VROUWEN IN AFGHANISTAN GETUIGEN…
INTRODUCTIE LESPAKKET Binnen deze lessenreeks wordt de nadruk gelegd op de positie die vrouwen innemen in conflictsituaties. Een belangrijke gedachte hierbij is dat de relaties en machtsverhoudingen tussen vrouwen en mannen en ideeën over vrouwen en mannen hun respectievelijke rollen en positie in de samenleving bepalen. Dit verklaart waarom het oorlogsgeweld vrouwen extra hard treft.
E EN TERUGBLIK De gelijkheid tussen mannen en vrouwen en hun gelijke participatie in de Verenigde Naties werd reeds in 1945 in het eerste charter van de VN ingeschreven. De effectieve toepassing van dit principe liet echter te wensen over. Zeker vrouwen werden vaak uitgesloten in politieke instellingen en structuren. Om werkelijke gelijkheid tussen man en vrouw te creëren, zoals principieel voorzien in het charter, zijn aanvullende conferenties en resoluties nodig gebleken. De situatie van vrouwen in conflict en post-conflictsituaties is één van de domeinen waarbij gendergelijkheid niet verwezenlijkt wordt en dit problematisch blijft. Vrouwen werden amper of niet ingezet bij preventieve en curatieve acties rond gewapende conflicten.
VN-R ESOLUTIE 1325 De VN heeft deze problematiek 15 jaar geleden (2000) erkent en hieromtrent resolutie 1325 aangenomen. Zo stelt men onder andere dat de participatie van vrouwen bij postconflictoperaties en vredesprocessen verbeterd moet worden en dat men dient te voorzien in educatie van VN-personeel inzake gender. Deze resolutie voorziet ook in de bescherming van vrouwen in gewapende conflicten. De “Implementing resolution 1325 bepalingen van de resolutie omvatten de zogenaamde ‘drie P’s: means that women must be central from negotiating peace to delivering justice, from promoting reconciliation to shaping societies after conflict.” Ban Ki Moon - secretaris-generaal van de Verenigde Naties
participatie en representatie van vrouwen m.b.t. alle facetten van vrede en veiligheid. protectie van mensenrechten van vrouwen als groep, met specifieke behoeften en belangen. preventie van seksueel en ander geweld en preventie van conflicten.
In hedendaagse conflicten zijn 90% van de slachtoffers burgers. Het merendeel van deze slachtoffers zijn vrouwen en kinderen. Tegenwoordig is het in conflictsituaties gevaarlijker om vrouw te zijn dan militair.
2
Daarnaast worden vrouwen ook op tactisch vlak gebruikt en zijn is geweld tegen vrouwen een vaak ingezet oorlogswapen. Seksueel geweld tegen vrouwen in gewapende conflicten komt vaak voor en bij conflicten die gevoed worden door extremisme is deze situatie nog erger. Daar tegenover staat dat de vertegenwoordiging van vrouwen bij het oplossen van conflicten zeer laag is: slechts 8% van de deelnemers aan vredesonderhandelingen zijn vrouwen en in minder dan 3% van de gevallen ondertekende een vrouw effectief een vredesverdrag. Bovendien heeft onderzoek aangetoond dat de betrokkenheid van vrouwen cruciaal is voor duurzame vrede, armoede bestrijding en het bevorderen van welvaart in een land.
T OEPASSING Vanuit dit oogpunt is Resolutie 1325 VN Veiligheidsraad een mijlpaal in de geschiedenis van de VN. Resolutie 1325 wordt echter niet consequent toegepast. Zelfs als het al wordt toegepast, is het ironisch genoeg binnen defensie, om meer vrouwen in te zetten in militaire acties. Deze kritiek werd al globaal geuit naar aanleiding van 10 jaar Resolutie 1325. Intussen zijn we opnieuw 5 jaar later en is de situatie nog niet beter. Vrouwen worden amper ingezet bij vredesonderhandelingen en worden in de meeste conflictgebieden amper of niet vertegenwoordigd in de regering. Verkrachting als oorlogswapen blijft problematische proporties aannemen. Conflicten gevoed door extremisme verergert deze situatie nog. Dit uitgangspunt wordt genomen voor de conferentie ‘Vrouwenkracht is vredesmacht’ op 31 oktober 2015. De toepassing van de resolutie is noodzakelijk om de situatie te verbeteren.
H ET L ESPAKKET Dit lespakket zal ingaan op specifieke problemen die vrouwen ondervinden in actuele conflictgebieden. Eerst zal kort ingegaan worden op de historiek en situatie in bepaalde landen om vervolgens specifiek in te gaan op een paar getuigenissen van vrouwen. Niet alles binnen het lespakket is dus integraal voor leerlingen bedoeld. Zowel de achtergrond over VN-Resolutie 1325 als de specifieke achtergrond van het conflict in kwestie zijn eerder duidend voor de leerkracht. Het derde deel, dat focust op de situatie vandaag, daar kunnen leerkrachten en leerlingen mee aan de slag. Dit lespakket en de bijhorende materie zijn in geen geval volledig. Bij conflicten waarover zoveel gezegd en geschreven wordt, kan dat ook nooit het geval zijn. De bedoeling is echter om leerlingen te laten kennis maken met de wereldproblematiek. Het is dan ook zo dat dit pakket beoordeeld moet worden.
3
ACHTERGROND AFGHANISTAN Afghanistan is een bergachtig gebied gelegen tussen Iran en Pakistan. Het is een moslimland met heel wat verschillende volkeren en dat zorgde doorheen de geschiedenis al vaak voor spanningen. De grootste groep zijn de Pathanen of Pashtun die bijna de helft van de bevolking uitmaken. De tweede grootste groep zijn de Tadzjieken. Daarnaast zijn er nog een vijftal bevolkingsgroepen zoals de Hazara en de Oezbeken. De omgangstaal tussen die volkeren is het Dari een op het Perzisch gebaseerde taal. In de loop der eeuwen kende Afghanistan verschillende heersers, maar in de loop van de 19e eeuw werd het een bufferstaat tussen de Russische gebieden van Azië en de Britse gebieden van Indië. De Britse pogingen om Afghanistan te onderwerpen mislukten. Na de Brits-Afghaanse oorlog van 1919 probeerden de Afghaanse koningen hun land te moderniseren. Er kwam een grondwet, de sluier werd afgeschaft. Later werden de hervormingen teruggedraaid, weer ingevoerd enz. Naast de vetes tussen bevolkingsgroepen was er een fundamentele kloof tussen de enkele moderne steden en de zeer conservatieve en moslim-fundamentalistische stamgebieden. In de jaren vijftig van de 20e eeuw kwamen daar de tegenstellingen bij van de koude oorlog met pro-Russische en pro-westerse studenten en militairen. De koning probeert al die verschillende groepen samen te houden, maar in 1973 pleegt de gewezen premier Mohammed Daoed Khan een staatsgreep met de steun van de communisten en een deel van het leger. De koning wordt afgezet, Afghanistan wordt een republiek. Maar dan keert Daoed Khan zich tegen de communisten wat in 1978 leidt tot een staatsgreep van communistische militairen.
D E M OEDJAHEDIEN EN DE T ALIBAN De islamitische revolutie in Iran in 1979 sloeg ook over naar Afghanistan. De opstandelingen die zich moedjahedien noemden bestonden uit de meest verscheiden groepen: studenten, gematigde en fanatieke moslims, stammen die zich onderdrukt voelen, maar ze waren verenigd in de strijd tegen de communisten en ze werden gesteund door Iran, Pakistan, Europa en de VS. 4
Op het hoogtepunt van de strijd hadden de Sovjets 120.000 man in Afghanistan, maar de strijd in de bergen en woestijnen was uitzichtloos. In 1989 trokken de Sovjets zich terug. Nu keren de strijdende partijen zich tegen elkaar. De “krijgsheren” heersen in hun vaak ontoegankelijke gebieden en van daaruit bevechten ze elkaar. Er komt een reactie van de taliban, een fundamentalistische, soennitische groepering van Pathanen of Pashtun onder de leiding van Mohammed Omar.
Mohammed Omar was jarenlang leider van de Taliban. Hij overleed in 2013.
Aanvankelijk krijgen ze de steun van Pakistan, Saoedi-Arabië en de Verenigde Staten. De taliban stellen een heel streng moslimregime in: vrouwen mogen niet meer alleen op straat, meisjes krijgen geen onderwijs meer, muziek is verboden, bioscopen gaan dicht, oude boeddhistische kunstwerken worden vernietigd. Afghanistan wordt afgesloten van de buitenwereld. Alleen in het noorden is er nog verzet.
De aanslag op het World Trade Center op 11 september 2001 in New York verandert de houding van de VS. Ze beschuldigen Al Qaida onder de leiding van Osama bin Laden die vroeger in Afghanistan tegen de Russen had gevochten. De VS eisen zijn uitlevering, maar de taliban weigeren. Uiteindelijk vallen de VS en Groot-Brittannië Afghanistan binnen en steunen ze de Noordelijke Alliantie die zich nog tegen de taliban verzette. In 2002 wordt Karzai president. Ondertussen nemen ook andere NAVO-landen waaronder België deel aan de acties in Afghanistan. De taliban is teruggedrongen, maar niet verslagen. In de verschillende regio’s stellen de plaatselijke leiders zich steeds meer als onafhankelijke krijgsheren op. Al enige tijd lijkt een deel van de taliban moe van de strijd en op zoek naar een compromis. Het fanatisme zwakt aan die kant af, al lijkt dat tegengesproken te worden door de vele aanslagen in Kaboel in augustus 2015. In elk geval lijkt het nieuwe verschijnsel van IS ( de Islamitische Staat) een nog grotere bedreiging dan de taliban.
5
DE TOESTAND VANDAAG Vooraleer ons toe te spitsen op de moeilijke strijd van de Afghaanse vrouwen om gelijkheid, proberen wij een globaal beeld te schetsen van het leven in Afghanistan. Kort surfwerk moet volstaan om de volgende gegevens te sprokkelen: Op de website van de BBC maken we kennis met verschillende facetten van de samenleving: de bevolking, het leven op het platteland, het leven in de stad, gezondheidszorg, economie en politiek. Klik door elk van deze zes luiken en beantwoord de volgende vragen.
Bevolking Welke zijn de twee belangrijkste bevolkingsgroepen?
Waarom is het moeilijk om precieze gegevens over de bevolking te verzamelen?
Wat bemoeilijkt de ontwikkeling van een sterk nationaal gevoel?
Platteland Welke factoren dragen bij tot de grote armoede in het land?
6
Hoeveel mensen leven van de landbouw en hoeveel van hen leeft onder de armoedegrens?
Stad Met welke problemen hebben stedelingen vooral te kampen?
Men verwacht dat de bevolking in de steden zal verdubbelen tegen 2015. Wat is hiervan de oorzaak?
Hoeveel (omgerekend in euro) verdient een ambtenaar, een leraar, een ongeschoolde arbeider?
Gezondheidszorg Welke cijfers zijn hier vernietigend voor het gezondheidsbeleid?
Waardoor worden veel van de gezondheidsproblemen veroorzaakt?
7
Onderwijs Hoe is het schoolbezoek geëvolueerd sinds de val van de Taliban in 2001?
Waardoor wordt deze gunstige evolutie gehinderd?
Economie Wat is het grootste probleem waarmee de Afghaanse Economie moet afrekenen?
Vergelijk het BBP met het wereldgemiddelde.
Politiek Kan je het politiek systeem vergelijken met dat van de VS? Waarom wel/niet?
Waarom heeft het land twee vice-presidenten?
8
Afghanistan Unveiled In het tweede deel van dit pakket bekijken we enkele fragmenten uit de film Afghanistan Unveiled. Het is een werkstuk van een aantal Afghaanse vrouwen waarin zij ons tonen hoe de wereld van de vrouwen er in volle verandering is.
Scan de korte biografieën van de filmmakers. Zijn er bepaalde elementen die opvallen. Beantwoordt het beeld aan wat je je normaal voorstelt bij een Afghaanse vrouw?
Vooraleer de filmfragmenten te bekijken proberen we even te brainstormen rond de vraag wat vrouwen in Afghanistan in eerste instantie moeten nastreven om gelijkheid te kunnen realiseren na jaren van extreme onderdrukking. Bijvoorbeeld: stemrecht, onderwijs, wettelijke bescherming tegen intimidatie… Welke factoren spelen voor jou persoonlijk een grote rol? Wat kwam in de klas nog naar voor?
Bekijk op het kaartje de locaties die in de film worden aangedaan. Klik op de namen en ontdek de regio en de toestand van de bevolking en vooral de vrouwen. Welke gevallen van discriminatie herken je?
9
We bekijken enkele fragmenten van de documentaire. Het eerste fragment dat je te zien krijgt (van 00.00 tot 10:48), moet je in staat stellen om volgende vragen te beantwoorden. Wie zijn de Hazara?
Waarom bevinden ze zich in deze uitzichtloze situatie?
Waarom is Zainab bereid om haar levensverhaal te vertellen?
Welke oplossing suggereert ze op het einde van het interview?
10
In het tweede fragment (14:20 tot 24:25) ontmoeten we Shakiba Adill en reizen we naar Herat, een oerconservatieve provincie in Afghanistan. Bij het beging van het fragment vertelt Shekeba over de verwachtingen die ze heeft bij deze reis naar Herat. Wat verwacht ze precies?
Lost deze reis haar verwachtingen in? Verklaar.
Op welke manieren hebben vrouwen in Herat het ontzettend moeilijk.
Waarom is het voor vrouwen in Afghanistan het zo moeilijk om medische zorgen te krijgen?
Shakiba vindt een vrouw bereid om over haar moeilijkheden te praten? Wat zijn haar belangrijkste bekommernissen voor haar en haar familie?
We kunnen ons na deze getuigenissen opnieuw de vraag stellen welke de eerste stappen moeten zijn het realiseren van gelijkheid voor de Afghaanse vrouw. Hoe evolueerde je visie?
11
Lees onderstaand artikel van BBC News. Het verhaal spreekt voor zich… boekdelen.
S ILENCE OVER A FGHAN W OMEN ’ S RIGHTS By Andrew North BBC correspondent in Kabul Forty per cent of the registered voters for Saturday's presidential election in Afghanistan are women - so why is there so little debate about women's rights? In a bleak and run-down part of eastern Kabul, aid workers call out to a group of poor women waiting for food handouts. One by one, they collect a ration of flour, salt and cooking oil. It is supposed to last them and their children for the next month because they all have something in common - they are widows. In Afghanistan, losing your husband can mean destitution for women. Many are abandoned by their families. Unable to work, they depend on support programmes like this one run by the aid agency Care. Hanifa lost her husband four years ago in a rocket attack. "I'm totally alone. I have no support and I have six children, with no one to help me. All I have is this ration card from Care. Sometimes I feel like killing myself." But Care is trying to find ways for these widows to earn an income - with chickens. They are each given a brood of 30 chicks, poultry feed and advice. Zermina is now making about $30 a month from selling the eggs from her grown hens."It has made life a lot easier," she says. "I can get food now for all my children. And I have eight children, four of them blind." The advantage is these women can earn this money at home - rather than taking the risk of offending local sensibilities by working, in often conservative neighborhoods. Beaten regularly But across Afghanistan, deep-seated male attitudes towards women force many to suffer far more. Fatima - not her real name - describes how she was beaten regularly by her brothers, while a refugee in Iran. She fled, but then returned home - only for the beatings to get worse. Because, Fatima says, her family believed their reputation had been damaged by having a daughter who had been out alone. “They think that I'm guilty, that I left home. But in fact they forced me to leave home. They were beating me but they don't understand that and now they saying: 'You are guilty.' Because of their honor they don't want to be faced with other family members. They want to kill me."
12
Alone and penniless, Fatima ended up as a prostitute. But after being caught by Iranian police, she was handed over to the Afghan authorities, and suffered more terrible treatment. Two months ago, some police took pity on her. Fatima is now in a refuge in Kabul for battered women, its location a closely kept secret. Ashamed of daughter Meena - again not her real name - is in the same shelter. She's well educated and had a good job. But that's all gone, Meena says, after a man who had said he wanted to marry her raped her - and her family found out. "My brother and father locked me in the house, and my brother beat me. Then they took me to the police station. I told them this man had promised to marry me. The police spoke to him and I was shocked when he said he didn't know me. My father and brother were furious." The police made things even worse, Meena says, by telling her father he should be ashamed of having a daughter like this. "When we got home, my father said he wanted to kill me. And my mother said I can't help you, you've done this to yourself." Meena decided she had to leave home, as soon as she got a chance. 'Complete impunity' Such cases are far from unusual - in fact they're commonplace. "It's complete impunity," says Rachel Wareham, Afghan director of the charity Medica Mondiale, which cares for women who suffer domestic violence. "There is no established mechanism for men who are violent to be brought to justice. The best way, I think, to understand it for a European audience is that it's really like medieval England." So biased against women is the system that Ms Wareham herself was detained by the Afghan authorities when she tried to help another woman who had been mistreated by her family. The Minister for Women's Affairs, Dr Habiba Sarabi, admits there's a long way to go. "We have to change the law but education is also very, very important. It's fundamental. Changing the attitudes of men rather than women because this is a male dominated country and men should change their mind towards the women." But so ingrained are these attitudes, the minister believes, that pushing too hard risks a backlash. And that is also why most of the candidates running for the presidential election have avoided taking a firm position on women's rights.
13
Welke straffen gelden voor de mannen die vrouwen misbruiken?
De Minister van Vrouwenzaken zegt, “We have to change the law but education is also very, very important. It’s fundamental.” Wat bedoelt ze hier precies. Wie zijn precies de mensen die moeten opgevoed worden?
We kunnen helaas niet alles in dit lessenpakket opnemen, er is nog veel meer beklijvende beeldmateriaal beschikbaar op Youtube. Meestal gaat het om korte docu’s die pakkende getuigenissen over de situatie van vrouwen bevatten.
Prisoners of Tradition: Women in Afghanistan https://www.youtube.com/watch?v=W0Q9n4gmJrY The taliban’s war on women https://www.youtube.com/watch?v=YqCKHeWk2TI Love crimes of Kabul (Documentary) https://www.youtube.com/watch?v=r9GL7qL2YxI Women in Aghanistan https://www.youtube.com/watch?v=rVgCIIAJyog Life in Afghanistan https://www.youtube.com/watch?v=eN7mneznnFE The girls of the Taliban https://www.youtube.com/watch?v=vHWuj0SWs84
Teksten: Nederlandstalige Vrouwenraad, Eric Huyghe, Ludwich Devlieghere, Laurence Depoot en Dries Dehaudt. Een project van Moeders voor Vrede, in samenwerking met De Nederlandstalige Vrouwenraad, Stad Ieper, Kleur Bekennen en de Universiteit Gent, met de steun van De Provincie West-Vlaanderen.
14