VVN Nascholing Wijnbouw Europa
13 oktober 2014
Frankrijk: Kansen en bedreigingen in het mondiale wijngeweld door Ibert van der Waal In deze laatste les van het VVN nascholingsprogramma 2014, geeft Magister Vini Ibert Van der Waal een overzicht van de actuele situatie van wijnland Frankrijk. In het dagelijks leven is Ibert verkoopleider bij wijnimport J.Bart. Zijn presentatie is te downloaden van de VVN-site. Tijdens de les komen de volgende onderwerpen aan de orde:
Statistieken huidige situatie Franse wijnbouw Wijnwetgeving Classificaties Stand van zaken in de wijngebieden Wijnbouw ontwikkelingen Kansen en bedreiging Proeven van 12 wijnen
Verder wordt de casus Bordeaux: beroemd, berucht, beroofd of berooid behandeld. De belangrijkste punten staan vermeld in de presentatie en sommige daarvan zijn opgenomen in dit verslag.
Statistieken huidige situatie France wijnbouw Tot voor kort was Frankrijk het grootste wijnland, maar die eerste plaats is inmiddels afgestaan aan Italië en Spanje. Qua aanplant van druivenstokken en productie staat Frankrijk nu op de 3e plaats. Dit heeft in de eerste plaats te maken met het EU rooiprogramma, waardoor duizenden hectaren slecht renderende wijngaarden werden gerooid, vooral in Zuid-Frankrijk en dan met name in de LanguedocRoussillon, maar ook door een door kwaliteit ingegeven beperking van de opbrengst per hectare. De laatste tijd is er overigens weer een discussie om de rendementen weer iets te verhogen, omdat de vraag naar een iets lichtere wijnstijl weer toeneemt. De door Parker en soortgenoten ingegeven zwaardere stijl is al weer op zijn retour. Wat wijnconsumptie per capita staat Frankrijk met 45 liter nog steeds aan kop. De Verenigde Staten zijn inmiddels ’s wereld grootste wijnconsument.
Wijnwetgeving Sinds medio 2009 is er een nieuwe wijnwetgeving in Europa. Daarmee is er in alle EU landen een gelijksoortig systeem gekomen. In Frankrijk zijn de benamingen AOC, Vin de Pays en Vin de Table vervangen door respectievelijk AOP (307 stuks), IGP en Vin de France. De benaming VDQS, waarvan er overigens maar weinig waren, is vervallen (de meeste zijn AOP geworden). Er is nu een overgangsperiode waarin de oude benamingen nog gebruikt mogen worden, maar je ziet de nieuwe benamingen steeds meer. Een groot voordeel voor producenten is dat bij de nieuwe benamingen de regels enigszins versoepeld zijn, waardoor b.v. bij tafelwijn, nu dus Vin de France, ook het druivenras en het jaartal vermeld mag worden. In het Nederlands
heten de nieuwe benamingen BOB (beschermde oorsprongs benaming), BGA (beschermde geografische aanduiding) en Wijn. Deze aanduidingen gelden ook voor andere producten. Zo heeft Goudse Kaas de BOB aanduiding.
Classificaties Classificaties kunnen worden onderverdeeld in chateau- en domaine classificatie (Bordeaux) en geclassificeerde wijngaarden/gebieden (Bourgogne). De bekendste en meest gerenommeerde is de Bordeaux classificatie uit 1855, die werd ingesteld vanwege de wereldtentoonstelling in Parijs in dat jaar. Deze geldt voor de Médoc en twee châteaux uit de Graves. De indeling van deze classificatie, vijf 1er Grand Crus Classés en 56 2eme-5eme Grand Crus Classés, gebeurde op basis van de marktprijzen op dat moment, m.a.w. de duurste wijnen kregen de hoogste classificatie. Alleen in de Provence komt een soortgelijk systeem voor met momenteel 18 Crus Classés. Ook Graves en Sauternes/Barsac hebben een cru-systeem, maar dan zonder verdeling in aparte categorieën. In Saint-Emilion zijn wel 600 Grand Crus, maar dat zegt niet veel want zonder de toevoeging Classé betekent het slechts dat de wijn meer alcohol bevat en niet officieel geclassificeerd is. Daarnaast bestaat in Saint Emilion het Grand Cru Classé systeem en het bijzondere daarvan is dat het in principe elke 10 jaar wordt herzien, met een laatste herziening in 2012. Deze laatste resulteerde in 18 Premiers Grands Crus Classés (4 in klasse A en 16 in klasse B) en 64 Grands Crus Classés – 82 in totaal. In het nabij gelegen Pomerol bestaat geen classificatie. In de Médoc bestaat naast het Grand Cru Classé systeem ook nog de Cru Bourgeois. Evenals in SaintEmilion wordt dit regelmatig herzien. In de laatste herziening uit 2010 zijn 260 chateaus opgenomen.
Stand van zaken in de wijngebieden Het jaar 2013 was lastig door veel ziekten en hagel schade. De oogst in de Bordeaux had hier van te lijden, alhoewel minder voor witte druiven. De opbrengst in de Bourgogne was dramatisch laag door hagelschade. In de Rhône waren er veel problemen met grenache door coulure. In 2014 waren er ook veel problemen door weersinvloeden, o.a. weer veel hagelschade in de Bourgogne, maar veel werd goed gemaakt door de mooie herfst. Champagne Het grootste deel van de omzet wordt gerealiseerd door de grote Champagne huizen. Zij bezitten echter weinig wijngaarden en moeten dus het overgrote deel van druiven en/of wijn inkopen. Deze afhankelijkheid zorgt voor een goed evenwicht tussen de verschillende partijen. Belangrijke ontwikkelingen: opkomst zelfstandige kleine producenten die ook hun producten verkopen, toekomstige nieuwe aanplant, project 2030 (kwaliteitsverbetering en ontwikkeling nieuwe markten). De methode om champagne te maken, de méthode traditionelle, is die van de tweede gisting op fles waarbij de wijn minimaal 15 maanden contact heeft met de dode gistcellen. Dit geeft het typische gist/brood/toast karakter en de fijne mousse aan champagne. Met het proces van remuage (tegenwoordig meestal uitgevoerd met de gyropalette) en ‘degorgement’ worden die dode gistcellen verwijderd en de wijn klaar gemaakt voor de verkoop. Andere, op dezelfde wijze gemaakte, Franse mousserende wijnen mogen geen champagne heten en komen als Crémant op de markt. Voorbeelden zijn Crémant de Bourgogne, Crémant de Loire, Crémant d’Alsace, enz. Naast de méthode tradionelle zijn er nog allerlei andere methoden om mousserende wijnen te maken waaronder Cuve Close (ook wel Charmat of Tank method genoemd), transversage/transfert, gazifié (CO2 inspuiting).
Aanplant wijngaarden Frankrijk Areaal (ha) Champagne 33.000 Elzas 15778 Bourgogne 29.587 Beaujolais 17.515 Jura-Savoie 5885 Loire 61884 Bordeaux 115348 Sud-Ouest 18247 Rhone 126307 Provence 39005 Corsica 5806 Languedoc-Roussillon 169.108
AOP (ha) 32010 15778 29291 17141 4578 49975 112878 15674 72568 28741 2930 51.540
AOP % 97% 100% 99% 98% 78% 81% 98% 86% 57% 69% 50% 22%
Overig (ha) 990 0 296 374 1307 11909 2470 2573 53739 10,264 2876 117.568
IGP
27% 71%
ha bio 404 2127 2578
% bio 1,2% 13,5% 8,7%
316 2295 9752
5,4% 3,7% 8,5%
4979 14885 751 20.830
3,9% 38,2% 12,9% 12,3%
Elzas Profiel van deze regio: door versnippering is het bezit van wijngaarden per eigenaar zeer beperkt, hierdoor coöperaties, negociants en domaines. Belangrijke ontwikkelingen: trend naar drogere wijnen Jura-Savoie Profiel van deze regio: veel interessante druivenrassen: savagnin (zowel witte wijn als vin jaune), savagnin, jacquère, altesse/roussette, bergeron(roussanne), chasselas; rood poulsard, trousseau, pinot noir Belangrijke ontwikkelingen: steeds meer ‘in the picture’ door goede kwaliteit Bourgogne-Beaujolais Profiel van deze regio: belangrijke plaats van de négociants Belangrijke ontwikkelingen: trend naar meer domaines en minder négoce, schaarste (door moeilijke weersomstandigheden) Rhône Profiel van deze regio : op één na grootste aanplant van Frankrijk, négociants en domaines; N. Rhône: kleinschalig, productie 5% van totale Rhône gebied, vrij koel klimaat, harde wind (mistral), graniet bodem, v.n.l Syrah; Z. Rhône: meer mediterraan klimaat, veel verschillende bodemsoorten, veel grote bedrijven o.a. cooperaties, veel druivensoorten o.a. Grenache, Syrah, Mourvedre. Provence-Corsica Profiel van deze regio: Provence rosé oriëntatie, grootste AOP Côte de Provence (incl. 18 crus), Niche Bandol, Cassis; Corsica 9 AOP’s Belangrijke ontwikkelingen: Provence stijgende populariteit rosé, ‘merken’ AIX, MIP, Ott, Esclans, steeds meer bio. Languedoc-Roussillon Profiel van de regio: veel grote bedrijven, veel IGP (71%), zeer succesvol met ‘single varietals’ IGP (wijnen van één druivenras, waarbij ras vermeld op etiket), veel bio (door gunstig klimaat). Belangrijke ontwikkelingen: kwaliteitsverbetering o.a. door rooiprogramma, succes van Vin de
France. Vanaf 2012 is de AOC Coteaux de Languedoc nu AOP Languedoc. Een hele serie hier onder vallende sub-appellaties zijn nu onafhankelijke appelaties geworden zoals AOP Picpoul de Pinet en AOP Terasses du Larzac. De grote appellations zoals Corbières en Minervois hebben nu ook een aanduiding voor speciale kwaliteitsgebieden binnen die appellatie. Voorbeelden daarvan zijn AOP Corbières-Boutenac en AOP Minervois-La-Livinière. Sud-Quest Profiel van deze regio : grote coöperaties en een aantal kleine, bijzondere appellations zoals Cahors, Madiran, Pacherenc, Bearn, Marcillan, Buzet. Belangrijke ontwikkelingen: succes van de grootste coöperatie Plaimont met goede, simpele wijnen met een uitstekende prijs/prestatieverhouding van Ugni Blanc, Colombard en Gros Manseng. Bordeaux-Charente Profiel van deze regio: Grootste AOC gebied van Frankrijk, tweedeling 1) beroemde chateaus 2) rest, primeurhandel (speculatief) met courtiers en negociants. Aan de Quai des Chartrons in Bordeaux begon hier destijds de wijnhandel. Veel wereldbekende oenologen o.a. Michel Rolland, Denis Dubourdieu, Stéphane Derenoncourt en Jean-Luc Thunevin. Belangrijke ontwikkelingen: steeds grotere verschillen in prijzen tussen rijke en arme chateaus: 1er GC +703% in periode 1986-2012 en bulk +25% in afgelopen 25 jaar. Nieuwe markten Azië, BRIC landen (Brazilië, Rusland, India, China). Primeurhandel onder druk, prijzen staan stil (2010 wordt nu zelfs al verkocht onder primeurprijs, Château Latour uit primeurhandel gestapt). In de wijngaard: bodem onderzoek (Kees van Leeuwen), loofwandbeheer, watermanagement (o.a. door meten stemwaterpotentieel), stikstofgehalte bodem (bij rood sterk beperken, bij wit minder), ‘cover crops’(promoten begroeiing van gras en andere gewassen in de wijngaard voor beter evenwicht). Moderne vinificatietechnieken: rijper plukken, gezonde druiven, vergisting op lagere temperatuur, vinification intégrale (in barrique), tri-optique (selectie druiven), micro- cuvées (diverse formaten vaten en materialen), controle malolactische gisting enz. Cognac leeft iets op. Overzicht wijnjaren: 2000 goed tot zeer goed, 2001 in de schaduw van 2000 maar eigenlijk heel goed, 2002 matig, 2003 warm (nieuwe wereld stijl), 2004 net niet, 2005 top en duur, 2006 goed, 2007 wisselend, 2008 gemiddeld, 2009 top en duur, 2010 top en nog duurder, 2011 in de schaduw van 2009 en 2010 maar meeste chateaus eigenlijk heel goed, 2012 gemiddeld, 2013 moeizaam, 2014 hagel, veel regen maar warme, droge nazomer. Loire Profiel van deze regio: fragmentatie, sauvignon blanc imago, muscadet en chenin blanc appellations (b.v. Vouvray), Loire rouge (Chinon, Bourgeuil)
Wijnbouw ontwikkelingen
Opkomende autochtoche druivenrassen wit: populariteit sauvignon blanc, rolle (steeds meer vermentini genoemd), viognier, marsanne, roussanne, picpoul, romorantion, savagnin, petit- en gros manseng; rood: mourvèdre, carignan, cabernet franc, counoise, malbec, tannat, negrette, fer savadou. Kruisingen: marselan, caladoc. Klimaatproblemem en irrigatie Snoeiwijzen en loofwandbeheer Ziekten: esca, eutypiose, flavesence dorée, court-noué (grapevine fanleaf virus ofwel GFV), grapevine yellow, suzuki (fruitvliegje) Bio: x 3 in 5 jaar, nu 8,2% areaal, bijna 5000 wijnboeren en 280 coöperaties. Allerlei vormen: lutte raisonnée, Terra Vitis, biodynamisch, sustainable, vin nature. Nu ook bio wijn (voorheen alleen wijn van biologisch geteelde druiven).
swOT (opportunities en threats) Kansen Veel niche wijnen en druivenrassen Imago in opkomende markten Veel kennis en traditie Komt op stoom met bio Bedreigingen Versnippering AOP/IGP systeem Klimaatproblemen en irrigatie Gefragmenteerde promotie CIVB, BIVB, Sopexa, Sud de France De ‘Franse houding’
Geproefde wijnen Wijn 1 Crémant de Limoux, Marquis la Plagne, Divin’Aude (via Lidl Frankrijk, € 4,19*) Uiterlijk: groengeel, lage intensiteit Geur: gemiddelde intensiteit, rijpe peer, enkelvoudig Smaak: gemiddelde zuurgraad, minder dan gemiddeld alcoholgehalte (12%), peer Andere kenmerken: frisse stijl; korte, nogal bittere afdronk; vrij harde, volle mousse Hoofdpunten: enkelvoudig Wijn 2 Champagne Barons de Rothschild Brut (€ 46,00*) Uiterlijk: geel, gemiddelde intensiteit Geur: brood, complex, iets oudering (40% reserve wijn) Smaak: meer dan gemiddelde zuurgraad, minder dan gemiddeld alcoholgehalte (12%), brood Andere kenmerken: zeer zachte, romige mousse Hoofdpunten: fris zuur, brood/toast (autolyse), complexiteit, zachte mousse Wijn 3 2013 Picpoul de Pinet, Domaine Félines Jourdan (€ 9,25*) Uiterlijk: groengeel, gemiddelde intensiteit
Geur: rijpe meloen, perzik, iets floraal, gemiddelde intensiteit, jeugdig Smaak: meer dan gemiddelde zuurgraad, gemiddeld alcoholgehalte (13%), citrus, lichte rondeur, niet complex Andere kenmerken: frisse stijl, iets meer dan gemiddelde lengte, licht bittere afdronk Hoofdpunten: frisse stijl, rijp fruit, niet complex Wijn 4 2007 Riesling Grand Cru Schoenenburg, Domaine Agapè (€ 19,65*) Uiterlijk: geel, gemiddelde intensiteit Geur: gemiddelde intensiteit, duidelijk petrol, ook wat rijpe tonen Smaak: licht zoete aanzet, hoge zuurgraad, gemiddeld alcoholgehalte (13,5%), wat rijp wit fruit en citrus Andere kenmerken: vrij lange afdronk Hoofdpunten: hoog zuur, petrol, lange afdronk Wijn 5 2011 Montlouis Les Choisilles, François Chidaine (€ 20,15*) Uiterlijk: geel, gemiddelde intensiteit Geur: iets meer dan gemiddelde intensiteit, rijp fruit (perzik), iets honing en wat hooi, licht hout Smaak: licht zoete aanzet, vrij hoog zuur, vrij hoog alcoholgehalte (14%), citrus, honingachtig rijp fruit, iets hout, gras/hooi Andere kenmerken: zeer strakke stijl, lange afdronk Hoofdpunten: strakke stijl, hoog zuur, honingtonen Wijn 6 2013 Coteaux d’Aix en Provence AIX rosé in magnum (€ 12,75*) Uiterlijk: zalmroze, gemiddelde intensiteit Geur: gemiddelde intensiteit, licht kruidig, iets banaan, enkelvoudig Smaak: vrij veel zuur, gemiddeld alcoholgehalte (12,5%), weinig fruit, licht kruidig, enkelvoudig Andere kenmerken: korte afdronk, Hoofdpunten: zalmroze, veel zuur, kruidigheid, enkelvoudig Wijn 7 2010 Meursault ‘Les Narvaux’, Karel de Graaf (€ 28,00) Uiterlijk: groengeel, iets minder dan gemiddelde intensiteit Geur: gemiddelde intensiteit, wat rijp geel fruit, lichte houttoets, iets complex en wat ontwikkeling Smaak: vrij hoge zuurgraad, gemiddeld alcoholgehalte (13%), citrusfruit, rondeur, toast/brioche, lichte houttoets, lichte complexiteit Andere kenmerken: vettig glad mondgevoel, iets meer dan middelde lengte Hoofdpunten: vrij hoog zuur, vettig glad mondgevoel, lichte ontwikkeling, iets complexiteit Wijn 8 2009 Beaune 1er Cru Clos des Fèves Monopole, Domaine Chanson (€ 45,00) Uiterlijk: robijnrood met vrij brede blekere rand, vrij lage intensiteit Geur: gemiddelde intensiteit, lichtrood fruit, subtiel, complexiteit, lichte rokerige houttoets, iets stal Smaak: gemiddelde zuurgraad, iets meer dan gemiddeld alcoholgehalte (13,5%), zachte tannines, fruit nogal op de achtergrond Andere kenmerken: iets meer dan gemiddelde lengte, complexiteit
Hoofdpunten: lichte kleur, mist wat fruit in de smaak, subtiel en complex Wijn 9 2011 Cahors Château Chevaliers Lagrezette Malbec (€ 13,50*) (87% Malbec, 13% Merlot, jonge stokken ~15jaar) Uiterlijk: paarsrood, hoge intensiteit Geur: gemiddelde intensiteit, licht floraal (viooltjes), zoetig rijp donkerrood fruit, lichte koolgeur die later verdwijnt, lichte houttoets Smaak: gemiddelde zuurgraad, iets meer dan gemiddeld alcoholgehalte (13,5%), veel zoetig rijp kers en donkerrood fruit, gemiddelde maar vrij zachte tannines (atypisch voor Cahors), lichte houtoets Andere kenmerken: gemiddelde lengte, fruit gedreven, weinig complexiteit Hoofdpunten: veel kleur, fruit gedreven, niet complex Wijn 10 2010 Saxeolum, VdP des Collines Rhodaniennes, Les Vignobles de Seyssuel (€ 34,25*) Uiterlijk: robijnrood, gemiddelde intensiteit Geur: gemiddelde intensiteit, licht floraal (viooltjes), rode kers, houttoets (18-24 mnd), iets koffie Smaak: gemiddelde zuurgraad, gemiddeld alcoholgehalte (12,5%), rode kers, wat peper, iets minder dan gemiddelde tannines, houttoets, lichte stalgeur Andere kenmerken: iets meer dan gemiddelde lengte Hoofdpunten: alcohol, veel kersen fruit, niet veel tannine, peper in de afdronk Wijn 11 2011 Château Giscours, Margaux, 3e Grand Cru Classé (€ 39,99*) Uiterlijk: donker robijnrood, meer dan gemiddelde intensiteit Geur: gemiddelde intensiteit, donkerrood fruit, houttoets, ontwikkeld zich in het glas, later meer expressief en complexer met o.a. koffiearoma Smaak: gemiddelde zuurgraad, iets meer dan gemiddeld alcoholgehalte (13,5%), sappig, cassis, houttoets, gemiddelde rijpe tannines Andere kenmerken: meer dan gemiddelde lengte, later ook complexiteit Hoofdpunten: cassis fruit, hout, mooie tannines, later ook complexiteit Wijn 12 2005 Château Richelieu, Fronsac (€ 22,75*) Uiterlijk: robijn/granaatrood, meer dan gemiddelde intensiteit, iets verkleuring aan de rand Geur: gemiddelde intensiteit, donkerrood fruit, nat hout, bos, duidelijke ontwikkeling, eerst ook wat vluchtige aroma’s die later verdwijnen Smaak: gemiddelde zuurgraad, behoorlijk wat alcohol (14%), donkerrood fruit, nat hout, bos, wat stroeve, drogende tannines Andere kenmerken: vrij veel lengte Hoofdpunten: duidelijke ontwikkeling, wat storende stroeve tannines, lange afdronk *= consumentenprijs inclusief BTW Door: Jan Vegter MV
