. Bovendien wordt 500 000 euro uit het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling gebruikt voor de heraanleg van de Nassaustraat. Op 6 oktober 2011 vond in Gent de slotconferentie van het project plaats, met onder meer een onuitgegeven burgemeestersdebat. Meer informatie vindt u op www.roi-project.eu.
info Gratis en vrij toegankelijk tijdens de openingsuren van het FelixArchief, elke werkdag van 8.30 tot 16.30 uur. Meer info op www.antwerpen.be/ antwerpenontwerpen.
Cadixroute 2011: een openluchtexpo voor kunstliefhebbers
Nog tot en met zondag 20 november kunt u in de Cadixwijk en in het toekomstige Droogdokkenpark terecht voor de nieuwe editie van de Cadixroute. Dit kunsttraject in openlucht neemt u mee op ontdekkingstocht door een gebied in volle verandering. Tijdens het traject geniet u van diverse kunstreproducties die de band van de stad met het water benadrukken. Tegelijk krijgt u een idee van het toekomstige uitzicht van de Cadixwijk en van de nabijgelegen droogdokken. De Cadixroute kunt u zowel te voet als met de fiets doorlopend afleggen. De gratis brochure met plan kunt u onder meer afhalen in de stadswinkel, Grote Markt 1.
Meer informatie over stadsvernieuwing op het Eilandje bij Leo Verbeke, tel. 03 338 21 83 of e-mail
[email protected] Verantwoordelijke uitgever: Hardwin De Wever, AG Stadsplanning Antwerpen - Grote Markt 1 - 2000 Antwerpen Wettelijk depot: D/2011/0306/69
www.antwerpen.be/eilandje
