Openbaar Ministerie Rotterdam Openbaar Ministerie Dordrecht Terugblik 2009/Vooruitblik 2010 De daling van het aantal door de politiekorpsen Rotterdam-Rijnmond en Zuid-Holland-Zuid aangeleverde zaken bij het Openbaar Ministerie in Rotterdam en Dordrecht, ingezet in 2008, zet door in 2009. Dit komt overeen met een daling van het aantal aangiften bij de politie bezien over de totale regio. Heel voorzichtig kan dan ook geconcludeerd worden dat het echt veiliger wordt in de regio Rotterdam én Dordrecht. Per 1 januari 2009 was het zover: De arrondissementsparketten Rotterdam en Dordrecht werden samengevoegd in één regio met een regioparket (Rotterdam) en een lokaal parket (Dordrecht). Dat was een gevolg van het landelijke proces Het OM Verandert. De negentien arrondissementsparketten werden opnieuw ingedeeld in elf zogenoemde regioparketten en acht lokale. Per 1 januari was de zogenoemde regionalisering formeel een feit. Met recht slagvaardig. Dat was en is het motto waaronder de nieuwe regio aan het werk is. Belangrijke speerpunten als de bestrijding van jeugdcriminaliteit, geweldmisdrijven en de aanpak van veelplegers werden zichtbaar in de opening van drie Veiligheidshuizen in de regio. Sommige taken werden herverdeeld, waarbij officieren van justitie portefeuillehouder werden voor beide parketten en medewerkers regionaal gingen werken. Om de regionalisering ook bij de medewerkers zelf beter ,,tussen de oren’’ te krijgen werd intern een nieuwe naam gekozen, die recht doet aan beide regio’s: Maas Merwede. De nieuwe regio werd geconfronteerd met een aantal ,,verrassingen’’. Zo kreeg Dordrecht relatief veel zware zaken te verwerken, en ging in Rotterdam veel aandacht en inzet uit naar de gebeurtenissen in Hoek van Holland. De voorraden aan oude zaken liepen onder andere door de krapte aan zittingsruimte bij de rechtbank Rotterdam nog steeds op. En de regio werd geconfronteerd met (dreigende) landelijk opgelegde bezuinigingen bij OM en de politiekorpsen als gevolg van de wereldwijde financiële crisis. De instroom aan rechtbankzaken (misdrijven) is in ieder geval opnieuw gedaald. In Rotterdam van 26.047 in 2008 naar 23.333 in 2009, in Dordrecht van 6611 naar 5690. Van deze zaken handelt het OM iets minder dan de helft zelf af, en iets meer dan de helft wordt afgedaan door de rechtbank. Ook het aantal zaken met minderjarige verdachten is voor het tweede jaar op rij gedaald: van 3953 naar 3327 in Rotterdam, en van 908 naar 821 in Dordrecht. En daar waar in Dordrecht in 2008 de daling van het aantal geweldszaken al inzette, is die daling in Rotterdam nu ook te zien. Een belangrijk aandeel in deze cijfers is overigens nog steeds weggelegd voor huiselijk-geweldzaken. Veel energie is het afgelopen jaar uitgegaan naar vooral interne le functies zijn versneld ingevoerd, en teams worden samengevoegd. de overhead en kosten. Rechters van buiten Rotterdam, waaronder ben zaken afgedaan voor de Rotterdamse rechtbank. Begin 2010 staat de
Mr. Henk Korvinus, Hoofdofficier Rotterdam Mr. Paul van de Beek, Hoofdofficier Dordrecht
processen. RegionaEr is gesnoeid in uit Dordrecht, hebregio er beter voor.
PRIORITEITEN Wat is nou de grootste bedreiging van de rechtstaat? En is dat per definitie hetzelfde als waar gewone mensen het meest last van hebben? Dat zijn de vragen waar OM en politie (en bestuur) dagelijks mee te maken hebben. Wanneer in sommige wijken steeds meer hennepkwekerijen ontdekt worden, wanneer in diezelfde wijken veel drugsverslaafden opduiken, en wanneer blijkt dat veel van die panden in particuliere handen zijn, dan is er nader onderzoek nodig. In het verleden is al gebleken dat achter de hennepteelt nogal eens criminele organisaties schuil gaan. Die strijken de grote winsten op, en dat geld moet ook weer ergens naartoe. Vermenging van onder- en bovenwereld dreigt: de zogenoemde maatschappelijke integriteit wordt aangetast. Niet altijd is de overlast of criminaliteit een gevaar voor de rechtstaat. Maar veel kleine brandjes in een gemeente, of een spoor van vernielingen tussen een uitgaansgebied en een woonkern, elke vrijdag- en zaterdagnacht, tasten wel heel erg het rechtsgevoel en het gevoel van veiligheid van gewone mensen aan. OmaanbeidehethoofdtebiedenwerkthetOM,samenmetdeopsporingsdienstenenhetbestuur,aandehandvan prioriteiten. Landelijk zijn dat de georganiseerde criminaliteit, cybercriminaliteit, jeugdcriminaliteit, geweld, en veelplegers. Regionaal en lokaal worden binnen deze speerpunten al naar gelang de behoefte accenten gelegd. JEUGD De jeugd heeft de toekomst. Voor het overgrote deel van de jeugdigen in de regio Rotterdam en Dordrecht is dat ook zo. Maar er zijn jongeren waar het helemaal niet goed mee gaat, zo blijkt ook uit cijfers van Jeugdzorg. In met name de stad Rotterdam zijn gezinnen waar zo veel mis is, dat het een wonder mag heten dat er kinderen zijn die gewoon op hun pootjes terechtkomen. In sommige gezinnen glijden zowel de zonen als de dochters af naar de criminaliteit. Hoewel het aantal zaken waarbij meisjes betrokken zijn opnieuw gedaald is, werd dit jaar toch duidelijk dat er te weinig plaatsen zijn voor de behandeling van deze meisjes in een justitiële setting in deze regio. In 2010 komen er waarschijnlijk plaatsen bij. De instroom van het aantal zaken waarbij minderjarigen betrokken zijn, is in 2009 fors lager uitgekomen: in Rotterdam 3327 en Dordrecht 821. In 2008 lagen die aantallen op 3953 (Rotterdam) en 908 (Dordrecht). De instroom van zaken met minderjarigen volgt dan ook de landelijke trend van de daling van het totaal aantal zaken. Voor wat betreft de jeugdzaken is in ieder geval duidelijk dat er ook minder meldingen zijn van overlast door jeugdigen en dat er een daling is in het aantal problematische jeugdgroepen. In 2009 hebben studenten van de Erasmus Universiteit onderzoek verricht naar de JCO’s (Justitieel Casusoverleg). In JCO’s worden de casussen van jeugdigen die in aanraking met politie zijn gekomen, besproken. Uit het onderzoek is gebleken dat de JCO’s inderdaad de lijnen tussen de organisaties kort houden, dat men elkaar beter weet te vinden en dat de persoonsgerichte aanpak vruchten afwerpt. Verbeterpunten zijn er ook uit de evaluatie gekomen. Zo moet de informatie-uitwisseling met gemeenten verbeterd worden om de achtergrond van jongeren beter in beeld te krijgen. In de JCO’s werden in Rotterdam ruim 2000 (Rotterdam, onder wie 365 meisjes) en 1485 (Dordrecht, onder wie 220 meisjes) jongeren besproken. In Rotterdam wordt sinds enige jaren de zogenoemde PGA-Jeugdlijst gehanteerd. Van de ongeveer 180 jongeren die er in 2009 op stonden is het afgelopen jaar de aanpak verschoven van een persoonsgerichte aanpak naar een persoons- en gezinsgerichte aanpak. In Dordrecht staan 43 zeer actieve veelplegers op de lijst PGA Minderjarigen. Ook hier wordt bij de persoonsgerichte aanpak rekening gehouden met het gehele gezin. In beide regio’s werd ook het afgelopen jaar weer duidelijk dat veel overlast en kleine criminaliteit gepleegd door minderjarigen, is terug te voeren op alcoholgebruik, en in mindere mate op softdrugsgebruik. In Rotterdam werd een pilot gedraaid waarbij jongeren die overtredingen hadden begaan onder invloed van alcohol (of softdrugs) met hun ouders naar HALT werden verwezen. Uit een tussenevaluatie bleken beide partijen de HALT-afdoening als positief te ervaren.
In het arrondissement Dordrecht werd vanuit de Veiligheidssociëteit een pilot gestart (met GGD ZHZ, politie, OM en zestien gemeenten) om alcoholmisbruik onder jongeren terug te dringen. Onder de naam ,,Verzuip jij je toekomst’’ werden jongeren die een alcoholverbod overtraden, naar HALT gestuurd. Als eerste wordt met het project geëxperimenteerd in de Hoeksche Waard. Als dit succesvol verloopt kan de rest van de regio Zuid-Holland-Zuid aansluiten. Spijbelen is al jaren een van de belangrijkste indicatoren voor problemen met een kind, of problemen in een gezin. Vroege signalering daarvan is alleen al om die reden dan ook van groot belang. Onder leiding van de landelijk beleidsofficier jeugd, werkzaam bij het parket in Rotterdam, is een landelijke handleiding leerplicht gemaakt voor een eenduidige aanpak van ongeoorloofd schoolverzuim. In Rotterdam wordt met ingang van 2010 met de handleiding gewerkt. Hoewel kinderen jonger dan 12 jaar niet strafrechtelijk vervolgd kunnen worden, worden deze zogenoemde 12-minners die werden gehoord door de politie over een strafbaar feit, wel besproken in het JCO in Dordrecht. Zij werden vervolgens doorverwezen naar het Jeugd Preventie Team. In het arrondissement Rotterdam worden in 2010 de 12-minners standaard gemeld bij het Bureau Jeugdzorg. Omdat al langer duidelijk is dat een van de grootste factoren om af te glijden naar criminaliteit de grote gezinsproblematiek is, lijkt het onderbrengen van ook de jeugdproblematiek in het Veiligheidshuis voor de hand liggend. In 2010 wordt in het Veiligheidshuis in Dordrecht een pilot gedraaid met een hulpverleningscasusoverleg voor jeugdigen, ook 12-minners. Daar kunnen betrokken organisaties kinderen agenderen waarover zorgen zijn. Zo kan in ieder geval informatie uitgewisseld worden, en een plan van aanpak opgesteld. In Rotterdam zal binnen het Veiligheidshuis het zogenoemde multiprobleemoverleg opgestart worden. Daar kunnen justitiële, gemeentelijke en zorgpartners de meer complexe zaken van jongeren en hun gezinnen aanpakken.
VEELPLEGERS In 2009 werden in beide regio’s Veiligheidshuizen geopend: in maart in Dordrecht, in juli in Rotterdam en in november in Schiedam. De Veiligheidshuizen zijn voortgekomen uit diverse initiatieven in het hele land die allemaal begonnen als initiatief om (vooral) veelplegers aan te pakken met een op de persoon toegesneden aanpak. In 2008 werden deze initiatieven opgepakt en omarmd door het Ministerie van Justitie en ontstond de naam Veiligheidshuis. In december 2009 was een grotendeels landelijk dekkend netwerk van Veiligheidshuizen gerealiseerd, al zijn er hier en daar nog hiaten. In de regio Maas Merwede wordt nog bekeken of er nog meer bij moeten komen, maar dat hangt vooral af van gemeentelijke initiatieven. In de Veiligheidshuizen werken openbaar ministerie, gemeenten en gemeentelijke diensten, politie, zorg, Dienst Justitiële Inrichtingen, reclassering en bij minderjarigen Raad voor Kinderbescherming, HALT, Jeugdzorg en leerplichtinstellingen samen. De bedoeling is van elke veelpleger, minder- of meerderjarig, een dossier op te bouwen en een plan van aanpak op te stellen. Komt een veelpleger dan bijvoorbeeld opnieuw in aanraking met politie, dan is bij wijze van spreken meteen duidelijk wat er moet gaan gebeuren. Dat geldt in Rotterdam zowel voor veelplegers van criminaliteit, als veelplegers van overlast. Want deze laatste categorie heeft een groot aandeel in de veiligheidsbeleving van burgers mensen. In Dordrecht geldt de aanpak alleen voor de zeer actieve (criminele) veelplegers. Voor de hardnekkige plegers van overlastfeiten als alcoholgebruik op straat, gebruik van drugs op straat, bedelen en dergelijke, heeft het OM in Rotterdam in samenwerking met de ketenpartners in het Veiligheidshuis inmiddels een speciaal traject opgezet. Voor hen wordt bij de kantonrechter geen boete meer gevraagd, maar meteen hechtenisstraf, zo nodig volgens het zogenoemde ,,dubbele tarief’’. Met de gedegen dossieropbouw, met name vastgelegd door alle partners in het Veiligheidshuis waarin ook duidelijk wordt wat er allemaal aan zorg al is ingezet voor de betrokkenen om voortgaande overlast te voorkomen, blijken kantonrechters mee te gaan in de eisen. Straffen van meer dan 100 dagen in een keer zijn dan ook geen uitzondering meer. Zijn de vonnissen eenmaal onherroepelijk, dan worden in de justiële inrichting opnieuw pogingen gedaan de veelpleger in een zorgtraject te krijgen. De zogenoemde kantonveelplegeraanpak werd in december door de minister van Justitie een geslaagde vorm van ketensamenwerking in het Veiligheidshuis genoemd.
Ook de criminele veelpleger wordt in het Veiligheidshuis Rotterdam besproken. Met name de aanpak van de criminele veelpleger met een psychische problematiek, baart zorgen. Het afgelopen jaar zijn diverse programma’s ontwikkeld om tot een goede aanpak te komen. Zo zijn in samenwerking met Bouman, Bavo-Europoort en De Waag en Het Dok programma’s ontwikkeld voor personen die voorkomen op de PGA-Geweld. Of deze programma’s resultaat hebben, is nog niet te zeggen omdat er tot nog toe weinig mensen aan meegedaan hebben. Inmiddels wordt binnen de setting van het Veiligheidshuis ook geëxperimenteerd met andere projecten. Zo is een project opgestart waarbij een aantal Antillianen, onder wie ook langdurig gedetineerde overvallers, intensief gevolgd worden. Met het project proberen de partners beter inzicht te krijgen in welke interventies effect hebben. GEWELD De aanpak van huiselijk geweld is een belangrijk voorbeeld van de aanpak van geweldplegers in een Veiligheidshuis. Ook bij de slachtoffers van niet ernstig huiselijk geweld (en kindermishandeling) is de eerste prioriteit vaak niet de bestraffing van de dader, maar ligt prioriteit bij het stoppen van geweld. Wanneer dat met een onmiddellijk ingezet traject van pleger- en slachtofferhulpverlening eindigt, zijn alle partijen tevreden. Het strafrecht fungeert hier vaak als stok achter de deur. Het aantal zaken van huiselijk geweld is met de invoering van de Wet tijdelijk huisverbod, tegen de verwachting in, niet gestegen. De instroom van huiselijk-geweldzaken daalde zelfs significant. In Rotterdam kwamen ongeveer 1500 zaken binnen (in 2008 bijna 2700), in Dordrecht 300 (2008: 360). De daling kan voor een deel verklaard worden door nieuwe afspraken met de politie. Met het tijdelijk huisverbod kan de burgemeester een pleger voor tien dagen, verlengd met achttien dagen, uit huis plaatsen. Bij de oplegging van het verbod wordt meteen pleger- en slachtofferhulpverlening ingeschakeld. In Rotterdam werd het tijdelijk huisverbod ruim 400 keer opgelegd, in Dordrecht ruim 50 keer. In geval van ernstig huiselijk geweld worden verdachten vastgezet en voorgeleid. Maar in de gevallen van minder ernstig geweld, blijft de inzet van het OM vaak beperkt tot de TOM-zitting, de afdoening waarbij het OM zelf een (voorwaardelijke) taakstraf kan opleggen. Houdt overigens een pleger zich niet aan de voorwaarden (vaak hulpverlening), of vervult hij de taakstraf niet, dan volgt alsnog een dagvaarding voor de (politie)rechter. In de meeste gevallen waarbij het tijdelijk huisverbod werd overtreden, besloot het OM tot voorgeleiding en vervolging. De maximale straf voor overtreding van het tijdelijk huisverbod is een boete van 17.500 euro of een gevangenisstraf van twee jaar. Het huisverbod werd in Rotterdam 29 keer overtreden, in Dordrecht twee keer. Tien van die zaken zijn al voor de rechter geweest. In het Rotterdamse Veiligheidshuis vindt wekelijks casusoverleg plaats tussen de belangrijkste ketenpartners. In dat overleg worden huiselijk-geweldzaken besproken waarin een huisverbod is opgelegd. In Dordrecht worden in screeningsoverleg wekelijks alle incidenten huiselijk geweld die bij de politie zijn binnengekomen, besproken. Daar worden alle acties met betrekking tot pleger, slachtoffer en kinderen uitgezet. In Rotterdam kwam in 2007 de meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling tot stand. Eind 2009 sloot de 100e organisatie zich bij de meldcode aan. Die is inmiddels vast onderdeel van de susidievoorwaarden voor alle organisaties die van de gemeente Rotterdam subsidie ontvangen en in hun werk huiselijk geweld en kindermishandeling kunnen signaleren. De evaluatie van de meldcode is nog niet klaar. Het aantal meldingen van kindermishandeling door hulpverleningsinstanties lijkt omhoog gegaan, maar een overzicht van aangiften is nog niet bekend. In Dordrecht is het meldpunt kindermishandeling AMK betrokken bij het screeningsoverleg huiselijk-geweldzaken, waar de strategie met betrekking tot concrete zaken wordt bepaald. Hoewel het AMK ook zelf aangifte kan doen, wordt in de regel een direct betrokkene gestimuleerd aangifte te doen. Ook in 2009 was veel aandacht voor geweld tegen gezagsdragers of mensen met een publieke taak zoals politiemensen, brandweer, medewerkers van bijvoorbeeld sociale diensten of openbaar vervoer. In Rotterdam werd het geweldprotocol met de politie herzien, en met de RET werden afspraken gemaakt over het zo snel mogelijk afdoen van zaken van geweld tegen personeel of vernieling van goederen van het openbaar-vervoerbedrijf. In Dordrecht worden 2010 de afspraken met de politie geactualiseerd met betrekking tot de aanpak geweld tegen politieambtenaren.
Snelrecht en supersnelrecht Nog steeds wordt geprobeerd deze zaken zo snel mogelijk af te doen, inclusief schadevergoeding. Maar de zaken blijken over het algemeen te gecompliceerd om snel (binnen de inbewaringstellingtermijn van veertien dagen) of supersnel (binnen de inverzekeringstermijn van drie dagen) af te doen. In Dordrecht werd in oktober voor het eerst een supersnelrechtzitting gehouden: tegen een voetbalfan die zich bij de bekerwedstrijd FC Dordrecht-Ajax ernstig had misdragen. De man werd veroordeeld wegens opruiing en kreeg een voorwaardelijke gevangenisstraf van drie weken, een werkstraf van 40 uur, en een stadionverbod voor 2009/2010. In totaal werden in Rotterdam 489 zaken tegen 404 personen supersnel afgedaan. Deze zaken waren in overwegende mate tegen veelplegers vooral wegens winkeldiefstallen en andere vermogenscriminaliteit. Rechterscommissarissen die bij deze zittingen optreden als politierechter waarschuwen de veelpleger standaard voor de mogelijkheid van de maatregel tot plaatsing in een instelling voor stelselmatige dader, de zogenoemde ISDmaatregel waarbij iemand voor maximaal twee jaar kan worden opgesloten. Andere zaken die supersnel worden afgedaan zijn identiteitsfraudezaken en eenvoudige zaken van huiselijk geweld. Er werden 25 zaken afgedaan waarbij het ging om geweld tegen iemand met een publieke taak, zoals politiemensen of andere hulpverleners. In Dordrecht werden 86 zaken via snelrecht afgedaan.
Discriminatie Een bijzondere categorie geweldzaken, zijn zaken met een discriminatoir karakter. 2009 was het eerste volle jaar waarin Rotterdam en Dordrecht werkten aan de hand van een convenant dat de regels vastlegde voor intensieve samenwerking tussen de politiekorpsen Zuid-Holland-Zuid en Rotterdam-Rijnmond, de anti-discriminatieraad RADAR, en de beide parketten bij de bestrijding van discriminatie. Onder leiding van de regio-officier van justitie belast met de portefeuille discriminatie werden meldingen en strafzaken besproken en de registratie van zaken verbeterd. In Rotterdam bijvoorbeeld zijn in 2009 301 gevallen geregistreerd waarin mogelijk sprake was van discriminatie. In 79 gevallen is aangifte gedaan wegens discriminatie of een daarmee samenhangend feit (Dordrecht 3) en dat leidde tot 13 zaken (in Dordrecht 2). Aangezien in 2009 voor het eerst gewerkt werd met een landelijk registratiesysteem is het moeilijk om deze cijfers te vergelijken met cijfers uit eerdere jaren. In 2009 zijn veel zaken bij de rechter aanhangig gemaakt waarbij het ging om bedreigingen tegen een bekend politicus. Veelal betroffen dit doodsbedreigingen via internet. Via de Haagse politie werden de IPadressen van de betrokken computers achterhaald, en er werden vele aanhoudingen verricht in de regio. In 2010 zal binnen de regio Rotterdam/Dordrecht extra aandacht komen voor homogerelateerde discriminatie. Afgelopen jaren leek vooral in Amsterdam het aantal incidenten toe te nemen, en bleek dat er een drempel was om aangifte te doen. Via een speciaal politie-informatiepunt zal in 2010 in de gehele regio extra aandacht aan dit probleem gegeven worden.
GEORGANISEERDE EN FINANCIEEL-ECONOMISCHE CRIMINALITEIT ZWARE ZAKEN EN INTERNATIONALE RECHTSHULP MAATSCHAPPELIJKE INTEGRITEIT Bestrijding van georganiseerde criminaliteit vereist een georganiseerde aanpak. Op basis van betrouwbare criminaliteitsbeeldanalyses (CBA’s), de juiste informatie van regionale inlichtingendiensten van de politiekorpsen en de juiste informatie van bestuur, belastingdienst, bijzondere opsporingsdiensten, en handhavingsdiensten van gemeenten en provincies, is de georganiseerde criminaliteit en de daarmee gepaard gaande vermenging van onder- en bovenwereld en dus de aantasting van de maatschappelijke integriteit strafrechtelijk, bestuurlijk, fiscaal en civielrechtelijk aan te pakken. Dat vergt een lokaal- (gemeentelijke), of regionaal overstijgende aanpak. In 2009 hebben Dordrecht en Rotterdam dan ook besloten dat de officier van justitie met de portefeuille informatie en de criminoloog regiobreed werken. Deze beide personen, en de recherche-officieren van beide parketten, zijn intensief bezig met het verzamelen van bovenregionale informatie in samenwerking met de beide politiekorpsen en de Regionale Informatie- en Expertise Centra (RIEC) waarin uit beide regio’s de gemeenten hun krachten hebben gebundeld. De CIE-officieren van beide parketten zijn elkaars vaste vervanger. In beide arrondissementen komen in ieder geval twee speerpunten naar boven die ook tot de landelijke OM-prioriteiten behoren: de aanpak van hennepteelt en de bestrijding van mensenhandel/smokkel. Hennepteelt en de organisaties erachter, bleken al eerder minder onschuldig dan de indeling bij softdrugs deed vermoeden. Inmiddels heeft het Landelijk Parket besloten de organisaties erachter gelijk te behandelen als de organisaties achter de handel in hard drugs. In Rotterdam en Dordrecht zal waar mogelijk meer onderzoek worden gedaan naar de organisaties achter ontdekte hennepkwekerijen. Zowel in Dordrecht als Rotterdam worden koffieshops streng in de gaten gehouden. Nadat in Rotterdam zestien koffieshops moesten sluiten, vooral omdat zij te dicht in de buurt van scholen lagen, bestond de angst dat de overlast bij de andere zou toenemen. Dat is niet gebeurd. Overigens is het OM als geheel een voorstander van vooral kleine koffieshops die hooguit de lokale omgeving bedienen. Daardoor is de zogenoemde achterdeurproblematiek beter beheersbaar. Growshops in de regio worden tenminste één keer per jaar gecontroleerd. Voor wat betreft de aanvoer van drugs via de Rotterdamse haven, was het zogenoemde Hit And Run Containerteam (HARC) opnieuw succesvol. Kleine en grote vangsten, aangevoerd door zeelieden en verstopt tussen uiteenlopende lading als fruit en scrap leverde in totaal bijna 1400 kilo cocaïne en 1700 kilo hennep en hasj op. Bij sommige vangsten werden verdachten aangehouden, in totaal veertig, maar bij sommige ook niet. Dan was er geen enkel zicht op verdachten. De aanpak van mensenhandel en –smokkel is inmiddels volledig regionaal en gebeurt onder leiding van één officier van justitie. Beide politiekorpsen hebben bij de eenheid Vreemdelingenpolitie een team dat speciaal gericht is op mensenhandel en -smokkel. In Rotterdam heeft het accent tot nog toe op de aanpak van seksuele uitbuiting gelegen. Gebleken is bijvoorbeeld dat het internet een steeds belangrijker rol gaat spelen bij de ,,tewerkstelling’’ van vaak heel jonge prostituees, de slachtoffers van pooier- of loverboys. In 2010 gaan politie en OM proberen hier gerichter op in te zetten. Daarnaast zal in Rotterdam ook meer aandacht besteed gaan worden aan de aanpak van de zogenoemde ,,overige uitbuiting’’. De samenwerking met bijvoorbeeld Sociale Inlichtingen- en Opsporingsdienst (SIOD) en Arbeidsinspectie wordt daartoe geïntensiveerd. Het RIEC Rotterdam-Rijnmond speelt een belangrijke rol in de ondersteuning en de uitvoering van de geïntegreerde aanpak van mensenhandel in de Rijnmond.
In Dordrecht ligt het accent na een CBA en vanwege gelden die vanuit de intensiveringsprogramma’s van het OM landelijk zijn toegekend, op de zogenoemde overige uitbuiting. Met name de uitzendbranche en bepaalde takken van de horeca worden onder de loep genomen. Gewerkt wordt volgens een programmatisch aanpak: het zogenoemde barrièremodel. Dat gaat ervan uit dat er een aantal hindernissen genomen moeten worden voor de crimiminele activiteiten kunnen beginnen: toegang tot Nederland, huisvesting, identiteit en arbeid. Een integrale aanpak moet al deze terreinen bestrijken. Het RIEC Zuid-Holland-Zuid zal ook hier een belangrijke rol gaan spelen. Zoals eerder al aangehaald is de veiligheidsbeleving van mensen vaak afhankelijk van de woonomgeving. Is de woonomgeving verloederd, zijn er veel slechte huizen die voortdurend andere eigenaren hebben, waarin ook nog eens veel dubieuze bewoners zitten, of worden er om de haverklap hennepkwekerijen gevonden, dan voelen (en zijn) mensen zich vaak niet veilig. De aanpak van allerlei partijen rondom die panden, staat dan ook hoog in het vaandel. Al enige tijd neemt de gemeente Rotterdam huizen over van als slecht bekend staande verhuurders. Bovendien wordt in samenwerking met onder andere het kadaster, hypotheekverstrekkers, makelaars, taxateurs en notarissen informatie uitgewisseld met betrekking tot de verkoop van panden. Met name de zogenoemde ABC-transacties waarbij een pand soms op één dag flink in waarde stijgt, zijn onderwerp van onderzoek. Er lopen nog een aantal strafrechtelijke onderzoeken, ook naar de betrokkenheid van notarissen. Vier taxateurs zijn in 2009 veroordeeld. Ook de bestrijding van cybercriminaliteit heeft prioriteit. Cybercriminaliteit beslaat een groot gebied: van fraude via Marktplaats.nl, sites waarop jonge prostituees worden aangeboden, tot obscure sites waarop kinderpornografisch materiaal is te vinden. Eind 2009 kreeg de regio een speciale cybercrime-officier. Met beide politiekorpsen zal in 2010 een plan van aanpak worden opgesteld. Het Internationaal Rechtshulpcentrum (IRC) Rotterdam-Dordrecht kreeg in 2009 ongeveer evenveel rechtshulpverzoeken binnen als in 2008, ongeveer 2500. Er gingen ongeveer 215 rechtshulpverzoeken naar het buitenland. Een deel van de rechtshulpverzoeken betreft zogenoemde grote rechtshulpverzoeken. In 2009 ging het 33 keer om overdracht of overname van een strafvervolging, elf keer om een uitlevering, twintig keer om een uitlevering aan Nederland, en 82 keer om de tenuitvoerlegging van een (buitenlands) strafvonnis (Wots). Informatie van het IRC Rotterdam-Dordrecht heeft onder andere in Duitsland, de Scandinavische landen en Portugal geleid tot aanhoudingen. In2009moestenhetparketinDordrechtendepolitieZuid-Holland-ZuidveelcapaciteitvrijmakenvoorTGO’s(Team Grootschalig Onderzoek). De regio werd onder andere geconfronteerd met drie dodelijke schietpartijen op straat. Het aantal gewapende overvallen in de gehele regio steeg van 422 (35 in Dordrecht) naar 473 (57 in Dordrecht). Doelwitten waren meest winkels en woningen. Voor de zaken werden ruim 200 verdachten aangehouden. Onderzoek (in Rotterdam) leert dat de meeste daders 17 tot 21 jaar oud zijn. In Dordrecht zal in 2010 extra geïnvesteerd worden in onderzoek naar vuurwapens.
Cold Cases Sommige zaken worden niet opgelost, en dat is zowel voor politie en OM als de nabestaanden van de slachtoffers een hard gelag. Wanneer het gaat om levensdelicten, ernstige geweldsmisdrijven en ernstige zedendelicten, worden die bij de politie Rotterdam-Rijnmond ondergebracht bij het zogenoemde coldcaseteam. Inmiddels zijn ruim 100 zaken ondergebracht bij dit team, dat onder leiding staat van de coldcase-officier van justitie. De afgelopen jaren zijn alsnog zes zaken opgelost, drie in 2009. Vijf zaken werden definitief afgesloten omdat er onvoldoende aanknopingspunten waren om de zaak opnieuw op te pakken. Het team heeft inmiddels een aantal knelpunten gesignaleerd, en dat heeft onder andere geleid tot een wetsvoorstel waarin ook herziening ten nadele kan worden gevraagd. Dat betekent dat wanneer er nieuwe onderzoeksresultaten zijn, maar een eerder onherroepelijk vrijgesproken verdachte, alsnog opnieuw vervolgd kan worden. Naar verwachting beslist het parlement in 2010 over het wetsvoorstel. Dat heeft overigens geen terugwerkende kracht. Politie en OM Rotterdam hebben erop aangedrongen dat te amenderen.
Expertisecentrum Medische Zaken Expertisecentrum Kinderporno Bij het regioparket Maas Merwede zijn twee landelijke expertisecentra van het Openbaar Ministerie ondergebracht: het expertisecentrum Medische Zaken en het expertisecentrum Kinderporno. Beide worden geleid door een Rotterdamse officier van justitie. En beide trokken in 2009 veel aandacht. Het expertisecentrum medische zaken constateerde (opnieuw) een stijging van het aantal gemelde zaken uit het hele land. Aan het eind van het jaar stond de teller op 50 zaken landelijk en 30 zaken uit de regio Maas Merwede. Het expertisecentrum heeft enkele zaken uit andere arrondissementen overgenomen omdat de zaken daar om uiteenlopende redenen niet konden worden gedaan. Naar alle waarschijnlijkheid worden nog steeds niet alle zaken van niet-natuurlijk overlijden in medische instellingen op de juiste manier gemeld. Het expertisecentrum heeft dan ook de collega’s in het land geadviseerd nauwer samen te gaan werken met de forensisch officieren van justitie. Zo zouden betere contacten met gemeentelijk lijkschouwers tot stand kunnen komen. Om ook bij artsen duidelijk te maken dat niet elk niet-natuurlijk overlijden automatisch een strafrechtelijk onderzoek hoeft te betekenen, zijn diverse cursussen gegeven aan ziekenhuizen en groepen van artsen. Nog steeds blijkt het lastig gegevens van (sommige) ziekenhuizen te verkrijgen. Twee uitspraken van rechtbanken lijken een duidelijke richting aan te geven. Is de arts (verschoningsgerechtigde) zelf verdachte van een strafbaar feit dan wordt doorbreking van het beroepsgeheim door de rechtbank op grond van de veronderstelde toestemming van de patiënt geaccepteerd. Is de arts geen verdachte maar wel houder van medische gegevens dan accepteert de rechtbank de vordering pas als alle andere middelen uitgeput zijn. Overigens heeft de medisch officier van het parket in Rotterdam de zaak geseponeerd waarvoor het parket in 2008 uiteindelijk een uitspraak van de Hoge Raad verkreeg. Analoog aan het convenant dat het OM en de politie in 2008 sloten met de regionale ziekenhuizen, is in 2009 begonnen met een convenant met instellingen in de geestelijke gezondheidszorg. Het was de bedoeling in 2009 het convenant af te sluiten, maar gaande het proces bleken veel instellingen geen huisregels te hebben hoe om te gaan met strafbare feiten gepleegd binnen de instelling. Op verzoek van het OM komen die huisregels er nu alsnog. Vermoedelijk wordt het convenant in 2010 afgesloten. Per 1 januari 2009 ging het Expertisecentrum Kinderporno van start, ondergebracht bij het parket in Rotterdam. Het regioparket Rotterdam was de meest aangewezen locatie omdat er bij de politie Rotterdam-Rijnmond een speciaal team was, en om-dat de thematische aanpak kinderporno was voorzien bij de Bovenregionale Recherche Zuid-West, een samenwerkingsverband van Rotterdam-Rijnmond en Zuid-Holland-Zuid. Binnen het intensiveringsprogramma Cybercrime werd een zogenoemde proeftuin aan het expertiseteam toegewezen. Binnen de proeftuin worden nieuwe digitale en tactische opsporingsmiddelen beproefd, maar worden ook de grenzen van de juridische kaders verkend. Wat kun je bijvoorbeeld met bijzondere opsporings-methoden op internet? Inmiddels loopt er een opsporingsonderzoek. Het onderzoek naar een Sliedrechter met een enorme hoeveelheid kinderpornografisch materiaal kwam voort uit de thematische aanpak kinderporno. Uiteindelijk heeft de officier ook aan de rechtbank een aantal vernieuwende stellingen voorgelegd en de rechtbank is daar in het vonnis in meegegaan. Zo heeft de rechtbank het ten laste gelegde (tot nu toe ,,twijfel’’-)materiaal, dat normaal gesproken niet als strafbaar materiaal aan de rechter wordt voorgelegd, ook onder kinderpornografisch materiaal geschaard. Daarmee wordt het mogelijk ook aan-bieders van soortgelijk materiaal waarop weliswaar geklede maar in erotische poses poserende minderjarigen staan, aan te pakken. Ook heeft de rechter voor het eerst uitgesproken dat ook louter en alleen het bezit van kinderpornografisch materiaal een gevaar oplevert voor de onaantastbaarheid van minderjarigen. Daarmee is het mogelijk ook voor bezit een ongelimiteerde tbsmaatregel op te leggen, en kan een op te leggen proeftijd in voorkomende gevallen van 2 naar 10 jaar gaan. Onder leiding van de landelijk officier ter bestrijding van kinderpornografisch materiaal is inmiddels een landelijke denktank met vertegenwoordigers uit allerlei organisaties opgericht. Onder leiding van de denktank worden onder andere een standaard verhoorplan en standaard proces-verbaal ontwikkeld. In 2009 is al een standaard werkinstructie met uitgebreide criteria voor het beoordelen van het materiaal ontwikkeld. Aan de hand van deze criteria zal een nieuwe databank gevuld worden. In 2010 wordt gewerkt aan het herschrijven van de Aanwijzing Kinderpornografie.
OPENBARE ORDE/CRISISBEHEERSING Ook in 2009 is onverminderd ingezet op integrale samenwerking om overlast en criminaliteit in de openbare ruimte terug te dringen. In Dordrecht werd de Algemeen Plaatselijke Verordening (APV) herschreven nadat met name in het centrum van Dordrecht zelf een grote toename van drugs- en alcoholgerelateerde overlast werd geconstateerd door de politie Zuid-Holland-Zuid. Met het nieuwe artikel kreeg de burgemeester van Dordrecht de mogelijkheid verblijfsontzeggingen op te leggen. Waarschijnlijk zullen meer gemeenten in dit arrondissement overgaan tot het aanwijzen van gebieden waarbinnen een verblijfsontzegging kan worden opgelegd. In de Rotterdamse regio werd het zogenoemde bioscoopverbod ingevoerd. Daarmee werd het mogelijk met name in het centrum van Rotterdam overlastgevers de toegang tot een bioscoop te ontzeggen. Met horeca, gemeente en politie, kwam op het Stadhuisplein een horecaverbod tot stand. Kroegtijgers die zich schuldigmakenaangeweldindeaangeslotenhorecagelegenhedenkanvooreenjaardetoegangontzegdworden. De politieinzet, maar ook die van het OM, blijft bij grote evenementen onverminderd hoog. Zo verliep de Dance Parade in het centrum van Rotterdam weliswaar zonder grote problemen, maar de aanhouding van bijna 140 feestgangers deed anders vermoeden. Het van te voren als evenement met weinig risico ingeschatte Sunset Grooves in augustus in Hoek van Holland, eindigde in een voor de politie dusdanig bedreigende situatie dat zij zich genoodzaakt zagen gericht te schieten op belagers. Daarbij kwam een 19-jarige Rotterdammer om het leven. Naar de gebeurtenissen zijn diverse onderzoeken ingesteld, en daar is in ieder geval uitgekomen dat er een groep jongeren is die bewust op zoek gaat naar de confrontatie met de politie. In 2010 zal deze constatering een belangrijke rol gaan spelen bij de beoordeling van diverse evenementen. Hoe met de groep moet worden omgegaan is ook onderwerp van onderzoek. Een mogelijkheid zou zijn een speciale PGA-lijst te maken waarin bekenden uit deze groep worden ondergebracht. In 2010 is binnen de Veiligheidsregio Rotterdam en de Veiligheidsregio Zuid-Holland-Zuid weer een grootschalige rampenoefening voorzien.
SLACHTOFFERZORG Het slachtoffer neemt een belangrijke rol in binnen het strafproces. Om het slachtoffer zo goed mogelijk bij te staan, is binnen het OM zowel in Rotterdam als Dordrecht een speciale sectie slachtofferzorg. In deze sectie worden alle werkzaamheden verricht ten behoeve van het slachtoffer. De slachtofferadministratie draagt zorg voor de registratie van het slachtoffer, en voor een tijdige en juiste correspondentie richting het slachtoffer. Slachtoffers van een delict worden geregistreerd zodat ze op de hoogte worden gehouden van de voortgang van de zaak waarin zij betrokken zijn geraakt. Ook kunnen ze aangeven of ze een schadevergoeding willen. Het afgelopen jaar lieten in Rotterdam ruim 13.000 slachtoffers zich registreren, een stijging van 2000 ten opzichte van de jaren 2007 en 2008. In Dordrecht daalde het aantal geregistreerde slachtoffers van bijna 4500 naar 3900. In sommige zwaardere zaken hebben slachtoffers recht op spreekrecht of kan men gebruik maken van een schriftelijke slachtofferverklaring (SSV). Ongeveer 140 (Rotterdam 70, Dordrecht 70) slachtoffers gaven te kennen van het spreekrecht gebruik te willen maken. Ongeveer 120 (Rotterdam) en 95 (Dordrecht) slachtoffers hebben een SSV op laten stellen met behulp van Slachtofferhulp Nederland. Alvorens te beslissen hoe het OM de strafzaak af zal gaan doen werd het afgelopen jaar, net als vorig jaar, in Rotterdam in bijna 750 zaken in de schade bemiddeld door de schadebemiddelaar. Ook de schadebemiddelaar is werkzaam in de sectie slachtofferzorg. Werkt een verdachte mee aan een schadevergoeding dan heeft dat gevolgen voor de afdoening van een zaak. In 2009 betaalden de verdachten gezamenlijk zo’n 140.000 euro ten behoeve van de slachtoffers.
In 2008 was dit 120.000 euro. In bijna 70% (2008: 73 %) van het aantal bemiddelde zaken betaalde de verdachte ook daadwerkelijk aan een slachtoffer. Verdachten die weigerden te betalen of niet mee wilde werken werden gedagvaard. InDordrechtisin308zaken(2008255)bemiddeldindeschade.Datleverderuim100.000euro(in2008bijna130.000 euro)op.In72%(200879%)vandebemiddeldezakenbetaaldedeverdachteookdaadwerkelijkaaneenslachtoffer. Verder is het InformatiePunt Slachtoffers (IPS) een onderdeel van de sectie slachtofferzorg. Het slachtoffer kan vanaf moment van aangifte tot met de executiefase van de zaak informatie inwinnen bij dit punt. De medewerkers van het IPS kunnen zowel in het politiesysteem als in het justitiesysteem. In 2009 kreeg het IPS bijna 17.000 telefoontjes. Evenveel als in 2008. Verder waren er zo’n 100 gesprekken tussen slachtoffers en officieren van justitie waarbij het IPS ook een coördinerende rol speelde. In Dordrecht zijn deze cijfers niet geregistreerd. In de sectie slachtofferzorg is ook Slachtofferhulp Nederland vertegenwoordigd in de persoon van de voegingsadviseur. De zogenoemde voegingsadviseurs contro-leerden het afgelopen jaar zo’n 1500 voegingen in Rotterdam en 740 in Dordrecht op haalbaarheid en juistheid en voorzagen de officier van justitie van een advies. In de regio draait het komende jaar een pilot in het kader van het landelijke project Het Slachtoffer Centraal. Binnen de pilot wordt onder andere gewerkt met een case-manager, waarbij slachtoffers en nabestaanden al bij aanvang van een zaak worden bijgestaan door een medewerker van slachtofferhulp.
Bijzondere zaken: Overvallen Rotterdam-Rijnmond en Zuid-Holland-Zuid Tijdens een megazitting bij de rechtbank in Dordrecht in januari en februari moesten negen verdachten zich verantwoorden voor een reeks van inbraken en gewapende overvallen. Die vonden met name plaats op winkeliers. Omdat het in 2008 leek alsof eenzelfde groep in zowel Rotterdam-Rijnmond als Zuid-Holland-Zuid actief was werd een bovenregionaal onderzoek opgestart. In maart 2009 werden de verdachten veroordeeld tot straffen tot 12 jaar. Eerwraakzaak Troelstra In oktober werd een 22-jarige man veroordeeld wegens moord op zijn moeder en poging moord op zijn zus in februari in Dordrecht (Troelstraweg). Het motief bleek eerwraak te zijn. De verdachte is in hoger beroep gegaan Man rijdt tankstation A27 binnen In september werd een man gedood bij een tankstation langs de A27 tussen Meerkerk en Gorinchem toen een personenauto met hoge snelheid het tankstation binnenreed. Hij botste tegen een andere auto, en beide auto’s belandden in de tankshop. Door de botsing raakten ook nog drie mensen ernstig gewond. De bestuurder van de auto was ook gewond maar kon later gehoord worden als verdachte. De verdachte is gedurende het onderzoek, dat nog loopt, in vrijheid gesteld. Moord Zuidendijk Dordrecht In november wordt op de Zuidendijk in Dordrecht een 27-jarige Zwijndrechter doodgeschoten. In de wijk Krispijn veroorzaakt deze schietpartij op straat veel onrust. Begin 2010 zaten vier verdachten vast. Straatrovers Rotterdam-Zuid Eind 2008 komen er meldingen dat Aziaten op straat of in hun woning beroofd worden. Eén kenmerk van de daders: ze verplaatsen zich op de fiets en één van die fietsen kraakt heel erg. Onderzoek leidt naar zes jonge Antilliaanse mannen. Ze hebben het inderdaad gemunt op er in ieder geval Aziatisch uitziende slachtoffers. Eén horeca-eigenaar wordt zelfs twee keer binnen drie dagen in zijn woning overvallen. Na de arrestatie van de zes daalt het aantal straatroven op Zuid significant. De rechtbank legt straffen tot 10 jaar op.
CD-ROM In maart arriveert uit Costa Rica de vrouw die ervan verdacht wordt in 1999 haar man in zijn elektronicazaak in de Benthuizerstraat te hebben laten ombrengen. Ook toen was de vrouw al verdachte maar politie en OM kregen de zaak niet rond. Nadat onder andere haar nieuwe echtgenoot via een tv-programma laat blijken dat zij toch achter de moord zit wordt de zaak heropend. De rechtbank wil alle getuigen zelf horen, maar dat is juist met de nieuwe echtgenoot, ook al weer ex, moeilijk omdat hij in Costa Rica is gaan wonen. In 2010 zal de zaak afgewikkeld worden. Catshuisbrand Op verzoek van het kabinet doet onder leiding van een Rotterdamse officier van justitie de Rijksrecherche onderzoek naar de brand in het Catshuis in Den Haag waarbij in 2004 een schilder om het leven komt. Eerder werd de brand al onderzocht onder leiding van het OM in Den Haag. De werkgever van de schilder werd veroordeeld wegens het gebruik van het verboden thinner. Het nieuwe onderzoek levert geen verdachte op, maar wel een onbekend rapport over de wandkleden in het Catshuis. Baby Cerise Begin 2008 wordt in een woning in Hellevoetsluis een anderhalf jaar oud meisje dood gevonden. Haar moeder en stiefvader worden aangehouden op verdenking van kindermishandeling en doodslag. Volgens hen leed het kind aan een ziekte. Tijdens de behandeling van de zaak getuigen uiteindelijk vier artsen, en dan blijkt dat het meisje ernstig is mishandeld in de paar maanden voorafgaand aan haar dood. Conform de eis worden moeder en stiefvader tot 12 jaar cel veroordeeld. Moord Mauritsstraat Op de avond na het Zomercarnaval wordt een jongeman gedood in de Mauritsstraat. De verdachten, op camerabeelden te zien, nemen de benen. Uiteindelijk kunnen ze aangehouden worden, onder andere omdat getuigen worden getapt. Eén van die getuigen blijkt ook Misdaad Anoniem te hebben gebeld. En dat komt in het dossier. Inmiddels buigt het College van Procureurs-Generaal zich over de regels omtrent de waarborging van de anonimiteit van een beller naar M. Moord bejaarde man in Schiedam De rechtbank veroordeelt een jonge Litouwer tot 10 jaar cel voor een moord in 2006 in Schiedam op een bejaarde man. Pas in 2008 werd duidelijk wie de verdachte op camerabeelden was, nadat DNA-materiaal naar onder andere Engeland was gestuurd. Uit de Engelse DNA-databank kwam een hit met een veroordeelde inbreker. Daardoor werd duidelijk wie de verdachte was, maar in Engeland was hij ook al niet meer. Uiteindelijk kon de verdachte in Polen worden aangehouden. Rapper bedreigt Wilders De extra beveiligde zaal moet gebruikt worden wanneer de rechter in een zaak tegen een ,,rapper’’ beveelt dat de bedreigde persoon op zitting gehoord moet worden. En dat is politicus Wilders, die ook tijdens zijn getuigenis laat blijken heel veel bedreigd te worden, reden waarom hij zeer beveiligd wordt. De rapper wordt veroordeeld tot twee maanden voorwaardelijk en een werkstraf van 80 uur.
Rotterdam Resultaten (incl in GPS geregistreerde zaken)
2007
2008
2009
Totaal instroom rechtbank Geweld Jeugd
26856 9161 4116
26047 9396 3953
23333 7983 3327
Totaal instroom kanton Drugs & Overlast Verkeer kanton
21633 5580 10393
18558 4970 8440
16590 4710 6620
2007
2008
2009
Totaal instroom rechtbank Geweld (tegen goederen en personen) Jeugd
6978 2570 977
6611 2402 908
5690 2103 821
Totaal instroom kanton Drugs & Overlast Verkeer kanton
4453 237 2750
3946 133 2600
3569 69 2083
Dordrecht Resultaten (incl in GPS geregistreerde zaken)
Rotterdam - Dordrecht Prestaties
2007
2008
2009
Interventiepercentage rechtbank Interventiepercentage kanton
88% 87%
86% 88%
88% 88%
Jeugd Interventiepercentage
86%
87%
87%
Dordrecht Rechtbank 2008 2008 Dagvaarding nietig 0%
Vrijspraak 6%
Overig 1%
Ter terechtzitting gevoegd 7%
Strafoplegging 86%
Rechtbank 2009 2009 Vrijspraak 7%
Ter terechtzitting gevoegd 8%
Dagvaarding nietig 1% Overig 2%
Strafoplegging 82%
Rotterdam Rechtbank 2008 2008 Dagvaarding nietig 0%
Vrijspraak 7%
Overig 2%
Ter terechtzitting gevoegd 5%
Strafoplegging 86%
Rechtbank 2009 2009 Vrijspraak 5% Ter terechtzitting gevoegd 4%
Dagvaarding nietig 1%
Overig 6%
Strafoplegging 84%
