Vrijuit over vrijwillige inzet Inzicht in de informele zorg Land van Cuijk
RMC Radius
1
Inleiding In onze samenleving zijn mensen steeds meer op elkaar
hierbij. Uw gemeente kan de tips, voorbeelden en
aangewezen. Informele zorg is belangrijker dan ooit.
adviezen in deze notitie gebruiken als inspiratie en
Maar hoe geef je invulling aan informele zorg? Wat
als eerste aanzet. Voor een visie op vrijwilligerswerk
kunnen de gemeenten in het Land van Cuijk gezamenlijk
in het algemeen én informele zorg in het bijzonder.
doen om vrijwilligerswerk en mantelzorg te stimuleren
Het mantelzorgbeleid is reeds in 2013 vastgesteld in
en ondersteunen? Vrijwel iedere gemeente zoekt naar
alle gemeentes van Land van Cuijk.
antwoorden op die vragen. Als ervaringsdeskundigen zien wij het als onze taak om onze expertise met u
Gezamenlijk initiatief
te delen. Om uw gemeente te ondersteunen en te
Het initiatief voor dit document komt van Steunpunt
inspireren.
Mantelzorg en RMC Radius. Daarnaast is deze notitie mogelijk gemaakt door: Stichting Buddyhulp, Blink
Doel van deze notitie
(onderdeel van Dichterbij), CDA Sint Anthonis, Centrum
Het Land van Cuijk is rijk aan vrijwilligersorganisaties,
voor Jeugd en Gezin Land van Cuijk, Match (onderdeel
-projecten en -initiatieven. Dat is goed nieuws. Een
van Oosterpoort), Rigom, San, SWOM, Cocon, VPTZ,
belangrijke volgende stap is de ontwikkeling van een
Indigo Brabant, KBO Kring en de gemeente Boxmeer.
gezamenlijke visie. Deze notitie is bedoeld als voeding
Hoe vrijuit over vrijwillige inzet te lezen.
Welke vorm geven wij aan vrijwilligerswerk in het
Vier aandachtspunten:
Land van Cuijk? En hoe zetten we in op informele zorg?
1. Stimuleren: het organiseren of faciliteren van activiteiten
We nodigen de gemeenten in het Land van Cuijk uit om hierop een gezamenlijk antwoord te formuleren.
en initiatieven om vrijwillige inzet mogelijk en aantrekke lijk te maken. 2. Makelen: het verbinden van initiatieven tot een optimale
Gericht op informele zorg
ondersteuningsinfrastructuur te komen en het matchen
Dit document is gebaseerd op de notitie ‘Vrijwillige inzet
van vraag en aanbod voor informele inzet.
is de basis’ van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. De aandachtspunten voor lokaal vrijwilligersbeleid die het ministerie heeft geformuleerd, hebben wij als leidraad gebruikt bij het opstellen van
3. Ondersteunen: het begeleiden van vrijwilligers en vrijwilligersorganisaties en het ondersteunen van een juiste afstemming tussen beide. 4. Continueren: het waarborgen van de continuïteit van
deze notitie. Deze aandachtspunten zijn gebaseerd op
het vrijwilligerswerk met allerlei activiteiten die ervoor
de eisen en wensen uit de Wmo 2015. Ze gelden voor het
zorgen dat de vrijwilliger zich blijft inzetten. Met het oog
vrijwilligerswerk in het algemeen, maar zijn hier specifiek
op continuïteit blijven (vrijwillige) activiteiten ook bestaan
gericht op de informele zorg.
als vrijwilligers kiezen voor een andere tijdsbesteding dan vrijwillige inzet. In deze notitie beschrijven wij per aandachtspunt onze visie, aangevuld met concrete adviezen.
2
RMC Radius
Aanleiding Overleg in het Land van Cuijk
Ontwikkelingen in de regio
Mensen krijgen veel voor elkaar. Vooral als ze elkaar weten
Er zijn steeds meer (professionele) organisaties die hun
te vinden. Gelukkig gebeurt dat in het Land van Cuijk volop.
werk niet kunnen doen zonder de inzet van vrijwilligers.
In de regio zijn verschillende zorg- en welzijnsorganisaties
Kleine vrijwilligersorganisaties zijn vaak erg kwetsbaar
actief (Steunpunt Mantelzorg, Actieradius, Blink, Match).
doordat ze slechts door enkele vrijwilligers gerund
Ook zijn er veel vrijwillige hulpdiensten en nemen
worden. Daarnaast staat de financiering onder druk
steeds meer inwoners van wijken en dorpen zelf het
en neemt het aantal projecten af, bijvoorbeeld het
voortouw om in actie te komen. Regelmatig komen
aantal maatjesprojecten. Juist nu informele zorg een
vertegenwoordigers van het vrijwilligerswerk in het
belangrijk speerpunt is binnen de transitie, komen
Land van Cuijk bijeen om ervaringen uit te wisselen
vrijwilligersorganisaties voor steeds grotere uitdagingen
en ontwikkelingen te bespreken.
te staan. Hoe versterken we de informele zorg?
Regionaal draagvlak
Waarom deze notitie?
Staatssecretaris Van Rijn stuurde op 11 november 2014
Om de informele zorg te versterken is er in het Land
de Tweede Kamer een belangrijke brief over de toekomst
van Cuijk behoefte aan minder versnippering en meer
van de informele zorg. Tijdens onze bijeenkomsten is
overzicht en samenwerking. Samen komen we verder.
deze brief aanleiding geweest om te discussiëren over de
Deze notitie biedt ondersteuning bij het formuleren van
toekomstagenda voor de informele zorg in het Land van
beleid en is daarnaast een oproep aan de gemeenten
Cuijk. Op basis van de input van alle aanwezigen op 4 juni
in de regio om gezamenlijk op te trekken en een een
2015 is dit document tot stand gekomen.
duidig beleid te formuleren voor informele zorg. Naast duidelijkheid creëert de gemeente hiermee ook een goede basis voor verdere initiatieven en kansen voor vrijwilligerswerk. Bovendien zijn we dan beter in staat om in te spelen op de ontwikkelingen binnen het sociale domein.
RMC Radius
3
stimuleren Vrijwillige inzet is geen vanzelfsprekendheid. Om burgers
ongeorganiseerd verband. Deze zogeheten burgerinitiatieven
te stimuleren om informele zorg te verlenen en ze actief
hebben behoefte aan een vangnet en een plek voor onder
te houden als vrijwilliger, is het belangrijk het imago van
steuning. Ook het georganiseerde vrijwilligerswerk heeft
vrijwilligerswerk te verbeteren. Dit vraagt om positieve
behoefte aan informatie en advies en goede afspraken
aandacht voor vrijwilligers, erkenning van hun werk en
voor het faciliteren van vrijwilligers. Denk aan afspraken
waardering voor hun inzet. Wat kunnen de gemeenten
over verantwoordelijkheden, onkostenvergoedingen,
hierin betekenen?
de Verklaring Omtrent het Gedrag (VOG), contracten en begeleidingstrajecten.
Mensen hebben allerlei motieven om vrijwilligerswerk te doen. En net zo divers als de drijfveren, zijn de achtergronden
Hoe beter organisaties deze zaken geregeld hebben,
van vrijwilligers. Vrijwilligerswerk is voor iedereen, voor
hoe minder zorgen een vrijwilliger heeft. Daardoor kunnen
mensen in alle levensfasen en met de meest uiteenlopende
ze beter zorgen voor zichzelf en voor anderen.
sociale achtergronden. Het is belangrijk dat de gemeente hier oog voor heeft én hierop inspeelt. Bijvoorbeeld door meer
Tips en voorbeelden van stimuleren:
vormen van vrijwilligerswerk onder de aandacht te brengen.
• Onderzoek de motieven en impact van vrijwilligerswerk in
Laat de vrijwilliger bepalen welk type vrijwilligerswerk bij hem of haar past. Zorg voor voldoende afwisseling in activiteiten. En stimuleer vrijwillige inzet bij jong en oud.
het Land van Cuijk. • Laat talenten, interesses en hobby’s als uitgangspunt gelden voor vrijwillige inzet. • Promoot vrijwilligerswerk door positieve voorbeeldverhalen
Het belang van bewustwording Daarnaast heeft de gemeente de belangrijke taak inwoners bewuster te maken van de betrokkenheid bij elkaar. Dat
te delen. • Maak vrijwillige inzet zichtbaar voor iedereen, bijvoorbeeld via een online platform.
betekent dat het normaler wordt om hulp of begeleiding
• Laat vrijwilligers kosteloos een VOG aanvragen.
van een ander te vragen én ook zelf te geven wat je te
• Bied vrijwilligers een officiële aantekening aan op hun cv.
bieden hebt. In onze visie is vrijwilligerswerk geen kwestie
• Erken vrijwilligerswerk met een jaarlijkse prijs of een ‘lintje’.
van geven of nemen: er is sprake van zorg voor elkaar en
• Maak het mogelijk om vrijwilligerswerk te doen met
wederkerigheid. Hiervoor is meer bewustwording onder mensen nodig.
behoud van een uitkering. • Zorg voor een aparte vrijwilligersverzekering. • Geef vrijwilligers- of kortingspassen uit.
Informatie, advies en afspraken Onder inwoners ontstaan verschillende initiatieven in
• Organiseer jaarlijks een vrijwilligersbeurs voor vrijwilligers, organisaties, bedrijven, scholen en zorg en welzijn.
Het verhaal van Bas
4
Marieke is maatje van de 8-jarige Bas. Ze hebben
en ze praten over lastige situaties, bijvoorbeeld pesten op
elkaar gevonden via MATCH van Stichting Oosterpoort.
het schoolplein. Van Marieke leert Bas van alles op sociaal
Bas heeft autisme en maakt moeilijk contact met
gebied en zijn zelfvertrouwen groeit. Ook leert hij fietsen.
klasgenootjes. Daarom gaan Marieke en Bas wekelijks
Daarom hoeft Bas niet meer lang te lopen naar school.
leuke dingen doen. Bas vertelt dan over wat hij meemaakt
Dat scheelt enorm!
RMC Radius
makelen Samen komen we verder. En dus doen vrijwilligers
kwaliteit van vrijwillige inzet.
organisaties er goed aan om meer samen te werken en
Daarnaast heeft het steunpunt de volgende taken:
de verbinding op te zoeken. Welke organisatie is waarmee
• Coördinatie en afstemming.
bezig? Welke afspraken kunnen er gemaakt worden over
• Informatie en advies.
het matchen van vrijwilligers en organisaties? En welke rol
• Deskundigheidsbevordering.
kunnen de gemeenten hierin vervullen?
• Belangenbehartiging. • Innoverende projecten.
Wij vragen de gemeenten om organisaties bij elkaar te
• Promotie en vrijwilligerswerving.
brengen en ze te helpen bij het vormen van hun identiteit.
• Zichtbaar maken van vacatures.
Met een duidelijke identiteit is het gemakkelijker om mensen
• Matchen van vraag en aanbod.
te matchen aan de organisatie die bij hen past. En hoe meer diversiteit organisaties vertonen, hoe meer verschillende
Het bestaande vrijwilligerssteunpunt zou de rol van
soorten vrijwilligers ze samen aantrekken. Mensen met
het centrale steunpunt kunnen vervullen. In sommige
andere talenten, motieven en achtergronden. Zo ontstaat
gemeenten in Nederland zijn de vrijwilligerssteunpunten
een grotere groep vrijwilligers.
samengegaan met het Steunpunt Mantelzorg.
Inzicht door onderzoek
Tips en voorbeelden van makelen:
Hoe meer inzicht de gemeente heeft in de behoeften en
• Onderzoek de behoeften en wensen van organisaties op
wensen voor samenwerking in het Land van Cuijk, hoe beter zij hierop kan inspelen. Daarom raden wij de gemeenten aan om onderzoek te doen naar de behoeften. Daarnaast zien wij kansen voor de oprichting van een centraal steunpunt voor
het gebied van samenwerking en stimuleer samenwerking. • Onderzoek op welke manier een centraal steunpunt een bijdrage levert aan de versterking van informele zorg. • Richt een centraal steunpunt in waar vrijwilligers,
de ondersteuning van (potentiële) vrijwilligers(organisaties).
organisaties en geïnteresseerden terecht kunnen met hun
Hierbij is het van belang dat alle vrijwilligersorganisaties,
vragen en waar zij hun hulp kunnen aanbieden.
inclusief de burgerinitiatieven en/of lokale hulp- en
• Ontwikkel een veilig online platform voor vraag en aanbod.
bezoekdiensten, autonoom kunnen functioneren.
• Deel kennis van de sociale kaart van het Land van Cuijk. • Stel organisaties in staat om een vrijwilligersbeleid op
Centraal vrijwilligerssteunpunt Het centrale steunpunt biedt onafhankelijke ondersteuning aan vrijwilligersorganisaties en vervult daarmee een
te stellen en te verbeteren. • Organiseer jaarlijks een vrijwilligersbeurs voor vrijwilligers, organisaties, bedrijven, scholen en zorg en welzijn.
voorname rol in het waarborgen van de continuïteit en
RMC Radius
5
ondersteunen Bij vrijwillige inzet ligt overbelasting op de loer. Dat
ze de kennis en ervaring om goed te kunnen handelen
brengt risico’s met zich mee. En ook op andere fronten
bij zeer complexe hulpvragen. Ook dit kan leiden tot
lopen vrijwilligers en hun organisaties tegen dingen
overbelasting.
aan die de vrijwillige inzet belemmeren. Een gebrek aan kennis of faciliteiten bijvoorbeeld. Wat kan de gemeente
Andere risico’s die een belemmering vormen in
doen om vrijwilligers meer te ondersteunen?
vrijwilligerswerk ontstaan bijvoorbeeld door wet- en regelgeving, zoals het uitwisselen van patiënteninformatie,
Overbelasting komt in veel gevallen voort uit een sterk
en de grote verschillen in taken, verantwoordelijkheden
gevoel van verantwoordelijkheid. Vrijwilligers zijn zo
en bevoegdheden van vrijwilligers, mantelzorgers en
enthousiast en gemotiveerd, dat ze soms te veel hooi
professionals.
op hun vork nemen. Ook komt overbelasting voor doordat de eigen ervaringen de relatie met bijvoorbeeld
Tips en voorbeelden van ondersteunen:
een hulpbehoevend familielid, maatje of buurman
• Bied brede ondersteuning en persoonlijke aandacht
overschaduwen.
aan de vrijwilliger. • Organiseer (jaarlijks) een mini-congres voor
Overbelasting voorkomen De hulpvragen die bij vrijwilligers terechtkomen worden complexer van aard. Zo krijgen vrijwilligers steeds meer verantwoordelijkheid in het signaleren van problemen in de thuissituatie. Daarbij is het tijdig inschakelen van professionals cruciaal. Het is belangrijk dat vrijwilligers makkelijk in contact kunnen treden met de professionals, bijvoorbeeld voor afstemming en terugkoppeling. En dat vrijwilligers weten wat hun rol is en waar hun verantwoordelijkheid ophoudt. Lang niet altijd hebben
Het verhaal van Josephine Josephine is alleenstaand. Haar tienerdochter Maartje heeft ADHD en ASS. De zorg voor Maartje valt Josephine zwaar, ook omdat ze zelf MS heeft. Via Blink vrijwilligerswerk komt ze in contact met Iris. Iris weet veel van MS en studeert pedagogiek. Al snel is Iris kind aan huis. Ze leert Josephine beter om te gaan met haar beperkingen en die van Maartje. Daarnaast begeleidt Iris Maartje intensief, zodat Josephine daarin ontzien wordt en haar energie in balans houdt.
6
RMC Radius
deskundigheidsbevordering en inspiratie. • Organiseer of faciliteer een vrijwilligersacademie voor scholing. • Zorg dat professionals weten hoe zij op de werkvloer kunnen samenwerken met vrijwilligers. • Zorg voor een warme overdracht van informele zorg naar professionele zorg en andersom. • Het is belangrijk dat de professional benaderbaar is voor de vrijwilliger.
Continueren Bij de ondersteuning van vrijwilligers en organisaties is
Een enthousiaste vrijwilliger die zich erkend voelt, zet
continuïteit belangrijk. Onzekerheid over de financiering
zich waarschijnlijk langer belangeloos in en misschien
gaat ten koste van de vrijwillige inzet. Beperkingen die
ook op meer manieren. Dat werkt in ieders voordeel. En
worden opgelegd, hebben hetzelfde effect. Welke rol
hoe meer positieve aandacht er is voor het vrijwilligers-
heeft de gemeente hierin?
werk, hoe meer inspiratie anderen hier weer uit halen.
Hoe waarborg je de continuïteit van vrijwillige inzet?
Tips en voorbeelden van continueren:
Een succesvolle aanpak begint met een heldere visie
• Onderken de invloed van beleidscycli en
hierop. Het is belangrijk om hier als gemeente goed over na te denken. Daarbij is het zaak verder te kijken dan een collegetermijn. Het is voor vrijwilligersorganisaties onmogelijk om steeds op korte termijn het roer om te gooien. Zij functioneren het beste als zij de vrijheid en
collegetermijnen op vrijwilligerswerk. • Leg speerpunten en ondersteuning vast in beleid voor de korte en lange termijn. • Zorg voor continuïteit in de beschikbare financiële middelen.
ruimte hebben om eigen doelen vast te stellen, ook voor
• Zorg voor continuïteit in locaties voor organisaties.
de lange termijn. Leg niet te veel beperkingen op. Een
• Maak vrijwilligerswerk aantrekkelijker door continue
voorbeeld hiervan is een hulpdienst, die is nu alleen voor 55+.
waardering. • Geef vrijwillige inzet blijvend positieve aandacht. • Promoot vrijwillige inzet planmatig.
Positieve aandacht
• Zorg voor continuïteit in ondersteuning.
Naast vrijheid en ruimte, verdienen vrijwilligers en
• Geef vrijwilligers vrijheid, ruimte en een stem.
vrijwilligersorganisaties een stem en waardering.
• Draag zorg voor monitoring, borging en evaluatie.
Dit is essentieel met het oog op de continuïteit.
Het verhaal van Martin Martin is mantelzorger voor zijn vrouw die in het verpleeghuis woont. Hij heeft geen groene vingers en zijn tuin raakt overwoekerd. Via Steunpunt Mantelzorg komt Martin in contact met een buurman die zijn tuin voor hem gaat onderhouden. Als wederdienst kookt Martin voor hem. Dit bevalt zo goed dat hij besluit regelmatig te koken voor een grote groep ouderen. Hij krijgt hulp voor de organisatie. Martin is blij met de ondersteuning en de etentjes vallen in de smaak!
RMC Radius
7
hoe verder? Wij hebben deze notitie in het najaar van 2015 aangeboden aan de gemeenten in het Land van Cuijk om ze te inspireren bij het formuleren van een gezamenlijke visie op informele zorg en vrijwilligerswerk in het algemeen. De tips, adviezen en voorbeelden zijn bedoeld als eerste aanzet. Zo bouwen we samen aan een sterkere samenleving, waarin vrijwillige inzet steeds meer een vanzelfsprekendheid is. Wilt u meer informatie over de inhoud van deze notitie of de totstandkoming ervan? Of wilt u om de tafel met de vertegenwoordigers van vrijwilligersorganisaties in het Land van Cuijk? Wij gaan graag met u in gesprek.
Froukje Drent
Marjo Mooren
Coördinator Actieradius Boxmeer
Coördinator Steunpunt Mantelzorg
Coördinator Buurtbemiddeling Land van Cuijk
Bereikbaar op ma, di, do van 8.30 - 17.00 uur
T 0485 57 44 40
T 0485 84 67 39
[email protected]
[email protected]
Zwaanstraat 7 5431 BP Cuijk T 0485 57 44 40
[email protected]
Zwaanstraat 7 5431 BP Cuijk T 0485 84 67 39
[email protected]
www.actieradius.nu
www.mantelzorglvc.nl
