Studiemateriaal Denkstof: les 11
Waarom hebben christenen rituelen? Denkstof Seizoen 3 aflevering 11 op 25 november 2012 materiaal voor de groepsleider
Agenda 1 Eten met betekenis 2 Kies je rituelen 3 Denkstof-video 4 De Bijbel over rituelen 5 Jouw persoonlijke ritueel 6 Meer informatie over rituelen
Het leven wordt mooier door belangrijke momenten en gebeurtenissen te markeren en te vieren met symbolische handelingen. Iemand een hand geven bij een begroeting bijvoorbeeld. Of een kaartje sturen als iemand jarig is. Maar ook een afscheidsdienst als iemand overleden is, of een zegendienst voor kersverse ouders en hun baby. Welke rituelen helpen jou in je geloof?
wist-je-datje Wist je dat voetballers kampioen zijn in rituelen uitvoeren voor een wedstrijd? Bijvoorbeeld je schoenen en sokken in een bepaalde volgorde aantrekken. Of, nog even naar de hemel opkijken voordat de strijd losbarst.
1
Eten met betekenins (
20 min.)
Benodigdheden: een pakje matses (of crackers), boter en bruine suiker. Maak vooraf voldoende matses klaar met boter en suiker. Leg ook de uitgeknipte plaatjes uit bijlage 2 zichtbaar op tafel.
Leg aan de groep uit dat het thema van vandaag ‘rituelen’ is. Een bekend christelijk ritueel is het avondmaal. Het avondmaal zoals wij dat in de kerk kennen, is een afgeleide van het Pesachmaal van het Joodse Paasfeest. Zoals de Joden de uittocht uit Egypte herdachten, o.a. door matses te eten (vlak voor vertrek moesten de Israëlieten brood zonder gist maken) herdenken wij met het brood en de wijn dat we door Jezus’ offer bevrijdt zijn van ‘ons (oude) leven zonder God’. Terwijl iedereen kan genieten van een matse, leg je de volgende vraag in het midden: “Wat gaat er door jou heen als er in je kerk avondmaal gevierd wordt? Waar denk je aan? Wat betekent het wel / niet voor je”. Ook als je (nog) niet deelneemt aan het avondmaal, kun je reageren en vertellen wat je vindt.
2
Kies je ritueel (
wist-je-datje Wist je dat volgens sommigen het brood en de wijn die tijdens het ritueel van de eucharistie (het avondmaal) gebruikt worden, echt in het lichaam en bloed van Christus veranderen? Volgens anderen zijn het brood en de wijn slechts symbolen.
15 min.)
Benodigdheden: de uitgeknipte plaatjes uit bijlage 2.
Met welke rituelen heb jij wat en met welke heb je niks? Sta wat langer stil bij verschillende soorten rituelen uit het dagelijkse en christelijke leven. Laat iedereen zelf een plaatje kiezen en daarna toelichten wat je wel of niet aanspreekt in dit ritueel. Geef gerust ruimte aan anderen uit de groep om op elkaar te reageren.
3
Denkstof-video (
15 min.)
In bijlage 1 vind je de uitgeschreven tekst van de video. Na het bekijken kun je kort, maximaal 10 minuten met elkaar in gesprek gaan over de video. Je kunt hier de volgende vragen voor gebruiken:
1 Wat spreekt je aan uit dit filmpje? 2 Wat helpt jou om stil te staan bij je relatie met God? 3 Met welke christelijke rituelen heb jij helemaal niks?
4
De Bijbel over rituelen (
30 min.)
Het kenmerk van een ritueel is dat het een voorspelbare handeling is. Bijvoorbeeld elke avond tandenpoetsen, of elke morgen, wanneer je wekker gaat, als eerste een glas melk drinken. Rituelen benadrukken de betekenis van dat moment, of een gebeurtenis of relatie. In de Bijbel zie je dat het Joodse volk van God diverse rituelen aangereikt krijgt om hun verbinding met God te vieren en beleven. Bijvoorbeeld de viering van de sabbat, of de offergewoonten (ritueel slachten), of recepten voor maaltijden op Joodse Feestdagen. In het Nieuwe Testament vind je gewoonten die voor christenen van waarde kunnen zijn, zoals bijvoorbeeld: avondmaal, dopen, voeten wassen, bidden, zingen, ziekenzalving. Deze vormen kunnen je helpen bij je leven met God. Het leuke is, dat alle rituelen ook persoonlijk gemaakt kunnen worden. Hieronder staan een aantal rituelen uit het Nieuwe Testament. Kies er drie uit en bespreek met de groep de vragen die hier bij horen. Is er tijd over? Dan kun je een vierde ritueel bespreken. Avondmaal Lees Lucas 22: 19-20 En hij nam een brood, sprak het dankgebed uit, brak het brood, deelde het uit en zei: ‘Dit is mijn lichaam dat voor jullie gegeven wordt. Doe dit, telkens opnieuw, om mij te gedenken.’ Zo nam hij na de maaltijd ook de beker, en zei: ‘Deze beker, die voor jullie wordt uitgegoten, is het nieuwe verbond dat door mijn bloed gesloten wordt. 1 Welke geloofs-gedachte wordt benadrukt door het avondmaal? 2 Wat is jouw ervaring met dit ritueel? Ken je een persoonlijke variant? Dopen Lees Mattheus 28:19-20 Ga dus op weg en maak alle volken tot mijn leerlingen, door hen te dopen in de naam van de Vader en de Zoon en de heilige Geest, en hun te leren dat ze zich moeten houden aan alles wat ik jullie opgedragen heb. En houd dit voor ogen: ik ben met jullie, alle dagen, tot aan de voltooiing van deze wereld.’ 3 Waarom zou Jezus de opdracht geven om mensen te dopen? Wat is hiervan de betekenis? 4 Wat is jouw ervaring met dit ritueel? Ken je een persoonlijke variant? Voeten wassen Lees Johannes 13:14-15 Als ik, jullie Heer en jullie meester, je voeten gewassen heb, moet je ook elkaars voeten wassen. Ik heb een voorbeeld gegeven; wat ik voor jullie heb gedaan, moeten jullie ook doen. 5 Welke geestelijke betekenis wordt benadrukt door iemands voeten te wassen? 6 Wat is jouw ervaring met dit ritueel? Ken je een persoonlijke variant? Bidden & zingen Lees Mattheus 6:5-6 En wanneer jullie bidden, doe dan niet als de huichelaars die graag in de synagoge en op elke straathoek staan te bidden, zodat iedereen hen ziet. Ik verzeker jullie: zij hebben hun loon al ontvangen. Maar als jullie bidden, trek je dan in je huis terug, sluit de deur en bid tot je Vader, die in het verborgene is. En jullie Vader, die in het verborgene ziet, zal je ervoor belonen.
Lees Filippenzen 4: 6-7 Wees over niets bezorgd, maar vraag God wat u nodig hebt en dank hem in al uw gebeden. Dan zal de vrede van God, die alle verstand te boven gaat, uw hart en gedachten in Christus Jezus bewaren. Lees Jakobus 5:13 Als een van u het moeilijk heeft, laat hij bidden; is hij vrolijk, laat hij een loflied zingen. 7 Welke waarde heeft bidden voor genezing in jouw relatie met God? 8 Wat is jouw ervaring met dit ritueel? Ken je een persoonlijke variant? Ziekenzalving Lees Jakobus 5:14 Laat iemand die ziek is de oudsten van de gemeente bij zich roepen; laten ze voor hem bidden en hem met olie zalven in de naam van de Heer. 9 Welke waarde heeft bidden om genezing in jouw relatie met God? 10 Wat is jouw ervaring met dit ritueel? Ken je een persoonlijke variant?
5
God is liefde (
10 min.)
Benodigdheden: kartonnen kaartje en stift
Neem vijf minuten de tijd om zelf een ritueel te verzinnen die je in je persoonlijke en dagelijkse omgang met God zou kunnen gebruiken. Dit mogen rituelen zijn die net besproken zijn, maar ook anderen of rituelen die je iemand zelf heeft ontdekt. Bijvoorbeeld, elke ochtend als ik opsta zeg ik een mooie Bijbeltekst op. Of, ik schrijf elke dag één zin aan God. Schrijf vervolgens jouw ritueel op het kaartje. Sluit af met een rondje waarin ieder groepslid aangeeft welk ritueel hem of haar aanspreekt en hij of zij wil gaan toepassen.
wist-je-datje Wist je dat ritueelbegeleider een nieuw beroep is. Een ritueelbegeleider helpt mensen in hoogteen dieptepunten als voorlichter, coach, performer, organisator en nazorgbegeleider.
Extra: spreek met elkaar af om de komende twee weken hier mee bezig te gaan en elkaar eventueel via Facebook of Twitter op de hoogte te stellen van deze ervaring. Stel bijvoorbeeld een unieke # (hashtag) voor, zoals #mijnritueel #elkedagGod enzovoort.
6
Meer informatie over rituelen (
5 min.)
Wijs de mensen van je groep op onderstaande mogelijkheden om meer te ontdekken over dit thema. De tips staan ook op de papieren die aan hen zijn uitgedeeld. Vraag of iemand uit de groep nog aanvullende ideeën of tips heeft.
De Zevende Regel Op www.dezevenderegel.nl vind je christelijke leefregels en rituelen voor vandaag. Ze bouwen voort op inzichten uit de bijbel en op oude leefregels uit de christelijke traditie. Creatief Gebed Gebed is een manier om je relatie met God te beleven. Je kunt altijd en overal bidden, maar je kunt ook kiezen om wat meer vorm te geven aan je tijd van gebed. Op de site www.creatiefgebed.nl vind je meer dan 101 ideeën. Boek: 50 persoonlijke rituelen, Anselm Grün In dit boek wil Anselm Grün (Benedictijnse monnik) je helpen om midden in de dagelijkse verplichtingen en stresssituaties op adem te komen en te genieten van je vrije tijd door middel van rituelen. Volgens Grün geven rituelen het leven structuur, diepgang en kleur.
Denkstof Seizoen 3 1 Wie is God? 2 Schepping: we hebben de wereld in bruikleen 3 Zondeval: waarom gaan de dingen mis? 4 Waarom zoveel religies? 5 Waarom zou je geloven? 6 Onrecht: vecht ertegen! 7 Wat betekent Goede Vrijdag? 8 Wat betekent Pasen? 9 Hemelvaart en Pinksteren: Jezus undercover in jouw leven 10 God’s liefde is geen ruilhandel 11 Waarom hebben christenen rituelen? 12 Waarom naar de kerk? 13 Een stoomcursus Bijbel 14 De toekomst: een nieuwe hemel en een nieuwe aarde 15 Wat betekent Kerst?
16-09-2012 23-09-2012 30-09-2012 7-10-2012 14-10-2012 21-10-2012 28-10-2012 04-11-2012 11-11-2012 18-11-2012 25-11-2012 02-12-2012 09-12-2012 16-12-2012 23-12-2012
Reinier Sonneveld Joëlle Rothuizen Jurjen van Houwelingen Rikko Voorberg Almatine Leene Jurjen van Houwelingen Joëlle Rothuizen Francien van der Valk Corjan Matsinger Joëlle Rothuizen Rikko Voorberg Francien van der Valk Rikko Voorberg Corjan Matsinger Reinier Sonneveld
Denkstof Seizoen 2
Bekijk de video’s en bijbehorende Bijbelstudies van Denkstof seizoen 2 op www.eo.nl/denkstof.
Colofon
Auteur en presentator video: Rikko Voorberg Productie & Eindredactie: Evangelische Omroep: Ellen Danhof, Zendtijd voor Kerken: Aart Wiersma Bijbelstudie: Rianne Meijer
Bijlage 1: tekst van Denkstof video
Waarom hebben christenen rituelen? “Rust zacht, lieve Jezus. We zullen je missen. Of eigenlijk: we missen je. Ik ben een beetje laat met dit afscheidsfilmpje, maar beter laat dan nooit. Ze zeggen dat je leeft, honderden mensen hebben je gezien en dat zou kunnen. Maar hier ben je in elk geval niet. Je bent weg. Rust zacht en als je boven aan het werk bent dan hoop ik dat het je goed gaat. Oh ja, Jezus, weet je, jij bent dingen begonnen die wij nog steeds doen. Ze herinneren ons steeds aan jou. Ik kan je wel even laten zien hoe we dat nu doen. Er is namelijk in de tussentijd een hoop veranderd... Kijk, dit is onze avondmaalstafel. Jij deed dit voor het eerst tijdens het Joodse Pesachfeest. Je vierde dat je volk was bevrijd uit Egypte, je at brood en je dronk wijn. Doen wij ook, maar dan vieren we dat jij ons hebt bevrijd.
“En we bidden regelmatig. Dat heb je gemerkt, hoop ik? We geloven namelijk dat je ons hoort.”
De dominee of priester roept de mensen naar voren die met jou willen leven. En dan zegt diegene jouw oude woorden: ‘Dit brood is mijn lichaam, deze wijn is mijn bloed. Beetje vreemde tekst, Jezus, dat voedsel opeens jou wordt, maar goed. We geloven inderdaad, dat als dat eten en drinken in ons wordt opgenomen, dat we dan opnieuw worden verbonden met jou. We vergeten je nog wel eens namelijk. Wat we vooral vergeten, is om op jouw radicale manier te leven. Dit helpt daarbij. Een beetje...?
En dopen, dat doen we ook nog steeds trouwens. Als mensen besluiten dat ze jou nodig hebben en met jou willen leven. Dat was jouw opdracht toch? Doop mensen. Hun oude zelf verzuipt in het water. Ze gaan dan een beetje dood. En als ze weer bovenkomen, is het alsof ze helemaal opnieuw kunnen starten. Fris, doorweekt, en met een schone lei. Alsof ze net als jullie Joden worden bevrijd uit Egypte. Alsof ze opstaan uit een graf en aan een tweede leven kunnen beginnen. Ze krijgen een nieuwe familie om hen te helpen, de kerk. Echt een familie, hoop gedoe dus, maar ja – ‘t is wel familie. Jezus, we hebben ook nog wat andere gewoontes. Hoop dat je dat oké vindt, het gaat tenslotte over jou. ‘s Zondags houden we bijvoorbeeld kerkdiensten. We vieren dan – de een wat vrolijker dan de ander – dat jij niet meer dood bent, dat je eigenlijk hier bent, dat we je niet zo hoeven missen. We bestuderen de verhalen over jou en bedenken wat we daar vandaag mee kunnen. We zingen wat van de psalmen die jullie vroeger ook zongen in de tempel. We hebben ook allerlei nieuwe liedjes gemaakt, niet allemaal even geslaagd trouwens, maar toch, we doen ons best. En we bidden regelmatig. Dat heb je gemerkt, hoop ik? We geloven namelijk dat je ons hoort. Blijft raar, maar het werkt wel voor veel van ons. Je kunt er in elk geval zeker van zijn dat we je niet zijn vergeten, Jezus. We ruziën soms nog flink over wat jij nu eigenlijk hebt gezegd en waarom, maar we vergeten je absoluut niet! Al deze rituelen houden we erin tot we je weer zien. Want we missen je. Echt, serieus. Als je kans ziet om terug te komen of gewoon, om weer eens wat van je te laten zien… graag, oké? dag Jezus.”
Bijlage 2: Kies je ritueel pag.1/2
Bijlage 2: Kies je ritueel pag.2/2
