Vormgeving & DTP: Maarten Brugman, Jippe Maas Ter Hoeve Uitgevers. Advertentieverkoop: Soraya Janssen Ter Hoeve Uitgevers tel:

Website: www.terhoeveuitgevers.nl www.allroundpolitienieuws.nl Eindredactie: Gerda Preusting www.preustingcommunicatie.nl Redactionele bijdragen van: Gerda Preusting Willem van Herwijnen Redactie: Ter Hoeve Uitgevers e-mail: [email protected] Antwoordnummer 175 6880 VB Velp

Vormgeving & DTP: Maarten Brugman, Jippe Maas Ter Hoeve Uitgevers Advertentieverkoop: Soraya Janssen Ter Hoeve Uitgevers tel: 026 - 361 59 59 Prijzen: Abonnementsprijs per jaar (6 edities), abonneeservice tel: 026 - 361 59 59 € 19,95 nu introductieprijs € 14,95. Losse verkoop € 4,95

De redactie behoudt zich het recht voor om artikelen te wijzigen of te weigeren. Voor overname van artikelen, advertenties en foto’s is toestemming nodig van de redactie, uitgevers en van de oorspronkelijke rechthebbende.

COLOFON

2

28

07

VOORWOORD

09

COLUMN

11

DE BEREDEN POLITIE: MEER DAN ALLEEN MAAR PAARDJE RIJDEN AAN HET WOORD EEN IBT-DOCENT, EEN INSTRUCTEUR EN EEN RUITER

28

NIETS MIS MET WEERBAARHEID POLITIE

37

DE KALASJNIKOF: EEN DODELIJKE KLASSIEKER

41

RHWW: DOENERS MET EEN GROOT HART

11

Allround Politie Nieuws

07

Ooit zag ik de film ‘the horse whisperer’. Een film met een zoet gehalte, maar puik acteerwerk, fraaie natuurbeelden en een aardig verhaal, zo werd er verteld. De bioscoopzaal zat vol vrouwen, die vooral gekomen waren, denk ik, om Robert Redford in zijn jonge jaren te zien schitteren. De film was inderdaad zoals verwacht, romantisch, aardig verhaal, niet te veel diepgang. Robert Redford als een paardenfluisteraar die werkte aan het herstel van een getraumatiseerd paard en diens jonge berijdster.Wat me intrigeerde en bijbleef was het directe contact tussen mens en dier. Natuurlijk was dit voor de film in scene gezet, maar de realiteit laat ons zien dat dit contact in het dagdagelijkse politiewerk ook puur en echt is. De redactie was op bezoek bij het paardencomplex aan de Vleugelboot in Houten en zag hoe politiepaarden met hun ruiters trainden. Paarden die in hun aard kuddedieren zijn, vluchtdieren zijn, en vervolgens getraind worden om die eigenschap even van zich af te zetten als het er werkelijk toe doet. En mannen en vrouwen die ooit kozen voor het blauwe politiewerk - en dat overigens ook nog steeds doen - maar dan wel vanaf een paardenrug. Heel bijzonder om te zien hoe ruiter en paard met elkaar omgaan, een twee-eenheid vormen, zeker op de hectische momenten, ‘als er een stenenregen op je neerdaalt,’ zoals een van de ruiters verwoordde. Een bijzondere Dienst, deze Unit Bereden Politie, weerbaar en sterk. Over weerbaarheid gaat het ook in deze editie van het Allround Politie Nieuws. Het rapport van Anderson Elffers Felix (AEF) concludeerde in 2011 dat 25 tot 37 procent van de Nederlandse politiemedewerkers een verminderde mentale weerbaarheid heeft. Dat is nogal wat. .. In opdracht van het WODC van het ministerie van Veiligheid en Justitie onderzochten professor dr. Peter van der Velden en zijn collega’s van Interdict (Tilburg Universitair) de effecten van de training Mentale Weerbaarheid. Volgens Van der Velden is er niets mis met de mentale kracht van de Nederlandse politiemensen en kunnen er vraagtekens bij het onderzoeksrapport van AEF gezet worden. Redacteur Willem van Herwinnen in gesprek met Peter van der Velden. En dan zoemen we ook nog in op de aankoop van RTL. Het kostte de Omroep slechts veertien dagen om een echte Kalasjnikov in bezit te krijgen. Kosten € 2200,--. De stunt zal bij menig Nederlander de wenkbrauwen hebben doen fronsen.

Gerda Preusting eindredactie

07


RENDEMENTSDENKEN Het lijkt een wat zielige, bleke man die ik op een foto in de krant aantrof. Het blijkt een 61-jarige universitair docent te zijn, die tussen twee politieagenten wordt weggeleid. Hij is aangehouden in het Bungehuis, waar de faculteit geesteswetenschappen van de Universiteit van Amsterdam (UvA) is gehuisvest. Het gebouw werd bezet gehouden omdat het bestuur van de UvA te veel in termen van rendementsdenken zou acteren. Zo zou bijvoorbeeld het Kerkslavisch, een liturgische taalstudie, niet per sé in Amsterdam gegeven hoeven te worden wanneer daar maar een paar studenten voor zouden inschrijven. Deze studie kan ook elders, gecentraliseerd, gedoceerd worden. Daar is -lijkt me- niets mis mee. De universiteiten worden in Nederland door de belastingbetalers gefinancierd. Een beetje efficiëntie is, in een tijd waarin er links en rechts van werknemers loonoffers gevraagd worden, dus op z’n plaats. In het bijgaande artikel staat verder vermeld dat de docent na zijn promotie op de UvA een lange tijd heeft moeten wachten op zijn vaste aanstelling. Hij werd aanvankelijk met tijdelijke constructies en schijnaanstellingen opgescheept, laat hij weten. De frustratie druipt er vanaf. Ik weet niet hoe het komt -het zal wel aan mijn karakter liggen- maar ik moet dan meteen aan een publicatie denken waarin vermeld stond dat de UvA al jarenlang wereldwijd tot de zwakkere universiteiten wordt gerekend. Het één zal vast geen causaal verband houden met het ander, maar toch. De docent raakte ontroert over het feit dat de bezettende studenten gingen vergaderen hoe een raam geforceerd moest worden. Hij liet weten dat zoiets vroeger gewoon kapot geschopt zou worden. Nu werd het tot zijn tevredenheid voorzichtig geforceerd. Hoe naïef ben je dan? Ik kan dan alleen maar bedenken dat je met je poten van andermans spullen moet afblijven. De studenten vroegen hem tijdens de bezetting ook nog om goede, pakkende teksten op spandoeken te verven. Het schijnt dat, toen hij personeel wilde optekenen, aan zijn studenten vroeg of dat met één n of twee n-en moest… Nadat de docent door de politie was aangehouden en naar buiten werd gevoerd, scandeerden studenten zijn naam. Hierop, zo laat hij weten, had hij jarenlang gewacht. Op het moment dat studenten in opstand zouden komen en daar heeft hij hé-lé-maal gelijk in. Studenten moeten in opstand komen, om te beginnen tegen slechte docenten…

Willem

09


‘POLITIEPAARD GEEN ‘POLITIEPAARD ISISGEEN KNUFFELDIER’ KNUFFELDIER’

Tekst: Gerda Preusting • Foto’s: Politie ‘Iemand die solliciteert naar de functie van ruiter, hoeft niet per se rijvaardigheid te hebben. Wel dient een sollicitant op z’n minst affiniteit te hebben met paarden.’ Dat zegt IBT-docent Suzanne van Remmerden (37), die sinds vier jaar IBT-docent is voor de Beredenen. Zelf rijdt ze haar leven lang al paard. ‘Van kinds af aan. Toen er in 2011 een functie vrij kwam, was ik algemeen docent binnen een IBT-centrum. Ik wilde de functie binnen

de Beredenen graag hebben. Elke docent heeft een eigen specialisatie, bijvoorbeeld de aanhoudingseenheid of de hondenbrigade. Nu maak ik deel uit van een poule van tien IBTdocenten die landelijk de training voor de beredenen op zich nemen.’

11

Allround Politie Nieuws GEVAARSBEHEERSING ‘Ruiters krijgen, buiten de overige trainingen, drie keer per jaar een paardspecifieke IBT-training op maat’, aldus Suzanne. ‘Ik bedoel daarmee de training op het gebied van gevaarsbeheersing te paard. Dit doen we op stal. Voorbeeld: we laten een knal horen van een alarmpistool en daarop moet de collega te paard op de juiste manier reageren. Het vuurwapen op een veilige manier gebruiken, dat noemen we de looptrekkersdiscipline. Loop in de veilige richting en vinger langs de slede, vervolgens – enkelhandig – met het paard over bijvoorbeeld een hindernis springen. We trainen de ruiters in het gebruik van alle geweldsmiddelen, maar ook worden onder andere benaderingstechnieken te paard behandeld.’

‘In de praktijk werkt de politieruiter vrijwel altijd in duo’s te paard. Tijdens toezicht houden in het publieke domein, handhaving openbare orde, surveillance, enzovoorts,’ zegt Suzanne. ‘Door samenvoeging van alle ruiters onder de Landelijke Eenheid is samenwerking met ‘vreemde’ collega’s of op ‘onbekende’ locaties mogelijk. Daarom is afstemming van werkafspraken en basisprocedures wenselijk, omdat dit de samenwerking en de veiligheid bevordert.’ EENDUIDIG OPTREDEN In 2014 is de afdeling Beredenen begonnen met het Instructiejaarplan met als doel landelijke eenduidigheid in het optreden van ruiters. Binnen het onderdeel Politionele vaardigheden zijn trainingen IBT opgenomen, in samenwerking met instructeurs van beredenen. ‘Vorig jaar is tijdens IBT aandacht besteed aan de basis van benaderen en positioneren te paard. In 2015 wordt deze basis benut om individuele vaardigheden met betrekking tot de geweldsmiddelen in deze duoformaties te trainen. Hierbij is het doel dat alle ruiters tot eenduidig optreden komen. De trainingen bieden een platvorm om met elkaar in gesprek te raken over voor- en nadelen van hun visie op het werk en hier gezamenlijk keuzes in te maken. IBT is faciliterend in de trainingen aanwezig. Meer om hun expertvisie op elementen van de gevaarsbeheersing in te brengen, indien nodig.’

‘De lange wapenstok gebruiken de ruiters redelijk veel, denk maar aan het geweld rond het voetbal en in ME-verband. Groot voordeel is dat zij hoog op een paardenrug zitten en overzicht hebben op de mensenmassa, daarom wordt de lange wapenstok vaak ingezet. Overigens worden zij ook jaarlijks op het gebruik ervan afgetoetst.’ SCHIETTOETS Naast de drie IBT-trainingen te paard,volgen ruiters ook een proceduretrainingen. ‘Onder andere de aanhouding van een vuurwapengevaarlijke verdachte. Dezelfde training die de collega’s te voet ook krijgen, ruiters moeten ook zonder paard kunnen functioneren. We trainen dat meestal in een IBT-centrum. Tot slot dient een ruiter, net als de reguliere diender op straat, ook zijn schiettoets te halen plus de AZtoets (aanhouding en zelfverdediging), plus de ambtsinstructie en de fysieke vaardigheidstoets. Die staan los van alle overige IBT trainingen.’

‘‘Als ze stress hebben, poepen ze van zich af’ ’

13

Allround Politie Nieuws POEP Een paard spreekt de taal van alle mensen, sterker nog, een paard is net een mens, vindt Suzanne. ‘Als ze stress hebben of hard moeten werken, poepen ze van zich af.’ En dat klopt, want tijdens de training van Suzanne wordt een schot gelost met een alarmpistool. De paarden reageren hevig en sommige dieren legen de inhoud van hun darmen… ‘Soms wordt er wel eens licht over ruiters gedacht,’ vindt de IBT-docent.‘Een ruiter moet een politieman/ vrouw zijn die gewoon goed is in zijn werk. Dat is de basis. Liefde voor paarden zit in je hart, daarom kies je voor die functie. Rijervaring is niet vereist, daar is de opleiding voor.’ Een paard heeft een hoge buddyfactor, is aaibaar, lief. Dat weet Suzanne als geen ander, daarom voegt ze er aan toe: ‘Politieruiter zijn is zeker geen functie voor Pennymeisjes, een politiepaard is geen knuffeldier. Het is hard werken, veel risico’s lopen en ’s winters gewoon koud.’ IBT: Integrale Beroepsvaardigheidstraining

15


EEN POLITIELEVEN LANG PAARDEN Tekst: Gerda Preusting • Foto’s: Politie Jelle de Jong (60) is gepokt en gemazeld in het ‘paardenwerk’ van de politie. Van de ruim veertig politiejaren die hij achter zich heeft, werkte hij er dertig met paarden. Jelle is onder meer instructeur, docent bij de ruiteropleiding en algemeen commandant bij de ME. Een allround politieruiter. De redactie treft Jelle in het paardencomplex aan de Vleugelboot in Houten, waar deze dag volop wordt getraind. Het ruikt er overal naar paard. Een enorme paardenbak, paddock, werkkamers, lunchruimte en stallen. In Houten zijn 25 medewerkers werkzaam en vinden vijftien paarden onderdak. Hoe raak je zo betrokken bij dit bijzondere aspect van het politiewerk? Nee, hij heeft in zijn jeugd geen paard gereden, maar was er wel altijd door gefascineerd, vertelt Jelle. ‘Ik werkte ruim tien jaar bij de politie toen er een plek vrij kwam bij de beredenen. Mijn affiniteit voor paarden was groot, het werken ermee boeide me. Dat is waarschijnlijk ook de reden dat ik nooit meer ben weggegaan.Toen ik eenmaal bij de beredenen werkte, heb ik ongeveer dertien jaar les gegeven op een manege.’ MENTOR In de stal staan jonge, middelbare en oude paarden, allemaal ruinen, gecastreerde hengsten. Op één na. ‘We hebben een merrie bij ons op stal, merries kunnen nog wel eens lastig zijn als ze hengstig zijn vandaar dat wij liever ruinen hebben. Je moet geluk hebben met de merries, sommige hebben er veel last van en andere soms niet.’ Buiten rent een sierlijk bruin paard in de paddock. ‘Dat is Mo, je zou het zo niet zeggen, maar Mo heeft ernstige artrose en gaat binnenkort inslapen.’ Afscheid nemen hoort er dus ook bij, is dat vervelend? ‘Leuk is het niet, maar je raakt er aan gewend. Overigens kan een ouder paard van bijna twintig jaar nog zeker zijn dienst bewijzen. Paarden zijn kuddedieren, daarom trainen we een jong paard altijd in combi met een ouder maatje.Van een onverwachte situatie op straat zal een oud paard niet schrikken, terwijl de jongere zich al snel terugtrekt.Als hij ziet dat het oudere paard doorloopt, volgt de jongere vanzelf. Het oudere paard is mentor dus. Daar zijn we zuinig op.’

17


VERTROUWEN GEVEN Beginnende politieruiters volgen een eigen interne rijopleiding. Er wordt amper samengewerkt met de NHM (Nederlandse Hippische Beroepsopleidingen) in Deurne. Het waarom laat zich niet moeilijk raden. ‘In Deurne kan iedereen een opleiding volgen, wij bieden onze ruiters maatwerk aan. Een rijopleiding gecombineerd met politievaardigheden.’ Tijdens de ruiteropleiding, maar ook gedurende de reguliere training, wordt een paard vertrouwd gemaakt met rook, vuur en knallen. ‘We overtuigen het dier dat het goed komt, ook al moet het door een rookwolk heen of liggen er plastic flessen op de grond. Vertrouwen geven is heel belangrijk. We stimuleren het paard, maar met zo min mogelijk dwang. Een paard is een vluchtdier en zal eerder omdraaien bij iets wat hij niet kent, dan doorlopen. Dat patroon proberen wij te doorbreken, door steeds weer de oefeningen te herhalen.’ In de paardenbak wordt intussen volop getraind. Er hangt een zeil aan het plafond en vlaggen die af en toe worden neergelaten. We zien lange touwen met blikken waar het paard doorheen moet lopen. ‘Een paard moet weten dat het soms gewoon verder kan gaan als het iets voelt. Dat leren wij op deze manier. Een paard is van nature bodemschuw en wil het liefst op een mooi grasveld lopen. Wij trainen het dier om gewoon door de plastic flessen heen te stappen. Je wilt niet weten wat er bij voetbalgeweld allemaal op

de grond ligt.We oefenen ook wel eens met een lichtslurf zoals die je bij evenementen ziet. Bij traangas dragen de ruiters een gasmasker, de paarden hebben daar geen last van.’ KOPPAARD Politiecollega’s die solliciteren naar een ruiterfunctie hebben op z’n minst enige rijvaardigheid nodig. ‘Er wordt aandacht besteed aan balans, dressuur en springen. En uiteraard moet een sollicitant geslaagd zijn voor de fysieke vaardigheidstest. Collega’s met rijvaardigheid zijn binnen vier á vijf maanden klaar met de opleiding, anderen doen er wat langer over. Ruim binnen een jaar is de opleiding afgerond.’ Een paard moet na aankoop wennen in het verkeer en aan transport en wordt getraind op dressuur, gehoorzaamheid en springen over eenvoudige hindernissen. Wapengeluiden en vreemde objecten maken ook deel uit van de training.Tussen al die paarden is er soms één die er bovenuit steekt, het zogenoemde “koppaard.” Een paard dat zo goed is in zijn werk dat hij voorop in de strijd mag. Als er actie is, zit Jelle de Jong altijd op zo’n koppaard. ‘Achter de commandowagen staan zes paarden. Op bevel van de commandant opent zich de linie ME’ers en ga ik met een mederuiter op een koppaard als eerste op de relschoppers af. De voorste paarden moeten de beste zijn. Dat is onze kracht, die twee naast elkaar, de overige vier sluiten in linie aan.’

19


21

DEZELFDE AANPAK De Bereden Politie geeft een extra blauwe dimensie aan de hectiek van het dagelijkse politieleven. Sinds de invoering van de Nationale Politie horen alle beredenen bij de Landelijke Eenheid. Utrecht vormt samen met Amsterdam één cluster. Met deze samenvoeging bestaan voor alle politieruiters dezelfde werkafspraken. Dit bevordert de samenwerking en veiligheid. ‘Het doel is landelijke eenduidigheid in ons optreden, dat betekent dat ik probleemloos met een collega uit Groningen op pad ga en qua samenwerking op één lijn zit. Dat was voorheen anders. Iedere Dienst had toch zijn eigen wijze van aanpak. Ik doe

HORECAGEBIEDEN Jelle de Jong heeft het straatbeeld de afgelopen veertig jaar zien veranderen. ‘Anno 2015 spitst zich de werkhectiek voornamelijk af in de tweede weekhelft. Op maandag en dinsdag trainen we veel, vanaf donderdag tot en met zondag draaien we dienst op de koopavonden en houden we toezicht in het publieke domein. En dat laatste betreft voornamelijk dienst in de horecagebieden en rondom het voetbal. Soms vraagt een situatie om terug te trekken. ‘Als we geen ME als back-up hebben en er wordt met flessen of stenen gegooid. Weet je hoe scherp de randen van een stuk straattegel zijn? Als een paard gewond

nu regelmatig elders dienst bijvoorbeeld in Deventer en Enschede, zelfs in Kerkrade. Dat zijn meestal voetbaldiensten. We kunnen in het hele land worden ingezet en overal treffen collega’s elkaar die op één lijn zitten. Dat is een groot voordeel. Het enige waar het aan ontbreekt is plaatselijke bekendheid, maar daar weet de lokale collega wel raad mee. Zo’n landelijke inzet is een verruiming van je werkterrein, voorheen was ik alleen in Utrecht en Amersfoort aan het werk.’

raakt tijdens een inzet dan gaan we naar de Uithof. Daar is een vaste dierenarts, we kunnen er dag en nacht terecht.’ De ruiters houden soms op aanvraag toezicht in een wijk waar veel (auto)inbraken zijn. ‘Mensen zien en horen de paarden en dat werkt ook preventief. Op een paard ben je meer toegankelijk en we worden ook veel aangesproken op straat.Te paard kun je bij wijze van spreken elk steegje in. We doen ook wel eens een zoeking naar een vermist persoon, soms in de duinen.’ Jelle de Jong traint een jong paard af en toe op zijn eigen manier. ’Dan maak ik een ommetje hier over het industrieterrein. Er rijdt verkeer, soms wordt er gewerkt en zijn er bouwkranen of een betonmolen aan de gang. Het is goed dat een paard went aan deze geluiden.’

Er werken in het paardencomplex aan de Vleugelboot evenveel mannen als vrouwen en dat stelt Jelle wel eens voor problemen. ‘Vrouwen werken meer in deeltijd dan mannen, dus op de dagen dat zij niet in dienst zijn, moet het paard wel (zo veel mogelijk) bereden worden. Het is af en toe puzzelen, maar ik kom er altijd uit. Overigens moeten alle ruiters alle paarden kunnen berijden, maar in principe heeft elke Het is duidelijk, hier is een ervaren kenner van het ruiter zijn/haar eigen paard.’ politiepaardenmetier aan het woord.


VRIEND VANAF HET EERSTE UUR

‘Plezier hebben en houden in dit werk is heel belangrijk, anders word je zuur’ Tekst: Gerda Preusting • Foto’s: Politie Ruiter zijn bij de Beredenen van de politie is meer dan alleen maar paardje rijden. Nadine Nagtegaal (38) heeft een bijzondere band met haar paard. Vertrouwen, geduld en rust uitstralen zijn de belangrijkste pijlers die ruiter en paard samen sterk maken. Kracht geven als er voor de zoveelste keer een stenenregen op hen neerdaalt. ‘Achteraf kan ik soms heel boos worden om het gedrag van mensen.’ Nadine Nagtegaal (38) is ruiter bij de afdeling Beredenen van de politie. Haar dagelijkse werkplek is in het paardencomplex in Houten. Nadine werkt al twintig jaar bij de politie en sinds vijf jaar is ze ruiter. Liefde voor een paard was er altijd al. ’In mijn puberteit heb ik paard

gereden, maar daarna niet meer.’ Maar de liefde bleef latent aanwezig en in haar achterhoofd zweefde altijd de gedachte: als de mogelijkheid zich voordoet, dan wil ik misschien wel overstappen. ‘In 2009 kwam een vacature voorbij.

23


De werving, selectie en samenstelling van kwaliteitseisen werden toen nog door de regio Utrecht zelf uitgevoerd, ook de aankoop van de paarden. Er was destijds in deze regio een stal met acht paarden.’ WELOVERWOGEN KEUZE Het was een weloverwogen keuze van de toen nog Utrechtse rechercheur. Nadine was brigadier en stapte over naar de Beredenen. Ze volgde daarbij haar hart. ‘Ik ging een rang terug, van brigadier naar hoofdagent, koos voor meer fysieke risico’s, onregelmatigheid, nachtdiensten binnen de horeca. Maar van die stap heb ik geen moment spijt gehad.’ De inhoud van het werk is voor alle ruiters hetzelfde, maar de samenhorigheid in een vast team met gelijkgestemden is me heel veel waard, zegt ze. ‘Je moet samen de klus klaren, daarom is onze onderlinge band stevig.We hebben dezelfde visie op ons werk en streven allemaal hetzelfde doel na: veilig werken, ook als je weekend na weekend tussen beschonken en agressieve mensen staat. Plezier hebben en houden in dit werk is heel belangrijk, anders word je zuur. Fysiek heb je als ruiter best wat ontberingen. In de wintermaanden kan ik niet even de kachel hoger zetten, dan is het op een paard gewoon koud.’

ADRENALINE ‘Een paard kun je niet vergelijken met een auto. De auto doet wat je wil, of je nu linksaf- of rechtsaf wil, ongeacht de hectiek op straat. Een ruiter is één met zijn paard; een dier met een eigen wil en karakter. Een vluchtdier ook, dat eigenlijk helemaal niet belust is op rellen en rotzooi. Wij trainen onze paarden zo dat ze desondanks toch de massa ingaan. Het is ook niet zo maar een rondje paardje rijden zoals sommigen denken. Als ik sta te wachten tot we de mensenmassa ingaan, voel ik mijn hartslag omhoog gaan. Je adrenaline stijgt, een normale reactie. Maar mijn paard voelt dat en wordt er onrustig van. Dus ga ik mijn ademhaling reguleren, probeer via de buik adem te halen. Het kan soms een half uur duren voordat je ingezet wordt. In die tijd neurie ik een liedje, dan wordt mijn paard rustig.’ Een ruiter werkt ondersteunend aan de collega’s te voet. Bij schermutselingen of oproer manoeuvreert de ruiter het paard om of door de massa heen en probeer zijn collega’s af te schermen door het lijf van het paard te gebruiken. ‘En als het niet lukt heb ik altijd nog de lange wapenstok.’

‘Fysiek heb je als ruiter best wat ontberingen. In de wintermaanden kan ik niet even de kachel hoger zetten, dan is het op een paard gewoon koud’ AGRESSIE Niettemin kan er wel eens wat misgaan. Een tijd geleden viel een paard en zijn ruiter brak een elleboog. ‘Dan ben je bezig met ordehandhaving, maar vraagt de hulpverlening ook aandacht.’ Politiemensen die horecadienst hebben zijn altijd zeer positief over de ondersteuning die zij krijgen van hun collega’s te paard. Een reactie: ‘Als het heftig is op straat ben ik altijd weer gelukkig als ik de paardenhoeven hoor aankomen.’ Soms is het alleen onrust in de kiem smoren, maar heftigheid is er toch regelmatig. ‘Als ik richting de mensenmassa galoppeer keer je op enig moment terug. Dan krijg je de volle laag stenen in je rug,’ vertelt Nadine. Hoe is dat?Vooraan in de frontlinie staan met zo’n onberekenbare en vaak dronken mensenmassa tegenover je?

25

Allround Politie Nieuws Of als de pot voetbal is gespeeld en je ontmoet teleurgestelde supporters? ‘Op het moment suprême ligt de focus op mijn werk, maar achteraf, als alles weer eens goed afgelopen is… Die agressie naar de politie toe, onvoorstelbaar! Ik ben ook maar gewoon moeder van drie kinderen die haar brood verdient. Dan kan ik soms heel boos worden om het gedrag van mensen.’ Maar het kan ook anders, zegt ze. ‘Een paard heeft een vriendelijke uitstraling. Mijn ervaring is dat je daardoor ook makkelijk contact maakt met het publiek op een positieve manier.” Naast horeca- en voetbaldiensten begeleiden de ruiters demonstraties en worden zij ingezet bij zoekingen in een bosgebied. Soms ook ter ondersteuning, op verzoek van een wijkteam, als er veel inbraken zijn. Zo dragen ze, geweldloos, een steentje bij aan het veiligheidsgevoel van de burgers. CHEMIE Nadine Nagtegaal is één met het paard dat ze berijdt. Met veel vertrouwen, geduld en rust ontstaat er chemie tussen de twee. ‘De band die ik heb met mijn collega’s, moet een ruiter ook hebben met zijn paard. Onze stressbeheersing wordt getest tijdens de ME-opleiding voor ruiters in Ossendrecht. Het is heel belangrijk is hoe je daar mee omgaat.’ Politieruiter zijn is een job zonder pet, maar met helm. Vaak in de frontlinie van de maatschappij staan, letterlijk. Geen wonder dat paard en ruiter vrienden zijn vanaf het eerste uur. Rotsen in de branding zijn het, die viervoeters van de politie. Samen mét hun ruiter.

61

28


Professor dr. Peter van der Velden:

‘Niets mis met weer Het rapport van Andersson Elffers Felix (AEF) concludeerde in 2011 dat 25 tot 37 procent van de Nederlandse politiemedewerkers een verminderde mentale weerbaarheid heeft. De uitkomsten van het rapport speelden een nadrukkelijke rol bij het tot stand komen van het programma Versterking Professionele Weerbaarheid Politie, waar de training Mentale Kracht uit voortkomt. In opdracht van het WODC van het ministerie van Veiligheid en Justitie onderzocht professor dr. Peter van der Velden en zijn collega’s van Intervict (Tilburg University) de effecten van de training. Volgens Van der Velden is er niets mis de mentale kracht van de Nederlandse politiemensen en kunnen er vraagtekens bij het onderzoeksrapport van AEF gezet worden…

Tekst: Willem van Herwijnen


29

rbaarheid politie...’


In een steeds complexer wordende maatschappij waarin confrontaties met agressie, geweld en intimidatie steeds meer voorkomen is het werk van de politie een beroep waarbij veel incasseringsvermogen wordt verwacht. Conflictvolle situaties dragen ertoe bij dat van de politie een afdoende mentale weerbaarheid en een goede psychische gezondheid verwacht mag worden. Het programma Versterking Professionele Weerbaarheid is het antwoord van de minister van Veiligheid en Justitie op de uitkomsten van het rapport ‘De prijs die je betaalt…’ van het onderzoeksbureau AEF. De conclusie van dit rapport luidt dat het aantal politiemedewerkers dat waarschijnlijk een vorm van

verminderde mentale weerbaarheid heeft, tussen de 25% en 37% ligt en een deel (5% tot 7%) zelfs zoveel verminderde mentale weerbaarheid heeft dat zij daar ernstige gevolgen van ondervinden. Het rapport deed veel stof doen opwaaien. Ook in de Tweede Kamer, waarop minister Opstelten de volksvertegenwoordiging toezegde dat er speciale trainingsprogramma’s voor het versterken van de professionele weerbaarheid van de politie zouden worden ontwikkeld.

31

MENTALE KRACHT Het programma Versterking Professionele Weerbaarheid kent drie componenten: een fysieke-, een mentale- en een morele component. De trainingen zijn ontwikkeld door de school voor Gevaar- & Crisisbeheersing van de Politieacademie. Instituut INTERVICT van de Tilburg University heeft in opdracht van het WODC van het ministerie van Veiligheid en Justitie een onderzoek gedaan naar de effecten van deze mentale component: de politietraining Mentale Kracht. Mentale Kracht, wat is dat eigenlijk? Professor Peter van der Velden: ‘In het kort: mentale kracht is het vermogen dat je hebt om als je in stressvolle, moeilijke

of kritieke situaties terecht komt, die op zo’n manier op te lossen of dingen te doen dat je op dat moment niet alleen adequaat handelt, maar dat je na afloop ook er zo min mogelijk hinder van ondervindt…’ ONDERZOEK Om de effecten van de training Mentale Kracht te onderzoeken werden door Van der Velden en zijn medewerkers 138 deelnemers aan deze training gedurende negen maanden gevolgd.

Allround Politie Nieuws Bij de start werd, om een ontwikkeling vanaf het moment van meting aan te kunnen tonen, een nulmeting gehouden, door van de deelnemers een uitgebreide vragenlijst af te nemen. Na respectievelijk drie en zes maanden werd deze vragenlijst wederom afgenomen. Op de drie meetmomenten werden de deelnemers gevraagd naar met name hun achtergrond, werkervaring en ziekteverzuim. Verder werden vragen gesteld over de mentale kracht en weerbaarheid, ervaringen over schokkende gebeurtenissen, zelfredzaamheid, de psychische gezondheid waaronder angst, depressie, hostiliteit (vijandelijkheid) en burn-out. Naast deze deelnemers werd er nog een groep gevolgd die echter niet aan de trainingen had deelgenomen. Aan hen werden dezelfde vragenlijsten voorgelegd. Van der Velden: ‘Uit de statistische analyses bleek dat dat de mentale weerbaarheid en de psychische gezondheid van beide groepen over de tijd waarin zij gevolgd werden respectievelijk behoorlijk hoog en goed was en dat deze gedurende die periode nauwelijks veranderde. Hetzelfde geldt voor de zelfredzaamheid bij schokkende gebeurtenissen. Ook daar is dus niets mis mee. ’ Deze uitkomst verschilt aanzienlijk met de conclusies uit het AEF rapport. Van der Velden is daarover helder: ‘Het AEFrapport is helemaal niet gebaseerd op empirisch onderzoek onder Nederlands politiepersoneel. Er zijn dit jaar drie grote onderzoeken verschenen over de mentale gezondheid van de Nederlandse politie, namelijk een door de Universiteit van Utrecht onder een grote landelijke steekproef bij de Nederlandse Politie, een door Universiteit van Leiden onder familierechercheurs en ons eigen onderzoek. Ze laten alle drie zien dat op groepsniveau politiemedewerkers mentaal gezond zijn. Dat stemt weer overeen met ons eerdere onderzoek, waarbij we de politie hebben vergeleken met diverse andere beroepsgroepen. Dit neemt natuurlijke niet weg dat op individueel niveau er agenten zijn met wie het om allerlei redenen slecht gaat en professionele hulp nodig hebben. Juist omdat bij de Nederlandse Politie meer dan 50.000 mensen werkzaam zijn (de NP is momenteel de grootste werkgever in Nederland), gaat het bij een klein percentage van bijvoorbeeld 1-2% als snel om 500-1000 mensen.’ ERVARING Wanneer professor Van der Velden de vraag wordt voorgelegd of leeftijd en ervaring een rol speelt bij de mentale weerbaarheid blijkt dat geen hoofdonderdeel van de onderzoeksopdracht uit te maken. Van der Velden:‘We hebben wel kort gekeken naar het beloop

33

van weerbaarheid van mensen met relatief minder dienstjaren bij beide groepen. Die nam iets toe, maar dat bleek in zowel de getrainde als ongetrainde groepen voor te komen. De training had dus geen bijzonder effect. Uit de praktijk ken ik dat ook van hoe bijvoorbeeld brandweermensen omgaan met ernstig verbrande lichamen. Dat is als volgt samen te vatten. Een onervaren brandweerman zal in een situatie die hij nog nooit heeft meegemaakt bij het waarnemen veel zien, juist omdat het nieuw is. Dat kan maken dat de betreffende persoon na afloop er veel meer mee bezig is. Zijn ervaren collega daarentegen neemt die verbrande lichamen ook waar, maar heeft geleerd daar selectiever in te zijn en ‘ziet’ dus minder. Je kan het als een vorm van zelfbescherming of weerbaarheid beschouwen dat door ervaring wordt aangeleerd. Je ziet dat volgens mij bij veel beroepsberoepen, zoals ook bij verpleegkundigen en artsen. Door ervaring leer je om te gaan met dit soort zaken en emotioneel een zekere afstand te houden of te creëren. Natuurlijk, soms is dat moeilijk zoals in situaties waarin kleine kinderen omkomen, jaren zijn misbruikt of zeer ernstig gewond zijn geraakt.’

‘Politie mentaal weerbaar en psychisch gezond’ BEELDVORMING Een van de zaken die tijdens het onderzoek naar voren komt is de betrokkenheid van politiemensen bij hun werk. ‘Uit het Utrechts onderzoek is gebleken dat politiemensen erg bevlogen met hun werk bezig zijn. Of dat nu het onderzoek naar de vliegramp MH-17 is, een buurtonderzoek of een verkeersongeval, de motivatie om het tot een goed einde te brengen is enorm. Uit ons onderzoek blijkt ook dat men het werken bij de politie erg aantrekkelijk vindt. De waardering is er echter niet altijd naar’, aldus Van der Velden.‘Bij artsen in een ziekenhuis ligt dat heel anders. Er gaan heel veel mensen aan enge ziektes dood en toch krijgen artsen over het algemeen veel applaus toebedeeld. Bij de politie lijkt dat anders te gaan. Er wordt veel meer gecommuniceerd wat niet goed gaat en er is een beeld ontstaan dat veel politiemensen PTSS zouden hebben. Dat is dus onterecht.’


TOT SLOT De uitkomsten van de trainingen laten geen verandering zien en de conclusie is dat de Nederlandse politiemensen mentaal weerbaar en psychisch gezond zijn. Zijn de trainingen echter op kwaliteit getest of zijn er al eerder ervaringen mee opgedaan? Van der Velden: ‘Ik wil voorop stellen dat wanneer er geen veranderingen na een training op te tekenen zijn, dit niet meteen betekent dat de training slecht is. Als voorbeeld, als mensen gezond zijn en gewoon eten, dan heeft het toedienen van extra vitamines totaal geen zin: daar worden ze niet gezonder van. Voor mensen met een vitaminegebrek kan het toedienen natuurlijk wel zin hebben. Deze vergelijking gaat ook op voor de training Mentale Kracht; als mensen behoorlijk weerbaar zijn dat zal een training van drie dagen ze niet nog weerbaarder maken. Verder voor wat betreft de kwaliteit van de trainingen. Deze bestonden uit drie hoofdonderdelen (uitdaging, controle en vertrouwen) en zes subonderdelen. Er is per(sub)onderdeel gekeken wat er - in relatie met trainingen - wetenschappelijk over bekend was. Dat bleek niet veel te zijn. Bij het ontwikkelen van interventiestudies zijn er ruwweg twee niveaus van wetenschappelijke inzichten waarop men zich bij de ontwikkeling van een interventie kan baseren: namelijk evidence-based en evidence-informed inzichten. Beide niveaus van bewijs bleken voor de training Mentale Kracht niet of nauwelijks van toepassing: het ontwikkelen was daarmee vooral pionierswerk. Voor alle duidelijkheid: zover wij hebben kunnen achterhalen ligt er nergens een compleet op maat gesneden en werkzame training mentale kracht voor politiemensen op de plank. Hierbij moet worden aangetekend dat bij de opzet van de trainingen men uitging van een verminderde weerbaarheid van dertig procent van de politiemensen, zoals dat in de rapportage van AEF vermeld stond. Dat bleek dus helemaal niet zo te zijn. En dat is eigenlijk een zeer positieve boodschap, zoals ook de uitkomsten van de andere studies naar de mentale gezondheid van politiemedewerkers.

35


37

‘Anders nog iets..?’

‘Doe nog maar zo’n Kalasjnikov...’ Tekst: Willem van Herwijnen Van alle vuurwapens in de wereld is het de meest bekende klassieker: de Kalasjnikov of formeel de AK-47. Ooit als verdedigingswapen ontwikkelt door een Russische soldaat die daardoor een aardige carrièremove maakte en het tot luitenant-generaal schopte. In 82 landen behoort het legendarische vuurwapen tot het standaard wapenarsenaal. De AK-47 blijkt een favoriet hebbedingetje te zijn. President Poetin schonk zijn Egyptische collega er een tijdens een onlangs gehouden staatsbezoek. Volgens de NGO Oxfam Novib zijn er ruim 100 miljoen Kalasjnikovs -al dan niet illegaal- geproduceerd. Een enorm aantal. Wellicht dat het daarom niet zo moeilijk was voor de redactie van RTL er een aan te schaffen… De grote verspreiding van de AK-47 loopt parallel met het uiteenvallen van de Sovjet-Unie en de instabiliteit van een groot aantal regeringen in diverse Afrikaanse ontwikkelingslanden. Deze Afrikaanse landen waren door de Russen voorzien van grote hoeveelheden wapens. Daarbovenop vonden landen in het Midden-Oosten, die de Kalasjnikov in licentie mochten maken, ineens een groeiende afzetmarkt voor het vuurwapen. Bij criminelen is de Kalasjnikov enorm populair. Hij is makkelijk hanteerbaar, kent bijna geen storingen en -met name de verkorte versieis gemakkelijk mee te nemen. Dat het -ook voor niet-criminelen- niet moeilijk was een Kalasjnikov aan te schaffen, bleek uit een televisieuitzending van RTL. Het nam slechts veertien dagen in beslag om er een geleverd te krijgen. Kosten? Voor € 2200,- kwam de AK-47 in handen van de redactieleden. Insiders zouden hem wellicht goedkoper -tussen de € 1500,- en €1800,- geleverd kunnen krijgen. De redactie van RTL maakte na de opnamen de AK-47 voorgoed onklaar door hem in mootjes te slijpen. Hoewel het in het bezit hebben van het vuurwapen een strafbaar feit is, zag het Openbaar Ministerie van strafvervolging af omdat het in deze kwestie om onderzoeksjournalistiek ging. Pieter-Jaap Aalbersberg, Politiechef van de Regionale Eenheid Amsterdam, maakte onlangs bekend dat er in zijn stad in vier maanden tijd 33 Kalasjnikovs in beslag genomen zijn.


Dat zijn er volgens hem ‘aanzienlijk meer’ dan de jaren ervoor. Aalbersberg motiveert tijdens een interview bij televisiezender AT5 dat de stijging te wijten is aan een verminderde prioriteit voor de opsporing van vuurwapens bij de Nationale Politie en pleit ervoor dit hoger op de agenda te zetten. ‘Nederland moet weer voorrang geven aan de strijd tegen de illegale wapenhandel,’ aldus Pieter-Jaap Aalbersberg. Ondanks de mindere prioriteit werden er in Amsterdam het afgelopen half jaar driehonderd vuurwapens in beslag genomen.

De Kalasjnikov, ‘n dodelijke klassieker… Overigens vindt niet alleen hij dat de opsporing van vuurwapens meer prioriteit moet hebben, ook de Amsterdamse burgemeester dringt hier op aan. Volgens hem hebben criminelen, door het verdwijnen van de grenscontroles in Europa, bijna vrij spel met de wapenhandel. Ivo Opstelten van het ministerie van Veilig-

heid en Justitie heeft een andere kijk op de problematiek. Volgens hem zet het kabinet al stevig genoeg in om illegaal wapenbezit en illegale wapenhandel tegen te gaan. Hij spreekt hiermee niet alleen de Amsterdamse burgemeester en de politiechef tegen, maar ook de voorzitter van de politievakbond ACP, die liet weten dat er snel iets moet veranderen omdat deze zware vuurwapens levensgevaarlijk zijn voor zowel politie als burgers. Hoewel Mikhail Kalasjnikov te boek staat als de uitvinder van de karakteristieke AK-47, heeft hij zowel het ontwerp als de productie van de klassieker schaamteloos gekopieerd van het Duitse Stormgewehr. Achteraf beweerde Kalasjnikov dat hij liever een bijzondere grasmaaimachine had uitgevonden en dat hij zich niet gelukkig voelde met het gegeven dat door zijn uitvinding mensen gedood werden. Het feit is echter dat zijn naam onverbrekelijk aan de dodelijke klassieker verbonden zal blijven en dat er zóveel van geproduceerd zijn dat het aanschaffen weliswaar niet zo makkelijk zal zijn als in de aanhef van dit artikel staat, maar dat er een kopen niet moeilijk is, bewees de redactie van RTL…

39


RHWW: EEN CLUB VAN DOENERS Tekst: Gerda Preusting Zondagmorgen 21 februari wordt in de bossen van de Hatertse Vennen, even buiten Nijmegen, het lichaam gevonden van de 21-jarige Mariska Peters. De Stichting Reddingshonden RHWW uit Duiven zoekt op aanraden van de politie in het bewuste bosgebied. De Duitse herder Ayka spoort Mariska op. Een portret van een club doeners.

Het is op deze doordeweekse vrijdagmorgen begin maart rustig in het gebied van de Hatertse Vennen. In de zomerdag is het hier zo druk dat je rekeningwandelen in zou moeten voeren. Maar vandaag passeert slechts een enkele wandelaar die zijn hond uitlaat,even verderop rennen twee vrouwen een rondje. Verder is het stil. Geen wonder, het weer is grijs en guur, een dag met echte maartse buien. Hoe anders was het zo’n twee weken geleden. ‘Het lijkt wel de Kalverstraat,’ is de opmerking van een man, die kaas koopt bij de nabijgelegen kaasboerderij De Diervoort. In de buurt van een parkeerterrein even verderop wordt het

vermoorde lichaam gevonden van Mariska Peters uit Nijmegen. De jonge vrouw is sinds 9 februari vermist en sindsdien ontbreekt elk spoor. De vrees van haar familie dat haar een misdrijf is overkomen, blijkt terecht. Mariska is gewurgd. Het is een hond van de Stichting RHWW die het stoffelijk overschot van Mariska opspoort. RUMOERIGE DAGEN Na een tip van een paragnost hebben familie en vrienden al eerder een bos in de Ooijpolder doorzocht. Vanaf het moment dat besloten werd het onderzoeksteam uit te breiden, zocht ook de politie met eigen speurhonden.

41

Allround Politie Nieuws Het Maas-Waalkanaal werd met duikers en sonarapparatuur afgezocht. Zonder resultaat. De politie: ‘Toen we van de familie hoorden dat zij de Stichting Reddingshondenstichting hadden ingeschakeld, hebben we met ze meegedacht en plekken aangewezen die nog op ons lijstje stonden.’ John van Norden (46) is inzetleider en vicevoorzitter van de stichting RHWW. In het dagelijks leven werkt hij als ploegleider bij de brandweer Amersfoort, behorend tot de Veiligheidsregio Utrecht. Hij was erbij die dag en blikt samen met de redactie terug op enkele rumoerige dagen. BRIEFING ‘De zoekactie naar Mariska was een grootschalige inzet waar diverse reddingshondengroepen vanuit Nederland hebben deelgenomen. We hebben hiervoor een samenwerking die we de “Samenwerkende Reddingshonden Organisaties” noemen. We waren niet alleen met onze groep, maar met nog vijf andere groepen. De politie had ons geadviseerd in dit gebied te gaan zoeken. Wij vragen nooit waarom we juist daar kunnen of moeten gaan zoeken. Dat gaat ons niet aan en is ook niet relevant voor ons werk. De groepsleiders, waaronder ikzelf, hebben de actie voorbereid, kaarten gemaakt van het gebied en het geheel in twintig vakken verdeeld. Elk groepje kreeg een zoekvak toegewezen. Voorafgaand aan de zoeking hebben we een briefing gehouden. We waren in totaal met 64 medewerkers en veertig honden. Om kwart over negen was iedereen aanwezig, een half uur later was de hele groep op weg.’ De twee Mechelse herders van John waren die dag ook bij de zoektocht in de Hatertse Vennen. De commandowagen bleef achter op het parkeerterrein, vandaar uit vonden ook het portofoonverkeer en de overige communicatie plaats. Mariska werd al heel snel gevonden door de Duitse herder Ayka. ‘Het was puur geluk dat een groep vlakbij de plek startte waar ze lag.’

met de mensen. Verder zijn we inmiddels zo ervaren dat we weten wat er op zo’n vindmoment belangrijk is. Zo snel mogelijk de politie informeren bijvoorbeeld. Dat was overigens nu niet nodig, want er was al iemand van de politie bij de zoekactie aanwezig. Verder zetten we de plaats delict af en houden eventueel toeschouwers op afstand.’ Een wijs besluit, want in onze door mobieltjes gedirigeerde maatschappij gaat de berichtgeving heel snel, weet ook John van Norden. Een vriendin van Mariska had de Stichting om hun ondersteuning benaderd. ‘Na zo’n verzoek nemen wij contact op met het landelijk Bureau Vermiste Personen in de persoon Carlo Schippers die op zijn beurt weer de politie informeert. Vóór elke inzet stemmen we af met de politie. Er is altijd een prima samenwerking, dat wil ik nog eens extra benadrukken. We hebben strikte afspraken dat we niet met de pers spreken, alleen over onze eigen werkwijze. Verder blijft de woordvoering bij de politie en dat hoort ook zo. Het hoe en waarom van een zaak is voor ons helemaal niet interessant.’ Dagblad de Gelderlander liet zich enigszins laatdunkend uit over de inzet van de politie. Dat heeft John gestoord. ‘De politie heeft zeer goed werk verricht. Dat zien de burgers niet allemaal, en ook niet de pers. Het leek erop dat wij als Stichting alle credits hadden verdiend in de opsporing van Mariska, maar dat is zeker niet waar. Wij doen ons werk niet in plaats van de politie, maar ondersteunend.’ En dat klinkt beter.

PANAMA De leden van de RHWW zijn door de wol geverfd. Ervaren en deskundig. ‘We helpen de politie al jaren bij dit soort acties.’ Dat zegt Louise Smits, voorzitter van de RHWW. Vorige maand nog vloog Louise met zes reddingshonden naar Panama om te zoeken OPVANG naar de lichamen van de omgekomen studentes De eerste opvang van de zoekploeg die Mariska Kris en Lisanne. aantrof vond plaats in de commandopost, vertelt John die zelf deel uitmaakt van het Bedrijfs Opvang ’In Nederland heeft de politie vaak niet genoeg Team van de brandweer. ‘Die opvang loopt daarna tijd en capaciteit om met honden naar vermiste een week door. We houden regelmatig contact personen te zoeken.’

43


De St. Reddingshonden RHWW is opgericht in 1989 en is een (non-profit) vrijwilligers organisatie die zich bezig houdt met het opsporen van vermiste of bijvoorbeeld onder puin bedolven personen. De organisatie draait voornamelijk op inkomsten van donateurs. De honden en hun baasjes doen hun werk op vrijwillige basis. John van Norden is vanaf 1998 aangesloten bij de Stichting die al 26 jaar bestaat. ‘Er zijn zestig mensen aangesloten met in totaal veertig honden. De honden leven gewoon bij mensen thuis, zijn sociaal opgevoed. Drie keer per maand trainen we, meestal in een weekend, omdat de meeste leden doordeweeks een baan hebben. Het zijn politie- en brandweermedewerkers, maar ook huisvrouwen of mensen met een kantoorbaan. Mensen die gewoon ’s avonds hun hond uitlaten. Mannen en vrouwen van alle leeftijden, een mooie mix. De trainingen vinden plaats onder leiding van professionele instructeurs. Dat kan overal zijn, in een gebouw of in een bos. We wisselen zoveel mogelijk af om gewenning bij de honden te voorkomen. De mensen die geen eigen hond hebben, spelen meestal voor slachtoffer.’ Zoals gezegd, de hondenbezitters doen hun werk op vrijwillige basis. Zij zijn van het type niet lullen, maar poetsen. Een club doeners met een groot hart, die op hun vrije zondagmorgen vanuit alle windstreken uit het land in een volkomen vreemd bos komen zoeken. Naar een volkomen vreemde vrouw. Ze doen hun werk gepassioneerd en zien hun inzet als hobby. Een hobby met een gouden randje.

45

Vormgeving & DTP: Maarten Brugman, Jippe Maas Ter Hoeve Uitgevers. Advertentieverkoop: Soraya Janssen Ter Hoeve Uitgevers tel:

Recommend Documents