Macro economie. Vooruitblik

Macro‐economie
 Beleggers
lopen
in
2013
vooruit
op
verder
herstel
van
de
wereldeconomie,
waardoor
de
AEX
14,15%
 hoger
staat
dan
aan
het
einde
van
2012.
In
China
wist
men
vooralsnog
een
harde
landing
te
 vermijden
en
in
de
VS
zette
het
herstel
door.

Een
van
de
belangrijkste
indicatoren,
de
Amerikaanse
 huizenmarkt,
is
13%
gestegen.
Ook
in
de
Europese
Unie
zien
we
tekenen
van
herstel.
Zelfs
in
 economieën
die
aan
het
infuus
lagen
zoals
Spanje
en
Ierland
zien
we
de
economische
 omstandigheden
verbeteren.
En
de
baltic
dry
index
(
de
belangrijkste
graadmeter
voor
tarieven
van
 de
bulkscheepvaart
)
is
verdrievoudigd.
Dit
zet
o.a.
de
kolenprijs
hoger.
 In
de
eerste
maanden
van
het
jaar
speelde
met
name
de
eurocrisis,
bijvoorbeeld

op
Cyprus,
de
 beurshandel
nog
parten.
Waardoor
de
AEX‐index,
die
in
januari
nog
op
350
punten
stond,
in
juni
het
 dieptepunt
van
het
jaar,
net
boven
de
330
punten,
bereikte.
 Vervolgens
begon
de
wereldeconomie,
en
dus
ook
de
Nederlandse,
weer
voorzichtig
te
groeien.
De
 laatstgenoemde
met
0,2
procent.

En
volgens
de
meest
recent
raming
van
het
Centraal
Planbureau
 (CPB)
is
die
groei
in
het
vierde
kwartaal
zelfs
nog
een
beetje
versneld.
Dat
de
economie
weer
 (langzaam)
ging
groeien,
kwam
vooral
door
aantrekkende
export
 In
Q3/Q4
volgt
een
lange
rally,
die
de
AEX
nog
net
voor
oudjaarsdag
door
de
grens
van
400
punten
 duwde.
Die
stand
werd
sinds
de
val
van
de
Amerikaanse
zakenbank
Lehman
Brothers
niet
meer
 bereikt.
De
economie
profiteerde
met
name
van
maatregelen
van
centrale
banken
om
de
groei
te
 stimuleren.
Maar
ook
van
het
bereikte
begrotingsakkoord
in
de
VS.
Dit
akkoord
kan
er
voor
zorgen
 dat
de
bijna
1,5
procent,
die
door
de
automatische
bezuinigingen,
van
de
groei
werd
afgeschraapt,
 behouden
blijft.
Waardoor
er
meer
ruimte
voor
groei
over
blijft.
 Vooruitblik
 Volgens
Martine
Hafkamp
van
Fintessa
zou
het
komende
jaar
zou
weleens
zeer
positief
kunnen
gaan
 verrassen.
De
afwachtende
houding
van
beleggers
kan
wellicht
omslaan
in
euforie.
Dat
betekent
dat
 er
nog
veel
koersstijging
in
het
vat
kan
zitten.
Ook
de
Technisch
Analist
van
ING
verwacht
net
als
vele
 anderen
dat
de
koers
van
de
AEX
in
het
1e
kwartaal
kan
oplopen
tot
420
punten.
In
de
loop
van
het
 jaar
zou
er
vervolgens
meer
dreiging
van
een
(stevige)
daling
kunnen
komen.
Een
moment
om
wat
 gas
terug
te
nemen
en
om
je
winsten
(gedeeltelijk)
veilig
te
stellen.
Bij
een
eventuele
daadwerkelijke
 daling
kan
er
vervolgens
weer
een
tandje
bij
worden
geschakeld.
En
zou
de
beurs
zelfs
kunnen
 oplopen
tot
450
of
470
punten.
Aangezien
4
op
de
5
analisten
positief
zijn
gestemd.


 De
groei
van
de
economie
komt
volgens
verwachting
met
name
vanuit
de
VS,
waar
de
huizenmarkt
 lijkt
te
zijn
hersteld.
Maar
belangrijker
nog
is
dat
de
particuliere
schulden
weer
zijn
gedaald
tot
net
 onder
10%
van
het
besteedbaar
inkomen.
Eerder
stonden
deze
nog
op
13%,
wat
inhoudt
dat
deze
 mensen
minder
konden
consumeren.
De
lage
rentestand
en
het
goed
presteren
van
de
beurzen
 helpen
natuurlijk
ook.
De
FED
zal
er
dus
alles
aan
doen
om
deze
stand
respectievelijk
laag
en
hoog
te
 houden.
En
dat
terwijl
ze
gedurende
het
jaar
zoveel
mogelijk
van
de
overige
stimulus
zullen
 afbouwen.
Hun
doel
is
om
eind
2014
niet
meer
te
stimuleren.

Afhankelijk
van
de
data
die
uit
komt
 en
de
bestuurswissels
die
plaats
gaan
vinden,
zal
het
afbouwen
wat
sneller
of
langzamer
gaan.


Dit
Jaaroverzicht
is
gemaakt
door
Maarten
Tielen
([email protected])
 


Pagina
1


De
PMI
data
geeft
aan
dat
de
servicesector
en
de
productiesector
het
niet
heel
erg
goed
doen
in
 China.
De
groei
zal
dan
ook
moeten
komen
van
de
staat.
En
het
nieuwe
5‐jarenplan
waarin
ze
 streven
naar
meer
uitgaves
door
consumenten.
Vooralsnog
wordt
vastgehouden
aan
7,5%
groei.
 Maar
naast
Europa
zou
een
dip
ook
wel
eens
uit
China
kunnen
komen
in
Q2.

 Waar
zeker
een
dip
zal
plaatsvinden
in
het
tweede
kwartaal
is
Japan.
Daar
wordt
de
btw
op
1
april
 namelijk
verhoogd
van
5%
naar
8%.
Daarop
vooruitlopend
zullen
de
consumenten
in
het
1e
kwartaal
 meer
besteden
en
hopelijk
volgt
herstel
dan
weer
in
Q3.
Maar
een
eerdere
vergelijkbare
actie
leidde
 tot
de
huidige
periode
van
deflatie.
 Europa
krijgt
het
ook
in
2014
nog
zwaar.
Althans,
als
de
vooruitziende
blik
van
Jens
Weidmann
 uitkomt.
Volgens
hem
zijn
de
grondoorzaken
van
de
crisis
nog
niet
voldoende
aangepakt.
Zo
zijn
de
 budgetten
van
de
overheden
nog
niet
ver
genoeg
teruggeschroefd.

 Valuta



 Euro/USD
 De
hoogste
stand
van
de
euro
ten
opzichte
van
de
dollar
van
1,38
hebben
we
twee
keer
gezien
dit
 jaar.
Allereerst
op
25
oktober,
net
voor
de
renteverlaging
van
de
ECB
en
vervolgens
op
11
december
 1,3785
bijna
nog
eens.
De
laagste
stand
van
1,278
zagen
we
op
27
maart
en
op
9
juli
zakten
we
nog
 eens
tot
1,279.
Een
hoge
stand
van
de
euro
betekent
dat
deze
veel
waard
is
t.o.v.
de
dollar
en
olie
 voor
ons
goedkoper
wordt.
 Als
we
dan
naar
het
verloop
van
de
koers
kijken
dan
blijkt
uit
een
vogelvlucht
dat
we
in
de
periode
 januari
–
februari
zijn
gestegen
omdat
er
in
de
VS
gediscussieerd
werd
over
het
schuldenplafond
en
 omdat
we
de
situatie
in
Griekenland
langzaam
maar
zeker
onder
controle
kregen.
Vervolgens
zijn
we
 Dit
Jaaroverzicht
is
gemaakt
door
Maarten
Tielen
([email protected])
 


Pagina
2


een
lange
periode
van
daling
ingegaan
tot
half
april.
Dit
kwam
onder
meer
door
de
onzekere
en
 instabiele
economische
situatie
in
Spanje
en
Italië.
Maar
bovenal
door
het
bijna
failliet
gaan
van
 Cyprus.
Toen
25
maart
een
akkoord
werd
gesloten,
is
het
sentiment
gekeerd
en
groeide
langzaam
 het
vertrouwen
in
de
euro.
Een
periode
van
relatieve
rust
brak
aan.
Tot
in
juni
de
koers
van
de
euro
 piekte
tot
1,34.
Toen
op
19
juni
de
FED
voorman
Bernanke,
na
afloop
van
hun
juni
meeting,
 aankondigde
dat
nog
dit
jaar
begonnen
zou
kunnen
worden
met
het
afbouwen
van
de
stimulus
 maatregelen
(tapering
)
kelderde
de
koers
tot
de
laagste
stand
van
1,279
in
juli.
Om
vervolgens,
 vooruitlopend
op
de
september
meeting,
op
basis
van
minder
positieve
macrocijfers
toch
weer
op
te
 lopen.
Eind
augustus,
begin
september
zagen
we
de
dollar
nog
even
wat
sterker
worden.
Als
gevolg
 van
de
situatie
in
Syrie.
De
dollar
wordt,
als
het
spannend
wordt,
vaak
als
toevluchtsoord
gebruikt
 en
daardoor
sterker.
Op
het
moment
dat
de
grootste
stress
van
dit
conflict
achter
de
rug
was,
zagen
 we
ook
de
koers
weer
verder
oplopen.
De
euro
werd
dus
weer
sterker
t.o.v.
de
dollar.
De
eerste
 week
van

november,
vooruitlopend
op
de
renteverlaging
van
de
ECB
op
7
november,
moest
de
 euro
wat
winst
prijsgeven.
Waarschijnlijk
doordat
belangrijke
mensen
binnnen
de
FED
hintten
dat
de
 stimulus
snel
zal
worden
geminderd.
Toen
dit
uiteindelijk
gebeurde,
na
aflooop
van
de
december
 meeting
op
17/18
december,
was
de
markt
daar
al
zo
goed
op
voorbereid
dat
de
koers
stabiel
bleef.

 De
euro/dollar
wisselkoers
heeft
voornamelijk
effect
op
de
olieprijs.
Welke
oploopt
als
de
dollar
 zwakker
wordt.
 EURO/GBP
 Ten
opzichte
van
de
Britse
pond
zagen
we
de
laagste
waarde
aan
het
begin
van
het
jaar.
We
 begonnen
in
januari
namelijk
op
0,81.
En
de
hoogste
stand
bereikten
we
op
31
juli,
toen
stond
er
 0,87
op
de
borden.
Een
stand
die
we
ook
op
12
maart
al
zagen.
Aan
het
begin
van
het
jaar
was
er
 een
hoop
commoditie
in
Groot‐Brittannië,
over
het
wel
of
niet
toetreden
tot
de
Euro.
Ook
in
 Groot‐Brittannië
kennen
ze
zo
hun
budgetproblemen
wat
er
in
februari
toe
leidde
dat
ze
hun
AAA
 positie
kwijtraakten.
Gedurende
het
jaar
verbeterden
de
vooruitzichten
echter,
wat
er
op
het
einde
 zelfs
voor
zorgde
dat
de
pond
sterker
werd
ten
opzichte
van
de
euro.
Deze
verandering
zien
we
 vooral
terug
op
de
gasmarkt
waar
de
gasprijs
oploopt
omdat
het
voor
de
Britten
goedkoper
wordt
 om
ons
gas
te
kopen
in
plaats
van
te
importeren
uit
Noorwegen.
 Vooruitblik
 Aanstaande
donderdag
is
de
eerste
meeting
van
de
ECB
van
het
nieuwe
jaar.
Dan
wordt
er
nog
 weinig
verandering
verwacht.
De
ECB
heeft
in
tegenstelling
tot
de
FED
nog
de
mogelijkheid
om
de
 rente
nog
iets
te
laten
zakken.
Dit
blijft
een
optie
bij
beperkte
inflatie
als
de
economie
niet
aantrekt.
 Van
de
FED’s
nieuwe
voorzitster
Janet
Yellen
wordt
verwacht
dat
zij
de
rente
in
2014
ongemoeid
laat
 maar
het
stimulus
plan
langzaam
maar
zeker
afbouwd
richting
het
einde
van
2014.
Omdat
er
iedere
 maand
nog
vele
dollars
bijkomen
heeft
de
dollar
de
potentie
om
nog
verder
weg
te
zakken
t.o.v.
de
 euro.
Tenminste
als
de
Eurocrisis
niet
nog
eens
opleeft
in
2014.
En
dat
is
zeker
niet
uit
te
sluiten,
 want
de
budgetproblemen
in
Spanje,
Italie,
Frankrijk
zijn
niet
opgelost
en
Griekenland
komt
vast
nog
 een
keer
om
geld
vragen.

Op
18
december
bereikten
de
ministers
een
akkoord
over
een
Europese
 bankenunie.
Deze
bankenunie
is
echter
pas
op
zijn
vroegst
operationeel
vanaf
2016.
Tot
die
tijd
 zullen
banken
die
in
de
problemen
komen
nog
aankloppen
bij
nationale
overheden.





Dit
Jaaroverzicht
is
gemaakt
door
Maarten
Tielen
([email protected])
 


Pagina
3


Olie


 De
hoogste
olieprijs
van
2013
noteerden
we
op
8
februari,
namelijk
118,90
dollar.
De
laagste
 olieprijs
van
2013
zagen
we
niet
veel
later
op
17
april.
En
dat
was
een
koers
van
97,70
dollar.

 Q1:
We
begonnen
dit
jaar
ongeveer
op
de
huidige
koers
van
112
dollar
per
vat.
Het
hoogste
punt
 bereiken
we
begin
februari
toen
de
spanningen
met
Iran,
onder
toen
nog
Ahmadinejad,
opliepen.
En
 er
nieuwe
sancties
werden
opgelegd.
Ook
zijn
dan
de
voorspellingen
voor
de
Chinese
economie
nog
 rooskleurig.
Tevens
wordt
de
Seaway
pipeline,
die
olie
van
Cushing*naar
de
Golf
van
Mexico
moet
 brengen,
later
opgeleverd
dan
werd
verwacht.

Eind
Q1
is
het
vooral
de
oplaaiende
economische
 crisis,
o.a.
in
Cyprus,
die
de
trend
keert.

 Q2:
Terugblikkend
op
het
2e
kwartaal
kunnen
we
concluderen
dat
deze
periode
in
tegenstelling
tot
 Q1
en
Q3
heel
rustig
was.
Goede
en
slechte
data
wisselden
elkaar
af,
ook
schommelingen
in
de
 wisselkoers,
productiestoringen
in
Sudan
en
onrusten
in
Egypte
droegen
bij
aan
het
wisselvallige
 verloop
van
de
prijs,
welke
uiteindelijk
relatief
stabiel
bleef
(tussen
de
97,70
dollar
en
de
103
dollar).
 Met
name
de
toegenomen
Amerikaanse
productie
zorgt
halverwege
april
voor
de
laagste
prijs
van
 2013.

 Q3:
Eind
augustus,
begin
september
schoot
de
olieprijs
omhoog
tot
maar
liefst
116,60
dollar
per
vat.
 Dit
komt
hoofdzakelijk
door
het
escaleren
van
de
situatie
in
Syrië.
Het
gebruik
van
chemische
 wapens
was
niet
langer
uit
te
sluiten
en
een
mogelijk
ingrijpen
door
de
VS
lag
voor
de
hand.
 Uiteindelijk
zwakte
de
retoriek
wat
af
en
toen
er
uiteindelijk
een
plan
was
voor
de
vernietiging
van
 deze
wapens,
daalde
de
koers
weer.
Onder
de
100$
zouden
we
echter
niet
meer
terecht
komen.
 Want
veel
Libische
productie
blijft
offline.



Dit
Jaaroverzicht
is
gemaakt
door
Maarten
Tielen
([email protected])
 


Pagina
4


Q4:
De
laagste
prijs
van
het
vierde
kwartaal
103,50$
stond
op
de
borden
op
7
november.
De
prijs
 was
toen
gedaald
omdat
men,
zoals
eerder
dit
jaar,
op
basis
van
goede
data
vreesde
voor
het
 afbouwen
van
de
stimulusmaatregelen
door
de
VS.
Uiteindelijk
kwam
dit
besluit
pas
op
18
 december.
De
economie
van
de
VS
stond
er
op
dat
moment
zo
goed
voor
dat
de
olieprijs
niet
meer
 daalde.
En
door
de
langzame
en
transparante
manier
van
tapering
steeg
de
olieprijs
zelfs
naar
112
 dollar
per
vat.
Waarmee
we
het
jaar
afsloten.
Gesprekken
en
een
uiteindelijk
akkoord
met
Iran
zorgt
 in
dit
kwartaal
wel
voor
volatiliteit
maar
niet
voor
een
grote
prijsdaling
of
stijging.
Aangezien
er
nog
 geen
extra
olie
op
de
markt
komt.

 *Cushing
is
de
opslagplaats
van
WTI
olie
in
het
midden
van
de
VS.
 Vooruitblik
 Analisten,
geraadpleegd
door
Bloomberg,
verwachten
een
lagere
prijs
in
2014
dan
de
gemiddelde
 prijs
van
2013.
Namelijk
105$
versus
108,7$.
Dit
baseren
zij
onder
andere
op
de
publicatie
van
het
 Internationaal
Energie
Agentschap.
Zij
verwachten
namelijk
dat
de
productie
van
niet
OPEC
landen,

 met
1,7
miljoen
vaten
per
dag
harder
zal
groeien
dan
de
vraag
naar
olie.
Die
zou
met
1,2
miljoen
 vaten
moeten
toenemen.
Ook
van
de
OPEC
landen
zelf
wordt
een
aanzienlijke
groei
verwacht.
Al
 worden
daar
de
kansen
verschillend
van
ingeschat.
Libië,
dat
momenteel
als
meest
onbetrouwbare
 productieland
wordt
gezien,
zou
in
potentie
weer
1,2
miljoen
vaten
moeten
kunnen
toevoegen
aan
 de
markt
als
zij
terugkeren
naar
de
peak
van
voor
de
oorlog.
Irak
heeft
de
hoop
uitgesproken
om
van
 3
miljoen
vaten
nu
te
groeien
naar
9
miljoen
vaten
in
2020
en
als
de
onderhandelingen
slagen
zou
 Iran
er
deze
zomer
nog
makkelijk
500.000
vaten
bij
kunnen
verschepen.
Mocht
dit
alles
gebeuren
 dan
is
het
nog
maar
de
vraag
of
Saoedi‐Arabië
minder
wil
gaan
verkopen.
Zij
zouden
volgens
experts
 uit
kunnen
met
een
prijs
van
om
en
nabij
de
98$.
De
toekomstige
prijs
is
dus
afhankelijk
van
de
 terugkeer
van
productie
in
diverse
landen.

Dit
Jaaroverzicht
is
gemaakt
door
Maarten
Tielen
([email protected])
 


Pagina
5


Kolen



 Uit
de
bovenstaande
grafiek
is
op
te
maken
dat
de
prijs
van
kolen
hier
in
Nederland
het
1e
halfjaar
 flink
in
prijs
is
gedaald.
Daarna
is
de
prijs,
o.a.
door
stakingen
en
het
aantrekken
van
de
economie,
 gestabiliseerd.

ARA
in
bovenstaande
grafiek
staat
voor
de
aankomsthavens
Amsterdam,
Rotterdam
 en
Antwerpen.
 Vooruitblik
 De
kolenprijs
vervolgt
in
dit
nieuwe
jaar
weer
de
oude
trend
omlaag
en
zakt
naar
ongeveer
86
 dollar/ton.
Aan
het
einde
van
vorig
jaar
was
er
nog
sprake
van
mogelijke
exportproblemen
van
kolen
 uit
Colombia.
De
producenten
in
dit
land
moesten
voldoen
aan
nieuwe
regelgeving
voor
het
laden
 van
schepen
per
1‐1‐2014
,
maar
de
investeringen
om
hieraan
te
kunnen
voldoen
liepen
ver
achter
 op
schema.
De
regering
heeft
uiteindelijk
besloten
om
uitstel
te
verlenen
aan
deze
producenten,
om
 de
export
niet
in
gevaar
te
brengen.
De
Colombianen
mogen
in
maart
en
in
mei
naar
de
stembus
wat
 mogelijk
zal
leiden
tot
nieuwe
stakingen
en
protesten
waardoor
de
kolenexport
in
gevaar
zou
 kunnen
komen.
Aangezien
we
2013
afsloten
met
een
cal14
prijs
rond
de
82$
en
de
cal15
prijs
nu
86$
 is,
zou
de
prijs
nog
wat
kunnen
zakken.
Omdat
de
groei
uit
China
en
India
niet
zo
snel
zal
intreden
en
 het
sluiten
van
mijnen
toch
een
brug
te
ver
lijkt.


Dit
Jaaroverzicht
is
gemaakt
door
Maarten
Tielen
([email protected])
 


Pagina
6


Gas



 De
hoogste
cal14
prijs
zagen
we
uiteindelijk
toch
nog
op
3
december
toen
de
prijs
opliep
tot
27,70
 euro/MWh.
De
laagste
prijs,
26,15
euro
per
MWh,
zagen
we
een
aantal
keren
dit
jaar
o.a
op
20
 februari,
20
augustus
en
29
oktober.
Telkens
wisten
we
dit
niveau
niet
te
doorbreken.
Veel
van
de
 volatiliteit
dit
jaar
is
te
verklaren
door
onverwacht
Noors
onderhoud
of
schommelingen
in
de
 EUR/GBP
wisselkoers.
En
voor
de
prijzen
verder
weg
op
de
curve
door
olie
natuurlijk.
 Q1:
Zowel
de
cal14
als
de
DA
prijzen
zijn
het
afgelopen
jaar
heel
stabiel
geweest.
Natuurlijk
ging
de
 Day
Ahead
(in
het
vervolg
afgekort
met
DA)
prijs
wel
omhoog
toen
het
lang
koud
was,
de
voorraden
 leeg
raakten
en
Gazprom
mededeelde
dat
zij
niet
genoeg
gas
konden
leveren
aan
Oost‐Europa.
 Hierdoor
moest
o.a.
Hongarije
terugvallen
op
Duits
gas.
Dit
zorgde
voor
een
enorme
spike
op
12
 maart
van
36
euro.
Maar
de
spike
op
26
maart
was
zowaar
nog
hoger
met
38,45
euro
per
MWh.
 Deze
spike
was
het
gevolg
van
aanhoudende
kou
en
een
storing
op
de
eerder
zo
betrouwbare
 interconnector.
De
pijpleiding
tussen
de
UK
en
België
werd
geplaagd
door
een
kapotte
compressor.
 Deze
storingen
en
instabiele
DA
prijzen
werken
door
in
de
risicopremies
voor
cal14
die
daardoor
ook
 stijgt.
 Q2:
Het
tweede
kwartaal
werd
gekenmerkt
door
injectie
in
de
voorraden
die
door
de
koude
winter
 nog
nooit
zo
leeg
waren.
Op
14
juni
kwam
GASCO*
naar
buiten
met
een
nieuwe
periode
van
 onderhoud.
Dit
keer
zou
er
34
mcm
van
de
markt
worden
gehouden.
Opmerkelijk
daarbij
is
de
duur
 van
het
onderhoud.
Dat
volgens
onze
laatste
inzichten
zou
plaatsvinden
van
1
september
tot
1
april
 2014.
Hierdoor
zou
meer
dan
7
bcm
niet
beschikbaar
zijn
in
de
winter.
De
cal14
prijs
steeg
hierdoor
 tot
26,90
euro
per
MWh.
Onderhoudswerkzaamheden
aan
o.a.
de
Interconnector
zorgt
voor
een
iets
 hogere
DA
prijs
in
juni.

 Q3:
Tot
aan
september
kenden
we
weer
een
stabiel
prijsverloop.
Voorraden
lopen
langzaam
vol.
Tot
 in
september
de
cal14
prijs
oploopt
tot
26,90.
In
lijn
met
de
olieprijs.
Ook
de
DA
prijzen
lopen
op
 Dit
Jaaroverzicht
is
gemaakt
door
Maarten
Tielen
([email protected])
 


Pagina
7


maar
dat
komt
dan
weer
voornamelijk
door
groots
Noors
onderhoud
aan
Kollsnes
van
12
tot
24
 september.

 Q4:
Aan
het
begin
van
dit
kwartaal
zitten
de
voorraden
voller
dan
verwacht.
Toch
lopen
de
prijzen
in
 november
op
o.a.
in
lijn
met
de
olieprijzen.
Daarnaast
lijkt
het
speelveld
op
5
november
te
zijn
 veranderd
door
mogelijke
LNG
exporten
vanaf
Gate.
Het
hele
jaar
door
komt
er
al
nauwelijks
LNG
 naar
Europa
omdat
er
in
Azië
simpelweg
meer
voor
wordt
betaald.
Met
de
bevestiging
van
LNG
 exporten
door
Vitol
maakt
dat
traders
de
risicopremie
voor
Q1
2014
verhogen.
Door
een
 stroomstoring
bij
Ormen
Lange,
een
Noors
productieveld,
is
de
toevoer
naar
Engeland
sinds
 donderdag
28
november
lager.
Hierdoor
heeft
het
Britse
systeem
minder
gasaanbod
en
stijgen
de
 prijzen.
In
euro’s
gaat
dit,
door
de
lagere
euro
t.o.v.
de
Britse
pond,
nog
wat
harder.
Daarbij
is
het
 aan
het
begin
van
de
maand
december
kouder
dan
normaal
in
tegenstelling
tot
de
rest
van
de
 maand.
 *GASCO
is
de
Noorse
netwerkbeheerder,
vergelijkbaar
met
GTS
in
Nederland.
 Vooruitblik
 PIRA,
een
van
de
door
ons
meest
geraadpleegde
bronnen
voor
de
lange
termijn,
verwacht
dat
de
 gasprijzen
in
de
zomer
dalen
tot
onder
de
24
euro/MWh.
Ter
vergelijking
de
huidige
prijs
van
Juni
 ligt
rond
de
26
Euro
per
MWh.
Of
dit
daadwerkelijk
zal
gebeuren
hangt
o.a.
het
komende
kwartaal
 van
het
weer
af.
Als
echte
kou
uitblijft
dan
zou
deze
prijs
wel
eens
veel
eerder
op
de
borden
kunnen
 staan.
Zeker
als
de
Nederlandse
productie,
die
vorig
jaar
piekte,
op
niveau
blijft.
 Los
van
het
weer
zal
ook
de
olieprijs
een
rol
blijven
spelen.
Maar
dan
met
name
bij
de
kwartalen
wat
 verder
op
de
curve.
Verder
in
2014
zien
we
ook
de
kans
toenemen
dat
naast
de
Koreaanse
 kerncentrales
ook
de
Japanse
weer
open
zullen
gaan.
Het
grootste
deel
van
het
volk
is
nog
steeds
 tegen.
Maar
premier
Abe
heeft,
gesteund
door
een
onlangs
verschenen
rapport,
aangegeven
dat
de
 economie
niet
zonder
kan.
Het
aanzetten
van
de
centrales
zal
niet
direct
leiden
tot
een
import
van
 LNG
in
Europa
maar
zorgt
er
mogelijk
voor
dat
er
meer
gas
onze
storages
in
gaat.
Onder
andere
de
 op
1
april
te
openen
Bergermeer
storage.
Die
volgens
onze
berekeningen
al
ver
vol
zou
moeten
 zitten.
Maar
dit
is
nog
niet
bevestigd.


 Last
but
not
least
moeten
we
nog
even
stil
staan
bij
de
geplande
onderhoudswerkzaamheden.
De
 Noren
hebben
de
werkzaamheden
wat
beter
verspreid
over
het
jaar
dan
voorgaande
jaren.
Wat
er
 toe
leidt
dat
er
nu
al
capaciteit
van
de
markt
wordt
gehouden
en
de
peakproductie
dus
lager
uitvalt
 in
Q1.
Voor
zover
er
nog
sprake
is
van
een
piek
is
dat
het
geval
in
september.
Maar
ook
in
juni
als
 tevens
de
Interconnector
er
uit
ligt,
vindt
er
veel
onderhoud
plaats.



Dit
Jaaroverzicht
is
gemaakt
door
Maarten
Tielen
([email protected])
 


Pagina
8


Elektriciteit



 Het
jaar
start
met
een
forse
daling
als
gevolg
van
de
negatieve
economische
vooruitzichten,
vandaar
 dat
de
peakprijs
op
7
januari
met
60,80
euro
per
MWh
al
op
het
hoogste
niveau
stond
van
het
 afgelopen
jaar.
Vervolgens
bereiken
we
op
de
Nederlandse
markt
het
laagste
punt
in
dezelfde
 maand
op
31
januari,
daags
voordat
Merkel
zich
uitspreekt
voor
het
redden
van
het
huidige
CO2
 systeem.
De
laagste
prijs
voor
levering
in
de
peakuren
is
54,60
euro
per
MWh
en
voor
de
baseprijs
is
 dat
45,20
euro
per
MWh.
Na
Merkel
‘s
uitspraken
stijgt
de
CO2
prijs
en
ook
de
stroomprijs.

 De
daling
in
Duitsland
in
maart
is
te
verklaren
door
de
daling
van
de
kolenprijs
die
in
het
1e
kwartaal
 10
dollar
kwijtraakt
en
eind
maart
lijkt
te
stabiliseren
rond
de
92
dollar
(
71
Euro*).

 Vele
traders
zien
in
de
mogelijke
“market
fix”
voor
de
CO2
markt
in
begin
april
een
reden
snel
 power
te
kopen
voordat
de
CO2
rechten
duurder
worden
en
de
powerprijs
hierdoor
oploopt.
Dit
 zorgt
op
28
maart
in
combinatie
met
de
hoge
gasprijs
voor
de
hoogste
baseprijs
van
dit
jaar,
 namelijk
50,25
euro
per
MWh.
In
de
week
voor
de
stemming
over
backloading
daalt
de
prijs
,
om
 daarmee
de
hele
voorgaande
stijging
ongedaan
te
maken.
Wat
volgt
is
een
relatief
rustige
periode
 met
alleen
wat
volatiliteit
in
de
maand
juni,
dit
was
door
het
gevolg
van
het
oplopen
van
zowel
de
 CO2
prijs
als
de
gasprijs.
Die
laatste
steeg
op
14
juni
voor
cal14
na
het
bekend
maken
van
extra
 onderhoud
aan
gasproductie‐eenheden
in
Noorwegen.
 De
Duitse
en
Belgische
prijzen
blijven
dalen
tot
augustus,
door
een
dalende
kolenprijs
in
 combinatie
met
een
negatieve
outlook
voor
de
economie.
Als
na
de
zomer
blijkt
dat
we
uit
de
 recessie
lijken
te
komen,
gaat
ook
de
stroomprijs
weer
omhoog.
De
stijging
in
de
eerste
week
van
 Dit
Jaaroverzicht
is
gemaakt
door
Maarten
Tielen
([email protected])
 


Pagina
9


september
is
het
gevolg
van

onzekerheid
over
de
toekomst
van
subsidies
voor
hernieuwbare
 energie
in
Duitsland
na
de
Duitse
verkiezingen
op
22
september.
In
de
week
die
volgt
wordt
50%
van
 de
prijsstijging
weer
ingeleverd.

 Vanaf
begin
november
zien
we
vervolgens
de
prijzen
in
Nederland
en
België
weer
oplopen.
Mede
 doordat
de
gasprijs
weer
oploopt
en
door
het
aantrekken
van
de
economie.
De
kolenprijs
blijft
voor
 spanning
in
de
markt
zorgen,
door
een
aanbodoverschot
wordt
de
prijs
steeds
lager
en
bereikt
op
11
 oktober
het
laagste
niveau
van
59,63
euro
per
ton.
In
de
powermarkt
is
dit
ook
duidelijk
zichtbaar,
 wanneer
de
base‐
en
peakprijs
worden
vergeleken
dan
is
te
zien
dat
de
prijs
in
de
peakprijs
meer
 beweegt
dan
de
baseprijs.


 *

de
wisselkoers
op
2
april
was
1,2818.
 Vooruitblik
 Vergeleken
met
de
Duitse
prijzen
zijn
de
Nederlandse
Cal15
baseprijzen
in
het
laatste
kwartaal
van
 het
afgelopen
jaar
flink
opgelopen.
Waar
de
Duitse
afnemers
ongeveer
een
gelijke
prijs
mogen
 betalen.
Dit
wordt
hoofdzakelijk
veroorzaakt
door
de
beperkte
grenscapaciteit.
Dit
zorgt
ervoor
dat
 wij
hier
in
Nederland
zeker
in
2014
nog
voor
een
deel
van
onze
productie
afhankelijk
blijven
van
 gasgestookte
centrales.
En
juist
de
gasprijs
is
flink
opgelopen
in
het
laatste
kwartaal.
Nou
is
het
goed
 mogelijk
dat
gas
nog
weer
terugzakt
naar
een
niveau
net
onder
de
26
euro
wat
ook
een
daling
van
 de
powerpijzen
zou
betekenen.
Omdat
tevens
de
kolenprijs
voor
cal15
onder
druk
staat,
lijkt
een
 prijs
laag
in
de
43
euro
zeker
mogelijk
te
zijn.
Een
verdere
daling
lijkt
in
eerste
instantie
te
worden
 gestopt
door
het
aantrekken
van
de
economie.
Maar
toevoegingen
aan
de
renewable
productie,
 welke
op
24
december
2013
al
51%
van
de
Duitse
vraag
leverde,
zouden
de
prijs
nog
wat
kunnen
 drukken.
Aangezien
windproductie
flink
wordt
gestimuleerd,
behoort
dit
tot
de
mogelijkheden.
 Natuurlijk
worden
er
ook
diverse
nieuwe
kolengestookte
centrales
toegevoegd
aan
het
 productiepark
waaronder
de
centrale
in
de
Eemshaven
van
Essent/RWE.

De
vermoedelijke
 oplevertermijn
is
pas
na
de
zomer
en
met
enige
vertraging
zou
het
zomaar
2015
kunnen
zijn
voor
 dat
deze
helemaal
online
is.
Dit
zit
al
grotendeels
verwerkt
in
de
future
prijzen
die
daarom
in
 backwardation
zijn.
Kolencentrales
zijn
immers
de
meest
rendabele
centrales
op
dit
moment
en
 zorgen
dus
voor
lagere
prijzen.
Een
vertraagde
oplevering
zou
de
prijzen
iets
kunnen
laten
stijgen.

Dit
Jaaroverzicht
is
gemaakt
door
Maarten
Tielen
([email protected])
 


Pagina
10


Emissies





 
 De
hoogste
prijs
voor
CO2
compensatie
in
2013
noteerden
we
aan
het
begin
van
het
jaar
namelijk
op
 7
januari.
Voor
een
certificaat
moest
toen
6,96
euro
worden
weggelegd.

De
laagste
prijs
van
2013
 zagen
we
niet
veel
later
op
17
april.
En
dat
was
een
koers
van
2,88
euro
voor
cal14
en
2,75
voor
 cal13.
 Q1:
We
begonnen
dit
jaar
net
als
in
2012
met
een
gigantisch
overschot
aan
certificaten.
Omdat
 plannen
als
backloading*
maar
niet
van
de
grond
lijken
te
komen,
daalt
de
prijs
bijna
constant
totdat
 Angela
Merkel
op
1
februari
het
tij
wist
te
keren.
Merkel
zei
op
een
partijbijeenkomst
dat
zij
achter
 de
plannen
van
haar
minister
van
Milieu,
Altmaier,
staat.
Altmaier
wil
de
lasten
van
de
switch
naar
 renewable
energie
van
kernenergie
beter
verdelen
over
consumenten
en
bedrijven.
Hiermee
wil
hij

 een
verdere
prijsstijging
voor
consumenten
voorkomen.
Dit
alles
zorgde
voor
een
stijging
van
de
 Duitse
stroomprijs
en
dus
voor
het
aankopen
van
CO2.
Dat
eerder
was
verkocht
in
de
 veronderstelling
dat
de
prijs
nog
verder
zou
dalen.
In
de
loop
van
februari
loopt
de
prijs
op
tot
boven
 de
5
euro
in
de
hoop
dat
er
snel
kan
worden
gestart
met
bijvoorbeeld
backloading.
In
maart
leidt
het
 uitstel
van
een
stemming
over
dit
onderwerp
tot
een
daling
van
de
prijs
naar
het
eerdere
dieptepunt
 van
net
boven
de
drie
en
halve
euro.

 Q2:
Ook
de
maand
april
beginnen
we
weer
met
hoop
op
de
introductie
van
backloading.
Een
'nee'
 bij
stemming
hierover
in
het
Europese
parlement
zorgt
op
16/17
april
dat
de
prijs
daalt
tot
de
 laagste
prijs
ooit
namelijk
2,88
euro
voor
cal14
en
2,75
euro
voor
cal15.
Analisten
van
Reuters
 verwachten
dat
de
prijs
voor
2020
niet
meer
boven
de
5
euro
uit
komt.
En
backloading
is
wat
hen
 betreft
een
onmogelijke
horde
geworden.
Mede
doordat
er
tijd
te
kort
voor
is.



Dit
Jaaroverzicht
is
gemaakt
door
Maarten
Tielen
([email protected])
 


Pagina
11


Q3:
Wat
volgt
is
een
periode
van
wachten.
Wachten
op
nieuwe
plannen
maar
voornamelijk
wachten
 op
de
Duitse
verkiezingen
eind
september.
Want
het
is
duidelijk
dat
Merkel,
voor
de
nieuwe
coalitie
 bekend
is,
geen
definitieve
positie
in
zal
nemen.
Uiteindelijk
stijgt
de
prijs
toch
iets
eerder
dan
 verwacht.
Namelijk
op
4
september
als
blijkt
dat
het
aantal
gratis
certificaten
dat
door
de
EU
wordt
 toegekend
aan
de
industrie
5,7%
lager
is
dan
verwacht.

 Q4:
Na
de
Duitse
verkiezingen
volgt
een
lange
periode
van
onderhandelen
en
als
er
uiteindelijk
een
 coalitie
gevormd
is,
is
de
impact
op
CO2
certificaten
nihil.
Ook
heeft
het
Europese
Parlement
op
10
 december
uiteindelijk
'ja'
gezegd
tegen
het
backloaden
van
900
mio
certificaten.
De
precieze
 verdeling
over
de
jaren
is
nog
niet
bekend
maar
omdat
de
markt
dit
zag
aankomen
is
de
prijs
 wederom
onveranderd.

 *
backloading
is
het
van
de
markt
afhouden
van
certificaten
om
deze
op
een
later
tijdstip
weer
toe
 te
voegen.
 Vooruitblik
 Begin
dit
jaar
zal
de
vrije
allocatie
van
certificaten
van
2013
en
2014
voor
een
verkoopdruk
zorgen.
 In
Q1
worden
tevens
de
details
rondom
backloading
bediscussieerd.
Het
uiteindelijke
voorstel
ligt
 dan
in
de
periode
februari
–
april
ter
inzage
en
hopelijk
wordt
dat
dan
in
mei
geaccepteerd
voor
de
 volgende
Europese
verkiezingen.
Zodat
de
backloading
volumes
vanaf
juli/augustus
van
de
te
 veilen
volumes
kunnen
worden
afgehaald.
Wat
volgt
zijn
plannen
voor
de
lange
termijn.
De
2020
 doelstellingen
worden
door
de
crisis
immers
al
gehaald.
Backloading
voor
de
2050
doelen
slechts
 een
plan
gericht
op
het
kopen
van
tijd.
Tijd
om
meer
definitieve
maatregelen
als
cancelation
of
 strengere
maatregelen
qua
uitstoot
te
implementeren.
Deze
maatregelen
zijn
nodig
om
het
doel
 80%
reductie
van
uitstoot
in
2050
te
halen.
Deze
structural
reform
measures
staan
de
eerste
 maanden
van
2014
ook
op
de
agenda
en
kunnen
de
prijs
gaan
beïnvloeden.
Twee
van
deze
 maatregelen
cancelleation
en
flexibele
veiling
volumes
zijn
uit
het
2030
pakket
gehaald
om
zo
snel
 mogelijk
te
kunnen
worden
geïmplementeerd.
Echter
is
snel
in
dit
perspectief
op
zijn
vroegst
na
de
 verkiezingen
in
mei
dus
al
snel
najaar
2014.
Tot
die
tijd
blijft
het
bij
plannen.
Analisten
van
Point
 Carbon
zien
de
prijs
in
2014
oplopen
tot
6
euro
en
in
8
euro
in
2015.
Mocht
backloading
cancellation
 worden
dan
zou
de
prijs
in
2015
zelfs
10
euro
kunnen
worden.
 
 


Dit
Jaaroverzicht
is
gemaakt
door
Maarten
Tielen
([email protected])
 


Pagina
12