Voorwoord In een uniek stukje Nederland ligt Dongeradeel, een terpenlandschap met 28 fraaie dorpen in de klei en met regiostad Dokkum, een historisch pronkje, als hoofdstad. Er wordt hier met bijna 25.000 mensen geleefd, gewerkt , gezorgd en vernieuwd. Het oppervlak van de gemeente is ruim 25.000 ha. Er is dus ruimte. Natuur en cultuurhistorie zijn hier nog volop te beleven en dat die waardevol zijn wordt wereldwijd erkend. Voor deze gemeente is met een enthousiaste groep mensen dit PvdA verkiezingsprogramma geschreven. Net als bij het vorige programma voor de gemeenteraadsverkiezingen in 2006 kiezen we ervoor om de programmaindeling van de verschillende beleidsterreinen van de gemeente Dongeradeel aan te houden. Als de andere partijen in Dongeradeel deze werkwijze ook toepassen is het vergelijken van de programma’s wat makkelijker voor de burgers. Wij hebben ook dit keer weer voorgesteld om dat te doen. Zo af en toe is het moeilijk om het werken, leven, zorgen en vernieuwen uit elkaar te houden, zeker met de gedachte dat er nog een apart hoofdstuk “Financiën op orde” moest volgen. De prioriteiten van de verschillende onderwerpen lopen soms in elkaar over of conflicteren zelfs. Maar onze rode basisidealen: solidariteit, vrijheid, rechtvaardigheid, en duurzaamheid gekoppeld aan progressiviteit redden ons telkens weer. Hoewel de progressie, die haalde ons – we willen de actualiteit niet uit het oog verliezen - nog in. Tijdens het programma maken nam de raad op instigatie van het college een besluit over de toekomst van de gemeente. We lazen bijvoorbeeld dat de provincie het mes zet in het wegenbudget, het rijk actieplannen maakt voor krimpgebieden en Dongeradeel en Dantumadiel uit Omrin stappen. Ons programma beoogt een langere houdbaarheid. We realiseren ons echter terdege dat de recessie mee de grenzen zal bepalen.
Wij hopen dat we met dit program uw belangstelling wekken en dat u zich wilt aansluiten bij de groep PvdA-ers die zich opmaakt een goede campagne te gaan voeren voor de verkiezingen van 3 maart 2010. Een stevige coalitiepartij moet erin zitten. Doet u mee? Wij danken iedereen die meewerkte aan dit programma, in het bijzonder Karin van Westrhenen en Geert Bril, die van alle schrijfsels een geheel wisten te maken. Namens het bestuur van de Partij van de Arbeid afdeling Dongeradeel bied ik u aan, het verkiezingsprogramma “Mei fjoer en faasje” of wel “Met veel elan”. Els Daan - van Brink, Oosternijkerk, 1 december 2009.
Mei fjoer en faasje
Voorwoord
1 2
3
4
5
Inleiding ..................................................................................4 Dongeradeel werkt ..................................................................5 2.1 Ruimtelijke ontwikkeling................................................... 5 2.2 Binnenstad ........................................................................ 5 2.3 Haven Lauwersoog............................................................ 6 2.4 Werkgelegenheid .............................................................. 6 2.5 Grondbeleid ...................................................................... 7 Dongeradeel leeft ....................................................................8 3.1 Kunst en cultuur(historie) ................................................. 8 3.2 Duurzaamheid................................................................... 8 3.3 Recreatie & Toerisme........................................................ 9 3.4 Veiligheid......................................................................... 10 3.5 Voorzieningen in de dorpen............................................ 11 3.6 Wonen............................................................................. 12 Dongeradeel zorgt .................................................................14 4.1 Werk en inkomen............................................................ 14 4.2 Jeugd en gezin ................................................................. 14 4.3 Onderwijs ........................................................................ 15 4.4 Ouderen .......................................................................... 16 4.5 Sport................................................................................ 17 4.6 Wet maatschappelijke ondersteuning............................ 17 4.7 Taalbeleid Frysk............................................................... 19 Dongeradeel vernieuwt .........................................................20 5.1 Bestuur ............................................................................ 20 5.2 Intergemeentelijke samenwerking ................................. 20 5.3 Klantgerichtheid.............................................................. 21 5.4 Financiën op orde ........................................................... 22
3
Mei fjoer en faasje
1
Inleiding
De PvdA wil dat mensen het beste uit zichzelf halen. In een wereld vol kansen op succes en op falen, moeten mensen de zekerheid hebben dat tegenslag niet betekent dat je aan de kant komt te staan. Een fatsoenlijk bestaan is het minste waar mensen van op aan moeten kunnen. Het gaat daarbij niet alleen om een behoorlijk inkomen maar ook om zaken als goed onderwijs, menswaardige zorg en goede huisvesting. Uitgangsposities zijn echter ongelijk en er zijn tal van risico’s en onzekerheden. De PvdA is van mening dat mensen sneller geneigd zijn risico’s te nemen als ze weten dat ze niet aan hun lot worden overgelaten als het mis gaat. Wie met zijn kennis en inzet de welvaart van ons allemaal wil vergroten verdient daarom ruimte; degene die het goed gaat maar zich verzekerd wil weten tegen pech of tegenslag verdient zekerheid; wie wel mee wil maar niet mee kan verdient bescherming en wie met een extra steuntje in de rug van ons allemaal weer kan aanhaken heeft recht op perspectief.
De komende vier jaar wil de PvdA zoveel mogelijk punten uit dit verkiezingsprogramma verwezenlijken. Een aantal speerpunten zijn: Zorg om minima Voorzieningen in dorpen en wijk Kansrijk onderwijs voor iedereen Onze kernkwaliteiten: Rust, ruimte en openheid Rondweg-West geen financiële molensteen
Het verkiezingsprogramma van de PvdA Dongeradeel bestaat uit vier onderdelen: Dongeradeel werkt, Dongeradeel leeft, Dongeradeel zorgt en Dongeradeel vernieuwt. Deze indeling stelt u als lezer in staat per beleidsterrein te beoordelen in hoeverre en in welke richting de PvdA haar positie heeft bepaald.
4
Mei fjoer en faasje
2
Dongeradeel werkt
2.1
Ruimtelijke ontwikkeling
Ruimtelijke ontwikkeling is gericht op behoud van de kwaliteit en het specifieke karakter van de gemeente Dongeradeel: het open cultuurlandschap met daarin verspreid de stad, de dorpen en de buurtschappen. Dit specifieke karakter wordt door de PvdA als uitgangspunt gezien voor verdere ontwikkelingen, waarbij soort en mate waarin deze ontwikkelingen plaatsvinden de keus bepalen om onderscheid te maken tussen stad en dorpen èn dorpen onderling. Bestaande (kleinschalige) bedrijvigheid moet in elk dorp zoveel mogelijk gehandhaafd worden. Nieuwe en met name grootschaliger bedrijvigheid moet worden geconcentreerd op de (grotere) bedrijventerreinen bij de grotere dorpen, dus op locaties met goede ontsluitingsmogelijkheden. Nog grootschaliger en daardoor zeer in het oog springende vestigingen passen alleen bij Dokkum. Het openbaar groen in dorpen en stad heeft een belangrijke functie voor de natuur als leefomgeving van dieren en planten maar ook als groene longfunctie (bijv. het Harddraverspark). In het gemeentelijk beleid moet daarom meer aandacht besteed worden aan natuurvriendelijk beheer van plantsoenen en openbaar groen, ecologisch bermbeheer, natuurlijke oeverzones enzovoort. Zo draagt b.v. ecologisch berm- en slootrandbeheer bij aan een soortenrijke en kleurrijke vegetatie die ook voor het publiek zeer aantrekkelijk is. De PvdA vindt het tevens van belang dat er in dorpen en stad aandacht wordt besteed aan ontmoetingsruimten voor bewoners. Bij de inrichting van openbare ruimte, bereikbaarheid van voorzieningen, plaatsing van bushaltes e.d. moet rekening gehouden worden met mensen, die gebruik maken van rolstoelen, rollators of gewoon slecht ter been zijn. Alle openbare gebouwen moeten toegankelijk zijn voor mindervaliden.
Dit betekent voor de komende raadsperiode: Handhaving bestaande (kleinschalige) bedrijvigheid in de dorpen. Grootschalige(r) bedrijvigheid moet worden geconcentreerd op de (grotere) bedrijventerreinen bij de grotere dorpen of in Dokkum. Het gemeentelijk beleid moet meer aandacht besteden aan natuurvriendelijk beheer van plantsoenen en openbaar groen. De groenstroken en ecologische verbindingszones worden gehandhaafd en uitgebreid. In onze gemeente worden mensen actief bij het groen in hun wijk betrokken en worden verenigingen die zich met de natuur bezighouden ondersteund. Aandacht voor ontmoetingsruimten in stad en dorpen. Bij nieuwbouw letten we niet alleen op het aantal parkeerplaatsen maar vooral ook op goede fiets- en loopverbindingen. Aandacht voor mindervaliden bij de inrichting van openbare ruimten, bereikbaarheid van voorzieningen, plaatsing van bushaltes e.d.
2.2
Binnenstad
De binnenstad is essentieel voor de detailhandel van Dokkum en dus ook voor het detailhandelsbeleid van onze gemeente. De bestaande kwaliteiten van de binnenstad moeten behouden blijven en worden versterkt. Het baart ons zorgen dat grote winkelketens het beeld dreigen te overheersen. Nauwe samenwerking tussen overheid en centrumondernemers zorgt voor een goed functionerende binnenstad (centrummanagement). In de binnenstad wordt vooral recreatief gewinkeld, terwijl de Zuiderschans een concentratiegebied is voor winkels die vooral doelgericht worden bezocht. Dit hangt natuurlijk samen met de volumineuze aard van het assortiment. De oppervlakte-eis van 1000 m2 als minimale oppervlakte voor deze winkels is een prima uitgangspunt en blijft van kracht.
5
Mei fjoer en faasje Dit betekent voor de komende raadsperiode: De PvdA blijft streven naar een autoluwe binnenstad, met een autovrij kernwinkelgebied. De binnenstad blijft goed bereikbaar voor mensen met een functiebeperking. Eventuele nieuwe parkeervoorzieningen worden buiten de stadswallen aangelegd.
2.3
Haven Lauwersoog
De visserij zorgt in onze regio voor veel werkgelegenheid. Daarbij gaat het niet alleen om de visserij zelf, maar ook om de werkgelegenheid op en rond de haven en de visafslag van Lauwersoog. Door overbevissing worden meer en meer vissoorten met uitsterven bedreigd en daarmee ook de werkgelegenheid in de haven. Daarom zijn we voor een streng visserijbeleid en een ombuiging van de sector naar een meer kleinschalige, ecologische en geïntegreerde benadering. Er wordt nog steeds te veel en te eenzijdig gevist. Een kleinere duurzame vloot, ander vistuig en een betere controle op de naleving van de visserijregels (de quota) zijn van groot belang. De PvdA beseft terdege de ingrijpende sociale en economische gevolgen die een dergelijke omschakeling met zich meebrengt. Veel vissers zullen hun baan kwijtraken. Deze hervormingen kunnen dan ook alleen gepaard gaan met goede sociale voorzieningen: omscholing van ontslagen werknemers, subsidies voor de afbouw van de vloot, de zorg voor alternatieve werkgelegenheid of vervroegd pensioen voor oudere vissers. Daarnaast vergen de ombuigingen naar geïntegreerde visserij de nodige investeringen. Dit betekent voor de komende raadsperiode: Als er geen vis meer is, valt er ook niets meer te vissen en verdwijnt veel werkgelegenheid uit de regio. Daarom is de PvdA voor strenge controle op de visquota.
Het stimuleren van kleinschalige, ecologische en geïntegreerde visserij die past bij een natuurgebied als de Waddenzee, vindt de PvdA de moeite waard. Vanuit het oogpunt van toerisme en recreatie biedt een kleinschalige en ecologische visserijketen (incl. verwerking en afzet) interessante mogelijkheden, waar de PvdA zich graag voor inzet.
2.4
Werkgelegenheid
Voldoende werkgelegenheid is nodig om het inwonertal en de koopkracht op peil te houden en daarmee het aantal en de kwaliteit van de voorzieningen. Werk is ook het beste middel tegen armoede en sociaal isolement. In de afgelopen jaren is de werkgelegenheid onder invloed van economische ontwikkelingen teruggelopen. De aanwezigheid van voldoende gemotiveerd personeel met een hoog arbeidsethos vergroot de aantrekkelijkheid voor investeerders. Daarbij zal onze gemeente haar kwaliteitsimago van ruimte, rust, schoonheid van natuur en landschap, en zuiverheid van lucht en water moeten benutten. In het provinciale streekplan heeft Dokkum de status van regiostad gekregen. Dit is vertaald in de Structuurvisie Bundelingsgebied Regiostad Dokkum (zie ook 2.5). De ruimtelijke inpassing van deze voorstellen en de economische groei die dit met zich mee kan brengen zijn voor de PvdA een grote uitdaging. In de dienstverlening liggen kansen. Zo kan de gemeente zowel inspelen op de markt voor senioren en op de combinatie wonen en werken. Dankzij telematica wordt thuiswerken of werken in de directe woonomgeving steeds aantrekkelijker. De nodige digitale infrastructuur is grotendeels aanwezig en neemt mogelijke belemmeringen van een decentrale ligging weg. Dongeradeel is een echt agrarische plattelandsgemeente, dus de landbouw is heel belangrijk. Meer dan 65% van het oppervlak van onze gemeente wordt beheerd door boeren en boerinnen. Het boeren- maar ook het visserijbedrijf verandert voortdurend. Om het hoofd boven water te houden kiest de èèn voor schaalvergroting en de ander
6
Mei fjoer en faasje voor een niche in de markt of verbreding door een tweede activiteit. Dergelijke verbredingen vinden vaak plaats met activiteiten als recreatie, toerisme, kinderopvang of zorg. Bij al deze bedrijvigheid staan voor de PvdA vier aspecten centraal: duurzaamheid, innovatie, maatschappelijke functie en betrokkenheid van (agrarische) ondernemers en bewoners. Op dit moment liggen er (opnieuw) kansen voor kleinschalig en ecologisch opgezette bedrijven die op basis van kwaliteit een nichemarkt bedienen m.n. in de geïntegreerde visserij (zie 2.3). De aandacht voor de bestaande werkgelegenheid moet in balans zijn met het aantrekken of ondersteunen van nieuwe arbeidsplaatsen. Ook de balans tussen bedrijvigheid in de stad ten opzichte van de dorpen moet worden bewaakt. Uiteraard moeten kansen die zich voordoen worden benut. Zo moeten starters en doorstarters zodanig ondersteund worden dat ze de (door)start naar volledige onafhankelijkheid ook daadwerkelijk kunnen maken. Voor deze (autonome) groei moeten bedrijventerreinen “op orde” zijn en in Dokkum ook op voorraad. Herstructurering van bedrijventerreinen is ontzettend moeilijk, maar moet hoge prioriteit hebben. Het actief managen van bedrijfsterreinen (zgn. parkmanagement) is vanzelfsprekend en het ondersteunen van ondernemersnetwerken ook. Dit betekent voor de komende raadsperiode: De regeldruk moet omlaag. Ondersteuning van (door)starters. Extra aandacht voor kleinschalige, gebiedseigen, ecologische bedrijvigheid m.n. in de landbouw en visserij. Bestaande (kleinschalige) bedrijvigheid in de dorpen moet zoveel mogelijk blijven bestaan en gestimuleerd worden. Bedrijventerreinen “op orde” en op voorraad. Het invoeren van “parkmanagement” voor bedrijfsterreinen. Hoge prioriteit voor herstructurering van bestaande bedrijventerreinen.
2.5
Grondbeleid
De gemeente Dongeradeel voert een overwegend actief grondbeleid. Dat betekent dat de gemeente de meeste grond zelf aankoopt, bouwrijp maakt en de kavels uitgeeft. Bij een actief beleid zijn de financiële risico’s groter dan bij een passief beleid. De PvdA vindt dat alle betrokken partijen vooraf over deze risico’s geïnformeerd moeten zijn. Momenteel wordt de grond vaak op ad hoc basis aangekocht. De (landelijke) projectontwikkelaars hebben tot nog toe weinig belangstelling voor Dongeradeel. In Dongeradeel geven de kopers vaak de voorkeur aan een plaatselijke aannemer voor het bouwen van een woning. Dit is goed voor de werkgelegenheid in de regio. De PvdA vindt dat Dongeradeelse aannemers ook bij de inrichting van bedrijventerreinen en kantorenlocaties moeten worden betrokken. Winsten uit het grondbedrijf worden nu afgeroomd om de gemeentebegroting sluitend te maken of worden gebruikt voor grote gemeentelijke investeringen. De PvdA vindt dat er ook ‘gespaard’ moet worden om eventuele financiële tegenvallers op te kunnen vangen zonder dat daarvoor uit de algemene middelen hoeft te worden geput (zie 5.4). Grondbezit is van cruciaal belang voor gemeenten om maatschappelijke doelen te behalen. Verliesgevende, vaak binnenstedelijke projecten kunnen worden gedekt uit de opbrengsten van makkelijker te realiseren projecten. Voorkomen moet worden dat de grondprijs van deze makkelijke projecten zo wordt opgeschroefd, dat de woningbouw stagneert. De PvdA wil een meer gedifferentieerde grondprijs hanteren ten gunste van maatschappelijke voorzieningen en sociale huurwoningen. Bij het ontwikkelen van bouwprojecten rekenen we ons daarom niet bij voorbaat al rijk, maar gaan we uit van bescheiden opbrengsten. Dit betekent voor de komende raadsperiode: Onze gemeente kiest voor voldoende buffervorming om risico’s af te dekken. De functie van het grondbedrijf moet blijven bestaan. Sociale woningbouw heeft onverminderd onze speciale aandacht.
7
Mei fjoer en faasje
3
Dongeradeel leeft
3.1
Kunst en cultuur(historie)
Kunst en cultuur De Culturele Commissie Dongeradeel en theater DOK18 hebben samen de afgelopen jaren bewezen dat Dokkum ook op het gebied van podiumkunst een regionale functie vervult. Een volwassen programmering trekt intussen een gevarieerd publiek. Ook lokale initiatieven, waaronder Dokk’em Open Air en openluchtspelen, spelen hierbij een belangrijke rol. Ondanks de enthousiaste en noodzakelijke hulp van vele vrijwilligers, is een verdere professionalisering de komende jaren noodzakelijk. Naast bestaande cultuuruitingen stimuleert de PvdA nieuwe culturele uitingen, die voor iedereen toegankelijk moeten zijn. Initiatieven van kunst- en cultuurinstellingen moeten worden aangemoedigd en ondersteund. Om leerlingen in contact te brengen met kunst en cultuur is cultuuronderwijs een essentieel onderdeel van het onderwijsaanbod. Ook musea, de bibliotheek en het streekarchief spelen een belangrijke rol. De PvdA ondersteunt het aanbieden van cursussen, leescafé, voorstellingen voor scholen en multimediatoepassingen, waardoor de bibliotheek een laagdrempelig kenniscentrum wordt. De verschillende zanggroepen, koren, korpsen, (drum-)bands, ensembles en toneelverenigingen vertegenwoordigen een bloeiend verenigingsleven in onze gemeente. Wij vinden dat multiculturele activiteiten belangrijk zijn in onze samenleving. Dergelijke initiatieven verdienen daarom alle steun. Monumenten Restauratie van monumenten en beeldbepalende panden heeft en houdt hoge prioriteit. De bescherming van ons culturele erfgoed is waardevol voor het behoud van karakteristieke en monumentale (straat)beelden, ook als toeristische trekpleister. De PvdA ondersteunt daarom initiatieven om dit erfgoed te behouden. Wij vinden het belangrijk dat er een goed beleid komt dat recht doet aan onze gemeentelijke monumenten en beeldbepalende
panden. Een gevarieerde wandeling door dorpskernen en de binnenstad van Dokkum moet mogelijk blijven of worden. Stegen moeten in stand worden gehouden en zo mogelijk hersteld. Dit betekent voor de komende raadsperiode: Stimuleren van nieuwe culturele uitingen, die voor iedereen toegankelijk zijn. Daarnaast blijft er aandacht voor bestaande amateurverenigingen. De PvdA is van mening dat het gemeentelijk monumentenfonds weer op de begroting hoort te staan. Steun aan multiculturele activiteiten, omdat wij deze als extra kwaliteit in onze samenleving zien.
3.2
Duurzaamheid
Beslissingen op vrijwel alle beleidsterreinen hebben invloed op de toestand en de duurzaamheid van ons milieu. Duurzaamheid moet daarom geïntegreerd worden in alle beleidsterreinen en niet alleen in het bouwbeleid. De PvdA is voorstander van een duurzame samenleving en wil zich daar op gemeentelijk niveau voor inzetten. Het beleid moet er op gericht zijn de economische aspecten in onze gemeente duurzaam te versterken of duurzaam te ontwikkelen zoals de biologische landbouw, ecologisch verantwoorde geïntegreerde visserij en Waddenproducten. Hieronder valt ook het “hergebruik” van ruimte in bebouwd gebied (inbreiding) en het herstructureren van bedrijfsterreinen. Technisch / Economisch Duurzaamheidsbeleid is gelijk aan milieusparend en klimaatbestendig beleid. Hierin past ook een gemeentelijk belang in de energiemaatschappij Eneco. Onze gemeente stimuleert duurzame opwekking, opslag en besparing van energie zoals het gebruik van aardwarmte. Initiatieven voor de aanleg van een biogas ringleiding in Noord Fryslân worden ondersteund. De PvdA ziet toekomst in de aansluiting op deze ringleiding. Waar mogelijk wordt onderzocht of afval(water)stromen kunnen worden vergist. Dit levert
8
Mei fjoer en faasje energie en meststoffen op die (her)gebruikt kunnen worden in de landbouw (zie 2.4). Huishoudens kunnen participeren in zogenaamde Ecoteam programma's, waarbinnen ze elkaar stimuleren tot milieuvriendelijk gedrag. In overleg met de lokale middenstand kunnen milieuvriendelijke acties worden opgezet, waar bij voorkeur lokale producten worden gepromoot. Het verduurzamen van de bedrijfsinterne milieuzorg van onze gemeente moet in deze barre tijden, naast het milieu en het klimaat, ook de kas sparen. De stimulering van carpooling, het gebruik van de fiets en het openbaar vervoer binnen de eigen organisatie moet blijven. Een goed en meetbaar klimaatprogramma wordt, indien mogelijk, met de omliggende gemeenten afgesproken Onze gemeente heeft de toets voor het duurzaam aanbesteden met glans doorstaan. Het streven van de PvdA is dat deze voorsprong gehandhaafd blijft. Naast de aanbesteding gaat onze gemeentelijke organisatie zich inzetten om haar producten en diensten 100% duurzaam in te kopen. Dit betekent voor de komende raadsperiode: Onze gemeente gaat actief energiebesparende verlichting toepassen en stimuleren. Onze gemeente vervult in de toepassing van duurzaamheid een voorbeeldfunctie. De PvdA is voorstander van recycling en hergebruik van goederen, daarom steunt het ook van harte het kringloopbedrijf De Wissel. Onze gemeente gaat een proef opzetten met Ecoteams. Onze gemeente wil een belangrijke rol spelen in het verduurzamen van onze samenleving door klimaatbestendige en energiesparende maatregelen te nemen en zij draagt dit in haar beleid ook uit.
Ruimtelijk In het Lauwersmeergebied moet gestreefd worden naar een concentratie van voorzieningen op plaatsen waar de natuur het minst geschaad wordt, om de meer waardevolle en kwetsbare delen te ontzien. Dat betekent een zeer terughoudend beleid voor de westelijke kustzone van het Lauwersmeer (met uitzondering van Oostmahorn). Binnen onze gemeente is geen plaats voor mega windturbines. Dit druist volgens de PvdA in tegen de belangrijke landschappelijke kernwaarden van dit gebied en de rust en ruimte als toeristische speerpunt (zie 3.3). Bovendien vindt de PvdA dat onze gemeente het Waddengebied en andere stilte- en natuurgebieden moet beschermen. Deze bescherming moet bij het inpassen van economische belangen zwaar worden meegewogen. Dit betekent voor de komende raadsperiode: Onze gemeente verleent geen enkele medewerking aan (voorbereiding van) boven- en/of ondergrondse opslag van welk soort radioactief of chemisch afval dan ook. Onze gemeente beschermt het Waddengebied en andere stilteen natuurgebieden. Binnen onze gemeente worden fietsverbindingen op niveau gehouden of uitgebreid. Het stimuleren van initiatieven om het open landschap binnen onze gemeente te behouden door het benutten van financiële regelingen (bijv. het Europese Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling).
3.3
Recreatie & Toerisme
De sector Recreatie & Toerisme kan nog veel meer groeien. Daarbij denken wij niet alleen aan watersport en cultuurtoerisme, maar ook aan natuur- , zorg- eco- en bezinningstoerisme. Wandelen, fietsen en wadlopen sluiten naadloos aan bij de rust en ruimte, die zo karakteristiek zijn voor onze regio.
9
Mei fjoer en faasje Van de kwelders, het Wad, de Bantpolder en het Lauwersmeer met zijn rijke flora en fauna mag volop genoten worden. Toerismebeleid Het Lauwersmeer trekt veel natuurliefhebbers. De samenwerking tussen Groningse en Friese gemeenten in Lauwersland moet gecontinueerd worden. Via promotieactiviteiten moet het eigen toeristisch imago van het gebied worden versterkt. Dokkum kan haar kwaliteit als watersportstad nog verder uitbouwen. Door de Halvemaanspoortbrug, de Aalsumerpoortbrug en de Hanspoortbrug weer beweegbaar te maken kan de pleziervaart het centrum veel intenser beleven en is er meer plek voor gezellige bedrijvigheid. Activiteiten en attracties hebben evenals de detailhandel al bewezen mensen naar de stad te kunnen trekken. Door gerichte promotie moet Dokkum als merk nog sterker worden geprofileerd. Benamingen als Bonifatiusstad en Elfstedenstad komen daarbij goed van pas. De horeca levert een belangrijke bijdrage aan de levendigheid, de identiteit, het toeristisch imago en het vestigingsklimaat voor inwoners en bedrijven van onze gemeente. Nieuwe initiatieven vanuit deze bedrijfstak, liefst in combinatie met andere kernkwaliteiten van onze gemeente, worden van harte ondersteund. Uiteraard verdienen kleinschalige initiatieven in de dorpen de nodige steun. De toeristische ontwikkelingen bij Oostmahorn en Holwerd hebben een meerwaarde en zijn daarom zeer kansrijk. In Dongeradeel lopen een aantal projecten die zorgen voor een overlapping van de belangen van de agrarische en de toeristische sector. Het project “Nije Maaie” en de kadernotitie “Recreatie en Toerisme” zullen beiden hun effecten hebben op de mix aan activiteiten op het platteland.
Dit betekent voor de komende raadsperiode: Oostmahorn houdt voor de PvdA hoge prioriteit als toeristisch en recreatief speerpunt. Voor Holwerd zijn de “Holwerter Fiersichten” een uitgelezen kans. Verdere professionalisering van de toeristische bedrijven vraagt om ondersteuning met marktonderzoek en daarop gebaseerde activiteiten. Om de komst en het verblijf van toeristen te behouden en te verlengen zijn alternatieve (slecht weer) voorzieningen nodig.
3.4
Veiligheid
Veiligheid en veiligheidsbeleving zijn belangrijke onderwerpen in de Nederlandse samenleving. De aanpak van onveiligheid is een gezamenlijke verantwoordelijkheid en vraagt om een gezamenlijke inspanning van burgers, bedrijven, maatschappelijke organisaties en overheid. In vergelijking met veel andere gemeenten is Dongeradeel veilig. Toch zullen wij alert moeten blijven op b.v. kleine criminaliteit en overlast. Integraal veiligheidsbeleid De handhaving van openbare orde en veiligheid is een typische overheidstaak en moet door een publiek gecontroleerde politie worden vervuld. Particuliere beveiliging kan slechts onder strikte voorwaarden worden ingezet, altijd onder aansturing van de politie. In dorpen en wijken met overlast veroorzakende bewoners moet de veiligheid actief worden bevorderd door een gezamenlijk optreden van verhuurders, welzijnsinstellingen, politie en de gemeente. De ontwikkelingen omtrent Burgernet (o.a. in Dantumadiel) worden op de voet gevolgd en bij positieve bevinding zo spoedig mogelijk overgenomen. Burgernet is een samenwerkingsverband tussen burgers, gemeente en politie om de veiligheid in de woon- en werkomgeving te bevorderen, door gebruikmaking van meldingen via de mobiele telefoon. Het voor Dongeradeel geldende Calamiteiten- en Rampenplan zal regelmatig op actualiteit moeten worden getest. Optimale samenwerking met andere
10
Mei fjoer en faasje Stimulering van de invoering van een verkeerscirculatieplan voor de binnenstad van Dokkum Meer gebiedsgericht werken van de politie d.m.v. wijk- en buurtagenten. Toezien op het regelmatig testen van de actualiteit en operationaliteit van het Calamiteiten- en Rampenplan en communicatienetwerk.
instanties is van groot belang. Ook zal regelmatig de operationaliteit van het communicatienetwerk moeten worden getoetst. Toezicht en handhaving Criminaliteit moet worden bestreden door meer en beter toezicht. Ook vinden we een intensieve, niet vrijblijvende samenwerking tussen o.a. scholen, bureaus jeugdzorg, bureau Halt, reclassering, politie en justitie belangrijk. In geval van problemen veroorzakende jongeren vindt de PvdA dat ook de ouders actief betrokken moeten worden bij de aanpak. Wij zijn voorstander van een beleid dat, waar mogelijk, een vereenvoudiging en vermindering van regels bevordert. Verkeer De PvdA hecht belang aan de invoering van een verkeerscirculatieplan voor de binnenstad van Dokkum, waarbij rekening wordt gehouden met een efficiënte en doelmatige wijze van bevoorraden van de winkels in de binnenstad. Met belangstelling volgen we de ontwikkelingen op het gebied van ‘Shared space’ en dit concept wordt waar mogelijk toegepast. Het idee achter Shared space is, dat het verkeer niet moet worden geregeld door een overdaad aan verkeersborden, verkeersmiddelen en andere zichtbare tekens, maar moet worden overgelaten aan ieders beleefdheid, gezond verstand en sociale interactie; verkeersborden kunnen (bijna) allemaal weg. Verschillende pilots (o.a in Drachten) gaven een verbetering van de verkeersveiligheid. Dit betekent voor de komende raadsperiode: Bevorderen van de samenwerking tussen verschillende instanties om toezicht en handhaving van de veiligheid in onze gemeente te bevorderen. Actieve rol van de gemeente bij het kenbaar maken van wensen van burgers en organisaties aan de politie. Ouders van problemen veroorzakende jongeren actief betrekken bij de aanpak.
3.5
Voorzieningen in de dorpen
Voor een leefbaar platteland zijn voorzieningen een voorwaarde. Openbaar vervoer en ontmoetingscentra zijn zelfs van primair belang. Wat het openbaar vervoer betreft zet de PvdA zich in voor de ontsluiting van alle dorpen. Met name ouderen en scholieren moeten de grotere centra met een bepaalde vorm van openbaar vervoer kunnen bereiken, eventueel als een afgeleide van de hoofdverbinding. De ontmoetingscentra dienen deel uit te maken van een multifunctioneel geheel, waarin ook sportvoorzieningen, medische voorzieningen, zorginstellingen, zaalruimte, horeca e.d. aanwezig zijn (zie 4.3). In de kleinere dorpen van Dongeradeel, waar een dergelijk multifunctioneel centrum niet haalbaar is, dient op de een of andere wijze aan tenminste de dorpshuisfunctie te zijn voldaan. Deze ruimten fungeren als sociale knooppunten voor de plaatselijke verenigingen. Bij multifunctionele centra en dorpshuizen wordt waar mogelijk aansluiting gezocht bij de plaatselijke horeca (dorpscafé) en horecaondernemers. Omdat sport voor een sterke binding zorgt is zij van groot belang voor de leefbaarheid (zie 4.5). Onze gemeente zorgt voor de voorwaarden waaronder zowel de actieve als passieve sportliefhebber in eigen dorp aan z’n trekken kan komen. Voor de kinderen zorgt men voor speelgelegenheden. Initiatieven vanuit de bevolking die de leefbaarheid ten goede komen worden gestimuleerd, gesteund en gehonoreerd. Het behoud van bepaalde winkelvoorzieningen is, hoewel geen gemeentelijke taak, een punt van zorg. Waar de gemeente echter een doorslaggevende rol kan spelen, maakt zij van deze mogelijkheid gebruik.
11
Mei fjoer en faasje Wanneer het voortbestaan van basisscholen in gevaar komt, dient de gemeente al haar creativiteit aan te wenden om dit te voorkomen. Dit betekent voor de komende raadsperiode: Onze gemeente maakt zich sterk voor goed openbaar vervoer en voor de ontsluiting van alle dorpen. Onze gemeente zet zich in voor multifunctionele centra in dorpen met minimaal een dorpshuisfunctie. Belangrijke ingrediënten voor leefbaarheid zijn scholen, winkels, ontmoetingscentra en sport.
3.6
Wonen
De PvdA hecht belang aan ongestoord woongenot in leefbare buurten in dorpen en stad, waarbij de wensen van de bewoners centraal staan. Iedereen heeft recht op een fatsoenlijke, betaalbare woning en een goede buurt. We maken ons daarom sterk voor het verbeteren en energiezuinig maken (isoleren) van bestaande woningen. Woningcorporaties hebben een wettelijke inspanningsverplichting inzake leefbaarheid, welzijn & zorg en maatschappelijke ontwikkelingen. De PvdA wil de prestatieafspraken die met de corporaties hierover worden gemaakt periodiek beoordelen op actualiteit. Bij deze prestatieafspraken dient in ieder geval aandacht te zijn voor herstructurering, nieuwbouwactiviteiten, projectontwikkeling, doelgroepenbeleid, woonlastenbeleid, leefbaarheid, verantwoordelijkheid bij ontruimingen, aanpak sociale overlast en, last but not least, duurzaam handelen. Het volkshuisvestingsbeleid van onze gemeente dient verantwoord en dynamisch te zijn, waardoor continue aanpassing aan veranderende omstandigheden mogelijk is en kansen die zich voordoen worden benut. Daartoe moeten ook alle benodigde (statistische) gegevens actueel en toegankelijk zijn. De PvdA is van mening dat binnen dit thema duurzaamheid altijd als rode draad herkenbaar dient te zijn.
Wonen in de dorpen. De PvdA vindt het kwaliteitsaspect op woongebied van groot belang. Eén van die kwaliteiten is ons open landschap dat in stand gehouden moet worden. Daarnaast zorgen economische (werkgelegenheid), maatschappelijke (gezinsverdunning) en demografische (geen bevolkingsgroei) ontwikkelingen voor ‘krimp’. Bij krimp gaat het om een situatie waarbij de bevolking van een gemeente daalt en waarbij ook de leeftijdssamenstelling snel verandert. Het aantal jongeren neemt af, terwijl het aantal ouderen vaak nog toeneemt. Ondanks deze afname van het inwoneraantal in de dorpen moet het wonen in de dorpen worden gestimuleerd, mede om de leefbaarheid op peil te houden. Voor dit alles is een beleid nodig dat de woningen kwalitatief goed, energiezuinig, levensloopbestendig en betaalbaar maakt en houdt. Dit betekent dat (huur-)woningen die nog niet aan deze eisen voldoen worden verbeterd of vervangen. De gemeente maakt hierover prestatieafspraken met de wooncorporatie(s) en eventuele andere verhuurders. Daarbij dienen bovengrenzen voor de huurprijs te worden vastgelegd (bij voorkeur de grens voor huurtoeslag). Daarnaast moeten eigenaar-bewoners, bijvoorbeeld door het verstrekken van subsidies, worden gestimuleerd hun woning aan bepaalde minimumeisen te laten voldoen. Nieuwbouw dient zorgvuldig te worden afgewogen. Hiervoor is periodiek overleg met de diverse Verenigingen van Dorpsbelang noodzakelijk. Zij moeten de gemeente kunnen overtuigen van de noodzaak c.q. wenselijkheid van nieuwbouw. Inbreiding moet boven uitbreiding wordt verkozen. Toch kan niet worden uitgesloten dat er, ten gevolge van de krimp, pijnlijke besluiten (niet bouwen of sloop) moeten worden genomen. Als dat nodig is, zal de PvdA deze pijnlijke besluiten niet uit de weg gaan. De bevolkingskrimp en vergrijzing hebben gevolgen voor de woningmarkt. Het is daarom belangrijk dat voortdurend vraag en aanbod op de woningmarkt scherp in de gaten worden gehouden. Deze woningmarktmonitor kan gezamenlijk met de Woningcorporatie worden ontwikkeld en bijgehouden. Op die manier kan zo
12
Mei fjoer en faasje goed mogelijk voor de juiste doelgroep worden gebouwd of geherstructureerd om leegstand en verpaupering te voorkomen.
is een effectief middel om de leefbaarheid in een wijk te vergroten, evenals het creëren van groenvoorzieningen en speelmogelijkheden.
Naast de bouwkundige kwaliteit van een woning speelt ook de sociale kwaliteit van een buurt een belangrijke rol. Waar mogelijk ziet onze gemeente, in overleg met de corporatie(s), toe op een zorgvuldig toewijzingsbeleid. Omdat het “vasthouden” van jongeren van vitaal belang is voor het platteland dient onze gemeente bijzondere aandacht voor starters te hebben, zowel in de huursector als in het eigen-woning-segment. In het eerste geval dient er sprake te zijn van een huurgrens waarbij ook jongeren in aanmerking komen voor huurtoeslag, in de tweede situatie kan een specifieke eigendomsconstructie de koop financieel haalbaar maken. Bij leegstand van agrarische bedrijfsgebouwen moeten deze benut kunnen worden voor andere doeleinden. Dit komt vooral de leefbaarheid van het platteland ten goede. Er moeten duidelijke, maar ruime, richtlijnen komen voor economische activiteiten die hier plaats kunnen vinden. Initiatieven uit de dorpen zelf, b.v. van de Verenigingen van Dorpsbelang, kunnen worden geïntegreerd in het gemeentelijk beleid. Onze gemeente kan de verenigingen daarbij helpen en ze eventueel professioneel (laten) ondersteunen.
Dit betekent voor de komende raadsperiode: De prestatieafspraken met corporaties worden periodiek beoordeeld op actualiteit. Omdat het “vasthouden” van jongeren van vitaal belang is voor het platteland, dient onze gemeente bijzondere aandacht voor starters te hebben, zowel in de huursector als in het eigenwoning segment. (Passende) inbreiding gaat ten opzichte van uitbreiding een steeds grotere rol spelen. Voldoende betaalbare woningen voor speciale doelgroepen. Bij leegstand van agrarische bedrijfsgebouwen moeten deze benut kunnen worden voor andere doeleinden. Hiervoor moeten duidelijke, maar ruime richtlijnen worden opgesteld.
Wonen in de stad. Met het ontwikkelen van nieuwe woonwijken moet de nodige voorzichtigheid in acht worden genomen. Ook in Dokkum zullen de gevolgen van ‘krimp’ in de toekomst merkbaar worden. De vraag naar nieuwe (koop)woningen zal daardoor teruglopen. Inbreiding zal ten opzichte van uitbreiding een steeds grotere rol gaan spelen. Nieuwbouw door inbreiding moet natuurlijk passend zijn bij de schoonheid van de historische binnenstad. Woningen die niet meer voldoen aan gestelde eisen dienen vervangen te worden, waarbij onze gemeente er op moet toezien dat ook huurwoningen worden teruggebouwd. De PvdA vindt het belangrijk dat er voor speciale doelgroepen als ouderen en jongeren voldoende betaalbare woningen zijn en blijven. Het terugbouwen van koopwoningen in een voormalige huurwijk
13
Mei fjoer en faasje
4
Dongeradeel zorgt
4.1
Werk en inkomen
(Re) integratie Wij berusten er niet in dat mensen onnodig inactief blijven. Werk verschaft niet alleen inkomen, maar zorgt ook voor betrokkenheid bij de samenleving. Bovendien is een goed functionerende arbeidsmarkt van belang voor een sterke regionale economie. Wij erkennen overigens dat betaalde arbeid niet voor iedereen haalbaar is. Er zal altijd een categorie mensen zijn die ondanks alle inspanningen niet aan het werk komt en aangewezen blijft op een uitkering. Instroom in de bijstand moet worden voorkomen en uitstroom moet worden bevorderd. Ook bijstandsmoeders dienen gedeeltelijk beschikbaar te zijn voor de arbeidsmarkt. Mensen zouden gestimuleerd moeten worden tot deeltijdarbeid met een premieregeling. (Langdurig) werklozen krijgen een intensieve persoonlijke begeleiding naar werk, bijvoorbeeld in leerwerktrajecten. Daarbij moeten aan de diensten van reintegratiebedrijven duidelijke kwaliteitseisen worden gesteld. Sociale activering en re-integratie-inspanningen zijn noodzakelijk om mensen de leefwereld (terug) te geven, waar ze recht op hebben. Voor de gemeente is het daarom van belang om consistent beleid te ontwikkelen en te bekijken welke sociale activeringsprojecten ingezet kunnen worden, zoals vrijwilligerswerk, groepsactiviteiten, maatschappelijke activiteiten, begeleide cursussen en stages. Jongeren Jongeren onder de 27 jaar werken, volgen onderwijs of combineren deze twee. Bij het creëren van voldoende werk- en stageplekken speelt het bedrijfsleven een belangrijke rol. Het is de gezamenlijke verantwoordelijkheid van zowel de lokale overheid als het bedrijfsleven om arbeidsplaatsen te scheppen en te behouden.
Geen werk, geen inkomen geeft problemen. Er is dan een sociaal vangnet nodig. In hoofdstuk 4.6 Wet Maatschappelijke Ondersteuning is hieraan een hoofdstuk gewijd. Dit betekent voor de komende raadsperiode: Maken van prestatieafspraken tussen gemeente en bedrijven om arbeidsplaatsen te scheppen en te behouden. Uitkeringsgeld moet worden ingezet om het begeleiden van jongeren voor bedrijven aantrekkelijker te maken. Stimuleren van sociale activering en (re)-integratie-inspanningen.
4.2
Jeugd en gezin
Jeugdbeleid Met de meeste jongeren gaat het goed. Jongeren die problemen hebben, worden echter niet optimaal geholpen. Het is zaak, de samenwerking te verbeteren tussen alle instanties die met jeugd te maken hebben zoals scholen, bureaus jeugdzorg, consultatiebureaus, GGZ, politie en justitie. Ook de ervaring en kennis van organisaties als de Stichting Welzijn Dongeradeel (SWD) is onmisbaar. In een aantal dorpen zijn inmiddels legale jeugdhonken aanwezig of in aanbouw. In Dokkum kunnen de jongeren slechts bij Zero terecht. De PvdA (h)erkent de wens van de (stads)jongeren voor een jeugdhonk in een van de wijken van Dokkum en zal zich inspannen om ondersteuning te geven bij het oprichten van een dergelijk onderkomen. Mogelijk is de oprichting van een jeugdhonk in combinatie met een nieuw op te richten wijkcentrum te realiseren (bv in de wijk it Fûgellân). Jongeren moeten duidelijk bij de planning en besluitvorming van hun eigen honk worden betrokken. De PvdA is van mening dat jongeren prima in staat zijn zelf voor het grootste deel de verantwoordelijkheid te dragen voor de legale jeugdhonken. De PvdA hecht belang aan de versteviging van de contacten met het Jeugdparlement en Zero, waarbij de gemeente het Jeugdparlement als een serieuze gesprekspartner moet zien. De leden van het Jeugdparlement spelen een belangrijke rol in het contact tussen gemeente en jeugd. Zij
14
Mei fjoer en faasje moeten financiële ondersteuning krijgen om hun taak goed te kunnen uitvoeren. Gezinsbeleid Vanuit de overheid wordt al enige tijd gewerkt aan de oprichting van Centra voor Jeugd en Gezin. Ook in Dongeradeel wordt in NOFA-verband gewerkt aan concrete plannen voor de realisatie van een dergelijk centrum. De PvdA wil vanwege het belang van preventie meer opvoedings-ondersteuning en gezinscoaching voor ouders die het alleen niet redden. Dat is ook het belang van het nieuwe Centrum voor Jeugd & Gezin, laagdrempelig advies en bijstand. Dit betekent voor de komende raadsperiode Het jeugdbeleid van de gemeente verzinnen we niet alleen op het gemeentehuis. Dat geven we vorm met de jongeren zelf. De gemeente moet een leidende en inspirerende rol spelen wat betreft het jeugdbeleid, met een herkenbare “handen-uit-demouwen” benadering: niet eindeloos praten, maar concreet aan het werk. Heldere afspraken, korte lijnen en snel een tastbaar resultaat, dat is wat jongeren willen.
4.3
Onderwijs
Onderwijs moet voor iedereen goed, toegankelijk en betaalbaar zijn, om gelijke kansen voor iedereen te creëren. Elk kind behoort onderwijs te krijgen dat aansluit bij zijn of haar talenten. De PvdA is van mening dat het onderwijsbeleid binnen de gemeente niet op zichzelf moet staan; het hoort verbonden te zijn met andere beleidsterreinen. Samenwerking en afstemming zijn daarbij de sleutel tot succes. Onderwijsinfrastructuur In een lokaal onderwijsbeleid gaat het in grote lijnen om zorg voor de aanwezigheid van scholen, voor een goede spreiding, en voor de kwaliteit en de toerusting van scholen. De gemeente dient in het bijzonder te zorgen voor
voldoende aanbod van openbaar onderwijs. Gestimuleerd moet worden dat ouders betere informatie ontvangen over de verschillende scholen in de gemeente. Gezamenlijke huisvesting van scholen met gezamenlijke voorzieningen (bijv. sporthal) kan synergie opleveren, achterstanden wegwerken en sociale integratie bevorderen. De PvdA zal dit, waar mogelijk, bevorderen. Onderwijsachterstandenbeleid Bij de bestrijding van onderwijsachterstanden speelt taal een cruciale rol. Allochtone achterstandsleerlingen blijken hun taalachterstand geleidelijk in te lopen. Autochtone achterstandsleerlingen hebben daarentegen een blijvende, zelfs een groeiende taalachterstand. De omvang van de onderwijsachterstand in Dongeradeel is aanzienlijk. Landelijk gezien behoorde in 2007 18% van de leerlingen tot de categorie achterstandsleerlingen. In Dongeradeel lag dat percentage nog 2,5 % hoger en is dus bovengemiddeld. Voor- en vroegschoolse educatie (VVE) met aandacht voor taal, sociale vaardigheden en spel blijft de PvdA noodzakelijk vinden. Op deze wijze kunnen de risico’s op achterstanden in een vroegtijdig stadium herkend en bestreden worden. Brede Scholen Een Brede School ontwikkelt niet alleen een aanbod met betrekking tot VVE, het wordt ook de plek waar tal van buurtactiviteiten plaats vinden, waar het consultatiebureau spreekuur kan houden en waar na schooltijd bijvoorbeeld sport- en computeractiviteiten worden georganiseerd. Ervaringen elders in het land leren dat Brede Scholen bijna altijd tot betere samenwerking van instellingen leiden en daarmee tot een vitalere buurt. Geen kind van school zonder diploma De PvdA zet alles op alles om er voor te zorgen dat jongeren het onderwijs verlaten met een diploma. Beheersing van de Nederlandse taal en een schooldiploma zijn voorwaarden om volwaardig mee te doen in de samenleving. Schooluitval moet worden voorkomen. Veiligheid op school is
15
Mei fjoer en faasje essentieel voor goed onderwijs. Bij het creëren en in stand houden van een veilig schoolklimaat speelt de school een centrale rol, maar deze kan daarbij niet zonder de ondersteuning van en samenwerking met andere partners, zoals (school-) maatschappelijk werk, jeugdgezondheidszorg, schoolbegeleidingsdiensten, jeugdhulpverlening, politie en justitie. Deze samenwerking komt steeds meer van de grond, maar laat in de uitvoering nog veel te wensen over. Een deel van bovengenoemde partners wordt gefinancierd en aangestuurd door de gemeente. De PvdA pleit voor een actieve opstelling van onze gemeente in dit proces. Dit betekent voor de komende raadsperiode: Onderwijs moet goed toegankelijk zijn voor iedereen, inclusief leerlingen met een beperking. Het leerlingenvervoer moet daar een positieve bijdrage aan leveren en geen belasting vormen voor ouders en kinderen. Onze gemeente moet de rol van VVE-regisseur blijven waarmaken. De samenwerking tussen besturen van scholen en peuterspeelzalen, ondernemers in de kinderopvang, enz. moet worden gestimuleerd, waarbij de gemeentelijke doelstellingen gerealiseerd dienen te worden. De PvdA hecht belang aan de monitoring van de effecten van het gevoerde VVE beleid op leerling-niveau. Onze gemeente moet de kinderopvang (financieel) blijven steunen. De opzet van een Brede school binnen de gemeente (bijv. in de Trije Terpen), hetgeen weer bruikbare informatie op kan leveren voor de overige scholen binnen de gemeente. Scholen, vooral het VMBO, moeten worden gesteund om het verzuim terug te dringen. Registratie van verzuim en het actief optreden van de leerplichtambtenaar is daarbij een voorwaarde. ROC’s, gemeente en bedrijfsleven streven naar voldoende stageplekken, ook voor jongeren met een beperking.
4.4
Ouderen
De rijksoverheid doet een toenemend beroep op de eigen verantwoordelijkheid en zelfredzaamheid van ouderen en mensen met een lichamelijke, psychische of geestelijke beperking. De PvdA wil dat het deze mensen daadwerkelijk mogelijk wordt gemaakt om hun plaats in de eigen sociale omgeving te kunnen blijven innemen. Daarom hebben we aandacht voor de armoede van een groeiende groep ouderen. Voorzieningen De groep ouderen in Dongeradeel is in het afgelopen drie jaar met een bijna twee procent toegenomen tot 16,8% van de bevolking. De verwachting over vier jaar is dat dit percentage op 18,4% ligt zonder dat rekening gehouden is met krimp. Gebrek aan informatie over (financiële) voorzieningen brengt ouderen in een onnodig sociaal isolement. De PvdA wil dat onze gemeente sportverenigingen en vrijwilligersorganisaties aanspoort om activiteiten voor en door ouderen te organiseren. Hiervoor moet men een beroep kunnen doen op een gemeentelijk budget. Zorg De PvdA is voorstander van keuzevrijheid in de zorg waar dat kan en van zekerheid waar dat nodig is. Om als kleine gemeente een goede zorgkeuze te kunnen bieden zal samenwerking met andere gemeenten op het gebied van vervoer en inkoop van zorg noodzakelijk zijn. In elk geval pleit de PvdA ervoor dat onze gemeente de mogelijkheden die de Wmo (zie 4.6) biedt volledig benut, zodat ouderen en gehandicapten mobiel blijven en niet vereenzamen. Dit betekent voor de komende raadsperiode: Uitbreiding van het werk van Stichting Welzijn Dongeradeel (SWD), met name hun advieswerk, is belangrijk voor de toegankelijkheid van voorzieningen op het gebied van hulp- en dienstverlening. Ouderenhuisvesting krijgt grote aandacht.
16
Mei fjoer en faasje Sportverenigingen helpen het vrijwilligersbeleid in de sport verder te ontwikkelen door verbindingen te leggen met bijvoorbeeld de scholen, buitenschoolse opvang, jeugdzorg en wijken. Het realiseren van een multifunctionele, actieve omgeving bij de vervanging van sporthal de Trimmer.
Budget ter voorkoming van sociaal isolement ouderen. Stimuleren van keuzevrijheid in de zorg.
4.5
Sport
Sport verbroedert, het schept een gevoel van saamhorigheid, zorgt voor ‘teamspirit’ en onderling respect. Door te investeren in sport en beweging investeren we niet alleen in de gezondheid van mensen, maar ook in het meedoen door verschillende groepen en daardoor in sociale samenhang. Het is daarom van groot belang dat sport voor iedereen toegankelijk is. Het inkomen mag daarbij geen drempel vormen. Dit betekent voor de komende raadsperiode: Sportvoorzieningen moeten goed en veilig bereikbaar zijn. Goede randvoorwaarden voor de sport. Meer aandacht voor sportstimulering voor verschillende doelgroepen, zoals bijvoorbeeld ouderen, allochtone vrouwen en jongeren. Stimulering van de jeugd richting sportverenigingen, bijvoorbeeld d.m.v. sportprojecten. Een tegemoetkoming voor de contributie van een sportvereniging voor minima. Sportaccommodaties die bruisende activiteitencentra worden waar buurtbewoners en wijkorganisaties terecht kunnen (naschoolse opvang). Waar nodig wordt er geïnvesteerd in deze sportparken in samenwerking met woningbouwcorporaties. Gymles voor alle kinderen op de basisschool van een vakdocent (combinatiefunctie) Samenwerking tussen jongerenwerk, jeugdzorg, woningcorporaties en sportverenigingen om overlast en probleemgedrag te voorkomen (naschoolse opvang).
4.6
Wet maatschappelijke ondersteuning
Het brede terrein van zorg, welzijn en wonen gaat de PvdA zeer ter harte. Ook hier willen wij benadrukken, dat iedereen gelijke kansen moet hebben om mee te doen, wat neerkomt op speciale aandacht voor degenen die minder zelfredzaam zijn. Door de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) heeft de gemeente de regie gekregen over de wijze waarop het meedoen wordt vormgegeven. De Wmo nodigt ook uit om dwarsverbanden te leggen tussen welzijn, huisvesting, mantelzorg, vervoer, wonen, vrijwilligerswerk, maar vooral ook cultuur en sport. De gemeente ondersteunt daarbij samenwerkingsinitiatieven. Goede en betaalbare zorg Doelmatige, kwalitatief goede en betaalbare zorg moet voor iedereen beschikbaar zijn, ongeacht stad, dorp of wijk waarin je woont. Met het oog op de toenemende vergrijzing en de stijging van het aantal mensen dat gebruik gaat maken van de zorg zijn extra investeringen nodig. De PvdA constateert dat we aanlopen tegen de beperkingen van de marktwerking in de zorg. Wij vinden dat de menselijke maat terug moet keren in de zorg. Dat betekent bijvoorbeeld dat de zorg weer kleinschalig en in de buurt geleverd wordt, bijvoorbeeld door inzet van wijkverpleegkundigen. Het persoonsgebonden budget (PGB) is bedoeld om mensen zelf keuzes te laten maken en zelf de benodigde zorg te laten inkopen. Behalve op de professionele zorginstanties zullen hulpbehoevende mensen in veel gevallen terugvallen op de mantelzorg van familieleden, vrienden of
17
Mei fjoer en faasje buren. Mantelzorgers en vrijwilligers hebben een belangrijke, maar vaak ook fysiek zware taak. Onze gemeente ondersteunt mantelzorgers en vrijwilligers waar dat mogelijk is.
Dit betekent voor de komende raadsperiode: Onze gemeente kiest bij aanbestedingen voor zorgaanbieders die willen samenwerken om de beste hulp aan te bieden, die zo dicht mogelijk bij mensen in de buurt georganiseerd is. Mantelzorgers en vrijwilligers moeten zo goed mogelijk worden ondersteund. Dat kan bijvoorbeeld door hen beter te informeren en bijeenkomsten te organiseren. Onze gemeente gebruikt de mogelijkheden van de Wmo om ouderen en burgers met een beperking kansen te bieden op een actief leven in de samenleving. De gemeente schenkt daarbij speciaal aandacht aan wonen, het vinden en behouden van werk, vervoer, onderwijs en vrijetijdsbesteding.
Een sociaal vangnet voor wie dat nodig heeft De beste vorm van armoedebestrijding is scholing en werk. Alle inwoners van Dongeradeel moeten de kans krijgen om mee te doen. Wie toch zijn baan verliest of niet kan werken laten we niet in de steek. Daarom is het verstrekken van goede informatie over voorzieningen een must. Echt urgent is hulp voor mensen die ernstige schulden hebben. Sociaal isolement, problemen in de gezinssituatie en dreigende dakloosheid gaan vaak samen met schulden. De schuldenproblematiek werkt verlammend op het vermogen van mensen om hun leven weer op orde te krijgen. Daarom wil de PvdA volop inzetten op schuldhulpverlening. Dit betekent voor de komende raadsperiode: De PvdA wil dat mensen die in de schulden raken, voortvarend worden geholpen, waarbij niet alleen naar financiële, maar ook naar sociale en psychosociale problemen wordt gekeken.
Wachtlijsten bij de schuldhulpverlening zijn onwenselijk, binnen twee weken moet een traject gestart zijn. Een optimale benutting van de wettelijk toegestane kwijtscheldingsmogelijkheden. Daar waar mogelijk automatische kwijtschelding van gemeentelijke belastingen voor minima. Duidelijke en actieve voorlichting over wettelijke rechten, zoals huurtoeslag en inkomensondersteuning moet ertoe leiden dat inwoners optimaal gebruik maken van de regelingen. De PvdA ondersteunt de voedselbank, het noodfonds en soortgelijke lokale initiatieven om mensen te helpen. De PvdA wil dat voor gezinnen met een minimuminkomen de Lauwerspas beschikbaar blijft voor deelname aan sport- en welzijnsactiviteiten. De raadsleden en wethouder van de PvdA breken door bureaucratische barrières heen als het gaat om schrijnende gevallen. Eenzaamheid is voor veel ouderen een groot probleem. Het welzijnsbeleid van onze gemeente moet gericht zijn op het bevorderen van contact tussen mensen in de buurt, hierbij kan samengewerkt worden met (sport)verenigingen en wooncorporaties.
Preventief beleid voor zorg en opvang Voorkomen is altijd beter dan genezen. Of het nu gaat om een verslaving (alcohol/drugs), opvang of gezonder leven, voorlichting is de eerste stap. De PvdA is voorstander van het gedoogbeleid voor softdrugs. Met het verbieden wordt de verkoop de illegaliteit ingedreven. Daarmee verliezen we het zicht erop. Daarom wijst de PvdA een proef met een coffeeshop in Dokkum niet op voorhand af. Gaat het toch mis, dan moeten goede zorg en opvang op termijn weer een nieuwe toekomst bieden. De gemeente speelt hierbij een sturende rol.
18
Mei fjoer en faasje Dit betekent voor de komende raadsperiode: Blijvende aandacht voor alcohol- en drugspreventieprogramma’s alsook voor de gezonder leven thematiek door het geven van voorlichting op scholen door de GGD. Bij verslavingsbeleid en maatschappelijke opvang hebben jongeren absolute voorrang. Overlastgevende verslaafden wordt een persoonlijke aanpak op maat geboden. Overlast aanpakken werkt niet met alleen repressief optreden van de politie. Verslaafden hebben recht op hulp en zorg. De uitvoering van de Wmo Onze gemeente moet een stevige en belangrijke rol spelen in het bewaken van de onderlinge afstemming tussen zorgaanbieders zodat we de zorg overal en voor iedereen in de gemeente goed georganiseerd hebben. Onze gemeente neemt, daar waar dat nodig is, de regie op zich. Door de zorgvraag centraal te stellen, in plaats van wat er kan, worden mensen pas echt geholpen. Dit betekent voor de komende raadsperiode: Onze gemeente gaat zorgen dat er één gemeentelijk loket komt voor de volle breedte van zorg, welzijn en ondersteuning. De PvdA blijft de vinger aan de pols houden m.b.t. tot de registratie van de zorgvragen. Sturen is pas mogelijk als je weet wat je meet. De Wmo wordt gefaseerd ingevoerd in onze gemeente. Daarom moeten we blijven bewaken of de trein goed op de rails blijft. Mensen die hulp nodig hebben mogen niet vast komen te zitten in procedures. De PvdA wil blijven meedenken aan innovatieve oplossingen en mogelijkheden tot samenwerking en verbetering op het terrein van de uitvoeringstaken van de Wmo. We willen niet dat geld dat bedoeld is voor de zorg verloren gaat aan bureaucratie.
4.7
Taalbeleid Frysk
Het Fries wordt naast Nederlands als officiële landstaal erkend. Binnen de gemeente Dongeradeel speelt de Friese taal een belangrijke rol, ruim driekwart van de inwoners spreekt Fries. De PvdA steunt daarom een volwaardig taalbeleid Frysk waarin doelen worden gesteld voor het gebruik van het Fries. Friese taal en zorg Naast mensen in openbare functies mag ook van werkers in de zorg verlangd worden dat ze de Friese taal (in elk geval passief) machtig zijn, zodat inwoners die dat willen in hun eigen taal hun vragen en wensen kenbaar kunnen maken. Drietalig onderwijs In een wereld die steeds kleiner wordt neemt het belang van talenkennis toe. Acht jaar geleden is binnen de provincie begonnen met het project ‘De Trijetalige Skoalle’. Op een drietalige school wordt in het Fries, Nederlands en Engels les gegeven. Leerlingen van de drietalige scholen bleken op alle drie de talen beter te scoren dan de doorsnee leerling in Fryslân. De PvdA is voorstander van de drietalige school. Dit betekent voor de komende raadsperiode: De PvdA ondersteunt het Fries als een vast onderdeel van het lesprogramma op alle scholen binnen de gemeente. De PvdA stimuleert dat inwoners in hun contacten met (semi) overheidsinstellingen en zorginstellingen, waar wenselijk, zoveel mogelijk gebruik kunnen maken van de Friese taal. Het stimuleren van drietalig onderwijs.
19
Mei fjoer en faasje
5
Dongeradeel vernieuwt
5.1
Bestuur
Een burger die zich actief wenst te bemoeien met het bestuur moet daartoe de mogelijkheid hebben. Door de beleidsvorming op een interactieve manier vorm te geven kan de gemeente tegemoet komen aan de inspraakbehoefte van de burger. Het draait hierbij om een goede samenwerking, wisselwerking en communicatie tussen de gemeente en burgers, bedrijven en organisaties van Dongeradeel. Het is tegelijk een manier van denken en werken, waarbij de (beleidsmakende) overheid, de burgers en andere belanghebbenden elkaar erkennen als samenwerkingspartners. De PvdA kiest voor het op deze wijze betrekken van de burger bij het proces van beleidsvorming, omdat dan tegelijkertijd geprofiteerd wordt van de gezamenlijke ervaring en het gezonde verstand. Wij vinden dat deze samenwerking, wisselwerking en communicatie op transparante wijze plaats moet vinden, dus vanaf het moment dat een uitdaging, probleem of beleidsvraagstuk zich aandient. In het proces van beleidsvorming heeft de gemeenteraad het laatste woord en moet deze verschillende, vaak tegenstrijdige belangen afwegen. Afhankelijk van het vraagstuk, moet daarbij soms het belang van de meerderheid en soms het belang van een minderheid worden beschermd. De PvdA vindt dat de burgers van onze gemeente die belangenafweging moeten kunnen volgen en herkennen. Transparantie is hierbij het sleutelwoord. Daarnaast moeten kiezers kunnen rekenen op een betrouwbaar bestuur. Bestuurders moeten dienstbaar door het leven gaan en de uitwassen in de (semi) publieke sector moeten worden aangepakt.
Dit betekent voor de komende raadsperiode Beleid komt zoveel mogelijk tot stand in samenspraak met burgers. Het bestuur moet zich verantwoorden over wat ze met de inspraak van belanghebbenden heeft gedaan. Want daadwerkelijke inspraak is meer dan een keertje luisteren. Wij stimuleren dat burgers worden betrokken bij het opstellen en de uitvoering van beleidsplannen. Niet alleen in de gemeenten zelf maar ook in het onderwijs, het welzijn, de zorg, de corporaties e.d. Elektronische dienstverlening wordt bevorderd. Betrokkenheid en deskundigheid van bewonersgroepen als Dorpsbelangen en Wijkraden stimuleren. Stimuleren dat burgers gevraagd en ongevraagd inbreng geven bij het maken van beleid. Burgers krijgen op korte termijn antwoord op hun vragen. Administratieve lasten voor burgers en bedrijven worden waar mogelijk gesaneerd. Er wordt een actief beleid gevoerd dat zeggenschap in kleine kernen en dorpen versterkt door het in stand houden van Dorpsbelangen en Wijkraden. De PvdA bewaakt de dienstbaarheid van bestuurders en de verantwoorde omgang met publiek geld.
5.2
Intergemeentelijke samenwerking
Onze gemeente werkt samen met de buurgemeenten (Achtkarspelen, Dantumadiel, Dongeradeel en Kollumerland c.a.) in NOFA verband. Het doel van deze samenwerking is de sociaaleconomische positie van geheel Noordoost Fryslân te verstevigen. Deze gemeenten hebben veel gemeenschappelijk. Ze krijgen echter steeds meer regelingen op hun bord om uit te voeren met dezelfde of een kleinere gemeentelijke organisatie. Recentelijk is geëvalueerd hoe de huidige samenwerking verloopt en onderzocht hoe deze geïntensiveerd kan worden. Dit heeft het inzicht opgeleverd dat een betere samenwerking alleen kan worden gerealiseerd als de gemeentelijke organisaties in elkaar worden geschoven, fuseren dus.
20
Mei fjoer en faasje
Uit de evaluatie is ook naar voren gekomen dat een fusie van de NOFA gemeenten niet als een logische volgende stap van de samenwerking wordt gezien. Wel kan er projectmatig op gemeenschappelijke thema’s binnen NOFA worden samengewerkt. Met de gemeente Dantumadiel wordt al lang en intensief samengewerkt. Het is dan ook niet verwonderlijk dat het college van Dantumadiel en ons college uitgesproken hebben dat zij op termijn elkaars fusiepartner willen zijn. Met bovenstaande feiten gaat onze gemeente, met Dokkum als regiostad, actief verder. Dit betekent voor de komende raadsperiode: Onze gemeente gaat ondanks bovenstaande nog wel onderzoeken of er nog andere fusiepartners zijn. De PvdA spreekt zich uit vóór een fusie op termijn met, in ieder geval, Dantumadiel. Goede afspraken worden gemaakt over de nieuwe projectmatige aanpak binnen NOFA. De profilering van Dokkum als regiostad moet worden benadrukt. Denk aan het concentreren van bepaalde soorten bedrijvigheid in een bepaalde gemeente (b.v. zware industrie naar Betterwird). Kansen die hieruit voortvloeien moeten i.s.m. de provincie worden verzilverd. Samenwerking tussen regionale ondernemers wordt gestimuleerd.
5.3
Klantgerichtheid
De inwoner als klant Onze gemeente levert haar inwoners een pakket ‘producten’ en ‘diensten’. Inwoners kunnen dan ook beschouwd worden als klanten bij hun gemeente. De PvdA is van mening dat onze gemeente een klantvriendelijke organisatie moet zijn, die de tevredenheid van haar inwoners als hoogste prioriteit heeft.
De ondernemer als klant Het bestaande bedrijfsleven is van levensbelang voor een sociaal en economisch gezonde gemeenschap. Het bedrijfsleven moet daarom zoveel mogelijk worden bijgestaan in zijn ontwikkeling; het heeft behoefte aan snelle dienstverlening. De PvdA is van mening dat binnen de wettelijke regelgeving de belangen van ondernemers snel, duidelijk, efficiënt en tegen redelijke tarieven gewaarborgd moeten worden, waardoor ondernemers zich graag willen vestigen in onze gemeente. Daarnaast dient onze gemeente een duidelijk en transparant inkoop- en aanbestedingsbeleid te hanteren. Zij moet zich als opdrachtgever iedere keer afvragen, welke vorm van aanbesteding en samenwerking het beste past bij een bepaald project, en hoe de eigen organisatie daaraan tegemoet kan komen. Daarbij verdient het bedrijfsleven uit Dongeradeel steeds bijzondere aandacht, al zal uiteindelijk de verhouding prijs/kwaliteit de doorslag moeten geven. Dit betekent voor de komende raadsperiode: Waar mogelijk moeten burgers en ondernemers hun zaken met onze gemeente digitaal kunnen regelen, zoals het aanvragen van formulieren, vergunningen en het inzien van regelingen, bestemmingsplannen, beleidsnotities, etc. De gemeente dient een transparant, duurzaam inkoop- en aanbestedingsbeleid te hanteren. De gemeente moet altijd binnen een redelijke termijn antwoord geven op gestelde vragen. Het speciale ondernemersloket van de gemeente moet meer bekendheid krijgen. Waar mogelijk, moet vereenvoudiging van regelgeving plaatsvinden. Speciale aandacht voor de wensen en behoeftes van ZZP-ers.
21
Mei fjoer en faasje De PvdA wil niet bezuinigen op kwijtscheldingsnormen en andere voorzieningen voor minder draagkrachtigen.
5.4
Financiën op orde
De financieel economische crisis trekt ook in Dongeradeel de komende jaren diepe sporen. Het rijk gaat zeer waarschijnlijk op de rijksuitkering aan gemeenten flink bezuinigen (mogelijk 3 miljard). De werkloosheid zorgt voor meer bijstandsgerechtigden, er komen minder inkomsten uit grondverkoop en woningbouw enz. Dit alles heeft consequenties voor alle wensen die in dit verkiezingprogramma zijn opgenomen. Een structureel gezonde financiële positie van onze gemeente moet de inzet zijn van het financiële beleid, omdat daarmee ook in de toekomst het financieren van nieuw beleid mogelijk blijft. Voordat er over voorstellen wordt besloten, dient de financiële dekking ervan geregeld te zijn. Het mag immers niet zo zijn dat financiële problemen naar de toekomst worden verschoven. De realisatie van de Rondweg-West is afhankelijk van substantiële financiële bijdragen van de provincie e.a. De financiering zou anders kunnen leiden
Dit betekent voor de komende raadsperiode: Onze gemeente heeft eerst het financiële plaatje rond, voordat over een voorstel wordt besloten. Het principe “de sterkste schouders, de zwaarste lasten” geldt nog steeds. De limiet van de lastendruk o.a. OZB ligt op het gemiddelde in Fryslân. Geen bezuinigingen op kwijtscheldingsnormen en andere voorzieningen voor minder draagkrachtigen.
tot bezuinigingen op terreinen die de PvdA na aan het hart liggen als cultuur, sport, onderwijs en sociale programma’s. Gezond financieel beheer betekent in de eerste plaats: niet verder springen dan je polsstok lang is. Voor wat betreft de OZB zal de PvdA blijven kiezen voor een beleid dat gebaseerd is op het principe van “de sterkste schouders, de zwaarste lasten”. Omdat de sterkste schouders niet onbeperkt belast kunnen worden, moet daaraan ook vooraf een limiet gesteld worden. Deze limiet is voor de PvdA een lastendruk van het gemiddelde van alle gemeenten in Fryslân in het voorgaande jaar. Als het maximum aan lastendruk is bereikt en hogere uitgaven zijn toch noodzakelijk, dan moet er bezuinigd worden. Dit verschaft duidelijkheid, maar houdt ook een beperking in voor de wensen die in dit verkiezingsprogramma zijn genoemd.
22
