Voorwoord Inleiding Activiteiten in het land Congres Connecting People? Communicatietechnologie, vloek of zegen?

Eindverslag Week tegen Eenzaamheid 24 september t/m 1 oktober 2010

Inhoudsopgave

Voorwoord ............................................................................................................................................... 3 Inleiding ................................................................................................................................................... 4 Activiteiten in het land ............................................................................................................................. 5 Congres ‘Connecting People? Communicatietechnologie, vloek of zegen?’ ......................................... 7 ‘Brainstormen tegen Eenzaamheid’ ........................................................................................................ 9 Vrijwilligersbijeenkomsten ‘Samen tegen Eenzaamheid’ ..................................................................... 10 Ansichtkaartenactie ............................................................................................................................... 11 Pers en media ....................................................................................................................................... 13 Evaluatie ............................................................................................................................................... 17 Tot slot .................................................................................................................................................. 20 Annex 1. Annex 2. Annex 3. Annex 4. Annex 5. Annex 6.

Overzicht lokale activiteiten Verslag congres ‘Connecting People? Communicatietechnologie: vloek of zegen?’ Verslag ‘Brainstormen tegen Eenzaamheid’ Verslag Vrijwilligersbijeenkomsten ‘Samen tegen Eenzaamheid’ Overzicht persaandacht Week tegen Eenzaamheid TNS-NIPO ‘rapportage relatie tussen digitale media en eenzaamheid

2

21 34 39 54 58 75

Voorwoord Het succes van de Week tegen Eenzaamheid is te danken aan de vele mensen die zich overal in het land vrijwillig en professioneel inzetten, voor eenzamen en voor mensen die eenzaam dreigen te worden. Dankzij de Week tegen Eenzaamheid hebben we veel beter zicht gekregen op het grote enthousiasme van deze mensen en het enorme potentieel om in coalitieverband ook volgend jaar aan de slag te gaan als Coalitie Erbij. Dank aan alle deelnemers van de vele activiteiten die plaatsvonden in het hele land, we hopen dat u een inspirerende, gezellige en zinvolle tijd heeft gehad. Wij zijn door uw aanwezigheid gesterkt in onze overtuiging dat Coalitie Erbij een waardevol initiatief is en dat wij met elkaar een groot verschil kunnen maken! Uiteraard had de Week tegen Eenzaamheid niet plaats kunnen vinden zonder de steun van onze sponsoren: Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, VSBfonds, KPMG, de Zonnebloem, Fonds Sluyterman van Loo, het Innovatiefonds Zorgverzekeraar en Stichting RCOAK. Dankzij u hebben wij veel kunnen bereiken voor (potentieel) eenzamen.

Arie Ouwerkerk directeur Coalitie Erbij Utrecht, 1 november 2010

3

Inleiding Eenzaamheid komt voor onder alle geledingen van de Nederlandse samenleving, jong, oud, hoog opgeleid, laag opgeleid, werkend, niet-werkend. We hebben er allemaal mee te maken en het gaat ons allemaal aan. Iedereen voelt zich wel eens eenzaam, in meer of mindere mate. En het gevoel kan sterker worden, zodanig dat het alles overheersend wordt. Dat kan door het wegvallen van je partner of je werk, of je gezondheid, of omdat je je gevoel niet kunt delen. Eenzaamheid leidt tot verwaarlozing en tot psychische en lichamelijke klachten, waar we vervolgens als maatschappij mee te maken krijgen. Toch is eenzaamheid een groot taboe. Eenzaamheid is niet iets waar men graag mee te koop loopt. Dat maakt eenzamen kwetsbaar en moeilijk bereikbaar. Ook vindt er samenwerking plaats tussen alle leden van Coalitie Erbij door te leren van elkaars ervaringen en door de projecten die de coalitieleden hebben om eenzaamheid te bestrijden aan een breder publiek aan te bieden. Eenzaamheid moet bestreden worden! Door en voor ons allemaal. Door en voor onszelf. Coalitie Erbij wil eenzaamheid voorkomen en beperken door Nederlanders bewuster te maken van de aanwezigheid van eenzaamheid. Dat doen we door mensen te informeren over de risico’s die zij zelf lopen om in een situatie van eenzaamheid terecht te komen en door mensen aan te sporen om zelf initiatieven te nemen ter voorkoming en vermindering van eenzaamheid. Daarom organiseerde Coalitie Erbij van 24 september tot en met 1 oktober 2010 de eerste Week tegen Eenzaamheid. Omdat eenzaamheid ons allemaal aangaat en ons allemaal kan overkomen, is de kernboodschap van de Week tegen Eenzaamheid bondig, eenduidig en algemeen: Eenzaamheid is van ons allemaal! De eerste stap is: Haal eenzaamheid uit de taboesfeer! Maak eenzaamheid bespreekbaar als iets van ons allemaal. De tweede stap is: Maak contact! Leg zelf contact, zorg dat je niet eenzaam wordt, bouw je sociale netwerk uit, leg contact met mensen die eenzaam zijn en stimuleer hen om zelf ook zoveel mogelijk contact te leggen. De derde stap is: Ga wat doen! Zet je in voor jezelf en voor de maatschappij, er zijn talloze manieren om dat te doen. Coalitie Erbij heeft met medewerking van Warner Strategy & Fundraising een succesvolle Week tegen Eenzaamheid georganiseerd: • • • •

meer dan honderd activiteiten verspreid door het land, congres ‘Connecting People? Communicatietechnologie: vloek of zegen?’, brainstormen tegen Eenzaamheid, vrijwilligersbijeenkomsten ‘Samen tegen Eenzaamheid’.

Dit verslag geeft een compleet overzicht van de eerste Week tegen Eenzaamheid, Mogen er nog vele volgen!

4

Activiteiten in het land In totaal kende de Week tegen Eenzaamheid 118 geregistreerde activiteiten in het gehele land. Deze liepen uiteen van activiteiten op buurtniveau, zoals de moestuintjes van de WijkAlliantie en het gezamenlijk koken in Purmerend, via diverse conferenties en ontmoetingen, tot een landelijke campagne van Resto van Harte, KBO en Cordaid. Het congres, de brainstorm en diverse activiteiten in het land zijn gefilmd. De grote hoeveelheid filmmateriaal is gecompileerd in een 10-15 minuten durende film met impressies van de gehele week. De film is te zien op de website www.eenzaam.nl. Een overzicht van alle activiteiten is opgenomen in Annex 1. Hieronder volgt een aantal voorbeelden van activiteiten in het land. High Tea op paleis Soestdijk

Age Demands Action

Het Ouderenfonds organiseerde op 29 september een high tea voor dertig ouderen uit Loenen en Soest op paleis Soestdijk. De dag begon al fantastisch met droog weer en een lekker zonnetje. Na een kopje koffie en een koninklijk petit-fourtje begon de rondleiding voor de dertig ouderen. Door het mooie weer werd eerst een wandeling rond de Paleistuin gemaakt. De directeur van Paleis Soestdijk, de heer J. Altenburg, heeft ten behoeve van de Week tegen Eenzaamheid zelf de rondleiding door de tuin verzorgd. Zijn interessante verhalen over de tuin werden aangevuld door de voorzitter van het Nationaal Ouderenfonds, de heer Beelaerts van Blokland.

Onder de titel Age Demands Action (ADA) werd aandacht gevraagd oog te hebben voor de situatie van ouderen wereldwijd en de problemen waarmee zij dagelijks te maken hebben. In 19 locaties van Resto VanHarte werden in samenspraak met de Uniekbo en Coalitie Erbij tijdens de Week tegen Eenzaamheid avonden georganiseerd. Jong en oud kwamen onder genot van een driegangendiner bij elkaar om ideeën, ervaringen en reacties over de positie van ouderen wereldwijd en specifiek in Nederland uit te wisselen. Honderden mensen woonden de bijeenkomst bij en tekenden de ADA petitie.

Na de rondleiding konden de deelnemers nog een drankje nemen in de Oranjerie bij het Paleis. Daarna zijn alle ouderen, moe maar voldaan, weer huiswaarts gegaan.

foto via Erwin volgt.

5

Dinerbijeenkomst Burenhulp tegen Eenzaamheid een groot succes! De bijeenkomst op 29 september was een geslaagde avond. De vaste gasten van Resto VanHarte in Amsterdam-Noord waren blij verrast door de aangeboden maaltijd door stichting WijkAlliantie in het kader van de campagne EigenWIJzebuurten.nl. Met in totaal 90 deelnemers, zowel actieve buurtbewoners uit heel Nederland als reguliere gasten, wisten wij met elkaar verbinding te maken en elkaar te inspireren. Drie speciale gasten namen tussen de gangen door het woord om te vertellen hoe buren elkaar kunnen helpen, hoe zij eenzaamheid in hun buurt hebben gesignaleerd en op hun eigen wijze hebben aangepakt.

Tuin aan de Maas De bewoners van de Mullerpier in Rotterdam hebben zaterdag 25 september het initiatief genomen om een moestuin aan te leggen. Hierin wordt door oud en jong gewerkt. Buren kunnen elkaar onder het gezamenlijke werk beter leren kennen. Zaterdag was de jongste harker 6 en de oudste spitter 82 jaar. Dit initiatief verdient opvolging! Organisatie:

WijkAlliantie

/

6

Congres ‘Connecting People? Communicatietechnologie, vloek of zegen?’ Het congres op 24 september werd bezocht door 180 mensen, grotendeels bestuurders en professionals uit zorg en welzijn. Deelnemers waren enthousiast over de KPMG-entourage en de kwaliteit van de sprekers en de voorzitter. Tijdens het congres werden de resultaten bekend gemaakt van een TNS-NIPO onderzoek naar de relatie tussen eenzaamheid en communicatietechnologie (zie Annex 6). De bevindingen van dit onderzoek genereerden veel publiciteit. Het ging daarbij onder meer om de constatering dat eenzame mensen in de regel meer gebruik maken van sociale media, maar daar bij de bestrijding van eenzaamheid maar weinig baat bij hebben. Ook de voorlopige conclusies van een onderzoek uitgevoerd door de Vrije Universiteit dat eenzame mensen korter leven was aanleiding tot veel publiciteit.

Debat ‘Hoe sociaal zijn sociale media’, vlnr: Marion Koopman – KPN Mooiste Contactfonds, Tjeerd Korenstra – Relatieplanet, Jenny Gierveld – NIDI, Erwin Blom – Theo Crowds, Will Tinnemans – dagvoorzitter

De uitspraak van Eugène Loos (bijzonder hoogleraar Oude en Nieuwe media in een vergrijzende maatschappij, Universiteit van Amsterdam) over Hare Majesteit als ICT-pessimist heeft mogelijk geleid tot de eerste twitter van Hare Majesteit op de dag na het congres, waarin zij terugkomt op haar kerstboodschap. Het congres is integraal gefilmd, het resultaat hiervan is een film van ongeveer 10 minuten die vanaf half november beschikbaar is op onze website. Het inhoudelijk verslag van het congres is opgenomen in Annex 2b. Evaluatie van het congres leverde onder meer het volgende resultaat op (er is gebruik gemaakt van een schaal van 1-5): Q8. Wat was uw indruk van.. Answer Options Onvold de kwaliteit van de sprekers 0 de kwaliteit van de dagvoorzitter 0 de inhoud van het programma 0

Matig

Neutraal

Voldoende Goed Avg

5

3

18

26

4,3

3

1

16

32

4,5

8

5

19

20

4

7

de omlijsting van het programma (films, muziek) 0 de organisatie van het congres (uitnodigingen, aanmeldingen) 0 Q9. In hoeverre... Answer Options Niet was het congres zinvol voor u? 0 gaf het congres nieuwe ideeën en inzichten? 1

1

3

15

33

4,5

2

2

15

33

4,5

Nauwelijks Neutraal

Redelijk

Zeer Avg

5

6

29

12

3,9

4

9

28

8

3,8

Foto toevoegen met overzichtshot zaal, podium, scherm

8

‘Brainstormen tegen Eenzaamheid’ Ruim honderd mensen zijn op 24 september enthousiast aan de slag gegaan tijdens ‘Brainstormen tegen Eenzaamheid’. Met elkaar ontwikkelden ze nieuwe ideeën en doorbraakissues bij het voorkomen en bestrijden van eenzaamheid in relatie tot de vier thema’s (oud, jong, wonen en buurt). Van de ruim 225 ideeën zijn er 27 concreet uitgewerkt. Ideeën varieerden van een ‘buurtsmoelenboek’, een ‘buurtbank’ voor het ruilen van diensten, maatschappelijke stages voor ouderen, sociale lessen op school, een welkomstpakket voor nieuwe buurtbewoners met koffiebonnen, een ontmoetingsplein per buurt en een oproep om het jaar 2011 uit te roepen tot het jaar van architectuur tegen de eenzaamheid. Het verslag van de brainstorm is toegevoegd onder Annex 3. De evaluatie van de brainstorm had onder meer de volgende resultaten: Q4. Geeft u aub aan wat u van de brainstormbijeenkomst vond. In hoeverre... Answer Options was de bijeenkomst zinvol voor u? was de bijeenkomst inspirerend? zijn de ideeën uit de bijeenkomst bruikbaar voor uw dagelijkse werk? Q5. Wat vond u van... Answer Options de kwaliteit van de begeleiding tijdens de workshop? de gekozen werkvormen (brainstorm)? de organisatie (aanmeldingen, uitnodigingen e.d.) de onderwerpen die aan bod kwamen tijdens de brainstorm?

H.Niet

Nauwelijks Neutraal

Redelijk

Zeer Avg

0

3

2

20

13

4,1

0

2

2

7

27

4,6

1

4

11

17

4

3,5

Onvold. Matig

Neutraal

Voldoende Goed Avg

1

2

3

11

21

4,3

0

1

2

7

28

4,6

0

2

4

18

14

4,2

0

0

6

14

18

4,3

Het verslag met de ideeën staat tevens op de website www.eenzaam.nl Dit verslag werd opgevrolijkt door enkele van de ruim 20 humoristische tekeningen die tijdens deze bijeenkomst door een cartoonist zijn gemaakt. De deelnemers gingen naar huis met een ‘ om de hoek-kijk-kijkertje’. foto’s via Erwin volgen

9

Vrijwilligersbijeenkomsten ‘Samen tegen eenzaamheid’ In de Week tegen Eenzaamheid organiseerde Coalitie Erbij acht vrijwilligersbijeenkomsten onder de naam ‘Samen tegen Eenzaamheid’. Het doel was ervaringen en kennis te delen tussen de vrijwilligers en Coalitie Erbij en tussen vrijwilligers onderling. In totaal bezochten 120 vrijwilligers de bijeenkomsten in Groningen, Zwolle, Utrecht, Arnhem, Amsterdam, Den Haag, Rotterdam en Eindhoven. Op de bijeenkomsten kwamen vrijwilligers van veel verschillende organisaties. De sfeer was goed en de deelnemers waren betrokken. Alle groepen waren actief en constructief. De achtergrond van de deelnemers was zeer divers, meerdere mensen hadden zelf eenzaamheid gekend of voelen zich nog steeds eenzaam. De bijeenkomst begon met een powerpoint presentatie en een film. Deze zijn allebei te vinden op de site www.eenzaam.nl/week. In Annex 4 is een opsomming opgenomen van de bevindingen van alle bijeenkomsten samen. kopje wordt nog blauw, heb ruzie met opmaak Vrijwilligersbijeenkomst in Arnhem Woensdag 29 september hadden we een zeer succesvolle vrijwilligersbijeenkomst in Arnhem! 23 vrijwilligers van verschillende vrijwilligersorganisaties (zoals De Zonnebloem, Sensoor, Humanitas) kwamen bij elkaar om ervaringen uit te wisselen, van elkaar te leren en samen nieuwe ideeën op te doen. Wat een schat aan ervaring zat daar bij elkaar. Iedereen zet zich voor de volle 100% in om eenzame mensen weer actief bij het leven te betrekken. De belangrijkste conclusie van de bijeenkomst was dat het ontzettend belangrijk is dat je eerst zélf erkent dat je eenzaam bent, hier hoef je je niet voor te schamen! En dat je vervolgens bereid bent om hier iets aan te doen, sámen met een vrijwilliger. Alleen dan kan het werk van een vrijwilliger echt succesvol zijn. De vrijwilligers vonden het heel waardevol om eens te horen wat de vrijwilligers van andere organisaties precies doen en hoe zij hun werk ervaren. Deze bijeenkomst is zeker voor herhaling vatbaar!

10

Ansichtkaartenactie Tijdens de Week tegen Eenzaamheid hebben de coalitieleden in totaal bijna 200.000 ansichtkaarten verspreid. Het motto van de kaarten is ‘Wat heb je altijd al willen doen, maar nooit durven vragen? Doe het met dit kaartje!’ De persoon wordt uitgedaagd om de kaart te versturen naar iemand uit zijn/ haar omgeving die misschien niet direct voor de hand ligt maar die het contact wel heel goed kan gebruiken, of naar iemand die je al lang niet meer hebt gezien. Het versturen van een ansichtkaart is een laagdrempelige manier om met iemand in contact te komen. De uitdaging zit ‘m erin dat de verzender de ontvanger door middel van de kaart uitnodigt voor een activiteit; samen een kopje koffie drinken, samen winkelen, samen naar de film. Op de kaart staat ook een verwijzing naar het digitale platform van Coalitie Erbij; www.eenzaam.nl. Hier kunnen zowel de ontvanger als de verzender terecht voor tips & trucs voor het omgaan met eenzaamheid. De kaart heeft een positieve vormgeving met een actieve insteek zodat men de kaart aan iedereen kan versturen zonder dat de ontvanger behoeftig lijkt. Coalitie Erbij wil niet stigmatiseren maar juist het taboe van eenzaamheid doorbreken.

Coalitie Erbij op het Binnenhof Coalitie Erbij was op donderdag 30 september de gehele dag op het Binnenhof aanwezig met ansichtkaarten en een brievenbus om de leden van de Tweede Kamer en anderen de gelegenheid te geven een ansichtkaart te sturen aan iemand die zich eenzaam voelt. De politici werden hiermee zowel gewezen op het belang van politieke aandacht voor de maatschappelijke problemen rond eenzaamheid als op één van de simpele manieren waarmee eenzaamheid bestreden kan worden.

11

Ondanks de grote spanning rond de presentatie van het regeerakkoord diezelfde middag postten 33 politici een kaart in het kader van de Week tegen Eenzaamheid. Onder meer Gerda Verburg (CDA), Ronald Plasterk en Frans Timmermans (PvdA), Roland van Vliet (PVV), Boris van der Ham en Pia Dijkstra (D66), Esmé Wiegman (CU), Jasper van Dijk (SP) en Jolande Sap (GL) maakten tijd vrij voor de Coaltie Erbij. Voorzitter van de Tweede Kamer Gerdi Verbeet nodigde met haar kaart haar demente moeder uit die in een verpleeghuis woont. “Ik zou haar vaker willen opzoeken dan dat ik nu door alle drukte doe. Met deze kaart nodig ik haar uit samen een duetje te zingen. Daar houdt ze erg van.” Verbeet ziet veel eenzaamheid in verpleeghuizen en vindt dat het een taak is van de familie en van vrijwilligers om daar iets aan te doen. “Mensen gaan eerder dood door eenzaamheid dan van de vuile ramen.” Ook CDA-partijvoorzitter Henk Bleker stond in deze politiek roerige tijd even stil bij de eenzaamheidsproblematiek. “Door deze actie word ik er weer aan herinnerd dat we als mens een verantwoordelijkheid hebben iets te doen tegen dit maatschappelijke probleem. Ik ga het contact intensiveren met een eenzame uit mijn naaste omgeving.”

12

Pers en media Pers en media hebben ruimschoots aandacht besteed aan de Week tegen Eenzaamheid. Wij zijn op de hoogte van vermeldingen in in ieder geval 26 dagbladen, ruim 30 nieuwssites, ruim 20 weblogs, 12 radioprogramma’s en 3 TV-programma’s. Daarnaast hebben meerdere twitteraars aandacht besteed aan de Week. Er is ook een duidelijke stijging te zien in het aantal unieke bezoekers van het digitale platform www.eenzaam.nl. Dit begint al in augustus, vanaf het moment dat de eerste aankondigingen uitgestuurd zijn en bereikt zijn hoogtepunt tijdens de week tegen eenzaamheid zelf (24 september t/m 1 oktober).

De tabel op de volgende pagina geeft een overzicht van de communicatiestrategie zoals wij die uitgevoerd hebben bij de voorbereidingen van de Week tegen Eenzaamheid.

13

Boodschap, strategie en communicatiemiddelen per doelgroep Doelgroep

Boodschap

Strategie

Kanalen

Middelen

Nederlandse bevolking

Kern: Eenzaamheid is van ons allemaal. Praat erover en doe er iets aan!

Tijdens de actieweek worden burgers geactiveerd

Direct & via partners

Digitaal Platform (1)

Ga bij mensen in je buurt langs

Er worden door de Coalitie- en maatschappelijke partners activiteiten georganiseerd op lokaal niveau waar burgers aan mee kunnen doen.

Pers (2) Flyers en affiches (3)

Wordt actief bij een van de coalitiepartners Signaleer en deel je probleem met mensen om je heen

Magazine (4) Activiteiten van partners (5 en 6)

Zoek contact met een van de coalitiepartners of andere instellingen. Beleidsmakers, professionals

Coalitiepartners (voorbereiding)

ICT biedt kansen maar ook bedreigingen voor de bestrijding van eenzaamheid Draag

.

Congres

Fase 1: Partners

E-mail

Aankondiging

kernboodschap uit aan achterban en mediacontacten

worden gemobiliseerd om activiteiten te ontwikkelen

Bijeenkomsten

Actieweek- pakket Interne bijeenkomst

Lokale activiteiten organiseren Coalitiepartners (uitvoering)

Kernboodschap aangepast per doelgroep

Fase 2: Partners worden ondersteund in de activiteiten door de Coalitie

Actieweek materialen

Eigen activiteiten Flyers & Affiches

Eigen activiteiten Magazine Eigen media inzetten Maatschappelijke partners (voorbereiding)

Wordt partner tijdens de Actieweek

Fase 1: Partners worden gemobiliseerd om activiteiten te ontwikkelen

1 op 1 contact

Fase 2: Partners worden ondersteund in de activiteiten door de Coalitie

Materialen vanuit coalitie

Aankondiging Magazine/Actiekrant

Organiseer activiteiten Maatschappelijke partners (uitvoering)

Kernboodschap aangepast per doelgroep

Activiteiten Flyers, affiches

Eigen activiteiten Eigen media inzetten Media

Kernboodschap

Er wordt gekozen voor free publicity /PR

Geschreven, audiovisueel en internet?

Persberichten Editorials

Huis aan Huisbladen Human interest artikelen Coalitieleden en Maatschappelijke Partners

Kijk wat er allemaal gebeurt en wat er kan

Presentaties/stands

14

Netwerk

Persberichten en aankondigingen in nieuwsbrieven. Flyers.

Week tegen Eenzaamheid in de pers

15

Sommige mensen waren ontzettend eerlijk bij het online plaatsten van een reactie bij een artikel en tonen daarmee aan dat eenzaamheid voor velen een relevant probleem is. Een deel van de conversatie die volgde op het artikel van NRC Handelsblad: Kees Klomp zegt: zondag 26 september 2010, 02:35 uur Geen kinderen gekregen, al jong in de WAO beland,(hersenbloeding), vrouw verloren, geen familie meer, 25 jaar niet op vakantie geweest, niet mobiel en gehuisvest in een HAT-eenheid, waar buren enkel ’s nachts aanwezig zijn. Deze achtergrond en segregatie (apartheid) maken dat ik mij eenzaam voel. Menno van Veenendaal zegt: zondag 26 september 2010, 10:30 uur Sterkte Kees Klomp. Klinkt naar, maar in ruzie samenleven met drie kinderen kan een hel zijn, in die mate dat alleen/eenzaam leven daarna als de hemel aanvoelt. Probeer er wat van te maken, little happiness, klein geluk in de kleine dingen. Van regen tot de geur na de regen. Een portie patat buiten opeten. Iets leuks lezen zoals marjoleine de vos, iets aardigs zien. En mensen in (uitbundig) gezelschap zijn ook vaak eenzaam, als mogelijke troost, maar van die troost moet je het niet hebben, je moet het van jezelf hebben.

Sanderdeheer Week van de eenzaamheid begint vandaag omdat 1 op de 3, herhaal 1 op de 3 Nederlanders eenzaam is. Vandaar, goedemorgen vrienden! vrijdag 24 september 2010 6:23:51 via Twitter

Een overzicht van alle persvermeldingen en een aantal artikelen ter illustratie (inclusief reacties die mensen online geplaatst hebben) zijn opgenomen in Annex 5.

16

Evaluatie Het bereik van de Week tegen Eenzaamheid: • 118 activiteiten door het hele land De aard van de activiteiten was zeer divers. Er waren bijeenkomsten waaraan tussen de 300-400 mensen deelnamen (ErbijDag van Humanitas, Jongerendag van de Zonnebloem, etc) en er waren veel selecte bijeenkomsten met een twintigtal bezoekers per evenement (BIJ Bosshardtsteunpunten van het Leger des Heils, bijeenkomsten van WijkAlliantie, Resto VanHarte, particuliere initiatieven in buurthuizen, etc.) Welk concreet getal gaan we hier noemen? 5x 350 + 100 x 20? ADA aantallen? (via Jacqueline of Eva Matze – Van Harte • 200 bezoekers congres ‘Connecting People’ • 150 deelnemers ‘Brainstormen tegen Eenzaamheid’ • 120 deelnemers vrijwilligersbijeenkomsten ‘Samen tegen Eenzaamheid’ • 33 Tweede Kamerleden hebben een ansichtkaart tegen eenzaamheid gepost • 200.000 ansichtkaarten verspreid in heel Nederland

Vooraf geformuleerde output Er worden 100 lokale activiteiten georganiseerd in het land

Behaald? ja

5 van de 14 coalitiepartners organiseren een activiteit tijdens de Week tegen Eenzaamheid

ja

Congres georganiseerd

ja

Manifestatie georganiseerd

ja

Onderzoek naar eenzaamheid en ICT uitgevoerd en gecommuniceerd

ja

Toolkit geproduceerd en ontvangen door lokale initiatieven

ja

Film geproduceerd

ja

Flyer geproduceerd en verspreid naar e-mail adressen database Coalitie Erbij

4 persberichten uitgestuurd naar x media partijen

nee

ja

Motivatie Er zijn in totaal 118 activiteiten georganiseerd in het land, zie verslag ‘lokale activiteiten’, hoofdstuk 1. 9 van de 14 coalitiepartners hebben één of meerdere activiteiten georganiseerd tijdens de Week tegen Eenzaamheid Zie verslag van het congres ‘Connecting People’, hoofdstuk 2 Zie verslag ‘Brainstormen tegen Eenzaamheid’, hoofdstuk 3 Resultaten gepresenteerd tijdens congres ‘Connecting People’, zie http://www.eenzaam.nl/week Toolkit is beschikbaar op de website onder de noemer ‘presentatiematerialen’. Er zijn 3 korte films geproduceerd van ieder 3 minuten. De 1e is algemeen en is beschikbaar via de website http://www.eenzaam.nl/week De andere 2 zijn specifiek voor het congres gemaakt. We hebben besloten tot een gesegementeerde aanpak. Er zijn apart (digitale en gedrukte) flyers/ uitnodigingen geproduceerd voor Congres ‘Connecting People’, ‘Brainstormen tegen Eenzaamheid’ en Vrijwilligersbijeenkomsten ‘Samen tegen Eenzaamheid’. We hebben besloten tot een gesegementeerde aanpak, waarbij we de inhoud van het persbericht hebben aangepast aan de doelgroep. • Er zijn 2 algemene persberichten verstuurd via de ANP Persdienst (ruim 2400 adressen in 30 17

• • •

Vooraf geformuleerde outcome De Week tegen Eenzaamheid (inclusief manifestatie en congres) heeft aandacht gekregen op de landelijke TV, de naam Coalitie Erbij is daarbij minstens twee keer gevallen.

Behaald? ja

Er zijn 20 artikelen in de lokale, 10 in de regionale en 2 in de landelijke dagbladen verschenen waar de Week tegen Eenzaamheid, of het onderwerp eenzaamheid wordt genoemd. Op 15 plekken in Nederland wordt een activiteit georganiseerd tijdens de Week. Minister VWS heeft een statement gemaakt over eenzaamheid

ja

ja

nee

Digitaal platform heeft x hits

nvt

Congres: de bezoekers van het congres geven aan dat ze veel nieuwe inzichten hebben opgedaan (bron: evaluatieformulier) Manifestatie: Zorg & welzijn professionals geven aan nieuwe aanpakken voor eenzaamheid te kennen (bron: evaluatieformulier)

nvt

nvt

branches). 1 persbericht naar 160 vakbladen 1 persbericht naar 50 lokale media 1 persbericht naar 20 landelijke dagbladen

Motivatie • NOS Jeugdjournaal, 24 september, Minder eenzaam door Hyves • RTL5 – Vriendinnentijd, 19 september, Interview met Jenny Gierveld • Omroep Zeeland, 1 oktober, Item over eenzame mevrouw – Leger des Heils (lokale tv) Zie Annex 5 – ‘Persaandacht voor Week tegen Eenzaamheid

Zie Annex 1 – ‘Overzicht lokale activiteiten Week tegen Eenzaamheid’ De formatie van kabinet Rutte was in volle gang, de positie van demissionair minister Klink was onduidelijk. Van te voren niet een duidelijk streefgetal geformuleerd. Voor inzicht bezoekersaantallen digitaal platform (www.eenzaam.nl) zie Pers en media, hoofdstuk 5. Vooraf geen duidelijk streefgetal geformuleerd. Uitslag van evaluatie op deze vraag was 3,8 op schaal van 1 tot 5. Zie verslag congres ‘Connecting People’, hoofdstuk 2 Vooraf geen duidelijk streefgetal geformuleerd. Uitslag van evaluatie op vraag ‘Was de bijeenkomst inspirerend?’ was 4,6 op schaal van 1 tot 5. Uitslag van evaluatie op vraag ‘Zijn de ideeën uit de bijeenkomst bruikbaar voor uw dagelijks werk?’ was 3,5 op schaal van 1 tot 5. Zie verslag ‘Brainstormen tegen eenzaamheid’, hoofdstuk 3

18

Vooraf geformuleerde impact Burgers in Nederland zijn zich meer bewust van het probleem eenzaamheid. Eenzaamheid is meer bespreekbaar, het taboe is verminderd Burgers zijn meer bewust van wat er aan eenzaamheid gedaan kan worden Mensen zetten zich meer in om eenzaamheid te verminderen

Behaald? nvt

Motivatie Impactmeting van alle activiteiten van Coalitie Erbij worden onderzocht door een 0-meting die plaats heeft gevonden in 2008 en 1-meting die plaats zal vinden in 2011.

nvt

idem

nvt

idem

Het algemene gevoel tijdens de evaluatie was dat we tijdens de eerste Week tegen Eenzaamheid veel meer hebben weten te bereiken dan we vooraf voor mogelijk hadden gehouden. We hadden de zeer ambitieuze doelstelling om in totaal 100 lokale activiteiten in het land te kunnen aanbieden tijdens de Week tegen Eenzaamheid. Dat is uiteindelijk gelukt en daar zijn we erg trots op. We hebben binnen het projectteam een evaluatie gedaan over de behaalde resultaten en de interne organisatie. Vragen die aan de orde zijn gekomen zijn onder andere: in hoeverre zijn we tevreden met de resultaten, in hoeverre zijn we tevreden met de manier/het proces waarop we deze resultaten hebben bereikt, wat zijn de lessen voor de toekomst? De lessen voor de toekomst qua interne organisatie liggen met name op het gebied van taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden in interne communicatie.

19

Tot slot We hebben tijdens de Week tegen Eenzaamheid ontzettend veel nieuwe contacten opgedaan en het thema eenzaamheid is voor velen meer gaan leven. Deze prille community willen we vasthouden en uitbreiden, hier zullen we komend jaar ons best voor doen. We hebben eenzaamheid echt op de kaart weten te zetten. Politici en bestuurders van nagenoeg alle politieke partijen hebben hun steun betuigd aan de doelstellingen van Coalitie Erbij. Ook het nieuwe kabinet geeft aan dat de zorg, met name voor ouderen, een impuls nodig heeft. Dit geeft ons moed om volop door te gaan. Volgend jaar is het bovendien het VN jaar van de Vrijwilligers. Vandaar dat we er alles aan zullen doen om volgend jaar opnieuw een Week tegen Eenzaamheid te organiseren. We hopen dat u er weer bij bent!

20

Annex 1. Overzicht lokale activiteiten

Overzicht lokale activiteiten Zaterdag 25 september Dichtbijdag Humanitas opende de deuren van haar lokale afdelingen, zodat iedereen kon kennismaken met haar activiteiten. Tijdens de Dichtbijdag organiseerde Humanitas District Oost twee workshops: • •

Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen Humanitas Tandem & Begeleide omgangsregeling

Uw bedrijf draagt een steentje bij aan de lokale samenleving, maar zou dat nog wel wat vaker, makkelijker of structureel willen doen. Nieuwsgierig hoe dat met Humanitas kan? Uw organisatie is een samenwerkingspartner van Humanitas op diverse terreinen. Of u kent Humanitas nog niet zo goed, maar wil graag nader kennismaken. U vermoedt dat er veel raakvlakken zijn, maar weet niet precies waar de mogelijkheden zitten. Meer informatie bij het secretariaat van Humanitas District Oost via tel 0575-546057 of [email protected]. Organisatie: Humanitas Zutphen In Breda hield Humanitas open huis, met als thema Jong & Oud. De middag stond verder in het teken van ontmoeting en feest. Locatie: Breda Organisatie: Humanitas Burenhulp van de WijkAlliantie ‘Burenhulp’ stond tijdens de Week tegen Eenzaamheid centraal bij de EigenWIJze buurtteams van de Wijkalliantie (uitvoerend partner). De buurtteams bestrijden eenzaamheid door bijvoorbeeld langs de deuren te gaan om een praatje te maken of een drankje uit te delen. Theaterbezoek Theaterbezoek voor ouderen die graag een avondje naar het theater of naar een concert wilden. Georganiseerd door Vier het Leven. Leger des Heils Bij de buren op de koffie! (Leeuwarden) Open huis (Hoogeveen) Korpsbazaar (Amsterdam) Opening BIJ Bosshardt steunpunt Utrecht (Utrecht) Burendag Het Multicultureel Vrouwencentrum Jasmijn stelde haar pand open voor iedereen die daar een kijkje wilde nemen. Daarnaast konden samen bloembakken beplant worden. Meer informatie bij [email protected].

21

Locatie: Groningen Organisatie: Multicultureel Vrouwencentrum Jasmijn Stichting the Future Een team vrijwilligers bezocht alleenstaanden in de buurt en heeft creatieve ideeën opgedaan met behulp van het plaatsen van een ideeënbus bij verschillende evenementen. Alle suggesties werden door de buurtbewoners doorgenomen onder het genot van een gezellig hutspotbuffet. Locatie: Krimpen aan de IJssel Organisatie: Stichting the Future Eigenwijze Buurten Arnhem Een groep van zes vrijwilligers nodigde buurtbewoners uit om onder het genot van een lekkere brunch het onderwerp eenzaamheid bespreekbaar te maken. Om het contact in stand en het onderwerp op de agenda te houden, slaan de buurtbewoners de handen ineen om in het najaar gezamenlijk een high tea organiseren. Locatie: Arnhem Organisatie: WijkAlliantie / Stichting Naast Jullie Stadskanaal Jong en oud maakten in een informele sfeer kennis. Er werd gekaart en gesjoeld, lekkere hapjes uit alle windstreken bereid of gewoon een kopje koffie gedronken. Locatie: Stadskanaal Organisatie: WijkAlliantie / Team The Good Kids en bejaardentehuis Maarsheerd Hengelo De Straatvereniging Woolderseweg wilde de bewoners in hun buurt dichter bij elkaar brengen door hen uit te nodigen samen een kopje koffie te komen drinken bij een speciale koffiekar. Locatie: Hengelo Organisatie: WijkAlliantie / Straatvereniging Woolderseweg Rotterdam Vrijwilligers gingen langs de deuren om ideeën op te doen voor de jaarlijkse Burendag. Eenzame bewoners werden aangespoord deel te nemen en ondersteund door een maatje uit het vrijwilligersteam. Locatie: Rotterdam Organisatie: WijkAlliantie / Stichting In ‘t Web Rotterdam Bewoners van het verzorgingstehuis Witte de With werden uitgenodigd om een handje te helpen in de moestuin op de Kop van Müllerpier. Locatie: Rotterdam Organisatie: WijkAlliantie / Verzorgingstehuis Witte de With

22

Zondag 26 september Workshop : ‘Hoe maak je eenzaamheid bespreekbaar?’ Kent u situaties waarin u signaleert dat iemand om u heen zich eenzaam voelt? Vindt u het soms ook ingewikkeld om eenzaamheid bespreekbaar te maken? Tijdens de workshop werden handvatten aangereikt hoe eenzaamheid bespreekbaar gemaakt kan worden. Ook werd tijdens de workshop een impressie gegeven van wat Sensoor zou kunnen betekenen, 24 uur per dag, 7 dagen in de week. De workshop was bedoeld voor belangstellenden voor het onderwerp eenzaamheid. Een sessie voor professionals vond plaats op donderdag 30 september. Georganiseerd door: Sensoor Fryslân Locatie: Leeuwarden Muzikaal ensemble In Woon- en zorgcentrum de Lippinkshof werd in het kader van de week tegen de eenzaamheid een optreden verzorgd door ensemble “Music Cultureel”. Zij verzorgen een licht klassiek programma. Locatie: Enschede Organisatie: Livio, meer informatie via [email protected] Leger des Heils Kerkdienst (Deventer) Themadienst (Leger des Heils, Leeuwarden) Kerkdienst (Leger des Heils, Breda) De SOOZ De SOOZ staat voor sociale ontspanning op zondagmiddag. Bezoekers konden hier kaarten maken, een spelletje spelen, een praatje maken of een eigen handwerkje meenemen. Locatie: Utrecht Organisatie: Nederlandse Rode Kruis Helpen bij “Bewonerscafé Verzorgingstehuis Vreedenhoff” Vind jij het leuk om gezellig helpen in het bewonerscafe van verzorgingstehuis Vreedenhoff? Twee keer per maand wordt hier een leuke zondagmiddag georganiseerd met een afwisselend programma. Het ene moment sta je achter de bar en het andere moment zit je gezellig domino te spelen met ouderen. Een topmiddag om even de handen uit de mouwen te steken! Locatie: Arnhem Organisatie: Arnhem Cares Maandag 27 september Samen tegen Eenzaamheid (Vrijwilligersbijeenkomsten) Vrijwilligers zijn van groot belang om eenzaamheid te verminderen en te voorkomen. Tijdens deze bijeenkomsten kwamen vrijwilligers samen om te leren en ideeën uit te wisselen op het gebied van eenzaamheid. Ochtend: Utrecht Middag: Zwolle Gezelschapsspelen In Woon- en Zorgcentrum het Saalmerink vond in het kader van de week van de eenzaamheid een 23

spelenmiddag plaats waar bezoekers aan diverse gezelschapsspelen zoals o.a. sjoelen, rummikub en Russisch Biljart konden deelnemen. Het Saalmerink is laagdrempelig en de meeste activiteiten zijn toegankelijk voor ouderen uit Haaksbergen. Bezoekers konden onder het genot van een kop koffie met leeftijdsgenoten bijpraten en deelnemen aan deze activiteiten. Locatie: Haaksbergen Organisatie: Livio, meer informatie via [email protected] Internationale Kookworkshop Het Wijkvrouwennetwerk Purmerend organiseerde een internationale kookworkshop voor vrouwen en belangstellenden uit alle wijken van Purmerend. Het thema was ‘Turkse gehaktballetjes (hallal kip/ gehakt) met Griekse salade en gegrilde aardappelen'. Tijdens het eten is gesproken over het onderwerp ‘Vrouwen en eenzaamheid 2010’. Organisatie: Wijkvrouwennetwerk (Purmerend) Locatie: Purmerend Leger des Heils Open huis bij het Leger des Heils (Breda) Warme maaltijd (Deventer) Themales over eenzaamheid op basisschool. (Leger des Heils, Leeuwarden) Open huis/koffiekamer/raad en daadbalie (Leger des Heils, Arnhem) Themabijeenkomst over eenzaamheid Deze themabijeenkomst over eenzaamheid werd georganiseerd door de gemeente Borne en was bedoeld voor professionals en bestuurders die dagelijks met het thema ‘eenzaamheid’ worden geconfronteerd. Deelnemers kregen een gevarieerd programma aangeboden, waarbij bevlogen sprekers in gingen op tal van aspecten rondom eenzaamheid. Het onderwerp werd vanuit verschillende gezichtspunten benaderd. Arie Ouwerkerk, directeur van de Coalitie Erbij, verzorgde een inleiding over het thema eenzaamheid. Daarnaast werden projecten en initiatieven uit Borne gepresenteerd die een directe relatie hebben met het onderwerp. Meer informatie over deze bijeenkomst via [email protected]. Locatie: Borne Organisatie: Gemeente Borne Age Demands Action bij Resto VanHarte Onder de titel Age Demands Action (ADA) roepen individuen en organisaties wereldwijd op meer oog te hebben voor de situatie waarin ouderen verkeren en de problemen die zij dagelijks tegenkomen. Bijna alle restaurants van Resto VanHarte stonden tijdens de Week tegen Eenzaamheid in het teken van de Age Demands Action campagne. Jong en oud kwamen bij elkaar om hun stem te laten horen. In de resto’s van Resto VanHarte kon ieder die dat wilde, onder het genot van een gezonde driegangen maaltijd, ideeën, ervaringen en reacties uitwisselen over de positie van ouderen wereldwijd en in Nederland. Dinsdag 28 september Werkconferentie: ‘Eenzame ouderen: Wie doet er wat aan?’ In de gemeente Harenkarspel staan enkele tientallen organisaties in contact met ouderen. Door middel van deze werkconferentie, georganiseerd door de gemeente, kwamen deze organisaties (opnieuw) met elkaar in contact, zodat iedereen weet wie wat doet. Daarnaast werd tijdens de 24

werkconferentie gesproken over hoe eenzaamheid te signaleren is en wat de mogelijkheden en onmogelijkheden van eenzaamheidsbestrijding zijn. De werkconferentie was bedoeld voor organisaties in de omgeving Harenkarspel. Meer informatie via [email protected]. Locatie: Bibliotheek Harenkarspel Symposium Eenzaamheid: Investeren in mensen loont Tijdens dit symposium stond de ontwikkeling van effectieve interventies gericht op het verminderen van eenzaamheid bij ouderen centraal. Een gezamenlijk project van wetenschap en praktijk. Dit project is mede mogelijk gemaakt door het fonds Stichting Maria Mediatrix. De partners in het project, Tranzo (Universiteit van Tilburg) en de welzijnsorganisaties WIJ (Breda) en de Twern (Tilburg) evalueerden 28 september samen met u het project en blikten vooruit op het vervolg. Meer informatie bij Stichting ouderenwerk Breda (SOB), telefoon: 076 - 525 15 00, e-mail: [email protected]. Locatie: Breda, Organisatie: Stichting Ouderenwerk Breda (SOB), de Twern en Tranzo Samen tegen Eenzaamheid (Vrijwilligersbijeenkomsten) Vrijwilligers zijn van groot belang om eenzaamheid te verminderen en te voorkomen. Tijdens deze bijeenkomsten kwamen vrijwilligers samen om te leren en ideeën uit te wisselen op het gebied van eenzaamheid. Ochtend: Amsterdam Middag: Eindhoven Ontmoeting centraal bij 't Paradies Ontmoetings- en dienstencentrum 't Paradies in Roermond richt zich op 55-plussers en bestaat in 2010 10 jaar. Op dinsdag stond ontmoeting centraal, een belangrijk thema van ’t Paradies om mensen bij elkaar te brengen en te binden. Tijdens deze middag werden bekende Roermondse Leedjes vertolkt door enkele topartiesten van eigen bodem. Locatie: Roermond Theaterbezoek Theaterbezoek voor ouderen die graag een avondje naar het theater of naar een concert wilden. Georganiseerd door Vier het Leven. Leger des Heils Warme maaltijd (Leeuwarden) Open huis (Hoogeveen) Gratis kennismaking met maaltijdproject 'Samen aan tafel'. (Hilversum) Presentatie Meeting PointZ-gids De Hilversumse Werkgroep tegen Eenzaamheid heeft een gids samengesteld met allerlei ontmoetingsactiviteiten in Hilversum. Diverse lokale organisaties bieden activiteiten aan die gericht zijn op ontmoeting en gesprek. Deze activiteiten zijn gebundeld in één gids die tijdens deze middag werd gepresenteerd. De bezoeker werd geïnformeerd over Coalitie Erbij en de gids Meeting Pointz. Het programma werd afgewisseld met muziek- en filmfragmenten rondom het thema ‘eenzaamheid’. De Werkgroep tegen Eenzaamheid is samengesteld uit de volgende organisaties: Leger des Heils, Zonnebloem, Maatjesproject Gooi en Vechtstreek, Vrijwilligers Palliatieve Terminale Zorg en Versa Vrijwillige Thuishulp. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met de Werkgroep tegen Eenzaamheid Hilversum (tel. 25

035 656 95 90, e-mail: [email protected], website: www.versawelzijn.nl) Locatie: Hilversum Organisatie: Hilversumse Werkgroep tegen Eenzaamheid Age Demands Action bij Resto VanHarte Onder de titel Age Demands Action (ADA) roepen individuen en organisaties wereldwijd op meer oog te hebben voor de situatie waarin ouderen verkeren en de problemen die zij dagelijks tegenkomen. Bijna alle restaurants van Resto VanHarte stonden tijdens de Week tegen Eenzaamheid in het teken van de Age Demands Action campagne. Jong en oud kwamen bij elkaar om hun stem te laten horen. In de resto’s van Resto VanHarte kon ieder die dat wil, onder het genot van een gezonde driegangen maaltijd, ideeën, ervaringen en reacties uitwisselen over de positie van ouderen wereldwijd en in Nederland. Woensdag 29 september Inspiratiebijeenkomst Eenzaamheid, Weert Een boeiende dag waarin de strijd tegen eenzaamheid in Limburg een nieuwe impuls gegeven werd. Onder het motto “Morgen samen beter en anders aan de slag” bood de bijeenkomst lokale hulpverleners en professionals hulpmiddelen om plaatselijk aan de slag te gaan met eenzaamheid. De bijeenkomst werd georganiseerd door Coalitie Erbij, Humanitas en PUNT Welzijn Weert. Themabijeenkomst: Burenhulp tegen Eenzaamheid Op de 3e themabijeenkomst van EigenWIJzebuurten.nl werd in samenwerking met Coalitie Erbij getoond wat eenzaamheid is en hoe je dit kan signaleren. Daarnaast hielden twee buurtteams op EigenWIJze manier een presentatie hoe zij zich inzetten voor hun buren en hoe ze hierbij eenzaamheid bestrijden of voorkomen. De deelnemers waren leden van EigenWijze Buurtteams; vrijwilligers en geïnteresseerde leden van de Coalitie Erbij kregen de kans om vragen te stellen, ideeën met elkaar te bespreken, informatie uit te wisselen. Voor degenen die graag anderen wilden ontmoeten en samen wilden eten was de VanHarte-eettafel een plek bij uitstek om mensen uit de wijk te ontmoeten en kennis te maken met organisaties uit de wijk, zoals de wijkagent, dominee of imam. Locatie: Amsterdam Meer informatie via [email protected] Training gespreksleiders Unie KBO verzorgde voor haar leden een training voor gespreksleiders, die vervolgens het land in zijn gegaan om (koffie)bijeenkomsten rondom het thema eenzaamheid te leiden. Locatie: Den Bosch Samen tegen Eenzaamheid (Vrijwilligersbijeenkomsten) Vrijwilligers zijn van groot belang om eenzaamheid te verminderen en te voorkomen. Tijdens deze bijeenkomsten kwamen vrijwilligers samen om te leren en ideeën uit te wisselen op het gebied van eenzaamheid. Ochtend: Den Haag Middag: Arnhem High tea Het Ouderenfonds organiseerde op 29 september een high tea voor 50 ouderen (die bij elkaar in de 26

omgeving wonen) op paleis Soestdijk. Deze ouderen hebben weinig sociale contacten en voelen zich weleens eenzaam. Door deze high tea stimuleerde het Ouderenfonds het opdoen van nieuwe sociale contacten. Leger des Heils Koffie en thee inloop (Deventer) Open huis/koffiekamer/raad en daadbalie (Arnhem) Open huis (Hoogeveen) Ontmoetingsochtend (Hoogeveen) Helpen bij “Bowling Club met de Nintendo Wii” Vanaf 1 september is Den Haag Cares samen met verpleeghuis Vrederust West van start gegaan met de nieuwe activiteit “Bowling Club met de Nintendo Wii”. De deelnemers hadden nog geen ervaring met de Nintento Wii en weten ook niet hoe ze kunnen bowlen zonder een 'echte' bowlingbal. Vrijwilligers hielpen de deelnemers het WII-en onder de knie te krijgen. Een bijzondere dynamiek tussen jong en oud. Locatie: Den Haag Organisatie: Den Haag Cares Age Demands Action bij Resto VanHarte Onder de titel Age Demands Action (ADA) roepen individuen en organisaties wereldwijd op meer oog te hebben voor de situatie waarin ouderen verkeren en de problemen die zij dagelijks tegenkomen. Bijna alle restaurants van Resto VanHarte stonden tijdens de Week tegen Eenzaamheid in het teken van de Age Demands Action campagne. Jong en oud kwamen bij elkaar om hun stem te laten horen. In de resto’s van Resto VanHarte kon ieder die dat wil, onder het genot van een gezonde driegangen maaltijd, ideeën, ervaringen en reacties uitwisselen over de positie van ouderen wereldwijd en in Nederland. Eigenwijze Buurten Amsterdam In een gemoedelijke, huiselijke sfeer, vertelden ouderen over hun jonge jaren in het kader van het thema “Kon ik de tijd van mijn jeugd terughalen”. De ouderen gingen met scholieren die maatschappelijk stage lopen in gesprek over het thema eenzaamheid. Deze gesprekken zullen worden opgenomen in een bundel. Locatie: Amsterdam Organisatie: WijkAlliantie / Buurvrouwennetwerk Amsterdam Oost. Lunch en rondleiding in Museum Oud Soest De VOS (Vereenzaming Ouderen Soest), een afdeling van de SWOS (Stichting Welzijn Ouderen Soest), organiseerde op woensdag 29 september een lunch en rondleiding in Museum Oud Soest. Voor meer informatie, kunt u contact opnemen met Margôt Bultink, tel.: 035 -602 36 81 of mailen naar [email protected]. Locatie: Soest Organisatie: De VOS (Vereenzaming Ouderen Soest), een afdeling van de SWOS (Stichting Welzijn Ouderen Soest)

27

Donderdag 30 september

Ansichtkaartactie Binnenhof Eén op de drie Nederlanders is eenzaam. Eenzaamheid komt voor in alle lagen van de bevolking en we hebben er allemaal mee te maken. Ook onze volksvertegenwoordigers. Daarom gaven zij het goede voorbeeld en stuurden zij op het Binnenhof een ansichtkaart aan een eenzame bekende, onder het motto: een klein initiatief kan een groot verschil maken. Onder andere Kamervoorzitter Gerdi Verbeet, minister van Jeugd en Gezin André Rouvoet en SP-leider Emile Roemer waren hierbij aanwezig. Locatie: Het Binnenhof, Den Haag Organisatie: Coalitie Erbij

Workshop : ‘Hoe maak je eenzaamheid bespreekbaar?’ Kent u situaties waarin u als professioneel hulp- of zorgverlener signaleert dat uw cliënt zich eenzaam voelt? Vindt u het soms ook ingewikkeld om eenzaamheid bespreekbaar te maken? Kent u het dilemma van geen tijd hebben en graag een praatje willen maken met een eenzame cliënt? In de workshop zijn handvatten aangereikt hoe hulpverleners eenzaamheid bespreekbaar kunnen maken met hun cliënten. Ook werd een impressie gegeven van wat Sensoor voor uw cliënt zou kunnen betekenen, 24 uur per dag, 7 dagen in de week. Georganiseerd door: Sensoor Fryslân Locatie: Leeuwarden Bijeenkomst CG-Raad Bijeenkomst over ouderen, mensen met een beperking en eenzaamheid, voor alle belangenorganisaties van ouderen, mensen met een lichamelijke, verstandelijke of psychische beperking. Georganiseerd door CG-Raad. De bijeenkomst was gericht op de zogeheten PGOorganisaties. Meer informatie: [email protected] Locatie: Utrecht Training gespreksleiders Unie KBO verzorgde voor haar leden een training voor gespreksleiders, die daarna het land in zijn gegaan om (koffie)bijeenkomsten rondom het thema eenzaamheid gaan leiden. Locatie: Den Bosch Samen tegen Eenzaamheid (Vrijwilligersbijeenkomsten) Vrijwilligers zijn van groot belang om eenzaamheid te verminderen en te voorkomen. Tijdens deze bijeenkomsten kwamen vrijwilligers samen om te leren en ideeën uit te wisselen op het gebied van eenzaamheid. Ochtend: Amersfoort Middag: Rotterdam

28

Theaterbezoek Theaterbezoek voor ouderen die graag een avondje naar het theater of naar een concert wilden. Georganiseerd door Vier het Leven. Conferentie: Brabant niet meer eenzaam BVWO en Zet Brabant organiseerden een conferentie over eenzaamheid in Brabant. Onder andere prof. dr. Th. van Tilburg (Vrije Universiteit Amsterdam) en dr. A. Machielse (Landelijk Expertisecentrum Sociale Interventies), gericht op begripsbepaling rondom eenzaamheid en sociaal isolement, onderzoek en ontwikkeling op deze terreinen, risicomomenten en overlevingsstrategiën en knelpunten in de aanpak leverden een bijdrage. Tijdens het middaggedeelte verzorgden drs. P. Rensen en drs. H. van Xanten (beide Movisie) een toelichting op het onderzoek naar effectieve interventies in de sociale sector, met name op het terrein van eenzaamheid. Aansluitend gaf E. Pellemans (Zet-Brabant) een toelichting op het project Brabant niet meer eenzaam. Locatie: Tilburg Welzijn en welbevinden In Woon- en Zorg centrum de Broekheurnerstede vond in het kader van de Week tegen Eenzaamheid een Wellnessmiddag plaats waar bezoekers informatie kunnen ontvangen over welzijn en welbevinden. Tijdens deze middag waren onder andere vertegenwoordigd: fysiotherapeut, ergotherapeut, logopedist, diëtist, drogisterij, Tai Chi docent, Aromatherapeut en de Gezondheidservice LivioPlus. Leerlingen van de Bonhoeffercollege uit Enschede gaven nagelverzorging en handmassage. Organisatie: Livio, meer informatie via [email protected] Locatie: Enschede Leger des Heils Seniorenclub (Arnhem) Open huis (Gorinchem) Open huis (Hoogeveen) Themabijeenkomst: Duurzame ontmoeting tussen jong en oud: Samen tegen eenzaamheid! Deze bijeenkomst was bedoeld voor ouderen en jongeren uit diverse migrantengroepen, en voor bestuurders en beleidsmedewerkers zorg en welzijn van de gemeente en provincie Utrecht. Gezamenlijk verkenden zij de behoefte en mogelijkheden om eenzaamheid te voorkomen en sociale contacten aan te gaan en te vergroten. Meer informatie bij Ronald Kalka van de Stichting ASHA via [email protected] of via (030) 29 74 321 (tijdens kantooruren). Locatie: Utrecht Organisatie: FORUM en stichting ASHA Helpen bij “De Weggeefwinkel” De weggeefwinkel geeft praktische steun aan mensen die op zoek zijn naar bruikbare spullen. In de weggeefwinkel ontvangen zij dagelijks tweedehands spullen. Alle spullen die de weggeefwinkel ontvangt werden beoordeeld en kregen daarop een plek in de winkel. Locatie: Den Haag Organisatie: Den Haag Cares

29

Age Demands Action bij Resto VanHarte Onder de titel Age Demands Action (ADA) roepen individuen en organisaties wereldwijd op meer oog te hebben voor de situatie waarin ouderen verkeren en de problemen die zij dagelijks tegenkomen. Bijna alle restaurants van Resto VanHarte stonden tijdens de Week tegen Eenzaamheid in het teken van de Age Demands Action campagne. Jong en oud kwamen bij elkaar om hun stem te laten horen. In de resto’s van Resto VanHarte kon ieder die dat wil, onder het genot van een gezonde driegangen maaltijd, ideeën, ervaringen en reacties uitwisselen over de positie van ouderen wereldwijd en in Nederland. Leescafé Naast de vele activiteiten die Welzijn Teylingen reeds aanbiedt, was er speciale aandacht voor het leescafe in de Bibliotheek te Sassenheim op donderdag 30 november vanaf 10.00 uur. Er was iemand van Welzijn Teylingen aanwezig om vragen te beantwoorden. De gehele week was er een stand ingericht met informatie over eenzaamheidsprojecten in Teylingen. Locatie: Sassenheim Organisatie: Welzijn Teylingen Bingo Stichting Alleen op deze aarde organiseerde een bingo. Iedereen is welkom!. Locatie: Tilburg Vrijdag 1 oktober Nationale Ouderendag Op de Nationale Ouderendag organiseerde het Nationaal Ouderenfonds in dertig gemeenten kleinschalige bijeenkomsten over ‘sociale contacten’. Gemeente Stein Voor alle ouderen van de gemeente Stein (Limburg) waren er op drie locaties activiteiten in het kader van de Dag van de Ouderen. De activiteiten werden georganiseerd door Unie KBO in samenwerking met enkele andere seniorenverenigingen van de gemeente. Meer informatie via [email protected]. LinQ cafés op 26 locaties door het hele land Op 1 oktober zijn er verspreid over heel Nederland LinQ café's georganiseerd. Dit zijn laagdrempelige ontmoetingen in rolstoeltoegankelijke kroegen. Tijdens zo’n gezellige middag of avond komen de LinQ vrijwilligers en deelnemers bij elkaar om met elkaar te kletsen en plannen te maken. Iedereen is van harte welkom. Voor meer informatie, zie www.zonnebloemlinq.nl. Maatjesontmoeting Stichting Welzijn Hattem zet zich breed in om de sociale netwerken van ouderen te vergroten. Op 1 oktober organiseerden zij een bijeenkomst waar ‘maatjes’ elkaar konden ontmoeten. Miniconferentie eenzaamheid gemeente Amsterdam In Amsterdam lopen 21 projecten ter voorkoming en bestrijding van eenzaamheid. Doel van de conferentie was om de resultaten van het verrichte onderzoek te delen met professionals uit Amsterdam. Door deze conferentie kregen de aanwezigen meer inzicht in hoe eenzaamheid effectief voorkomen en bestreden kan worden. Arie Ouwerkerk, directeur van Coalitie Erbij heeft bijgedragen 30

aan de paneldiscussie. Locatie: Amsterdam Meezingmiddag In Woon- en zorgcentrum de Meergaarden vond in het kader van de Week tegen Eenzaamheid een 'meezingmiddag' plaats. Bezoekers kregen tijdens deze middag ondersteuning van het Seniorenkoor uit Eibergen. Locatie: Eibergen Organisatie: Livio, meer informatie via [email protected] Spelenmiddag In dagbesteding de Hofmaat vond in het kader van de Week tegen Eenzaamheid een spelenmiddag plaats waar bezoekers onder het genot van een kop koffie aan diverse gezelschapsspelen zoals o.a. sjoelen, triominos en rummicub konden deelnemen. Locatie: Neede Organisatie: Livio, meer informatie via [email protected] Seniorenevenement 'Gezond ouder worden' Seniorenevenement voor 55+ ers. Het thema was 'Gezond ouder worden'. De gehele dag door waren er podiumactiviteiten, informatiemarkt en konden bezoekers kosteloos deelnemen aan verschillende workshops. Deze dag werd georganiseerde door de dit jaar opgerichte werkgroep Senioren Samen. Voor meer informatie zie Swob.nl (tel. 0342-412039) of Vcb.nl (0342-404120). Leger des Heils Lunch bij het Leger des Heils (Breda) Open huis/koffiekamer/raad en daadbalie (Arnhem) Open huis (Hoogeveen) Officiële aftrap sportevenement voor ouderen – Nationaal Ouderenfonds & De Cruyff Foundation Het Nationaal Ouderenfonds & De Cruyff Foundation gaan gezamenlijk sportactiviteiten voor ouderen aanbieden. Dit project start in 2011. Op 1 oktober 2010 was de officiële aftrap met een groot sportevenement voor circa 250 ouderen. Hoe ouder mensen worden, hoe minder ze over het algemeen bewegen. Dat is jammer, want ook voor ouderen is bewegen van vitaal belang voor allerlei lichaamsfuncties. Bewegen voorkomt stijfheid, broze botten en teruglopen van de algehele conditie. Naast fysieke voordelen draagt bewegen vooral ook bij aan het emotioneel welbevinden. Een gezond en fit lichaam zorgt voor zelfvertrouwen en eigenwaarde. Verder draagt bewegen bij aan het terugdringen van depressieklachten. Sport en beweging brengt mensen ook samen; op een laagdrempelige manier komen mensen met elkaar in contact en terugkerende activiteiten op dezelfde locatie met dezelfde deelnemers zorgt voor herhalingsontmoetingen en hopelijk voor duurzame sociale contacten. Op en rond het Cruyff Court werden diverse activiteiten aangeboden. We startten met een bijzondere warming up voor alle aanwezigen door Olga en Duco van Nederland in Beweging en vervolgens konden de aanwezigen allerlei sporten uitproberen: fithockey (het vroegere knotshockey), seniorenvoetbal en diverse andere sporten als tai chi, jeu de boules, wandelen, etc. Het was een sportieve en gezellige dag waarbij bewegen en ontmoeten centraal stonden! Organisatie: Nationaal Ouderenfonds & De Cruyff Foundation Locatie: Rotterdam

31

In het zonnetje D66 Wassenaar organiseerde tijdens de Week tegen Eenzaamheid diverse activiteiten gericht op ouderen. Zo bezochten de leden onder andere een verzorgingshuis voor ouderen die ze op een speciale manier in het zonnetje zetten. Voor meer informatie, neem contact op via [email protected]. Conferentie ‘Eenzaamheid: voorkoming, vermindering of bestrijding?’ Hoe voorkom en bestrijd je eenzaamheid bij ouderen, mensen met een lichamelijke of verstandelijke beperking, of een chronische ziekte? De gemeente Amsterdam en een groot aantal organisaties hebben gezocht naar het antwoord op deze vragen. De resultaten van dit onderzoek werden tijdens de bijeenkomst gedeeld met professionals en vrijwilligers uit Amsterdam. Ervaringen uit het werkveld konden tijdens deze bijeenkomst worden verkregen en gedeeld. Locatie: Amsterdam Organisatie: Dienst Wonen, Zorg en Samenleven Age Demands Action bij Resto VanHarte Onder de titel Age Demands Action (ADA) roepen individuen en organisaties wereldwijd op meer oog te hebben voor de situatie waarin ouderen verkeren en de problemen die zij dagelijks tegenkomen. Bijna alle restaurants van Resto VanHarte stonden tijdens de Week tegen Eenzaamheid in het teken van de Age Demands Action campagne. Jong en oud kwamen bij elkaar om hun stem te laten horen. In de resto’s van Resto VanHarte kon ieder die dat wil, onder het genot van een gezonde driegangen maaltijd, ideeën, ervaringen en reacties uitwisselen over de positie van ouderen wereldwijd en in Nederland. Themabijeenkomst: Duurzame ontmoeting tussen jong en oud: Samen tegen eenzaamheid! Deze bijeenkomst is bedoeld voor ouderen en jongeren uit diverse migrantengroepen, en voor bestuurders en beleidsmedewerkers zorg en welzijn van de gemeente en provincie Overijssel. Gezamenlijk verkennen zij de behoefte en mogelijkheden om eenzaamheid te voorkomen en sociale contacten aan te gaan en te versterken. Voor deze bijeenkomst kunt u zich aanmelden bij Fatima Alaoui van FORUM via [email protected] of via (030) 29 74 321 (tijdens kantooruren). Locatie: Enschede Organisatie: FORUM en stichting ASHA Koffiebijeenkomsten Op 1 oktober, Nationale Dag van de Ouderen, gaf de Unie KBO de aftrap voor de koffiebijeenkomsten rondom eenzaamheid, die KBO-afdelingen organiseerden. Ruim 50 senioren die eerder in de Week tegen Eenzaamheid zijn opgeleid hebben deze bijeenkomsten geleid. De aftrap vond plaats op het kantoor van de Unie KBO. Na de opening van de bijeenkomst door directeur Stella Salden gingen de deelnemers (vrijwilligers en medewerkers) met elkaar in gesprek over eenzaamheid. Locatie: Den Bosch Organisatie: Unie KBO Actie tegen eenzaamheid in Haarlem en Den Bosch Op 1 oktober besteedden vrijwilligers van de KBO op ludieke wijze aandacht aan eenzaamheid onder ouderen. Op de Markt in Haarlem, en op de Markt in Den Bosch kregen voorbijgangers de kans om ook hun steentje bij te dragen aan het 'omzien naar elkaar'. Kijk voor meer informatie op www.uniekbo.nl. 32

Locatie: Haarlem en Den Bosch Organisatie: Unie KBO Discussie- en filmavond Stichting Alleen op deze aarde organiseerde een discussieavond. Bezoekers konden in gesprek gaan met de sponsor over de kerst-in op 1e kerstdag en hun ervaringen delen. Ook ging de film die ouderen hebben gemaakt over eenzaamheid en de stichting in première. Locatie: Tilburg En verder Ontmoeting in de buurt Vanaf 24 september bracht stichting The Future korte bezoeken aan personen waarvan zij weten dat zij zich (wel eens) eenzaam voelen. Tijdens deze bezoeken nodigden zij mensen uit samen te gaan in eten in de buurt. Hiervoor hebben zij een klein groepje mensen geselecteerd, dat zij daarop willen uitbreiden. De samenkomsten waren laagdrempelig, gezellig en bedoeld om eenzaamheid te doorbreken en mensen met elkaar in contact te brengen. U kunt hierover contact opnemen met [email protected]. Locatie: Krimpen a/d IJssel Organisatie: Stichting The Future

33

Annex 2. Verslag congres ‘Connecting People? Communicatietechnologie: vloek of zegen?’

Niet online of offline. Maar onlife! Meer dan één miljoen volwassenen voelt zich eenzaam. Communicatietechnologie kan een belangrijke bijdrage leveren aan de oplossing van dat probleem, bleek tijdens het congres Connecting People? Communicatietechnologie: vloek of zegen? dat op vrijdag 24 september de Week tegen de Eenzaamheid opende. “Samen met fysieke zorg is het absoluut een zegen.” Mensen die sterk eenzaam zijn, doen opvallend vaker contacten op via internet dan mensen die niet eenzaam zijn, blijkt uit onderzoek van TNS/Nipo dat speciaal voor de Week tegen de Eenzaamheid werd uitgevoerd. 1073 Nederlanders (een respons van 74 procent) van 18 jaar en ouder werd online gevraagd naar hun opvattingen. Van de mensen die aangaven zeer sterk te zijn, had 49 procent wel eens contacten via internet opgedaan, van de mensen die matig eenzaam zijn 38 procent, en van de mensen die zeiden niet eenzaam te zijn 29 procent. Met een gemiddelde van 35 procent over alle respondenten blijken sterk eenzame mensen dus bovengemiddeld vaker contact op te doen via internet. Sterk eenzame mensen gebruiken significant minder vaak dan niet- en matig eenzamen de telefoon om contact te onderhouden met familie en vrienden. Daarvoor gebruiken ze juist weer significant vaker chatprogramma’s. Een grote groep van 48 procent is van mening dat iemand door het bestaan van digitale communicatiemiddelen vaker met anderen kan afspreken. Toch zijn er ook bedenkingen. Op de stelling ‘hoe intensiever iemand digitale communicatiemiddelen gebruikt, hoe eenzamer hij zich voelt’, antwoordt 29 procent ‘oneens’ maar antwoordt een grote groep van 42 procent ‘niet mee eens, niet mee oneens’. Van de groep sterk eenzamen voelt 5 procent zich eenzamer door digitale communicatiemiddelen. Maar hoopvol is dat 6 procent zich ‘veel minder eenzaam’ voelt en 23 procent zich ‘een beetje minder eenzaam’ voelt. Hoewel een meerderheid denkt dat digitale communicatiemiddelen voor meer contacten zorgen, schatten niet eenzame Nederlanders het effect op eenzaamheid – positief dan wel negatief – groter in dan mensen die sterk eenzaam zijn. Een meerderheid is voorstander van een maatschappelijke aanpak: eenzaamheid wordt vooral gezien als een probleem van de samenleving en minder als een probleem van individuen. Health 2.0 Communicatietechnologie biedt niet alleen mogelijkheden om iets tegen eenzaamheid te doen maar het wordt wereldwijd in de gezondheidszorg ingezet om problemen op te lossen. Eenzaamheid is in de zorg geen prioriteit, bekende Jan de Boer – KPMG-partner en Segment leider Gezondheidszorg – maar toch kan worden geleerd van de nieuwe aanpak die in opmars is. Sleutelbegrippen daarbij zijn ‘vroegtijdig monitoren en veel aandacht voor preventie’, ‘de patiënt is nummer 1’ en ‘intensieve samenwerking tussen betrokken organisaties’. Dat geldt niet in de laatste plaats voor de zorgverzekeraars. Pilots in de VS tonen aan dat zorgkosten dalen en de kwaliteit van zorg toeneemt door ‘toekomstige hoogfrequente gebruikers’ vroegtijdig te identificeren, door de mogelijkheden van monitoren op 34

afstand uit te breiden, door artsen én patiënten ´n andere betrokken organisaties toegang tot het elektronisch patiënten dossier te geven. Volgens De Boer heeft die aanpak positieve gevolgen voor de eenzaamheid die patiënten ervaren: het geeft zekerheid, mensen zijn actiever bezig doordat ze meer invloed op hun eigen situatie hebben, ze kunnen langer thuis blijven, de familie wordt intensiever betrokken en er is online meer contact met gelijkgezinden. In sommige pilots leidde de maatregelen tot 50 procent reductie in ziekenhuisopnamen en 80 procent reductie in heropname. De bottleneck is volgens De Boer dat weliswaar wereldwijd succesvolle pilots worden gehouden maar dat er “zelden structureel geld is om door te pakken.” De Boer identificeerde tenslotte een zestal trends in de zorg. De patiënt beweegt zich van een positie van ‘I need’ naar ‘I can’, zorgprofessionals veranderen van ‘I tell’ in ‘I share’, medische IT-bedrijven handelen in toenemende mate ‘glocal’, verzekeraars richten zich steeds meer op preventie, overheden ‘faciliteren’ in plaats van ‘creëren’ en gezondheidsorganisaties ‘collaboreren en integreren’. Volgens De Boer is de opmars van communicatietechnologie in de gezondheidszorg “een absolute zegen en een must voor de toekomst. Een verplichting voor komende generaties.” Met die ontwikkeling is ook technologiegigant IBM hard bezig, verklaarde Nicky Hekster van IBM Benelux. Doel is om een ‘slimme gezondheidszorg’ te creëren waardoor zowel de kwaliteit als de kwantiteit zullen stijgen. “Het is geen haarlemmerolie voor de eenzaamheid”, voegde Hekster toe, dus het is geen wondermiddel, “maar het kan wel bijdragen aan de verlichting daarvan.” In de Scandinavische landen heeft iedere burger een eigen portal waar men in contact kan treden met zorgverleners. Volgens Hekster is dat een goed voorbeeld voor Nederland. Het uiteindelijke doel van project ‘Health 2.0’ is om de zorg zoveel mogelijk naar de patiënt thuis te brengen. Slimme communicatietechnologie moet het mogelijk maken iemand volledig thuis te monitoren. Hoe zou zo’n proces eruit zou kunnen zien? Sensoren kunnen worden aangebracht die valbewegingen waarnemen, en glucosemeters, elektronische weegschalen, medicatiemonitoren en andere apparatuur verzamelen data over de gezondheid die worden doorgegeven aan een telemedicine-service waar de gegevens beoordeeld worden door zorgprofessionals. De data van grote groepen patiënten kunnen vervolgens geanonimiseerd verzameld worden voor wetenschappelijke analyse. Het grote struikelblok is volgens Hekster dat overal verschillende standaarden gebruikt worden waardoor het onmogelijk is allerlei data te koppelen. In ziekenhuizen introduceerde IBM daarnaast het ‘zorgkonijn’ dat chronisch zieke kinderen gezelschap kan houden. Familie en vrienden voeren via een internetportal berichten in, die het konijn in het ziekenhuis vervolgens uitspreekt. Een ander low-tech voorbeeld is de couveusecamera bij vroeggeboren baby’s in het Medisch Spectrum Twente ziekenhuis waardoor ouders vanuit huis via een intranet hun kindje kunnen bekijken. Ook KPN Mooiste Contactfonds gebruikt communicatietechnologie om het leven van chronisch zieke kinderen te verlichten. Omdat kinderen niet meer op school komen, dreigen sociale contacten te verwateren, stelde Marion Koopman. “Na twee maanden is nog maar 30 procent van de MSNcontacten over. Via videoconferencing brengen wij de kinderen op grote schermen terug in de klas. Dat heeft weer gunstige gevolgen voor het aantal MSN-contacten.” Een ander betrekkelijk eenvoudig voorbeeld is zorgsite.nl van de Nederlandse organisatie ShareCare. Via de website kunnen mantelzorgers afspraken op elkaar afstemmen zodat een intensieve begeleiding mogelijk wordt van mensen die hulp nodig hebben. Maar de vraag is: gelden deze gunstige effecten van communicatietechnologie ook voor mensen die eenzaam thuis zitten?

35

Gamen Het verband tussen communicatietechnologie en eenzaamheid is complex, meent hoogleraar Sociologie Theo van Tilburg van de Amsterdamse Vrije Universiteit. Robert Putnam signaleerde al in 1995 in zijn boek Bowling alone: the collapse and revival of American Community dat Amerikanen in steeds toenemende mate los komen te staan van familie, vrienden, buren en democratische structuren. De angst was dat communicatietechnologie die persoonlijke contacten zou vervangen. Van bowling alone zouden we gaan naar bowling online. “Bovendien bestond de angst dat communicatietechnologie, dat wil zeggen virtuele zorg, ook de plaats zou innemen van zorg. Maar een soortgelijke angst voor achteruitgang van sociale contacten ontstaat bij elke technologische vooruitgang. Toch blijkt die elke keer weer ongegrond.” Dat de relatie tussen eenzaamheid en communicatietechnologie niet eenduidig is, blijkt wel uit het gegeven dat zowel voor positieve als negatieve effecten wetenschappelijke ondersteuning wordt gevonden. Communicatietechnologie bevordert eenzaamheid doordat het een “laagdrempelig surrogaat” is voor echte contacten en bovendien echte contacten verhindert door verslaving of doordat men de deur niet meer uitkomt. Maar voor anderen blijkt die technologie de eenzaamheid juist te verminderen doordat het de mogelijkheid biedt nieuwe contacten op te doen en ‘echte contacten’ te versterken. Bovendien versterkt het ‘empowerment’, aldus Van Tilburg. Volgens Van Tilburg profiteren met name “zwakke groepen” niet van het gebruik van communicatietechnologie. Een aantal factoren lijkt daarbij op elkaar in te spelen: een hoger inkomen, technische knowhow en een hogere opleiding creëren grosso modo positieve effecten. Een lager inkomen, digibetisme en een lagere opleiding maakt juist dat mensen nauwelijks voordelen halen uit sociale media. Bovendien speelt mee hoé iemand de technologie gebruikt. Email en sms heeft nauwelijks effect op iemands sociale welbevinden. Maar intensief gamen, boodschappen online doen en een algehele ‘informatisering’ van het menselijk handelen, leiden wel tot isolatie. En dan zijn er groepen mensen, zoals ernstig zieken, waarbij elke mogelijkheid tot communicatie uitermate welkom is. Die kunnen volgens Van Tilburg enorm profiteren van de technologie. Afhankelijkheid en isolatie zijn reële risico’s maar Van Tilburg signaleerde ook veel “winstmogelijkheden”. Mediawijsheid Dat gebrek aan eenduidigheid – en dus de behoefte aan meer onderzoek – kwam ook naar voren in het verhaal van UvA-hoogleraar Oude en Nieuwe Media in een vergrijzende samenleving Eugene Loos. Is de oudere een digitale immigrant in eigen maatschappij, wierp hij op. De technologiepessimist zegt: ‘Vroeger was er vrijwel overal burenhulp en vormde nabuurschap de basis van de samenleving. Men kende elkaar. Maar de moderne mens lijkt weinig aandacht te hebben voor de naaste. Nu is men vooral met zichzelf bezig. We zijn geneigd van de ander weg te kijken en onze ogen en oren te sluiten voor de omgeving. Tegenwoordig zijn zelfs buren soms vreemden. Je spreekt elkaar zonder gesprek, je kijkt naar elkaar zonder de ander te zien. Mensen communiceren via snelle korte boodschapjes. Onze samenleving wordt steeds individualistischer.’ De technologie-optimist zegt: ‘Vriendschappen worden onderhouden via Skype; zakelijke deals gesloten dankzij LinkedIn; nieuwe liefdes gevonden op datingssites; gemeenschappen gevormd op Facebook en Hyves. En door Twitter en de iPhone staan mensen bijna non-stop in contact met elkaar.’ Volgens Loos kun je spreken van een duale structuur: “Alhoewel ons handelen wordt beïnvloed door maatschappelijke (technologische) structuren, is er wel degelijk ook enige ruimte om die zelf te kunnen beïnvloeden.” Loos schetste hoe de “laatmoderne levensloop” is verworden tot een serie individuele passages; het ouderlijk huis verlaten, een baan vinden, werkloos raken, al dan niet trouwen, scheiden, kinderen krijgen, met pensioen gaan, (hoog)bejaard worden. “Individuen moeten daarin hun eigen weg vinden,

36

zonder dat deze overgangen nog langer dwingend geïnstitutionaliseerd zijn of begeleid worden door collectieve rituelen. Het construeren van continuïteit en eenheid in de levensloop is aan het individu zelf.” Paul Schnabel voorspelde in 1999 dat ieder individu binnen enkele jaren over een virtuele verbinding met ieder ander in zijn sociale netwerk zou beschikken, virtueel nieuwe sociale netwerken kan opbouwen en toegang heeft tot een onafzienbare hoeveelheid informatie.’ Ieder persoon is een ‘portal’ geworden. Sociale media horen onmiskenbaar bij ons dagelijks leven, stelde Loos. Er zou niet eens onderscheid moeten worden gemaakt tussen online en offline. Het draait om onlife. Enerzijds heeft dat gunstige gevolgen, zoals de enorme mogelijkheden online een nieuwe partner te vinden, of om mensen met gedeelde interesses bij elkaar te brengen, zoals gebeurt op seniorweb.nl. Anderzijds dreigt een kleine groep door faalangst en de hoge kosten van de vereiste technologie te worden buitengesloten. Cijfers van het CBS laten zien dat 36 procent van de groep 65-75 jarigen nog nooit een computer heeft gebruikt. ‘Non-liners’, aldus Loos. “Het draait allemaal om mediawijsheid. Wie is geletterd genoeg om niet alleen oude maar ook nieuwe media optimaal te gebruiken?” Opeenvolgende geboortejaargangen groeien elk op met een specifieke constellatie van media-aanbod, mediacompetentie en mediavoorkeuren. Die vroegere ervaringen met media zouden later tot gedeelde gedragspatronen leiden. Er is sprake van ‘techniekgeneraties’ waarbij oudere generaties de wereld van de communicatietechnologie volledig mislopen. Toch is daar volgens Loos best iets aan te doen. “Mensen in verschillende levensfasen moeten leren omgaan met nieuwe media, dat verhoogt de kans op vruchtbare contacten en verkleint de kans op eenzaamheid. Ook al roepen pessimisten dat het anders is. Maar communicatietechnologie is geen wondermiddel. We moeten het zien te integreren in ons dagelijks leven terwijl we ondertussen fysieke ontmoetingen blijven organiseren.” Loos citeerde het concept van het ‘konvooi’: de groep mensen bestaande uit onder meer familieleden, vrienden en kennissen waarmee we ons door het leven bewegen. Naast online contacten moeten we dat konvooi koesteren. “Mediawijsheid is cruciaal bij de instandhouding van dat konvooi. Met name voor mensen uit een andere techniekgeneratie die wel willen maar niet kunnen omgaan met nieuwe media.” Opvallend is volgens de UvA-hoogleraar dat ouderen vaak wel met sociale media beginnen te werken wanneer de noodzaak zich aandient. Bijvoorbeeld wanneer kinderen en kleinkinderen in het buitenland wonen. Dan blijken Skype en Hyves ineens heel dichtbij te staan. Maar eenzame mensen zonder die noodzaak moeten er op een andere manier bij betrokken worden. Face-to-face Het slotdebat richtte zich op de vraag wat communicatietechnologie kan betekenen in zorg en welzijn. Voor IBM bestaan er volgens Nicky Hekster twee belangrijke obstakels: er ontbreekt een goed verdienmodel en er is nog veel onbekendheid met de materie. “We hebben een aantal lokale projecten met betrekking tot zorg en technologie succesvol afgerond. Maar zodra we nationaal willen gaan, komen we door ‘schotten in de zorg’ in de problemen. Er is een betere regie nodig.” Frank van Rooij, directeur Radius Welzijn Leiden en Oegstgeest, vreest dat 50 tot 60 procent van 65plussers digibeet blijft als er niet meer aan ondersteuning wordt gedaan. Hij baseert zich daarbij op observaties van medewerkers bij Radius. Van de groep 55-70jarigen heeft zeker 40 procent geen computer, aldus Van Rooij. Dat geldt nog meer voor alleenstaande vrouwen en ouderen met de laagste opleidingen. Maar die groep wordt in onderzoeken nauwelijks teruggevonden want veel onderzoek gebeurt tegenwoordig juist via internet. Van Rooij pleitte ervoor mensen via vrijwilligers actief te stimuleren communicatietechnologie te gebruiken. Eenzame mensen die hulp krijgen bij het gebruik daarvan, kan bovendien ook het overige cursusaanbod getoond worden. Dat biedt weer een extra kans deze groep uit het isolement te halen.

37

Het Radboud Ziekenhuis verklaarde bij monde van Lucien Engelen, hoofd acute zorg, op het moment niets te doen aan eenzaamheid en communicatietechnologie. Toch wordt eenzaamheid wel aangepakt. “We proberen patiënten op te nemen in ons team. Dat betekent onder meer inspraak via online planning van zorg. We betrekken de patiënt overal bij. Want het viel ons op dat vak allerlei zaken worden ontwikkeld voor die patiënt maar dat hem zelf nooit gevraagd wordt wat hij nodig heeft. Dat wilden wij omkeren.” Hoewel definitieve onderzoeksresultaten en een eensgezinde aanpak nog even op zich laten wachten, was wel een rode draad te onderscheiden. “Communicatietechnologie is als een vervoermiddel”, verklaarde Relatieplanet-directeur Tjeerd Korenstra tijdens het slotdebat. “Om het een zegen te laten zijn, moet je weten hoe je er mee omgaat.” Emeritus hoogleraar Sociologie Jenny Gierveld sprak van het Mattheuseffect, waarbij mensen die al goede contacten hebben relatief veel profiteren van sociale media. Het omgekeerde geldt voor mensen die toch al weinig vrienden en kennissen hebben. Kwetsbare groepen, zoals sterk eenzame mensen zonder goede opleiding en met financiële beperkingen, zullen waarschijnlijk alleen profiteren wanneer hulp geboden wordt. Misschien door het ter beschikking stellen van technologie maar vooral door tekst en uitleg van de mogelijkheden. Gierveld maakte een onderscheidt tussen sociale en emotionele eenzaamheid. “Emotionele eenzaamheid verijst naar een gemis aan iemand om mee over persoonlijke dingen te praten. Maar wij hebben het vandaag met name over sociale eenzaamheid. Daar kan communicatietechnologie een belangrijke rol in spelen. Sociale media kunnen de weg bereiden maar daarna is fysiek contact minstens even belangrijk om tot blijvende sociale relaties te komen. Korenstra adviseert bezoekers van Relatieplanet dan ook om “niet maandenlang te blijven chatten maar te zorgen dat men redelijk snel face-to-face komt”. Ondanks die kanttekeningen zijn veel mensen overtuigd van de voordelen van communicatietechnologie. Zo blijken mensen met zeldzame aandoeningen online zeer bevredigend contact met lotgenoten te onderhouden, benadrukte een spreker in de zaal. Bovendien is de anonimiteit van online communicatie soms onmisbaar bij gevoelige onderwerpen. In de ervaring van The Crowds-oprichter Erwin Blom gelden de gunstige effecten van online en sociale media ook nu al voor kwetsbare groepen. “Vrienden die alleen thuis zitten met Twitter en Facebook worden steeds enthousiaster om de deur uit te gaan wanneer ze al die berichten over concertbezoek in Paradiso zien langskomen.” Toch lijkt de bestrijding van eenzaamheid bij sterk eenzame mensen om een gecoördineerde aanpak te vragen. Of het nou om monitoring of om Twitteren gaat. Voordat de laptop wordt gebruikt om nieuwe vrienden te maken, zal eerst moeten worden verteld hoe die laptop werkt. En zelfs dan moet de telefoon nog niet worden afgeschaft, bepleitte Saar Boerlage van actiegroep Wijze Oude Wijven.

38

Annex 3. Verslag ‘Brainstormen tegen Eenzaamheid’ Een gouden formule om eenzaamheid te bestrijden bestaat niet. Toch zijn er initiatieven die helpen dit grote probleem aan te pakken. Op vrijdagochtend 24 september kwamen 110 professionals van zorgen welzijnsinstellingen, maatschappelijke organisaties, zorgverzekeraars, woningcorporaties en universiteiten bij elkaar op de bijeenkomst Brainstormen tegen Eenzaamheid. Coalitie Erbij wilde met het programma ‘Brainstormen tegen Eenzaamheid’ komen tot nog meer inspirerende, frisse aanpakken en misschien wel tot doorbraken in de bestrijding van eenzaamheid. Professionals die met eenzamen werken waren welkom voor het originele ochtendprogramma . Om de brainstorm op gang te helpen begon de ochtend om 9 uur met de inloop ‘Informatie en Inspiratie’. Door de gehele ruimte werden inspirerende projecten als Resto VanHarte, 50plusnet en Vier het Leven gepresenteerd in een inspiratiegalerij. Daarna volgden de deelnemers één van de volgende vier brainstormsessies: • • • •

Jong & Eenzaam
 Oud & Eenzaam
 Eenzaamheid & de buurt
 Eenzaamheid & Wonen

De brainstorms vonden plaats in kleine groepen, begeleid door een bevlogen gespreksleider. Door de kruisbestuiving met de inspiratieteams van originele denkers en succesvolle doeners creëerden we een stimulerende ambiance, waarin creatief denken en doen centraal stonden. Ook de locatie aan de Gaasperplas in Amsterdam hielp de professionals te ontsnappen uit de dagelijkse routine om zo bij te dragen aan de zoektocht naar die nieuwe frisse ideeën. De ochtend eindigde met ‘Food & Feedback’. Onder het nuttigen van een broodje was er ruimte voor meer informele ontmoetingen en konden de professionals in kleine groepjes doorpraten over de ideeën en actieplannen die waren ontstaan. Ook was de inspiratiegalerij weer open en konden deelnemers lopen langs de presentaties, een foldertje pakken of contact leggen met de mensen achter de inspirerende projecten. De ochtend werd afgesloten door een slotwoord van directeur Arie Ouwerkerk van Coalitie Erbij.

39

Workshop 1 - Eenzaamheid en de buurt A. Voor welke voorzieningen of initiatieven tegen eenzaamheid is de buurt de goede maat? 1. Buurtlink 2.0 Welkom in de buurt en vind elkaar! Buurtlink 2.0 is een digitale ontmoetingsplek waar hulpvraag en hulpaanbod bij elkaar komen. Misschien kan een vorm worden gevonden waarin de digitale ontmoetingsplek aansluit bij een typische ontmoetingsplek zoals we die kennen in buurthuizen. Er moet wel worden aangesloten bij een bestaand zorgsysteem zodat snel kan worden doorverwezen. Misschien kan de ontmoetingsplek worden uitgebreid met een vertrouwenspersoon. 2. Buurtbank / Burenhulpbank De buurtbank is gebaseerd op het ruilen van diensten door buurtbewoners. ‘Ik laat jouw hond uit dan bak jij voor mij een appeltaart.’ Het alternatief voor het ruilen van diensten is dat bewoners voor diensten sparen via ‘care mails’. Zo kan men bij voldoende care mails een wederdienst van een andere vrijwilliger/uitzendkracht vragen. Het uitzendbureau zou moeten bestaan uit buurtbewoners die iets voor een andere buurtbewoner willen en kunnen betekenen. Het zou vooral bedoeld zijn voor buurtbewoners die behoefte hebben aan deze dienstverlening omdat zij zelf maar over een beperkt netwerk beschikken of omdat ze (tijdelijk) ziek zijn of beperkt zijn in hun mobiliteit. Misschien zou het initiatief via de Verenigingen Van Eigenaren handen en voeten kunnen krijgen. Er zou een digitale tak kunnen worden opgezet om mensen online informatie te geven en om de mogelijkheid te bieden zich langs die weg aan te sluiten. Maar ook een fysieke ideeënbus en prikbord moet aanwezig zijn omdat niet iedereen even goed is met computers. Zo kunnen vraag en aanbod op verschillende manieren samenkomen. Doel is om een netwerk te creëren in de buurt. Door de individualisering zijn er minder stevige sociale verbanden in de samenleving. In de Buurtbank maken we gebruik van de competenties van andere buurtbewoners waardoor a) de zelfredzaamheid wordt vergroot en b) het aantal sociale contacten wordt uitgebreid.

40

B Welke rol kunnen vrijwilligers spelen bij eenzaamheidsbestrijding op buurtniveau voor jong en oud? 1. Wees welkom Het idee is om nieuwe bewoners een welkomstpakket te geven met bloemen en een wegwijzer voor de buurt. Die wegwijzer geeft alle relevante informatie over sociale voorzieningen, activiteiten in de wijk en het welzijns- en zorgaanbod. Er zit ook een koffietegoedbon in om bij één of meer buren koffie te gaan drinken. Het project heeft een positieve insteek. De kwestie eenzaamheid staat niet op de voorgrond. Niet alleen worden nieuwe bewoners gemakkelijk bereikt, het project maakt ook de huidige – en misschien eenzame – bewoners actiever. Nieuwe mensen voelen zich meteen welkom. Aansluitend kan een afspraak worden gemaakt om sowieso over twee of drie maanden weer even contact te hebben. Als nadelen kunnen worden genoemd: men bereikt een relatief kleine groep want zoveel nieuwkomers zijn er niet elke dag. Mensen kunnen hier afwijzend tegenover staan omdat het gezien kan worden als sociale controle en als betuttelend kan worden ervaren. De oplossing zou zijn om vrijwilligers een kort training te geven waarin ze leren te letten op hun houding, dat ze mensen open, neutraal en integer tegemoet treden. 2. Mobiel terras ‘Komt woensdag ... oktober bij u langs! Anjerplein van 14.00 tot 16.00 uur!’ Een centrale ontmoetingsplek waar koffie, thee en fris wordt geschonken. Nieuw is dat scholieren uit de buurt paraat staan om kleine klusjes of boodschappen voor de bewoners te doen. Dit is een laagdrempelige manier om contact te maken. Nadeel is dat mensen met beperkte mobiliteit lastig bereikt worden.

3. Buurtcontact: Hallo! Het idee is om even Hallo te zeggen tegen de buren. De eerste stap is het benaderen van sleutelfiguren in de wijk. Die zijn initiatiefrijk, kennen de wijk van binnen en buiten en hebben het vertrouwen van de bewoners. Zij zijn de sleutel tot het contact in de wijk. Vervolgens bellen deze mensen bij iedereen aan. Zo mis je niemand. Nadeel is dat het ervaren kan worden als bemoeizucht. Bovendien is het arbeidsintensief. C. Hoe versterk je informele zorg op buurtniveau? 1. Oud voor jong en jong voor oud Kinderen en ouderen in de buurt/wijk zouden elkaar kunnen ‘adopteren’. Dat levert betrokkenheid op 41

tussen generaties en dat leidt weer tot begrip en respect. Kinderen zonder grootouders komen zo ook in aanraking met oudere generaties. Ouderen worden langs deze weg actief en komen gemakkelijker de deur uit en ze blijven ook nog eens bij de tijd door het contact. Het hele project is gemakkelijk en goedkoop op te zetten. Aandachtspunten zijn wel: er bestaat het risico van de mismatch, er kan teleurstelling ontstaan door het beëindigen van het contact, er is geen garantie voor de veiligheid van beide partijen. Dat zorgen kunnen gedeeltelijk worden weggenomen door een ideeën & klachten bus in te stellen en daar serieus mee om te gaan. De veiligheid kan gewaarborgd worden door iedereen blijvend te volgen. 2. Ontmoetingsmachine Het contact kan ook worden bevorderd door een mobiele koffietent. Dat is een laagdrempelige manier om met elkaar in contact te komen. Het is aantrekkelijk voor het bedrijfsleven in verband met sponsoring. Via de koffietent kan eenvoudig informatie worden verstrekt of beschikbaar worden gesteld. Mensen hoeven niet per se naar het buurtcentrum, het buurtcentrum komt in zekere zin naar je toe. Men kan via de koffietent buurtgenoten leren kennen, toegang krijgen tot laagdrempelige hulpverlening, een prikbord of vriendenboek of ansichtkaarten voor ontmoetingsafspraken. Overige ideeën, gemarkeerd als goede ideeën met stip(pen) • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

Verspreid ‘ik ben niet eenzaam’-posters in de buurt. Iedereen die deze niet ophangt krijgt bezoek over de vloer. Film maken over eenzaamheid in de buurt. (of gewoon een film over de buurt) Filmproject met buurtbewoners, bijvoorbeeld jong en oud samen. Ze leren de buurt beter kennen. Digitale community op interesse en leeftijd Buurtwinkel en buurtcafé. Een huiskamer voor mensen met dementie. Buurtmoestuin. Buurtbewoners gaan langs zorginstellingen Voorleesproject ouderen/kinderen Uitwisselen van diensten, inventarisatie van vaardigheden en inzetbaarheid. Zo wordt zelfredzaamheid niet iets individueels, maar iets van de buurt. Ouderen kunnen zich aanmelden als verhalenverteller (na schooltijd voor groepjes kinderen van de basisschool) Lokale omroep zendt elke week op vast tijdstip succes stories uit rond thema eenzaamheid Kinderen leren pannenkoeken bakken bij oma’s in de buurt Computerprojecten Werken met een zorgruilconcept onder senioren in de wijk Samen de tuin doen Buurtsongfestival Bij verjaardag of jubileum burenbezoek Eenzamen opsporen en samenbrengen Overblijfruimte in de wijk en buurthuis Alleenstaande of een oudere betrekken bij kinderopvang Geef medewerkers tijd voor vrijwilligerswerk Wederkerig uitzendbureau Bedrijven in Amsterdam stimuleren om werknemers in hun buurt in te zetten

42

Workshop 2 - Jong en Eenzaam A. Iemand die eenzaam is kan zelf stappen ondernemen 1. Verbondenheidsambassadeur ‘Doe mee met Maarten.’ Maarten van de Weijden roept jongeren op om gezamenlijk activiteiten te ontplooien. Die kunnen zich afspelen in buurthuizen, sportverenigingen en andere vrijetijdsclubs. Doel is om gezamenlijk plezier te beleven en onderlinge verbondenheid te ontdekken. Als BN-ers of andere mensen met een ‘heldenstatus’ worden ingeschakeld om de jongeren bij elkaar te brengen, zal de boodschap beter overkomen. Daarnaast kunnen jongerenwerkers en verenigingen betrokken worden om het project uit te bouwen. Plan: Contact met Maarten opnemen en financiën regelen. B. Organisaties kunnen projecten initiëren gericht op eenzamen 1. U & Me Het concept achter U & Me is een grootschalige campagne waarin jongeren op zoek gaan naar wat solidariteit voor hen betekent. 1. Jongeren gaan met de camera op pad en interviewen andere jongeren. De films worden online gezet / op tv uitgezonden. Vragen richten zich op onderlinge solidariteit en wat geïnterviewde daaraan bijdraagt. 2. Hieruit volgen concrete acties, verzonnen en uitgevoerd door scholieren. 3. Prijs voor het best uitgevoerde idee. Het voordeel van dit plan is dat de jeugd zichzelf actief betrokken voelt. Het sluit bovendien aan bij educatieve doelen van scholen. Nadeel is de kostbaarheid vanwege de grootschaligheid. Financiering via de VSB is een optie. Energizers (katalysatoren) zijn bijvoorbeeld het VSB-fonds, scholen, Nationale Jeugdraad, de Zonnebloem-organisaties en de overheid. Actieplan: projectplan schrijven en indienen bij financiers en draagvlak onderzoeken. 2. Hey Jude Kern van het concept is om elke klas zelf een solidariteitsactie te laten bedenken, opzetten en uitvoeren. Jongeren maken gebruik van virtuele en digitale hulpbronnen, schoolwebsites en netwerkplekken en zetten zich gezamenlijk in. Films op YouTube moeten aanjager zijn om jongeren enthousiast te maken. De voordelen van deze opzet zijn dat de ideeën door jongeren zelf bedacht worden, dat ze dus creatief bezig zijn, dat ze verschillende talenten moeten gebruiken om de plannen te realiseren, dat ze moeten samenwerken en dat de projecten wederkerig zijn. Dat wil zeggen: er is solidariteit nodig om solidariteitsacties op poten te zetten. Bovendien werkt creativiteit inspirerend en zullen de noodzakelijke discussies bijdragen aan de vorming van normen en waarden. Nadeel is dat het een arbeidsintensief project is. Energizers zijn gemotiveerde docenten, de films voor YouTube, ouders, de resultaten van solidariteitsprojecten en bedrijven (lokale middenstand). Resisters zijn onrust en bedrijvigheid op school en het ontbreken van een duidelijke structuur. Een belangrijke voorwaarde om structureel tot actie te komen is dat elke klas een ‘representant met gewicht zoekt’ (lokaal, regionaal of landelijk) die aanjager wordt van het project.

43

3. Urban Elephants Om jongeren voortdurend op de hoogte te houden van het verschijnsel eenzaamheid dient structureel een bus met allerlei relevante informatie rond te rijden. Daar moet ook te vinden zijn welke acties op dat moment worden gehouden om eenzaamheid aan te pakken. Zo komen ze samen en kunnen ze relatief eenvoudig deelnemen aan acties. Mogelijke nadelen zijn dat de projecten de indruk wekken van bovenaf te zijn opgelegd. Energizers zijn busbedrijven, scholen en welzijnsorganisaties. Die laatste twee kunnen ook in voorkomende gevallen ook juist de resisters zijn. Actie: Coalitie Erbij werkt een plan uit voor deze bus en zoekt relevante partners die mee willen doen. 4. Koken met Pit Kookprojecten kunnen jongeren bij elkaar brengen. Het voordeel is dat ze de sociale vaardigheden die ze op school leerden via zulke projecten in de praktijk kunnen brengen. Ze leren hun eigen krachten kennen, ze leren anderen kennen, ze leren samenwerken en het is leuk&leerzaam. Nadelen zijn dat er speciale ruimtes voor moeten worden gevonden, dat de Keuringsdienst van Waren moet worden ingeschakeld en dat leerkrachten en/of vrijwilligers erbij betrokken moeten worden. Jongeren die onverschillig zijn moeten voldoende gemotiveerd raken en dat zou kunnen door het onderwerp koken in de klas te behandelen. De meest voor de hand liggende energizer is Resto Van Harte, tegenstand kan juist worden verwacht van de Onderwijsinspectie. Lokale wethouders zouden het project kunnen aanjagen door samen met de jongeren te koken en te eten.

44

C. Op macro-niveau kun je proberen iets te ondernemen, dus als overheid of zorgverzekeraar.

1. Young & ... Om eenzaamheid tegen te gaan dienen voor jongeren betaalbare, gezamenlijke woonruimtes te worden opgezet met eigen voorzieningen. Zo kunnen ze zelfstandig wonen maar zullen ze niet alleen zijn. Lokale jongerenwethouders zouden in samenspraak met de jongeren effectieve woonvormen kunnen ontwikkelen. Voordelen zijn: men woont zelfstandig maar heeft wel de kans om sociale contacten op te bouwen, het is betaalbaar en jongeren hebben inspraak. Nadelen zijn dat het project kostbaar is en dat is niet handig in crisistijd. Bovendien is de ontwikkeling van woningen een langdurig traject en is zelfstandig wonen op deze manier niet geschikt voor alle jongeren. Energizers zijn jonge architecten, ouders en natuurlijk de jongeren zelf. Resisters zijn de woningcorporaties. De belangrijkste eerste actie is dat jongerenwerkers draagvlak onder jongeren gaan creëren en dat een lobby wordt georganiseerd om speciale jongerenwethouders te installeren. Overige ideeën, gemarkeerd als goede ideeën met stip(pen) • • • • • • • • • • • • •

Omgeving van jongere organiseert ontmoetingen Persoonlijk rolmodel zijn voor jongere Een jongere inspireren met eigen verhaal Een tijd voor elkaar project, waarin je de jongere vraagt wat hij graag zou willen krijgen, maar ook wat hij kan bieden. Jongerendag in gemeente: actief uitnodigen om ergens aan deel te nemen Training sociale vaardigheden aanbieden LinQ cafés, ontmoetingen Jongeren uit regulier onderwijs gaan vriendschappen aan met jongeren uit speciaal onderwijs Campagne door jongeren Laat elke klas zelf een solidariteitsactie bedenken Jongeren gaan met camera op pad, om jongeren te interviewen over manier om solidariteit te laten zien. Maatjes tegen pesten op het schoolplein inzetten. Gouden idee Award voor solidariteit door Coalitie Erbij. 45

Workshop 3 - Eenzaamheid en wonen A. Wat kunnen mensen zelf doen, denkend aan wonen, om hun eenzaamheid te bestrijden? 1. Ontmoetingsplein Elke wijk of buurt zou een ontmoetingsplein moeten opzetten waar activiteiten plaatsvinden waaraan iedereen graag meedoet. Te denken valt aan een gemeenschappelijke tuin, een eethuis, een kookgelegenheid, opvang voor ouderen, kinderen en huisdieren, huiswerkbegeleiding, ruil van kleding en andere spullen, tv-ruimtes, waar mensen klussen kunnen ‘ruilen’, waar digitale ondersteuning is voor mensen die moeite hebben met computers. Een info-loket zou allerlei relevante informatie moeten verstrekken. Een 'ontmoetingsmanager’ zou actief de binding in de buurt moeten vergroten door mensen te verleiden naar het plein te komen. Om dit tot stand te brengen zal aan een aantal voorwaarden moeten worden voldaan. Zo moeten woningcorporaties, gemeenten en landelijke overheid de regierol loslaten. De activiteiten op het plein moeten vanuit de bewoners zelf komen. Stedenbouwkundigen moeten een kleinschalige infrastructuur ontwerpen zodat een ‘beschermd en veilig’ plein ontstaat. Betrokkenen moeten ‘op een prettige manier’ ergens voor verantwoordelijk voor worden gemaakt. Ruimte en vrijheid voor alle bewoners via inspraak is cruciaal. De roep om autonoom handelen van bewoners kwam meerdere keren aan bod. Het ontmoetingsplein moet ‘van onderaf’ worden vormgegeven waarbij overheid en ontmoetingsmanager mediëren en faciliteren.

2. Voor bewoners, door bewoners! Kerndoel van dit plan is om eenzaamheid te bestrijden door het te voorkomen. Het initiatief daartoe moet bij de bewoners zelf liggen en moet niet van bovenaf worden opgelegd. Projecten die zouden kunnen helpen om eenzaamheid te voorkomen zijn: een krant of website samengesteld door vrijwilligers waarin bewoners zich aan elkaar voorstellen en een buurttuin. Er moet een helder aanbod komen van vrijwilligers in de buurt. Daartoe kunnen bewoners een vragenlijst invullen waarop ze aangeven wie ze zijn, wat ze kunnen en wat ze willen. Huurkorting zou een prikkel kunnen zijn om mee te doen.

46

B. Wat kan de overheid doen aan regelgeving rond wonen en bouwen om eenzaamheid te bestrijden? 1. Vervoer Vervoer van deelnemers aan activiteiten moet een integraal onderdeel worden van elk project en een criterium voor subsidieverlening. Dit sluit aan bij betrokkenheid zoals geformuleerd binnen het WMObeleid. Internet speelt een centrale rol in het organiseren van vervoer en het koppelen van vraag en aanbod.

C: Hoe maak je een woonvorm zo dat het werkt tegen eenzaamheid? 1.2011 Het Jaar van de Architectuur tegen de Eenzaamheid De omgeving heeft een flinke invloed op hoe mensen zich voelen. We zouden in 2011 ‘Het Jaar van de Architectuur tegen de Eenzaamheid’ kunnen organiseren om hier de aandacht op te vestigen zodat nieuwe woonvormen ontwikkeld worden. Om tot precieze plannen te komen moet eerst een prijsvraag worden uitgeschreven zodat een ideeënboek kan worden samengesteld. Criteria voor succes van het project zijn dat goed wordt nagedacht over gebouw en omgeving, dat er een directe band is tussen architect en bewoners, dat gezamenlijke ontmoetingsplekken een belangrijke rol spelen in de ontwerpen, dat wordt nagedacht over duurzaamheid. Overige ideeën, gemarkeerd als goede ideeën met stip(pen)

• • • • • • • • • • • •

Contactmogelijkheden in huis vergroten door beeldschermen en bellen/gebeld worden. Kwetsbare groepen huisvesten in combinatie met zinvolle opleiding/stage of activiteiten. Technisch huismeester is ook de huismeester op sociaal vlak Geregeld onderzoek doen naar woonwensen in de wijk/dorp Samen ergens voor vechten, dat geeft contact Gemeenschappelijke voorzieningen in de wijk/dorp, als buurthuis en volkstuin Adopteer je buur bij huurcontract. Kies bij nieuwbouw voor mix individueel wonen en groepswonen. Realiseer voor elke buurt ontmoetingspunten voor informele zorg. Bijdragen aan/stimuleren van netwerk van professionals en vrijwillgers in de wijk, zodat signalen worden opgepikt. Behoeftes bewoners inventariseren. Customizen van wensenpakket: wat wil de eenzame? 47

• • • • •

Kracht van mensen benutten, wat hebben ouderen te bieden aan kennis, kwaliteiten en vaardigheden. Geef iedereen een taak. Bouwen met aandacht voor ontmoeting. Plaats brievenbussen, maak speeltoestellen. Bevorder vrijwilligerswerk door huurkorting Contactmogelijkheid vergroten door dagelijks bezoek vrijwilliger.

Workshop 4 - Oud en Eenzaam A. Welke kleine praktische zaken helpen de eenzaamheid van ouderen te bestrijden? 1. Cursussen Eenvoudige cursussen over hoe contact te leggen, kunnen het onderlinge contact flink bevorderen. Het werkt dubbel: tijdens de cursus worden nieuwe contacten opgedaan én vervolgens ook wanneer de cursist het in de praktijk brengt. Te denken valt aan cursussen ‘gespreksvoering of ‘hoe organiseer ik een BBQ?’. Voor betrokkenen zijn de voordelen dat ze meer handvaten krijgen om in het dagelijks leven contact te leggen, dat ze het initiatief naar zich toe trekken, dat de cursus op zichzelf al plezier geeft, en dat er een stimulans zal zijn om zich verder te ontwikkelen. Nadelen zijn: mogelijk is het stigmatiserend om deel te nemen en bovendien moet men naar de cursus toe, wat vanwege beperkte mobiliteit een belemmering kan zijn. Voor hulpverleners zijn de voordelen: je draagt vaardigheden over en maakt mensen zelfstandiger, je creëert intermediairs die op hun beurt weer andere eenzamen mensen kunnen bereiken en helpen en er is een positieve benadering van eenzaamheid in plaats van het verschijnsel als een probleem te benaderen. Nadeel is dat er moeite moet worden gedaan om mensen te overtuigen deel te nemen. 2. ‘OV-chipkaart aan de kant, hond uit de mand, vrij reizen door het hele land.’ Door gratis vervoer en een gratis huisdier kunnen mensen meer en gemakkelijker contact maken met anderen. Ze maken namelijk samen gebruik van het openbaar vervoer. Het is een relatief eenvoudige manier om de deur uit te komen en doordat het gratis is, blijft er geld over voor andere zaken. Een huisdier levert bovendien gespreksstof op en er zijn voor het vervoer geen ingewikkelde declaraties nodig. Nadelen zijn een mogelijke allergie voor huisdieren, de verzorging die het houden van een huisdier vereist, en de kosten voor vervoer die door de gemeenschap gedragen moeten worden. B. Hoe bereik en raak je eenzame ouderen die thuis wonen op een goede manier? 1. Schatgraven naar talent Er is veel meer talent, wijsheid en ervaring in de samenleving dan we ons realiseren. Dat mag niet onbenut blijven. Daarom gaan we ouderen inzetten in de buurt. Maar dan moeten we eerst actief schatgraven onder de doelgroep. In drie fasen kan een talentenjacht worden opgezet om verborgen talenten onder ouderen te ontdekken en mensen bij elkaar te brengen. 1. Ouderen interviewen en interesses/talenten laten benoemen 48

2. Koppelen aan bestaande of nieuwe activiteiten/netwerken/behoeften van mensen in de buurt/wijk/gemeente 3. Ouderen krijgen uiteindelijk meer waardering voor hun plek in de samenleving. Het voordeel van deze opzet is dat het zingeving biedt en dat mensen zich gewaardeerd zullen voelen. Mogelijke nadelen zijn dat het project arbeidsintensief is en dat ouderen kunnen schrikken wanneer ze hier plotseling mee geconfronteerd worden. Oplossingen daarvoor zijn respectievelijk de inzet van vrijwilligers en mensen voorzichtig met het project kennis laten maken. 2. Goudschat De kern van dit plan is lieve briefjes in de brievenbus van ouderen te stoppen. De voordelen zijn evident: men krijgt liefdevolle aandacht, het is niet bedreigend en ouderen voelen zich gewaardeerd. Het grote voordeel is dat het niets kost. Doel is om uit te nodigen tot een vervolgontmoeting. Op deze manier krijgen mensen bezoek en kunnen ze misschien bewogen worden om de stap naar een buurtof wijkcentrum te zetten. Een mogelijk nadeel is dat ouderen overrompeld kunnen raken. Of dat ze al zo vaak teleurgesteld zijn dat ze oprechte vriendelijkheid niet herkennen en meteen afwijzen. Toch denken wij dat een lief briefje het begin kan zijn van zinvolle verdere ontmoetingen.

C. Hoe zorg je voor duurzame eenzaamheidsbestrijding bij ouderen?

1. Netwerkcafé In het netwerkcafé kunnen mensen relatief eenvoudig anderen ontmoeten. Bovendien kan het MKB er financiële winst uit halen. Van belang is om de atmosfeer helemaal op de doelgroep af te stemmen. Dat wil zeggen: geen luide muziek, wel spelletjes en een leestafel. Mogelijk kunnen er ook maaltijden en cursussen worden aangeboden. De doelgroep voor dit plan is de groep van 55 jaar en ouder. Daarmee trek je al een betrekkelijk jonge groep aan en voorkom je het stigma van een gezapig centrum. Nadeel is dat het lastig is voor mensen met een kleine portemonnee. Bovendien moeten mensen mobiel zijn. Voor hulpverleners is het voordeel dat mensen in de wijk zichtbaar worden waardoor problemen vroegtijdig kunnen worden gesignaleerd. 2. ‘Investeren in good practices’ Er is geen eenvoudige oplossing is voor dit complexe probleem. Toch zijn er op veel plekken in het land succesvolle projecten ontwikkeld. Het advies is daarom: investeer in die interventies die zich bewezen hebben voor (een bepaalde groep) eenzame mensen (good practices). Met ‘zich bewezen hebben’, worden geen 'platte effectmetingen' bedoeld, maar echte, plausibele resultaten (practice based evidence, in kaart gebracht door bijvoorbeeld verhalen, ervaringen en beelden). Bouw voort op 49

en leer van deze good practices, in plaats van steeds het wiel opnieuw uit te vinden. Dit heeft alleen maar voordelen voor financiers, politiek en bestuurlijk verantwoordelijken (investeren in wat werkt), directeuren (kunnen hun missie realiseren) en professionals. De eenzamen zelf krijgen bovendien effectieve hulp. Het enige nadeel risico van deze aanpak is voor de middenmanagers, want die laag zou door een dergelijk beleid kleiner kunnen worden. D. Wat kun je doen t.a.v. Aandacht, Acceptatie en Aanraking, die van belang zijn bij eenzaamheidsbestrijding? 1. Contact is wezenlijk bij het voorkomen van eenzaamheid Dat contact kan verschillende vormen krijgen. Te denken valt aan het organiseren van lokale eettafels of het opzetten van ‘samen doen’-projecten. Het samen doen van alledaagse dingen zoals eten of knutselen kan de opmaat zijn naar echt contact. Van wezenlijk belang is dat a) er leuke dingen worden gedaan waar mensen zich goed bij voelen, zodat er niet alleen aandacht is voor problemen, maar dat er b) daarnaast wel ruimte is om te praten over zaken die voor ouderen van wezenlijk belang zijn. Naarmate er meer onderling contact groeit, kunnen mensen deze zaken zelf organiseren en wordt de rol van de hulpverlener kleiner. Bijkomend voordeel is dat die hulpverlener door de samenkomsten wel ingang heeft gevonden bij een grote groep mensen in de wijk. 2. Maatschappelijk inzet ouderen De achterliggende gedachte is om ouderen actief – op allerlei manieren – bij het maatschappelijk verkeer te betrekken zodat hun rol groter wordt en ze bovendien zichtbaarder worden. Wij denken zelfs aan een ‘verplichte’ inzet voor mensen van 65 jaar en ouder, een soort verlate dienstplicht. Mensen zullen zich er meer bij voelen horen, generaties worden meer gemixt dan nu het geval is, het biedt zingeving en betekenis voor ouderen en het levert simpelweg meer contacten op. Te denken valt aan een campagne via (het helaas net stilgelegde) Postbus 51. Het nadeel is dat ouderen de verplichting als een last kunnen ervaren. Toch is dit een effectieve manier om mensen langer bij de maatschappij te betrekken. Het werkt goed tegen eenzaamheid en misschien blijven ouderen hierdoor zelfs langer gezond. E. Hoe bevorder je solidariteit tussen generaties? Jong voor oud of oud voor jong.

1. Datingsite: het matchen van een ‘kleinkind’ aan een ‘opa’ en/of ‘oma’ Het doel van dit project is om ouderen en jongeren aan elkaar te koppelen via een ‘datingsite’. Om iedereen te stimuleren en te enthousiasmeren is wel een tv-show nodig. We beginnen met het opzetten van een website met een speciale match/zoekmachine die een opa en/of oma koppelt aan een ‘kleinkind’. Of andersom. Die contacten moet leuk en stimulerend zijn: mensen moeten gezamenlijke interesses hebben zodat ze vaardigheden kunnen uitwisselen en van elkaar kunnen leren.

50

Omroep Max zou dit project idealiter samen met jongerenomroep BNN moeten opzetten. Het is van cruciaal belang dat het project vooral vanuit jongeren gestimuleerd wordt. Het tijdstip van uitzending is belangrijk omdat anders niet de juiste doelgroepen bereikt worden. De uitzending moet illustreren hoe leuk het voor beide groepen is om met elkaar om te gaan. Dat wil zeggen: de meerwaarde dient belicht te worden. Na de aftrap met de uitzending is aanvullende pr nodig om de website levend te houden. Daarbij is een waarborg dat de website langere tijd actief zal zijn van belang. De nadelen van het project zijn dat mensen meedoen met mogelijk dubieuze bedoelingen, dat ouderen de website niet kunnen bereiken of niet weten hoe ermee om te gaan, en dat het dus een extra drempel is. 2. Twee aan Tafel Liefde gaat door de maag, waarom de vriendschap tussen generaties dan niet? Doel is oudere en jongere generaties bij elkaar aan tafel te zetten en ouderwets en modern te koken op basis van hun eigen keuzes. Het project kan beginnen met de aanstelling van een coördinator in een buurtcentrum die het plan lanceert. Een bijkomende website kan de noodzakelijke informatie verschaffen aan bewoners. PR kan van-mond-to-mond en via huis-aan-huis bladen de doelgroepen bereiken. Verder kunnen vrijwilligers langs de deuren gaan om het project te promoten. Jongeren zijn misschien gemakkelijk over te halen, voor ouderen zal persoonlijk contact of contact via welzijnsorganisaties gewenst zijn. De nadelen voor de organisatie zijn dat er geen controle of overzicht is: mensen kunnen via de website op eigen initiatief afspraken maken. En omdat er beperkte professionele ondersteuning is, is de continuïteit wellicht ook beperkt. Mogelijke nadelen voor de doelgroep zijn dat een duidelijke, betrouwbare organisatie ontbreekt. Als voordelen kunnen worden genoemd: de relaties tussen de generaties ontwikkelen zich op natuurlijke wijze omdat weinig ingrijpen vereist is. Jongeren en ouderen kunnen elkaar bovendien onderling enthousiast maken om mee te doen. Er bestaat een lage drempel voor deelname door de mond-tot-mond-reclame via de mensen in de buurt. En als eenmaal een relatie is gegroeid dan is er een flinke kans op voortzetting van het contact.

51

Overige ideeën, gemarkeerd als goede ideeën met stip(pen)

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

Samen koken, samen eten. Een eenzaamheidsdiner. Of met meerdere generaties samen koken (via school/college). Cursus gespreksvoering aanbieden “Hoe praat ik nog leuker met mijn buren?” Iedereen gedag zeggen en vragen hoe het gaat. Vrijwilligerswerk aanmoedigen Verzorgingshuis en een crèche in hetzelfde gebouw en een interactiemoment tussen de twee organiseren. Krant delen met buren en het nieuws bespreken. Lid worden van een vereniging. Rijdende winkel met sociaal loket in kleine dorpen. Uitleggen van computer en mobiele telefoon Skypen met kleinkinderen Computercursus voor 55+ met name chatten. Mensen in de wijk nodigen ouderen uit voor kerst. Gratis ontbijt bij IKEA Gratis vervoer voor iedereen. Vrienden in de supermarkt te koop. Gezellig plekken creëren in de wijk en in dorpen. Rollator courts. Iedereen een huisdier. Iedere eenzame krijgt een hond, mensen met honden spreken elkaar aan op straat. Bestaande ideeën verbinden en niet steeds het wiel opnieuw uitvinden. Ouderen inzetten als coach/mentor/begeleiding. Een multidisciplinaire ouderenraad die oude kennis gebruiken en hun ervaringen gebruiken, zodat wiel niet opnieuw uitgevonden hoeft te worden. Verplichte maatschappelijke stage Ouderen met dezelfde interesses met elkaar in contact laten komen. Eetclub met buurtgenoten. Een winterwedstrijd, versieren van kerstbomen voor je deur, waar buren met elkaar in contact komen. Recepten uitwisselen Plantsoen in de buurt samen verzorgen Samen zwerfvuil opruimen en brandgangen schoonmaken Praatjes maken bij portieken of bankjes waar mensen op zitten.

52

• • • • • • • • • • • • • •

Buurtfonds oprichten Nodig als gemeente de 60/65-jarigen uit om hen te interesseren voor vrijwilligerswerk Koffiehoek bij supermarkt Welkomstpakket voor nieuwe buren Landelijke actie: win 500 euro voor twee goede acties tegen eenzaamheid Taalles in de buurt door buurtbewoners Spelletjesmiddag Buurtgebonden dansavonden Taboe rond eenzaamheid doorbreken door gespreksgroepen over eenzaamheid Buurt-smoelenboek Begin bij jezelf, ga meer bij je eigen opa/oma etc langs. Liedje voor deur zingen Straatconcert met budget gemeente Kinderen interviewen ouderen voor geschiedeniswerkstuk

53

Annex 4. Verslag Vrijwilligersbijeenkomsten ‘Samen tegen Eenzaamheid’ Ervaringen van vrijwilligers met de problematiek Eenzaamheid heeft veel verschillende oorzaken, hieronder een lijstje met de oorzaken die voortkwam uit de ervaringen van de vrijwilligers: - het overlijden van een partner - het verliezen van werk -het vertrek van kinderen uit huis - een gebrek aan sociale vaardigheden -gezondheidsproblemen, zoals gehoor- en zichtproblemen -taalverschillen -verslaving en verwaarlozing (kan zowel oorzaak als gevolg zijn) -financiële problemen -mobiliteitsproblemen -het gebrek aan inkomsten waardoor men niet mee kan doen aan activiteiten -niet lief genoeg voor jezelf zijn -mensen hebben problemen die ze niet benoemen als eenzaamheid en krijgen daardoor geen hulp Maatschappelijke factoren - ik-cultuur -mensen kunnen slecht luisteren -het is al snel eigen schuld, dikke bult -veranderende familiebanden en –verhoudingen -haastcultuur: druk,druk Wat kun je volgens de vrijwilligers doen voor iemand die eenzaam is: - luisteren, doorvragen en echt het gesprek aangaan -niet teveel willen oplossen voor de ander -indien nodig iemand doorverwijzen naar de huisarts -iets van jezelf laten zien -echte belangstelling tonen -de ander het gevoel geven nodig te zijn, bijvoorbeeld vragen of ze iets voor jou willen doen -langskomen met regelmaat

Steekwoorden uit gesprekken: Denken dat iedereen je stom vindt of vervelend, door dezelfde ervaringen mensen goed kunnen aanvoelen, aanpassing, geven en nemen, open staan, eigen wil en verantwoordelijkheid, verdriet, lusteloosheid, geen erkenning voor jezelf, gebrek aan flair,in cocon zitten, jezelf horen praten na een stille dag zonder contact, een gevoel van onveiligheid, situatie accepteren en dan uitweg zoeken. Wat werkt er? De vrijwilligers hebben veel ervaring met projecten en initiatieven. Wat werkt er goed volgens de deelnemende vrijwilligers? -Introductieweken in zorgcentra om contacten te bevorderen -Eenzamen stimuleren vrijwilligerswerk te doen -Huisdieren -Jonge mensen koppelen aan ouderen -Maatjesprojecten 54

-Wijkgebonden inloopmiddag -Thuisbezoeken voor 70+ -Vereniging voor eenzame mensen -De zinnen verzetten: zingen, wandelen, praten -Gezelligheid, bijv. door samen eten of samen koken, plantjes verzorgen, spelletjes doen -Normaliseer eenzaamheid -Structurele aandacht -Beginnen bij de opvoeding -Onbevangen luisteren, maar ook schepje erbovenop: sturing geven als daar behoefte aan is -Mensen bijelkaar brengen en diepte aanbrengen -Lotgenotencontacten werken als er ook geluisterd wordt naar de ander -Sociale vaardigheidstrainingen en sociale activering Uitdagingen voor vrijwilligers -Sommige vrijwilligers benadrukten dat het initiatief vooral van de eenzame zelf moet komen. Pas als iemand erkent dat hij of zij eenzaam is en bereid is actie te ondernemen, dan kan het samen met de vrijwilliger worden opgelost. -Als er contact is, dan zijn eenzame mensen vaak ‘claimerig’. Dat kan best lastig zijn om mee om te gaan voor vrijwilligers. -Hoe bouw je contacten af? Wat moet er nog veranderen? Op meerdere momenten in de sessies spraken de vrijwilligers over welke stappen er nog nodig zijn in de bestrijding van eenzaamheid. Hieronder staat een lijstje met tips en adviezen: -Er is scholing nodig op het gebied van eenzaamheid aan instellingen als onderwijs, artsen en huisartsen en sowieso in zorg en welzijn. -Signaalfunctie moet ingezet worden, door bijvoorbeeld buurtagent, postbode en huisarts -Onderwijs moet belangrijke rol krijgen, op school vak sociale vaardigheden, lespakketten ontwikkelen -Campagne om bewustwording rond eenzaamheid te vergroten, bijv. met de hulp van BN-ers -Mentaliteitsverandering -Meer glimlachen naar elkaar en aandacht hebben voor de ander -Nieuwe netwerken en verbanden in de samenleving -We moeten persoonlijke contacten aangaan met elkaar -We moeten samenwerking zoeken -Bij maatjesproject is het belangrijk om te checken of het klikt, zodat het voor vrijwilliger ook leuk blijft -Jongeren willen graag vrijwilliger zijn, maar dan projectmatig en niet jaren gecommitteerd zijn -Gelijkwaardige relatie met professionals is nodig -De werkomgeving moet veiliger gemaakt worden, zodat ze weten wat er in je leven speelt. -Meer themabijeenkomst voor mensen die het nodig hebben. -Meer projecten om uit je eenzaamheid te komen als je die stap wilt maken -Introductieweken in verzorgingstehuizen zodat nieuwe bewoners wegwijs worden gemaakt en mensen elkaars interesses leren kennen -Huisdieren bevorderen -Kleinschalige projecten, behapbaar en niet overeten -Mensen wegwijs maken met nieuwe toepassingen zoals computer, OV chipkaart, zodat men niet geïsoleerd raakt -Met jongeren vanuit scholen op bezoek bij ouderen, of samen iets ondernemen -Meer maatschappelijke stages inzetten bij activiteiten -Wensbomen op scholen om besef wat men kan doen voor anderen te bevorderen 55

-Meer vraaggestuurde interventies. Nu concentreert het zich vooral op aanbodgerichte interventies. -Meer aandacht voor zelfhulp en wat men zelf kan doen -Aandacht voor samenhang depressie en eenzaamheid -Op zoek naar partners voor Coalitie Erbij die niet sec gericht zijn op bestrijding van eenzaamheid, maar waarmee wel een grote groep benaderd kan worden en geactiveerd (vb. NOC/NSF) -Maatjesprojecten op basis van interesses -2011 is Europese Jaar van de vrijwilliger, hier omheen activiteiten ontwikkelen -Aandacht voor specifieke doelgroepen zoals vluchtelingen en dak- en thuislozen -Vrijwilligers altijd toerusten op dit onderwerp -Waardering uitspreken voor vrijwilligers -Mensen die geïsoleerd lijken aanzetten tot vrijwilligerswerk -In telefoongesprekken (h) erkennen dat wat er is op dat moment en niet proberen oplossingen aan te dragen -Het dorp in de stad creëren dmv planologie, zodat er weer contact komt. -Lotgenotencontact via internet -Cursus aanbieden op het gebied van contact maken Wat kan Coalitie Erbij doen? Wat kan Coalitie Erbij nog meer betekenen? De vrijwilligers werd gevraagd adviezen te geven aan Coalitie Erbij. Hieronder een overzicht: -Thema ook buiten deze week op de kaart zetten en taboe doorbreken -Bekend worden met elkaar werk binnen coalitie -Doorverwijsfunctie naar Coalitieleden stimuleren bij instanties als Thuiszorg -Gemeentes aanzetten om vrijwilligerswerk te stimuleren -Onderzoeken inzet maatschappelijke stagiaires -Coalitie Erbij moet aanjager zijn van ideeën -Tools aanreiken om eenzaamheid tegen te gaan -Onderzoek onder doelgroepen -Nadrukkelijker een plek claimen op politieke agenda -Signalering door professionals verbeteren -Maatschappelijke stages op dit domein bevorderen -Meer publiciteit voor week tegen eenzaamheid -Aangesloten organisaties actiever betrekken, en ook lokaal profileren -Betere communicatie tussen meewerkende organisaties, niet allemaal het eigen wiel uitvinden, door bijvoorbeeld cursussen en bijeenkomsten -aanvullende trainingen geven -onderlinge samenwerking van instanties bevorderen in verband met financiën -naamsbekendheid vergroten - Lobbyen bij overheid (bijv. werklozen niet te belemmeren in het doen van vrijwilligerswerk) - Effectiviteit interventies aantonen - Meer aandacht voor aansluiting aanbod vrijwilligerswerk bij behoefte/wensen jongerendoelgroep -Criteria en beleid formuleren waarmee gemeentes geld voor dit onderwerp kunnen alloceren -In kaart brengen, beter weten wie wat doet, netwerken lokaal versterken, complementariteit vinden, verwijzen, evt via sociale kaart en/of via website -Meer competentieontwikkeling in coalitieverband -Coalitiepartners moeten ook meer andere organisaties betrekken op hun eigen bijeenkomsten -WMO samen volgen, weten wat er leeft lokaal, uitwisselen, weten wat eenieder doet -Ambtenaren op gemeenteniveau voorlichten/betrekken over best practices -Coördinatie gesprekken op wijkniveau, horizontale afstemming op wijkniveau -Maatschappelijk steunsysteem ‘MSS’

56

-STIOM werktafelbijeenkomsten -Financiële ondersteuning voor culturele doeleinden -Actief voorlichting geven over subsidie/ondersteuningsmogelijkheden Eenzaamheid is… … een akelig gevoel …opgesloten zijn in jezelf …een diep, donker, zwart gat …in je besloten kringetje zitten en er niet uit kunnen komen …geen mensen om je heen waar je contact mee hebt …als je niet mag zijn wie je bent …als je altijd de negatieve kanten van het leven ziet …als je niet met zichzelf kan leven …jezelf buitensluiten …een staat van zijn …een pijnlijk gevoel van gemis …een verlangen naar… …het niet hebben van sociale contacten . …een behoefte ergens bij te horen. …van alle tijden …gebrek aan erkenning …gemis er mogen zijn …geen bodem onder je leven hebben …je niet begrepen voelen …je afgewezen voelen … je het lelijke jonge eendje voelen …niet worden gehoord …een gemis diepgang …een gemis aan kwaliteit van contact …onplezierig opgesloten zitten in jezelf …het ontbreken van vitamine A (aandacht) …het enorme gemis van mijn klankbord, het delen van alles …een grote stilte om je heen …te weinig betekenisvolle ontmoetingen (iedereen anders) …je op jezelf teruggeworpen voelen …je alleen voelen zonder dat je dat wilt …to be alone, but without choice, not being able to share one’s despair or happiness with anyone …de pijn van alleen zijn …gebrek aan verwantschap …je sociaal arm voelen: leegheid, pijn, paniek, radeloosheid …een gevoel …een heel moeilijk te omschrijven gevoel …als je geen dagvulling hebt …als je jezelf eenzaam voelt

57

Annex 5. Overzicht persaandacht Week tegen Eenzaamheid Persaandacht Week tegen Eenzaamheid Publicatie

Datum Kop

Print NRC Next

27-sep Grootste Vijand: de saaaaiheid.

Parool

25-sep Eenzaam Internet

Telegraaf

27-sep Jong en Eenzaam

Telegraaf

?

De Gelderlander

25-sep Lonely

Leeuwarder Courant

24-sep Chatten en e-mailen maakt niet minder eenzaam

Trouw

24-sep Eenzame mensen leven minder lang

Advertenties

AD 24-sep Het internet haalt eenzame mensen uit hun isolement Brabants Dagblad (diverse edities) 22-sep Eenzaamheid. Het woord alleen al. Intercom

30-sep Aankondiging

Nederlands Dagblad

24-sep Internet helpt niet tegen eenzaamheid

Stentor Eindhovens dagblad (diverse edities) Brabants Dagblad (diverse edities) De Groene Amsterdammer Reformatorisch dagblad

22-sep Eenzaamheid. 24-sep Internet helpt niet tegen eenzaamheid 24-sep Internet helpt niet tegen eenzaamheid 28-sep Eenzame Verten 29-sep Internet en kerk helpen tegen eenzaamheid

De posthoorn

?

Primo

15-sep Interview met Jenny, persoonlijke verhalen

?

Algemeen Dagblad

1-okt

Interview Eenzame

GPD (mogelijk)

1-okt

Achtergrond artikel

Barneveldse Krant

1-okt

Aandacht voor eenzame oudere nodig in Barneveld'

Volzin

sept

Interview Jenny Gierveld

Internet Hart van Nederland

24-sep Week tegen Eenzaamheid

BNR

24-sep Helft van de nederlanders wel eens eenzaam

NOS Jeugdjournaal

24-sep Minder Eenzaam door Hyves

Plus Online

24-sep Vanaf vandaag: De Week van de Eenzaamheid

Zorg en Welzijn 23-sep Arie Ouwerkerk: ‘Alleen een langdurige aanpak helpt tegen eenzaamheid’ Omroep Zeeland Sport 29-sep Leger des Heils Goes tegen eenzaamheid 58

Mijnregionieuws.nl

29-sep Activiteiten in de ‘Week tegen Eenzaamheid’

Humanitas

29-sep Eerste Week tegen Eenzaamheid

Leger des Heils

29-sep Leger des Heils start actie tegen eenzaamheid

Radio1.nl

28-sep Studenten verlichten eenzaamheid ouderen

De stad Nijkerk

27-sep Week van de eenzaamheid ook in Nijkerk

Short stories Gemeente Oegstgeest

27-sep Week van de eenzaamheid

Sensoor

26-sep Week tegen Eenzaamheid doorbreekt taboe

ANS-online

25-sep Studenten zijn Eenzaam

27-sep Week van de eenzaamheid

NRC.nl

24-sep Eenzaamheid: sociale tekortkoming of maatschappelijk probleem?

Leeuwarder Courant

24-sep Helft van de Nederlanders wel eens eenzaam

Ango.nl

24-sep Eenzaamheid: laat het er niet bij zitten

Omroep Brabant

24-sep Helft van de nederlanders wel eens eenzaam

Westfries Weekblad 24-sep 'Netwerkversterking' als hulpmiddel tegen eenzaamheid Trouw De Verdieping 24-sep Weer een avond alleen op de bank Reclamewereld blog

22-sep Reclame gemaakt voor de 'Week tegen Eenzaamheid'

vrouw24.blogspot

20-sep Een op drie is eenzaam

De telegraaf 20-sep Een op drie is eenzaam Werk in Uitvoering (blog) 19-sep Eerste Week tegen Eenzaamheid « Werk in uitvoering Mezzo

19-sep Eerste Week tegen Eenzaamheid : Mezzo

Libelle.nl

19-sep Libelle - De eenzaamheid voorbij - Reacties op Libelle.nl

Fok.nl

14-sep Eenzaamheid is 'dodelijk'

nu.nl

24-sep Eenzame mensen leven korter

Volzin

17-sep Laat nooit je netwerk los

Radio 1 / VARA 1-okt En nog een stuk of 20 weblogs……

Interview met Unie KBO over Oud en Eenzaam, 5 minuten

TV NOS Jeugdjournaal 24-sep Minder Eenzaam door Hyves Vriendinnentijd / RTL5 19-sep Interview met Jenny Gierveld Omroep Zeeland

1-okt

Item over eenzame mevrouw / Leger des Heils

Radio Radio 1 / Dit is de Dag / EO 28-sep Studenten verlichten eenzaamheid ouderen De stad Nijkerk Week van de eenzaamheid begint vandaag omdat 1 op de 3, herhaal 1 op de 3 Nederlanders eenzaam is. Vandaar, goedemorgen vrienden!

Twitter Radio 5/ IKON

3-okt

Rapportage ca/ 30 minuten over (week tegen) eenzaamheid 59

BNR

27-sep Interview met Jan van den Herik, Theo van Tilburg,

RTV Utrecht

22-sep Interview met Arie en met vrijwilliger Sensoor

Omroep Vlaardingen ? Interview Arie Ouwerkerk De heer ontwaakt / radio 2 24-sep Diverse keren genoemd; interview met Tjeerd Korenstra Radio Tynaarlo

23-sep Interview Arie Ouwerkerk

Radio Apeldoorn

25-sep Interview Arie Ouwerkerk

Radio Rijnmond 29-sep Interview Arie Ouwerkerk Radio Decibel (landelijk) 28-sep Interview Arie Ouwerkerk Radio 5 / NPR (mogelijk) 1-okt Interview oudere migrant Salvation

3-okt

Interview met Jacqueline Kervezee

Radio 1 / VARA

1-okt

Interview met Unie KBO over Oud en Eenzaam, 5 minuten

Radio 2 Limburg

29-sep Toelichting op Week nav lezing Weert door Jenny

Twitter Sander de Heer Wim de Bie

Week van de eenzaamheid begint vandaag omdat 1 op de 3, herhaal 1 op de 3 Nederlanders eenzaam is. Vandaar, goedemorgen vrienden! Ik wil/moet geen/meerdere e-cards met/vol gezelli. Ik wil/zoek/geniet juist/volop van eenzaamheid. http://eenzaam.nl/e-card

60

Voorbeelden persvermeldingen tijdens Week tegen Eenzaamheid

61

Online reacties op artikel NRC Handelsblad: Het is niet altijd even positief, willen we dit laten staan?

1. Anet Sulia zegt: vrijdag 24 september 2010, 14:05 uur Hoezo, multiculturele samenleving als een van de oorzaken van eenzaamheid? Het leger laaggeletterde autochtonen (ca. 1 miljoen) is mogelijk meer bereid om zinvolle persoonlijke contacten te leggen met de etnische (laag of hoger opgeleide) medemens dan de doorsnee calculerende burger. Overigens, het ziet er in de praktijk naar uit dat burgers met een allochtone achtergrond, een hoog niveau van innerlijke beschaving hebben ontwikkeld blijkens inzet voor mantelzorg en burenhulp. Zou eens wetenschappelijk onderzocht kunnen worden. 2. Max Molenaar zegt: vrijdag 24 september 2010, 14:39 uur Eenzaamheid is een psychosociaal probleem met sterke maatschappelijke wortels. Een paar oorzaken van eenzaamheid in Nederland: - Het Nederlandse koude klimaat en het wat stugge calvinisme. - Discriminatie van ouderen gehandicapten, niet-intelligente mensen en mensen met sterk afwijkend uiterlijk of gedrag. Bijvoorbeeld, huidaandoening, extreem overgewicht of autisme. - Mobiliteitsproblemen van gehandicapten en ouderen. - Eenzijdige gerichtheid op geld en eigenbelang en gebrek aan medemenselijkheid. - Doorgeschoten ‘assertiviteit’. - Tijdgebrek door beroepsmatige overbelasting en te hoge eisen die veel mensen aan elkaar en aan zichzelf stellen. Enkele oplossingen voor eenzaamheid: - Geef mediavoorlichting over sociale technieken om soepel contacten te leggen en daarbij flexibel rekening te houden met de wensen van de ander. Want een deel van de Nederlanders heeft onvoldoende vaardigheid in contact leggen met vreemden. En Nederlanders zijn op dat gebied veel stugger dan inwoners van zuidelijker landen en de VS. - Stimuleer contacten tussen enerzijds bejaarden en anderzijds tieners en kinderen. Veel bejaarden kunnen bijvoorbeeld onbetaald mentor worden van een tiener als ze eerst via massamedia leren hoe dat goed kan. - Stimuleer mensen om elkaar zonodig te steunen en om zeer vertrouwelijk om te gaan met persoonlijke informatie van anderen. Eenzaamheid is vaak het niet kunnen delen van persoonlijke geheimen met vrienden, hoewel men wel genoeg vrienden heeft.

62

ONDERZOEK: OPLOSSINGEN VOOR EENZAAMHEID (web search) http://www.google.nl/search?hl=nl&safe=off&client=firefoxa&hs=0A8&rls=org.mozilla%3Anl%3Aofficial&tbs=cdr%3A1%2Ccd_min%3A1-12008&q=eenzaamheid+eenzaam+contacten+oplossingen+oorzaken+onderzoek&aq=f&aqi=& aql=&oq=&gs_rfai= 3. Veronica Cramer zegt: zaterdag 25 september 2010, 07:34 uur Voor velen die eenzaam zijn is dit een door henzelf ontworpen en vervaardigd sociaal isolement. Zolang het gaat om een uitsluitend op elkaar gerichte unit, zoals een echtpaar, hechte vrienden of vriendinnen die “genoeg hebben aan elkaar” gaat alles goed. Men leeft geisoleerd en dat lukt bijzonder goed. Ook al zit meestal een van beide partijen in de verdrukking. De eenzaamheid begint wanneer een persoon van de unit wegvalt om wat voor reden dan ook. Voor mensen die jaren lang geleefd zijn door een ander valt de draad dan moeilijk weer op te vatten. Max Molenaar, voor mij wordt iemand pas echt vervelend wanneer ze hun diepste geheimen met me willen delen. Er bestaat echt niets nieuws onder de zon. De druiloor die nooit verder heeft gekeken dan de drempel van de eigen voordeur is en blijft alleen. Moet ik iets doen aan die zelf gecultiveerde sociale tekortkoming of moet het tot een maatschappelijk probleem worden gepromoveerd? Absoluut niet! 4. johan van schaik zegt: zaterdag 25 september 2010, 09:01 uur Wie de lijst van adviezen leest die Coalitie Erbij op haar site heeft geplaatst, vraagt zich af of de naam niet beter Coalitie Fatsoen- en Beschavingsregels had kunnen heten. In wezen is het immers niet meer dan een opsomming van normale dagelijkse zaken die mensen zonder behoorlijke opvoeding kennelijk aan beschaving missen. Ik kan mij dan ook meer vinden in hetgeen Molenaar (2) zoal naar voren brengt. In een land waarin het inmiddels onmogelijk is geworden nog een woning te bouwen die voldoende ruimte biedt voor meerdere huishoudens of een meergeneratiehuishouden, waar vakbewegingen zich uitsluitend nog richten op materiele aspecten (en dat zelfs niet op een serieus te nemen manier), waar de kerk geen rol meer speelt, en waar men spreekt over een vergrijzingsprobleem in plaats van over de zilveren rijkdom (en verzwijgt dat het in wezen een ontgroeningsprobleem is dat speelt, want vrouwen die werken baren nu eenmaal niet), waar het zich bekommeren om de ander alleen nog maar bestaat op campings in de 63

zomervakantie, en waarin – in wezen uit jalouzie – afgegeven wordt op groepen die in hun cultuur het begrip eenzaamheid niet kennen omdat zij het hele jaar een soort van campingcultuur koesteren, en waar zelfs het oppassen op kinderen tot een economische factor is verheven, moet men zich niet verbazen dat eenzaamheid in een dergelijke omvang kan bestaan. Maar, waar uit diverse berichtgeving inmiddels ook al blijkt dat sommigen er zelfs wel brood in zien om diegenen die nog wel over een greintje beschaving beschikken, tot een potentieel te exploiteren groep van mantelzorgers te bestempelen, lijkt het er eerder op dat men – na de opvoeding van kinderen tot economie te hebben verheven – nu ook het terrein van de eenzaamheid als mogelijke markt heeft ontdekt. Na de kinderoppas dreigt dus nu ook mantelzorg tot economie te worden verheven. Eenzame, hoed je ! – en wees blij dat je nog buiten de boot van deze uitbuiters kunt blijven. 5. Jeannette Rijks zegt: zaterdag 25 september 2010, 10:33 uur Ja, Steven, voor zover ik na jaren onderzoek en ervaring kan vastsstellen: eenzaamheid is een symtoom van onderliggende problemen. Wat die problemen zijn, dat is altijd een individuele zaak. Vandaar de enorme waslijst van oorzaken en mogelijke oplossingen: je kunt voor een individueel probleem nu eenmaal geen standaard oplossing bieden. Tips die voor de een een goed idee zijn, zijn voor iemand anders funest. Vandaar dat zo veel hulp bij eenzaamheid mislukt. Meer kennis is een start voor een goede aanpak. In die zin is de aandacht die nu voor eenzaamheid wordt gevraagd een goed begin. 6. p.c.van den noort zegt: zaterdag 25 september 2010, 19:22 uur Ja,het is niet anders. De sociale verhoudingen die eeuwen geleden gekenmerkt werden door Gemeinschaft hebben zich ontvouwd tot Gesellschaft. De mensen in de Achterhoek hebben het tot ver in de 20e eeuw volgehouden enkele aspecten van de Gemeiennschaft levend te houden door de uitgebreide familie op een boerderij en het nabuurschap.Maar ook daar zijn er voor alles en nog wat markten onstaan,waar men betaalt voor vrijwel goed of dienst .De vorm van marktwerking is niet even leuk en prachtig als de mensen van de marktgerichtheid beweren,men kan er ongelukkig bij worden Nu noemt men de eenzaamheid in deze kolom, enige tijd geleden was het de zorg.Ik vind het nog een wonder dat de Gemeinschaft zo lang heeft kunnen door bestaan.Het leek mischien wel ouderwets, onmodern als je het accepteerde.Het beste dat men nu nog kan doen is zich met die markten bemoeien,dus de zorg goed gaan regelen ook al kost dat veel,zorg is nodig niet alleen voor zieken,maar ook voor kinderen en eenzamen Aan het eind is alles geatomiseerd,de mens volledig doorzichtig (men weet alles van hem) en woont in een glazen huis (men kan zien wat er overal gebeurt).Men zal zich gaan afvragen of dat de bedoeling is omo opzo’n een ingewikkelde manier helemaal niemand te worden. Als men dat nu nog niet is ,bedenk dat de tijd gewoon doorloopt en als 70+ ers maakt men dan in de komende jaren de complete Gesellschaft heus wel mee.Droevige ontwikkeling.

64

7. Gerard Lelieveld zegt: zaterdag 25 september 2010, 22:43 uur Eenzaamheid ziekte en vroege dood veroorzaken? Zou het niet andersom zijn? Dat mensen sociale contacten vermijden omdat ze deze lichamelijk niet op kunnen brengen? Je moet je wel een beetje lekker voelen om gezelschap aan te gaan, anders blijf je liever thuis voor de buis, toch? Wel een eenzame discussie hier, pas 5 reacties. Of houdt de forum-redactie de andere verborgen tot volgende week maandag. Bij de Washington Post kan iedereen meteen reageren op al het nieuws en alles wordt geplaatst en niemand maakt misbruik. Het rare is dat de Amerikanen dat niet doen, er is daar geen levendige discussie zoals hier. Nederlanders hebben echt veel meer een eigen mening overal over. Dat terzijde. 8. Kees Klomp zegt: zondag 26 september 2010, 02:35 uur Geen kinderen gekregen, al jong in de WAO beland,(hersenbloeding), vrouw verloren, geen familie meer, 25 jaar niet op vakantie geweest, niet mobiel en gehuisvest in een HATeenheid, waar buren enkel ’s nachts aanwezig zijn. Deze achtergrond en segregatie (apartheid) maken dat ik mij eenzaam voel. 9. onno Hoekstra zegt: zondag 26 september 2010, 09:56 uur Alle ouderen boven de 60 voorzien van laptops/groot venster-mobiels met zeer eenvoudig gebruik en skype die dag en nacht aanstaat. Een centrale houdt contact met de ouderen verzorgd alle contacten all over the world. Ook kan de gezondheidzorg controleren via een speciale adapter de bloeddruk, hartslag en andere medische zaken. Er zijn ook zenuwartsen beschikbaar, spelleiders, geheugentrainers etc etc. Dus breng de ouderen in contact met de buiten wereld onder deskundige leiding, houd ze bezig dan zijn deze vergeten mensen niet eenzaam meer… 10. Menno van Veenendaal zegt: zondag 26 september 2010, 10:30 uur Sterkte Kees Klomp. Klinkt naar, maar in ruzie samenleven met drie kinderen kan een hel zijn, in die mate dat alleen/eenzaam leven daarna als de hemel aanvoelt. Probeer er wat van te maken, little happiness, klein geluk in de kleine dingen. Van regen tot de geur na de regen. Een portie patat buiten opeten. Iets leuks lezen zoals marjoleine de vos, iets aardigs zien. En mensen in (uitbundig) gezelschap zijn ook vaak eenzaam, als mogelijke troost, maar van die troost moet je het niet hebben, je moet het van jezelf hebben. 11. Eisso Post zegt: zondag 26 september 2010, 11:13 uur

65

- Vroeger hoorde je bij bepaalde groepen, familiekring of dorpsgemeenschap. Dat was soms vervelend en benauwend, maar eenzaam was het niet. - Er zijn geen duidelijke regels voor hofmakerij, of ze veranderen elk decennium. Wat het ene moment taboe is om te doen teneinde een partner aan de haak te slaan, moet het andere moment juist en omgekeerd. - Mensen die zich jong niet willen binden, of na enige tijd een huwelijk of relatie verbreken, ontdekken dat je boven de 40 niet meer zo makkelijk iemand vindt waar het mee klikt als rond de 25. Je hebt niet meer een leven waarin je ontzettend veel mensen tegenkomt, maar je valt ook gewoon minder snel op iemand. - Verder denk ik dat het aantal zeer uiteenlopende wereldbeelden de laatste tijd enorm is toegenomen. Echte geestverwanten kom je niet zo gauw meer tegen, omdat iedereen overal anders over denkt. Nu kunnen andere meningen ook heel verfrissend zijn, maar het is ook prettig als je iets herkent in de ander. De Coalitie Erbij bedoelt het goed, maar ik denk dat veel eenzame mensen op zich wel (oppervlakkige) contacten hebben en dat hun tips daar weinig aan toevoegen. Het paradoxale is zelfs dat veel mensen tegenwoordig erg makkelijk allerlei persoonlijke dingen aan anderen vertellen, zó makkelijk dat het niets bijzonders meer is en ook niet leidt tot iets wat ook maar op nabijheid lijkt. Meteen een oplossing zou ik dus ook niet weten. Toch lijkt het me goed dat het probleem in elk geval benoemd wordt. 12. Max Molenaar zegt: zondag 26 september 2010, 13:33 uur Oplossingen voor eenzaamheid Verplaats uitgaansgelegenheden van het centrum van steden naar kleinere uitgaanscentra in elke woonwijk. Met horeca, bioscoop, enz… Dat geeft denk ik betere sociale samenhang in woonwijken. Geef burgers via massamedia uitgebreide motiverende cursussen om zélf goedkope kleinschalige activiteiten op te zetten in hun woonbuurt. Bijvoorbeeld straatfeest, eetclubjes en wandelclubjes voor ouderen. Stimuleer dat familieleden in dezelfde gemeente wonen. Verbeter sociale veiligheid. Veel ouderen, gehandicapten en vrouwen zonder auto durven nu ’s avonds niet alleen over straat in steden en durven ’s avonds geen openbaar vervoer te gebruiken, vanwege kans op intimidatie, (seksueel) geweld of beroving. Verbied daarom herhaald veroordeelden minstens tien jaar lang om ’s avonds en ’s nachts buiten te zijn. Overheid moet contactbemidelingssites maken, die veel beter zijn dan de huidige commerciële en die voor iedereen gratis zijn. Doe dit liefst in EU-verband voor kostenbesparing. Ontmoedig overdreven assertief gedrag via massamedia. Doordat veel mensen ‘hyperassertief’ zijn (korte lontjes), ontstaan eerder ruzies en daardoor is er minder contact tussen buurtbewoners. En daardoor beperken veel mensen hun sociale contacten tot persoonlijke vrienden, die vaak in een andere woonplaats wonen.

66

Doordat veel mensen sinds de seventies egoïstischer zijn, is er minder aandacht voor kwetsbare mensen, zoals ouderen en gehandicapten. Dat wordt versterkt doordat vaak beide partners baan hebben. Daardoor hebben ze vaak geen tijd meer voor aandacht geven aan kwetsbare mensen in hun familie of woonomgeving. Leer ouderen en gehandicapten gebruik maken van computer en internet. Die voorlichting kan kan goedkoop via permanente radiocursussen, MP3-spelers en DVD-spelers. Overheid moet ook veel gebruiksvriendelijker software laten maken, in samenwerking met zoveel mogelijk andere landen. 13. Sjuul van Dissel zegt: zondag 26 september 2010, 14:34 uur Hoe dan ook jong geleerd is oud gedaan. D.w.z. Je kunt een leven lang eenzaam zijn zonder daar negatieve gevoelens bij te hebben. Natuurlijk wel af en toe maar heeft elk mens die niet af en toe? De kern van eenzaamheid, als dit als een probleem wordt ervaren, is de onvrijwilligheid ervan doordat je omgang met een vrijwillig eenzaam zijn beperkt wordt door omstandigheden die je worden aangedaan om je naar alternatieven toe te geleiden die je niet aanstaan. Dan pas wordt jong geleerd en oud gedane eenzaam zijn een probleem. Je voldoet niet aan de norm en bent daarom niks waard, bent onaangepast of wordt in een ander hokje gezet. Die normen en waarden die die eenzamen baren waarvan zij zwanger zijn zijn andere normen en waarden dan die niemand uitsluiten of anders bejegenen omdat zij (van jongs af aan) anders zijn. Laat dus de kinderen met rust! Dit laatste om toekomstige grotere problemen te vermijden. Ik voorspel echter dat dit gegeven van oorzaken en gevolgen die tot eenzaamheid leiden een steeds groter probleem, voorzover het al niet een enorm probleem is, een steeds groter probleem gaat worden. De eigentijdse mens is van heel jongs af aan in toenemende mate onderhevig aan een bombardement die al zat men in een bomvrije kelder uiterst schadelijk is voor een gezonde normale omgang met elkander. Met het ouder worden wordt men kwetsbaarder en daarmee ook eenzamer. Kwetsbaarheid en eenzaamheid zijn inwisselbaar en als zodanig ook nog elkaar versterkend (…). johan van schaik zegt: zaterdag 25 september 2010, 09:01 uur “”Eenzame, hoed je ! – en wees blij [dat je] nog buiten de boot van deze uitbuiters kunt blijven”", [ALS JE] is er dichter bij zoals het is. Verder ben ik het eens. 14. Nancy van Dijke zegt: maandag 27 september 2010, 08:50 uur Er worden teveel eisen aan mensen gesteld. Wie niet aan de eisen voldoet, valt heel snel buiten de kaders. De beste remedie is het opnieuw weer gaan accepteren van mensen zoals ze zijn, binnen de grenzen van de wet en een zekere betamelijkheid. Maar die grenzen zijn veel ruimer dan het oordelende denken van tegenwoordig laat uitschijnen. Anderen veroordelen op leeftijd, uiterlijk, godsdienst, karakter of status, helpt niemand.

67

15. Maria Pekelharing zegt: maandag 27 september 2010, 12:27 uur Het gevoel van eenzaamheid zit vooral tussen je oren, en als het zich daar weet te nestelen is aan de self fulfilling prophecy voldaan, en kun je je vervolgens genoegzaam wentelen in zelfmedelijden en slachtofferschap. Tijdelijk, want gelukkig zijn daar de marktkramen van welzijn en geluk, waar naar behoefte is te winkelen. Zij het wel met volle beurs, want ook die marktbrede toko dient draaiende gehouden. U treft daar reeksen kramen aan die uw eenzaamheidsprobleem maar al te graag bevestigen, met al dan niet gesubsidieerde oplossingen die u ook zelf had kunnen bedenken, maar gemak dient de mensch. En breekt de weerstand alsmede het zelfoplossend vermogen, waardoor die kraam floreert als een tierelier, en alleen dat was de opzet. Maar waarom zou u zich eenzaam voelen, niet te verwarren met ‘alleen’? Omring u met honderden boeken, en u kunt op uw stoel de verste reizen afleggen, de diepste gedachten consumeren, delen en opwekken, uw eigen vrienden en vijanden uitkiezen, tegenspraak en overbodige discussies in een glas wijn tot acceptabele proporties neutraliseren, musea bezoeken, culinaire trips maken etc.etc. Treurbuis, radio en kranten staan tot uw beschikking, films en cd’s per strekkende kilometer, en de pc biedt zelfs oneindig veel mogelijkheden om met wie dan ook in contact te treden. En als u desondanks te weinig aan en in uzelf mocht aantreffen om hiermee te volstaan, dan stapt u gewoon op mensen af, reeel of virtueel, en er gaat een wereld voor u open. Maar u bent lui, aartslui, en daarom blijft u eenzaam. Goddank is daar de markt van welzijn en geluk… 16. Gloria van der Spek zegt: maandag 27 september 2010, 17:06 uur @15 Maria Pekelharing Gegroet! En prachtig gezegd!! Blijft tóch die categorie ‘eenzamen’ over die ik dagelijks onder ogen krijg. Dat zijn de mensen die verplicht in de wachtkamer van de dood zijn geparkeerd en wiens kinderen té druk met zichzelve zijn. De uithuisjobs tieren welig, waarvoor kinderen en oudsten worden opgeborgen, zoals u weet, waarvan we hopen dat kinderen, eenmaal bevrijd, het ruime leefsop gaan kiezen. Maar de oudsten… zijn zij schuldig aan eenzaamheid? Soms te doof, te slechtziend, ingedut achter veel te grote flatscreens wachtende, alsmaar wachtende op hen aan wie zij hun bestaansrecht ontlenen. Want wat is de mens in zijn eentje voor dat grote zwarte gat? Schrijnend dat leed! Ik ga NU ook weer naar iemand van 87 jaar die naar mij uitkijkt en haar levensgeschiedenis met mij wil delen. God zij dank! En wat interessant zijn onze oudsten, zodra zij weer ‘tot leven worden gewekt’. Want leven willen zij! En als het niet anders kan, dán maar met deze vrijwillige mantelzorgster. Dus ik ben weg en ga een lekker ‘bakkie’ met haar doen. Leve onze kranige oudsten!! Dagdag. 17. leen karman zegt: maandag 27 september 2010, 21:47 uur Oooh ding dong ding de Hapering

68

Het orakel MP heeft weer eens gesproken (#15). Terug van weggeweest? Is er gif gestrooid, reden waarom ik op moet treden? Ik weet het niet. Er worden een paar open deuren ingetrapt. Niet erg natuurlijk. Behalve misschien voor echt eenzamen. het Orakel en zijn Amirakel Is van zijn eigen een beetje eenzaam. Zit in een gat in de aarde. Heeft tegenwoordig een PC (de techniek staat voor niks!). En stuurt onontwarbare boodschappen in het rond. Dat mag in contact treden heten. Maar zoujeder echt gelukkig van worden? 18. Maria Pekelharing zegt: dinsdag 28 september 2010, 20:04 uur 15-Gloria van der Spek—U ook gegroet, en dank! Tja, Gloria, u heeft gewoon gelijk met die groep; ik had het misschien iets meer moeten nuanceren, maar ben het er hartgrondig mee eens! Op die leeftijd, en in kwetsbare, afhankelijke positie heb je niet veel meer te willen, noch (aan) te leren, en dan is het goed dat er mensen zoals u zijn om dat leven leefbaar te maken, en te houden! Kijk, we kunnen hier natuurlijk pagina’s lang vrijblijvend en al dan niet opgedirkt met academisch jargon leuteren over hoe de ideale mens / wereld eruit moet zien, maar u brengt ‘gewoon’ in praktijk waar al die miljarden woorden en overvolle bibliotheken vooral gebakken lucht produceren, met uiterst beperkte houdbaarheidsdatum. Voor en met elkaar, daar draait het uiteindelijk om, en dat heeft u heel goed begrepen, chapeau! Ik doelde meer op de voorstadia, dus zonder eindstadium in zicht, en geldend voor degenen die hun leven al vroegtijdig uit handen geven, tegen beter weten en vooral kunnen in. Hartelijke groet!

69

70

71

Online reacties op artikel NRC Handelsblad:

@Floris Ik geloof niet in 'DE oplossing'. Jouw(!) oplossing zal niet werken voor mensen die niet van clubs/groepen/vereningen en 'hele gezellige mensen' houden (like me). Genoeg (eenzame) mensen vinden het eerder belangrijk dat ze gewoon zichzelf kunnen en mogen zijn, iets wat in groepen niet altijd gemakkelijk is. Verder geef ik je wel gelijk; je hebt je lot (voor een belangrijk deel) in eigen handen. Bas, Delft op 28-09-2010, 08:32 De oplossing is gewoon ergens bij een studenten, studie, sport of andere vereniging gaan. Bouw geforceerd aan een omgeving waarin jij jouw type mensen kunt vinden en bouw meer zelfvertrouwen op om ook de hele gezellige mensen binnen die omgeving aan te spreken. Jezelf eenzaam noemen en het daarbij laten is dus juist wel triest. Iedereen heeft zijn leven in eigen handen en voor iedereen is er wel een vereniging of omgeving waar die zich thuis kan voelen. Floris, Utrecht op 27-09-2010, 09:39 Nieuw ! Na de apéro-géants nu de co-lunching met pasta-parties via Facebook. Een dame in F zat alleen op de bank op zondagavond en heeft haar idee in werking gesteld: 5 steden doen al mee. Klaag niet, maar doe ! Neem een voorbeeld aan het meer dan sociale Frankrijk. van herk, frankrijk op 26-09-2010, 21:21 @ Niek, Alkmaar. Je draait de boel een beetje om. Om anderen positief te benaderen en te ervaren, dient men zichzelf positief te ervaren. Wat jij stelt is net zo onmogelijk als iemand een present geven, zonder dat je het eerst zelf bezit. Onmogelijk aldus. Kracht, eigenwaarde vindt individu in zichzelf, net als vertrouwen en dergelijke. Zelden heb je dan neiging op voorhand anderen niet positief te benaderen, hooguit levert het wel eens een beetje teleurstelling op, juist omdat je vertrouwt en positief benadert. Maar kracht en eigenwaarde kunnen vele stootjes hebben zonder beschadigd te raken. Felice Schulze, Den Haag op 24-09-2010, 23:08 Citaat: Ik ben een loser. ?Dat hoor ik vaak. ?Ik ben een loser, ik kán het niet, ik hoor nergens bij en dat is niet te doorbreken?.? . Het is WEL mogelijk om te veranderen en een groep vrienden te krijgen. Je moet dan wel de platgetreden paden verlaten en een nieuwe weg ingaan. Je kunt leren vrienden te maken. Een goed voorbeeld? www.circleoflightandlove.com

72

Andreas Firewolf, Finsterwolde op 24-09-2010, 15:50 Abba schreef het al jaren geleden in hun hit, Super Trouper: Facing 20.000 of your friends, how can anybody be so lonely. Wat jammer is in dit onderzoek is dat er geen onderscheid gemaakt lijkt te worden tussen alleen zijn, en eenzaam zijn. Sommigen kunnen heel goed tegen alleen zijn terwijl ze niet eenzaam zijn, anderen kunnen niet tegen alleen zijn maar hoewel omringd door vrienden/familie/relatie zijn toch eenzaam. Sociale contacten onderhouden is ook een vaardigheid, hier zou meer aandacht aan besteedt moeten worden ipv dat er blindelings vanuit wordt gegaan dat iedereen van nature deze bezit.

miga, engeland op 24-09-2010, 10:41 Ik zit alleen op de bank. En zie naast dit artikel een linkje naar een stukje over hoe eenzame mensen jonger sterven. Ga maar naar bed denk ik. Nog een paar uur om een leuk verhaaltje te verzinnen voor morgen op school. Ellen, Arnhem op 24-09-2010, 09:17 Niet wordt genoemd, de eenzaamheid die je kan voelen in je relatie. Uiteindelijk gaat het om zelfvertrouwen te hebben en daar heb je ook een positieve blik en goede ervaringen voor nodig. Als iedereen nu eens begon de ander positief proberen te zien en zo, in oprechtheid meer/vaker aardige dingen tegen elkaar te zeggen. Als je een ander steeds negatief benaderd loop je zelf ook het risico zo benadert te worden al kun je natuurlijk geen allemans vriend zijn. niek, alkmaar op 24-09-2010, 09:08

73

74

Annex 6. TNS-NIPO ‘rapportage relatie tussen digitale media en eenzaamheid

Zie volgende pagina Rapportage wordt toegevoegd op het laatst. Hebben we nl alleen in PDF.

75

76