VOORWOORD HAMIT KARAKUS

VOORWOORD HAMIT KARAKUS

Rotterdam mainport, een stad van grote betekenis. Maar die betekenis is niet vanzelfsprekend. Om de positie van Rotterdam als mainport te behouden en te versterken is het van levensbelang dat we blijven bouwen aan een sterke economie en een aantrekkelijke woonstad. Het college wil dat Rotterdam in 2030 op het gebied van kennis en innovatie de belangrijkste havenstad van Europa is en bovendien een aantrekkelijke en geliefde plek om te wonen voor jong en oud, student, starter en zeker ook het gezin. Voor u ligt de Ruimtelijke Ontwikkelingsstrategie 2030, kortweg Stadsvisie Rotterdam. Hierin geeft het college aan waar de komende jaren geïnvesteerd moet worden om de twee doelen – sterke economie en aantrekkelijke woonstad – te bereiken. Rotterdam maakt zich gereed voor de toekomst. Tegen de demografische fi achtergrond van een bevolking die eerst gaat vergrijzen en daarna krimpen, willen wij mensen aan de stad binden. Voor versterking van de economie, de moderne economie is immers een kenniseconomie, is het essentieel om een hoogopgeleide beroepsbevolking met veel ‘kenniswerkers’ te huisvesten. Om mensen te binden dient Rotterdam voor alles een aantrekkelijke woonstad te zijn. Rotterdam wil slagen in deze opgave, verarming van de stad is anders onvermijdelijk. Fijn wonen in de stad vraagt meer dan de bouw van woningen alleen. Het gaat ook om een prettige buitenruimte, uitstekend onderwijs, goede bereikbaarheid en een moderne binnenstad met een divers aanbod aan culturele voorzieningen.

van achterstand aan de onderkant van de samenleving en het vasthouden van mensen aan de bovenkant. Zij wil al haar inwoners kansen bieden. Naast deze ruimtelijke investeringsstrategie werkt het gemeentebestuur ook aan een sociaal programma, een economische visie en een programma veilig, die perspectief bieden aan de stad en zijn inwoners. Dus niet met steen alleen ontstaat zicht op een sterke stad. Ons collegeprogramma bestaat immers uit vier pijlers: wonen, economie, sociaal en veilig. Door de onderlinge samenhang ontstaat het succes. Onze opgave is urgent en dwingt tot keuzes. Het beschikbare geld dat we kunnen investeren is beperkt. De keuze voor versterking van Rotterdam heeft geleid tot dertien zogenoemde

Wij geven ruimte aan grensoverschrijdende

VIP- projecten, Very Important Projects. Dit zijn

samenwerking met de markt en overheid.

de gebiedsontwikkelingen die aantoonbaar het meest bijdragen aan het versterken van de

Voor u ligt een document vol ambitie.

economische structuur en het aantrekkelijker

Ambitieus, maar realistisch, zoals het past bij

maken van Rotterdam als woonstad.

deze stad. Uitvoering van deze plannen is

Zij brengen het vliegwiel op gang. Het maken

urgent en zal veel vragen van de stad en zijn

van deze keuzes is niet gemakkelijk, maar wel

inwoners. Het moet en het kan nu. Het resultaat

van essentieel belang. Wij willen met voorrang

is een Rotterdam waar werk is en waar mensen

in deze gebieden investeren.

met plezier en trots wonen.

Deze Stadsvisie kan Rotterdam niet alleen

Hamit Karakus

uitvoeren. De inbreng van alle partijen die in en

Wethouder Wonen en Ruimtelijke Ordening

bij deze stad zijn betrokken – de Rotterdammers zelf, andere overheden en marktpartijen – is onontbeerlijk. Naast het Rijk, rekenen wij ook met name op de marktpartijen. Op dit moment investeren zij per saldo al vele malen meer dan de gemeente. Daarnaast zijn er voorbeelden waar marktpartijen op een succesvolle manier de ontwikkeling van gebieden ter hand nemen.

INHOUDSOPGAVE Hoofdstuk 1 Inleiding

8

DEEL I | ONTWIKKELINGSSTRATEGIE

12

Hoofdstuk 2

14

De taak voor de toekomst 2.1 Internationale context

16

2.2 Achterstand

17

2.3 De opdracht

22

2.4 Toekomstperspectief

23

Hoofdstuk 3

24

Kernbeslissingen en ruimtelijke consequenties A. Versterken economische structuur

26

B. Creëren aantrekkelijke woonstad

37

C. Randvoorwaardelijke beslissingen

50

DEEL II | GEBIEDSUITWERKING

70

Hoofdstuk 4

72

Internationale stad aan de rivier A. Excellente haven

77

B. Transformatie van haven naar stad

78

C. Aantrekkelijke en complete binnenstad

80

Hoofdstuk 5

84

Dubbelslag op Zuid A. Kanskaarten

89

B. Aantrekkelijke wijken

91

C. Hoogvliet

94

Hoofdstuk 6

96

Benutten kwaliteiten Noord A. Science Port Holland en overige knooppunten

101

B. Uitbreiden sterke woonmilieus

102

C. Gentrifi fication

104

D. Overige wijken

106

Hoofdstuk 7

108

Rotterdam in de Randstad

DEEL III | UITVOERINGSSTRATEGIE

114

Hoofdstuk 8

116

Samen werken aan de stad A. Effectmeting

116

B. VIP-projecten

118

C. Nieuwe samenwerkingsvormen met de markt

121

D. Samenwerking met andere overheden

121

E. Sturen op de uitvoering

122

Verantwoording

124

Colofon

125

INLEIDING HOOFDSTUK 1

ROTTERDAM VERANDERT VOORTDUREND. CONTINU BOUWT DE STAD AAN HAAR TOEKOMST. HET STEDELIJK WEEFSEL GROEIT, KRIMPT EN DIFFERENTIEERT ZICH ALS EEN ORGANISME. NA DE SUCCESVOLLE PERIODE VAN WEDEROPBOUW BOUWDE ROTTERDAM DE AFGELOPEN 15 JAAR VERDER AAN HAAR POSITIE ALS EEN AANTREKKELIJKE STAD. IN HET CENTRUM VERREZEN DE ERASMUSBRUG EN DE KOP VAN ZUID. DE BINNENSTAD KREEG EEN VOOR NEDERLAND ONGEKENDE SKYLINE. AAN DE RANDEN VAN DE STAD VERSCHENEN PRACHTIGE WOONWIJKEN ALS PRINSENLAND EN NESSELANDE. NIEUWE UITGAANSGELEGENHEDEN, RESTAURANTS EN FESTIVALS HEBBEN ROTTERDAM TOT EEN STAD MET EEN JONG, TRENDSETTEND IMAGO GEMAAKT. 8

Ook de komende 25 jaar zal de stad ingrijpend veranderen. Bouwplaatsen, hijskranen en steigers zullen net als in de afgelopen decennia het straatbeeld bepalen. Sterker nog, de ontwikkeling van de stad moet versnellen om haar positie – nationaal en internationaal – te versterken. Dat is de inzet. In hoog tempo zal Rotterdam de koers volgen om nog aantrekkelijker te worden voor bewoners, bedrijven en bezoekers. Deze Stadsvisie Rotterdam beschrijft de plannen daarvoor. De ontwikkeling van Rotterdam is nauw verbonden met de ontwikkeling van de Randstad en de noodzaak de internationale concurrentiepositie van de Randstad in stand te houden. Een sterk Rotterdam is essentieel voor de regio en een aantrekkelijke regio is een ‘Rotterdam, Gateway to Europe’

voorwaarde voor de voorspoedige ontwikkeling van Rotterdam. Daarom werkt Rotterdam samen met andere overheden aan verbetering van de ruimtelijke structuur van de Stadsregio, de Zuidvleugel en de Randstad. De Nota Ruimte, de Zuidvleugelvisie en het Ruimtelijk Plan Regio Rotterdam 2020 (RR 2020) geven de kaders aan voor de gewenste ontwikkeling op het hogere schaalniveau. Deze ruimtelijke ontwikkelingsstrategie geeft binnen deze kaders een verdere uitwerking voor de stad Rotterdam. In juli 2006 stelde de gemeenteraad de beknopte stadsvisie: ‘Rotterdam, Gateway to Europe’ vast. Daarin wordt de hoofdlijn geschetst voor de ruimtelijke ontwikkeling van de stad tot 2030. In deze ruimtelijke ontwikkelingsstrategie zijn de twee hoofddoelen uit ‘Gateway to Europe’ – sterke economie en aantrekkelijke woonstad – uitgewerkt. Er staat concreet in welke plannen het gemeentebestuur wil realiseren. De ruimtelijke ontwikkelingsstrategie sluit aan op het Sociale Programma en de Economische Visie en geeft de ruimtelijke consequenties daarvan weer.

9

INLEIDING HOOFDSTUK 1

De Stadsvisie Rotterdam is opgebouwd uit drie

De gemeente weet dat zij de koers moet

delen:

aangeven en de regie kan voeren, maar dat uitvoering van de plannen grotendeels afhanke-

Deel I: ‘Ontwikkelingsstrategie’ geeft aan welke

lijk is van de inzet van andere partijen in en

belangrijke bestuurlijke beslissingen nodig zijn

buiten de stad. In de voorbereiding van deze

om de visie te realiseren en wat de consequen-

ontwikkelingsstrategie is daarom veel overleg

ties daarvan zijn.

gevoerd met bedrijven, projectontwikkelaars,

Deel II: ‘Gebiedsuitwerking’ beschrijft de

deskundigen, deelgemeenten en andere

plannen voor de verschillende delen van de

overheden. Hun inbreng heeft de inhoud

stad.

versterkt. In de Stadsvisie Rotterdam geeft het

Deel III: ‘Uitvoeringsstrategie’ geeft aan op

gemeentebestuur helderheid over haar plannen.

welke wijze de ontwikkelingsstrategie tot

Dit document bevat het ruimtelijk kader voor alle

uitvoering wordt gebracht. Op basis van een

plannen, projecten en investeringen in de stad.

effectmeting wordt een prioriteitstelling bepaald in de uitvoeringsprojecten. Plannen die aantoonbaar meer bijdragen aan realisering van een sterke economische structuur en een aantrekkelijke woonstad krijgen voorrang.

DE STADSVISIE IS EEN UITNODIGING AAN ALLE BETROKKEN PARTIJEN OM BINNEN DAT KADER MEE TE BOUWEN AAN EEN STERK ROTTERDAM. 10

11

DEEL I

ONTWIKKELINGSSTRATEGIE

HOOFDSTUK 2

DE TAAK VOOR DE TOEKOMST

DE TAAK VOOR DE TOEKOMST HOOFDSTUK 2 / DEEL I / ONTWIKKELINGSSTRATEGIE

2.1 INTERNATIONALE CONTEXT Door de haven is Rotterdam een stad van

ligging is de Rotterdamse haven nog steeds

internationale betekenis en belangen. Als

een van de belangrijkste havens ter wereld. De

gevolg van de economische groeispurt die Azië

concurrentiestrijd tussen steden concentreert

en Oost-Europa doormaken, is de omvang van

zich op het moment echter op het innemen van

de goederenstromen over de wereld de

de koppositie in de kennis- en dienstenecono-

afgelopen decennia sterk toegenomen. De

mie, als opvolger van de industriële economie.

Rotterdamse haven speelt in de verwerking

Deze strijd speelt zowel wereldwijd als binnen

daarvan een belangrijke rol richting de afzet-

Europa. De spelers zijn de grootstedelijke

markten in het Europese achterland en als

regio’s, zoals de Randstad, in plaats van enkel

doorvoerhaven. Dankzij haar strategische

de steden.

OVERZICHT RANDSTEDELIJKE ONTWIKKELING

1 Randstad 2 Rotterdam 3 Rijn-Schelde-delta

Bron: ‘Rotterdam, Gateway to Europe’

16

2.2 ACHTERSTAND De Randstad is binnen Nederland het schaalni-

politieke hart van Nederland – zich al een aantal

veau waarop Rotterdam als stad te maken heeft

jaren in de achterhoede.

met de internationale concurrentiestrijd. Hoewel de positie van de Randstad in de wereld nog

Ook binnen de Randstad zijn de verschillen

sterk is, staat zij onder druk. De belangrijkste

groot. De Zuidvleugel, waarin de mainport

oorzaak is dat Europa het tempo waarin de

Rotterdam een sleutelpositie inneemt, heeft

mondiale economie zich ontwikkelt moeilijk kan

binnen de Randstad een zwakkere positie dan

bijhouden, met als gevolg relatief lage groeicij-

de Noordvleugel. Dit heeft vooral te maken met

fers. Binnen Europa bevindt de Randstad – de

de achterblijvende groei van de kennis- en

economische motor en het sociale, culturele en FIGUUR: GEMIDDELDE JAARLIJKSE GROEI BRUTO BINNENLANDS PRODUCT 1995-2002 IN EEN AANTAL STEDEN IN EUROPA EN AZIË Dublin Busan Seoul Prague Warsow London Stockholm Istanbul Helsinki Daegu Ankara Valencia Madrid Naples Izmir Lyon Manchest Leeds Rome Lisbon Milan Oslo Birmingha Barcelona Turin Munich Paris Randstad Lille Stuttgart Copenhag Brussels Athens Vienna Krakow Frankfurt Tokyo Fukuoka Hamburg Aichi Rhein Osaka Budapest Berlin 2%

0%

2%

4%

Bron: OESO Territoriale database (in: OECD Randstad Review, Draft Chapter 1)

17

6%

8%

10%

DE TAAK VOOR DE TOEKOMST HOOFDSTUK 2 / DEEL I / ONTWIKKELINGSSTRATEGIE

diensteneconomie in de Zuidvleugel ten

De sectoren die de afgelopen jaren de Rotter-

opzichte van de Noordvleugel.

damse economie hebben gedragen zijn kapitaalintensief. De gunstige productieontwik-

Modernisering economie

keling vertaalt zich daardoor niet direct in meer

De Rotterdamse economie presteerde in de

werkgelegenheid. Bovendien sluit het relatief

recessiejaren 2001-2004 goed. De economi-

lage opleidingsniveau van de beroepsbevolking

sche groei lag boven het landelijk gemiddelde

in Rotterdam slecht aan bij de vraag naar

als gevolg van de groei van de haven en de

arbeidsplaatsen.

daaraan gerelateerde bedrijvigheid en doordat Rotterdam een sterke positie heeft als voorzie-

Selectieve migratie

ningenstad (onderwijs en zorg). Deze sectoren

Het probleem is dat Rotterdam er op dit

zijn vrij stabiel en dempen voor Rotterdam het

moment onvoldoende in slaagt om goed

effect van de schommelingen in de nationale

opgeleide inwoners aan zich te binden.

economie. Ondanks de relatief gunstige

Rotterdammers volgen hun opleiding in de stad

economische groei in Rotterdam, is deze

en vinden er dikwijls hun eerste baan. Anderen

onvoldoende gebleken om alle Rotterdammers

vestigen zich vanwege studie of werk in

werk te bieden. Daarom heeft Rotterdam meer

Rotterdam. In de volgende levensfase, als

bedrijven in de kennis- en diensteneconomie

gezinsvorming plaatsvindt en de beroepscar-

nodig die de stad meer laten profi fiteren van de

rière vaste vorm krijgt, verlaten te veel van deze

economische groei.

(jonge) mensen de stad. Een dergelijke bevol-

FIGUUR: BIJDRAGE VAN DE GROOTSTEDELIJKE REGIO’S AAN HET NEDERLANDS BRUTO BINNENLANDS PRODUCT, 1995-2003

12 11 10 9 8 7 6 5 4

Utrecht (provincie)

3

Groot-Amsterdam Aggl. ‘s-Gravenhage

2 1988

1990

1992

1994

1996

1998

Bron: CBS, 2006

18

2000

2002

Groot-Rijnmond

kingsdynamiek hoeft niet perse negatief te zijn.

Inwoneraantal stagneert

De zogenaamde roltrapfunctie van de grote

In veel Europese landen is reeds sprake van

stad is een belangrijk maatschappelijk mecha-

een dalend bevolkingsaantal, maar in Neder-

nisme, met positieve effecten voor de regio en

land treedt structurele bevolkingskrimp

de rest van het land. Zolang de instroom van

vooralsnog alleen op in enkele delen van het

deze groep groter is dan de uitstroom, gaat de

land buiten de Randstad. Op middellange

stad zelf er ook op vooruit. In Rotterdam is het

termijn (rond het jaar 2035) zal ook de Neder-

aantal mensen met werk, een goede opleiding

landse bevolking als geheel gaan krimpen. Dat

en een hoger inkomen dat vertrekt echter zo

het geregistreerde inwoneraantal van Rotter-

groot, dat de vestiging en doorgroei van veel-

dam de afgelopen twee jaar daalde, is geen

belovende jongeren dit onvoldoende compen-

gevolg van de structurele bevolkingskrimp,

seert. Het gevolg is een negatieve selectieve

maar van lokaal bepaalde factoren als de dalen-

migratie die heeft geleid tot een onevenwichtige

de instroom en het gelijkblijvend vertrek uit de

bevolkingssamenstelling. Voor een groot deel

stad en administratieve correcties in de

vertrekken de hoger opgeleide Rotterdammers

Gemeentelijks Basisadministratie. Een deel van

niet omdat zij de stad willen verlaten, maar

het aantal vertrekkers uit Rotterdam blijft

omdat zij in de stad niet de woning van hun

behouden voor de regio, die nog steeds groeit

keuze, in het door hen gewenste woonmilieu,

in inwoneraantal. Zonder extra maatregelen (ten

kunnen vinden. Dit zijn belangrijke gegevens

opzichte van het indicatieve woningbouwpro-

om deze trend te kunnen keren.

gramma zoals geformuleerd in het Ruimtelijk

FIGUUR: ONTWIKKELING WERKLOOSHEIDSPERCENTAGE IN ROTTERDAM EN NEDERLAND, 1994-2004

% 16 14 12 10 8 6 4 2 0 1994

1995

Rotterdam

1996

1997

1998

1999

Nederland

Bron: CBS; bewerking ETIN Adviseurs

19

2000

2001

2002

2003

2004

DE TAAK VOOR DE TOEKOMST HOOFDSTUK 2 / DEEL I / ONTWIKKELINGSSTRATEGIE

Plan Regio Rotterdam 2020) zal het bevolkings-

De komende twintig jaar zal door de voortgaan-

aantal zich de komende jaren op het lage

de gezinsverdunning (afnemend aantal bewo-

niveau van 580.000-585.000 stabiliseren. In het

ners per woning) in Nederland en in Rotterdam

volgende diagram is de ontwikkeling van 1992

nog een grote kwantitatieve woningvraag zijn.

tot en met 2005 en de trendprognose tot 2020

Deze vraag zal Rotterdam optimaal moeten

op basis van het RR2020 weergegeven.

benutten om zoveel mogelijk hoog opgeleide inwoners, ofwel een hoog gekwalifi ficeerde

Een dalend of stagnerend bevolkingsaantal

beroepsbevolking, binnen haar grenzen te

betekent bij een onevenwichtige bevolkingssa-

huisvesten.

menstelling mogelijk verlies aan welvaart en daarmee verlies van draagvlak voor voorzieningen in de stad. In combinatie met de negatieve selectieve migratiestroom kan deze ontwikkeling tot een verarming van de stad leiden en ook schade toebrengen aan de Rotterdamse regio als geheel, wat op gespannen voet staat met de noodzaak voor Rotterdam zich te positioneren als een gezonde stad binnen een sterke, internationaal concurrerende Randstad.

FIGUUR: SELECTIEVE MIGRATIE ROTTERDAM 2003

Werkend

Uitkering

Student

Pensioen

Inactief Vertrekkers Vestigers -5.000

-2.500

0

2.500

5.000

7.500

10.000

12.500

15.000 aantal personen

Bron: COS, nov. 2005

20

Saldo

FIGUUR: DE BEVOLKINGSONTWIKKELING IN ROTTERDAM VAN 1992 TOT 2020

605.000 600.000 595.000 590.000 585.000 580.000 575.000

realisatie

trendprognose

Bron: COS

21

20 20

18 20

16 20

14 20

12 20

10 20

08 20

06 20

04 20

02 20

00 20

98 19

96 19

94 19

19

92

570.000

DE TAAK VOOR DE TOEKOMST HOOFDSTUK 2 / DEEL I / ONTWIKKELINGSSTRATEGIE

2.3 DE OPDRACHT Om een rol van betekenis te blijven spelen in de

geleide en creatieve werkers aan de stad weet

internationale concurrentie-strijd tussen

te binden. De urgentie daarvan is groot, omdat

stedelijke regio’s, moet Rotterdam, als onder-

de tijdspanne waarin nog geprofiteerd fi kan

deel van de Randstad, een strategie volgen die

worden van de groei van de (beroeps)bevolking

gericht is op de ontwikkeling van de kennis- en

en de daarmee verband houdende woningvraag

diensteneconomie én die zorgt voor een

kort is – nog zo’n 15 jaar vanaf nu.

aantrekkelijk woon- en leefklimaat dat hoogop-

DE MISSIE VAN HET GEMEENTEBESTUUR LUIDT DAAROM:

‘BOUW AAN EEN STERKE ECONOMIE EN EEN AANTREKKELIJKE WOONSTAD’ 22

2.4 TOEKOMSTPERSPECTIEF Uit het voorgaande wordt duidelijk wat Rotter-

moderne binnenstad aan de rivier. Deze sterke

dam te doen staat: de komende jaren moet

onderdelen van de stad vormen de basis voor

alles op alles gezet worden om de fysieke

de strategie van de ‘‘olievlekwerking’’ die

condities te verbeteren en Rotterdam weer tot

Rotterdam inzet: wat sterk is wordt vanuit die

het sterke, kloppende hart van de regio te

kracht uitgebreid, zodat het groter en nog

maken.

sterker wordt; wat zwak(ker) is kan zich optrekken aan het sterke. Deze strategie is

Deze missie berust op twee pijlers:

zowel van toepassing op de verbetering van de

1. Sterke Economie: meer werkgelegenheid

woon- en leefkwaliteit in de stad, als op de

2. Aantrekkelijke woonstad: evenwichtige

vernieuwing van de stedelijke en regionale

bevolkingssamenstelling

economie.

Samen vormen ze een twee-eenheid; om te

Kansen heeft Rotterdam voldoende. Daartegen-

kunnen leven in de stad moet het er goed

over staat de analyse van de staat van de stad

wonen zijn en moet er passend werk zijn.

die aangeeft dat te veel indicatoren op oranje

Werkgelegenheid ontwikkelt zich op zijn beurt

staan. De onevenwichtige samenstelling van de

alleen wanneer de stad een aantrekkelijk

bevolking, het dalende inwoneraantal en het

vestigingsklimaat vormt voor werknemers, met

doorzetten van de selectieve migratie. De

goede woningen inclusief de bijbehorende

economische groei is hoopvol maar onvoldoen-

voorzieningen en buitenruimten: complete

de om alle Rotterdammers aan werk te helpen.

woonmilieus die aansluiten bij de wensen van

Het momentum om de stad te versterken is

de woonconsumenten.

aangebroken. De urgentie om te bouwen aan een sterke economie en een aantrekkelijker

Rotterdam kiest ervoor om te bouwen binnen

woonstad is groot.

de bestaande stad. Een goed werk- en woonklimaat is een absolute voorwaarde voor

Om het toekomstperspectief werkelijkheid te

een sterke(re) stad. De ontwikkeling van zo’n

laten worden moeten bestaande kwaliteiten

sterke stad binnen het bestaande stedelijke

(beter) benut worden maar is het ook noodza-

gebied leidt tot maximaal profi fijt voor stad en

kelijk een aantal kernbeslissingen te nemen die

regio. Versterking van de bestaande stad

de benodigde ruimtelijke ingrepen bepalen.

betekent optimaal gebruik maken van bestaan-

Deze komen, geordend naar de twee pijlers –

de voorzieningen. Daarnaast blijft het buitenge-

sterke economie en aantrekkelijke woonstad –

bied gespaard.

en de randvoorwaarden die betrekking hebben op beide, aan de orde in hoofdstuk 3. De relatie

Om de noodzakelijke maatregelen te treffen zijn

tot de doelstellingen en de gevolgen voor het

binnen de stad voldoende goede aanknopings-

beleid worden per kernbeslissing beschreven.

punten. Uitgangspunt vormen de in Rotterdam

Vervolgens wordt in deel II beschreven welke

aanwezige krachten: de haven, de kansrijke

consequenties de kernbeslissingen hebben

economische groeisectoren (medisch, vrije tijd

voor de ruimtelijke ontwikkeling van de

en creatief), populaire woonwijken en de

verschillende gebieden in de stad.

23

HOOFDSTUK 3

KERNBESLISSINGEN EN RUIMTELIJKE CONSEQUENTIES

KERNBESLISSINGEN EN RUIMTELIJKE CONS HOOFDSTUK 3 / DEEL I / ONTWIKKELINGSSTRATEGIE

A

VERSTERKEN VAN DE ECONOMISCHE STRUCTUUR

Rotterdam beschikt over een veelzijdige

verbeteren van het woonklimaat, doen andere

economische structuur met een fors aandeel

grote steden dat ook, zodat de achterstand

zakelijke dienstverlening, een haven met

vooralsnog blijft. Hoe dit probleem aangepakt

daaraan gelieerde bedrijvigheid, een kapi-

zal worden, wordt beschreven in deel B van dit

taalsintensieve industrie en een omvangrijke

hoofdstuk: het creëren van een aantrekkelijke

quartaire sector. Rotterdam wil op al deze

woonstad.

sterke sectoren voortbouwen. De versterking van de economische structuur De kwetsbaarheid van Rotterdam zit hem dan

kent drie subdoelstellingen.

ook niet in een door sommigen veronderstelde

Doelstellingen 1 en 2 bouwen voort op bestaan-

monocultuur, maar in het relatief zwakke

de sterke sectoren, doelstelling 3 is randvoor-

investeringsklimaat in de regio Rotterdam. In

waardelijk:

onderstaand ‘vitaliteitsweb’ (2005) wordt de

1. Kennis en innovatie: het aantrekken en

Rotterdamse economie en haar vestigingskli-

versterken van de internationale concurren-

maat vergeleken met dat van de andere grote

tiekracht van bedrijfsleven, door ruimte te

drie steden in de Randstad. Ook in voorgaande

bieden aan de kennis- en diensteneconomie,

jaren is een dergelijk web samengesteld waarin

met het accent op de clusters Haven & Industrie, Medisch en Creatief;

dit beeld wordt bevestigd.

2. Voorzieningen en vrije tijd: het vergroten van het aantal bezoekers aan de stad en het

Duidelijk wordt dat met name in de economi-

stimuleren van een langere verblijfsduur;

sche vestigingsfactoren kwaliteit van de

3. Ruimte voor bedrijvigheid: ruimte bieden aan

arbeidsmarkt en kwaliteit van de stad moeten worden verbeterd. Beide hebben een sterke

bedrijven om groei te kunnen accommode-

onderlinge relatie: een aantrekkelijk woon- en

ren in Rotterdam. Daarmee kan met name de

verblijfsklimaat bindt en creëert een hoog

concurrentiepositie van de mainport

gekwalificeerde fi beroepsbevolking en anders-

Rotterdam verder worden versterkt.

om. Hoewel Rotterdam al fl flink investeert in het

26

SEQUENTIES VITALITEITSWEB ECONOMIE EN VESTIGINGSKLIMAAT, 2005 economie 1.4 1 1.2 1.0 0 0.8 maatschappelijke voorzieningen

arbeidsmarkt

0.6 6 0.4 02 0.2 0.0 0

kwaliteit van de stad

kennis en innovatie

Rotterdam Amsterdam ruimte voor bedrijvigheid

Den Haag Utrecht

Bron: Etin Adviseurs

KERNBESLISSING 1

ROTTERDAM WIL IN 2030 OP HET GEBIED VAN KENNIS EN INNOVATIE DE BELANGRIJKSTE HAVENSTAD VAN EUROPA ZIJN Waarom Wil een stad blijven meespelen op de wereld-

de motor achter groei van de productiviteit en

markt, dan is het zaak een goed vestigingskli-

de toegevoegde waarde van het bedrijfsleven.

maat aan bedrijven te bieden. Belangrijke aspecten voor dat klimaat zijn de aanwezigheid

Om een innovatief vestigingsklimaat te schep-

van innovatiestimulerende voorzieningen: een

pen zal Rotterdam moeten transformeren van

innovatief bedrijfsleven en een omgeving die

een werkstad naar een kennisstad. Die trans-

ruimte biedt aan ondernemerschap. Innovatie is

formatie is al volop gaande:

27

KERNBESLISSINGEN EN RUIMTELIJKE CONS HOOFDSTUK 3 / DEEL I / ONTWIKKELINGSSTRATEGIE

– Realiseren van een kennis- en innovatieclus-

de haven – nog vaak beschouwd als een puur traditionele sector – biedt nu al hoogwaardige

ter in Stadshavens: het RDM-terrein;

kennisindustrie. Daarnaast groeit de kennisin-

– Co-siting: industrieën slim gebruik laten maken van elkaars nabijheid;

tensieve bedrijvigheid in de medische en de

– Accommoderen van nieuwe, schonere

creatieve sector.

energiecentrales. Niet alleen bedrijven moeten kansen krijgen om zich in Rotterdam te ontwikkelen, ook de

2. Door uitbouw van het medische en zorgcluster

beroepsbevolking moet voldoende mogelijkheden

In vergelijking met de andere drie grote steden in

hebben om zich te kunnen ontplooien en zich een

de Randstad heeft Rotterdam veruit de meeste

plek te verwerven op de arbeidsmarkt. Investeren

banen in de medische en zorgsector; met een

in onderwijs is daarom van groot belang.

aandeel van 16% in de totale werkgelegenheid is het een van de grootste werkgevers in de

Hoe

stad. De zorgsector is bovendien een snel

1. Door van Rotterdam de schoonste havenstad

groeiende sector, met 14% groei in de periode

ter wereld te maken

2001-2005. (Bron: EV 2005)

Behoud van de sterke positie van de Rotterdamse haven vraagt eenerzijds om innovatie,

Om die reden is de medische sector al druk

ondernemerschap, ruimte en duurzaamheid,

bezig zich op de toekomst voor te bereiden.

maar ook om verbetering van de logistiek en de

Veel locaties zijn vernieuwd of staan op het punt

kwaliteit van de dienstverlening en een goede

vernieuwd te worden. Ook heeft de sector op

match tussen arbeid en onderwijs. Stad en

een aantal terreinen inmiddels internationale

haven moeten samen optrekken bij het werven

naamsbekendheid verworven; een belangrijke

van hoofdkantoren en het leggen van koppelin-

basis om op door te bouwen. Het Erasmus

gen met andere sectoren zoals food d en design.

Medisch Centrum (EMC) neemt hier een bijzondere plaats in. Jaarlijks besteedt het ruim

Energie is op al deze punten steeds meer

20 miljoen euro aan Research & Development en

bepalend. Het blijvend kunnen accommoderen

het biedt opleidingsplaatsen aan medische

van de havengerelateerde economie vergt een

studenten.

strategisch energiebeleid, waarbij met behulp van innovatieve oplossingen economische

Consequenties voor het beleid

ontwikkeling mogelijk is binnen de gegeven

– Speerpunt is het creëren van ruimte voor

milieukaders. Dit vraagt om specifieke, fi groot-

nieuwe medische bedrijvigheid in de nabijheid

schalige investeringen. Een goed voorbeeld is

van het Hoboken cluster en in Polder

het warmtebedrijf, waarbij op een slimme manier

Schieveen voor de grotere kennisintensieve

de restwarmte uit de haven-industrie wordt

bedrijven in de medische technologie;

ingezet om de stad te voorzien van warmte.

– Daarnaast wordt ingespeeld op de trend van concentratie van medische hulpverlening en

Consequenties voor het beleid

zorg (profi fit en non-profit) op zorgboulevards

– Halveren van de CO2-emissies in 2020;

die al door veel ziekenhuizen wordt opgepakt.

– Uitbreiden van infrastructuur t.b.v. transport

Hier worden ook nieuwe zorgconcepten als

en warmteopslag, CO2 en chemicaliën;

domotica diensten ontwikkeld;

28

SEQUENTIES dienstverlening door onder meer technische- en

– Omdat dergelijke concepten afhankelijk zijn van een snelle data-infrastructuur, is de

industriële ontwerpbureaus en bureaus voor

Rotterdamse aanpak van ‘de Glazen Maas’ –

architectuur, stedenbouw en landschap.

het stimuleren van de aanleg en het gebruik van het glasvezelnetwerk – voor deze sector

Tevens vormt de creatieve sector een katalysa-

van groot belang;

tor voor gentrification fi (opwaardering) van bestaande stadswijken, revitalisatie van

– Het EMC, tot slot, moet ruimtelijk beter ingepast worden in de stad zodat de

voormalige havengebieden en de verlevendi-

aanwezigheid van deze sector uitstraling

ging van het centrum.

krijgt op de stad als geheel. Het bovenstaande betreft drie gebieden: – De Binnenstad; het creatieve centrum van

3. Door de creatieve sector te laten groeien Tot de creatieve industrie worden media en

Rotterdam, waar niet alleen de kunstinstel-

uitgeverijen, de kunstsector en de creatieve

lingen, maar ook succesvolle creatieve

zakelijke dienstverlening gerekend. Naar

ondernemers zichzelf presenteren aan een breed publiek;

verhouding is het aandeel van de creatieve

– Stadshavens, het Lloydkwartier en de

industrie in de lokale economie in Rotterdam minder groot dan in de andere grote steden,

Van Nelle fabriek zijn gebieden voor nieuwe

maar dit groeit momenteel wel sterk. De groei

bedrijven en doorstarters, waarbij kan

vindt plaats in alle segmenten van deze sector,

worden aangesloten bij reeds aanwezige

maar de focus ligt op de creatieve zakelijke

creatieve bedrijvigheid;

AANTAL BANEN IN DE GEZONDHEIDS- EN WELZIJNSZORG, ABSOLUUT EN PROCENTUEEL, 2005 1.090.843 0 Nederland 32.346 6 Utrecht 32.695 Den Haag 62.804 2 Amsterdam 50.830 0 Rotterdam

12

13

14

15

16

Bron: Lisa Vestigingenregister, 2006. Bewerking: Rabobank Nederland

29

17

%

KERNBESLISSINGEN EN RUIMTELIJKE CONS HOOFDSTUK 3 / DEEL I / ONTWIKKELINGSSTRATEGIE

SEGMENTERING VAN DE CREATIEVE INDUSTRIE IN DE G4, 2005 32.500 30.000 27.500 25.000 22.500 20.000 17.500 15.000 12.500 10.000 7.500 5.000 2.500

creatieve zakelijke diensten

0

media en uitgeverijen Rotterdam

Den Haag

Amsterdam

Utrecht

kunsten

Bron: Lisa, 2006. Bewerking: Rabobank Nederland

– De oude stadswijken rond het centrum; hier

4. Door te investeren in onderwijs

zijn reeds veel creatieve eenmansbedrijfjes

Rotterdam heeft van de vier grote steden nog

gevestigd. Verdere ontwikkeling biedt

steeds het laagste aandeel hoogopgeleiden. Het

kansen voor gentrifi fication.

onderwijsniveau van de Rotterdammers stijgt echter; sinds 2003 is het deel van de beroepsbe-

Consequenties voor het beleid

volking met alleen lager onderwijs (maximaal

– Ruimte bieden door inbreng van gemeente-

vmbo) gedaald van 85.000 naar 73.000 perso-

lijk vastgoed. Met name cultureel- en

nen. Het aantal personen met middelbaar

industrieel erfgoed is in trek bij de creatieve

onderwijs is gegroeid van 99.000 naar 102.000.

ondernemers, vanwege de specifi fieke

Het aandeel hoger opgeleiden is sinds 2003

uitstraling van deze gebouwen. Tegelijkertijd

gestegen met 2,5%. (Bron: EV 2006)

kan op deze manier aan de gebouwen een bijzondere functie worden teruggegeven;

De gemeentelijke overheid kan mede door goede

– Ruimte bieden door deregulering: minder

onderwijshuisvesting en een bewust locatiebeleid

regels;

een belangrijke voorwaarde scheppen voor de

– Stimuleren van de creatieve sector door

kenniseconomie die zich in Rotterdam ontwikkelt.

innovatiefondsen, ondernemersondersteu-

Consequenties voor het (locatie)beleid

ning en clusterbeleid.

– Basisonderwijs. Goede basisvoorzieningen in de wijken vormen een randvoorwaarde voor

30

SEQUENTIES een aantrekkelijke woonstad. De multifunctio-

avonds in bedrijf is, bevordert levendigheid in

nele accommodatie (MFA) speelt daarbij in de

de binnenstad en biedt mogelijkheden voor

toekomst een belangrijke rol, niet alleen vanuit

herstructurering van bestaande panden

het belang van onderwijs, maar vooral vanwe-

(kantoren). De Hogeschool Rotterdam,

ge de mogelijkheid om meerdere voorzienin-

Erasmus MC, de Willem de Kooning Akade-

gen onder één dak onder te brengen;

mie en de Hogeschool Inholland, Scheepvaart

– Beroepsonderwijs (MBO). Het beroepsonder-

en Transportcollege zijn al in of nabij het

wijs trekt dagelijks vele deelnemers uit de

centrum gehuisvest. Versterking daarvan moet

regio. Daarom is de meest optimale locatie bij

meer prioriteit krijgen;

de knooppunten aan de randen van de stad.

– Internationaal Onderwijs. Rotterdam wil haar

Naast de bereikbaarheid speelt in het MBO

internationale ambities uitdragen in een

het directe contact met bedrijven en haven

passend aanbod voor de groeiende groep

een steeds belangrijkere rol. Vestiging van

internationale bewoners. Het gaat om een

opleidingen in de directe nabijheid van of in

breed aanbod van tweetalig onderwijs (bv.

combinatie met bedrijvigheid is de trend. Te

Wolfert van Borselen scholengroep), maar ook

denken valt aan opleidingshotels, winkeloplei-

om cultuureigen onderwijs (Amerikaanse en

dingen in winkelcentra en techniekopleidingen

Koreaanse school). Er liggen kansen voor het

op bedrijventerreinen;

realiseren van onderwijs in het Chinees, zowel

– Hoger onderwijs (HBO/WO). Zowel de stad als

voor Rotterdamse leerlingen die de nieuwe

het hoger onderwijs heeft baat bij de vestiging

wereldtaal willen leren als voor de kinderen

van universiteit en hogescholen in het

van de nieuwe Chinese migranten die zich hier

centrum. Landelijk concurrerende HBO- en

vestigen als gevolg van de toegenomen

WO-instellingen gelden op een centrumlocatie

contacten tussen Rotterdam en China.

als aantrekkelijker. Hoger onderwijs dat ook ’s

KERNBESLISSING 2

ROTTERDAM BENUT VRIJE TIJD ALS AANJAGER VOOR NIEUWE BEDRIJVIGHEID Waarom

voornamelijk zakelijk binnenlands bezoek.

De Rotterdamse consumentensector realiseert

Wanneer de consumptie door buitenlandse

een omzet van circa 4 miljard euro en is goed

bezoekers wordt meegerekend, stijgt de omzet

voor zo’n 40.000 fulltime banen. Het betreft hier

van de consumentensector met (slechts) 10%.

31

KERNBESLISSINGEN EN RUIMTELIJKE CONS HOOFDSTUK 3 / DEEL I / ONTWIKKELINGSSTRATEGIE

dig en ongewenst, aangezien er dan concurrentie tussen locaties onderling optreedt.

Het zakelijk buitenlands toerisme zit wel in de lift: het aantal hotelovernachtingen nam de afgelopen vijf jaar met 5,6% toe tot bijna 900.000. Ook het toeristisch-recreatief dagbe-

Gefocust wordt op:

zoek groeit gestaag, onder invloed van grote

– De Binnenstad, met expliciet aandacht voor

evenementen en het brede horeca- en cultuur-

de verblijfskwaliteit (buitenruimte en horeca-

aanbod.

voorzieningen) en ruimte voor festivals in de vorm van een speciaal festivalterrein.

De winkelvoorzieningen in de Rotterdamse

Het (blijven) investeren in cultuur vergt extra

binnenstad zien een stijging van de waardering

aandacht, bijvoorbeeld voor voorzieningen

door de consument. Ook krijgt de stad een

als de Middenzaal en een Stadsmuseum.

steeds groter en gevarieerder aanbod aan

Nog te vaak is cultuur de sluitpost op de

restaurants, luxe winkels, galeries, musea en

begroting, terwijl het een essentieel onder-

uitgaansgelegenheden. Het Rotterdamse

deel vormt van de levenskwaliteit in de stad

clubcircuit staat inmiddels te boek als een

en een onmisbare schakel in het gewenste

trendsetter in Europa. Rotterdam zet in op het

creatieve vestigingsklimaat voor bewoners en

verder versterken van deze vrijetijdsvoorzienin-

bedrijven; – Het Stadionpark, met een focus op topsport-

gen om het verblijf van bezoekers aan de stad te verlengen en hun bestedingen te verhogen

voorzieningen. De plannen voor een nieuwe

en om de stad voor bewoners aantrekkelijker en

Kuip bieden de kans om de hele locatie

meer divers te maken.

Varkenoord integraal te onderzoeken op verdere clustering van topsportvoorzieningen,

Rotterdam behoort op het gebied van evene-

zodat Rotterdam zich definitief fi kan profileren fi

menten tot de nationale stedentop. Voor de

als topsportstad. De mogelijkheid voor een

toekomst ligt de opgave in het stimuleren van

nieuwe oeververbinding naar Kralingen en

bezoek van evenementen en de extra beste-

toevoeging van een intercitystation zullen

dingen door bezoekers buiten het evenement,

daarbij meegewogen worden;

terwijl de overlast voor de omgeving beperkt

– Het Zuidplein en Ahoy, met een focus op

blijft. Steeds vaker accommodeert Rotterdam

grootschalige vrijetijds-voorzieningen.

topsportevenementen. Door modernisering en

Doorontwikkeling van deze belangrijke locatie

uitbreiding van het aantal topsportaccommoda-

is wellicht de meest inspirerende economi-

ties wil Rotterdam ook in de toekomst topsport-

sche opgave voor Rotterdam Zuid in de

stad zijn.

komende jaren. De opgave is om vanuit de kracht van Ahoy voort te bouwen en uit te

Hoe Door een duidelijke locatiekeuze voor de grote vrijetijdsvoorzieningen te maken. In Rotterdam wordt al op meerdere locaties gewerkt aan een omvangrijk Vrijetijdseconomie-programma. Het ontwikkelen van nieuwe locaties voor dit soort voorzieningen is onno-

breiden met grootschalige formules voor vrijetijdsvoorzieningen. Het vernieuwen van het OV-station en de ondertunneling van de Pleinweg moeten het gebied dusdanige kwaliteitsimpulsen geven dat het marktpartijen inspireert om mee te investeren.

32

SEQUENTIES KERNBESLISSING 3

ROTTERDAM MAAKT RUIMTE VOOR ONDERNEMERS Waarom

motoren van Nederland. De groei wordt

Bedrijfsruimte is de meest concrete randvoor-

geaccommodeerd met de aanleg van de Tweede

waarde voor bedrijven om te kunnen groeien.

Maasvlakte. Het aanbod van droge terreinen ten

In een stad als Rotterdam gaat het om een grote

behoeve van havengerelateerde bedrijvigheid is

verscheidenheid aan typen locaties voor

echter te beperkt, wat een bedreiging is wan-

specifi fieke doelgroepen. In een havenstad als

neer bij een snelle verbetering van de economi-

Rotterdam zijn ‘natte’ (havengerelateerde)

sche conjunctuur de vraag weer aantrekt. On-

bedrijfsterreinen en ‘droge’ bedrijfsterreinen en

derzoek (Ecorys, 2005) toont aan dat de vraag

kantoorlocaties. De komst van de Tweede

tot 2030 aan de zuidkant van Rotterdam 100 ha.

Maasvlakte (‘nat’ terrein), voorziet in een groot

groter is dan het aanbod van ontwikkellocaties.

deel van de ruimtebehoefte voor de havengerela-

Consequenties voor het beleid

teerde bedrijvigheid.

– Ontwikkelen van de Tweede Maasvlakte. Rotterdam scoort momenteel niet bijzonder hoog

Vanaf ingebruikname van de Tweede

als vestigingsplaats voor internationale bedrijven.

Maasvlakte zullen de beoogde transformaties

Een betere profi filering van de belangrijkste en

van de Stadshavens in een stroomversnelling

grootste vestigingslocaties moet dit veranderen.

komen; – Vervolgens dient te worden afgewogen of de

Het Midden- en Kleinbedrijf (MKB), de drager van

vrijkomende ‘natte’ bedrijfs-terreinen een

de stedelijke economie, zorgt voor het grootste

mogelijke oplossing zijn om (tijdelijk) te

deel van de Rotterdamse werkgelegenheid en

voorzien in de behoefte aan ‘droog’ terrein.

kan nog verder groeien. De kansen voor groei

Ook zal onderzocht worden of intensivering

zitten ook voor deze sector in kennis en innova-

van bestaande bedrijfsterreinen mogelijk is,

tie. Medisch en Creatief, de sectoren waar

bijvoorbeeld door meervoudig grondgebruik

Rotterdam in het bijzonder op inzet, zijn daar-

in distributieparken in het havengebied;

naast sterk verbonden met de vrijetijdseconomie.

– Ontwikkelen van de Hoekse Waard tot

Bovendien biedt groei van het MKB kansen voor

bedrijventerrein. Daarnaast samen met

het terugdringen van de (jeugd)werkloosheid.

regiogemeenten een oplossing vinden voor de benodigde 100 ha. extra bedrijventerrein,

Hoe

in eerste instantie beoogd aan de zuidkant

1. Door de groei van de haveneconomie te

van Rotterdam.

faciliteren

Het RR2020 heeft zoeklocaties aangewezen

De haven is de economische motor van Rotter-

bij ondermeer Brielle, Spijkenisse en Helle-

dam en één de belangrijkste economische

voetsluis.

33

STRATEGIE STERKE ECONOMIE

HAVEN EN INDUSTRIEEL COMPLEX: Strategische ontwikkelingsgebieden t.b.v. schaalvergroting en innovatie - 1e en 2e Maasvlakte - Waalhaven Oost en Zuid met ruimte voor maritieme dienstverlening Bestaand havengebied en bedrijventerreinen Nieuwe havengerelateerde bedrijventerreinen Doorontwikkelen en innovatie Energiemainport Green Trade Center

KENNIS- EN DIENSTENECONOMIE: Strategische ontwikkelingsgebieden met kantorenlocaties Internationaal centrum Rotterdam - Brainpark / Rivium - Science Port Holland - Alexander centraal Bestaande randstadgeorienteerde bedrijventerreinen Nieuwe randstadgeoriënteerde bedrijventerreinen 34

Versterken Medisch cluster - uitbouwen Erasmus Medisch Centrum en omgeving - ruimte bieden medisch gerelateerde bedrijvigheid - ontwikkeling MCRZ

Stimuleren creatieve economie - ruimte bieden aan creatieve bedrijvigheid met name in binnenstad en oude stadswijken - doorontwikkelen visitekaartjes Lloydkwartier en Van Nelle - gebieden in opkomst

Uitbouwen vrijetijdseconomie - versterken vrijetijdsvoorzieningen binnenstad - doorontwikkelen vrijtijdsclusters op Zuid 35

KERNBESLISSINGEN EN RUIMTELIJKE CONS HOOFDSTUK 3 / DEEL I / ONTWIKKELINGSSTRATEGIE

– Alexander en Hoog Zestienhoven

2. Doorontwikkeling toplocaties voor kantoren Het huidige planaanbod voor kantoorontwikke-

(na realisatie A13/16) als snelweg-locaties

ling laat zien dat er op dit moment te veel

ontwikkelen na Brainpark;

locaties beschikbaar zijn, waardoor locaties

– Parkstad wordt niet als kantorenknoop

- binnen en buiten de stad – met elkaar concur-

ontwikkeld;

reren. Doordat de bestaande voorraad veroudert

– Vijfsluizen pas in ontwikkeling nemen na

en bedrijven vaker voor nieuwbouw kiezen,

aanleg A4-noord;

ontstaat leegstand. Dat heeft (ondermeer) een

– Het Rotterdamse deel van Schieveste

negatief effect op het imago van Rotterdam als

wordt niet als kantoorlocatie ontwikkeld.

zakencentrum. Om groeiende ondernemingen in

– Leegstand aanpakken. De transformatie van

de stad te houden en nieuwkomers te trekken is

oude kantoorpanden is een ingewikkelde en

het noodzakelijk te focussen op een scherpere

kostbare opgave, maar is noodzakelijk om

profilering fi van de verschillende locaties, en het

het imago van het zakencentrum niet te laten

aanbrengen van prioriteit in de ontwikkeling van

verslechteren. Transformatie van oude, goed-

locaties met eenzelfde profi fiel. Afstemming op

kope kantoorpanden levert een bijdrage aan

regionaal niveau is noodzakelijk.

gentrifi fication en aantrekkelijke woonmilieus

Consequenties voor het beleid

3. Zorgdragen voor een sterk en innovatief MKB

– Ontwikkeling volgens een duidelijke profilefi

De overheid moet starters en doorgroeiers meer

ring van bestaande en nieuwe locaties:

ruimte bieden door:

– Stationskwartier en City Rotterdam:

– basisdienstverlening aan de ondernemers te

zakelijke dienstverlening, centrum

versterken;

georiënteerd;

– kansenzones: een ‘zetje in de rug’ voor

– Wilhelminapier:

startende ondernemers in bepaalde herstruc-

centrum specifiek; fi

tureringsgebieden;

– Science Port Holland:

– deregulering: minder regels en voorschriften;

internationaal, kennisintensief;

– functiemenging in stadswijken mogelijk te

– Rotterdam Airport:

maken;

luchthaven georiënteerd;

– herstructurering van bestaande bedrijventer-

– Waalhaven Oost:

reinen;

havengerelateerde dienstverlening;

– geen bedrijfslocaties op te offeren ten gunste

– Brainpark:

van woningbouw zonder vervangende

snelweg georiënteerd

bedrijfslocatie aan te bieden.

– Prioriteiten voor de ontwikkeling van locaties met eenzelfde profi fiel:

36

SEQUENTIES B CREËREN VAN EEN AANTREKKELIJKE WOONSTAD De Rotterdamse economie vraagt om een

nu al zeer gewilde wijken, mooie parken,

aantrekkelijke woonstad voor haar goed

singels en monumenten. De strategie voor de

opgeleide personeel (kenniswerkers). De

aantrekkelijke woonstad gaat niet uit van een

kwaliteit in de stad wordt een steeds belang-

nieuwe start, maar van het uitbouwen van

rijkere concurrentiefactor en Rotterdam scoort

deze bestaande sterke wijken. Het gaat om

daarop niet hoog genoeg (zie ook het

het aansluiten bij bestaande identiteit en

vitalitetsweb in deel A van dit hoofdstuk).

imago. Door deze uit te bouwen ontstaat een

Daarom kiest Rotterdam voor bouwen in de

‘olievlek’. Een steeds groter groep bewoners

bestaande stad, gericht op het ontwikkelen

kan draagvlak leveren voor winkels en

van attractieve woonmilieus.

voorzieningen. Sterke plekken groeien uit tot sterke wijken.

Rotterdam wil de selectieve migratie, die de vitaliteit van de stad aantast, tegengaan.

Alleen goede woningen aanbieden is echter

Binnen de stad zijn ruim voldoende locaties

niet voldoende; behalve het type en de

beschikbaar om aantrekkelijke woonmilieus te

grootte van de woning, speelt bovenal het

realiseren. Rotterdam is het meest kansrijk als

woonmilieu een grote rol bij de keuze van de

zij uitgaat van de kracht van de stad. Er zijn

consument.

NIEUWBOUWBEHOEFTE EN GEWENST SLOOPPROGRAMMA GEMEENTE ROTTERDAM, PER WOONMILIEU, 2005-2020 (EXTRAPOLATIE) 25.000

20.000

15.000

10.000

5000 nieuwbouw 0

Bron: ABF Research, 2006

37

Groen stedelijk

grondgebonden

Stedelijk naoorlogs

compact

Stedelijks naoorlogs

Stedelijk vooroorlogs

Centrum stedelijk Plus

sloop

KERNBESLISSINGEN EN RUIMTELIJKE CONS HOOFDSTUK 3 / DEEL I / ONTWIKKELINGSSTRATEGIE

De aanwezigheid en kwaliteit van onderwijs-,

grote lijn af te leiden: er is een overschot aan

sport- en speelvoorzieningen en winkels in de

goedkope appartementen in de tuinsteden en

directe nabijheid van de woning zijn van

vooroorlogse wijken en een tekort aan

doorslaggevend belang. Ook de kwaliteit van

koopwoningen in centrumstedelijke en groen-

de buitenruimte, sociale veiligheid en een

stedelijke woonmilieus.

goede bereikbaarheid (met openbaar vervoer

Het voorgaande laat zich samenvatten in drie

en auto) spelen een belangrijke rol. Tenslotte

doelstellingen:

is ook het imago van de buurt belangrijk

1. Meer midden- en hoge inkomens in de stad huisvesten;

omdat mensen zich met hun buurt of wijk

2. Meer hoger opgeleiden in de stad huisves-

willen kunnen identifi ficeren.

ten; 3. Verbetering van het woonmilieu voor alle

Uitgangspunt voor het bouwen aan een

Rotterdammers.

aantrekkelijke woonstad zijn de woonwensen, niet alleen van de kenniswerkers, maar van

Om deze doelstellingen te realiseren is een

alle (potentiële) Rotterdammers in elke

aantal radicale keuzes nodig die worden

levensfase: jong, oud, alleenstaanden en

beschreven in de volgende drie kernbeslissin-

gezinnen. Hoewel die wensen zich moeilijk

gen.

laten veralgemeniseren, valt uit onderzoek een

KERNBESLISSING 4

OM IN DE WONINGBEHOEFTE TE VOORZIEN BOUWT ROTTERDAM IN BESTAAND STEDELIJK GEBIED Waarom Woningen bouwen binnen de bestaande stad

dat een geringere aanslag wordt gepleegd op

heeft een direct effect op het aantal inwoners.

de schaarse ruimte in de regio en dat buiten de

Het betekent meer koopkracht en versterking

stad meer ruimte overblijft voor recreatie en

van het draagvlak van voorzieningen in het

natuur ten behoeve van de stedelingen.

algemeen en vooral een toename van het aantal

Bovendien blijven de afstanden waarover

midden- en hoge inkomens in de stad. Bouwen

verplaatsingen noodzakelijk zijn om het leven in

binnen bestaand stedelijk gebied betekent ook

de stad te kunnen laten functioneren beperkt en

38

SEQUENTIES wordt eerder gebruik gemaakt van milieuvrien-

locaties de complicaties niet vóór 2020 kunnen

delijke vervoersmiddelen (OV, fi fiets, te voet). Dat

worden opgeheven, kiest het gemeentebestuur

is gunstig voor de luchtkwaliteit en een betere

voor een lager bouwprogramma met als

leefkwaliteit in de stad.

streefgetal 56.000 woningen.

De komende jaren is de vraag naar woningen in

Consequenties voor het beleid

Rotterdam nog groot door de bevolkingsgroei in

– Rotterdam bouwt ten behoeve van de eigen

de Randstad en delen van de rest van Neder-

woningbehoefte géén woningen en woonmi-

land, mits gebouwd wordt in overeenstemming

lieus buiten de stad die ook in de stad

met de woonwensen van woningzoekenden.

gerealiseerd kunnen worden. Het taakstel-

Als het lukt de ambities voor de aantrekkelijke

lende bouwprogramma van 56.000 wonin-

woonstad waar te maken, zal de bevolking van

gen heeft betrekking op alle woonmilieus die

Rotterdam weer in omvang toenemen. Naar

binnen het bestaande stedelijke gebied van

verwachting zal het inwonertal in 2020 dan iets

Rotterdam gerealiseerd kunnen worden.

boven de 600.000 inwoners uitkomen. 2. Realiseren van 2400 woningen in dorpse en

Hoe

landelijke woonmilieus buiten Rotterdam

1. Voor de periode 2005-2020 geldt een

Om in de woningbehoefte van alle inwoners te

taakstellend bouwprogramma van 56.000

kunnen voorzien, moet Rotterdam ook voorzien

nieuwe woningen

in de behoefte aan dorpse en landelijke woon-

Voor de periode 2005-2010 wordt ingezet op

milieus. Geschikte locaties daarvoor zijn

het bouwen van 3.200 woningen per jaar.

aanwezig op Voorne-Putten en in de Zuidplas-

Tegelijkertijd worden voorbereidingen getroffen

polder. Op grond van het beschikbare woning-

om het bouwtempo tussen 2010 en 2020 op te

behoeftenonderzoek wordt ingezet op in totaal

voeren. De vergroting van de afzet is alleen

2.400 woningen in de periode tot 2020.

mogelijk als het bouwprogramma perfect aansluit bij de vraag naar woonmilieus. De

Consequenties voor het beleid

ambitie is om na 2010 4.000 woningen per jaar

– De bestuurlijke inzet van de gemeente

te bouwen.

Rotterdam in het overleg over de toekomst van de Zuidplaspolder is dat er tot 2020 op

Deze ambitie is minutieus onderzocht op

deze locatie geen woningen in groenstede-

haalbaarheid binnen het bestaande stedelijke

lijke woonmilieus nodig zijn om in de

gebied van Rotterdam. Dat heeft een potentiële

Rotterdamse woningbehoefte te voorzien.

woningbouw-capaciteit op geschikte locaties

Voor Rotterdam is de realisatie van landelijke

opgeleverd van 66.000 woningen tot 2020. Om

woonmilieus in de Zuidplaspolder van groot

deze capaciteit werkelijk te kunnen benutten

belang, omdat de mogelijkheden daarvoor

zijn echter vaak grote organisatorische inspan-

binnen het bestaande stedelijke gebied niet

ningen en forse investeringen nodig. De steun

aanwezig zijn.

van de rijksoverheid zal ingeroepen moeten worden om de ontwikkeling van de locaties financieel en binnen de milieuwetgeving mogelijk te maken. Omdat voor een deel van de

39

KERNBESLISSINGEN EN RUIMTELIJKE CONS HOOFDSTUK 3 / DEEL I / ONTWIKKELINGSSTRATEGIE

KERNBESLISSING 5

ROTTERDAM REALISEERT WOONMILIEUS DIE SELECTIEVE MIGRATIE TEGENGAAN Waarom Het streven naar een evenwichtige bevolkings-

wijken en kunnen gebruik maken van het

samenstelling is een hoofddoel van deze

aanwezige, kwalitatief hoogwaardige voorzie-

ontwikkelingsstrategie. Het tegengaan van

ningenpakket. De kritische massa ten behoeve

selectieve migratie is daarvoor het belangrijk-

van deze voorzieningen wordt vergroot.

ste aangrijpingspunt. De stad moet zó aantrek-

Hetzelfde effect wordt elders in de stad beoogd

kelijk zijn, dat Rotterdammers niet uit de stad

met de aanleg van woonmilieus rond het

verhuizen en dat de stad aantrekkingskracht

Zuiderpark, de Kop van Zuid en in Stadsha-

uitoefent op bewoners die vrij kunnen kiezen

vens.

op de woningmarkt. De huidige woonmilieus en woningvoorraad sluiten onvoldoende aan

Consequenties voor het beleid

bij de vraag van de woonconsument.

– Indien locaties geschikt zijn voor het realiseren van groenstedelijke en rustig

De vraag concentreert zich op eengezinswo-

stedelijke woonmilieus moet deze functie

ningen in de koopsector in groenstedelijke en

voorrang krijgen boven andere bestemmin-

rustig stedelijke woonmilieus en op centrum-

gen. Dat betekent dat naast extra herstruc-

stedelijke woonmilieus.

turering ten opzichte van de huidige

Hoe

inzichten gekeken moet worden naar

1. Realiseren van groenstedelijke en rustig

mogelijke herontwikkeling van groene

stedelijke woonmilieus

terreinen en bedrijventerreinen. Onderzocht

Rotterdam kent een aantal zeer aantrekkelijke

zal worden in hoeverre het huidige areaal

wijken die ook in de Grote Woontest (een

aan volkstuinen en sportterreinen effi ficiënter

onderzoek onder 12.000 inwoners van de

gebruikt kan worden zodat overcapaciteit

regio, 2004) hoog gewaardeerd werden:

benut kan worden voor woningbouw.

rondom de Rotte, Bergse Plas, Hillegersberg,

Randvoorwaarde blijft dat overal in de stad

Kralingen en Hoek van Holland. In de directe

het basisniveau van sport- en recreatieve

omgeving van deze sterke wijken is ruimte

voorzieningen gegarandeerd blijft; – Een aantal bestaande woonwijken zal door

aanwezig voor de bouw van nieuwe woningen in hetzelfde (groen/rustigstedelijke) woonmi-

vernieuwing en herstructurering wezenlijk

lieu. De nieuwe woningen profiteren fi van het

van karakter veranderen doordat ze meer

imago en de kwaliteiten van de bestaande

ruimte zullen bieden aan midden- en hoge

40

SEQUENTIES TYPERING GEWILDE WOONMILIEUS

Ligging, bereikbaarheid en voorzieningen

Centrumstedelijk

Rustig stedelijk

Groenstedelijk

Bereikbaar met veel modaliteiten

Korte afstand tot centrum (fiets, fi tram)

Wonen primair

Stedelijke voorzieningen op loopafstand

Op loopafstand van winkelstraten met dagelijkse voorzieningen en aantrekkelijke horeca

24 uur per dag mensen op straat Mix van bedrijvigheid in de plint (horeca, winkels, dienstverlening)

Stedenbouwkundige en groenstructuur

Elke wijk heeft een icoon Context en openbare ruimte belangrijk als ‘visitekaartje’ van de stad

Groen- en speelvoorzieningen om de hoek

Veel privé-tuinen (voor en achter)

Auto’s beperkt op straat

Veel openbaar groen (singels, groene voegen, parken) Parkeren op eigen terrein of voor de deur

Groen in vorm van parken en rivieroevers

Appartement/studio/loft met eigen buitenruimte Woontorens met alzijdig uitzicht (rivier, skyline)

Langere afstand tot het centrum

Identiteitsdragende plekken en structuren belangrijk (singel, park, gebouw als icoon)

Gebouwd parkeren

Woningtypes

Basisvoorzieningen zijn op orde

Grondgebonden woningen (incl. beneden-bovenwoningen met eigen opgang en privé buitenruimte) Appartementen in stadsblokken met rustig binnenterrein

Wonen in blokken met druk straatleven en rustige binnenterreinen

Grondgebonden woningen met veel eengezinswoningen Klein aandeel appartementen Veel eigen woningbezit

Statig wonen

Doelgroepen

Dynamische 1- en 2persoons huishoudens Studenten en starters Zilveren golf

Alle leeftijden (gezinnen met kinderen, studenten/ jongeren, ouderen) Alle typen huishoudens (1- en 2-persoons, gezinnen)

Gezinnen Iedereen die op groen is gesteld (oud, jong, alleen, samen)

Alle inkomensgroepen

Goede voorbeelden

Zalmhaven, Lijnbaankwartier, Scheepvaartkwartier In opkomst zijn Laurenskwartier, Wijnhaveneiland

Historisch Delfshaven, Blijdorp, Liskwartier, Noordereiland, Stads-tuinen, Vlinderbuurt

41

Nesselande, NieuwTerbregge, Molenlaankwartier, Vreewijk, Kralingen Oost, De Horsten

KERNBESLISSINGEN EN RUIMTELIJKE CONS HOOFDSTUK 3 / DEEL I / ONTWIKKELINGSSTRATEGIE

KANSEN VOOR GEWENSTE WOONMILIEUS

Zoekgebied centrum stedelijk woonmilieu Zoekgebied rustig stedelijk woonmilieu Zoekgebied groen stedelijk woonmilieu

CENTRUM STEDELIJK

42

SEQUENTIES

RUSTIG STEDELIJK

GROEN STEDELIJK

43

AANTREKKELIJKE WOONSTAD

44

45

KERNBESLISSINGEN EN RUIMTELIJKE CONS HOOFDSTUK 3 / DEEL I / ONTWIKKELINGSSTRATEGIE

inkomensgroepen. Het betreft de wijken

inrichting van de buitenruimte maakt het

Schiebroek-Zuid, (delen van) Kralingen en

gebied aantrekkelijker als woonlocatie.

Crooswijk, Afrikaanderwijk, Wielewaal, Carnisse, De Vaan (Vreewijk) en de noord-

3. Bevorderen van gentrification in de wijken

rand van Zuidwijk;

rondom het centrum Rondom het hart van de binnenstad liggen een

– Er zal geïnvesteerd worden in een bij de woonmilieus passend voorzieningenpakket:

aantal wijken die in opkomst zijn: Cool, Oude

onderwijs, sport, cultuur, zorg, detailhandel

Westen, Middelland, Delfshaven, Lloydkwartier,

en horeca. Daarbij is aandacht nodig voor de

Oude Noorden en de Afrikaanderwijk. Door hun

veranderende trends in deze sectoren; naast

centrale ligging, hun historische karakter en de

clustering van voorzieningen is vergrijzing

functiemenging van wonen, horeca, winkels en

een belangrijk thema dat ruimtelijke conse-

kunstinstellingen zijn deze wijken steeds meer

quenties heeft.

in trek bij (ex)studenten en werkers in de creatieve economie – juist groepen die Rotter-

2. Verdichten van de binnenstad om te voorzien

dam graag aan zich wil binden. In sociaal,

in de vraag naar centrumstedelijk wonen

cultureel en economisch opzicht hebben deze

In de binnenstad van Rotterdam is momenteel

wijken de benodigde kenmerken om autonoom

een onbalans tussen wonen en werken. De

een proces van gentrification fi op gang te laten

verhouding bewoners/werkers is in Rotterdam

komen waardoor ze naar rustig-stedelijke

1:3 tegenover 1:1 in bijvoorbeeld Amsterdam.

woonmilieus transformeren. De gemeente kan

Een evenwichtige verhouding tussen beide

dit proces ondersteunen met doelgerichte

biedt betere uitgangspunten voor een sterk en

maatregelen.

aantrekkelijk centrumstedelijk woonmilieu. Consequenties voor het beleid – Door huurwoningen te verkopen, particuliere

Extra woningen in het centrum dragen bij aan het draagvlak van voorzieningen en bedrijvig-

woningverbetering voor huiseigenaren

heid. Momenteel is de kwantitatieve vraag naar

aantrekkelijk te maken, de buitenruimte te

centrumstedelijk wonen groter dan het aanbod.

verbeteren en ruimte te bieden aan horeca

Deze gaat zowel uit naar het dure als het

en de creatieve economie in de oude

goedkope segment (starters, studenten). Beide

stadswijken wordt het proces van gentrificafi

categorieën leveren een essentiële bijdrage aan

tion gestimuleerd.

de gewenste levendigheid en diversiteit van het centrummilieu.

Consequenties voor het beleid – Om de kwaliteit van het centrum als woonmilieu te verbeteren, moet meer geïnvesteerd worden in de openbare ruimte. De binnenstad is immers het representatieve gezicht van de kennis- en dienstenstad die Rotterdam wil zijn en een hoogwaardige

46

SEQUENTIES VERHOUDING ARBEIDSPLAATSEN / BINNENSTADSBEWONERS AMSTERDAM EN ROTTERDAM

47

KERNBESLISSINGEN EN RUIMTELIJKE CONS HOOFDSTUK 3 / DEEL I / ONTWIKKELINGSSTRATEGIE

KERNBESLISSING 6

ROTTERDAM TRANSFORMEERT ZWAKKE WOONMILIEUS Waarom Uit de Grote Woontest blijkt dat een aantal

particuliere woningbezit vaak de meest

wijken laag gewaardeerd wordt of dreigt af te

voorkomende eigendomsvorm is. Veel van deze

zakken. In die wijken is herstructurering noodza-

wijken liggen op de Linker Maasoever (Rotter-

kelijk. Ook landelijk onderzoek (recent uitgevoerd

dam Zuid). De sociale, economische en fysieke

door de Stuurgroep Experimenten Volkshuisves-

problemen die hier in combinatie voorkomen

ting) geeft aan dat Rotterdam veel achterstands-

vragen om een integrale gebiedsaanpak.

wijken kent en hier een grotere opgave heeft dan de andere steden. Woning en woonmilieu in

In Rotterdam zijn ca 100.000 woningen

deze gebieden hebben weliswaar een achter-

‘kwetsbaar’ op de woningmarkt. Het zijn (te)

stand, maar kennen voldoende mogelijkheden

kleine portiek-etage woningen of woningen die

voor revitalisatie. Succesvolle voorbeelden als

anderszins niet meer voldoen aan de huidige

Spangen en Hoogvliet bewijzen dat.

kwaliteitseisen. Een groot deel van deze woningen wordt in de komende 15 jaar

Globaal zijn er twee categorieën: de naoorlogse

aangepakt, zoals te zien is in onderstaande

Tuinsteden met veel corporatiewoningen en de

tabel. Het restant kan dienen voor specifieke fi

19e-eeuwse wijken met buurten waarin het

doelgroepen b.v. starters en studenten.

TABEL: AANPAK BESTAANDE WONINGVOORRAAD 2006 - 2010

2010 - 2020

Totaal

Sloop

8.000 woningen

20.000 woningen

28.000 woningen

Woningverbetering particulier

5.000 woningen

10.000 woningen

15.000 woningen

Woningverbetering corporatie

4.500 woningen

10.000 woningen

14.500 woningen

17.500 woningen

40.000 woningen

57.500 woningen

Totaal

48

SEQUENTIES Hoe

gemaakt waarin aangegeven wordt wat het

1. Doorzetten van de in gang gezette herstruc-

gewenste profiel fi is en welke investeringen

turering

nodig zijn in woningen, buitenruimte, veiligheid

Voor 19 wijken in Rotterdam zijn met de

en voorzieningen. Verbetering van het functio-

corporaties en deelgemeenten gebiedsafspra-

neren van de Verenigingen van Eigenaren is

ken gemaakt. De hierop gebaseerde herstructu-

overal noodzakelijk.

reringsaanpak komt de komende 10 jaar tot uitvoering en betreft de bouw van ruim 14.000

Op sommige plekken is het verval al zover

woningen, de sloop van 13.000 woningen en

voortgeschreden, dat alleen nog de intensieve

€ 3,8 miljard aan investeringen.

vernieuwingsaanpak helpt die eerder met

Met het ‘Pact op Zuid’ zetten partijen in op een

succes is toegepast op de meest verloederde

extra impuls voor de herstructurering van de

plekken in de stad (de zogenaamde ‘hotspots’).

wijken in Feijenoord, IJsselmonde en Charlois.

Instrumenten als gedwongen particuliere woningverbetering, aanpak van huisjesmelkers,

2. Actieve aanpak verouderde woningvoorraad

interventieteams en bestrijding van illegale

In een aantal wijken met veel particuliere

bewoning en wietplantages, maar ook sloop-

woningen in Oud Zuid (Oud Charlois, Carnisse)

nieuwbouw, samenvoegen van woningen en

en Delfshaven dreigt verval. Gemeente,

verkoop voor geringe bedragen met verplichting

corporaties en particulieren moeten nu pro-

tot woningverbetering, leiden tot nieuwe

actief handelen en investeren om dit te

perspectieven voor achterstandswijken. Ook de

voorkomen. Dat vraagt om maatwerk per wijk:

komende jaren zal de hotspot-aanpak forse

voor iedere buurt wordt een gebiedsplan

investeringsbedragen vergen.

HERSTRUCTURERINGSGEBIEDEN HOOGVLIET 1 Maasranden 2 Noord 3 Stadshart

19

16

15

18 17 10

13

11

5

12 7

14 2

4

6

9

8

3 1

49

KRALINGEN-CROOSWIJK 15 Nieuw Crooswijk NOORD 16 Oude Noorden

CHARLOIS 4 Pendrecht 5 Tarwewijk 6 Zuidwijk

DELFSHAVEN 17 Bospolder/Tussendijken 18 Spangen

IJSSELMONDE 7 Groenenhagen/Tuinenhoven 8 Hordijkerveld

HILLEGERSBERGSCHIEBROEK 19 Schiebroek Zuid

9

Lombardijen

FEIJENOORD 10 Afrikaanderwijk 11 Bloemhof Zuid 12 Hillesluis 13 Katendrecht 14 Landbouwbuurt

KERNBESLISSINGEN EN RUIMTELIJKE CONS HOOFDSTUK 3 / DEEL I / ONTWIKKELINGSSTRATEGIE

C RANDVOORWAARDELIJKE BESLISSINGEN Het realiseren van een sterke economie en

king tot openbare ruimte, waterbeheer,

aantrekkelijke woonstad is alleen mogelijk als

infrastructuur en milieu.

aan randvoorwaarden is voldaan met betrek-

KERNBESLISSING 7

ROTTERDAM ZET DE OPENBARE RUIMTE EN DE WATEROPGAVE IN ALS ACCELLERATOR VAN DE BEOOGDE RUIMTELIJKE ONTWIKKELINGEN Waarom

kwalitatief hoogwaardige plekken zoals het

Over het algemeen wordt de Rotterdamse

Kralingse Bos, Het Park, het Zuiderpark en de

buitenruimte matig gewaardeerd. In de

singels. Dit wordt veroorzaakt doordat het

‘Omnibus-enquête 2005’ van het COS noemen

overige, in kwantitatieve zin wel ruim aanwe-

Rotterdammers vervuiling van de openbare

zige, groen op verschillende plaatsen in de stad

ruimte, na criminaliteit, als tweede probleem

kwalitatief achter blijft.

van de stad. Uit interviews met marktpartijen blijkt dat zij verbetering van de buitenruimte als

Een groot aantal plekken in het binnendijkse

de belangrijkste voorwaarde zien om ontwikke-

gebied van Rotterdam kampt met een tekort

lingen op gang te brengen. Met name de

aan waterbergingscapaciteit. Dit probleem zal

kwaliteit van de openbare ruimte in de binnen-

door de klimaat-

stad scoort slecht in vergelijking met andere

verandering en verdere bebouwing in de stad

(binnen)steden.

verder toenemen. De water-schappen hebben berekend dat er op dit moment circa 600.000m3

Wat voor de openbare ruimte in het algemeen

aan extra waterberging nodig is in Rotterdam

geldt, geldt voor het groen op diverse plaatsen

en dat dit in 2050 nog verder oploopt tot circa

in het bijzonder. Rotterdam is feitelijk een

900.000m3 (zie kaart Wateropgave 2050).

‘groene’ stad binnen de stadsgrenzen (zie

Terugkerende wateroverlast is negatief voor de

tabel). Dat wordt niet als zodanig ervaren,

gewenste ontwikkeling van woonwijken.

ondanks de aanwezigheid van meerdere

De strategie die Rotterdam kiest voor de

50

SEQUENTIES wateropgave is het inzetten van de benodigde

betere verbindingen naar buitengebieden, is

hoeveelheid extra wateroppervlak (zoals

aangetoond met de Rotterdamse inzending

afgesproken in het Nationaal Bestuursakkoord

voor de Waterbiënnale in 2005.

Water) voor een aantrekkelijke woonstad. Water

Als de wateropgave op deze manier wordt

is immers een woonkwaliteit. Dat de waterop-

benaderd, kan Rotterdam een echte ‘Water-

gave ingezet kan worden ten behoeve van

stad’ worden.

kwaliteitsverbetering van de woonmilieus en

TABEL: AANTAL M2 GROEN PER INWONER IN DE VIER GROTE STEDEN

m2 groen per inwoner Rotterdam

41

Amsterdam

33

Utrecht

33

Den Haag

30

Bron: statistiek bodemgebruik 1996 (CBS)

Hoe 1. Verbeteren kwaliteit van de openbare ruimte

geparkeerd in garages of op parkeervoorzienin-

op imagobepalende plekken

gen langs de Ring.

De binnenstad kent te weinig ruimtelijke samenhang waardoor bezoekers moeilijk de

Consequenties voor het beleid

weg vinden van en naar interessante plekken.

– Extra aandacht en (fi financiële) middelen voor

De structuur moet aangepast worden tot een

de imagobepalende plekken van de stad, in

meer herkenbare openbare ruimte met logische

het bijzonder voor de openbare ruimte in de

routes van voetgangersstraten en boulevards

binnenstad met het accent op het voetgan-

afgewisseld met bijzondere pleinen, stadstuinen

gersdomein;

en hoven. Ook imagobepalende plekken als

– Parkeergarages bouwen aan de rand van de

parken, metrostations en invalswegen worden

stad en de binnenstad.

opgewaardeerd. Auto’s van bezoekers worden zoveel mogelijk aan de rand van de binnenstad

51

WATEROPGAVE 2050

52

6625 m2

Toe te voegen wateroppervlak in m2*

* Uitgaande van een theoretische diepte van 0,8 m

53

HOOFDSTRUCTUUR OPENBARE RUIMTE

54

IMAGOBEPALENDE PLEKKEN De rivier Centrum Stadspark Stadsplein Grootstedelijke voorzieningen Boulevard Metrostation Kade Culturele as Historisch Delfshaven Strand VERBETEREN VAN VERBINDINGEN Verbeteren recreatieve verbinding stad- landschap Rotte en Schie Hoofdwaterkering als verbinding OMMELAND Versterken recreatief landschap INPASSEN INFRASTRUCTUUR Rijksweg Inpassen nieuwe rijksweg Studie rijksweg Stedelijke hoofdweg Ondertunneling stedelijke hoofweg Kwaliteitsverbetering stedelijke hoofdweg Nationaal spoor IC Locatiestudie IC-station Versterken en beter inpassen hoofdwaterkering

55

KERNBESLISSINGEN EN RUIMTELIJKE CONS HOOFDSTUK 3 / DEEL I / ONTWIKKELINGSSTRATEGIE

2. Verbeteren van verbindingen

De geformuleerde woningbouwopgave zal

Rotterdam kent veel bijzondere plekken, maar

leiden tot minder ruimte voor groen, wat

het netwerk dat ze verbindt toont gebreken.

mogelijk is omdat Rotterdam relatief veel groen

Aanvullende routes en verbindingen moeten

heeft. Het nieuwe motto is: minder, maar beter.

aangelegd of gecompleteerd worden. De

Door de hoeveelheid groen te beperken, komt

herkenbaarheid zal verbeterd worden door

geld vrij voor verbetering van de kwaliteit van

gebruik van éénduidige straatprofi fielen, materia-

het resterende groen. In iedere wijk blijft

len en meubilair.

voldoende ruimte gegarandeerd voor sport en

Daarnaast wordt ingezet op de routes naar

recreatie. Bovendien blijft de bestaande

buiten. Er zijn een aantal belangrijke routes

hoofdgroenstructuur intact en wordt waar nodig

benoemd, ondermeer langs de Rotte en de

verbeterd.

Schie en over het Hofpleinviaduct. Daarbij zullen ook de waterkeringen langs de rivier benut

Tot slot kan het belang van goed beheer niet

worden; juist de rivier met haar kades, parken en

genoeg benadrukt worden. Investeren in een

groene oevers vormt een belangrijke openbare

betere openbare ruimte is een korte termijn

ruimte in de stad, waar de bewoners (van de

oplossing als goed beheer daarna niet verze-

omliggende gebieden) goed moeten kunnen

kerd is.

vertoeven.

Consequenties voor het beleid Consequenties voor het beleid

– Introduceren duurzamere standaardkwaliteit openbare ruimte (‘Rotterdamse Stijl’);

– Verbetering van het binnenstedelijke netwerk

– Meer geld voor beheer.

van fiets- en wandel-verbindingen; – Aanleg goede fi fiets- en wandelroutes naar

4. De wateropgave inzetten voor gewenste

buitengebieden.

woonmilieus 3. Verbeteren algehele kwaliteit openbare ruimte

Rotterdam kent een aantal woonmilieus die

Overal in de stad gaat de kwaliteit van de

gewaardeerd worden mede door de aanwezig-

buitenruimte in zijn totaliteit omhoog door een

heid van water, bijvoorbeeld langs de singels,

meer duurzame en éénduidige standaardkwali-

de rivier en aan de Bergse Plassen. Bij het

teit van de toegepaste materialen en het

aanpakken van de nieuwe wateropgave wordt

straatmeubilair.

een win/win situatie bereikt door de realisatie van extra waterbergingscapaciteit te combine-

Het garanderen van de basiskwaliteit van de

ren met de realisatie van aantrekkelijke

openbare ruimte in woonwijken is met name in

woonmilieus. Dat betekent dat nieuw opper-

de oude wijken een belangrijk aandachtspunt.

vlaktewater wordt aangelegd daar waar het kan

Speerpunten zijn:

en innovatieve oplossingen voor waterberging

– Meer ruimte voor sport en spel voor kinderen,

worden ingezet daar waar geen ruimte opgeofferd kan worden. Met name in het centrum en

ook om meer bewegen te bevorderen;

de oude stadswijken zijn alternatieve oplossin-

– Minder auto’s op straat door andere parkeeroplossingen te zoeken, met name in de oude

gen zoals groene daken en waterpleinen

wijken;

onontkoombaar.

– Meer bomen.

Een groot gedeelte van Rotterdam (de havens

56

SEQUENTIES en delen van de Kop Zuid) ligt buitendijks.

Consequenties van beleid (per stadsdeel)

Rotterdam anticipeert op de verwachte stijging

– Centrum en oude stadswijken: innovatieve ingrepen als waterpleinen en groene daken;

van de zee- en rivierspiegel door ruimte te

– Noord: versterking singelmilieu en Kralingse

reserveren voor ophogingen van dijken in de

Plas;

toekomst en door bij buitendijkse ontwikkelin-

– Zuid: aansluiten bij watermilieu Zuiderpark

gen rekening te houden met toekomstige zeespiegelstijging.

en van daaruit uitbreiden van het water- en

De maatregelen om overstromingen, ook op

groennetwerk ten behoeve van nieuwe

lange termijn, te voorkomen en het inzetten van

woonmilieus; – Rivier: dynamische water-woonmilieus, in de

de bergingsmaatregelen ten behoeve van verbetering van het woonmilieu, vormen grote

grote buitendijkse uitbreidingslocaties die

en kostbare opgaven die de gemeente Rotter-

rekening houden met de toekomstige stijging

dam niet alleen kan bekostigen. Samenwerking

van de zeespiegel (Vierhavens en Merweha-

is dus cruciaal, in alle opzichten: financieel en

ven, Maashaven en in mindere mate Rijnhaven);

waar het de verantwoordelijkheid betreft.

– Rotterdam kiest ervoor om op korte termijn (2015) alle waterkeringen te laten voldoen aan de huidige normering.

KERNBESLISSING 8

ROTTERDAM WAARBORGT HAAR BEREIKBAARHEID OP DUURZAME WIJZE Waarom

Uit verkenningen van de OESO (Organisatie

De aantrekkelijkheid van Rotterdam als

voor Economische Samenwerking en Ontwikke-

vestigingsplaats voor kantoren, bedrijven en

ling) blijkt dat de gebrekkige kwaliteit van de

bewoners is mede afhankelijk van de internatio-

interne bereikbaarheid in de Randstad een

nale bereikbaarheid, de kwaliteit van de

belangrijke rol speelt in de afnemende interna-

verbindingen binnen de Randstad en de ontslui-

tionale concurrentiepositie van dat gebied. De

ting van de stad zelf. Het bestaande netwerk

HSL-zuid zal de internationale bereikbaarheid

van wegen en openbaar vervoer rond Rotter-

per openbaar vervoer verbeteren evenals de

dam is een prima fundament om op lange

verbinding met Amsterdam en Schiphol. De

termijn de bereikbaarheid op deze drie schaal-

verbinding naar Duitsland – een belangrijke

niveau’s te blijven garanderen.

economische markt voor Rotterdam – blijft

57

KERNBESLISSINGEN EN RUIMTELIJKE CONS HOOFDSTUK 3 / DEEL I / ONTWIKKELINGSSTRATEGIE

echter onder de maat en ook de kwaliteit van

Zuid, een stadsdeel met 200.000 inwoners.

de verbindingen (auto en OV) met Utrecht en

Realisatie van een intercitystation zal de

Den Haag is onvoldoende.

bereikbaarheid verbeteren en de aantrekkelijkheid van Zuid als vestigingsplaats voor de

De beoogde binnenstedelijke verdichting leidt

midden- en hogere inkomens vergroten. De

tot een forse toename van de interne en externe

komende periode wordt bekeken wat noodzake-

mobiliteit. Een toename van het verkeer op het

lijk is om dit voor elkaar te krijgen in de buurt van

hoofdwegennet zal leiden tot een slechtere

Parkstad/Stadionpark en hoe dit in relatie staat

doorstroming. Dit frustreert de bereikbaarheid

tot de derde stadsbrug, de (gedeeltelijke)

van de werkgelegenheidslocaties en voorzienin-

intercitystatus van station Blaak en een goede

gen, leidt tot extra luchtvervuiling langs de

koppeling aan het OV-netwerk.

hoofdwegen en sluipverkeer door woonwijken. Zonder maatregelen zullen de ambities op

2. Verbeteren hoofdwegennet om de stad

ruimtelijk-economisch gebied en die van de

De autobereikbaarheid van de stad behoeft in

aantrekkelijke woonstad onder grote druk

het algemeen verbetering. Om de doorstroming

komen te staan.

aan de noordkant van de stad en de aansluiting met de Randstad op orde te brengen, is de

Hoe

aanleg van de A4-Midden Delfl fland en de A13/16

1. Inzet op duurzame mobiliteit

noodzakelijk. Deze twee wegen staan dan ook

In het in 2003 vastgestelde Verkeer en Vervoer-

bovenaan de gezamenlijke agenda van gemeen-

plan Rotterdam is een pakket aan maatregelen

te en rijk. Op termijn zal dit niet voldoende zijn.

opgenomen dat inzet op een duurzame manier

Met name in de zuidwesthoek van de Zuidvleu-

van omgaan met de groei van de mobiliteit. In

gel zal het wegennetwerk ook na de aanstaande

essentie gaat het om het op orde brengen van

verbreding van de A15 weer zwaar belast

het OV-netwerk op de schaal van de stad en de

worden, waarbij de A15-west, de Ruit en de

regio, een forse uitbreiding van de P&R-locaties

achterlandverbindingen onder druk komen te

op goed gekozen plekken aan de rand van de

staan. De A4-zuid en een nieuwe westelijke

stad en parkeertarifering binnen de Ring.

oeververbinding (Blankenburgtunnel of Oranje-

Richting het rijk wordt ingezet op een kwaliteits-

tunnel) zijn van belang voor de bereikbaarheid

sprong op het spoor door het realiseren van

van de Zuidvleugel als geheel en de Mainport in

voldoende capaciteit. Vooral het tot stand

het bijzonder. Samen met het rijk en andere

brengen van een directe HST-verbinding met

partners zal bekeken worden welk van deze

Duitsland is van belang en ook de intercityver-

projecten het beste als eerste aangepakt kan

bindingen met de andere grote steden behoe-

worden

ven verbetering. Een derde beoogde ingreep op het spoor is het verbeteren van de regionale

3. Verbeteren hoofdwegennetwerk in de stad

functie, waarbij de stoptrein een metro-achtig

Ondanks de goede OV-bereikbaarheid is een

karakter moet krijgen (Stedenbaan).

goede autobereikbaarheid voor de binnenstad onontbeerlijk om de ambitie een toplocatie voor

Uit reistijdanalyses blijkt dat de belangrijke

kantoren te zijn waar te kunnen maken. Ook voor

werkgelegenheidslocaties in de Zuidvleugel van

het aantrekken en vasthouden van midden- en

de Randstad ver weg liggen vanaf Rotterdam

hoge inkomens is het noodzakelijk dat zij hun

58

SEQUENTIES auto bij hun woning kunnen parkeren.

3. Boompjes

Hoewel de maatregelen gericht op OV, parkeren

Het waterfront heeft de potentie om een

en P&R de groei van het autoverkeer beperken,

internationale trekker voor de binnenstad te

zal de intensivering van het stedelijk gebied

worden. Een korte tunnel bij de Willemsbrug

toch voor een forse achteruitgang in de

biedt een goede mogelijkheid om de verkeers-

doorstroming zorgen met alle negatieve

knoop daar op te lossen en een betere relatie

bijeffecten. Om de groei op te kunnen vangen

tussen de binnenstad en het waterfront tot

zijn twee ingrepen in de hoofdwegenstructuur

stand te brengen. De Boompjes is op de

nodig, waarmee extra capaciteit wordt gecre-

agenda naar achter verschoven omdat eerst

eerd en de leefbaarheid gewaarborgd wordt.

ingezet wordt op de voltooiing van andere

Het gaat om een tunnel op het traject Vaanweg/

locaties in de binnenstad (Wilhelminapier,

Pleinweg en in de zone Stadhoudersweg/

Rotterdam Centraal, Laurenskwartier). Dat geeft

Statenweg. Met name vanuit het oogpunt van

tijd om een scherpere visie op de Boompjes te

een hogere verblijfskwaliteit zijn daarnaast nog

ontwikkelen en te bezien welke verkeerstechni-

twee andere tunnelopties in discussie, te weten

sche oplossing daar het beste bij past.

ondertunneling van de Boompjes en ondertunRond de ’s-Gravendijkwal is geen sprake van

neling van de ’s-Gravendijkwal.

een groot doorstromingsprobleem. Met een In de afweging voor de prioritering spelen meer-

tunnel wordt het milieuprobleem verplaatst en

dere aspecten een rol, zowel op het niveau van

ook de mate waarin ondertunneling tot spin-off

de stad (bereikbaarheid, imago), als op lokaal

leidt is zeer onzeker. Daarom wordt voor deze

niveau (milieu, spin-off). f Dit leidt tot de volgen-

locatie vooralsnog niet gekozen voor een

de volgorde:

kostbare ondertunneling, maar wordt eerst naar andere oplossingen gezocht om de verkeersoverlast te bestrijden.

1. Pleinweg ( 2010) Moet de bereikbaarheid van de binnenstad vanuit zuidelijke richting garanderen en heeft een directe link met de ontwikkelingen rond Zuidplein en de verbetering van de woonkwaliteit in deze omgeving; 2. Stadhoudersweg (2018) Op middellange termijn nodig vanwege de doorstroming vanuit noordelijke richting. De planning hangt af van het tempo van de binnenstedelijke ontwikkelingen. Bovendien is deze ingreep pas nuttig bij een voldoende functionerende rijkswegenstructuur (A4-Midden Delfl fland, A13/16);

59

INFRASTRUCTUUR, BESTAAND EN NIEUW

Rijksweg bestaand Verbreden rijksweg

Stedelijke hoofdweg nieuw Stedelijke hoofdweg ondertunneld Lightrail / metro Lightrail nieuw HSL / Betuwelijn

Rijksweg nieuw Studie rijksweg nieuw Stedelijke hoofdweg bestaand

60

Vergroten capaciteit nationaal spoor IC

P+R

Fietsroutes centrum - landschap (bestaand + nieuw) Centrum boulevard (bestaand + nieuw) Stads boulevard (bestaand + nieuw)

t.b.v. stedenbaan en HSL Studie nieuw IC station Studie nieuw stedenbaan station Studie derde stadsbrug

61

KERNBESLISSINGEN EN RUIMTELIJKE CONS HOOFDSTUK 3 / DEEL I / ONTWIKKELINGSSTRATEGIE

KERNBESLISSING 9

ROTTERDAM COMBINEERT DE AANPAK VAN MILIEU EN RUIMTELIJKE ONTWIKKELING OP CREATIEVE WIJZE Waarom

lucht, minder geluidshinder, goede bereikbaar-

Rotterdam wil een aantrekkelijke stad zijn om in

heid, veiligheid en vermindering CO2) en

te wonen en te werken. Een goede milieukwali-

innovatief gebruik van water en groen (recrea-

teit, veiligheid en gezondheid zijn daarbij

tieve waarde, bufferfunctie, verhoogde kwaliteit

onontbeerlijk. Om kansen voor een betere

woonomgeving, betere luchtkwaliteit, verminde-

milieukwaliteit te benutten moet milieu vroegtij-

ring geluidsoverlast).

dig en zorgvuldig worden meegenomen in de

DCMR heeft onderzocht hoe de plannen uit

planvorming. Als Rotterdam dat voortvarend

deze ontwikkelingsstrategie zich verhouden tot

doet, zal dit eraan bijdragen dat het bestaande

milieuwetgeving. Op de aandachtspuntenkaart

imago van een vieze, ongezonde stad wegge-

is te zien welke milieuknelpunten zich in de

poetst wordt.

huidige situatie voordoen langs de hoofdinfrastructuur, de haven en bij de knooppunten op

Hoe

de ontwikkelingslocaties voor grote projecten.

1. De ingeslagen weg volgen

Op de kansenkaart is te zien hoe de milieu-

De actieve aanpak van de luchtproblematiek die

contouren met een pro-actief milieubeleid zijn

Rotterdam reeds kent wordt voortgezet. Het

terug te dringen. Daarvoor is een maximale

verkeersbeleid, inzet op schone voertuigen en

inzet van alle partijen noodzakelijk.

de transitie naar een schone energiehaven zijn onderdelen daarvan. Ook ten aanzien van

2. Ervaringen inzetten voor ontwikkeling wet- en

geluid en externe veiligheid wil Rotterdam een

regelgeving

dergelijke aanpak ontwikkelen waarbij deze

Juist in Rotterdam, waar milieuproblemen

onderwerpen vroegtijdig worden meegenomen

cumuleren, is veel ervaring opgedaan met het

in plannen en, indien noodzakelijk, gebiedsge-

bouwen op milieubelaste locaties. Beleid wordt

richte oplossingen worden gezocht.

toegesneden op de Rotterdamse praktijk en ook bij wet- en regelgeving vormen de moge-

Milieu is niet alleen een integraal onderdeel van

lijkheden die maatwerk biedt het uitgangspunt.

de plannen op economisch en ruimtelijk gebied,

De opgedane ervaring moet worden benut, ook

ook milieuproblemen zelf worden zo veel

in de rol die de gemeente heeft als gespreks-

mogelijk integraal aangepakt. Voorbeelden op

partner voor provincie, rijk en Europa.

dit gebied zijn duurzaam vervoer (schonere

62

SEQUENTIES Rotterdam stimuleert innovatieve oplossingen

In de verdere uitwerking van de Rotterdamse

en is koploper in de wijze waarop maatregelen

CO2-aanpak zullen de volgende zes thema’s

worden genomen. Daarbij worden kansen

terug te vinden zijn:

zoveel mogelijk benut en economische en

1. Nieuw gas, schoon fossiel (ontwikkeling van

ruimtelijke plannen op een innovatieve wijze

waterstoftechnologie, energiebesparing in

met milieuambities gecombineerd. Met

gebouwde omgeving, groen gas uit biomas-

betrekking tot de huidige milieuhinder betekent

sa, schoon fossiel/CO2-opslag);

dit dat vooral in transitiegebieden (tijdelijk)

2. Groene grondstoffen (in 2025 halen we een

creatief met de regelgeving omgegaan moet

bepaald percentage van onze energie uit

worden. Verdere uitwerking van het Stad en

groene grondstoffen);

Milieu beleid, maar ook de discussie over de

3. Ketenefficiency fi (in 2025 heeft Rotterdam de

omvang van de geluidscontour van de industrie

meest energie-efficiënte fi economie ter wereld

in het havengebied (zogenoemde T+-contou-

door slimme organisatie van productketens

ren), m.n. de Maas- en Waalhaven, is hierbij

van fabriek tot consument: Botlekloop, Warmtebedrijf, etc);

geboden. De T+-contouren zijn in de jaren ’90

4. Duurzame mobiliteit (in 2025 is de uitstoot

ingesteld om de ontwikkeling van de Kop van

van schadelijke stoffen

Zuid en Katendrecht mogelijk te maken door vermindering van de geluidsruimte in de

gehalveerd door gebruik van alternatieve

omgeving van de Kop van Zuid te compenseren

motorbrandstoffen en ingrijpende optimalisatie verkeersgedrag);

door meer geluidsruimte in (de omgeving van)

5. Duurzame elektriciteit (CO2-arme elektrici-

de Waal-/Eemhaven. De opgave is om de ontwikkeling van woningbouw in balans te

teitsvoorziening in 2025 door de inzet van

brengen met de economische belangen in deze

windenergie, zonne-energie en biomassa,

transitiegebieden, waarbij recht wordt gedaan

door elektriciteitsbesparing en door het

aan milieu en gezondheid.

verduurzamen van de stroomproductie en infrastructuur);

3. Verdubbeling CO2-ambitie

6. Gebouwde omgeving (ambitie is een

Rotterdam zet in op halvering van de CO2-

energieneutrale gebouwde omgeving, waarin

uitstoot per 2025. Met deze ambitie wordt een

woningen en gebouwen bij elkaar per saldo

verdubbeling van het landelijk tempo nage-

voldoende hebben aan duurzame energie

streefd. Landelijk wordt gekoerst op halvering

door drastische vermindering van het

per 2050. Rotterdam wil zich met de ambitieuze

energiegebruik voor verwarming, koeling en

doelstelling positioneren als wereldstad met

apparatuur).

CO2-arme energie. Kern is dat Rotterdam een preferente vestigings-, woon- en ontwikkel-

Concrete acties gaan voortkomen uit het

plaats kan worden als wordt gezorgd voor een

Programma Milieu dat in opbouw is. Dit

CO2-emissiearme infrastructuur, haven,

programma wordt vergelijkbaar met de

industrie en stad en er een kenniscluster

programma’s voor woningbouw en buitenruim-

ontstaat dat deze ontwikkelingen kan voeden

te. Lopende acties richten zich met name op

en begeleiden.

luchtkwaliteit (uitvoering actieprogramma’s Luchtkwaliteit), externe veiligheid (transport

63

KANSKAART MILIEU

Buitengebied (natuur ontwikkeling) PMR groen Duurzame haven (zie Havenplan 2020) Milieuruimte haven Milieuruimte stad Gebruik restwarmte Benutten CO2 Windmolens (bestaand of bestuurlijk overeengekomen)

Centrum - stille plekken - evenementenbeleid - OV P+R Verbeteren leefklimaat (verkleinen contouren) Stadshavens Verplaatsen bedrijven

64

Schonere bedrijven o.a. Spaansepolder Verdunnen woonmilieu Schonere voertuigen Stille + schone vliegtuigen Groen en water: innovatieve oplossingen (bv. waterpleinen / grasdaken) Minder gevaarlijk transport door de stad

65

AANDACHTSPUNTEN MILIEU

66

T+

Knelpunt woningbouwopgave Extra aandachtsgebied milieu Aandachtzone overschrijding grenswaarde (lucht, externe veiligheid, geluid) Belangrijke inrichtingen (o.a. fabrieken met risico’s) Maximale contour industrielawaai

CONTEXT Grote herstructureringslocatie Nieuwe woningbouwlocatie

Economische ontwikkellocatie

67

KERNBESLISSINGEN EN RUIMTELIJKE CONS HOOFDSTUK 3 / DEEL I / ONTWIKKELINGSSTRATEGIE

gevaarlijke stoffen, en opbouw van beleid voor

het verschaffen van inzicht in de energiebehoef-

Externe Veiligheid), geluid (een ‘toolbox;’ voor

te en vestigingsbeleid voor energiecentrales in

geluidhinder in relatie tot geplande woning-

de Rotterdamse regio (waarbij een landelijke

bouw, met een meer gebiedsgerichte afweging

vraag voor energiecentrales niet wordt uitgeslo-

voor ontheffi fingsbeleid geluidsoverlast) en

ten) en anderzijds om het realiseren van een

energie. Op het gebied van energie gaat het om

daadwerkelijke reductie van de CO2 uitstoot.

KERNBESLISSING 10

ROTTERDAM ZET CULTUREEL ERFGOED EN ARCHITECTUUR IN ALS ONTWIKKELINGSKRACHT Waarom

van beleid bij toekomstige bouwprojecten.

De monumenten en beschermde stadsgezichten zijn bewezen kwaliteiten van de stad en

Hoe

vormen een belangrijke referentie voor ontwik-

1. Beter benutten cultuurhistorisch erfgoed

keling en versterking van Rotterdam in de

Het Rotterdamse monumentenbeleid was

toekomst. De authenticiteit van deze bouwwer-

vooral gericht op het restaureren van afzonder-

ken en structuren is een belangrijk ingrediënt

lijke monumenten. Nu is de inzet om de

voor een aantrekkelijke stad en een kwaliteit die

monumenten en het overige cultureel erfgoed

de doelgroepen (bezoekers, bedrijven en

meer te gebruiken voor gebiedsontwikkeling,

bewoners) die Rotterdam aan zich wil binden,

waarbij de cultuurhistorische waarde geen

aanspreekt.

defensief instrument is. Deze waarde dient juist als inspiratiebron en drager voor gewenste

Mede op basis van de kwaliteit van de weder-

ontwikkelingen.

opbouwarchitectuur heeft Rotterdam haar imago als moderne architectuurstad de laatste

Cultureel erfgoed kan op de volgende wijzen

jaren uitgebouwd. Dat heeft niet alleen geleid

een bijdrage leveren aan de beoogde ruimtelijke

tot een hoge architectonische kwaliteit van de

ontwikkeling:

gebouwen, maar ook tot de ontwikkeling van

1. Cultuur erfgoed geeft een gebied identiteit

een rijk architectuurklimaat en de aanwezigheid

en vormt één van de krachten van waaruit de

van een groot aantal architectenbureaus in de

‘olievlekwerking’ voor kansrijke woon- en

stad. De mogelijkheid om Rotterdam te

werkmilieus kan starten;

profi fileren als Architectuurstad is uitgangspunt

2. Erfgoed heeft niet alleen een culturele

68

SEQUENTIES waarde, maar ook een economische. Veel

programma is een belangrijke, gezamenlijke

panden lenen zich uitstekend voor met name

opgave voor de private partijen en de overheid

de creatieve economie;

in het licht van duurzaam bouwen en verhogen van de leefkwaliteit. Het verder uitbouwen van

3. Cultureel erfgoed versterkt het imago van de stad met name op de oude haventerreinen.

het architectuurklimaat en het actief stimuleren

Gebieden (langs de rivier) waar nieuw en oud

van het architectuurdebat zijn echter eveneens

samengaan en de sfeer van het rijke

cruciale condities voor het vergroten van de

industriële verleden nog geproefd kan

architectonische kwaliteit, als ook voor het

worden, oefenen aantrekkingskracht uit op

vergroten van de naam van Rotterdam als

bedrijven en bewoners.

Architectuurstad. Consequenties voor het beleid – De gemeente zal voorafgaand aan gebieds-

2. Rotterdam doorontwikkelen als Architectuurstad in al haar facetten

ontwikkeling een cultuur-historische

De betekenis van hoogstaande architectonische

verkenning laten uitvoeren indien van toepassing;

kwaliteit voor de uitstraling van de stad is groot,

– De gemeente zal haar eigen cultuur-

zowel voor de gebouwde omgeving als het vastgoed zelf. Een belangrijke manier om

historische vastgoed inzetten als drager voor

architectonische kwaliteit te waarborgen is de

ruimtelijke ontwikkelingen.

keuze van de architect. Het kiezen van de juiste architect voor de juiste locatie en het juiste

69

DEEL II

GEBIEDSUI

70

TWERKING GEBIEDSUITWERKING

71

HOOFDSTUK 4

INTERNATIONALE STAD AAN DE RIVIER

INTERNATIONALE STAD AAN DE RIVIER

Intensivering en vernieuwing van haven(gerelateerde) functies Transformatie naar kennis, innovatie, energie en creatieve economie Versterken maritieme dienstverlening Herstructurering bedrijventerrein Nieuwe locatie binnenvaart Verbeteren relatie haven-stad (overig havengebied zie kaart ‘Versterken economische structuur’) VAN HAVEN NAAR STAD: Lloydkwartier / Stadshavens Noord / Kop van Zuid en omgeving Onderzoek nieuwe vormen wonen op water Onderzoek naar verplaatsen binnenvaart

74

Studie brugverbinding China - center Eat en Meet BINNENSTAD: Toplocaties: Stationskwartier / lijnbaan Erasmus Medisch Centrum Waterfront binnenstad: de Boompjes en Wilhelminapier

Creatieve economie in opkomst De rivier als bindend element

Binnenstadskwartieren versterken Culturele-as en Coolsingel Binnerotte corridor Waterpleinen (zoeklocatie)

OV over water Studie derde stadsbrug

Groene daken (zoeklocatie) Verbeteren bereikbaarheid centrum door tunnel Opwaarderen tot boulevar d ALGEMEEN: Nieuwe grote herstructureringslocatie Nieuwe grote ontwikkelingslocatie Stimulering gentrification en kleinschalige herstructurering

Hoofdwaterkering als verbinding Stadsparken Wijkpark Stadsplein Fietsroute naar landschap Kwaliteitsverbetering stedelijke hoofdweg

75

INTERNATIONALE STAD AAN DE RIVIER HOOFDSTUK 4 / DEEL II / GEBIEDSUITWERKING

DE LIGGING VAN DE STAD AAN DE MAAS IS EEN UNIQUE SELLINGPOINT VAN ROTTERDAM. HET WATERFRONT IS MET DE KOP VAN ZUID, HET LLOYDKWARTIER EN EEN AANTAL ONTWIKKELLOCATIES AAN DE RIVIER OP VOORMALIGE HAVENTERREINEN (STADSHAVENS) VOLOP IN BEWEGING, GERICHT OP HET VERDER ONTWIKKELEN VAN HET WATERFRONT TOT HET GEZICHT VAN ROTTERDAM. DAARNAAST IS DE MAAS LETTERLIJK DE LEVENSADER VAN ROTTERDAM, WANT DEZE RIVIER VORMT DE VERBINDING TUSSEN DE HAVEN – DE ECONOMISCHE MOTOR – EN HET ACHTERLAND. De transitiegebieden langs de rivier lenen zich

waarde heeft. Een belangrijk aandachtspunt bij

uitstekend voor openbaar vervoer over water.

openbaar vervoer over water is de aansluiting op

Dit verkort de reistijden fors en verbetert de

het bestaande OV-systeem op het vaste land.

bereikbaarheid van deze gebieden. Met dit type

De rivier is het grootste recreatiegebied van de

vervoer kan Rotterdam zich bovendien onder-

stad. Langs de hele rivier kan een recreatieve

scheiden, wat ook een belangrijke recreatieve

route ontstaan, een aaneenschakeling van

76

bijzondere plekken waar de rivier, stad en haven

de rivieroevers worden getransformeerd van

steeds op een andere wijze te ervaren zijn.

havengebied naar stedelijk woon- en werkge-

Er zijn drie hoofdstromen langs de rivier die een

bied (Stadshavens). Tot slot biedt de ligging van

rol spelen bij het behalen van de gestelde

de binnenstad aan de rivier een belangrijke

doelen. Allereerst zal de haven zich in de

kans voor het creëren van een aantrekkelijk

toekomst manifesteren als ‘Energie-mainport’ en

verblijfsklimaat en het gezicht van de stad aan

zal verder groeien. Daarnaast zal een deel van

de Maas.

A

EXCELLENTE HAVEN

Het Havenplan 2020, dat in 2004 is vastgesteld,

eel complex ook het aantrekken en versterken

geeft aan hoe de gemeente de haven verder wil

van het internationale bedrijfsleven stimuleren,

ontwikkelen. In de eerste plaats gaat het erom

door een verbetering van het vestigingsklimaat

de concurrentiepositie van de mainport

en de ruimte die geboden wordt aan haven-

Rotterdam te versterken door ruimte te bieden

gerelateerde kennis- en diensteneconomie.

aan de groei van de haven. De aanleg van de

De schuifoperatie in de Waalhaven biedt aan de

Tweede Maasvlakte speelt daarbij een cruciale

oostzijde mogelijkheden voor het aantrekken

rol. Enerzijds om de groei van havenbedrijvig-

van bedrijven in de havengerelateerde kennis-

heid aan diep vaarwater op te vangen, ander-

en diensteneconomie. Het rivierfront van de

zijds om – wanneer elders in de haven daarvoor

Waalhaven (Sluisjesdijk, RDM-terrein, Quaran-

geen geschikte terreinen meer zijn – plaats te

taineterrein) is bij uitstek geschikt voor de

bieden aan nieuwe vormen van industrie,

vestiging van innovatieve bedrijven en starters,

energieopwekking, maritieme industrie en

kennisinstellingen en maritieme dienstverlening.

reststoffenbewerking. Bovendien ontstaat er

Hiertoe zal de ontsluiting van dit gebied moeten

ruimte voor groen en recreatiegebied. Concreet

worden verbeterd. Kansrijk is de herontwikke-

gaat het om de aanleg van 1000 ha. (netto)

ling van de verbindingszone tussen stad en

bedrijventerrein ten behoeve van containerover-

haven die Charlois een logische aansluiting op

slag, distributie, chemische industrie en

de Waalhaven moet geven. Hier liggen moge-

buitenrecreatie.

lijkheden voor het creëren van een nieuw stedelijk woon-werkmilieu.

Door de ontwikkeling van de Tweede Maasvlakte komt een verschuiving op gang van de

Recent onderzoek van Ecorys en STEC tonen

deepsea (intercontinentale) containeroverslag

de innovatiekracht en groei-potentie van het

vanuit de Eem- en Waalhaven naar de Tweede

tuinbouwcomplex in het Westland. De mainport

Maasvlakte. De ruimte die hierdoor ontstaat,

Rotterdam en de glastuinbouw in het Westland

biedt nieuwe vestigingsmogelijkheden voor

blinken beide uit in innovatiekracht en logistiek

bedrijven in haveneconomische groeisectoren

en kunnen door een gerichte inzet elkaar

zoals shortsea (binnen Europa) containerover-

versterken. In de Oranjebuitenpolder liggen

slag en fruitoverslag. Daarnaast zal de econo-

fysieke kansen om beide sectoren met elkaar te

mische vernieuwing van het haven- en industri-

verbinden als ‘Green Trade Center ’.

77

INTERNATIONALE STAD AAN DE RIVIER HOOFDSTUK 4 / DEEL II / GEBIEDSUITWERKING

Logistieke vraagstukken

ring van de A15 en omgeving en de maximale

De logistieke activiteiten van de haven hebben

benutting van water en spoor in het achterland-

voor een deel te maken met energiedragers. De

vervoer zijn op de middellange termijn als

huidige verschuivingen op de energiemarkt zijn

oplossing niet afdoende. Ook is de eenzijdige

van invloed op de toekomst van deze bedrijven.

ontsluiting van de haven een probleem, omdat

Daarnaast heeft het energiegevoelige haven-

bij calamiteiten op de A15 het functioneren van

complex – meer dan andere economische

de haven ernstig belemmerd wordt. Een extra

clusters – te maken met milieuvoorwaarden

oeververbinding ten westen van de Beneluxtun-

vanwege de uitstoot door installaties en door

nel is daarom op termijn een noodzakelijke

transport. Daarom is het voor de Rotterdamse

investering in de infrastructuur. Naast deze

haven van belang te investeren in ‘slimme

fysieke ingrepen kunnen het verbeteren van het

industrieën’ die milieuvriendelijker en effectiever

verkeersmanagement en het bevorderen van

produceren, waardoor ook economische

collectief vervoer van werknemers bijdragen

voordelen ontstaan.

aan het verminderen van de verkeerscongestie. De haven is en blijft van eminent belang voor de

Daarnaast is de fysieke bereikbaarheid voor de

stad. De gemeente wil, ook nu het Havenbedrijf

haven van levensbelang. Bij de verwachte groei

verzelfstandigd is, een actieve rol blijven

van de goederenstromen is de bereikbaarheid

vervullen en zal die rol de komende tijd nader

over de weg de zwakste schakel. De verbete-

invullen.

B TRANSFORMATIE VAN HAVEN NAAR STAD In navolging van de succesvolle transformatie van

is ruimte voor het European China Centre. De

de Kop van Zuid, liggen er op de Linker Maasoe-

komst van de SS-Rotterdam zal grote bezoe-

ver nog kansen voor de ontwikkeling van een

kersstromen naar het gebied trekken. Al deze

centrumstedelijk woonmilieu rond de Rijnhaven

ontwikkelingen leveren een sterke impuls op

en een rustig-stedelijk woonmilieu rond de

voor de omliggende oude wijken. De kop van de

Maashaven (samen 3000 tot 5000 woningen).

Afrikaanderwijk wordt ingevuld als ‘eetwijk’.

Uitgangspunt voor verstedelijking van beide

Noordereiland en Feijenoord zijn steeds meer in

havens is om gebruik te maken van de mogelijk-

trek als woongebied en voor de creatieve

heid om te wonen op het water. Daartoe zal een

economie. Zo ontstaat ook om de Kop van Zuid

oplossing voor de verplaatsing van de binnen-

langzaam een olievlek van gebieden met een

vaart worden gezocht.

heel eigen identiteit.

Aansluitend op het gerealiseerde succesvolle

Er zijn afspraken gemaakt over het verplaatsen

woonmilieu op de Kop van Zuid, zal uitbreiding

van het fruit- en sappencluster uit de Vierhavens

plaatsvinden in zuidelijke richting. Parkstad wordt

en Merwehaven. Daarmee komt er op termijn (na

wordt ontwikkeld als woongebied. Ook op

2020) fasegewijs een groot gebied vrij voor

Katendrecht wordt in hoog tempo gebouwd aan

transformatie naar een woon-werkgebied,

een fraai woonmilieu. In de Pols van Katendrecht

waarbij profijt fi optreedt van de reeds aanwezige

78

bedrijvigheid en het waardevolle industriële

creatieve economie en woningbouw. De ontwik-

erfgoed. Dus geen traditionele ontwikkeling door

kelingen zullen aansluiten op de kwalitatief goede

volledige sloop en nieuwbouw, maar geleidelijke

woonmilieus in Schiedam en Historisch Delfsha-

transformatie naar een gemengd, uniek haven/

ven en het nieuwe woon-werk milieu van het

stadsmilieu met maritieme bedrijvigheid,

Lloydkwartier.

STADSHAVENS De haventerreinen langs de rivier in transitie

Het integrale project Stadshavens betreft de

vormen samen de Stadshavens. Stadshavens is

volgende deelgebieden:

een integraal project met een meervoudige

– Waal- en Eemhaven: intensivering van short

doelstelling, namelijk het in samenhang

sea, vernieuwing van havenfuncties en

versterken van de economische structuur van

aantrekken van havengerelateerde kennis en

de Mainport Rotterdam en het verbeteren van

dienstverlening;

het woonklimaat in de Rotterdamse regio.

– Merwehaven en Vierhavens: transformatie

Thema’s zoals bereikbaarheid, veiligheid, milieu

van havengebied naar stedelijk gebied met

en functiemenging vragen om een overkoepe-

woningen en woonvriendelijke bedrijven;

lende aanpak. Met Stadshavens heeft Rotter-

– RDM-terrein: industrieel erfgoed, onderwijs

dam voor de komende 20-40 jaar een enorme

en kenniseconomie, energie en creatieve

opgave binnen haar stadsgrenzen die de stad

economie, (lichte) maritieme en stukgoed-

een geweldige kwaliteitsimpuls geeft en een

bedrijven;

prachtige combinatie van woon- en werkmilieus

– Rijn- en Maashaven: intensivering van het

oplevert.

stedelijk gebied met woningen, bedrijven en attractieve voorzieningen.

79

INTERNATIONALE STAD AAN DE RIVIER HOOFDSTUK 4 / DEEL II / GEBIEDSUITWERKING

C AANTREKKELIJKE EN COMPLETE BINNENSTAD Ingrepen in de binnenstad zullen leiden tot

Het Laurenskwartier verbindt de zakelijke City

versterking van de Rotterdamse economie,

met de meer informele programma’s ten oosten

verbetering van de concurrentiepositie en een

hiervan. Naast de Markthal en de centrummarkt

aantrekkelijke woonstad. Het centrum ontwik-

is er ruimte voor kleinschalige bedrijvigheid en

kelt zich tot een gemengd milieu van werken,

winkels. Daardoor is het gebied interessant

wonen, winkelen en uitgaan. Door een

voor studenten, pas afgestudeerden, creatieven

toename van het aantal bewoners en bezoe-

en starters. Het Scheepvaartkwartier – een

kers neemt het draagvlak voor voorzieningen

beschermd stadsgezicht – is met haar statige

toe.

panden en representatief imago een aantrekkelijke vestigingsplaats voor bedrijven in de

Stap 1: Buitenruimte

creatieve/zakelijke dienstverlening en voor

De eerste stap in het aantrekkelijker maken van

bewoners met hoge inkomens.

de binnenstad is een forse verbetering van de

Het Wijnhaveneiland, van oudsher een haven-

kwaliteit van de buitenruimte in termen van

en kantorenlocatie, biedt kansen om te

uitstraling en fysieke verbindingen. De

transformeren tot een binnenstedelijke woon-

belangrijkste plekken worden met elkaar

en werklocatie.

verbonden door drie assen: de Coolsingel, de

In Cool is een proces van gentrification fi gaande.

‘Culturele As’ en de ‘Binnenrotte-corridor’. De

Vanuit de Witte de Withstraat ontwikkelt de wijk

Coolsingel is hét visitekaartje van de stad.

zich tot een steeds aantrekkelijker gebied voor bewoners en bezoekers. Cool is daardoor een

In het verlengde van een aantrekkelijke

interessante wijk voor jonge 1- en 2-persoons-

buitenruimte ligt de aantrekkelijkheid van de

huishoudens. Om gentrification fi ook in het Oude

gebouwde omgeving. De binnenstad is hét

Westen op gang te brengen is meer herstructu-

handelsmerk van Architectuurstad Rotterdam,

rering nodig. Via herinrichting van de openbare

waar gebouwen met een hoogwaardige en

ruimte, zoals de pleinen, een hernieuwd

innovatieve architectuur zijn. Van dat type

parkeerregime en verkoop van huurwoningen

bouwwerken, die bezoekers naar de stad

zal een opwaartse ontwikkeling ontstaan.

trekken en het beeldmerk van Rotterdam verder versterken, komen er meer. Om dit te

Stap 3: Toplocaties

bereiken zal de gemeente ruim baan geven aan

De laatste stap richting een aantrekkelijke en

ontwikkelaars en architecten voor bijzondere

vooral complete binnenstad is prioriteit geven

ontwerpen.

aan vier potentiële toplocaties: vier beeldbepalende plekken met een bijzondere betekenis die

Stap 2: Binnenstadskwartieren

de stedelijke economie aan kunnen jagen.

De tweede stap in het vergroten van de aantrekkelijkheid van de binnenstad is de

– Wilhelminapier/Kop van Zuid

aanpak van de binnenstadskwartieren, waarbij

Allereerst de voltooiing van de transformatie

gebruik gemaakt zal worden van het specifieke fi

van de Wilhelminapier: een locatie met een rijke

karakter van de verschillende kwartieren.

historie, een eigen skyline en een aantrekkelijke

80

mix van wonen, werken, cultuur, horeca,

de kenniseconomie en wordt spin-offf in

voorzieningen, fraaie buitenruimten en een

hoogwaardige medische bedrijvigheid gegene-

goede bereikbaarheid. Dit wordt hét trendset-

reerd. Deze ‘medische stad’ trekt honderddui-

tende en meest glossy gemengd binnenstede-

zenden bezoekers. De opgave is om deze

lijk gebied van Rotterdam

wereld beter te verbinden met de stad. Daartoe zal in de directe omgeving van het EMC ruimte

– Stationskwartier/Lijnbaan

zijn voor hoogwaardige medische bedrijvigheid,

Dit is het hart van de binnenstad en een podium

congresfaciliteiten, medische dienstverlening,

voor cultuur, handel, ontmoeting en evenemen-

wellness voorzieningen en horeca. Hier vindt de

ten. Het nieuwe station en de Hoge Snelheids-

interactie plaats en komen bezoekers, patiën-

lijn geven een ongekende impuls aan het

ten, personeel, congresgangers en studenten

gebied. In de City is ruimte voor verdere

samen.

intensivering en verdichting. De uitbreiding van het top-kantorenmilieu vindt plaats aan het

– De Boompjes

Weena, in het Stationskwartier en aan de

Het noordelijk waterfront heeft nog veel

Coolsingel. Door de nieuwe ondergrondse

onbenut potentieel. Er ligt ruimte om de stad

parkeergarage onder het Kruisplein met een

een herkenbaar gezicht aan de Maas te geven.

verbinding naar de Schouwburgpleingarage

Het is dé plek voor uitbreiding van duurdere

verbetert de parkeersituatie in dit gebied. Met

woonmilieus. Voor bezoekers is het van belang

het nieuwe Stationskwartier kan Rotterdam dé

dat het aanbod van activiteiten rond rivier en

nieuwe standaard van een modern, internatio-

havens gedifferentieerd is in sfeer en gebruik.

naal georiënteerd werkmilieu neerzetten waar

Het verblijfsklimaat en de verbinding van een

wonen, cultuur, onderwijs en winkelen samen-

aantal specifi fieke plekken met de rivier – in bele-

komen.

ving en gebruik – behoeven aandacht: Het Park,

Het winkelhart rondom de Lijnbaan en de

de Oude Haven en de Boompjes. Vanuit

Beurstraverse zal zich meer met de omliggende

verkeerskundig oogpunt en het belang van een

binnenstadskwartieren verweven. Naast de

goed verblijfsklimaat wordt gestudeerd op

grootstedelijke dynamiek ontstaat dan meer

verschillende varianten voor ondertunneling van

comfort, diversiteit, functiemenging en intimi-

de Boompjes. Een korte tunnel bij de Willems-

teit. Centrumstedelijk wonen, boven op het

brug lijkt noodzakelijk. Voor de rest van de

uitgebreide voorzieningenpakket en nabij

Boompjes worden naast ondertunneling ook

Rotterdam Centraal, is kansrijk voor doelgroe-

andere varianten onderzocht om het verblijfskli-

pen die de stad actief gebruiken (studenten,

maat te verbeteren.

starters, zakenlieden, ouderen). De toevoeging

Deze locatie wordt pas opgepakt na afronding

van betaalbare woningen in dit gebied is

van de andere toplocaties om onderlinge

bovendien van belang voor levendigheid, met

concurrentie te voorkomen

name in de avonduren.

Stap 4: Bereikbaarheid – Erasmus Medisch Centrum

Tot slot zal de binnenstad goed bereikbaar zijn

Het Erasmus MC en de medische faculteit van

en blijven. De bereikbaarheid met de auto is

EUR vormen een belangrijk economisch

een belangrijke vestigingsfactor voor bedrijven

zwaartepunt in de binnenstad. Hier cumuleert

en zal Rotterdam daarom handhaven. Als de

81

INTERNATIONALE STAD AAN DE RIVIER HOOFDSTUK 4 / DEEL II / GEBIEDSUITWERKING

binnenstad verder verdicht, zal de druk op de

het verkeer vooralsnog over de beschikbare

toevoerwegen echter toenemen. De kans op

routes. In de binnenstad zelf mag de doorrijd-

filevorming en het ontstaan van sluiproutes door

baarheid minder zijn. Het verblijfklimaat voor de

de stad groeit. Om filevorming en gebruik van

bezoeker te voet heeft daar voorrang. De randen

sluiproutes tegen te gaan zal de capaciteit van

van de binnenstad zullen het parkeren van

de stedelijke invalswegen toenemen. Tunnels

bezoekers opvangen. Voor het OV blijft de

onder de Pleinweg en Stadhoudersweg zijn

tramverbinding over de Willemsbrug een

nodig om de verkeersdoorstroming te garande-

ontbrekende schakel die om completering

ren. Het ‘Dynamisch Verkeersmanagement’ leidt

vraagt.

TOPLOCATIES EN OPENBARE RUIMTE BINNENSTAD

82

PROJECTEN INTERNATIONALE STAD AAN DE RIVIER

Project

2010

2010/2015

Excellente haven Heijplaat/RDM-west Eemhaven en Waalhaven-west Waalhaven oost en zuid Maasvlakte 2 Green Trade Center Verbetering A15 Westelijke oeververbinding

Van haven naar stad Lloydkwartier Vierhavensstrip Merwehaven en Vierhavens Rijnhaven, Maashaven, Parkstad Katendrecht, Afrikaanderwijk

Binnenstad Aantrekkelijker maken Coolsingel / Schiedamsedijk Culturele As Binnenrotte-corridor Topvoorzieningen

Binnenstadskwartieren Laurenskwartier Lijnbaankwartier Baankwartier Scheepvaartkwartier Hofplein e.o. Wijnhaveneiland Gentrification fi Oude Westen/Cool

Toplocaties Kop van Zuid/Wilhelminapier Stationskwartier Erasmus Medisch Centrum Boompjes

Bereikbaarheid Ondertunneling Pleinweg Ondertunneling Stadhoudersweg Parkeren & Rijden Parkeergarages

Overig Waterpleinen centrum 83

2015/2020

2020/2030

HOOFDSTUK 5

DUBBELSLAG OP ZUID

DUBBELSLAG OP ZUID

KANSKAARTEN ECONOMIE EN VOORZIENINGEN: Ahoy / Zuidplein Stationpark MCRZ Eat en Meet A15 zone

Kop van zuid en omgeving Grote herstructureringlocatie Grote woningbouw en ontwikkelingslocatie Waterwoonnetwerk Onderzoek nieuwe vormen wonen op water Waterplein (zoeklocatie) Groene daken (zoeklocatie)

(UIT)BOUWEN STERKE WOONMILIEUS Zuiderpark en omgeving gekoppeld aan waterwoonnetwerk

Pro-actieve aanpak particuliere voorraad Oud-Zuid Te ontwikkelen bedrijventerrein

Gentrification en kleinschalige herstructurering

Creatieve economie: gebieden in opkomst

86

Herstructurering bedrijventerrein Intensivering en vernieuwing van haven(gerelateerde) functies

IC

China - center Verbeteren relatie haven-stad Opwaarderen tot boulevard Ondertunneling stedelijke hoofdweg Verbeteren verbinding tussen parken Hoogwaardige OV ontsluiting Waalhaven Oost en Ridderkerklijn

Brugverbinding IC station op Zuid Stadspark Wijkpark Verbeteren verbinding tussen parken Recreatief Landschap Hoofdwaterkering als verbinding Verbeteren recreatieve fietsroute stad-landschap

Studie derde stadsbrug

87

DUBBELSLAG OP ZUID HOOFDSTUK 5 / DEEL II / GEBIEDSUITWERKING

ZUID WAS IN DE EERSTE DECENNIA NA DE OORLOG EEN ZEER GELIEFD WOONGEBIED EN EEN PLEK OM (WOON)CARRIÈRE TE MAKEN. DIE POSITIE MOET ZUID TERUGWINNEN. MET DE ONTWIKKELING VAN DE KOP VAN ZUID EN DE HERSTRUCTURERING VAN EEN GROOT AANTAL WIJKEN WINT ZUID AAN KWALITEIT EN AANTREKKELIJKHEID. SAMEN MET CORPORATIES EN DEELGEMEENTEN WIL DE GEMEENTE MET HET PACT OP ZUID DEZE POSITIEVE ONTWIKKELING EEN IMPULS GEVEN. De aanpak bestaat uit het maken van een

over de fysieke infrastructuur van de stad. De

dubbelslag: achterstanden wegwerken én

opgave voor Zuid is natuurlijk veel groter; de

vooral kansen pakken. Voor Zuid zijn kernbe-

sociale opgave is dominant. De strategie van

slissing 6 (herstructurering), kernbeslissing 2

Pact op Zuid is bewust gebaseerd op vier pijlers,

(vrijetijdseconomie) en kernbeslissing 7

te weten fysiek, sociaal, economische en kunst

(openbare ruimte en water) van belang.

en cultuur. Dit document focust gezien de aard

Deze ruimtelijke ontwikkelingsstrategie gaat

op de ruimtelijk-economische ontwikkeling.

88

A

KANSKAARTEN

Een aantal locaties met een stedelijke, regionale

Zuidplein

en nationale functie biedt kansen voor verster-

Dit gebied is het hart van Zuid. Het winkelcen-

king van Zuid. Deze zogenaamde kanskaarten

trum, het recent gerenoveerde Zuiderpark en

zijn volop in ontwikkeling en zullen nieuwe

Ahoy zijn van regionaal en nationaal belang. De

bedrijvigheid en werkgelegenheid naar Zuid

ambitie voor het Zuidplein is om het te ontwik-

brengen. Allereerst gaat het om de Kop van

kelen tot een leisure-centrum op topniveau, met

Zuid, waarvan de ontwikkeling al is beschreven.

grootschalige podiumfuncties en een modern

Daarnaast zijn er nog vier locaties die een

winkelcentrum. De aangekondigde grondige

essentiële positie innemen bij de ontwikkeling

vernieuwing van Ahoy is de eerste stap. Daarna

van Zuid en de regio daaromheen: Zuidplein/

zal een fl flinke schuifoperatie volgen, waarbij

Zuiderpark, Stadionpark, MCRZ (Medisch

ruimte ontstaat voor nieuwe podiumfuncties en

Centrum Rotterdam Zuid) en de A15-zone. Het

de verbetering van de kwaliteit van de openbare

Zuidplein en het Stadionpark zijn speerpunten

ruimte in het gehele gebied. De ontwikkeling

voor de vrijetijdseconomie. MCRZ maakt

van dit vrijetijdscluster krijgt vorm door de

onderdeel uit van de medische sector.

realisatie van een omvangrijk sport- en evene-

INFRASTRUCTUUR

Intercitystation

ven Oost worden gerealiseerd.

Zuid heeft 200.000 inwoners, maar beschikt, in tegenstelling tot steden van geringere omvang,

Derde Stadsbrug

niet over een intercitystation. Een intercitystation

Een brug tussen Kralingen en het Stadionpark

is essentieel voor Zuid, omdat het de bewoners

zal de topsportvoorzieningen beter bereikbaar

een veel snellere verbinding biedt met werkloca-

maken, nieuwe mogelijkheden bieden voor het

ties binnen de Randstad dan nu het geval is.

verbinden van Noord en Zuid en kan een icoon

Juist de middengroepen die Zuid aan zich wil

zijn voor het gebied. Ook het OV-systeem van

binden, reizen op deze trajecten. De meest voor

de stad zal met deze brug verbeteren in

de hand liggende plek voor een nieuw intercity-

aansluiting op een nieuw intercitystation. De

station is de omgeving van Parkstad/Stadion-

kosten zijn echter hoog en vooral een autobrug

park. Afhankelijk van de ontwikkeling met

kan overlast veroorzaken. Nader onderzoek

betrekking tot de Kuip en de tramstructuur op

moet de haalbaarheid van deze brug uitwijzen.

Zuid zal Rotterdam de definitieve fi plek bepalen.

Realisatie voor 2015 lijkt uitgesloten gezien de prioriteit van andere infrastructuur.

Nieuwe HOV-verbinding Er zal een nieuwe hoogwaardige OV-verbinding tussen het IC-station, het Zuidplein en Waalha-

89

DUBBELSLAG OP ZUID HOOFDSTUK 5 / DEEL II / GEBIEDSUITWERKING

mententerrein op de Vaanweide en een 50-

Na 2010 volgt de bouw van de nieuwe Kuip,

meterzwembad. Podia voor musical en kinder-

indien mogelijk op het noordelijke deel van het

theater, nieuwbouw van het theater Zuidplein en

sportcluster Varkenoord. In onderzoek is de

de realisering van een popmuziekpodium zijn

vestiging van een middelbare school met

opties. Door de ondertunneling van de Pleinweg

sportsignatuur en een eventuele HBO-sportop-

kan de verkeersoverlast in het gebied afnemen

leiding. Met al deze plannen liggen er goede

en zal deze een grotere meerwaarde voor zijn

mogelijkheden voor de ontwikkeling van een

omgeving vormen. Ook de vernieuwing van het

aantrekkelijk gebied met nationale uitstraling,

busstation zal de uitstraling van het gebied

waarbij uitbreiding naar de Noorderhelling

verbeteren. In aansluiting op het Zuidplein biedt

mogelijk en wenselijk is.

de Motorstraat ruimte voor bedrijven, onderwijs

MCRZ

en nieuwe woningen.

Het Medisch Centrum Rotterdam Zuid (MCRZ) is

Stadionpark (Sporthart Rotterdam)

een belangrijk knooppunt als cluster voor zorg,

Stadion de Kuip, de Pathé-bioscoop en het

educatie, gezondheid/beweging, bedrijven en

Topsportcentrum trekken ieder jaar miljoenen

wonen en geeft een economische impuls aan de

bezoekers. De locatie is kansrijk voor ontwikke-

groeiende markt voor zorg en welzijn. Bovendien

lingen vanwege de goede bereikbaarheid, de

heeft het een aanzuigende kracht op medisch

landmark-werking van het stadion en de nog

gerelateerde bedrijvigheid en stimuleert daarmee

beschikbare uitgeefbare grond. Het stadionge-

de groei van de werkgelegenheid. Het gebied

bied wordt dan ook een van de grote nieuwe

rondom station Lombardijen profi fiteert nu al sterk

ontwikkellocaties waarbij de branding is gericht

van de in de omgeving gevestigde beroepsoplei-

op sport.

dingen. De uitbreiding van bestaande opleidin-

Deze kanskaart zal vanuit drie invalshoeken

gen en het aantrekken van nieuwe opleidingsin-

benaderd worden:

stanties versterkt deze ontwikkeling. Het station

– Een nieuwe Kuip en aanvullende

en voorzieningen maken de locatie zeer geschikt als centrumstedelijk woongebied met een hogere

(top)sportvoorzieningen;

dichtheid, met name voor ouderen.

– Een nieuw intercitystation, ofwel bij Stadion-

Een andere courante ontwikkeling in dit gebied is

park ofwel aan de zuidkant van Parkstad;

de opwaardering van het bedrijfsterrein Hordijk.

– De aanlanding van een mogelijke derde stadsbrug.

A15-zone tussen Waalhaven en Ridderster Het is noodzakelijk om voor 2010 het succes-

Langs de A15 zijn twee bedrijfsterreinen sterk in

volle Topsportcentrum uit te breiden. Tegelijker-

ontwikkeling: Waalhaven en Ridderster.

tijd is met het oog op versterking van Rotterdam

De Waalhaven zal transformeren tot een

Zuid de aanleg van een extra stedelijke sportac-

overgangszone tussen stad en haven met veel

commodatie die het stadiongebied versterkt,

havengerelateerde bedrijven in de kennis- en

wenselijk. De aanleg van een ijsbaan is een

dienstensector. Langs de Ridderster wordt het

optie. Ook nieuwe voorzieningen in Park de

aantal bedrijfslocaties uitgebreid. Het gebied

Twee Heuvels passen binnen het profi fiel van het

rond de weg zelf biedt mogelijkheden voor extra

Stadionpark. Daarnaast is de modernisering van

werkgelegenheid voor Zuid en voor wonen,

het sportcluster Varkenoord aan de orde.

groen en recreatie.

90

PLEINWEG Een belangrijke ingreep voor Rotterdam Zuid is

bouw beter bij het Zuiderpark betrokken

de aanpak van de Pleinweg. Door deze ingreep

worden en biedt het ook rond het Zuidplein

zal de verkeersstructuur in heel Rotterdam Zuid

kansen voor een betere verbinding met de

goed blijven functioneren bij alle extra geplande

omliggende wijken. Door ondertunneling

woningbouw en wordt sluipverkeer voorkomen.

verbetert de kwaliteit van de leefomgeving in de

Ook in de directe omgeving van de Pleinweg

omliggende wijken en wordt de huidige

biedt deze ingreep mogelijkheden. Zo kan de

barrièrewerking van de Pleinweg opgeheven.

Valkeniersweide met de omliggende woning-

Kaart: verkeerssituatie op Zuid zonder ondertunneling Pleinweg

B AANTREKKELIJKE WIJKEN

Zuiderpark en Kop van Zuid: (uit)bouwen sterke woonmilieus

biedt om een woonwijk te maken die park en

De uitstraling van het Zuiderpark en de Kop van

herstructureringswijken de Vaan, Carnisse en

Zuid vormt een kracht van waaruit Zuid zich

Zuidwijk. Door de nieuwbouw beter te oriënte-

verder kan ontwikkelen. De Kop van Zuid is

ren op het park ontstaan geheel nieuwe

eerder besproken in hoofdstuk 4. Het Zuider-

woonkwaliteiten.

haven verbindt. Om het park heen liggen

park kan net als het Kralingse Bos en de Bergse Plassen op de noordoever een identiteitsdrager

Bij de renovatie van het Zuiderpark is veel

zijn voor nieuwe, aantrekkelijke woonmilieus.

wateroppervlak toegevoegd om te voorzien in

Een deel van de volkstuincomplexen kan

de behoefte aan meer bergingscapaciteit.

transformeren naar een uniek woonmilieu,

Aansluitend hierop zal het waternetwerk van

bijvoorbeeld door geleidelijk permanente

Zuid verder uitgebreid worden. Nieuwe

bewoning toe te staan. Tussen de westkant van

waterlopen in de tuinsteden en singels in Oud

het Zuiderpark en de Waalhaven ligt het wijkje

Zuid bieden mogelijkheden om woningen aan

de Wielewaal. Deze woningen zijn op termijn

het water te creëren, in een kwaliteitsklasse die

toe aan herstructurering, wat mogelijkheden

Zuid nu ontbeert. Bovendien zullen de nieuwe

91

DUBBELSLAG OP ZUID HOOFDSTUK 5 / DEEL II / GEBIEDSUITWERKING watergangen de omliggende wijken meer bij het

weten Kop van Zuid en Zuiderpark, die beide

Zuiderpark betrekken.

impact hebben op deze wijken. De eigendomsverhoudingen zijn bepalend voor de aanpak

Het Zuiderpark is het belangrijkste element in

Hillesluis, Bloemhof en Vreewijk zijn grotendeels

de groenstructuur op Rotterdam Zuid. Daar-

in bezit van de corporaties, die dan ook de

naast is voor IJsselmonde ook het Park de

trekkers van de herstructurering zijn. De gemeen-

Twee Heuvels van groot belang en speelt de

te zal met hen gebiedsafspraken (contracten over

A15-zone een belangrijke rol. Wat ontbreekt is

de aanpak herstructurering) maken. Tarwewijk,

echter een goede verbinding tussen de

Oud Charlois en Carnisse zijn grotendeels in het

verschillende groenstructuren onderling en met

bezit van particulieren. De aanpak in deze wijken

de omliggende wijken. Naast de eerder

is lastiger te organiseren. Een duidelijk profiel fi met

genoemde waterverbindingen kunnen ook de

een positief perspectief per gebied moet

historische dijken een rol spelen in het verbete-

particulieren verleiden tot investeren in hun bezit.

ren van de verbindingen tussen de groenstruc-

Inmiddels hebben ook corporaties de bereidheid

turen. De fi fietsverbindingen tussen de woonge-

uitgesproken om mee te investeren in deze

bieden op Zuid en het regiopark IJsselmonde

wijken, een belangrijke ontwikkeling, aangezien

zullen verbeterd worden. Deze verbindingen

zonder investeringen van corporaties en gemeen-

worden zo veel mogelijk gekoppeld aan de

te de aanpak onmogelijk is. Investeringen in deze

uitbreiding van het waternetwerk.

wijken zijn nodig om ze op niveau te houden en te voorkomen dat er in de toekomst veel grotere

Oud Zuid: pro-actieve particuliere woningverbetering

investeringen nodig zijn. Activeren van de

Oud Zuid is de verzamelnaam voor de vooroor-

nieuw verval na verbetering te voorkomen.

Verenigingen van Eigenaren is essentieel om

logse wijken in Feijenoord en Charlois. De wijken kennen een wankel evenwicht tussen

Op een aantal plekken in Oud Zuid, de zoge-

een aanzet tot gentrifi fication en dreigend verval.

naamde hotspots, is het verval al zo ver voortge-

In het kader van Pact op Zuid zal de komende

schreden dat alleen zwaar ingrijpen een verval-

tijd een visie worden ontwikkeld. De oude

spiraal van de omgeving van deze hotspots kan

wijken liggen tussen twee kanskaarten, te

voorkomen. Verplichte woningverbetering met

PROFILERING WIJKEN OP ZUID Op Zuid onderscheiden de verschillende wijken

Tuinsteden. Ook voor de wijken in Oud Zuid is

zich onvoldoende van elkaar. Ze hebben te

een dergelijke studie in de maak.De gebieds-

weinig identiteit. Dat is een belangrijke conclu-

profielen fi geven aan voor welke doelgroep een

sie uit de Grote Woontest. Er is te weinig

wijk geschikt is en welke investeringen in

differentiatie in het woningaanbod. Bewoners

buitenruimte, voorzieningen en woningen

willen dat ‘hun wijk’ een eigen gezicht heeft:

daarbij horen. Ondersteuning met een aantal

een herkenbaar karakter met voorzieningen en

architectonische of cultureel in het oog

een uitstraling die passen bij hun leefstijl en

springende bouwwerken, ofwel iconen, is

specifi fieke behoeften. Inmiddels is een studie

daarbij een goede optie.

afgerond over de profi filering van de Zuidelijke

92

subsidie, aanpak van huisjesmelkers en overbe-

sociale ‘stijgers’ (vaak van allochtone afkomst),

woning, samenvoegen van woningen, maar ook

ouderen (soms terugkeerders naar de stad) en

sloop-nieuwbouw, zijn de instrumenten voor een

gezinnen (middenkader).

succesvolle aanpak samen met huidige en

Voor de Tuinsteden zijn ingrijpende herstructu-

nieuwe bewoners en huiseigenaren.

reringsprogramma’s in uitvoering: Pendrecht, Zuidwijk, Groenenhagen/Tuinenhoven, Lombar-

In Oud Zuid is weinig ruimte voor nieuw opper-

dijen en Hordijkerveld gaan op de schop. In de

vlaktewater. Daarom zal per gebied maatwerk

toekomst is mogelijk ook herstructurering van

moeten worden geleverd, waarbij innovatieve

andere delen van IJsselmonde noodzakelijk.

oplossingen als waterpleinen en groene daken

Ook het centrum van IJsselmonde wordt

optioneel zijn.

vernieuwd. De realisatie van groenstedelijke woonmilieus vormt het uitgangspunt voor de

Tuinsteden: herstructurering

herstructurering en het bouwprogramma

Op Zuid liggen veel naoorlogse wijken. Uit de

bestaat zoveel mogelijk uit eengezinswoningen.

Grote Woontest blijkt dat deze wijken een steeds zwakkere positie innemen op de woningmarkt. De herstructurering van de Tuinsteden en de oude wijken op Zuid richt zich vooral op het vasthouden van de bewoners. Bewoners die stijgen op de maatschappelijke ladder zijn de belangrijkste doelgroep bij de bouw van nieuwe woningen. Zij houden koopkracht in de wijk en hebben een voorbeeldfunctie. Concreet gaat het om drie (deels overlappende) doelgroepen:

VOORZIENINGEN EN ONDERWIJS Fysieke herstructurering van wijken is alleen

Tuinsteden:

zinvol als tegelijkertijd sociale problematiek

– Meer nichevorming in het aanbod van basisonderwijs (bijvoorbeeld Montessori,

wordt aangepakt. In iedere wijk moet straks een

Dalton);

compleet aanbod zijn van goede basisscholen,

– HAVO/VWO op Zuid; dit onderwijsaanbod is

gezondheidscentra, wijkgebouwen en sportfaci-

momenteel zeer beperkt;

liteiten. Onderwijs is een cruciale schakel in het

– Keten VMBO – MBO – bedrijfsleven;

vernieuwingsproces van de Tuinsteden, vooral gezien de jonge leeftijd van de bevolking van

ontwikkeling van een sterkere relatie tussen

Zuid en de beperkte keuze in het huidige onder-

theorie en praktijk en betere kansen voor de

wijsaanbod. Onderwijs is een belangrijke factor

doorstroming van scholieren naar een werkend bestaan;

bij woningkeuze.Veelal overstijgen de onder-

– Meer brede scholen en multifunctionele

wijsopgaven het schaalniveau van de Tuinste-

accommodaties.

den zelf. Een aantal ingrepen in het onderwijs zal effect hebben op het creëren van een evenwichtige bevolkingssamenstelling in de

93

DUBBELSLAG OP ZUID HOOFDSTUK 5 / DEEL II / GEBIEDSUITWERKING

ONDERNEMERSCHAP De (veelal allochtone) bevolking van Zuid kent een sterke traditie in ondernemerschap. Nieuwe bedrijven en winkels vormen een kans voor Zuid. Met het concept van ‘kansenzones’ speelt de gemeente daarop in. De winkelstraten, winkelcentra, oude gebouwen van scholen en voorzieningen en bedrijfsterreinen bieden ruimte aan nieuwe bedrijvigheid.

C HOOGVLIET Hoogvliet heeft de (succesvolle) stap naar een

eenderde van de woningvoorraad in Hoogvliet

vraaggerichte herstructureringsstrategie in

vervangen zijn, krijgt de deelgemeente een

combinatie met een sterke sociale aanpak

vernieuwd stadshart en wordt de groene zone

enige jaren geleden al gemaakt. Daarom is

bij de Oude Maas ontwikkeld tot een hoogwaar-

de opgave voor Hoogvliet om de ingeslagen

dig natuur- en recreatiegebied. Het goed

weg te blijven volgen. Hoogvliet blijkt prima

functionerende bedrijfsterrein Gadering wordt

mogelijkheden te bieden om de populaire

gemoderniseerd. De vernieuwing van Hoogvliet

groenstedelijke woonmilieus te realiseren.

laat zien welke kansen herstructurering Zuid

De vernieuwing is nu halverwege. Op termijn zal

biedt.

94

PROJECTEN DUBBELSLAG OP ZUID

Project

-2010

2010/2015

Kanskaarten Ahoy/Zuidplein Stadionpark Nieuwe Kuip Intercity-station Studie derde stadsbrug MCRZ A15-zone Waalhaven-Ridderster Aantrekkelijke wijken Woonmilieu Zuiderpark Integrale aanpak Oud Zuid Hot spots Herstructurering tuinsteden Ondertunneling Pleinweg Nieuw oppervlaktewater Fietsverbindingen IJsselmonde Bedrijventerrein Hordijk Hoogvliet Voortzetting herstructurering Bedrijventerrein Gadering

95

2015/2020

2020/2030

HOOFDSTUK 6

BENUTTEN KWALITEITEN OP NOORD

BENUTTEN KWALITEITEN OP NOORD

98

ORT HOLLAND EN ANDERE CHE KNOOPPUNTEN e Port Holland

er centrum, Brainpark/Rivium eling science en businesspark vengerelateerde kantoorontwikkeling n nieuwe rijksweg ardige OV ontsluiting RA en Schieveen ontwikkeling e programmeren knooppuntlocatie N STERKE WOONMILIEUS: illegersberg, Rottezoom, n Holland ralingen artier / Stadshavens Noord

erstructureringslocatie oningbouw- en ontwikkelingslocatie ren overgang stad-landschap onen in het groen oonnetwerk ein (zoeklocatie) daken (zoeklocatie) ken recreatieve functies ation en kleinschalige herstructurering eve aanpak particuliere voorraad e economie: gebied in opkomst cturering bedrijventerrein tsverbetering stedelijke hoofdweg nneling stedelijke hoofdweg deren tot boulevard rk k ren verbinding tussen parken ef landschap ren recreatieve fietsroute stad-landschap aterkering als verbinding

99

BENUTTEN KWALITEITEN OP NOORD HOOFDSTUK 6 / DEEL II / GEBIEDSUITWERKING

DE OPGAVE OP DE NOORDOEVER CONCENTREERT ZICH OP HET VERDER UITBOUWEN VAN DE KRACHT DIE DIT GEBIED AL BEZIT. DOOR HUN LIGGING MIDDEN IN DE RANDSTAD ZIJN DE KANTOORLOCATIES AAN DEZE KANT VAN DE STAD AL UITERST SUCCESVOL. IN DE KOMENDE PERIODE ZAL OP DIT SUCCES VOORTGEBOUWD WORDEN MET DE VOLTOOIING VAN DE LOCATIES BRAINPARK EN ALEXANDER EN HET VERDER UITBOUWEN VAN HET GEBIED ROND DE LUCHTHAVEN MET SPECIFIEKE SECTOREN IN DE KENNIS- EN DIENSTENECONOMIE (SCIENCE PORT HOLLAND). Hiermee wordt vormgegeven aan kernbeslis-

Ook de populaire woonmilieus op Noord zijn bij

sing 3 wat betreft het aanbieden van ruimte ten

uitstek de gebieden waarop de ‘olievlekstrate-

behoeve van goede kantorenlocaties en

gie’ van toepassing is. Groot Hillegersberg,

specifi fieke onderdelen van de medische sector.

Groot Kralingen, Rottezoom en ook Hoek van

Het garanderen van een goede bereikbaarheid

Holland worden hiertoe gerekend. De uitbrei-

(kernbeslissing 8) is hiervoor een belangrijke

ding van deze woonmilieus zal een flinke fl

voorwaarde

bijdrage leveren aan de ambitie de aantrekkelijkheid van Rotterdam als woonstad, vooral voor de midden- en hogere inkomensgroepen, substantieel te vergroten (kernbeslissing 5).

100

De oude stadswijken in Noord lenen zich door

Om de woningbouwambities waar te maken is

hun ligging nabij het Centrum en het type

het oplossen van de wateropgave en het zorg

bebouwing uitstekend voor gentrification fi

dragen voor een goede openbare ruimte

(kernbeslissing 5).

cruciaal (kernbeslissing 7).

A

SCIENCE PORT HOLLAND EN OVERIGE KNOOPPUNTEN

Onder de naam Science Port Holland wordt

meer de medische cluster. Juist hier is ruimte

een hoogwaardig Science- en Businesspark in

voor de onderdelen die niet in de directe

polder Schieveen – nabij Rotterdam Airport –

nabijheid van het EMC kunnen worden onder-

ontwikkeld in combinatie met Technopolis in

gebracht.

Delft. Daarnaast is er rond Rotterdam Airport ruimte voor overige, hoogwaardige (luchthaven-

Om deze ambitie te realiseren is het, naast het

gerelateerde) bedrijvigheid. De kracht van de

verbeteren van de bereikbaarheid, belangrijk

Science Port ligt in de samenballing van de

om een goede representatieve openbare ruimte

aanwezige kennis in de regio (de universiteiten

binnen Science en Businesspark Schieveen te

in Delft en Rotterdam en het internationale

realiseren. Het gaat erom hier

bedrijfsleven), de ligging nabij Rotterdam

een sfeer te creëren die aantrekkingskracht

Airport en de goede aansluiting op het netwerk

uitoefent op de hoogopgeleide kenniswerkers

van de Randstad.

van de aan te trekken bedrijven. De relatie van het hoogwaardig bedrijventerrein met het nieuw

Om een goede bereikbaarheid te blijven

te ontwikkelen natuurgebied ten noorden biedt

garanderen, zijn een snelle aanleg van de

daartoe goede kansen.

A13/16 en de verbreding van de N209 noodzakelijk. Ook is het belangrijk om de OV-bereik-

Rotterdam Airport

baarheid van Rotterdam Airport en Schieveen

Rotterdam Airport zal zich in de toekomst

te verbeteren. De luchthaven is nu zeer slecht

steeds meer richten op het nationale en

te bereiken vanuit het centrum en Rotterdam

internationale zakelijke luchtverkeer. Onder

CS. De aanleg van een tram- of andere OV-

verantwoordelijkheid van Schiphol Real Estate

verbinding is noodzakelijk. Daarmee kan in één

wordt op het terrein van Rotterdam Airport een

klap ook de OV-behoefte vanuit woongebied

bedrijven- en kantorenprogramma ontwikkeld.

Zestienhoven en Science Port Holland worden

Het betreft betrekkelijk kleine eenheden met

opgelost. De wijze waarop een dergelijke

beperkte hoogte, in verband met het vliegver-

verbinding concreet gestalte moet krijgen, zal

keer. Uitgangspunt is om hier luchthavengerela-

de komende tijd onderzocht worden.

teerde bedrijvigheid onder te brengen.

Schieveen

Overige knooppunten

Met de focus op Science Port Holland geeft

Naast de specifi fieke doelgroepen die zich in

Rotterdam mede inhoud aan de ambitie het

Science Port Holland vestigen, wordt plaats

(internationale) bedrijfsleven aan te trekken en

geboden aan de groei van de kennis- en

te versterken door ruimte te bieden aan onder

diensteneconomie in het algemeen. Tot 2015

101

BENUTTEN KWALITEITEN OP NOORD HOOFDSTUK 6 / DEEL II / GEBIEDSUITWERKING

richt Rotterdam zich op een beperkt aantal

hoven in beeld als kantorenlocatie. Tegen die

speerpuntlocaties in het grootschalig kantoren-

tijd moet, afhankelijk van de ontwikkelingen in

locatieaanbod. Op korte termijn wordt vooral

de markt, bekeken worden welk profi fiel deze

ingezet op het afmaken van de Brainparken

locatie zal krijgen.

(langs de A16). Op de langere termijn is ruimte te vinden op knooppunt Alexander en (na aanleg van de A13/16) komt ook Hoog Zestien-

B UITBOUWEN STERKE WOONMILIEUS Rotterdam Noord bouwt voort op de sterke

identiteitsdragers voor de uitbreiding van de

woonmilieus van Hillegersberg, Kralingen, de

rustig-stedelijke woonmilieus van Kralingen. Er

omgeving van de Rotte en Hoek van Holland.

is nog ruimte voor nieuwbouw op de stadskwekerij en het veilingterrein. De huidige aanpak van

Groot Hillegersberg

Nieuw Crooswijk is een goed voorbeeld van het

Groot Hillegersberg kent een gewaardeerd

creëren van een aantrekkelijk woonmilieu in de

woonmilieu met het oude dorp en de Bergse

nabijheid het Kralingse Bos. Daarnaast zijn er

Plassen als identiteitsdragers. Momenteel wordt

mogelijkheden voor herstructurering in Kralingen

gewerkt aan de ontwikkeling van het nabij

West (o.a. wijk Jaffa), waarbij het beter vormge-

gelegen Park Zestienhoven, zodat in potentie

ven van de boezem ruimtelijk een rol kan spelen.

een grootschalig samenhangend groenstedelijk

Een betere vormgeving van de verbindingen

woonmilieu kan ontstaan aan de noordzijde van

naar de binnenstad is een onderdeel van deze

Rotterdam. De herstructurering van Schiebroek

opgave, met als specifi fiek aandachtspunt de

Zuid biedt de mogelijkheid om mee te liften op

kwaliteit van het Oostplein en omgeving.

deze identiteit. Daarvoor is een rigoureuze aanpak vereist.

Het Kralingse Bos is een belangrijk, verder te

Een bijzonder onderdeel binnen dit uitgebreide

ontwikkelen vrijetijdscluster, met de mogelijkheid

woonmilieu vormt Hoog Zestienhoven, het

van een indoor-atletiektrainingscentrum. Naast

gebied tussen Park Zestienhoven en Schie-

het Kralingse Bos is de universiteit een tweede

broek. Pas in een later ontwikkelingsstadium

belangrijke identiteitsdrager in Kralingen. In dit

(2015), kan vastgesteld worden welke kwaliteit

deel van de stad wonen veel studenten. Dit

(de economische kwaliteit van Science Port

gegeven wordt gekoesterd en verder uitge-

Holland of de woonkwaliteiten van Park

bouwd.

Zestienhoven en Schiebroek) zich verder over

Rottezoom

dit gebied zou moeten uitstrekken.

Het Rottemerengebied is hét bewezen recreatie-

Groot Kralingen

landschap van Rotterdam. Nesselande en de

De potentie van Groot Kralingen is vergelijkbaar

vergrote Zevenhuizerplas koppelen groene

met die van Groot Hillegersberg. Het Kralingse

kwaliteiten aan een nieuw woonmilieu. In

Bos speelt een belangrijke rol in de ontwikke-

aansluiting daarop liggen er kansen om een

lingen, allereerst als één van de cruciale

groter deel van de noordrand van Alexander

102

WATEROPGAVE IN NOORD Het water levert een belangrijke bijdrage aan de

In de dichtbebouwde ring van oude stadswijken

gewilde woonmilieus in Noord rond de

rond het centrum wordt ingezet op innovatieve

Kralingse Plas, de Bergse Plassen en de

oplossingen zoals waterpleinen en groene daken,

singels. De strategie voor dit deel van Noord

in samenhang met nieuw te realiseren parkeer-

stuurt aan op versterking van de aanwezige

garages.

(water)kwaliteiten. Ten behoeve van het water dat niet binnen de bestaande waterstructuren

De wateropgave in de overige gebieden wordt

opgevangen en vertraagd kan worden, wordt –

uitgevoerd door het graven van nieuw oppervlak-

pas in laatste instantie – nieuw oppervlaktewa-

tewater, dat vooral gerealiseerd wordt in te

ter gerealiseerd (bv. nieuwe singels) dat het

herstructureren gebieden (Crooswijk, Kralingen

verder uitbreiden van de gewilde woonmilieus

West), bestaande openbare ruimten en (op

ondersteunt.

termijn) in te herprofileren fi singels.

beter met de Rotte te verbinden en tegelijkertijd

teren. Ook biedt deze verbinding mogelijkhe-

op kleine schaal groene woonmilieus toe te

den voor nieuwe stations, waaronder de

voegen. Dit stelt extra eisen aan de inpassing van

Oranjebuitenpolder. Floraland – gerelateerd

de verbinding A13/A16, met name voor de locatie

aan het Westland – is een nieuwe toeristische

Terbregge Oost.

trekker.

Hoek van Holland Hoek van Holland met haar strand, duinen, pier en haven, heeft de potentie om zich de komende jaren te ontwikkelen tot een kustlocatie met een aantrekkelijk groenstedelijk woonmilieu. De ontwikkeling van het Waterwegcentrum zal de positie van Hoek van Holland als badplaats versterken. Ook woningbouw is een belangrijk onderdeel van het programma. Er is ruimte voor substantiële vergroting van het aantal woningen op te herstructureren glastuinbouwlocaties. Belangrijk bij het bepalen van de omvang van deze woningbouw is de wens tot behoud van het eigen karakter van Hoek van Holland, een vraagstuk dat de komende jaren uitgewerkt wordt. Van fundamenteel belang is de realisatie van de Hoekse Lijn. Met deze lightrail-verbinding zal de relatie tussen Hoek van Holland en de stad verbe-

103

BENUTTEN KWALITEITEN OP NOORD HOOFDSTUK 6 / DEEL II / GEBIEDSUITWERKING

C GENTRIFICATION De stadswijken rond de binnenstad zijn veelal

afgelopen decennia als zwak te boek stonden,

prima of zitten in de lift. De strategie voor deze

zijn in opkomst. Op dit moment zit Delfshaven

wijken bestaat uit het stimuleren van gentrificafi

duidelijk in de lift. In wijken als Middelland en

tion en het conditioneren van de opbloei van de

Spangen zet gentrifi fication langzaamaan door.

creatieve economie. Gentrifi fication zal in de

Hoewel niet gekozen wordt voor ondertunne-

eerste plaats bijdragen aan de gewenste

ling, blijft de ’s-Gravendijkwal een problemati-

aantrekkelijkheid van Rotterdam als woonstad

sche verkeersader. In de komende periode

voor kenniswerkers en voor Rotterdammers die

wordt gestudeerd op andere mogelijkheden om

houden van het experimentele, pluriforme milieu

de overlast van het wegverkeer te verminderen

van binnenstedelijke randzones. Juist de mix

en de relatie tussen Middelland en het Oude

van verschillende groepen stedelingen die deze

Westen te verbeteren. De voorname bebouwing

wijken kenmerkt, vormt de aantrekkingskracht

geeft zeker mogelijkheden om een straat met

van deze wijken. In het verlengde hiervan zal

allure te ontwikkelen.

gentrification fi ruimte bieden aan de verdere

Een grote opgave in de gentrificationwijken fi is

draagkracht van de tweede pijler: economische

het stimuleren van particulier eigendom en

structuurversterking door een bijdrage te

gerichte kleinschalige herstructurering.

leveren aan de creatieve economie.

Voldoende en kwalitatief goede buitenruimte is belangrijk om dit proces te stimuleren.

Om gentrification fi te stimuleren is het allereerst

Aan Bospolder-Tussendijken geven de Parklane

zaak de openbare buitenruimten goed te

en de aanleg van het dakpark (Vierhavenstrip)

beheren en waar nodig aan te passen en

een impuls bij de verdere ontwikkeling.

daarnaast het eigen woningbezit te verhogen.

Daarnaast is het creëren van een goede route

In gebieden waar relatief weinig eigen woning-

langs de Schie, aan de ene kant in aansluiting

bezit is, kan de verkoop van huurwoningen een

op de Parkhaven en aan de andere kant als

stimulans zijn om bewoners te laten investeren

verbinding naar Midden Delfl fland, een kwali-

in hun woonomgeving. Samen met corporaties

teitsverbetering. Langs deze route ligt ook het

zal gestudeerd worden op waar verkoop en

vrijetijdscluster Roel Langerakpark (onderdeel

samenvoeging van huurwoningen kan bijdragen

van het klaverblad), dat een belangrijke functie

aan het proces. Een goede monitoring is hier

heeft voor Noord en Delfshaven.

geboden, opdat tijdig ingegrepen kan worden als een neergaande spiraal zich aan dient. In

Een bijzonder gebied binnen Delfshaven is het

sommige gebieden is kleinschalige herstructu-

Lloydkwartier, een voormalig havengebied,

rering noodzakelijk om de gewenste kwaliteits-

waar zich een mix van wonen en werken

slag te maken.

ontwikkelt. Hier is expliciet ingezet op de ontwikkeling van een audio-visueel cluster om

Delfshaven

dit segment van de creatieve sector extra te

Delfshaven kent sterke woongebieden zoals

stimuleren. Inmiddels is te zien dat ook op het

Historisch Delfshaven (met een belangrijke

Coolhaveneiland de ontwikkeling van het

recreatieve functie), Heemraadssingel en

Lloydkwartier uitstraling heeft, wat versterkt

Mathenesserlaan, maar ook gebieden die de

wordt door de ligging van het Coolhaveneiland

104

CONDITIONEREN VAN DE CREATIEVE ECONOMIE In het centrum en de wijken eromheen

horeca, ruime programmering (overdag maar ook

bevinden zich de creatieve vestigingsmilieus.

in de avonden en weekends), een zekere

De kwaliteiten en voorwaarden om deze wijken

kleinschaligheid en een uitnodigend openbaar

verder te ontwikkelen zijn: functiemenging,

domein. Ter stimulering van de creatieve

(her)gebruik van karakteristieke panden,

economie ontwikkelt Rotterdam speciaal beleid.

ten opzichte van de belangrijke onderwijsinstel-

Ook de aanleg van Randstadrail zorgt voor

lingen.

nieuwe kansen. Blijdorp krijgt er met het nieuwe station een goede OV-voorziening bij en het

Noord

vrijkomen van het Hofpleinviaduct geeft nieuwe

Ook in Noord zijn de effecten van gentrification fi

impulsen aan het Oude Noorden. Het viaduct

al zichtbaar. De bestaande singels, maar ook de

zal onder meer worden gebruikt om een

voorzieningen rond het Zwaanshals en het

fietsverbinding richting de buitengebieden aan

Noordplein, leggen een goed fundament voor

de noordkant van de stad te creëren. Daarnaast

de verdere opwaartse beweging van deze

is de verbinding langs de Rotte en de verbete-

gebieden. Met name de auto-infrastructuur legt

ring van de kwaliteit van de route langs de

nu nog een grote claim op deze omgeving. De

Rotte zelf van belang voor Noord. Met de

voorgestelde tunnel in de corridor Stadhouders-

herontwikkeling van het Zomerhofkwartier, waar

weg zal voor een betere inpassing in Blijdorp

een centrum stedelijk milieu gecreëerd kan

zorgdragen. Daarnaast zal deze ingreep de

worden, wordt ook de aansluiting richting het

Schieweg/Schiekade ontlasten, waardoor de

centrum verbeterd.

uitstraling van het gebied verbetert, wat ook een positieve impact zal hebben op de omliggende bebouwing en de achterliggende wijken.

105

BENUTTEN KWALITEITEN OP NOORD HOOFDSTUK 6 / DEEL II / GEBIEDSUITWERKING

STUDENTCITY Studenten zijn belangrijk voor de stad. Zij zijn

binnenstad en de zone direct daarom heen dè

de kenniswerkers van de toekomst en zorgen

locatie is voor universitaire en HBO-instellingen

voor de nodige levendigheid. Rotterdam wil de

en dè plek die studenten aantrekkelijk vinden.

universiteiten en hogescholen beter binden aan

De stad wil onderwijsinstellingen daar concen-

de stad. Met het project Studentcity is onder-

treren en de attractiviteit voor studenten in dit

zocht wat Rotterdam moet doen om meer een

gebied stimuleren. Het gebied valt grotendeels

studentenstad te worden. Gebleken is dat de

samen met de wijken waar gentrification fi plaatsvindt, met het accent op de oostkant van

Bestaande studentenconcentraties: W = wonen U = uitgaan S = studeren

de stad, met de universiteit in Kralingen. De

Kansrijke zoekgebieden ter versterking van studentenmilieu

wensen van studenten – horeca, culturele

Verwachte spin-off op langere termijn Overige stedelijke straten/pleinen met horeca

instellingen, betaalbare woningen – zijn

Centraal Station Metrostation

vergelijkbaar met de wensen van andere

Treinstation Drukwerk/copyshop

bewoners van gentrifi fication wijken en creatie-

Erasmus Universiteit Rotterdam Boekhandel Bibliotheek

ven. Gentrification, fi creatieve economie en de verdere ontwikkeling van Rotterdam tot studenten stad, kunnen in deze gebieden gelijktijdig vorm krijgen.

perspectief Studentcity

D OVERIGE WIJKEN De wijken in de deelgemeenten Alexander en

door zijn opzet en ligging aantrekkelijk voor

Overschie hebben over het algemeen al een

jonge gezinnen is en zal blijven.

goede kwaliteit en zijn in hun huidige vorm belangrijk voor de woningmarkt in Rotterdam.

Ook Overschie kent al een goede basis qua

Deze gebieden behoeven uiteraard wel

woningbouw die nog verder verbetert als na de

aandacht, maar het karakter hoeft niet ingrij-

aanleg van de A4 en de A13/16 de verkeers-

pend te worden aangepast. Zo is Ommoord

overlast van de A13 zal verminderen. Oud

inmiddels een belangrijke en aangename wijk

Overschie kent een aantal potenties voor gentri-

voor ouderen, hetgeen nog verder verbeterd

fication en de bochtafsnijding van de Schie fi

wordt door een betere aanhaking aan de Rotte

geeft mogelijkheden voor kleine verbeteringen.

en verdere uitbouw van de voorzieningen in

Daarnaast legt de herstructurering van bedrij-

knooppunt Alexander. Overeenkomstig geldt

venterreinen Noordwest en Spaanse Polder een

voor bijvoorbeeld Prinsenland dat deze wijk

goede economische basis in deze omgeving.

106

Project

-2010

2010/2015

Science Port Holland en andere economische knooppunten Science en businesspark Schieveen Rotterdam Airport GK van Hogendorpweg, A13/16, Doenkade Brainpark Alexander Hoog Zestienhoven Uitbouwen sterke woonmilieus Woonmilieu Groot-Hillegersberg Woonmilieu Rottezoom-Zevenh’plas Woonmilieu Groot-Kralingen Woonmilieu Hoek van Holland Gentrification Delfshaven Noord Overig Floraland Sportclusters: Roel Langerakpark, Boszoom, de Esch Routes naar buitengebied Ondertunneling Stadhoudersweg Wateropgave Bedrijventerrein Spaanse Polder

107

2015/2020

2020/2030

HOOFDSTUK 7

ROTTERDAM IN DE RANDSTAD

ROTTERDAM IN DE RANDSTAD HOOFDSTUK 7 / DEEL II / GEBIEDSUITWERKING

ROTTERDAM STAAT ALS STAD NIET OP ZICHZELF MAAR IS ONDERDEEL VAN DE NETWERKSTAD RANDSTAD HOLLAND, DE STEDELIJKE AGGLOMERATIE TUSSEN ROTTERDAM, DEN HAAG, UTRECHT EN AMSTERDAM. OP INTERNATIONAAL NIVEAU IS DE CONCURRENTIEPOSITIE VAN DE RANDSTAD DE AFGELOPEN JAREN VERSLECHTERD. DE RANDSTADPARTNERS WERKEN DAAROM AL ENIGE TIJD SAMEN OM DEZE SITUATIE TE VERBETEREN, WAARBIJ ZIJ VOORTBOUWEN OP EERDER VASTGESTELDE BELEIDSDOCUMENTEN ALS DE NOTA RUIMTE, PIEKEN IN DE DELTA EN NIEUWE INZICHTEN ZOALS VERZAMELD IN TRAJECTEN ALS DE HOLLAND 8

110

De Zuidvleugel

Het Bestuurlijk Platform Zuidvleugel heeft de

Het Bestuurlijk Platform Zuidvleugel (bestaand

volgende zes hoofdopgaven benoemd:

uit de provincie Zuid-Holland, een aantal

– Versterken van Den Haag als internationale stad aan zee;

regionale samenwerkingsverbanden in de Zuidvleugel en de gemeenten Den Haag en

– Versterken van de mainport Rotterdam;

Rotterdam) is voor het rijk het aanspreekpunt bij

– Versterken van de greenports (Westland, B-driehoek/Zuidplaspolder/Boskoop,

de regionale uitwerking van de Nota Ruimte in

Bollenstreek);

concrete projecten en programma’s. Rotterdam

– Versterken van de kennisclusters (Science

heeft met de partners in de Zuidvleugel het afgelopen jaar gewerkt aan een Zuidvleugelvisie

Port Holland Schieveen/Technopolis Delft, Leiden Bio Science Park);

waarin is vastgelegd hoe de Zuidvleugel haar

– Extra impuls voor groen en blauwe kwalitei-

eigen vitaliteit kan versterken en daarmee aan

ten (o.a. stadsranden en -parken, regiopar-

de internationale aantrekkingskracht van de

ken);

Randstad als geheel. Door de verschillende

– Extra impuls voor (her)ontwikkeling van de

overheden in de Zuidvleugel is onderzocht welke investeringen en projecten het meest aan

Deltapoort (de zone van Rotterdam tot

dit doel bijdragen. De keuzes en prioriteitstel-

Dordrecht tussen de spoorlijn en de oevers

ling zijn bepaald in nauwe samenhang met de

van de Noord, Lek, Beneden Merwede en

beslissingen die het rijk op nationaal niveau –

Oude Maas).

met name in infrastructureel opzicht – noodzakelijk acht om de Randstad een sterkere internationale concurrentiepositie te geven.

111

ROTTERDAM IN DE RANDSTAD HOOFDSTUK 7 / DEEL II / GEBIEDSUITWERKING

REGIONAAL RUIMTELIJK BELEID continuering.

In het Ruimtelijk Plan Regio Rotterdam 2020 (RR 2020) heeft de Stadsregio Rotterdam aangegeven hoe zij de ruimtelijke ontwikkeling

Bedrijventerreinen

van de regio ziet. De Rotterdamse ruimtelijke

In de periode tot 2020 heeft Rotterdam een

ontwikkelingsstrategie is grotendeels een

tekort aan ruimte voor haven-gerelateerde

uitwerking van het RR 2020, maar vormt op

bedrijvigheid van 220 ha. Om in die behoefte te

één belangrijk punt een wijziging op de

voorzien wordt in samenwerking met het

ingezette koers: de ontwikkelingsstrategie is er

Havenbedrijf Rotterdam N.V. en de gemeenten

op gericht ruimte te vinden binnen de stads-

in de Hoekse Waard 120 ha. gerealiseerd in de

grenzen om aan de vraag naar nieuwe wonin-

Noordrand van de Hoekse Waard. Voor het

gen te voldoen.

resterende tekort van 100 ha. zoekt Rotterdam naar aanvullende ruimte binnen de stadsregio.

Landelijk wonen

Aan de noordkant van Rotterdam is voldoende

Omdat de Stadsregio Rotterdam volgens het

aanbod aan nieuwe bedrijventerreinen voor

RR 2020 binnen de stadsregio ruimte tekort

verschillende sectoren: specifi fiek luchthaven-

komt voor in totaal 7.000 woningen, is de

gerelateerd op het Airpark, hoogwaardig

Zuidplaspolder aangewezen als opvanggebied.

kennisintensief op Schieveen en de ontwikke-

Uit de inventarisatie van mogelijke bouwloca-

ling van Oudeland in de gemeente Landsinger-

ties is gebleken dat er voldoende ruimte binnen

land ter aanvulling op bestaande bedrijventer-

het bestaand stedelijke gebied van Rotterdam

reinen aan de noordzijde van de Maas zoals

aanwezig is om in die behoefte te voorzien.

Spaanse Polder en Noordwest.

In dit gebied zullen dan ook alleen die wonin-

Voor de ontwikkeling van grootschalige

gen gebouwd worden die niet binnen de

bedrijventerreinen geldt dat (boven)regionale

woonmilieus in de stad gerealiseerd kunnen

afstemming van groot belang is en blijft, omdat

worden: dorps en landelijk wonen in lage

deze markt zich voor een groot deel niet op

dichtheden. Samen met de provincie en de

lokaal niveau beweeg. Samenwerking met

regio wordt naar verwachting begin 2007

regiogemeenten is van groot belang.

afgesproken hoeveel woningen in welk woonmilieu in de Zuidplaspolder zullen worden

Weginfrastructuur

gerealiseerd en in welke fasering.

De bereikbaarheid van Rotterdam is bij uitstek een opgave die niet alleen speelt op het niveau

Spiegelbeeldig bouwen

van de stad, maar vooral op het regionale,

Rotterdam wil meer midden- en hoge inkomens

nationale en internationale niveau. Zoals in de

aan de stad binden en de selectieve uitstroom

uitwerking van kernbeslissing 8 is vastgelegd,

stoppen. De stad zal haar bouwprogramma

staan de volgende aanpassingen van het

met name richten op deze doelgroep. Met de

wegennetwerk op het programma, in deze

regio is afgesproken dat omgekeerd gemeen-

volgorde:

ten met relatief weinig woningen voor lagere

– Aanleg van de A4-Noord door Midden Delfl fland en de A16/13;

inkomens de komende jaren met name voor

– A4-Zuid en een nieuwe westelijke oeverver-

deze doelgroep bouwen. Dit beleid verdient

112

vestigingsgebied voor bedrijven te maken. De

binding, inclusief mogelijke verbreding van

drie regioparken – IJsselmonde, Delfland fl en Rot-

de aansluitende A20. Langs de A4 kan een corridor ontstaan die niet

temeren – zijn in dat opzicht identiteitsbepalend.

alleen als verbinding van belang is, maar ook

Op dit moment zijn deze groengebieden echter

potentie heeft als vestigingsgebied voor

nog onvoldoende ‘beleefbaar’ en slecht

kantoren en bedrijven.

bereikbaar. Rotterdam wil daar, samen met de betrokken gemeenten en recreatieschappen,

Regioparken

verandering in brengen: Rotterdam moet

De ligging in de Delta van Nederland, waar niet

optimaal gaan profiteren fi van de ligging aan dit

alleen rivieren, maar ook enkele bijzondere

nationale landschap.

landschappen samenkomen, is grotendeels bepalend geweest voor het verstedelijkingspa-

Met het oog daarop heeft de gemeente de taak

troon van Rotterdam. De nog aanwezige grote

reeds op zich genomen om de ‘Vlinderstrik’ bij

landschappen (de dynamische kustzone, de

Berkel en Rodenrijs, de Schiezone in de

fraaie zeekleipolders zoals de Hoekse Waard,

deelgemeente Overschie en de Oranjebuitenpol-

het laagveengebied waaronder de Krimpener-

der in Hoek van Holland te gaan ontwikkelen.

waard) en de droogmakerijen ten oosten van de stad bieden goede mogelijkheden om Rotterdam tot een nog aantrekkelijker woonstad en

PROJECTEN BUITEN ROTTERDAM

Project

-2010

2010/2015

(Boven)stedelijke sportvoorzieningen Bedrijventerrein Hoekse Waard Zuidplaspolder A4 Noord A4 Zuid Verbreding A20 HSL-oost Spoorverdubbeling naar Gouda

113

2015/2020

2020/2030

DEEL III

114

UITVOERINGSSTRATEGIE

115

SAMEN WERKEN AAN DE STAD HOOFDSTUK 8 / DEEL III / UITVOERINGSSTRATEGIE

IN DEEL II – DE GEBIEDSUITWERKING – IS BESCHREVEN WELKE GROTE GEBIEDSONTWIKKELINGEN IN ROTTERDAM PLAATS VINDEN IN DE PERIODE TOT 2030. VANWEGE DE BEPERKTE OVERHEIDSMIDDELEN, MAAR VOORAL OOK OM ZICHTBAAR TE MAKEN WELKE GEBIEDSONTWIKKELINGEN HET MEEST BIJDRAGEN AAN DE GESTELDE DOELEN, HEEFT DE GEMEENTE ROTTERDAM AAN ONDERZOEKSBUREAU ECORYS GEVRAAGD EEN EFFECTMETING UIT TE VOEREN. MEDE OP BASIS VAN DE UITKOMST VAN DAT ONDERZOEK ZIJN PRIORITEITEN GESTELD. A

EFFECTMETING

De centrale opdracht die de gemeente aan

gebiedsontwikkelingen. Deze opdracht is

Ecorys heeft gegeven, is om inzichtelijk te

opgesplitst in drie deelopgaven:

maken wat de effecten zijn van de maatregelen,

– Maak inzichtelijk per investering aan welke

plannen en projecten zoals benoemd in de

doelstellingen (zie deel I) een bijdrage wordt

gebiedsuitwerking, zijnde een lijst van 45 grote

geleverd;

116

3. Ruimte bieden aan bedrijven om groei

– Kwantificeer fi per investering in welke mate de bijdrage wordt geleverd; het defi finiëren

binnen Rotterdam te kunnen accommoderen

van de effecten, bestedingen, werkgelegen-

zodat de concurrentiepositie van de mainport Rotterdam verder wordt versterkt;

heid, toegevoegde waarde en uiteindelijk de

4. Meer midden- en hoge inkomens in de stad

kosteneffectiviteit;

huisvesten;

– Benoem een optimaal pakket aan investerin-

5. Meer hoger opgeleiden in de stad huisves-

gen: de VIP-lijst.

ten; 6. Verbetering van het woonmilieu voor alle

De projectinvesteringen vormen de basis voor

Rotterdammers.

de beoogde positieve effecten. Er wordt geïnvesteerd in kantoren- en bedrijfslocaties, een vernieuwde woningvoorraad (o.a. gericht

Tot slot is de fi financiële hefboom – de relatie

op het aantrekken van midden- en hoge

tussen overheidsinvesteringen en investeringen

inkomensgroepen), allerlei voorzieningen en

vanuit de markt – meegewogen.

infrastructuur. Dat leidt tot de komst van nieuwe vestigingen, een toename van de

Samengevat hebben deze analyses geleid tot

(beroeps)bevolking, extra bezoekers (dus meer

een prioritering naar een lijst van 13 grote

bestedingen), maar ook winst in reistijd voor de

gebiedsontwikkelingen voor de nabije toekomst

weggebruikers.

(de komende 10 jaar). Deze 13 projecten krijgen

Deze output van de investeringen is omgere-

de zogenaamde VIP-status: Very Important

kend naar het effect op de werkgelegenheid.

Projects. De VIP-status geeft projecten extra

Op basis van deze uitkomst zijn de investerin-

focus. Ook neemt de gemeente zich voor om

gen onderling – onderverdeeld naar soort

de procesmatige aanpak van deze projecten,

investering – redelijk vergelijkbaar en kan er

met extra aandacht voor de samenwerking met

vanuit de economische invalshoek een priorite-

andere (markt)partijen en overheden, te

ring aan worden gegeven.

verbeteren en vernieuwen.

Er is ook gekeken naar de kwalitatieve score

Naast deze 13 gebiedsontwikkelingen, zijn er

van de investeringen op de zes doelstellingen

natuurlijk nog vele andere belangrijke projecten

uit deel I, te weten:

en programma’s, zoals beschreven in de eerste

1. Aantrekken en versterken vitaliteit en

twee delen van deze Stadsvisie. Ook deze

internationale concurrentiekracht bedrijfs-

ontwikkelingen zullen de benodigde aandacht

leven, door ruimte te bieden aan kennis-

en passende middelen krijgen. Hiervoor wordt

en diensteneconomie, met een accent op

een uitvoeringsprogramma gemaakt in de vorm

de clusters Haven en Industrie, Medisch en

van een investeringsprogramma en een

Creatief;

gebiedsmonitor hetgeen hierna verder wordt toegelicht.

2. Vergroten van het aantal bezoekers en het stimuleren van een langere verblijfsduur in de stad;

117

VIP-KAART Op basis van effectmeting zijn dertien gebiedsontwikkelingen aangewezen die het belangrijkst zijn voor de realisatie van de doelen ‘sterke economie’ en ‘aantrekkelijke woonstad’, de ‘Very Important Projects’, ofwel VIP-projecten: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

Laurenskwartier Stationskwartier Coolsingel / Lijnbaan Ahoy / Zuidplein / Pleinweg Stadionpark / nieuwe Kuip EMC – Hoboken Science en Businesspark Schieveen / Wegen Noordrand

8. 9. 10. 11. 12. 13.

1

2

4

5

Stadshavens: RDM, Waalhaven-Oost, Rijn-Maashaven Maasvlakte 2 Hoekse Waard Woonmilieu Kop van Zuid: Rijn-Maashaven, Parkstad, Afrikaanderwijk Woonmilieu Groot Hillegersberg: Laag Zestienhoven en Schiebroek Zuid Oud Zuid: Aanpak bestaande woningvoorraad 3

4

7

8

10

11

9

13

118

119

SAMEN WERKEN AAN DE STAD HOOFDSTUK 8 / DEEL III / UITVOERINGSSTRATEGIE

B VIP-LIJST bedrijven, buitenruimte t.b.v. bedrijventer-

1 Laurenskwartier* Markthal, parkeergarage, herinrichting

rein, 18 vrije kavels t.b.v. woningbouw, 30 ha

buitenruimte, centrumstedelijk wonen,

moerasachtige natuurgebied met piekwater-

kantoren, winkels, horeca.

berging, aanpak Doenkade en GK van Hogendorpweg, A13/16.

2 Stationskwartier* 8 Stadshavens:

Parkeergarage, kantoren, woningen (appar-

RDM, Waalhaven-Oost, Rijn-Maashaven

tementen), leisure, onderwijs.

(zie 11). Innovatieve bedrijven, onderwijsvoorzieningen en havengerelateerde kennis

3 Coolsingel* / Lijnbaan*

en diensten.

Herinrichting buitenruimte, theater, nieuwe straatverlichting, twee grote, monumentale

9 Maasvlakte 2

gebouwen met winkelfuncties, kantoren en

1000 ha (netto) bedrijventerrein t.b.v.

woningen (appartementen).

containeroverslag, distributie, chemische industrie en buitenrecreatie (vlieg- en

4 Ahoy / Zuidplein / Pleinweg

geluidssporten).

Hotel, kantoor, parkeergelegenheid, AH XL supermarkt, vernieuwing sportpaleis,

10 Hoekse Waard

vrijetijdsprogramma, detailhandel, commerciële voorzieningen, woningen, busstation,

180 Ha bedrijventerrein, waarvan 120 ha

ondertunneling Pleinweg.

voor de Rotterdamse regio, gericht op havengerelateerde (inter)nationale logistiek in chemie, food,

5 Stadionpark / nieuwe Kuip Nieuw voetbalstadion, parkeergelegenheid,

textiel, lederwaren en sportartikelen,

woningen, kantoren, winkels, mobimall,

maakindustrie en eindassemblage.

horeca, retail, (sport)school, indoorsport, 11 Woonmilieu Kop van Zuid:

voetbalvelden, honkbalvelden, leisure,

Rijn-Maashaven*, Parkstad, Afrikaanderwijk

bedrijfsruimte.

Woningen in rustig stedelijk en centrumstedelijk woonmilieu.

6 EMC – Hoboken Ontwikkelen gebied rondom EMC, aanslui-

12 Woonmilieu Groot-Hillegersberg:

ting stad op medisch centrum, ruimte voor medische bedrijvigheid en onderzoek, maar

Laag Zestienhoven* en Schiebroek Zuid

ook voor wonen en voorzieningen, onder-

Woningen in groen stedelijk woonmilieu.

wijs. 13 Oud Zuid: aanpak bestaande voorraad* Verbetering bestaande woningvoorraad

7 Science en Businesspark Schieveen* / Wegen Noordrand 75 Ha kennis- en luchthavengeoriënteerde

*deze projecten maken onderdeel uit van de Investeringsstrategie 2006-2010

120

C NIEUWE SAMENWERKINGSVORMEN MET DE MARKT Het speelveld bij projectontwikkeling tussen

De gemeente Rotterdam wil haar publieke taak

publiek en privaat is in hoog tempo aan het

beter uitvoeren door:

veranderen. De gemeentelijke grondpositie –

– heldere kaders te formuleren voor de gebiedsontwikkelingen waarbinnen markt-

ooit de dominante factor van waaruit de

partijen hun eigen rol kunnen spelen;

gemeente de regie op zich nam bij ruimtelijke

– de regie te voeren door de verschillende

(her)ontwikkeling – loopt sterk terug. Nu zijn het

partijen bij elkaar te brengen en sterk

steeds vaker marktpartijen en corporaties die,

procesmanagement te leveren;

op basis van eigen grondposities, het initiatief nemen tot projectontwikkeling en integrale

– haar wettelijke taken, zoals het verlenen van

gebiedsontwikkeling. In fi financieel opzicht

vergunningen en het maken van bestem-

investeren marktpartijen veel meer in de stad

mingsplannen, goed en voortvarend uit te voeren;

dan de gemeente. Vanuit dat besef heeft de

– behalve ruimte te bieden, een actieve rol te

gemeente Rotterdam 80 interviews laten houden met marktpartijen over hun visie op de

spelen bij de uitwerking van plannen en het

ontwikkeling van de stad en hun investerings-

faciliteren van marktpartijen.

bereidheid. Geconstateerd kan worden dat marktpartijen de plannen uit Rotterdam,

De gemeente Rotterdam beseft dat daadkrach-

Gateway to Europe steunen en bereid zijn

tige uitvoering van de ruimtelijke ontwikkelings-

daarin te investeren. Hun belangrijkste wens is

strategie en de gebiedsontwikkelingen uit de

verbetering van de samenwerkingsrelatie met

VIP-lijst in het bijzonder, vraagt om andere en

de gemeente. Men ervaart de gemeente nog te

betere samenwerkingsvormen met marktpar-

vaak als weinig slagvaardig, verkokerd en te

tijen. gedacht kan worden aan participatie in

veeleisend.

ontwikkelings-maatschappijen, (deel)concessieverlening en turn-key projecten.

D SAMENWERKING MET ANDERE OVERHEDEN Het beoogde effect van de ruimtelijk-economi-

king met andere havens, zoals binnen de Rijn-

sche plannen is van bovenlokaal belang. Binnen

Schelde Delta. De nabijheid van andere steden

Nederland is Rotterdam een van de regio’s met

met een aanvullend voorzieningenmilieu

de grootste toegevoegde waarde; gaat het

(Amsterdam en Den Haag) is een belangrijke

goed met Rotterdam dan heeft dat ook

meerwaarde die bijdraagt aan de aantrekkelijk-

positieve gevolgen voor de rest van het land.

heid van Rotterdam als vestigingsstad voor

Andersom is het succes van de ontwikkeling

bewoners en bedrijven. Ook op regionaal

van Rotterdam afhankelijk van andere regio’s.

niveau profi fiteert Rotterdam van kwaliteiten van

Voor de haven bijvoorbeeld is de aanwezigheid

andere steden. Zo vormen de historische

van Schiphol belangrijk evenals de samenwer-

kernen van Schiedam, Delft en Dordrecht een

121

SAMEN WERKEN AAN DE STAD HOOFDSTUK 8 / DEEL III / UITVOERINGSSTRATEGIE mooie tegenhanger van het moderne karakter

gewerkt aan de uitvoering van de ontwikke-

van Rotterdam en dragen de groene kwaliteiten

lingsstrategie. Daarbij zal de gemeente,

van Midden-Delfl fland, de Krimpenerwaard en de

voortbouwend op de Stadsvisie, steeds nadruk-

Rottemeren bij aan de leefkwaliteit in de stad.

kelijk blijven aangeven welke projecten prioriteit hebben aan de hand van de volgende vier

Daarom is een goede samenwerking met

hoofdcategorieën:

andere overheden van belang. Goed betekent

– Versterking bestaand stedelijk gebied;

dat de Gemeente Rotterdam zich een betrouw-

– Bereikbaarheid Rotterdam per weg en OV;

bare partner toont en duidelijk is in wat zij

– Leefkwaliteit binnen en buiten de stad;

vraagt en te bieden heeft aan andere overhe-

– Economische toplocaties in de stad.

den. Met de ontwikkeling van de Stadsvisie en de daaraan gekoppelde VIP-lijst is een docu-

Voor projecten als Stadshavens, Hoekse Waard,

ment tot stand gekomen dat scherpte in de

Science Port Holland, A13/A16, Project

discussie heeft gebracht. Het is duidelijk waar

Mainport Rotterdam, Woningbouwopgave/

Rotterdam de komende jaren voor wil gaan.

woonvisie/herstructurering woningbouw, Pact

Voor veel van de projecten hebben het Rijk en

op Zuid, de Binnenstad, Energie & Milieu,

andere partners al aangegeven dat zij willen

Openbare Ruimte en Bereikbaarheid van het

participeren. Voor andere moet dit nog nader

havengebied en de stad zal nauw met andere

worden uitgewerkt. Rotterdam zal de komende

overheden worden samengewerkt om ze

periode bezien hoe er samen met andere

optimaal te ontwikkelen ten behoeve van

overheden en marktpartijen kan worden

Rotterdam en de regio.

E

STUREN OP DE UITVOERING 1. Een systeem om projecten/gebiedsontwik-

Met deze Stadsvisie beschikt Rotterdam over een aantal duidelijke doelstellingen en een

kelingen te prioriteren naar gelang de

programma waarmee die doelstellingen bereikt

beschikbare middelen; een investeringsstra-

kunnen worden. Na het inslaan van de juiste

tegie; 2. Een monitor om te weten of de projecten/

richting moeten we ervoor zorgen dat Rotterdam op koers blijft; het programma uitvoeren

gebiedsontwikkelingen daadwerkelijk

en de doelstellingen behalen. Dit vergt sturing;

bijdragen aan de gestelde doelen (inhoude-

er moet antwoord gegeven worden op steeds

lijke monitoring) en hoe de voortgang

terugkerende vragen: Wat draagt het meeste bij

verloopt (planning & financiën); een gebiedsmonitor.

aan de gezette doelstellingen? Hoe ziet de planning eruit? Hoe verhoudt het programma

Deze twee instrumenten beïnvloeden elkaar. Uit

zich tot de beschikbare middelen? En wat doen

de monitor blijkt welke projecten er eventueel

we dus eerst en wat doen we later?

vertragen of afvallen, waardoor middelen

Om de sturingsvraag adequaat te faciliteren zijn

vrijkomen die naar projecten geprioriteerd

twee sturingsinstrumenten van belang:

moeten worden. En uit de investeringsstrategie

122

komen de projecten/gebiedsontwikkelingen

Ruimtelijk Economische Gebiedsmonitor

naar voren die gemonitord moeten worden.

De uitvoering van het ruimtelijk programma zal worden gemonitord. Deze monitor zal uit twee

Investeringsstrategie

delen bestaan:

Omdat het programma van de Ruimtelijk

a. Een effectmonitor om te zien of de veronder-

Ontwikkelingsstrategie omvangrijk is en de

stelde effecten (die bij moeten dragen aan

beschikbare middelen beperkt zijn, is het van

de doelstellingen) ook daadwerkelijk optreden;

groot belang om goed te bepalen welke

b. Een voortgangsmonitor om de planning en

projecten als eerste in aanmerking komen voor uitvoering. Daarom is de Investeringsstrategie

de financiën van projecten/gebiedsontwik-

ontwikkeld, gebaseerd op de economische

kelingen te volgen.

effectmeting van Ecorys. De Investeringsstrategie prioriteert projecten op basis van een aantal

Zowel de Investeringsstrategie als de Ruimtelijk

criteria, waarbij de belangrijkste zijn:

Economische Gebieds-monitor zijn nog volop in

– Maatschappelijk-economische hefboom; wat

ontwikkeling. Beide instrumenten zijn bedoeld

zijn de verwachte effecten van het project/

om het gemeentebestuur in staat te stellen (bij)

gebiedsontwikkeling en dragen deze

te sturen op de ruimtelijk-economische

effecten bij aan de beoogde doelstellingen?

ontwikkeling van Rotterdam op basis van outcome. Op deze manier wordt geborgd dat

– Financiële hefboom; wat wordt er door derden geïnvesteerd voor iedere geïnves-

de ontwikkelingen nu en in de toekomst een

teerde gemeentelijke euro?

optimale bijdrage leveren aan het versterken van de economische positie van Rotterdam en

De investeringsstrategie leidt ertoe dat het

aan het verbeteren van het Rotterdamse

maatschappelijk en fi financieel rendement van

woonklimaat.

de ingezette stedelijke investeringsmiddelen toeneemt.

123

VERANTWOORDING Na het verschijnen van ‘Rotterdam, Gateway to

Ten behoeve van de uitwerking is een aantal

Europe – de koers naar 2030’ is het document

onderzoeken verricht:

op ambtelijk en bestuurlijk niveau gepresen-

– Investeringsbereid van private partijen (Particuliere Investeringen Rotterdam 2006-

teerd aan de overige overheden. De algemene

2030, Andersson Elffers Felix, oktober 2006);

conclusie was dat de hoofdlijn herkend en

– Binnenstedelijke woningbouw in relatie tot

gesteund wordt, maar dat een nadere uitwerking, onderbouwing en prioriteitstelling nodig is.

woningmarkt en demografi fie (Nieuwbouw en

Tachtig marktpartijen zijn in interviews (uitge-

transformatie in Rotterdam en omgeving, november 2006, ABF);

voerd door bureau Andersson, Elffers en Felix)

– Globale kostenraming binnenstedelijke

gevraagd naar hun visie op de ontwikkeling van de stad en hun (investering)plannen. Uit deze

woningbouw (Rapportage kosten toekom-

gesprekken bleek dat er steun is voor de koers

stige woningbouwlocaties, oktober 2006, OBR/Breebaart & Huffstadt);

van de gemeente en, belangrijker nog, dat de

– Effectmeting stadsvisie-projecten door

investeringsbereidheid in de stad groot is. De

Ecorys;

belangrijkste wens van partijen is verbetering

– Haalbaarheid plannen in relatie tot milieu-

van de manier waarop gemeente en marktpar-

wetgeving, DCMR.

tijen samenwerken. Met deze conclusies als gegeven is Gateway uitgewerkt in deze ruimtelijke ontwikkelingsstra-

In de periode na de zomer zijn opnieuw vele

tegie.

gesprekken gevoerd met andere overheidspartijen en stakeholders in de marktsector,

In de lente van 2006 is het werk aan de

waaronder:

ruimtelijke ontwikkelingsstrategie begonnen.

– Spartabijeenkomst met projectontwikkelaars, corporaties en deelgemeenten;

De dS+V en het OBR hebben, net als bij

– Twee workshops met de Economic Develop-

‘Rotterdam, Gateway to Europe’, er gezamenlijk

mentboard Rotterdam;

aan gewerkt en daarbij contact gezocht met de

– Bilaterale gesprekken met alle deelgemeen-

belangrijkste andere gemeentelijke diensten

ten;

zoals GW, SenR, JOS en dKC. Deze diensten hebben materiaal aangeleverd en gepartici-

– Bilaterale gesprekken met alle corporaties;

peerd in een aantal ingestelde werkgroepen.

– Stadsregio Rotterdam;

Daarnaast is ook de DCMR nauw betrokken

– Werksessie in Zuidvleugelverband;

geweest bij het onderdeel milieu en duurzaam-

– Atelier met vakgenoten.

heid.

124

COLOFON uitgave: Gemeente Rotterdam, januari 2007 teksten: dS+V, OBR (i.s.m. JOS, SenR, dKC, GW, DCMR) tekstredactie: S@M stedebouw- en architectuurmanagement kaarten: dS+V/RO (tenzij anders vermeld) ontwerp: studio Lonne Wennekendonk informatie: [email protected] www.rotterdam.nl/stadsvisie

125

2030: YVONNE 51, FEMKE 49, MIRANDA 45 EN LONNE 55