In nauwe schoentjes
Vrouwen in Midden-Amerika
INHOUD
Voorstelling van het thema Uitvoering van de vredesakkoorden en hun impact op het leven van de vrouw DE ECONOMISCHE PROBLEMATIEK: Voorwoord Uitbuiting op het weefgetouw Honduras, grootste Midden-Amerika uitvoerder van textiel Getuigenis: ‘Bijna levend begraven’ Waarom zoveel risoco’s nemen? Migratie probleem Het einde van een tijdperk? DE CULTURELE PROBLEMATIEK Voorwoord De inheemse vrouw en de toegang tot grond en werk Getuigenis: De aantrekkingskracht van de hoofdstad Getuigenis: De ene kilo weegt zwaarder dan de andere kilo PROBLEMATIEK VAN HET GEWELD Voorwoord Geweld tegen vrouwen in Honduras Feminicide in Guatemala Bescherming noch gerechtigheid Verenigd staan we sterker: organisaties van vrouwen Mexico gestraft Europa zendt signalen
2
VoorstellingVoorstelling Voorstelling I
n deze brochure zullen we het hebben over de situatie van de vrouw in Midden-Amerika. We volgen haar vanuit drie invalshoeken: de socio-economische situatie, de socio-culturele plaats van de vrouw en ten slotte een apart fenomeen dat de laatste jaren verergerd is, namelijk de moordpraktijk op vrouwen. Als we het hebben over mannen of vrouwen kunnen we niet langs het begrip “gender.” Daarmee wordt verwezen naar de gedragingen en de identiteit van de ene en de andere. Dit wil zeggen, het gevoel tot een bepaalde sekse te behoren, elk met zijn karakteristieke rolinvulling. Dit staat tegenover de lichamelijke en biologische aspecten en verschillen van man en vrouw. De invulling en de betekenis van mannen- en vrouwenrollen zijn in diverse culturen verschillend. Zo zijn er matriarchale en patriarchale culturen. De Guatemalaanse journaliste Marielos Monzón vertelde in dit verband de volgende anekdote: “Enkele jaren geleden interviewde een teeveejournalist vier presidentskandidaten, waaronder een vrouw. Aan de drie mannelijke kandidaten vroeg hij naar hun regeringsprogramma, in het bijzonder in verband met onderwijs, gezondheid en voeding. Aan de vrouwelijke kandidaat vroeg hij: ‘Heb je kinderen?,’ waarop ze antwoordde: ‘natuurlijk heb ik kinderen’. Daarop sloeg de interviewer een haast berispende toon aan en vroeg aan wie zij haar kinderen dan wel zou toevertrouwen moest ze verkozen worden.”
Waar staat de vrouw op de arbeidsmarkt?
Het zal je maar overkomen. Arm zijn, vrouw zijn en inheemse zijn. Drie maal pech in een kapitalistische, machistische en racistische samenleving. Herhaaldelijk heeft het “Verdedigingscentrum voor Maya’s” (Defensoría Maya) discriminatie en racisme tegen vrouwen, ouderen, mannen en kinderen van de Mayabevolking aangeklaagd. Dagelijks lijden zij er onder omdat ze Maya zijn, om hun typische klederdracht, hun talen, hun manier van optreden, hun identiteit, denkwijze, cultuur, opvoeding. Enkele jaren terug schreef de krant El Diario: “Ongeveer zes miljoen Maya’s wonen in Guatemala, maar een studente van een begoede familie gaf toe dat ze er maar één kende, de huishoudster. Tot ze kennis maakte met de tentoonstelling “Waarom zijn we zoals we zijn?,” georganiseerd door het Centrum voor Midden-Amerikaans Onderzoek.” Is het voor de vrouw in het algemeen al moeilijk ergens aan de bak te komen, dan staat de Maya-vrouw economisch nergens.
Stelselmatig vrouwen uitmoorden: wie doet zoiets? En waarom? Laten we wel wezen. Er worden nog altijd veel meer mannen dan vrouwen vermoord. De mensenrechtenorganisatie GAM geeft cijfers voor de regeringsperiode van Oscar Berger die het land regeerde van begin 2004 tot einde 2007. Op een totaal van 11.483 moordzaken registreert de organisatie 9.500 mannelijke slachtoffers en 1.537 vrouwelijke, naast 262 jongens en 184 meisjes. Nog volgens het Openbaar Ministerie ondergaan dagelijks ongeveer tien vrouwen een of andere vorm van geweld. Meestal is de geweldenaar haar man, een broer, de vader en zelfs de werkgever. Rond de identiteit van de dader bestaat veelal onzekerheid. In regeringskringen legt men graag de nadruk op huiselijk geweld. De verantwoordelijkheid van de dader wordt gemakkelijk geminimaliseerd. En het slachtoffer krijgt nogal eens de schuld.
Guido De Schrijver
Volgens de Internationale Arbeidsorganisatie (IAO) heeft 51,5% mannen en vrouwen die aan de slag zijn in Midden-Amerika een formele job. Maar 48,5% van de jobs zijn te zoeken in de informele economische sector. Niet eens “hamburgerjobs”. Gadgets, prularia verkopen op straat is een van de bekende bezigheden. En de vrouwen op de arbeidsmarkt? In Honduras nemen ze 33% voor hun rekening. In Guatemala en Costa Rica is dat ongeveer 40%. De tewerkstelling voor vrouwen daalt nog meer, tot 24%, in de landelijke gebieden van Honduras. In El Salvador, Guatemala en Nicaragua krijgen we op de buiten ongeveer 32%. Vrouwen zijn dan weer massaal aanwezig in de vrijhandelsateliers, de “maquilas.” Maar het is hard zoeken naar een goed betaalde job. Het moet dan ook niet
verwonderen dat mensen massaal uitwijken naar het noorden, naar Mexico, maar vooral, naar de VS, op zoek naar een job waar nog iets te verdienen valt. We hebben het hier over een paar miljoen Midden-Amerikanen. Daar zijn ook vrouwen bij, ofschoon in mindere mate.
Eindredactie: Guido De Schrijver Lay-out: Monique Batavia Wij danken: Alle medewerkers die vertalingen deden. Cartoons: Matiz Foto’s: S.Otten J.Piqueur ACW Leuven Fian L.Soete J.Rodriguez, Mimundo Andere foto’s zijn van de redactie
CONTACT: Guido De Schrijver - Batavia Monique Langestraat 6, 9300 Aalst 053/62 94 76
[email protected] www.renvrguatemala.net
Deze brochure werd gepubliceerd door de Steungroep voor Rechtvaardigheid en Vrede in Guatemala ter gelegenheid van een Academische Week- februari 2008. In samenwerking met Intercambio vzw, Vlaams Guatemala Comité, Studio Globo vzw, en Steungroep voor Rechtvaardigheid en Vrede in Guatemala werd een Academische week georganiseerd rond het thema: ‘Vrouwen in Midden-Amerika’. We ontvingen financiële steun van de Provincie Oost-Vlaanderen voor de Academische week en de stad Aalst voor een info- en ontmoetingsdag in Aalst .
43
Solidair met de vrouwenstrijd in Midden-Amerika
Betoging tegen straffeloosheid in Guatemala
