RoSa Literatuurlijst
Vrouwen in Oost-Europa April 2015
Documentatiecentrum RoSa vzw informeert over gender, feminisme en gelijke kansen m/v. RoSa bezit een publiek toegankelijke bibliotheek met een unieke collectie over de situatie van vrouwen: oude en nieuwe pijnpunten, feiten en cijfers. Iedereen kan er boeken ontlenen, lezen in vaktijdschriften en archieven raadplegen. De RoSa-bibliotheek is open voor iedereen van maandag tot donderdag tussen 10 en 17 uur en ligt op wandelafstand van het station Brussel-Centraal. Er is gratis wifi. Deze literatuurlijst is een beknopte selectie. Je vindt nog veel meer info en lectuur over het thema wanneer je zelf RoSa’s online catalogus doorzoekt. Surf naar www.rosadoc.be/joomla/index.php/catalogus.html of bestel een gratis literatuurlijst op maat:
[email protected]
Woord vooraf
Oost-Europa is een eenvoudige benaming om een regio aan te duiden die een gigantisch gebied omvat met een complexe geschiedenis en interculturele relaties. Welke lading de term 'Oost-Europa' nu concreet dekt, is vaak voer voor discussie en er bestaat hierover niet echt consensus aangezien het een reeks geopolitieke, geografische, culturele en socio-economische connotaties met zich meedraagt. Wanneer we naar deze regio verwijzen worden ook wel eens de term 'Oostblok' gebruikt, waarmee meestal de landen bedoeld worden die ten tijde van de Koude Oorlog achter het Ijzeren Gordijn vielen en zich in de invloedssfeer van Sovjet-Rusland bevonden. In deze zin heeft de regio een gelijkaardige ontwikkeling en geschiedenis gekend, maar de onderlinge verschillen tussen de verscheidene nationaliteiten, religies en culturen zijn van een niet te onderschatten belang. Hoewel het gebruik van de term Oost-Europa tegenwoordig als gedateerd wordt beschouwd, is ze nog courant aanwezig. Niet alleen in ons dagelijkse taalgebruik, maar ook in het discours van de internationale politiek. Met dit in het achterhoofd omvat deze literatuurlijst werken die handelen over het reilen en zeilen van vrouwen in Oost-Europa. Over hoe de omstandigheden waarin zij leefden en leven, passen binnen de historische en culturele context van de regio, en hoe dit inspeelt op hun drang naar activisme en organiseren. Om het overzichtelijk te houden is deze literatuurlijst, na een algemeen overzicht van werken die de regio in zijn geheel behandelen, opgedeeld in verschillende gebieden, zijnde: Centraal-Europa (Polen, Tsjechië, Slovakije, Hongarije, Estland, Letland en Litouwen), Zuidoost-Europa (Kroatië, Slovenië, Servië, Bosnië-Herzegovina, Macedonië, Montenegro, Albanië, Roemenië, Moldavië en Bulgarije), Oost-Europa (Rusland en Oekraïne) en de Kaukasus en Centraal-Aziatische landen (Armenië, Georgië, Azerbeidzjan, Kazachstan, Tadzjikistan en Kirgizië) Samengesteld door Lara Lavreys
vzw RoSa documentatiecentrum
april 2015
www.rosadoc.be
de Tataarse en Sakha republieken in Rusland. Door
ALGEMEEN
gebruik te maken van antropologie, politieke wetenschappen en andere disciplines, wordt
Onderstaande werken behandelen Oost-Europa als
onderzocht wat de rol van vrouwen is geweest in
geheel, en gaan vooral over de gevolgen van de
natievorming, de rurale huishoudelijke economie,
postcommunistische transitie en de gevolgen voor
het democratiseringsproces en het civiel activisme.
genderrelaties en de positie van vrouwen in de
Een laatste set van essays bestudeert de interactie
samenleving. Ook is er aandacht voor de
van Sovjetvrouwen met westerse hulporganisaties,
uitbreiding van de Europese-Unie oostwaarts,
die vaak strategieën najagen die niet resoneren
waarbij voor het eerst voormalige Oostbloklanden
met de situatie en verlangens van de vrouwen die
toetreden.
ze willen helpen.
BOEKEN
Gender, equality and difference during and after state socialism
Post-Soviet women encountering transition: nation building, economic survival, and civic activism
Rebecca Kay
Carol Nechemias en Kathleen Kuehnast
ISBN 978-0-230-52484-2
Basingstoke: Palgrave MacMillan, 2007. 237 p. Exemplaarnummer: M/0342
Washington: Woodrow Wilson Center Press, 2004. 357 p. ISBN 0-8018-7918-3
Gender, Equality and Difference During and After
Exemplaarnummer: FII g/0742
State Socialism onderzoekt gender als een sociaal en
cultureel
geconstrueerd
fenomeen
dat
Hoewel vrouwen in de Sovjet-Unie onderwijs van
beïnvloed wordt en invloed heeft op beleid en
een hoog niveau genoten en talrijk aanwezig waren
structuren bepaald door sociale praktijken en
op de arbeidsmarkt, heeft het verdwijnen van het
relaties die de ervaringen vormen van zowel
Ijzeren Gordijn hen voor nieuwe uitdagingen en
vrouwen als mannen. Met de focus op de
problemen
van
samenlevingen van de voormalige Sovjetblok,
neofamilialistische ideologieën, die verlangen naar
onderzoekt dit boek de pivotale aard van de
de terugkeer van de traditionele familie; een
ondergang van de communistische regimes, in
gegenderde scheiding van arbeid in de neoliberale
relatie tot zowel ervaringen met gender als met de
markteconomie, die vrouwen naar de bodem van
studie ervan. Elk hoofdstuk is gebaseerd op nieuw
de piramide heeft geduwd als marktverkoopsters;
en origineel onderzoek in sferen van het huidige
de dominantie van mannen in de politieke arena,
leven die nooit eerder in detail onderzocht zijn of
formele overheidsstructuren en politieke partijen,
nieuw inzicht bieden in de historische problematiek
terwijl vrouwen dominant aanwezig zijn in het
op basis van een verbeterde toegang tot bronnen
gebied van de niet-gouvernementele organisaties,
en het gebruik van nieuwe methodologieën. Dit
enzovoort.
Encountering
boek plaatst de studie van gender in de
Transition bestudeert bovenstaande problematiek
samenlevingen van het voormalige Sovjetblok in
door middel van een serie essays van sociale
een
wetenschappers van de Verenigde Staten, Europa,
essentialistische kijk op deze samenlevingen
de voormalige Sovjet-Unie, en peilt naar de stand
aanvechtend en met de bijdrage van locaal
van zaken in Rusland, Armenië, Azerbeidzjan,
gefocust onderzoek tot wijdverbreid begrip en
Wit-Rusland, Kazakhstan, Oekraïne, Oezbekistan en
theorieën van gender.
gesteld.
Post-Soviet
De
opkomst
Women
vzw RoSa documentatiecentrum
april 2015
wijder
transnationaal
perspectief,
de
www.rosadoc.be
From quota to parity: social democratic women in action 1995-2005
ISBN 92-894-6750-9 Exemplaarnummer: FII g/0765
Sonja Lokar Dit rapport van de Enwise Expert Group voor Budapest, CEE Network for Gender Issues, 2005. 64 p.
vrouwelijke
Exemplaarnummer: FII b /0944
Europese
wetenschappers, Commissie,
gericht
tracht
aan
vrouwen
de en
wetenschap in een nieuw perspectief te plaatsen: Deze publicatie onderzoekt de rol van mainstream
dat van een groter Europa. Uitgebracht in 2004 aan
politieke
de vooravond van de uitbreiding van de EU richting
participatie
in
de
queeste
naar
gendergelijkwaardigheid. Burgerschap staat hier als
voormalig
de gepaste referentie voor de implementatie van
wetenschappers in deze landen hun stem doen
vrouwenrechten als mensenrechten. Het werk
verheffen om volmondig deel te kunnen nemen
onderzoekt de burgerschapsstatus door het prisma
aan de Europese Onderzoeksruimte. Het rapport
van representatie in mainstreampolitiek in de
werpt licht op de situatie van een groot deel
context van democratisering in Centraal- en
hooggekwalificeerde wetenschappers die vaak in
Oost-Europa.
povere
Voor
toetredingsonderhandelingen
de
tot de EU was
Oostblok,
wil
omstandigheden
het
hun
vrouwelijke
werk
moeten
uitvoeren, en een voorbeeld zijn van de verspilling
gender een marginaal agendapunt in de meeste
van
landen in de regio. Wat telt als 'politiek' is afgelijnd
wetenschappelijke
tot formele partij- en legislatieve politiek alleen. De
Europese Onderzoeksruimte. Als de situatie er niet
tegenstelling
de
op verbetert, kan dit negatieve effecten hebben op
discursieve validatie van engagement in het
de toekomstige toestroom van jongeren in de
maatschappelijk middenveld wordt onderzocht,
harde wetenschappen, wat een nefast gevolg zal
zowel binnen de regio als door internationale
hebben voor research in Europa. Dit rapport toont
donoragentschappen en supranationale overheden
aan dat formele wetgeving, hoewel onontbeerlijk,
zoals de Europese Unie. Empirisch bewijs wordt
niet voldoende is om de zaken te doen keren en
gegeven van de barrières die de toegang van
gelijkheid te garanderen. Er is een verandering in
vrouwen tot de publieke sfeer bemoeilijkt. Ten
mentaliteit
slotte worden strategieën bediscussieerd zoals de
Instellingen moeten hierin een grotere rol spelen,
introductie van quota die ontworpen zijn om de
door
factoren die de capaciteiten van vrouwen om
standaarden te bevestigen en toezicht te houden
actieve burgers te worden beknotten.
op vooruitgang zodat vrouwelijke wetenschappers
tussen
deze
definitie
en
talent
voor
en
normen
zowel
hun
gemeenschappen
werkomstandigheden in
vraag
te
stellen,
nationale als
de
nodig. nieuwe
hier alle voordeel uit kunnen halen en bijdragen
Waste of talents: turning private struggles into a public issue: women and science in the Enwise countries: a report to the European Commission from the Enwise Expert Group on women scientists in the Central and Eastern European countries and in the Baltic States)
aan de Europese Onderzoeksruimte.
La situation des femmes dans les pays en transition The situation of women in transition countries Committee on Equal Opportunities for Women and Men
Marina Blagojevic e.a. Budapest: Délégation Hongroise du Parti Socialiste Luxemburg: Office for Official Publications of the
Européen, 2004. 61 p.
European Communities, 2004. 174 p.
Exemplaarnummer: FI a/0450
vzw RoSa documentatiecentrum
april 2015
www.rosadoc.be
Dit rapport in opdracht van het Comité voor Gelijke
onder vrouwen, de balans tussen gezin en werk, en
Kansen voor Mannen en Vrouwen van de Europese
het sociale beleid op vlak van gendergelijkheid.
Commissie, beschrijft de stand van zaken voor
Terwijl West-Europa geëvolueerd is naar meer
vrouwen in de transitielanden in 2004, bij de
gelijke verhoudingen in het gezin en op de
uitbreiding van de Europese Unie. De zogenaamde
werkvloer, heeft in Centraal- en Oost-Europa de
staatssocialistische
erfenis
systemen
kenden
zware
van
het
communisme
de
gebreken op vlak van gelijke kansen, maar naar de
welvaartsstructuren die vrouwen op de werkvloer
buitenwereld toe werd de schijn hoog gehouden,
ondersteunden onder druk gezet. Deze landen
onder meer door het gebruik van propaganda.
dreigen af te glijden naar een traditionele
Gevolg hiervan was dat na de val van het
samenleving, getuige de slinkende aanwezigheid
communisme de illusie van gelijkheid tussen man
van vrouwen op de arbeidsmarkt, het sluiten van
en vrouw nog steeds bleef doorleven. In realiteit
kinderdagverblijven en de groeiende competitie
kwamen vrouwen echter buiten de arbeidsmarkt te
tussen moeders. De analyse van Pascal en Kwak is
staan, en keerden ze in grote getale terug naar ‘de
gebouwd op kwantitatieve vergelijkende data en
haard’. Hun aanwezigheid in de politiek nam sterk
een kwalitatieve studie van moeders in Poolse
af, in tegenstelling tot het socialistische tijdperk
huishoudens,
van het staatsfeminisme, waar hun aanwezigheid
veranderende
werd vastgelegd door middel van quota. Daarom
genderrelaties in de verf zettend vanuit het
raadt de Parlementaire Vergadering de overheden
perspectief van de personen die direct getroffen
van Centraal- en Oost-Europa aan om duidelijke
worden: moeders van jonge kinderen.
hiermee
de
effecten
welvaartsverhoudingen
van en
maatregelen te nemen om de legale normen rond gendergelijkheid, de economische status van vrouwen in de samenleving, en hun gezondheid en
To the farthest frontiers: women's empowerment in an expanding Europe
sociale zekerheid te garanderen. De invoering van
Miriam Van Reisen
speciale mechanismen die gender mainstreaming verzekeren in het sociaal en politiek beleid is
Eurostep, 2005. 76 p.
prioritair.
Exemplaarnummer: FII b/1343
Ook
aangeraden
is
de
verdere
ontwikkeling van ondersteuningsprogramma’s voor regionale en nationale initiatieven van deze landen
Dit gezamenlijke rapport van KARAT, WIDE,
en
Eurostep en Social Watch focust op de vraag hoe
NGO’s
met
betrekking
tot
gendergelijkheidsproblematiek.
Europa met zijn vroegere scheidingslijn omgaat. Terwijl het continent haar hereniging nog aan het
Gender regimes in transition in Central and Eastern Europe
verwerken is, worden opnieuw allerlei nieuwe
Gillian Pascal en Anna Kwak
dragen aan het debat aangaande de implementatie
grenzen getekend. Deze publicatie tracht bij te van het Beijing Platform for Action en de
Bristol: The Policy Press, 2005. 224 p.
Millennium Declaration, door de toewijding van de
ISBN 1-86134-625-5
EU aan het promoten van gendergelijkheid ter
Exemplaarnummer: FII g/0782
ondersteuning aan de Centraal- en Oost-Europese landen en het GOS te bekijken. Het onderzoekt de
De transities die de Centraal – en Oost-Europese
gendergelijkheid in deze regio in het licht van zijn
landen doormaakten van communisme naar
veranderende natuur en de toenemende relatie
toegang tot de Europese Unie, hebben hun
met de EU.
effecten gehad op de arbeidsmarktparticipatie
vzw RoSa documentatiecentrum
april 2015
www.rosadoc.be
Working conditions and gender in an enlarged Europe
werken en aspiraties van meer dan 150 vrouwen en
Anna Pollert en Eva Fodor
vrouwenbewegingen en 'feminismen' in Centraal-,
mannen die actief waren in, of deel uitmaakten van Oost-, en Zuid-Europa. Hiermee vecht het de
Luxemburg: Office for Official Publications of the
wijdverspreide
European Communities, 2005. 76 p.
historische feminismen bestonden in dit deel van
gedachte
aan
dat
er
geen
ISBN 92-897-0907-3
Europa. De innovatieve en vaak ontroerende
Exemplaarnummer: EII a/0588
biografische portretten tonen niet alleen aan dat feministen hier bestonden, maar ook dat ze talrijk
Op basis van nationale rapporten en survey
en divers waren en onder meer Roemeense
analyses van de European Foundation for the
prinsessen, Servische filosofen en boeren, Letse en
Improvement of Living and Working Conditions,
Slovaakse romanschrijvers, Albanese onderwijzers,
stelt dit rapport een vergelijkende studie voor van
Hongaars-christelijke sociale werkers en activisten
de werkomstandigheden van vrouwen in 10
van de katholieke vrouwenbeweging, Oostenrijkse
Centraal- en Oost-Europese landen. Het bewijs
fabrieksarbeiders,
toont aan dat de situatie voor vrouwen in deze
wetenschappers
landen grotendeels vergelijkbaar is met die in
Russische
West-Europa in termen van gender segregatie. Toch
suffragettes en bolsjewieken, prominente schrijvers
komen er hier en daar interessante verschillen
uit
bovendrijven, zoals de grotere toestroom van
republikeinse
linkse
mannen in de privé dienstensector, veel meer dan
nationalisten,
internationaal
vrouwen. Wat de loonkloof betreft hebben weinig
feministische
leiders,
van deze landen vooruitgang geboekt ten aanzien
wetenschapshistorici,
van hun positie in de vroege jaren ’90, wat lijkt te
schilders, Poolse en Tsjechische senaatsleden, en
suggereren
laatste decennium van
vele anderen in hun rangen telden. Hun verhalen
markteconomie weinig heeft gedaan voor de
vormen een rijk tapijt van feministische activiteit
vooruitgang van vrouwen richting een gelijk loon.
en herstellen het schrijnende onevenwicht in de
Terwijl dit debat uitvoerig wordt gevoerd in heel
historiografie
Europa, kan dit rapport een bruikbaar perspectief
feminismen.
dat
het
het
Bulgaarse en
socialistische
radicalen, Ottomaanse
van
feministische feministen,
filantropen, Rijk,
en
politieke Estse
militante
ook
Turkse
activisten
erkende
Griekse
apothekers
Tsjechische
en en
avant-garde
vrouwenbewegingen
en
geven op de werkomstandigheden en gender in een groeiend Europa.
Women's citizenship and political rights A biographical dictionary of women's movements and feminisms: Central, Eastern, and South Eastern Europe, 19th and 20th centuries
Sirkku K. Hellsten, Anne Maria Holli, Krassimira
Francesca De Haan e.a.
ISBN 1-4039-4994-8
Daskalova Basingstoke: Palgrave MacMillan, 2006. 223 p. Exemplaarnummer FII b/0963
Budapest: Central European University Press, 2006. 678 p.
Hoe gelijkwaardig is de vrouwelijke participatie in
ISBN 963-7326-39-1
de politiek in hedendaags Europa? Hebben
Exemplaarnummer: V3/0435
vrouwen ‘volledig burgerschap’ op vlak van politieke invloed en publieke besluitvorming? Hoe
Deze Biographical Dictionary beschrijft de levens,
vzw RoSa documentatiecentrum
zijn gender discourses veranderd binnen het
april 2015
www.rosadoc.be
geïntegreerde Europa? Hoe moet het concept gelijkheid
verstaan
postcommunistische
worden staten
in
in
de
Mothers of the nation: women, families, and nationalism in twentieth-century Europe
Oost-
en
Albanese, Patrizia
Centraal-Europa? Welke invloed heeft de Europese integratie
gehad
op
vrouwenrechten
en
Toronto: University of Toronto Press, 2006. 225 p.
aanspraken? Dit boek probeert een antwoord te
ISBN 0-8020-9015-X
geven op deze vragen door werken te verzamelen
Exemplaarnummer: FI m/0154
van experts uit heel Europa. Er wordt zowel gekeken naar de Oost-West relaties binnen de
Hoe gaat een nationalistische staat om met
Europese
theoretische
genderrelaties? Wordt het beleid gemoderniseerd
feministische benaderingen en de praktische
of zitten premoderne genderrollen er te hard
promotie van vrouwenrechten. Post-Sovjetpolitiek
ingebakken? In Mothers of the Nation beantwoordt
naar vrouwenrechten toe wordt onderzocht,
Patrizia Albanese deze vragen door de impact van
gelijkheidsdiscours, en de invloed van de Europese
nationalistische regimes op de status van vrouwen
Unie op gender mainstreaming. Dit werk schetst de
te onderzoeken in Duitsland, Italië, Joegoslavië en
huidige stand van zaken van politieke participatie
Rusland op twee verschillende punten in de
en de rol van burgerschap in Europa in relatie tot
geschiedenis: tijdens de nasleep van de Eerste
de
als
Wereldoorlog toen heel Europa een stijging zag in
mensenrechten in het tijdperk van verreikende
het aantal nationalistische overheden, en het
politieke
laatste decennium van de twintigste eeuw, die een
politiek
bescherming en
als
van
naar
vrouwenrechten
ideologische
veranderingen
en
globalisatie van de Europese economie.
revival zag van het volksnationalistische sentiment in deze gebieden. Door nationalistische en
The story behind the numbers: women and employment in Central and Eastern Europe and the Western Commonwealth of Independent States
niet-nationalistische
UN Development Fund for Women
doen terugkeren naar hun 'natuurlijke' habitat aan
staatsinrichtingen
te
vergelijken op vlak van hun visies op vrouwen en families, concludeert Albanese dat hoewel de meeste volksnationalistische regimes vrouwen de haard als huisvrouwen en moeders, hun
Bratislava: United Nations Development Fund for Women
initiatieven grotendeels ineffectief zijn gebleken.
ISBN 92-95052-01-3
Deze
Exemplaarnummer :EII a/0628
aangevochten door vrouwengroepen of individuele
Dit rapport onderzoekt de situatie van vrouwen op
vrouwen, werden vaak weer ongedaan gemaakt
de arbeidsmarkt in de landen van Centraal en
door latere regeringen en hebben een kleine
Oost-Europa en het GOS (Gemenebest van
demografische impact gehad op lange termijn.
Onafhankelijke Staten) in de context van de sociale
Mothers of the
en economische transformaties in de regio de
toevoeging aan de studie van vrouwen in
laatste 15 jaar. Gebruik makend van statistische
transnationale context.
hervormingen
werden
Nation
is
altijd
een
hevig
belangrijke
gegevens van de UNECE Gender Statistics Database analyseert het rapport trends in de participatie van mannen en vrouwen op de arbeidsmarkt tijdens de transitie naar een markteconomie in 18 landen in Oost-Europa en beoordeelt hun implicaties voor de economische veiligheid voor zowel mannen als vrouwen.
vzw RoSa documentatiecentrum
april 2015
www.rosadoc.be
Gender politics and post-socialist Europe
democracy
in
democratisering?
In
een
overkoepelende
thematische analyse beantwoordt dit werk deze vragen door de transities van staatssocialisme en
Yvonne Galligan, Sara Clavero, Marina Calloni
autoritarisme te onderzoeken die plaatsvonden als Opladen: Barbara Budrich Publishers, 2007. 170 p.
deel van de ‘derde golf’ van democratisering die de
ISBN 978 3 86649 133 5
wereld overspoelde vanaf midden jaren ’70. Dit
Exemplaarnummer: FII b/1130
boek gebruikt een gesofisticeerd theoretisch kader dat de analyse van sleutelactoren en instituten
Gebruikmakend
van
het
concept
politieke
samenbrengt en aantoont dat onder sommige
representatie onderzoekt dit boek de juridische
omstandigheden
aanwezigheid van vrouwen en markeert het de
kunnen resulteren in positieve uitkomsten zoals
kansen en obstakels op weg naar pariteit in de
vooruitgang in vrouwelijke politieke representatie
postsocialistische landen. Er wordt gekeken naar de
en een meer gendergevoelig beleid rond bv.
link tussen vrouwelijk lidmaatschap van nationale
huiselijk geweld. Verstaan wat de rol van
parlementen
georganiseerde
en
de
substantieve
transities
naar
democratie
vrouwenbewegingen,
vertegenwoordiging van gender interests. De rol
sleutelactoren en het bredere politiek milieu kan
van het middenveld, de staat en de Europese Unie
betekenen, is cruciaal in het verklaren waarom
in het vertegenwoordigen van vrouwenbelangen
genderuitkomsten
en het promoten van genderpolitiek wordt
kunnen variëren.
in
verschillende
contexten
onderzocht. Het boek is een belangrijke bijdrage
politieke vertegenwoordiging toe, bouwt het boek
Gender issues 2007: The Czech Republic, Poland, Slovakia and Ukraine: violence against women, gender pay gap, access to childcare facilities, implementing gender policies
verder aan de huidige kennis van dit fundamentele
Allaine Cerwonka
aan
de
klassieke
politieke
vragen
'wie
vertegenwoordigt’, ‘wat wordt vertegenwoordigd’, en ‘hoe vindt vertegenwoordiging plaats?'. In het aannemen van een geïntegreerde benadering naar
concept. Gebruikmakend van nieuw onderzoek, voorziet het de eerste bevattelijke vergelijkende
Warsaw: Heinrich Böll Foundation Regional Office
analyse van het samenspel tussen opkomende
Warsaw, 2008. 144 p.
democratieën
ISBN 978-83-923467-6-0
en
genderpolitiek
in
het
postcommunistische Europa.
Exemplaarnummer: FII b /1354
Engendering mobilization, outcomes
Deze publicatie tracht de uitvoering van enkele
transitions: women's institutions, and gender
maatregelen rond gendergelijkheid op te volgen. Er wordt speciale aandacht besteed aan die aspecten van gendergelijkheid die nog niet diep onderzocht
Georgina Waylen
zijn geweest, in de hoop deze leegte op te vullen. Oxford: Oxford University Press, 2007. 241 p.
Concreet gaat het hier om: de focus van Tsjechië in
ISBN 978-0-19-924804-9
2007 op de toegankelijkheid van kinderopvang voor
Exemplaarnummer: FIIIb/0024
kinderen onder de drie jaar oud; de implementatie van de wet tegen huiselijk geweld in Polen; de
Wat is de impact van de transitie naar democratie
loonkloof in Slovakije; en de implementatie van
geweest op genderrelaties? Welke rollen hebben
kwesties rond gendergelijkheid in Oekraïne, in de
vrouwenbewegingen gespeeld in het proces van
context van de EU’s Strategy for Ukraine in
vzw RoSa documentatiecentrum
april 2015
www.rosadoc.be
2007-2013.
vrouwen in postcommunistische staten focuste zich in het verleden op één of twee landen. Deze
Gender politics in the expanding European Union: mobilization, inclusion, exclusion
uitgave bekijkt de problematiek vanuit een
Silke Roth
Duitsland, Slovenië, Bulgarije, Polen en Rusland.
vergelijkend perspectief in zes landen: Tsjechië, Het bevat ook interviews met de women in power
New York: Berghahn Books, 2008. 272 p.
zelf, om zo een stem te geven aan hun
ISBN 978-1-84545-516-3
gemeenschappelijke en uiteenlopende ervaringen
Exemplaarnummer: FII b /1132
als politieke actoren in een maatschappij met wispelturige economieën en nieuwe buitenlandse
In mei 2004, na het overeenstemmen van hun
avonturen zoals de toetreding tot de Europese
wetgeving met de regelgeving van de EU, sloten
Unie.
tien nieuwe landen zich aan bij de Europese Unie. De auteurs trachten in te schatten wat de impact
Women in times of change, 1989-2009
van deze verandering is geweest op genderrelaties
Agnieszka Grzybek
in de nieuwe en oude EU-lidstaten. In plaats van zich enkel toe te leggen op Oost- of West-Europa,
Warshaw: Heinrich Böll Foundation, 2009. 200 p.
onderzoekt dit boek de verschillen en gelijkenissen
ISBN 978-83-61340-40-9
in
Exemplaarnummer: FI g/0415
diverse
delen
van
Europa.
Hoewel
gendergelijkheid aanvankelijk een beperkt deel was van het originele framework van de Europese Unie,
Met het gebrek aan publiek debat rond de rol van
toont deze publicatie met verschillende casestudies
vrouwen in tijden van transformatie in gedachten,
vanuit Oost- en West-Europa aan dat de EU vaak
wil deze publicatie een veelzijdige dialoog over de
meer dan nationale overheden openstaat voor
ervaringen bij de transformatie presenteren, door
feministische eisen. Het uitbreidingsproces biedt
een stem te geven aan vrouwen. De auteurs van de
dus enkele belangrijke beleidsinstrumenten ter
publicatie bekijken de voorbije twintig jaar van
bevordering van de gelijkheid tussen man en
hervormingen vanuit het standpunt van vrouwen in
vrouw.
het voormalige Oostblok: Tsjechië, Polen, Slovakije, Oekraïne, Oost-Duitsland. Terzelfdertijd vormt de
Women in parliaments
power
in
post-communist
publicatie
een
platform
voor
een
intergenerationele dialoog.
Marily Rueschemeyer en Sharon Wolchik Bloomington: Indiana University Press, 2009. 292 p.
The impact of the crisis on women in Eastern Europe
ISBN 978-0-253-22169-8
Ewa Charkiewicz
Exemplaarnummer: F II b/1233 Toronto: AWID, 2011. 18 p.
Women in Power in Post-Communist Parliaments
Exemplaarnummer: FII I/0162
onderzoekt het leven en werk van vrouwen die posities van politieke macht hebben bereikt na het
Dit rapport wil de impact van de crisis onderzoeken
einde van het communisme in Europa. Het verkent
op de situatie van mannen en vrouwen in Europa
de rollen die zij hebben opgenomen, de relaties die
en op het gendergelijkheidsbeleid. Dit is van belang
zij hebben opgebouwd en de agenda’s die ze
aangezien economische crisissen diep gegenderd
nagestreefd hebben. Veel van de literatuur over
zijn. Ervaringen van het verleden kunnen niet
vzw RoSa documentatiecentrum
april 2015
www.rosadoc.be
voldoende inzicht bieden in de genderimpact van
Post communism: women’s lives in transition /
deze crisis aangezien de situatie van vrouwen
Vesna Nikolic-Restanovic
aanzienlijk is veranderd sinds de laatste grote
Feminist Review nr. 76, 2004
recessie. De huidige crisis biedt kansen voor een radicale verandering om de potentiële gelijkheid
In dit themanummer van het tijdschrift Feminist
tussen mannen en vrouwen te vergroten. Dit
Review worden verschillende bijdragen verzameld
rapport is een publicatie van EGGE en de EGGSI
die zich toespitsen op de periode van economische
expertnetwerken van de Europese Commissie. Het
en
heeft betrekking op 27 lidstaten, de EEA-EFTA
Oostbloklanden. De artikels onderzoeken wat de
landen en drie (toenmalige) kandidaat-lidstaten:
gevolgen zijn geweest van deze dramatische sociale
Turkije, Kroatië en Macedonië. De analyseperiode
en economische transities begin jaren ’90 voor
voor de arbeidsmarkt is de vier jaar tussen het
vrouwen in deze landen, en meer bepaald hoe de
tweede kwart van 2008 – toen de crisis officieel
macroprocessen
gestart is voor de gehele EU – en het eerste
communistische planeconomie naar een liberale
kwartaal van 2012 – het laatste waarvoor Eurostat
markteconomie effect hebben gehad op de
data beschikbaar was. De analyse van de sociale
dagelijkse levens van vrouwen. Concrete landen die
impact betrekt de periode tussen 2005 en 2010.
aan bod komen zijn onder meer Polen, Kroatië en
sociale
transitie
van
zoals
de
de
voormalige
transitie
van
het voormalige Joegoslavië.
ARTIKELS
Feminist critiques of liberalism: can they travel east?: their relevance in Eastern and Central
Postcommunisme: Genre et États en transition /
Europe and the Former Soviet Union / Nannette
Hasdeu Julia e.a
Funk
Nouvelles Questions Féministes: 23, afl 02, 2004. p.
Signs, 19, afl 03, spring, 2004. p. 695-725.
4-154.
Dit artikel behandelt de complexiteit van het Dit themanummer is geheel gewijd aan de
verschuiven van feministische politieke theorieën
postcommunistische
in
over grenzen heen. Nannette Funk benadrukt dat
Oost-Europa. De verschillende bijdragen in dit
academische feministische kritiek sterk afhankelijk
nummer zoomen in op verschillende landen zoals
is van verschillen in theorie, context en politieke
Roemenië, Polen, Kosovo en Kroatië, en leggen de
theorie. Feministische politieke theorie in het
hindernissen bloot die vrouwen ondervinden als ze
voormalige Oostblok verschilt sterk van die in het
hun stem willen laten horen. Het nummer wil een
Westen. Bijgevolg moet men dus waakzaam blijven
nieuw licht werpen op deze kwesties door
met het toepassen van bepaalde theorieën in
vrouwelijke onderzoekers uit deze Oost-Europese
andere plaatsen en situaties.
transitielanden
landen zelf aan het woord te laten. Er wordt aandacht besteedt aan de herstructurering van
Feminism-by-design:
genderrelaties die zowel in het feministische
cultural
activisme spelen, als in het nieuwe politieke beleid
non-governmental organizations in postsocialist
dat de noties staat en natie moet heropbouwen.
Eastern Europe / Kristen Ghodsee
feminism
emerging
capitalisms,
and
women's
Signs, 19, afl 03, spring 2004. p. 727-753.
Dit artikel onderzoekt de rol van cultural feminism en internationale hulporganisaties die getracht
vzw RoSa documentatiecentrum
april 2015
www.rosadoc.be
hebben
te
feministische countercultuur, het verlies van
heropbouwen na 1989. Op welke manier hebben
bewegingsautonomie om agenda's te ontwikkelen
Westerse feministen en hun lokale tegenhangers
en claims te maken en het gebrek aan confrontatie
het complexe historische nalatenschap van het
met bestaande machtsstructuren. Dit artikel toont
socialistische versus het zogenaamde ‘bourgeois’
aan wat de consequenties zijn van dit type van
feminisme genegeerd?
bewegingsontwikkeling.
Traveling
de
postsocialistische
feminist
thought:
landen
difference
and
KRANTENARTIKELS
transculturation in Central and Eastern European feminism / Allaine Cerwonka
Vooral jonge en hoogopgeleide vrouwen willen
Signs, 19, afl 04, summer 2008. p. 809-832.
naar het Westen DE MORGEN, 04/02/2004
Er bestaat een waaier aan opinies over het nut van feminisme in Centraal- en Oost-Europa. De
Our new migrant breed: single, young and female
meningen hierover variëren van genegenheid tot
THE GUARDIAN, 18/04/2004
negatieve gevoelens gelinkt aan een negatieve connotatie van feminisme met het communistische
Les femmes dans l’Europe enlargie
totalitarisme. In dit artikel onderzoekt Cerwonka
LE MONDE, 28/10/2004
hoe feministische academici feminisme opvatten in de
postsocialistische
bevatten
belangrijke
landen.
Hun
bevindingen
analyses over
de
machtsrelaties binnen de academische politieke
Prostituées almaar jonger en vaker vanuit Oostblok HET BELANG VAN LIMBURG, 27/09/2004
economie, en hoe deze machtsrelaties opereren in de discipline van vrouwen- en genderstudies. The possibilities and Pitfalls of NGO feminism: Insights from postsocialist eastern Europe / Katja Guenther Signs 36, afl 04, sum, 2011. p. 863-887.
Dit artikel identificeert de problemen en kansen waar feministische NGO's mee te kampen krijgen. Gebaseerd op cases van feministische organisaties in Polen, Hongarije, Tsjechië en Oost-Duitsland, bespreekt de auteur de strategische voor- en nadelen
van
NGO-feminisme,
of
feminisme
grotendeels georganiseerd rond dienstverlening voor vrouwen en het ontvangen van financiële hulp van staatsagentschappen en privéondernemingen. De auteur synthetiseert en beweegt buiten bestaande
kritieken
potentiële
problemen
op
NGO-feminisme
van
dit
model
om van
organiseren, namelijk formalisering als een pad naar feministische neutralisatie, het verbod op
vzw RoSa documentatiecentrum
april 2015
www.rosadoc.be
CENTRAAL-EUROPA
gerelateerd aan en verbonden met de symbolische
Centraal-Europa bevat in deze context de landen
identiteit en democratie. Dit artikel toont een
die centraal in Europa gelegen zijn, maar in het
gedetailleerde en kritische betrokkenheid met het
verleden deel uitmaakten van het communistische
debat
blok. Dit zijn Polen, Tsjechië, Slovakije, Hongarije,
gedurende
en de Baltische staten Estland, Letland, Litouwen.
geliberaliseerde
Deze landen ondergingen een snelle economische
abortuswetgeving in 1996.
en concrete herdefinities van de Poolse natie,
in
de Sejm (het Poolse parlement) de
tweede
lezing
amendement
van van
het de
transformatie na de val van het communisme en traden in 2004 allen toe tot de Europese Unie.
Defending biomedical authority and regulating
Polen
the womb as social space: prenatal testing in the
Polen is een succesverhaal in het nieuwe Europa.
European Journal of Women's Studies 17, afl 01, 2010. p.
Het heeft een snelle economische groei en kwam
43-59.
Polish press / Anne-Marie Kramer
als enige Europese land de crisis van 2008 met een groei door. Op vlak van gender gelijkheid heeft
De problematiek rond abortus is het onderwerp
Polen echter nog een lange weg af te leggen.
van
Hoewel het land ondertussen al aan de tweede
postcommunistisch Polen. In 1998-9 woedde er
vrouwelijke premier toe is, worstelt Polen met zijn
een hevig parlementair debat rond de legislatieve
katholieke grondslag, iets wat zich uit in een
poging om prenatale testen te verbieden en zo het
bijzonder streng, conservatieve beleid rond abortus
aantal
en reproductieve rechten.
Beargumenteerd
verhitte
en
frequente
abortussen
onvermijdelijk
terug
werd dat tot
discussies
te
in
dringen.
dit soort testen
zwangerschapsbeëindiging
leidde. In dit debat verschijnt de medische
ARTIKELS
gemeenschap
als
sleutelcommentator
en
beslissingsmaker, hoewel ze in Polen zelden wordt The Polish parliament and the making of politics
aanzien als onderwerp en autoriteit in het
through abortion: nation, gender and democracy
abortusdebat. Dit artikel stelt de volgende vragen:
in the 1996 liberalization amendment debate /
welke rol spelen de medische gemeenschap en
Anne-Marie Kramer
biomedische kennis in het debat rond prenatale
International Feminist Journal of Politics 11, afl 01, 2009.
testen,
p. 81-101.
gepolitiseerde kwestie is? Welke sociale betekenis
wetende
dat
abortus
een
zeer
en consequenties worden toegeschreven aan werd
prenataal testen? Hoe construeren deze de relatie
gekenmerkt door een heropleving van de debatten
tussen foetus, zwangere vrouw en dokter, en welke
rond
agency en rechten worden toegekend aan de
De
implosie
van
het
reproductieve
communisme
rechten,
met
nieuwe
abortusdebatten in Roemenië, Duitsland en Polen. Reproductieve
politiek
en
meer
vrouw in het proces van prenataal testen?
specifiek
abortusdebatten komen meestal naar voren in tijden van crisis of maatschappelijke verandering. De strijd voor reproductieve rechten van vrouwen in Polen, zoals aangetoond door het aanslepende debat rond de wettelijke status van abortus, wordt in
deze
postcommunistische
context
vzw RoSa documentatiecentrum
nauw
april 2015
www.rosadoc.be
Bringing the second world in: conservative
betekenisvolle vertelling te komen van ingewijde
revolutions(s), socialist legacies, and transnational
vrouwelijkheid.
silences in the trajectories of polish feminism / Magdalena Grabowska
Intricacies of the calling: spirituality of Polish nuns
Signs 37, afl 02, 2012. p. 385-412.
/ Katarzyna Skrzypinska, Ilona Shudzik Women's Studies International Forum 35, afl 05, 2012. p.
In het najaar van 2013 verscheen het woord
314-322.
gender op de voorpagina's van alle Poolse kranten en tv-zenders. Een voorheen obscuur buitenlands
In een tijdperk van globalisering en toegenomen
concept, enkel gekend door specialisten, was plots
consumptie rijzen vragen bij de aard en de kwaliteit
alom aanwezig in de tabloids, op facebook en in de
van de spirituele sfeer van leven en het effect op
blogosfeer. Het werd voor enkele maanden het
het welzijn. In dit onderzoek worden spiritualiteit
onderwerp van een eindeloos en verhit debat.
en het welzijn van nonnen vergeleken en wordt de
Gender werd ook aangebracht in de Poolse
hypothese getest dat vrouwelijke spiritualiteit een
rooms-katholieke parochies, waar het in de preken
voorspeller kan zijn van welzijn. De studie
werd gedemoniseerd als een bedreiging voor het
verzamelt de gegevens van 211 katholieken, van
traditionele gezin en voorgesteld als een bron van
zowel vrouwen als mannen, en brengt de
perversie en degradatie. In geen tijd werd gender
spiritualiteit van de clerus in kaart door hun
het onderwerp van grappen en cartoons. In deze
religieuze attitudes in rekening te brengen, hun
tekst bespreekt Agnieszka Graff de basisfeiten van
ethische gevoeligheid en harmonie.
deze
'campagne',
door
zowel
anti-
als
pro-genderinitiatieven te bespreken alsook de
Using strategic litigation for women's rights:
reacties van liberaal en feministisch links. Hoe past
political restrictions in Poland and achievements
dit fenomeen in de bredere context van de globale
of the women's movement / Gesine Fuchs
backlash tegen gendergelijkheid?
European Journal of Women's Studies 20,1,2013.
Beyond compliance and resistance: Polish catholic
Juridische mobilisatie in rechtbanken en in het
nuns
politieke discours is een belangrijke strategie van
negotiating
femininity
/
Marta
Trzebiatowska
sociale bewegingen. Dit is ook zo voor de
European Journal of Women's Studies 20, afl 2, 2013. p.
vrouwenbeweging in postsocialistische landen. Het
204-218.
meeste onderzoek naar strategische rechtszaken spitste zich tot heden vooral toe op landen met het
Vertrekkende
35
common law systeem en op supranationale
interviews in vijf religieuze gemeenschappen wordt
van
kwalitatieve
rechtszaken in Europa. Met Polen als voorbeeld
onderzocht hoe vrouwelijke agency het dominante
stelt dit artikel de vraag waarom referenties naar
Poolse idee van vrouwelijkheid transformeert in
het recht zo aanlokkelijk zijn in postsocialistische
plaats van eraan te weerstaan. Vrouwelijke agency
contexten en wat er hierbij gewonnen kan worden
hoeft niet per se te ontspruiten aan het
met het oog op de eigenlijke rechten en sociale
onderwerpen van de door mannen gedomineerde
verandering. Er wordt gefocust op strategische
Poolse Katholieke Kerk: nonnen veranderen op een
rechtszaken als de meest gesofisticeerde strategie
reflexieve manier discursieve structuren door
die
gebruik te maken van een mengeling van
bewegingsactiviteiten verbonden met wetgeving.
genderideologie
gedreven
Legale mobilisatie heeft een directe invloed op
genderwerk om zo tot een coherente en sociaal
recht en rechtspraktijk. Het heeft een socialiserend
en
data
spiritueel
uit
vzw RoSa documentatiecentrum
april 2015
resulteert
uit
andere
bestendige
www.rosadoc.be
effect op de bevolking en hun legale bewustzijn. In het richten op zowel staat als maatschappij, zijn
Tsjechië en Slovakije
deze legale strategieën van de vrouwenbeweging
Tsjechië en Slovakije waren van 1918 tot 1993
een
verenigd in de republiek Tsjechoslovakije en delen
bescheiden
maar
cruciaal
succes
voor
democratische consolidatie.
een groot stuk geschiedenis. In tegenstelling tot hun buur Polen worstelen ze minder met een christelijke achtergrond. Tsjechië is zelfs één van de
KRANTENARTIKELS
meest 'onreligieuze' landen ter wereld.
"Katarzyna Bratkowska: Abortus terugwinnen”
BOEKEN
ROOD, februari 2007
She and he in Slovakia: gender and age in the
Staat veroordeeld wegens geweigerde abortus
period of transition
DE STANDAARD, 21/03/2007
Monika Bosa
Anna Walentynowicz, cofondatrice de Solidarnosc
Bratislava: Institute for Public Affairs, 2008. 342 p.
LE MONDE, 12/04/2010
ISBN 978-80-89345-14-4 Exemplaarnummer: FII g/0843
Polish feminisme is no longer ridiculed Dit boek vormt een reflectie over de genderorde
THE GUARDIAN, 09/04/2011
van de Slovaakse maatschappij, de gelijkenissen en Komkommer for president. Magdalena Ogórek,
de verschillen in de levenssituaties van vrouwen en
fotomodel én kerkhistoricus, is de hoop van
mannen, maar ook op hoe ze hun sociale status en
progressief Polen
genderrollen
DE MORGEN, 05/02/2015
hiermee omgaan. De leidraad van deze publicatie
waarnemen,
interpreteren
en
zijn cijfers en feiten. Met 153 tabellen en 117 grafieken wordt getracht een greep te krijgen op de levensomstandigheden, gedragspatronen
van
kansen,
meningen
en
Slovaakse
vrouwen
en
mannen vanuit verschillende standpunten.
The future of work: Poland, the Czech Republic and Slovakia faced with the challenges of a globalised World Edwin Bendyk en Ewa Lisowska Warsaw: Heinrich Böll Foundation Regional Office Warsaw, 2006. 123 p. ISBN 978-83-923467-4-6 Exemplaarnummer EI g /0081
Dit rapport van de Heinrich Böll Stichtung bevat een diepgaande analyse van de positie van vrouwen op de arbeidsmarkt.
vzw RoSa documentatiecentrum
april 2015
www.rosadoc.be
onderdrukking. Met Theresiënstadt als voorbeeld
ARTIKELS
grijpt dit artikel de kans om een derde vorm van Hatching feminisms: Czech feminist aspirations in
seksualiteit aan het licht te brengen: consensuele
the 1990s / Angela Argent
seksuele ruilhandel. Op basis van uitgebreid
Gender & History, 20, 01, 2008. p. 86-104.
archiefmateriaal onderzoekt deze studie de waaier aan seksuele ruilhandel. Veel van de interacties
Dit artikel onderzoekt een reeks conversaties in
waren niet uitsluitend seksuele handelingen, maar
Tsjechië die werden ondernomen door populaire
eerder geseksualiseerde of sociale gunsten. Het
en intellectuele Tsjechische feministen sinds 1989.
analyseren
Zij hebben getracht 'het nut van feminist thinking'
identificeert genderwaarden zowel als sociale
te verklaren aan het Tsjechische publiek, vaak
hiërarchieën in de samenleving in het getto. De
terughoudend.
de
bevindingen suggereren het gegenderde karakter
feministische claim dat feminisme en feministische
van machtsmechanismen en de onderliggende
sociale kritiek een belangrijke rol spelen in het
structuren van de gevangenengemeenschap.
Er
wordt
gepeild
naar
van
'verhandelde
seksualiteit'
creëren van een nieuwe sociale orde in dewelke vrouwelijke waarden en cultuur een centrale plaats
Either sing of go get the beer: contradictions of
zouden moeten krijgen. Het onderzoekt de vaak
(romani) female power in Central Europa / Petra
maternalistische strategieën die intellectuelen
Gelbart
hebben ontworpen om de sluier van ambivalentie
Signs, 38, 01, 2012. p. 22-29.
die het feminisme in Tsjechië omhult op te lichten, en er wordt bestudeerd hoe een enthousiaste
Een
verdediging
het
Romagemeenschappen in verscheidene delen van
verlangen om weerbarstige houdingen tegenover
Centraal-Europa, gericht op het contextualiseren
het transformeren van genderidentiteiten een
van de worstelingen die Romavrouwen doormaken
belangrijk keurmerk worden van hedendaagse
in hun strijd voor vrouwenrechten binnen de hen
Tsjechische feministen.
omringende ruimtes en
van
lokale
feminismen
en
essay
over
de
genderrelaties
culturen.
in
Er wordt
geargumenteerd tegen de veralgemening van de Sexual Barter in Times of Genocide: Negotiating
rollen van Romavrouwen, zowel op het niveau van
the sexual economy of the Theresienstadt Getto /
de groep als een geheel alsook in termen van de
Anna Hajkova
nuances
Signs, 38, 03, 2013. p. 503-533.
plaatsvinden in elke familie en sociale sfeer. Terwijl
of
machtsonderhandelingen
die
de specifieke uitdagingen van Romavrouwen Het transitgetto Theresiënstadt in Tsjechië, dat
erkend worden, zijn er nog steeds problemen met
bestond tussen 1941 en 1945, genereerde een
klasse, locatie, generatie, job en (mis)interpretaties
systeem waarin vrouwelijke seksuele en sociale
van semantische velden bij het benaderen van
diensten
Romavrouwen en –mannen vanuit een feministisch
werden
geruild
voor
voedsel,
bescherming en symbolisch kapitaal binnen de
standpunt.
gemeenschap van de gevangenen. Academici die de seksualiteit van de slachtoffers van de Holocaust analyseerden, hebben zich tot nu toe vooral
KRANTENARTIKELS
toegespitst op seksueel geweld (zoals gedwongen prostitutie) of romantische relaties. Liefde en
Iveta Radicova wordt eerste vrouwelijke premier
seksualiteit
van Slovakije
werden
aanzien
ofwel
als
een
vluchtmechanisme ofwel als een vorm van
vzw RoSa documentatiecentrum
DE MORGEN, 25/06/2010
april 2015
www.rosadoc.be
Hongarije
Gender and modernity in central Europe: the Austro-Hungarian monarchy and its legacy
Hongarije kende de voorbije jaren een verrechtsing
Agatha Schwartz
van het regime, wat zich uitte in toenemend racisme en antisemitisme in de samenleving door
Ottawa: University of Ottawa Press, 2010. 339 p.
de opkomst van extreemrechtse groeperingen op
ISBN 978-0-7766-0726-9
verschillende plekken in Hongarije. Ook op vlak van
Exemplaarnummer FII m/0673
gender equality gaat het niet zo goed: er heerst e
nog steeds de sterk conservatieve idee, zeker in
Aan het einde van de 19 eeuw onderging de
rurale gebieden, dat de vrouw thuis hoort bij de
Austro-Hongaarse samenleving enkele significante
kinderen. Dit zorgt voor een enorm hoog
re-evaluaties
werkloosheidscijfer onder vrouwen, zeker in
genderidentiteiten. Debatten over deze problemen
vergelijking met andere Centraal- en Oost-Europese
onthulden diepe angsten in het multi-etnische rijk.
landen.
Concepten van gender en moderniteit zoals
van
gedefinieerd
door
genderrollen
de
monarchie
en
van
de
Habsburgers werden getransformeerd door de
BOEKEN
conservatieve,
liberale,
radicaal
regimes
rechtse die
en
Contemporary women's movements in Hungary:
communistische
het
globalization, democracy, and gender equality
Oostenrijks-Hongaarse Rijk opvolgden in de 20
Katalin Fábián
eeuw. Hoewel deze waarden opnieuw nieuwe
e
dimensies krijgen in de postcommunistische Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2009. 396
periode, blijft de invloed van de Habsburgse
p.
monarchie
ISBN 978-0-8018-9405-3
Centraal-Europa tastbaar. Door middel van een
Exemplaarnummer: FII /0868
interdisciplinaire benadering, met name inzichten
op
gender
en
moderniteit
in
(van)uit: vrouwenstudies, genderstudies, sociologie, Deze baanbrekende studie over de hedendaagse
seksuele identiteiten, misogynie, schilderkunst,
vrouwenbeweging in Hongarije focust op de rol van
literatuur, minderheden, onderzoekt dit werk de
vrouwenactivisme in een maatschappij waar
blijvende impact van Oostenrijk-Hongarije in
vrouwen
hedendaags Centraal-Europa, dat overstelpt wordt
nog
niet
voldoende
worden
vertegenwoordigd door gevestigde partijen en
met
politieke
modernisten
instituties.
ooggetuigenverslagen
Gebruikmakend van
van
vergaderingen,
genderconflicten en
en
spanningen
antimodernistische
Oostenrijk-Hongarije
was
een
tussen
krachten.
fascinerende
protesten en interviews met vooraanstaande
multi-etnische samenleving. De ervaringen en
vrouwelijke activisten, onderzoekt de auteur de
begrippen van gender en moderniteit reiken
interacties tussen vrouwengroepen in Hongarije en
belangrijke, relevante lessen voor de wereld van
bestudeert ze het unieke handelsmerk van de
vandaag nu deze meer en meer intercultureel
democratie dat ze hebben gevormd in het
wordt en problemen rond identiteit steeds
postcommunistische
complexer worden.
Oost-Europa.
Met
deze
analyse toont de auteur aan hoe democratisering en globalisering vrouwen ertoe hebben geleid de scheiding
tussen
publiek
en
privaat
te
herdefiniëren.
vzw RoSa documentatiecentrum
april 2015
www.rosadoc.be
geschiedenis die resulteerden in een snelle
ARTIKELS
transitie van antidemocratische regimes naar La doctrine européenne sur l'égalité des chances,
liberale,
support d'une stratégie détournée de défense des
democratische bourgeois revolutie in 1918 en de
intérêts des femmes? Le cas des syndicats
herintroductie van vrije parlementaire verkiezingen
hongrois / Sofie Pochic
in
Nouvelles Questions Féministes, 29, 01, 2010. p. 76.
onderzoeken, stellen de auteurs een nieuwe,
1990.
parlementaire
Door
deze
systemen:
twee
keerpunten
de
te
kritische herijking voor van de notie van de In december 2003, in het kader van de Europese
gescheiden sferen.
integratie, voerde Hongarije een 'paraplu-wet' door ter ondersteuning van gelijkheid van kansen. Deze
The state socialist emancipation project: gender
omvat de professionele gelijkheid tussen mannen
inequality in workplace authority in Hungary and
en vrouwen en de strijd tegen discriminaties
Austria / Eva Fodor
allerhande. Een klein aantal vakbondsvrouwen,
Signs, 29, 03, 2004. p. 783-813.
actief in de verdediging van vrouwenrechten, hebben het doorvoeren van zo'n wet sterk
Het doel van dit artikel is het evalueren van het
aangemoedigd. Hoewel zwak geïnstitutionaliseerd
succes
en weinig erkend door de actoren in het
vrouwenemancipatieproject via vergelijking met de
middenveld, heeft deze syndicale bijdrage de
successen van een vergelijkbare kapitalistische
gelijkheidskwestie wel op de agenda gezet.
maatschappij.
van
het
In
het
staatssocialistische
artikel
worden
het
socialistische Hongarije en het kapitalistische Women and "the alternative public sphere":
Oostenrijk tegenover mekaar uitgespeeld, twee
toward a new definition of women's activism and
landen die tot einde WOII een gelijkaardig traject
the separate spheres in East-Central Europe /
hebben afgelegd, maar waar de paden erna enorm
Andrea Petö en Judith Szapor
uiteenliepen. Hongarije onderging een snelle
NORA, 12, 03, 2004. p. 172-181.
sociale transformatie volgens de principes van het marxisme-leninisme, terwijl Oostenrijk een relatief
In de jaren die volgden op het einde van de Koude
incidentloos kapitalistische ontwikkeling kende
Oorlog in 1989, gaven westerse feministische
doorheen de 20 eeuw. In het artikel wordt één
academici en activisten blijk van hun ontgoocheling
centraal element van het emancipatieproject
in het falen van de nieuwe democratische Oost- en
bestudeerd: toegang tot managersposities. Dit
Centraal-Europese
mainstream
wordt beschreven als een goede indicator van
vrouwenrechtenbewegingen in stand te houden en
gender vooroordelen in de distributie van macht en
een groei te realiseren in de participatie van
privilege
vrouwen in de nieuwe politieke partijen en het
staatssocialistische maatschappijen.
landen
om
e
in
zowel
kapitalistische
als
politieke leven in het algemeen. De auteurs, historici van Hongaarse vrouwenbewegingen met
Women and the rule of law in Hungary
een breed perspectief op de verhoudingen tussen
Krisztina Morvai
oost en west, bieden een uitgebreide verklaring
Feminist Review 76, 2004. p. 100-109
/
voor dit fenomeen. Na het schetsen van de belangrijkste
mijlpalen
vrouwenbewegingen participatie, momenten
focussen in
de
en de
van vrouwelijke auteurs
Hongaarse
Hongaarse
In dit artikel gaat de auteur op zoek naar vier
politieke
factoren die doorslaggevend zijn voor de status van
twee
'vrouwen en de wet' in Hongarije (en in andere
20 -eeuwse
delen van Oost- en Centraal-Europese landen) na
op e
vzw RoSa documentatiecentrum
april 2015
www.rosadoc.be
de democratische transitie. Deze factoren zijn: verzet tegen vrouwenrechten als vreemd tot de 'Hongaarse cultuur', obsessie met de rechtsstaat, een formele en genderblinde constructie van
HET BALTICUM: Estland, Letland en Litouwen
seksuele gelijkheid, en het omstreden beschermen
Vroeger maakten deze drie landen deel uit van de
van de 'privésfeer' tegen overheidsinmenging. De
Sovjet-Unie, met als gevolg dat vrouwen hier al in
auteur haalt haar eigen ervaringen en observaties
1918 stemrecht hadden. Vandaag staan de
omtrent deze factoren aan in haar carrière als
Baltische staten met de neus naar Europa gericht,
Hongaarse feministische rechter. Ten slotte worden
en tonen ze motivatie om de gelijkheid tussen man
ter illustratie uitspraken besproken om een idee te
en vrouw te verzekeren. Nu is er bijvoorbeeld nog
geven van de verborgen en onbewuste genderbias
steeds
en de op tijden openlijk discriminerende houding
ondersteuning
van de rechterlijke macht.
praktijken jegens vrouwen aan te kaarten. Langs de
een
gebrek om
aan
omkadering
discriminatie
en
en
nadelige
andere kant hebben elk van deze drie landen al minstens
één
vrouwelijke
regerings-
en/of
staatsleider gekend, en is het overgrote deel
KRANTENARTIKELS
afgestudeerden aan de universiteit vrouw. Wet op huiselijk geweld verworpen DE MORGEN, 06/05/2009
BOEKEN EN ARTIKELS
Hongaarse vroedvrouw verstopt zich achter de
Valse belofte
deur
Anna Ziverte
NRC HANDELSBLAD, 11/11/2010 Amsterdam: Pimento, 2005. 191 p.
Zigeunerstem in Europa
ISBN 90-499-9997-2
NRC HANDELSBLAD, 17/07/2004
Exemplaarnummer: S/0440
Anna woont in Letland en heeft als alleenstaande moeder geen gemakkelijke periode achter de rug. Samen met een vriendin besluit ze een maand als au pair in Nederland te werken. Haar zoontje Edij verblijft zolang bij haar ouders. In Rotterdam aangekomen worden de meisjes tot hun schrik gedwongen hun paspoort af te staan. Ze blijken in handen te zijn gevallen van een bende die hun dwingt om in de prostitutie te werken. Uit angst dat de bende haar zoontje iets zal aan doen, probeert Anna te overleven in het criminele circuit. De constante bedreigingen, drugs, wapens en bovenal het verlangen naar haar kind, maken haar leven tot een hel.
vzw RoSa documentatiecentrum
april 2015
www.rosadoc.be
Coming of age under Hitler and Stalin: the
geopolitieke invloed in de regio te winnen.
everyday life of adolescent girls in occupied Latvia / Linda McDowell
The Intimidating Other: Feminist Critical Discourse
Women's History Review 19, afl 05, 2010. p. 663-683.
Analysis of the Representation of Feminism in Estonian Print Media / Raili Marling
Dit artikel onderzoekt het alledaagse leven in bezet
NORA 18,01, 2010. p. 7-19.
Europa via een casestudie van de dagelijkse beslommeringen van 25 adolescente meisjes en
In dit artikel wordt de antifeministische retoriek in
jongens die leefden in Letland tussen 1939 en 1944.
de
De late adolescentie is de periode waarin jonge
onderzocht, meer bepaald in Postimees, de meest
vrouwen worstelen met het bekomen van een
gelezen kwaliteitskrant in het land, over een
zekere onafhankelijkheid door het ouderlijke huis
periode van tien jaar (1996-2005). De analyse
te verlaten en de arbeidsmarkt te betreden. Deze
toont aan dat de gedrukte media, als een soort
transities zijn de conventionele mijlpalen van
sociale wachter, mee heeft bijgedragen aan het
volwassenheid in moderne samenlevingen. Dit
creëren
artikel onderzoekt hoe de bezetting door de
feminisme, eigenlijk antifeministisch van aard, als
Sovjet-Unie en Nazi-Duitsland het dagelijkse leven
een bruikbare ideologische maatstaf. Het weert de
en de snelheid en aard van de transitie naar
invloeden die potentieel het status quo kunnen
volwassenheid beïnvloedde.
bedreigen, en terzelfdertijd disciplineert het Estse
postsocialistische
van
een
Estse
gedrukte
gelokaliseerd
media
beredeneerd
vrouwen en mannen in het accepteren van de US and Nordic gender policies in the Estonian
leerstellingen
van
transition to democracy / Denis M. Horn
ideologie als het enige gezonde verstand in de
International Feminist Journal of Politics - 10, afl 01,
context
2008. p. 59-77.
problematiek.
van
de dominante neoliberale
gender
en
andere
sociale
Buitenlandse financiering voor feministische NGO's tijdens de democratische transitie speelde een
KRANTENARTIKELS
cruciale rol in het vormen van waarden en houdingen
binnen
middenveld.
het
Concepten
maatschappelijke van
feminisme,
Letland krijgt vrouwelijke premier HET BELANG VAN LIMBURG, 07/01/2014
gendergelijkheid en de rol van vrouwen in de democratische politiek ondervinden de effecten
Vrouwelijke president
van het discours gevestigd door buitenlandse
KNACK, 20/05/2009
geldschieters. In dit artikel wordt de rol van het genderbeleid in de Verenigde Staten en de Baltische staten onderzocht in de Estse context, door middel van een feministisch constructivistisch kader.
De
effecten
van
neoliberaal
versus
sociaaldemocratisch beleid rond gender worden onderzocht en er wordt geconcludeerd dat, hoewel financiering voor feministische NGO's nodig is om een duidelijk discours over gelijkheid voor vrouwen te creëren, deze beleidsvormen effectief kunnen gebruikt
worden
door
de
geldschieter
vzw RoSa documentatiecentrum
om
april 2015
www.rosadoc.be
Prostitution: l'esclavage des filles de l'Est
ZUIDOOST-EUROPA
Jelena Bjelica
In dit deel over Zuidoost-Europa zijn werken verzameld over Roemenië, Bulgarije, Moldavië,
Parijs: Paris-Méditerranée, 2005. 185 p.
Albanië
ISBN 2-84272-241-8
en
de
voormalige
Joegoslavische
republieken Kroatië, Slovenië, Servië, Bosnië, Montenegro
en
Macedonië.
Een
Exemplaarnummer: FII a/0894
belangrijk
onderwerp hier is de impact van de verscheurende
Van kleine dorpjes in de Balkan tot de trottoirs in
Joegoslavische Burgeroorlogen begin jaren '90,
Parijs volgen we het lijden van meisjes uit het
waarin vrouwen een ware hel hebben doorstaan
Oosten, 'gekocht' door Servische en Albanese
en die een belangrijke betekenis hebben gehad
maffianetwerken, mishandeld en verkracht door
voor
het
hun pooiers, vernederd door de politie in
internationaal recht. Vandaag staat de regio nog
West-Europa. Aan de hand van getuigenissen en
altijd niet zo positief bekend als een 'bronregio' van
interviews, vaak in het geheim, legt de auteur de
meisjes die verhandeld worden en in West-Europa
mechanismen van de vrouwenhandel in Europa
in de prostitutie terechtkomen. Deze thema's
bloot. Verrijkt met informatie uit eerste hand
overheersen de literatuur.
(statistische gegevens, politierapporten,…) ontleedt
de
verdere
ontwikkeling
van
dit boek de Europese wetgeving met betrekking tot
BOEKEN
prostitutie en toont het aan wat we nog steeds niet openlijk durven toegeven: door prostitutie te
Articulating gender, narrating the nation: allegorical femininity in Romanian fiction
criminaliseren, geeft het Europese veiligheidsbeleid een vrijgeleide aan de maffia in het Oosten.
Ileana Alexander Orlich New York: Columbia University Press, 2004. 109 p.
This was not our war: Bosnian women reclaiming the peace
ISBN 0-88033-547-5
Swanee Hunt en William Jefferson Clinton
Exemplaarnummer: GIV2a/0473 Durham: Duke University Press, 2004. 307 p.
Dit
boek
kadert
het
nationaal
canon
van
Roemeense literatuur. Het toont hoe de levens van
ISBN 0-8223-3355-4 Exemplaarnummer: FII g /0119
vrouwelijke protagonisten en hun vertellingen gebonden zijn aan de opkomende autoriteit van de
This Was Not Our War deelt getuigenissen van 26
natie. De acties van vrouwen en de meest innerlijke
Bosnische vrouwen die hun gemeenschap aan het
gedachten in deze verhalen worden de expressie
heropbouwen zijn na jaren van allesverscheurende
van het bewustzijn van de natie, een compleet
oorlog.
verschillend, niet-officieel, extra-ecclesiastisch en
vluchtelingen een nieuwe thuis te vinden, een
extrapolitiek aspect van de Roemeense cultuur
paramedicus die een hulpgroep voor veteranen
weergevend.
opricht,
Een
universiteitsstudent
een
modeontwerper
non-profitorganisaties
runt,
een
die
helpt
die minister
twee en
professor die Auschwitz overleefd hebben,… Deze vrouwen zijn advocaten, politici, landbouwers, journalisten, studenten, dokters, zakenvrouwen, ingenieurs,
echtgenotes
en
moeders.
Hun
leeftijden overspannen zestig jaar, en hun rijkdom
vzw RoSa documentatiecentrum
april 2015
www.rosadoc.be
varieert van dure juwelen tot een paar kippen. Hoe
vrouwenparticipatie,
een
hard ze ook lijken te verschillen, deze vrouwen
burgermaatschappij
hebben evenveel gemeen. Ze hebben allemaal de
democratie. Het beschrijft de concrete strategieën
oorlog overleefd met genoeg emotionele sterkte
van vrouwenorganisaties om een democratische en
om de heropbouw van hun land in gang te zetten.
vredevolle samenleving te creëren, zowel in
Swanee Hunt ontmoette al deze vrouwen via haar
stedelijke als landelijke gebieden.
en
onafhankelijke
duurzame
vrede
en
diplomatieke en humanitaire werk in de jaren '90. Zeven jaar lang heeft ze interviews afgenomen met ieder van hen. Bij het voorleggen van de interviews
Women and war: power and protection in the 21ste century
in dit boek, zorgt Hunt voor een narratief kader dat
Kathleen Kuehnast, Chantal Oudraat De Jonge,
de verhalen van de vrouwen verbindt, wat hen
Helga Hernes
toelaat tot elkaar te spreken. Washington: United States Institute of Peace Press, 2011.
De leegte achter ons laten: een geschiedenis van de vrouwen van Srebrenica
172 p.
Selma Leydesdorff
Exemplaarnummer: FII b/1260
Amsterdam: Bert Bakker, 2004. 414 p.
Women and War moet op het bureau liggen van
ISBN 978-90-351-3257-3
elke bemiddelaar, peacekeeper en beleidsmaker
Exemplaarnummer: FII m/0606
actief in het veld van internationale vrede en
ISBN 978-1-60127-064-1
conflict. Dit boek maakt gebruik van empirisch In 1995 werden in Srebrenica mannen en vrouwen
bewijs om zich een weg te werken doorheen de
van elkaar gescheiden. De mannen werden
stereotypen van vrouwen als slachtoffers van
vermoord, de vrouwen bleven achter en moesten
oorlog. Het neemt ons mee op een levendige reis
het zien te rooien met hun herinneringen in een
van
wereld waarin hun echtgenoten, zonen en families
variërend
verdwenen waren. Selma Leydesdorff zocht deze
Kosovo tot de verrassende effecten van een
vrouwen op en schreef een oral history van
genderneutrale vrede in Angola. De auteurs laten
Srebrenica op basis van hun verhalen. Daarin staat
hun licht schijnen op de triomfen en de
het moment van het grote afscheid centraal. Terwijl
mislukkingen van de UN Resolutie 1325 en biedt
ze vertellen, zoeken de vrouwen naar een
een gids voor de volledige participatie van vrouwen
verklaring voor wat er met hen en hun land
in alle onderdelen van het peacebuildingproces. Dit
gebeurde.
boek
de eigenlijke van
zal
de
ervaringen
van
vrouwen,
'verkrachtingskampen'
lezers
de
van
diepgewortelde
veronderstellingen over de rollen van vrouwen in
To make room for changes: peace stategies from women organisations in Bosnia and Herzegovina
vraag doen stellen, en wil veranderen hoe we allemaal
denken
over
oorlog,
vrede
en
rechtvaardigheid.
Ristin Thomasson Johanneshov: The Kvinna till Kvinna Foundation, 2006. 72 p. ISBN 91-974999-7-8 Exemplaarnummer: P11 /0542
Dit
werk
focust
op
de
connectie
tussen
vzw RoSa documentatiecentrum
april 2015
www.rosadoc.be
Vrouwen van Srebrenica
Het juridisch department van Kontra en Iskorak
Carla Del Ponte en Alok Van Loon
publiceerde in 2007 dit jaarlijkse rapport over de status van de mensenrechten van seksuele en gender minderheden in Kroatië.
Amsterdam: Contact, 2005. 157 p. ISBN 90-2542-574-7
Á vendre: Mariana, 15 ans
Exemplaarnummer: FII g/0790
Iana Matei en Anne Berthod In augustus 2000 ontving Alok van Loon een brief uit Sarajevo van de vrouwen van Zene Podrinja,
Oh! Éditions, 2010. 268 p.
één van de grootste belangenorganisaties van
ISBN 978-2-36107-004-5
Srebrenica-nabestaanden.
Exemplaarnummer: FII a /1080
De
brief
was
een
regelrechte noodkreet. Van Loon besloot naar Sarajevo af te reizen om deze vrouwen te
De landen in Oost-Europa zijn de voornaamste
ontmoeten. Ze trof een grauw getto aan vol
leveranciers van prostituees in de Europese Unie.
vrouwen, kinderen, bejaarden en een handjevol
Volgens zeldzame studies zouden zo'n 300 000
invalide mannen en tekende van tientallen
meisjes
slachtoffers het treurige verhaal op. Getroffen door
prostitueren in het Westen. Hoogstwaarschijnlijk is
het onvoorstelbare verdriet en de verpaupering
het grootste aantal onder hen als vee verkocht. Dit
waarin deze vrouwen leefden, keerde ze in 2001
gebeurt onder onze ogen, in onze straten, onze
terug met SP-kamerlid Agnes Kant, om vervolgens
bars, onze parkings, langs onze snelwegen. Officieel
ook in 2004 en voorjaar 2005 naar Bosnië af te
zijn
reizen.
diverse
verontwaardigd. Achter de schermen worden
vluchtelingenkampen, het mortuarium waar de
processen tegen mensenhandelaars echter zelden
gevonden lichamen van de vermoorde mannen in
gevoerd. Iana Matei levert met kracht haar strijd
afwachting van identificatie liggen opgeslagen, en
om deze jonge meisjes te redden, hen hun
ten slotte Screbrenica. Daar was ze getuige van de
toekomst terug te geven, en ons de ogen te
radeloosheid, eenzaamheid en agressie, maar zag
openen voor de ontstellende handel van mensen
ze ook vrouwen die hun leven opnieuw zin
die zich verspreidt over het Europa van vandaag.
Van
Loon
bezocht
van
Oost-Europese
autoriteiten,
origine
rechters
en
zich
politici
probeerden te geven en die zich, ondanks alle verliezen,
willen
inzetten
voor
verzoening.
Vrouwen van Srebrenica is een diep schrijnend
ARTIKELS
verslag van het lot van zij die Srebrenica overleefden
An exotic island: feminst philosophy in Romania / Miroiu Mihaela
Team for Legal Changes of Iskorak and Kontra - 2007 annual report on the status of human rights of sexual and gender minorities in Croatia
Signs, 34, 02, 2009. p. 233-239.
Sanja Juras en Kristijan Grdan
getolereerd. Als filosofie en sociale wetenschappen
Totalitaire
regimes
zoals
het
Roemeense
communisme hebben nooit '-ologieën' of '-ismen' al niet gebruikt werden als ondergeschikte
Team for Legal Changes of Iskorak and Kontra, 2007. 73
disciplines door de éénpartijstaat, werden ze
p.
aanzien als vijandig tegen het regime. Dit was de
Exemplaarnummer: Ag /0085
situatie die Roemenië erfde aan het begin van de Roemeense
vzw RoSa documentatiecentrum
april 2015
postcommunistische
transitie.
www.rosadoc.be
Feministische filosofie in Roemenië is geen publiek
concept van duurzame ontwikkeling in de nasleep
succesverhaal, maar eerder een drijvend eiland,
van een oorlog. Om duurzame ontwikkeling plaats
nog steeds bestaand als een werktuig voor
te laten vinden na een periode van gewapend
toegepaste analyses, meer en meer gericht op de
conflict, moeten de beoogde begunstigden van een
politieke wetenschappen. Tot dusver waren er erg
heropbouwprogramma ondersteund worden om
weinig auteurs die zich toelegden op feministische
de leiding te nemen in dit proces, en zo ook de
filosofie. Zij die in het veld werken zijn weinig
resultaten te claimen.
bekend en weinig geaccepteerd in de conservatieve, door
mannen
filosofiedepartementen
gedomineerde in
Roemenië
en
zijn
onbekend in het buitenland als filosofen.
Revolutionaire netwerken: het politieke en sociale activisme van vrouwen in het Italië en Joegoslavië van de Koude Oorlog (1945-1957) / Chiara Bonfiglioli
'Not the right moment!'
Women and the politics
Uitgelezen 18, 3-4, 2012. p. 28-32.
of endless delay in Romania / Miroiu Mihaela De Koude Oorlog wordt doorgaans voorgesteld als
Women's History Review, 19, 04, 2010. p. 575-593.
een conservatief tijdperk op het vlak van het De geschiedenis van genderbeleid en feminisme in
activisme van vrouwen. Terwijl de politieke
Roemenië, en meer algemeen in Oost-Europa,
deelname
toont
Wereldoorlog tot in de details is bestudeerd, is dat
weinig
gelijkenissen
met
diezelfde
het
van
vrouwen
geval
voor
in
de
geschiedenis in oudere en sterkere democratieën.
niet
Hoewel feminisme in Oost-Europa rond dezelfde
maatschappelijke activisme in het Europa van de
tijd verschenen als in het Westen, kwamen ze hier
Koude Oorlog. In haar proefschrift bespreekt Chiara
een niet-moderne samenleving tegen. Zowel toen
Bonfiglioli het sterke politieke en maatschappelijke
als nu opereren Roemeense feministen met
vrouwenactivisme in Italië en Joegoslavië in de
westerse kennis in een heel andere context. Het
vroege periode van de Koude Oorlog (1945-1957).
patriarchaat van de boerensamenleving en dat van
Antifascistische vrouwenorganisaties speelden een
de politieke klasse toonde zich sterker dan de strijd
belangrijke
voor gelijke rechten. In het postcommunistische
koudeoorlogspolitiek, zowel op lokaal als op
tijdperk, na de val van het staatspatriarchaat (=
internationaal niveau. In het bijzonder bestudeert
communisme), bleek de feministische lobby van de
ze de lokale en internationale activiteiten van de
generatie van de auteur veel zwakker dan de
Unie van Italiaanse Vrouwen (UDI) en het
interne conservatieve druk op het oude gender
Joegoslavische Antifascistische Vrouwenfront (AFŽ).
status quo. Ook later bleek ze zwakker te zijn dan
Deze twee vrouwenorganisaties, die werden
het 'paternalisme' van de Europese Unie, aan wie
opgericht
feministen minstens hun huidige 'room service'
verzetsbewegingen
kosteloze staatsfeminisme te danken hebben.
speelden ook een actieve politieke rol in de
rol
ten
hun
Tweede
in
tijde
van
in
politieke
de
de
Italië
en
dagelijkse
antifascistische en
Joegoslavië,
naoorlogse periode. Daarnaast schenkt Bonfiglioli Post-conflict programmes for women: lessons
ook aandacht aan de activiteiten van de Unie van
from the Kosovo Women's Initiative / Agnes
Italiaans-Sloveense
Kalungu-Banda
(UDAIS) in de betwiste grensstad Triëste.
Antifascistische
Vrouwen
Gender & Development 12, nr 3, 2004. p. 31-40.
Deze paper overweegt de relatie tussen het concept van deelname in ontwikkeling en het
vzw RoSa documentatiecentrum
april 2015
www.rosadoc.be
From genocide to justice: women's bodies as a
'Are we there yet?" Citizens of Serbia and public
legal writing pad / , Debra B. Bergoffen
policy on gender equality within the EU accession
Feminist Studies, 32, 01, 2006. p. 11-37.
context / Suzana Ignjatovic
Dit artikel becommentarieert de beslissing van het
European Journal of Women's Studies, 20, 04, 2013. p.
Joegolaviëtribunaal om de
425-440.
Bosnisch-Servische
soldaten Dragolijub Kunarac, Radomir Kovac en Zoran Vukovic te beschuldigen van misdaden tegen
In dit artikel worden drie dimensies onderzocht van
de mensheid voor verkrachting en de seksuele
de huidige stand van zaken op vlak van
slavernij van moslimmeisjes en –vrouwen. Wijzend
gendergelijkheid in Servië: publiek beleid, publieke
op de manier waarop de uitspraak het juridische
opinie, en de context van de toetreding van Servië
begrip van de criminaliteit van verkrachting in
tot de EU. Gebruik makend van een recente (2010)
nieuw territorium pushte, werd dit door de media,
opiniepeiling
mensenrechtengroepen
vrouwengroepen
tegenover gendergelijkheid, benoemen de auteurs
bejubeld als een mijlpaal voor de internationale
de volgende problemen: (1) harmonisatie van het
rechtspraak.
publiek beleid voor gendergendergelijkheid in
en
van
de
houding
van
burgers
Servië met het EU-beleid; (2) de verschillen tussen Protected by Friendship and caring: women and
het publiek beleid voor gendergelijkheid in Servië
peace in the former Yugoslav Countries / Jasmina
en de voorkeuren van de burgers; (3) verschillen
Lukic
tussen burgers van Servië en EU-burgers op het
Signs, 36, 03, 2011. p. 532-541.
vlak van gendergelijkheid. Het beleid in Servië op vlak van het promoten van gendergelijkheid werd
Dit artikel behandelt de samenwerking tussen
de laatste tien jaar gedomineerd door de
vrouwengroepen en feministische activisten als de
toetreding tot de EU. Het toont aan waar de
meest belangrijke karaktertrek van de feministische
meningen samenkomen (geweld tegen vrouwen
beweging in het voormalige Joegoslavië in de jaren
wordt als prioriteit gezien), en waar ze uiteenlopen
'90 en 2000. Geconfronteerd met een serie van
(interventies in gendergelijkheid problematiek). De
brutale oorlogen en nationalistische divisies in de
auteurs tonen de complexiteit van ideologische
vroege jaren '90, antwoordden vrouwen door een
posities bij de gemiddelde Servische burger, nadruk
sterke feministische beweging te ontwikkelen maar
leggend op verschillende (soms tegengestelde)
ook door een leidende meerderheid in regionale
paradigma's in het officiële publieke beleid voor
anti-oorlogsactivitieiten te vormen. Het eerste deel
gendergelijkheid.
van dit artikel geeft een historisch perspectief en
gendergelijkheid nog altijd niet hoog op de agenda
contextualiseert de feministische beweging in de
plaatsen, zijn ze ervan overtuigd dat het een zekere
regio. Verschillende voorbeelden van regionale
waarde heeft, die belangrijke aandachtspunten
samenwerking over grenzen heen en politieke
bevat voor de toekomst.
Terwijl
Servische
burgers
divisies de voorbije twee decennia worden gegeven, waarmee sommige deelnemers aan dit proces in
Women's organisations and the implementation
de verf worden gezet. In het tweede deel focust
of UNSCR 1325 in the Balkans / Jill A. Irvine
het
International Feminist Journal of Politics, 15, 1, 2013. p.
artikel
op
de
nauwe
relaties
tussen
kennisproductie en activisme in de regio, wat
20-38.
resulteerde in een significante publicatieactiviteit. Dit artikel onderzoekt hoe regionale en lokale vrouwenorganisaties in Servië, Bosnië-Herzegovina en Kosovo gebruik maken van UN resolutie 1325:
vzw RoSa documentatiecentrum
april 2015
www.rosadoc.be
inclusie van vrouwen in het besluitvormingsproces;
belichten in hun huidige lokale werkomgeving. Ten
regionale veiligheid; en transitioneel recht. Keck en
tweede door het beoordelen van een duidelijke
Sikkink toonden aan hoe de manier waarop NGO’s
acceptatie van feministische zelfdeterminatie, die
opereren een boemerangeffect bewerkstelligt. Ze
bestaande
sociale
doen beroep op transnationale actoren om
feministische
identiteiten
internationale
nationale
opzichten worden aanzienlijke voordelen naar een
overheden in een poging om nakoming van
bredere en duidelijkere erkenning van de doelen en
mensenrechtennormen te forceren. Om resolutie
essentie
1325
geïdentificeerd,
druk
te
te
zetten
op
implementeren,
hebben
van
attitudes plaatst.
tegenover In
beide
vrouwengroepenacitiviteiten ondanks
het
aanwezige
vrouwenorganisatie een omgekeerde dimensie
traditionele en ideologische verzet tegen dit type
toegevoegd: nl. lokale steun gemobiliseerd via
van vrouwelijke betrokkenheid.
grassrootscampagnes en hun regionale netwerken om de Verenigde Naties en andere internationale
SOS helpline for women victims of discrimination
factoren te dwingen te voldoen aan hun eigen
at work / Liljana Dobrosavljevic-Grudjic
resoluties inzake vrouwen, vrede en veiligheid. Op
Feminist Review, 76, 2004. p. 120-122.
deze manier zijn er successen geboekt op vlak van inclusie.
Toen discriminatie tegen vrouwen op het werk intenser werd tijdens de transitie van communisme
The
and
in Servië, besliste de Vrouwensectie van de
Montenegro at the turn of the millennium : a
women's
movement
in
Serbia
Vakbond Nezavisnost (Onafhankelijkheid) om een
sociological study of women's groups / Andjelka
gratis juridische dienst op te starten voor werkende
Milic.
vrouwen. Dit was mogelijk dankzij de hulp van de
Feminist Review, 76, 2004. p. 65-82
Zweedse vrouwenorganisatie Kvinna till kvinna (Vrouw tot vrouw). In dit stuk wordt beschreven
Deze paper tracht de huidige situatie van
hoe de SOS Helplijn werkt. Die bestaat uit legale
vrouwenorganisaties in Servië en Montenegro te
hulp gegeven door vrouwelijke advocaten aan
beschrijven en toekomstige kwesties te benoemen
slachtoffers van discriminatie in de werkplaats,
op basis van een sociologische studie van nieuw
onderwijsactiviteiten via verschillende publicaties
gevormde vrouwengroepen. In het verleden zijn er
en vergaderingen met vrouwen georganiseerd in
in
vaker
hartje Servië. Sommige typische gevallen van
vrouwenbewegingen opgestaan, om telkens weer
discriminatie worden bediscussieerd, en een korte
de kop ingedrukt te worden. Langzaamaan zijn nu
analyse van hun zaak wordt gegeven.
deze
gemeenschappen
wel
organisaties die hun wortels vinden in het socialistische regime van Joegoslavië aan het
Traditions and transitions: perceptions of 'good
uitgroeien tot volwaardige vrouwengroepen en
womanhood' among twenty Bosnian focus group
-netwerken. De cruciale test voor de toekomst
participants / Inger Skjelsbaek
wordt het versterken van deze fragiele en diffuse
International Feminist Journal of Politics 11, 03, 2009. p.
netwerkstructuur en het leggen van sterke
392-411.
fundamenten voor een beweging met echte institutionele
een
Wat betekent het om een goede vrouw te zijn, en
nationaal/staatsniveau. Dit onderzoek gaat de
mechanismen
op
wat betekent dit in een land dat verwoest is door
vereisten hiervoor na. Ten eerste door de
oorlog en extreem geweld? Welke normen en
zichtbaarheid te onderzoeken en de verschillen
waarden zijn ingebed in het concept 'goede
tussen vrouwengroepen en hun activiteiten te
vrouwelijkheid'
vzw RoSa documentatiecentrum
april 2015
en
hoe
zijn
deze
waarden
www.rosadoc.be
geconstrueerd binnen verschillende sociopolitieke
KRANTENARTIKELS
contexten? Dit artikel tracht percepties van 'goede vrouwelijkheid’
te
onderzoeken
vanuit
het
standpunt van zes verschillende focusgroepen in
Matroesjka's uit Moldavië DE STANDAARD, 26/02/2005
Bosnië. De interviews met de focusgroepen vonden plaats in 2002 en de deelnemers werden gevraagd
Das Dorf der toten Seelen
te bediscussiëren hoe genderrelaties veranderd zijn
DER SPIEGEL, 23/06/2003
sinds (tijdens en na) de oorlog van 1992-95.
La folie nataliste de Ceausescu Gender, conflict and peace-building: lessons from
LE MONDE, 27/08/2007
the conflict in the former Yugoslavia / Maja Korac Women's Studies International Forum 29, 05, 2006. p.
Verkracht en verzoend door Roemeense wet
510-520.
DE MORGEN, 04/02/2013
Dit
artikel
onderzoekt
het
belang
van
aangetoond dat, aangezien het meeste fysieke
Bosnië-Herzegovina: nog steeds geen gerechtigheid voor slachtoffers van seksueel geweld
geweld en lijden in deze conflicten gebeurt op het
FOCUS OP VROUWEN, 12/02/2012
gendersensitieve analyses van conflict. Er wordt
gemeenschapsniveau,
zij
massale
vluchtelingenstromen op gang brengen, die niet
Noem je prijs, hier kan alles
enkel fysieke en materiële verwoesting, maar ook
NRC HANDELSBLAD, 16/02/2008
de destructie van sociale netwerken en lokale gemeenschappen inhouden. Dit heeft een kritisch effect op de vooruitzichten voor de terugkeer van
Suffering in silence: women in the shadow of Srebrenica
vluchtelingen, iets wat centraal staat in elke
THE GUARDIAN, 10/06/2013
duurzame vredesovereenkomst in een postconflict democratische ontwikkeling. In het zoeken naar een antwoord op de vraag hoe op effectieve wijze
"Grbavica", film bosniaque, remporte l'Ours d'or de la 56 édition de la Berlinale
het probleem van verzoening in zo'n context te
LE MONDE, 19/02/2006
benaderen is, focust de discussie op de centraliteit van het erkennen van genderdimensies en -dynamieken in dit type oorlog als een manier om de potentieel verzoenende rol te exploreren van vrouwen in de vorm van vrouwenorganisaties en -activisme, zoals dit vaak gebeurt bij deze conflicten. Het artikel onderzoekt de redenen waarom vrouwen vaak opteren voor alternatieve vormen van politieke mobilisatie. Er wordt geargumenteerd dat dit type van activisme een belangrijk potentieel heeft voor conflictresoluties en op een fundamentele manier erkend zou moeten worden in elke poging tot het uitbouwen van vrede in conflictzones.
vzw RoSa documentatiecentrum
april 2015
www.rosadoc.be
OOST-EUROPA
geproduceerd voor vrouwen te documenteren:
In dit onderdeel bekijken we het 'uiterste oosten'
de vorm van nieuwe culturele criteria voor
van Oost-Europa: Oekraïne en Rusland, sinds 1991
productief burgerschap en nieuwe definities van de
onafhankelijke landen. Ervoor is Oekraïne bijna
rechten en noden van verscheidene categorieën
altijd onderdeel geweest van Rusland. Dat de regio
van burgers.
groeiende sociale ongelijkheid en 'differentiatie' in
een 20-tal jaar later opnieuw ontvlamd is, was voor aandachtige toeschouwers van de regio geen grote
Seeing orange: women's activism and Ukraine's
verrassing.
Orange Revolution / Alexandra Hrycak WSQ 35, 3-4, 2007. p. 208-225.
Oekraïne
Dit artikel bediscussieert de factoren die de rol van
Oekraïne is al een tijdje niet weg te slaan van de
vrouwenbewegingen beperkt hebben tijdens de
voorpagina’s van het nieuws. Het conflict in het
Oranjerevolutie
oosten van het land blijft sluimeren en heeft er
vrouwenactivisten zijn blootgesteld aan westerse
onder andere voor gezorgd dat een nieuwe
modellen van activisme die hen ertoe gebracht
generatie activisten is opgestaan, waaronder ook
hebben transnationale feministische strategieën
vele jonge vrouwen. Ook de meisjes van Femen
aan te nemen om de genderthema’s rond
veroverden enkele jaren geleden de wereld en
ongelijkheid, huiselijk geweld en vrouwelijke
vechten op hun unieke en luide wijze tegen het
politieke participatie aan te kaarten. Buitenlandse
onrecht en het fysiek en seksueel geweld dat vele
entiteiten moedigen hen aan het legale systeem,
vrouwen in Oekraïne dagelijks ondergaan en waar
NGO's
vaak geen haan naar kraait.
ondersteunen om burgers te beschermen. Verder
en
in
Oekraïne.
Het
stelt
mensenrechtennetwerken
dat
te
hebben deze organisaties geen financiële steun,
BOEKEN EN ARTIKELS
wat hun solidariteit verzwakt.
Women's social activism in the new Ukraine: development and the politics of differentiation
But do you have enough eggs? About gender
Sarah D. Phillips
Wide, 10, 2010. p. 11-14.
Bloomington: Indiana University Press, 2008. 206 p.
Een paar vrouwen harkt droog gras bijeen. De zon
ISBN 978-0-253-21992-3
schijnt zonder genade. Enkele mannen liggen onder
Exemplaarnummer: FII g/0834
een boom in de buurt en observeren de vrouwen.
stereotypes and solidarity among women in Ukraine / Tilia Maas Geesteranus
Eén van de mannen, een jonge man nog, staat op In
het
postsocialistische
Oekraïne,
na
de
en spoort zijn kameraden aan de vrouwen te
privatisering en het terugschroeven van het sociale
helpen. "Nee," zeggen de andere mannen, "we
opvangnet, zijn het vooral vrouwen als leiders van
moeten onze energie niet verspillen. In het geval er
dienstgeoriënteerde NGO's en hulporganisaties die
morgen oorlog uitbreekt moeten we fit zijn. Laat
zorgen voor gemarginaliseerden
die moeten
het dagelijkse werk aan de vrouwen." Deze
overleven met weinig tot geen hulp van de
Oekraïense anekdote bestaat al langer, maar is nog
Oekraïense staat. De auteur volgt 11 activisten over
steeds actueel. De algemene opvatting gaat ervan
een periode van verschillende jaren om de
uit dat vrouwen goede huisvrouwen zijn, en
onverwachte effecten die sociaal activisme heeft
mannen actief zijn in het publieke leven en de
vzw RoSa documentatiecentrum
april 2015
www.rosadoc.be
welke gevolgen zulke conservatieve stereotypen
Ex-premier Timosjenko verdwijnt achter de tralies
hebben op de onderlinge man-vrouw relaties en
DE STANDAARD, 06/08/2011
kostwinners zijn. In dit artikel wordt bediscussieerd
hoe potentiële negatieve gevolgen onderzocht kunnen worden. Het belang van solidariteit onder vrouwen krijgt extra aandacht. Ukraine's ancient matriarch as a topos in
Rusland
constructing a feminine identity / Marian J.
Rusland is een vat vol tegenstrijdigheden. Als we
Rubchack,
terugkijken in de geschiedenis vinden we literatuur
Feminist Review 92, 2009. p. 129-150.
over machtige en invloedrijke vrouwen in alle lagen van de samenleving: tsarina's, auteurs, denkers,
In 1991 opende de Oekraïense onafhankelijkheid
onverschrokken strijders voor het vaderland,…
een belangrijk theoretisch kanaal voor debat rond
Jammer genoeg is het onderweg fout gelopen en
de status van vrouwen. Dit artikel is het resultaat
heeft hedendaags Rusland nog een bijzonder lange
van jarenlang veldwerk, observatie en participatie
weg te gaan op vlak van gendergelijkheid. Ook hier
in het dagelijkse Oekraïense leven. De auteur
zijn de meeste afgestudeerden aan de universiteit
gebruikt
de
vrouwelijk, maar veel meisjes haken af na hun
vermeende
studies om zich te wijden aan man en gezin in een
emancipatie en de essentialistische beperkingen op
steeds conservatiever wordende maatschappij
de zelfrealisatie van vrouwen te onderzoeken, en
waar de Russisch-orthodoxe kerk bijzonder veel in
bekijkt de genomen maatregelen om veranderende
de pap te brokken heeft. Het beste bewijs hiervan
genderstereotypen en gelijke rechten en kansen te
zijn de acties van Pussy Riot tegen kerk en
promoten.
president Poetin, en de daaropvolgende straffen
haar
ondervindingen
conflicterende vertogen
over de
om
die uitgedeeld werden.
KRANTENARTIKELS BOEKEN Blote borsten in Kiëv DE GROENE AMSTERDAMMER, 16/02/2012
The wives: the women behind Russia's literary giants
Het brein achter Femen is een man
Alexandra Popoff
DE STANDAARD, 5/09/2013 New York: Pegasus Books, 2012. 332 p.
'Mijn lichaam is de poster voor mijn slogans'
ISBN 978-1-60598-366-0
DE MORGEN, 13/10/2012-
Exemplaarnummer: T /1213
Amid Ukraine's turmoil, women's rights must not be forgotten
'Achter elk succesvolle man staat een sterke vrouw'
THE GUARDIAN, 21/03/2014
over literatuur wordt de relatie tussen koppels des
luidt het spreekwoord, maar wanneer het gaat te complexer. F. Scott Fitgerald, James Joyce en D.H.
Julia Timosjenko, symbool van de 'oranje revolutie'
Lawrence vonden literaire inspiratie en materiaal in
DE MORGEN, 21/11/2004
geestelijke gezondheid van hun echtgenotes. In
vzw RoSa documentatiecentrum
hun huwelijken, niet zelden ten koste van de
april 2015
www.rosadoc.be
Russische literaire huwelijken daarentegen zagen
Female Suicide Bombers
vrouwen er geen graten in een ondergeschikte
Rosemarie Skaine
positie in te nemen, hoewel de benaming 'ondergeschikte positie' groot onrecht doet aan de
Jefferson: McFarland & Company, 2006. 225 p.
vitale rol die deze vrouwen gespeeld hebben in het
ISBN 0-7864-2615-2
tot stand komen van enkele van de grootste
Exemplaarnummer: FII d/0139
literaire werken van de geschiedenis. Van Sophia Tolstoi tot Vera Nabokov, Elena Bulgakov, Nadezjda
Gevierd als bevrijders en martelaars door hen die
Mandelstam,
hun zaak steunen, afgekeurd als terroristen door
Anna
Dostojevski
en
Natalia
Solzjenitsyn. De rol van deze dames varieerde van
hun
stenograaf en typiste tot redacteur, onderzoeker,
courant geworden in gewelddadige conflicten
vertaler en zelfs uitgever. Gebukt onder restrictieve
wereldwijd. De vrouwelijke zelfmoordterrorist is
regimes, voerden veel van deze vrouwen een
een relatieve nieuwkomer. Meer en meer vrouwen
niet-aflatende strijd tegen censuur en overzagen ze
worden gerekruteerd. Dit werk behandelt de
de archieven, vaak met risico voor eigen leven. Op
geschiedenis van zelfmoordterrorisme en profileert
eigen kracht vestigden ze een traditie, één die
de vrouwelijke zelfmoordterrorist. Het boek stelt
ongezien is in het Westen. Velen van deze vrouwen
de vraag waarom vrouwen meer en meer gebruikt
waren de intellectueel gelijkwaardige metgezellen
worden als zelfmoordterroristen en het doorzoekt
van deze schrijvers en waren van onschatbare
de westerse maatschappelijke bias die vrouwen in
waarde voor het creatieve proces.
niet-gewelddadige rollen duwt. De besproken
tegenstanders.
Zelfmoordterroristen
zijn
oorlogsgebieden zijn Libanon, Turkije, Sri Lanka, Het woord als wapen: Pussy Riot en hun strijd
Tsjetsjenië,
tegen Vladimir Poetin
zelfmoordterroristen niet als individuen optreden
Masha Gessen
maar
zich
Israël
en
binnen
Palestina.
organisaties
Omdat bewegen,
onderzoekt dit boek ook de organisaties, hun scope Amsterdam: Ambo, 2014. 271 p.
en trainingsmethodes. Het rondt af met een
ISBN 978-90-263-2781-0
discussie over strategieën voor de toekomst en is
Exemplaarnummer: FII g/0941
een pleitbezorger voor de acties van Human Rights Watch en voortgezette globale interventie.
De Russisch-Amerikaanse journalist Masha Gessen schreef in 2012 een onthullende biografie over
Zwarte weduwen
Vladimir Poetin: De man zonder gezicht. In dit boek
Sabine Adler
Het woord als wapen schrijft Gessen hoe de punkband Pussy Riot is uitgegroeid tot het
Amsterdam: De Redactie, 2005. 287 p.
boegbeeld van de brede, vreedzame Russische
ISBN 90-499-9996-4
protestbeweging
Exemplaarnummer: T /0829
die
pleit
voor
democratie,
staatkundige hervormingen en vrouwenrechten. Masha Gessen sprak met de leden van Pussy Riot
De 19-jarige Raisa ziet tot haar ontsteltenis op
over hun idealen en motieven, woonde hun
televisie dat haar twee zussen Medina en Hejda
rechtszaak bij en kreeg toegang tot brieven en
betrokken
dagboekverslagen. Het woord als wapen is een
muziektheater in Moskou. Meer dan de helft van
onthullende reportage over hoe het machtige en
de gijzelnemers die het theater dagenlang bezet
corrupte Rusland mensenrechten aan zijn laars lapt
hielden, bestond uit zwaar gesluierde vrouwen, het
en vreedzaam protest in de kiem smoort.
Commando van de Zwarte Weduwen. De zussen
vzw RoSa documentatiecentrum
april 2015
zijn
bij
het
gijzeldrama
in
het
www.rosadoc.be
van Raisa worden gedood tijdens de bestorming door Russische speciale eenheden. Sinds de
Empowering women in Russia: activism, aid, and NGOs
aanslagen in het muziektheater in Moskou en op
Julie Hemment
de school in Beslan staat de wereld voor een raadsel. Wie zijn deze vrouwen die zichzelf doden
Bloomington: Indiana University Press, 2007. 188 p.
te midden van zo groot mogelijke mensenmenigtes?
ISBN 978-0-253-21891-9
Sabine Adler probeert een antwoord te geven op
Exemplaarnummer: FII g/0808
deze vraag door het leven te beschrijven van de drie zussen Raisa, Medina en Hejda, die in
Julie Hemments boeiende studie traceert de
Tsjetsjenië opgroeien tussen dood en leven, haat
ontmoeting tussen internationale verenigingen en
en liefde, wraak en gerechtigheid. Sabine Adler
Russische
ontmoette Raisa in haar moederland. Ze werd
decennium van nationale ineenstorting. Omdat het
vastgehouden door Russische soldaten, die haar in
verboden was zich onafhankelijk te verenigen
bescherming namen tegen rekrutering door het
onder het communisme, stonden vrouwengroepen
Commando van de Zwarte Weduwen. Adler reisde
midden jaren '90 in het middelpunt van de
veelvuldig naar de Kaukasus om de oorlog in
belangstelling van verenigingen die stonden te
Tsjetsjenië te verslaan. Gedurende deze reizen
springen
leefde ze te midden van Tsjetsjeense families en
promoten.
leerde zo hun dagelijks leven kennen.
maatschappelijk
vrouwenbewegingen
om
participatieve
De
uiteindelijke middenveld
tijdens
democratie vormen die
een
te van
ontstonden,
waren verre van wat Russische activisten zich
Femmes et famille en russie: d'hier et d'aujourd'hui
hadden ingebeeld en wat geldschieters hen
Hélène Yvert-Jalu en Michelle Perrot
methoden vertelt Hemment het verhaal van haar
beloofd hadden. Zich baserend op etnografische samenwerking met de leden van de groep Zjenskij Svet (Vrouwenlicht) in de provinciale stad Tver'.
Parijs: Éditions du Sextant, 2008. 346 p. ISBN 978-2-84978-021-3 Exemplaarnummer: FII g/0829
Yashka: journal d'une femme combattante: Russie 1914-1917 e
Van de patriarchale familie in de 19 eeuw tot de
Maria Botchkareva
werkende moeder in de Sovjetperiode, geplaagd door revoluties en oorlogen: in deze periode
Parijs: Armand Colin, 2012. 301 p.
hebben de Russische vrouwen officieel hun
ISBN 978-2-200-27516-7
emancipatie gekend, maar deze is vaak kunstmatig
Exemplaarnummer: S/0622
gebleken. Het economisch liberalisme heeft er hun levensomstandigheden schijnbaar niet op vooruit
Dit is het verhaal van Yashka, een eenvoudig
geholpen, maar welke gelijkenissen zijn er tussen
Russisch boerenmeisje dat zich opgeeft bij het
de rijke zakenvrouwen en de baboesjka's, tussen de
leger van de tsaar aan het begin van de Eerste
economische
miserabele
Wereldoorlog. Wanneer de Februarirevolutie op
gepensioneerden? Dit boek plukt de vruchten van
het punt staat los te barsten in 1917, krijgt ze de
twintig jaar onderzoek, biedt een unieke kijk op de
voorlopige regering zover een vrouwenbataillon op
Russische samenleving in het verleden en het
te richten onder haar commando. Ze wordt vaak
heden en speculeert over wat de toekomst zal
afgeschilderd als een belangrijke figuur voor het
brengen. Het boek is geïllustreerd met een
feminisme, maar Yashka was het enkel te doen om
zeventigtal foto's.
haar Heilige Rusland van de ondergang te
emigranten
en
de
vzw RoSa documentatiecentrum
april 2015
www.rosadoc.be
behoeden. Tijdens het laatste offensief van het
droeg. Haar politiek was gebaseerd op verzet tegen
Russische leger wordt het 'bataljon van de dood'
dat wat de vrije ontwikkeling van het innerlijke zelf
onder leiding van Yashka afgeslacht. In de
dwarsboomde.
burgeroorlog die volgt engageert ze zich aan de
gedachten en meningsuiting, het willekeurig
zijde
gebruik van macht verwerpen, dat waren de
van
de
contrarevolutionairen.
Haar
Het
recht
verlaten
een
protestbewegingen die ze hielp oprichten. Vivian
propagandacampagne op te zetten voor 'de witten'.
Gornick schetst een intiem en inzichtelijk portret
Het is daar dat ze Isaac Levine ontmoet, een
van een heroïsche vrouw die met haar optreden op
Russische banneling aan wie ze haar verhaal doet.
het
Gepubliceerd in 1919 valt het relaas echter in
verwachtte van kunst: mensen meer van het leven
dovemans oren. Stéphane Audoin-Rouzeau en
doen houden.
Amerika
wereldtoneel
de
van
belangrijkste
vanuit
in
vrijheid
activiteiten dwingen haar uiteindelijk Rusland te en
eisen
van
realiseerde
publieke
wat
Tolstoj
Nicolas Werth blazen het werk nieuw leven in en onderstrepen de waarheidsgetrouwheid en de historische waarde van deze uitzonderlijke tekst.
Female entrepreneurs in nineteenth-century Russia Galina Ulianova
Catharina II de Grote: een biografie Reinhold Neumann-Hoditz
Londen: Pickering & Chatto, 2009. 246 p. ISBN 978-1-85196-967-8
Roeselare: Roularta Books, 2007. 187 p.
Exemplaarnummer: EII m/0117
ISBN 978-90-8679-082-1
Dit
Exemplaarnummer: T/1029
pionierswerk
geschiedenis
onderzoekt van
het
uitgebreid
de
vrouwelijke
Tsarina Catharina verwierf wereldwijde faam
ondernemerschap in het Russische Rijk tijdens de
vanwege de verlichtingsidealen die ze probeerde
19 -eeuwse industriële ontwikkeling. Volgens de
door te voeren in het Rusland van de achttiende
Russische wetgeving genoten vrouwen dezelfde
eeuw. Ze veranderde het rechtsstelsel, zette zich in
eigendomsrechten als mannen, dus het principe
voor de verbetering van het onderwijs en
van gescheiden persoonlijk bezit in het huwelijk
stimuleerde
de
schone
kunsten,
e
waardoor
maakte het voor een vrouw mogelijk onafhankelijk
Sint-Petersburg uitgroeide tot een centrum van
een zaak te beheren. Ulianova gebruikt statistische
kunst. Dit werk is een beknopte biografie van het
informatie over vrouwelijke ondernemers van 1814
leven van één van de machtigste en kleurrijkste
tot 1900 en analyseert data van een breed scala
e
vrouwen uit de 18 eeuw.
aan
ondernemingen:
van
huisnijverheid
tot
productieactiviteiten op grote schaal. De studie
Emma Goldman: revolution as a way of life
omvat ook casussen die de achtergrond onthullen
Vivian Gornick
van een aantal familiefortuinen.
New Haven: Yale University Press, 2011. 151 p. ISBN 978-0-300-13726-2
Stalinism on the frontier of empire: women and state formation in the Soviet Far East
Exemplaarnummer: T/1129
Elena Shulman
Emma Goldman is het verhaal van een moderne
Cambridge: Cambridge University Press, 2008. 260 p.
radicaal die het idee dat innerlijke bevrijding het
ISBN 978-0-521-89667-2
begin van alle revolutie is, hoog in het vaandel
Exemplaarnummer: FI b/0219
vzw RoSa documentatiecentrum
april 2015
www.rosadoc.be
Dit boek is een verslag van grensstalinisme van de
Women in Russia, 1700-2000
vrij onbekende geschiedenis van een campagne om
Barbara Alpern Engel
vrouwelijke settlers te lokken naar de socialistische grenzen van het Verre Oosten van de Sovjet-Unie in
Cambridge: Cambridge University Press, 2004. 275 p.
de late jaren '30. Elena Shulman onthult de rol die
ISBN 0-521-00318-0
deze migranten hebben gespeeld in de verlenging
Exemplaarnummer: FII g/0718
van de Sovjet staatsmacht en de culturele overheersing in de regio. Hun opmerkelijke
Origineel in de analyse, vult Women in Russia
verhalen, opgediept uit gearchiveerde brieven,
1700-200 een enorme kloof in het kennisgebied.
partijdocumenten, memoires en aandacht in de
Toen het boek gepubliceerd werd in 2003 was het
pers en film, werpt een nieuw licht op de rol van
het eerste werk om een levendig en meeslepend
Sovjetvrouwen in staatsvorming, de rol van
chronologisch
grensstalinisme
in
het
genderidealen
en
de
structureren
verhaal
te
vertellen
over
de
e
van
ervaringen van vrouwen vanaf de 18 eeuw tot de
de
dag van vandaag. Door recent academisch werk
Sovjetmaatschappij en stalinisme in de jaren '30.
samen te brengen met haar eigen werk en primaire
Doorheen deze verhalen geeft Elena Shulman een
en archiefbronnen, roept Engel vakkundig de
genuanceerd beeld van de wereld aan het
stemmen van individuen op om het relaas leven in
grensgebied en de complexiteiten van de levens
te blazen. Het boek vangt de diversiteit van de
van vrouwen onder Stalin en de limieten van het
verschillende vrouwenleven en detailleert hoe
Moskouse gezag over de periferie en zelfs de
vrouwen van verschillende sociale lagen getroffen
Gulag.
werden door en vorm gaven aan historische
aard
van
veranderingen. Door het perspectief van vrouwen
Gender epistemologies borderlands
and
Eurasian
aan te nemen, wordt er een frisse interpretatie gegeven aan het verleden van Rusland. Belangrijke
Madina Tlostanova
inzichten worden verworven over de impact van gender op de manieren waarop Russen zichzelf en
New York: Palgrave MacMillan, 2010. 240 p.
anderen definiëren en politieke verandering wordt
ISBN 978-0-230-10842-4
voorgesteld.
Exemplaarnummer: FII g/0888
In deze belangrijke bijdrage aan postkolonialisme,
Rural women in the Soviet Union and post-Soviet Russia
gender
Liubov Denisova en Irina Mukhina
en
onderzoekt
Euraziatische Tlostanova
etnische
Centraal-Azië
studies, en
de
Kaukasus om de genealogie van feminisme in deze
Londen: Routledge, 2010. 219 p.
regionen na het uiteenvallen van de USSR op te
ISBN 978-0-415-55112-0
sporen. De vormen die het feminisme hier
Exemplaarnummer: FII g/0881
aanneemt, weerstaan interpretaties door de lenzen
Dit is het eerste werk dat het verhaal van Russische
van zowel de westerse feministische theorie als het
boerenvrouwen tot in de 20 eeuw trekt. Daarmee
niet-blanke feminisme. Dus, stelt Tlostanova, dat
dicht het een significante kloof in de literatuur over
de Euraziatische grenslanden een derde pad
rurale en genderstudies in het Rusland van de
moeten uittekenen, dat gevoelig is aan het unieke
twintigste eeuw. Het geeft een uitgebreid overzicht
verleden van de regio.
van regelgevingen aangaande rurale vrouwen: hun
e
werkpatronen,
huwelijken,
scheidingen
en
familielevens, problemen met gezondheid en het
vzw RoSa documentatiecentrum
april 2015
www.rosadoc.be
opvoeden van kinderen. Rurale levens in de
de nasleep van de vrouwelijke massale militaire
Sovjet-Unie waren vaak dramatisch verschillend
participatie en wat het zegt over de plek van
van het gewone narratief in de Sovjet geschiedenis,
vrouwen in Stalins Sovjet-Unie.
en zelfs tijdens de dooi in de late jaren '50 en de vroege
jaren
uitgesloten
'60
van
werden
de
rurale
hervormingen
vrouwen en
het
Equality and revolution: women's rights in the Russian Empire, 1905-1917
bevrijdende beleid dat toen opkwam.
Rochelle Goldberg Ruthchild
Rosa Luxemburg speaks
Pittsburgh: University of Pittsburgh Press, 2010. 356 p.
Rosa Luxemburg
ISBN 978-0-8229-6066-9 Exemplaarnummer: FII g/0906
New York: Pathfinder Press, 2004. 622 p. ISBN 0-87348-146-1
Ruthschilds studie onthult dat Russische feministen
Exemplaarnummer: FI b/0204
een integrale kracht waren voor revolutie en sociale verandering tijdens de monumentale
Van haar politieke ontwaken als middelbare
opstanden van 1905-1917. Ze analyseert de
scholier in tsaristisch Polen tot haar moord in 1919
achtergronden, motivaties, methodes, activisme en
tijdens de Duitse revolutie deed en schreef Rosa
organisatorische
Luxemburg als een proletarische revolutionair. Rosa
Russische
Luxemburg Speaks voert ons mee doorheen de
patriarchale tsaristische regime mee ten onder
politieke strijd en klassencollaboratie die nog
brachten.
netwerken
feministen
die
van
de
uiteindelijk
eerste het
steeds de moderne arbeidersbeweging vormen.
Soviet women on the frontline in the Second World War
ARTIKELS
Roger Markwick en Euridice Charon Cardona
Geweld en liefde in de izba: Russische boerinnen tussen 1850 en 1917 / Ad Van de Staaij
Basingstoke: Palgrave MacMillan, 2012. 305 p.
Historica 29, 01, 02/2006. p. 19-21
ISBN 978-0-230-57952-1 Exemplaarnummer: FII m/0710
Dit artikel is gewijd aan Russische boerinnen tussen 1850 en 1917. Na 1860 gaat de boerin buiten de
Eén miljoen vrouwen dienden in het Rode Leger
boerderij werken, trekt naar de stad, volgt (hoger)
aan het Oostfront in de Tweede Wereldoorlog. Nog
onderwijs en verwerft kiesrecht als eerste vrouw
eens 28 000 vrouwen vochten mee met de
ter wereld. Ondanks dat blijft het patriarchaat op
partizanen. Massaparticipatie door vrouwen in
het platteland bestaan. Niet alleen maagdelijkheid
oorlogsvoering op deze schaal is historisch uniek.
en
Dit boek verklaart waarom en hoe Sovjetvrouwen
eigenschappen van een goede bruid, daar komen
massaal
ook nog eens een eigen inkomen en spaargeld bij.
kwamen
vechten
in
Stalins
'Grote
ingetogenheid
zijn
er
nog
belangrijke
Vaderlandse Oorlog' van 1941-45. Zich baserend op een breed scala aan originele archiefdocumenten, memoires en gepubliceerde bronnen, vat het de confronterende, alledaagse ervaringen, verwoord door
Sovjetvrouwen
al
vechtend
op
de
antifascistische frontlinies. Daarbij onderzoekt het
vzw RoSa documentatiecentrum
april 2015
www.rosadoc.be
Early historical accounts of the Russian women's
Oeganda, Kenia en Rusland op succesvolle wijze de
movement: a political dialogue or a dispute? /
Local to Local Dialogue hebben aangenomen in
Natalia Novikova
hun lokale context, arme vrouwen emanciperend
Women's History Review 20, 4, 2011. p 509-519.
en erkennend als community leaders.
Dit artikel kijkt naar de strijdende narratieven van
Feminized Patriarchy? Orthodoxy and gender in
de
post-Soviet Russia / Nadieszda Kizenko
Russische
vrouwenbeweging
die
werden
gepubliceerd aan het begin van de twintigste eeuw.
Signs 38, 3, 2013. p. 595-621.
Er wordt speciale aandacht besteedt aan de dialoog tussen de respectievelijke auteurs en de
In dit artikel reflecteert de auteur op de Orthodoxe
manier
Russische
Kerk en diens pogingen traditionele genderrollen
academische wereld van een latere periode
als een 'wondermiddel tegen Ruslands problemen'
informeerden.
de
voor
de
gendergelijkheid als stemmingsmakerij afkomstig
van
van westers liberalisme en een restant uit de
waarop
deze De
contrasterende
werken
de
auteur
exploreert
representaties
vrouwenbeweging
en
de
van
constructie
te
dragen.
De
Sovjetperiode.
die gevonden worden in de politieke geschriften
gedomineerd wordt door mannen, toont Kizenko
van vrouwen van deze periode. Ze argumenteert
de vele manieren hoe Russische vrouwen actief zijn
dat
in het hervormen van de Kerk.
de
vrouwenbeweging was
in
en
Rusland
dat
zeer
de
zien
verschillende feministische politieke identiteiten
gedifferentieerd
Terwijl
kerkleiders
kerkhiërarchie
feministen
contrasterende historische interpretaties uitbuitten
Entrepreneurial women and the business of
ter
self-development in Global Russia / Andrea
verdediging
van
politieke
principes,
overtuigingen en verwachtingen.
Mazzarino Signs 38, 3, 2013. p. 623-645.
Grassroots women's leadership and 'deepening democracy': the Huairou Commission's local to
Mazzarino’s artikel is gebaseerd op veldwerk met
local dialogue replication / Dahlia Goldenberg
vrouwen die betrokken zijn in zelfhulp. Mazzarino
Gender & Development, 16, 03, 11/2008. p. 443-456.
stelt dat deze praktijken vrouwen helpen te onderhandelen over het politieke economische
Grassroot vrouwelijk leiderschap is belangrijk als
terrein van Rusland en 'morele zin' te geven aan
een democratie uitgediept moet worden. Dat
hun ondernemingspogingen in aanwezigheid van
betekent als vertegenwoordigende democratieën
meervoudige gegenderde en economische druk.
formeel burgerinitiatief een stapje verder willen dragen dan enkel opdagen in het stemlokaal bij
Global civil society and the local costs of
verkiezingen.
belonging: defining violence against women in
Eén
mogelijke
benadering
om
democratie uit te diepen is om grassroots
Russia / Julie Hemment
organisaties actief aan te moedigen en te steunen
Signs, 29, 03, 2004. p. 815-840.
zodat ze zich kunnen opwerpen als leiders en deelnemen aan lokaal bestuur om verandering in
Dit artikel draagt bij tot het onderzoek naar
hun gemeenschappen teweeg te brengen. De
feministisch transnationalisme door één van de
Huairou Commissie en GROOTS international
meest prominente campagnes tegen geweld op
hebben een benadering ontwikkeld die grassroots
vrouwen etnografisch te onderzoeken. Dankzij
vrouwenorganisaties hierbij helpt. Dit artikel
feministische activisten is geweld tegen vrouwen
onderzoekt hoe zulke vrouwenorganisaties in
nu een internationaal ontwikkelingsonderwerp,
vzw RoSa documentatiecentrum
april 2015
www.rosadoc.be
gesteund door de VN en door internationale
KRANTENARTIKELS
financiers en NGO's. De auteur beschouwt dit succes
vanuit
het
postcommunistisch
Rusland,
perspectief waar
de
van eerste
crisiscentra sinds enkele jaren zijn opgericht. De
Het moorden gaat door: Anna Politkovskaja (1958-2006) DE GROENE AMSTERDAMMER, 13/10/2006
auteur beargumenteert dat de campagnes nadelige effecten hebben gehad: de framing van geweld
Pussy Riot verklaart Poetin de oorlog
tegen vrouwen sluit lokale constructies van
DE MORGEN, 10/02/2012
gebeurtenissen uit, en leidt de aandacht af van de problematiek rond sociale rechtvaardigheid. Door
Een wrede absurde farce: Pussy Riot als metafoor
het presenteren van inzichten verworven in de
KOREN EN KAF, 32, 3-4
context van een actieonderzoeksproject bij één groep,
onderstreept
betwistingen
over
dit de
artikel
de
lokale
campagnes,
de
concurrerende opvattingen over de 'crisis' die
'Boycot de Olympische Winterspelen' Twee bandleden Pussy Riot vrij DE STANDAARD, 24/12/2013
Russische vrouwen hebben verdrongen. In het benadrukken van deze alternatieve constructies
Eigenlijk heb je geen keuze: Tsjetsjeense Zwarte
onderzoekt
Weduwen worden onder druk gezet om wraak te
het
de
reikwijdte
waarin
deze
activisten erin geslaagd zijn de problemen te
nemen als zelfmoordterroristen
vertalen en te wortelen in hun bezwaren.
HET VOLK, 02/04/2005
Angels in the home and at work: Russian women
Natalia Estemirova: het geheugen van Tsjetsjenië
in the Khrushchev years / Natasha Kolchevska
DE MORGEN, 18/07/2009
Women's Studies Quarterly 33, 3-4, 2005. p. 114-137.
Women moved by family not ideology De 'dooi', vaak genoemd in één adem met
THE GUARDIAN, 01/09/2004
Chroesjtsjovs liberalisatiepolitiek in de jaren '50, was op zich een problematisch en onstabiel
Russische vrouwen worden nooit president
fenomeen. Ondanks de kleine vooruitgang die
DE GROENE AMSTERDAMMER, 01/12/2011
geboekt werd tijdens de jaren dat Chroesjtsjov aan de macht was, was hij meer een sleutelaar dan een
Abortus wordt gereglementeerd
hervormer, wat een verklaring kan zijn voor zijn
DE STANDAARD, 16/07/2011
beleid rond buitenlandse en binnenlandse zaken, zoals cultuur. Dit project onderzoekt de omzetting
Russie: prime à la naissance et polygamie pour
van enkele van deze dissonanties naar het
doper les naissances?
retrospectieve standpunt van twee verschillende
LE MONDE, 19/01/2010
bevolkingsgroepen: de dissidente intelligentsia en de opkomende middenklasse.
Tsjetsjeense president wil islamitische polygamie terug DE STANDAARD, 08/04/2009
vzw RoSa documentatiecentrum
april 2015
www.rosadoc.be
DE
KAUKASUS
EN
CENTRAAL-AZIË
Eindelijk mezelf Gorcha Davydov Antwerpen: Houtekiet, 2008. 123 p.
In dit onderdeel komen enkele landen aan bod die aan de uiterste grenzen van Europa en in Azië liggen, en in die zin niet altijd tot Europa gerekend worden, hoewel ze tot de Sovjet-Unie behoorden en dus een belangrijk en uniek deel vormden van Oost-Europa: Armenië, Georgië, Azerbeidzjan, Tadzjikistan, Kazachstan en Kirgizië. Deze landen zijn traditioneel en religieus (Christendom en Islam) van aard. Daarom krijgen vrouwenrechten en problematiek rond gendergelijkheid hier vaak een bijzondere invulling, vanuit andere invalshoeken dan we in het Westen kennen.
ISBN 978-90-8924-004-0 Exemplaarnummer: S/0538
Eindelijk mezelf is het schokkende verhaal van een vrouw die resoluut haar eigen weg gaat. In onze geëmancipeerde wereld is dat misschien heel vanzelfsprekend, maar voor de meeste moslima's in Kazachstan lijkt dit nog altijd onbereikbaar. Geboren in Kazachstan en geworteld in de Koerdische gemeenschap werd Gorda Davydov opgevoed met communisme en islam. Ze werd als bruid verkocht aan een man die ze niet kende. Heel jong besefte ze dat dit niet haar wereld was, maar weggaan leek ondenkbaar. En wat met Latif, haar
BOEKEN
zoontje? In 2000 neemt ze, na een dramatische gebeurtenis, de moeilijkste beslissing uit haar leven.
From shamanism to sufism: women, islam and culture in Central Asia
Ze vlucht met Latif naar Europa. Haar man, haar
Razia Sultanova
iedereen achter, met de vaste wil om elders een
familie, haar cultuur, haar religie, ze laat alles en nieuw leven te beginnen. Het wordt geen
Londen: I.B. Tauris, 2014. 243 p.
plezierreis. Mensensmokkelaars brengen hen bij
ISBN 978-1-78076-687-4
nacht en ontij naar Duitsland en sturen hen
Exemplaarnummer: FII h/0438
vervolgens naar België. Hoewel ze niet als asielzoekers worden erkend, vinden moeder en
Vrouwen hebben traditioneel een vitale rol
zoon onderdak bij een Vlaamse familie. De deur
gespeeld in de Islam in heel Centraal-Azië, het
naar een nieuwe wereld staat op een kier.
uitgestrekte gebied van de Kaspische Zee tot Siberië. Met deze baanbrekende en originele studie onderzoekt Razia Sultanova de ervaringen van moslimvrouwen in de regio en de manieren
Control and subversion: gender relations in Tajikistan Colette Harris
waarop religie hun dagelijkse levens heeft gevormd en dat blijft doen tot op de dag van vandaag. From Shamanism
to
Sufism
onderzoekt
het
fundamentele samenspel tussen geloof en het
Londen: Pluto Press, 2004. 212 p. ISBN 0-7453-2167-4 Exemplaarnummer: FII g/0727
culturele erfgoed van muziek en dans. Het is het eerste boek dat op bijzondere wijze aandacht besteedt aan de rol van vrouwen. Deze rol werd vaak verwaarloosd in studies van religieuze cultuur. Dit boek herstelt vrouwen in hun rechtmatige historische en culturele context.
vzw RoSa documentatiecentrum
Control and Subversion doet een belangrijke bijdrage
aan
de
studie
van
moslimgemeenschappen in het algemeen, maar is ook een unieke studie van een verwaarloosd gebied: post-Sovjet Tadzjikistan. Een land met een
april 2015
www.rosadoc.be
groeiend belang in de internationale arena van
ontwikkelingspraktijken. Vertrekkend van recent
Centraal-Azië. Het boek biedt een kijk op deze
onderzoek over vrouwen en ontwikkeling in Kirgizië
samenleving, verteld via etnografisch verzamelde
en gebruikmakend van een scala aan institutionele
levensverhalen van zowel mannen als vrouwen.
teksten
Ondanks
ontwikkelingsprofessionals en -activisten die zich
het
ontwikkelen
van
significante
gendertheorieën en het vasthouden aan hoge
onderzoekt
de
auteur
bezighouden met het aid effectiveness discours.
academische standaarden blijft het leesbaar als een roman. Het boek onderzoekt de relaties van
Globalization and changing gender norms in
gender tot de werking van sociale controle, zoals
Azerbaijan / Farideh Heyat
manieren
International Feminist Journal of Politics, 08, 03, 09/2006.
blootleggen
waarin
de
Tadzjiekse
samenleving mannelijkheid bedreigt, hierbij hen
p. 394-412.
ertoe brengend familieleden in conformiteit te dwingen,
ongeacht
het
lijden
dat
dit
kan
In de republiek Azerbeidzjan heeft het openen van
veroorzaken. Het boek onderzoekt hoe vrouwelijke
grenzen
en mannelijke genderkarakteristieken persoonlijke
markteconomie niet alleen de weg geëffend voor
relaties beïnvloeden en bekijkt genderrelaties op
economische transformaties, maar ook voor
hun meest intieme momenten: het heimelijke
culturele intrusie van het Westen en het Zuiden.
mijmeren van adolescente meisjes, de pijnlijke
Dit
ervaringen van jonge mannen tot de trauma's van
geglobaliseerde processen in de hele wereld de
seksuele initiatie. Control and subversion is
voorbije twee decennia. Dit artikel onderzoekt de
essentieel voor iedereen die geïnteresseerd is in
impact van de aankomende veranderingen op vlak
Centraal-Azië, moslimgemeenschappen, de levens
van gendernormen en de positie van vrouwen in
van moslima'sof gender in een moslimcontext.
publieke en huiselijke sferen in Azerbeidzjan.
ging
en
de
samen
transitie
met
de
naar
een
intensivering
vrije
van
Wijzend naar de paradoxale genderideologie onder het Sovjetsysteem en de manier waarop dit
ARTIKELS
geëvolueerd is in de recente jaren, onderzoekt dit artikel de impact van conflicterende ideologieën en
Aid effectiveness and women's empowerment:
exogene invloeden, zoals de komst van de
practices of governance in the funding of
commercialisering van seks, de economische
international development / Marie L. Campbell
positie en openbare aanwezigheid van vrouwen.
Signs, 36, 01, 2010. p. 177-202.
Het artikel concludeert dat hoewel sommige van de oude ambiguïteiten in gendernormen en
Hoewel vrouwenemancipatie een prominent doel
-relaties
is
blijven
genderassymetrieën aan het oprukken zijn samen
feministische ontwikkelingsprofessionals, activisten
met tegenstellingen en nieuwe spanningen in
en academici zeer ontevreden met de beperkte
gender- en familierelaties. De diversificatie van
reikwijdte waarmee vrouwenemancipatie tracht
percepties van vrouwelijkheid en gendernormen
bereikt te worden. Hun ervaringen en analyses
worden
stellen vragen over de connecties en disjuncties
intensivering van regionale dispariteiten, in het
tussen discourse, institutionele praktijken en het
bijzonder
alledaagse leven. Een grote inspanning om
voortkomt uit globalisatieprocessen.
in
internationale
ontwikkeling,
zijn
aangetoond de
kloof
geërodeerd,
in
tandem
nieuwe
met
metropool-periferie,
de die
ontwikkelingshulp te hervormen onder leiding van de Parijsverklaring over Aid Effectiveness stelt nieuwe vragen over de plek van gender in
vzw RoSa documentatiecentrum
april 2015
www.rosadoc.be
New veiling in Azerbaijan: gender and globalized
KRANTENARTIKELS
islam / Farideh Heyat European Journal of Women's Studies, 15, 04, 2008. p.
Doing time in Armenia's 'model' prison
361-376.
THE GUARDIAN, 13/03/2004
De voorbije jaren is het aantal gesluierde vrouwen
Rusana Gusseïnova, pour l'amour d'Elmar
in Azerbeidzjan, en dan vooral in hoofdstad Baku,
LE MONDE, 03/11/2005
sterk
toegenomen.
Dit
artikel
schetst
de
achtergrond van het islamisme in Azerbeidzjan
Ik moet de first lady van iedereen zijn: Sandra
onder het atheïstische staatsdogma, en de
Roelofs over haar enkele reis Terneuzen-Georgië
postsovjet veranderingen die de heropleving van
DE STANDAARD, 05/03/2005
religie in het land hebben vergemakkelijkt. Het onderzoekt de motivaties en de generatiekloof onder vrouwen die recentelijk de hoofddoek hebben aangenomen. Noties van 'traditioneel' en 'modern' worden hier in vraag gesteld net als de impact van identiteitspolitiek en buitenlandse Islamkrachten op de Azerbeidzjaanse samenleving in de hedendaagse geglobaliseerde wereld. Het artikel
onthult
tevens
de
spanningen
en
onzekerheden sinds de onafhankelijkheid die de opkomst van de islamitische ideologie in het land en de contradicties die meespelen in het nieuwe 'besluieren' van Azerbeidzjaanse vrouwen. Domestic violence: a burning issue in Georgia / Rusudan Pkhakadze en Thea Jamaspishvili Gender & Development 15, 01, 03/2007. p. 67-79.
Dit artikel bekijkt de rol die een veelbesproken zaak rond huiselijk geweld heeft losgemaakt in het voorzien van de Georgische burgermaatschappij en parlementaire partners van nieuwe mogelijkheden om campagne te voeren voor de vrijlating van een vrouw die valselijk werd beschuldigd van moord, en gelijktijdig campagne te voeren voor bewustzijn bij het grote publiek en de huidige wetgeving aan te vallen. Vetrekkend van interviews met een scala aan primaire belanghebbenden in het tot stand brengen van een verandering in de wetgeving, beschouwt het artikel de factoren die het succes van dit pleidooi mogelijk hebben gemaakt, en de implicaties van deze voor vrouwen in heel Georgië.
vzw RoSa documentatiecentrum
april 2015
www.rosadoc.be
