Vraagverkenning Kop van Noord Holland Verkenning van de vraag naar hulp en ondersteuning bij opvoeden en opgroeien van kinderen en jongeren in de Kop van Noord Holland
Yvonne van Westering, Eva Blaauw en Marian van Leeuwen 26 april 2012
Programma • Kennismaking en uitwisseling • Toelichting traject en visie van Kop van NH op opvoeden en opgroeien en ondersteuning daarbij? • Interactief: – – –
top 10 basale behoeften ouders top 10 vragen en problemen top 10 risico- en beschermende factoren
• Presentatie: – – –
Hoeveel ouders hebben behoefte aan ondersteuning of hulp bij opvoeden? Wat maakt dat ouders behoefte hebben aan steun bij opvoeden en opgroeien van hun kind? Wat doen ouders als ze behoefte hebben aan steun bij opvoeden en opgroeien van hun kind?
• Interactief: – –
Wat maakt dat een vraag of probleempje een probleem wordt dat leidt tot een hulpvraag? En wat maakt dat dit niet zo is? Wat zijn veel voorkomende problemen in jullie praktijk, of combinaties van problemen?
2
Samenspel en samenhang voor een toekomstbestendig aanbod opvoedingsondersteuning Behoefte aan duidelijke gedeelde visie op opvoedingsondersteuning Meer samenwerking tussen de verschillende instellingen gewenst Met als doel: jeugdigen en hun ouders zo adequaat mogelijk ondersteunen Voorbereiding op nieuwe jeugdzorgstelsel
3
Een complex proces in stappen 1.
Opstellen van een gedeelde inhoudelijke visie op opvoeding en opvoedingsondersteuning • gemeenschappelijk handelingskader • gemeenschappelijke taal • houvast voor de gezamenlijke keuzes
2. Lokale debatten 3. Verkenning van de vraag naar en het aanbod van opvoedingsondersteuning (26 april en 24 mei) 4. Interactieve regionale werkconferentie (6 juli 2012)
4
VISIE
VRAAG
AANBOD
Eén opgroei- en opvoedvisie voor de kop van Noord Holland Wat wensen we onze jeugd en ouders toe? Waar zetten we ons voor in? • • • •
Biedt koers en een gemeenschappelijke taal Verbindt partners Als basis voor afstemming vraag-aanbod Gebaseerd op lokale en landelijke stukken en bijeenkomst met partners
5
Belangrijkste onderdelen visie: • Steunen – Stimuleren – Sturen • Positieve visie: optimale ontwikkeling • Eigen kracht als basis • Opvoedvragen horen erbij en zijn normaal! • Ondersteuning zo licht of zwaar als nodig • De pedagogische civil society als medeopvoeder • Vraaggerichte benadering
6
Wat betekent deze visie voor professionals • Vertrouwen in en respect voor ouders: naast ze staan • De vraag van het gezin staat centraal • Tegengaan van problematisering van de opvoeding • Activeren van eigen kracht en van sociale netwerken • Nooit los laten zo lang dat nodig is • Zoveel mogelijk zelf doen en aanvullende expertise naar de ouder toe halen • Neus voor ‘niet pluis’ gevoel, hiernaar durven handelen, soms overnemen
‘De professional als sociale evenwichtskunstenaar’ 7
VISIE
VRAAG
AANBOD
Visie: maatwerk! Collectieve vraag vs individuele vraag Kennen we de vraag? Is ‘t “U vraagt, wij draaien”? Wie bepaalt hoe we op vragen in kunnen gaan?
8
Interactief Probleem(pje)
behoefte
vraag
zorggebruik
aanbod
1) Wat zijn basale behoeften van ouders bij opvoeden van hun kinderen? 2) Wat zijn problemen die kunnen leiden tot behoefte aan ondersteuning of hulp bij het opvoeden? 3) Wat zijn beschermende factoren? 4) Wat zijn risico factoren?
9
Behoefte aan ondersteuning of hulp bij opvoeden? • Hoeveel ouders? • Waarom? • Wat doen ze dan?
10
Hoeveel ouders hebben behoefte aan ondersteuning of hulp bij opvoeden (1) SCP 2012: 50% vindt het ouderschap lastiger dan gedacht - 40% maakte zich afgelopen jaar zorgen over opvoeding, gedrag, ontwikkeling van kind - 20% heeft het gevoel het opvoeden niet in de hand te hebben - 15% heeft vaak het gevoel de opvoeding niet aan te kunnen GGD Jeugdenquête 0-12 jr Kop v NH (2007) (N=4.259 ouders): - 45% maakte zich zorgen en had behoefte aan hulp of advies - 11% heeft momenteel behoefte aan opvoedingsondersteuning - 16% had vragen of zorgen mbt opvoeding in het algemeen - 18% had vragen of zorgen ivm gedragsproblemen jeugdige - ouders hadden meer vragen of maakten zich meer zorgen: -
als het een jongen betreft (48% vs 42%) naarmate kind ouder wordt (0-4 42%; 4-8 45%; 8-12 48%) naarmate het opleidingsniveau lager is (laag 50%; midden 42%; hoog 44%)
11
Hoeveel ouders hebben behoefte aan ondersteuning of hulp bij opvoeden (2) zorgpiramide jeugd
0,03% crisis / levensgevaar 0.97% urgentie speel een rol 4% multiproblematiek
10% enkelvoudige problematiek
85% geen problematiek 12
Wat maakt dat ouders behoefte hebben aan steun bij opvoeden en opgroeien van hun kind? (1) Leeftijd
Belangrijke milieus
Ontwikkelingsopgaven
Opvoedingsopgaven
Normale “problemen”
Ernstige problemen
0-2
gezin buurt opvang
Zelfregulatie hechting
Soepele verzorging; sensitieve en responsieve interactie; beschikbaarheid
voedingsproblemen; slaapproblemen; scheidingsangst; angst voor vreemden, donkerte en geluiden
eet/slaapstoornis, reactieve hechtingsstoornis, huilbaby
2-4
gezin buurt opvang (voor)school
Socialisatie; taalvaardigheid; zindelijkheid
Sensitiviteit voor cognitief niveau; positieve en bevestigende omgang; disciplinering;
angst voor vreemden, donkerte, geluiden; koppigheid; driftbuien; agressie; ongehoorzaamheid; druk, overactiviteit; angst i.s.m. sekserol en identiteit; niet zindelijk
Scheidingsangst, taal/spraak/motoriekstoorn is; ADHD; fobische/sociale angststoornis
5-12
gezin, buurt school,opvan g vriendenkring verenigingen; internet
schoolprestaties omgang leeftijdgenoten;
Gelegenheid geven voor omgang met leeftijdsgenoten; schools onderricht; democratische en warme opvoedstijl
ruzies en regelovertreding; concentratieproblemen; laag prestatieniveau; schoolweigering; kattenkwaad; stelen of vandalisme als incident; ritualistisch gedrag
Sociale terugtrekking; persistente schoolweigering; gedragsstoornis, vroege delinquentie; neurosen
12-16
gezin; buurt; school; vrienden; verenigingen; internet; werkkring;
identiteit Vrienden; zelfstandigheid;
Emotionele steun bieden; tolerantie voor experimenten; leeftijdsadequate grenzen stellen; meer symmetrische relatie met kind aangaan
gebruik psychoactieve stoffen (alcohol, drugs); twijfels over identiteit en/of toekomst; problemen met uiterlijk; problemen met autoriteiten; incidenteel spijbelen
Problemen door alcohol, drugs; anorexia, boulimia; suicide; delinquentie; schooluitval
13
Wat maakt dat ouders behoefte hebben aan steun bij opvoeden en opgroeien van hun kind? (2)
GGD Jeugdenquête 0-12 jr Kop v NH (2007) (N=4.259 ouders):
14
“Ouders vinden consequent zijn het moeilijkst aan opvoeden” (Van Keulen 2010; De Jongh & Vlek 2009)
15
Ouders maken zich meeste zorgen over: (Hermanns 2009; Ince 2008; CBS 2008; GGD ZHW 2007; Mathijsen en Bus 2006; Zeijl cs 2005) 1. De aanpak van de opvoeding en het ouderschap in het algemeen 2. Het omgaan met lastig gedrag of gedragsproblemen van hun kinderen 3. Emotionele problemen in de klas 4. De schoolprestaties van het kind
16
Top 5 belangrijkste vragen van ouders: Speetjens c.s. 2009 inventariseerden 26 studies
1. Algemene ontwikkeling van kinderen, gezondheid en kinderziektes 2. Gedrag van kinderen, met name moeilijk en ongehoorzaam gedrag 3. Grenzen stellen, luisteren en gehoorzamen, corrigeren en straffen 4. Sociaal-emotionele ontwikkeling, onzekerheid en (faal)angst bij kinderen 5. Algemene opvoedingsvragen en –vaardigheden 17
Wat maakt dat ouders behoefte hebben aan steun bij opvoeden en opgroeien van hun kind? (3) Kindfactoren zijn de belangrijkste determinant voor behoefte aan ondersteuning en hulp bij opvoeden. ± 10% van de Nederlandse kinderen heeft een chronische ziekte of aandoening. Deze kinderen hebben vaak extra zorg nodig, en ouders zullen de opvoeding mogelijk zwaarder ervaren. Bijvoorbeeld: - Autisme 4-18 jr. - ADHD 0-18 jr. - Psychische problemen, overmatig alcohol- drugsgebruik 18 – 24 jr. - Depressie 15-19 jr. - Epilepsie 0-15 jr. -Incidentie en prevalentie zijn gebaseerd op search via Pubmed en CBS door de JeugdZaak, 2012
6,0 – 10,0% 2,2 – 3,6% 9,5% 2,0% 0,4%
Nog eens 15% van de jongeren tussen de 5 en 18 jaar heeft een IQ-score tussen de 50 en 85. Niet al deze jongeren behoren tot de LVB-groep. Bij een IQ onder de 70 spreken we van een verstandelijke beperking. Ook deze groep heeft vaak extra zorg nodig. 18
Wat maakt dat ouders behoefte hebben aan steun bij opvoeden en opgroeien van hun kind? (4) Risicofactoren: langdurige aandoening bij kind of ouder, armoede, werkloosheid, alleenstaand ouderschap, lage opleiding enz. > 3 risicofactoren = kwetsbare gezinnen (RMO 2012)
20% geen risicofactor 50% 1-2 risicofactoren 15% 3 risicofactoren 11% 4-5 risicofactoren 4% > 6 risicofactoren
Buffers van ouderschap (Alice van der Pas, 2005)
1. Een solidaire gemeenschap 2. Een goede taakverdeling 3. Een metapositie kunnen innemen 4. Goede-ouder-ervaringen
Wat doen ouders als ze behoefte hebben aan steun bij opvoeden en opgroeien van hun kind? Type vragen en problemen
Bronnen van steun
Eenvoudige opvoedingsvragen
Directe, persoonlijke omgeving en netwerk Huisarts, leerkracht, leidster peuterspeelzaal of kinderopvang, jeugdarts of –verpleegkundige
Taboeonderwerpen
Internet Steun met sterk identiteitsgebonden karakter
Bij ernstigere vragen of problemen
? Huisarts voor verwijzing. Kind <4 jaar consultatiebureau
Niet-kwetsbare gezinnen
Met name hulp van medisch specialisten, psychologen en pedagogen
Kwetsbare gezinnen
Met name hulp op basis van indicatie Bureau Jeugdzorg
Niet-kwetsbare gezinnen (23%)
Kwetsbare gezinnen (34%)
Gebruik van lichte zorg
73%
67%
Gebruik van zware zorg
46%
59%
Snijders 2006; SCP 2011; Hoogenboezem en van der Meer 2009; Diekstra cs 2010; Grisnich en Jaarsma 2008; de Muynck & Post 2010; SCP 2012
20
Wat doen ouders als ze behoefte hebben aan steun bij opvoeden en opgroeien van hun kind? Gebruik van zorg voor jeugd in Kop van Noord Holland, 2009 Aantal 0-17 jarigen
35.739
26,7%
Aantal 0-22 jarigen
44.659
27,1%
165.034
100%
Aantal inwoners Werkelijke cijfers, op basis van factsheet van Samenwerken voor de Jeugd Aantal 0-17 jarigen met een nieuwe indicatie voor jeugdzorg (excl. Jeugdzorg+)
493
1,4%
Aantal 0-17 jarigen met jeugd- & opvoedhulp van jeugdzorg
Onderzoek Advies en consultatie
Jeugdbescherming - aantal 0-17 jarigen met nieuwe jeugdbeschermingsmaatregel - aantal 0-17 jarigen met een jeugdbeschermingsmaatregel
Aantal 0-22 jarigen dat in één jaar gebruik maakte van GGZ - eerstelijns psychologische zorg - een diagnose-behandelcombinatie zonder verblijf - een diagnose-behandelcombinatie met verblijf
Aantal 0-22 jarigen met een extramurale VB-indicatie en een IQ van 50 t/m 85 Speciaal onderwijs cluster IV leerjaar 2008/’09
1,8% 2,9%
-ambulant - deeltijd - pleegzorg - verblijf 24 uurs - crisiszorg - jeugdzorg+
Aantal 0-17 jarigen bij het AMK
Schatting (NJi)
1,3% 0,3% 0,6% 0,3% 0,3% 0,1% 493
1,4%
110
0,3%
1,7% 1,1% 0,4%
1,5%
2335
5,2%
548 1020 854
1,2% 2,3% 1,9%
221
0,5%
4,2%
0,4%
21 0,8%
Samenvattend (1) zorgpiramide jeugd
1,7% zware intramurale zorg voor jeugd
0,03% crisis / levensgevaar 0.97% urgentie speel een rol 4% multiproblematiek
5,9% 2e lijns ambulante zorg voor jeugd
10% enkelvoudige problematiek
12% 1e lijns zorg voor jeugd
81% geen formele zorg voor jeugd
85% geen problematiek 22
23
0e lijn, 81% Goede (beroeps)opvoeding, ‘gewone’ problemen, steunend sociaal netwerk, preventieve ondersteuning
Gewone angsten tot fobieën
