Voortgangsrapport VAD 2012 Convenant

Voortgangsrapport VAD 2012 Convenant 2011-2015

VAD, Vereniging voor Alcohol- en andere Drugproblemen vzw Vanderlindenstraat 15, 1030 Brussel T 02 423 03 33 | F 02 423 03 34 | [email protected] | www.vad.be

Index Resultaatgebied 1: Informatie, documentatie en advies

5

Opdracht 1: Aanbieden van informatie en documentatie aan algemeen publiek, specifieke doelgroepen, preventiewerkers en intermediairs via website, telefoonlijn, bibliotheek, informatiemateriaal, enz.

6

Opdracht 2: Verlenen van adviezen, prioritair aan overheid en aan wetenschappers.

11

Opdracht 3: Verlenen van informatie aan de media, proactief en reactief.

21

Resultaatgebied 2: Methodiekontwikkeling

25

Opdracht 4:

26

Het ontwikkelen van methodieken en het aanpassen van bestaande methodieken gericht op het voorkomen van gezondheidsschade door middelengebruik, voor drugpreventiewerkers en intermediairs.

Resultaatgebied 3: Ondersteuning van implementatie

48

Opdracht 5:

49

Het aanbieden van een ondersteuningsaanbod, prioritair voor de drugpreventiewerkers in de CGG’s, zoals vastgelegd in een samenwerkingsprotocol tussen VAD en CGG’s, en voor lokale preventiewerkers en intermediairs. Het ondersteuningsaanbod bestaat uit sensibilisering, adviesverstrekking, coaching en begeleiding van (piloot)projecten die regio overstijgend zijn en/of waarbij verschillende maatschappelijke sectoren betrokken zijn. Het ondersteuningsaanbod staat in functie van de implementatie van methodieken.

Resultaatgebied 4: Evaluatie van interventies

66

Opdracht 6: Het onderzoeken van de effectiviteit van de toegepaste methodieken

67

Opdracht 7:

Organiseren van een leerlingenbevraging in secundaire scholen, die peilt naar attitude en gedrag van leerlingen inzake middelengebruik en een evaluatie-instrument biedt voor het drugbeleid van de school

80

Opdracht 8:

Organiseren van een registratiesysteem dat gegevens verzamelt over de activiteiten van drugpreventiewerkers.

83

Resultaatgebied 5: Vorming en deskundigheidsbevordering

86

Opdracht 9:

87

Peilen van de behoeften aan vorming en opleiding bij drugpreventiewerkers, intermediairs en intermediairs in opleiding.

Opdracht 10: Organiseren van een vormingsaanbod voor drugpreventiewerkers, hulpverleners, intermediairs, en intermediairs in opleiding.

VADVoortgangsrapport 2012Convenant 2011-20153

89

Het VAD voortgangsrapport 2012 geeft een overzicht van de activiteiten in 2012. Het voortgangsrapport rapporteert de activiteiten binnen de vijf resultaatsgebieden en tien opdrachten zoals beschreven in het inhoudelijk deel van de convenant 2011-2015. Voor de rapportering werd elke opdracht opgedeeld in twee delen: indicatoren & voortgang. De basis van het indicatorenluik zijn de indicatoren per opdracht opgenomen in de convenant 20112015. In enkele gevallen, indien noodzakelijk of relevant, wordt er verwezen naar activiteiten buiten de convenant. Het luik voortgang bespreekt en reflecteert over de criteria uit de convenant 2011-2015 en blikt terug op het VAD-jaarplan 2012. Binnen dit luik worden verschuivingen of wijzigingen in de planning 2012 aangegeven en worden toekomstige activiteiten belicht (VAD-jaarplan 2013). Gezien de verschillende resultaatsgebieden procesmatig aan elkaar verbonden zijn wordt doorheen het document regelmatig verwezen naar andere resultaatsgebieden, opdrachten en indicatoren.


Resultaatgebied 1: informatie, documentatie en advies Opdracht 1

Aanbieden van informatie en documentatie aan algemeen publiek, specifieke doelgroepen, preventiewerkers en intermediairs via website, telefoonlijn, bibliotheek, informatiemateriaal, enz.

Criteria

De informatie is wetenschappelijk onderbouwd De informatie wordt zowel proactief als reactief gegeven De informatie wordt zoveel mogelijk gegeven door middel van de moderne interactieve weg De informatie wordt permanent geactualiseerd Het aanbod is bekend Het aanbod komt tegemoet aan de behoeften Het aanbod wordt gebruikt Gebruikers zijn tevreden

Indicatoren

Overzicht van de informatie- en documentatiekanalen Aantal bezoekers/informatievragen via website, bibliotheek en telefoon Overzicht nieuwe en geactualiseerde publicaties per doelgroep Aantal verspreide publicaties


Opdracht 1 Indicator 1: overzicht van de informatie- en documentatiekanalen A. Indicatoren 1. 2. 3. 4.

Websites Telefoon (DrugLijn) Bibliotheek Publicaties

Opdracht 1 Indicator 2: aantal bezoekers/informatievragen via website, bibliotheek en telefoon (jaaroverzicht google analytics) 1. Website Totaal aantal paginabezoeken onderdelen VAD websites Aantal unieke bezoekers VAD Aantal paginabezoeken VAD Aantal unieke bezoekers DrugLijn Aantal paginabezoeken DrugLijn Aantal unieke bezoekers Bekijk het eens nuchter Aantal paginabezoeken Bekijk het eens nuchter Aantal unieke bezoekers Acoolworld Aantal paginabezoeken Acoolworld Aantal unieke bezoekers Gratis Drank (offline maart 2012) Aantal paginabezoeken Gratis Drank (offline maart 2012) Aantal unieke bezoekers Boodschap in een fles (offline juli 2012) Aantal paginabezoekers Boodschap in een fles (offline juli 2012) Aantal unieke bezoekers Als je ouders drinken (offline juli 2012) Aantal paginabezoekers Als je ouders drinken (offline juli 2012) Aantal unieke bezoekers Maak jezelf niets wijs (gestopt per januari 2011) Aantal paginabezoekers Maak jezelf niets wijs (gestopt per januari 2011) Aantal unieke bezoekers Feest – voor feestvierders (offline december 2012) Aantal paginabezoeken Feest – voor feestvierders (offline december 2012) Aantal unieke bezoekers Feest – voor feestpartners Aantal paginabezoeken Feest – voor feestpartners Aantal unieke bezoekers Drugs in beweging Aantal paginabezoeken Drugs in beweging Aantal unieke bezoekers Partywise (offline oktober 2012) Aantal paginabezoeken Partywise (offline oktober 2012)

2011 1.811.654

2012 1.838.250

2013

2014

2015

100.103 415.774 132.712 715.617 8.006

293.863 386.445 907.666 1.177.061 6.050

11.067

6.913

6.913 71.247

20.395 42.486

3.400

5.016

-

-

-

25.281

7.905

-

-

-

3.408

7.284

-

-

-

21.974

9.169

-

-

-

1.782

1.209

2.533

1.466

166

-

-

-

-

425

-

-

-

-

11.354

18.213

-

-

-

27.360

22.638

-

-

-

1.944

2.926

8.121

3.897

39.628

64.856

87.488

80.013

7.134

11.310

-

-

-

35.410

14.682

-

-

-


Aantal unieke bezoekers Quality Nights (online oktober 2012) Aantal paginabezoeken Quality Nights (online oktober 2012) Aantal unieke bezoekers het huis Aantal paginabezoeken het huis Aantal unieke bezoekers Hoeveel is teveel (gestopt per augustus 2011) Aantal paginabezoeken Hoeveel is teveel (gestopt per augustus 2011) Aantal unieke bezoekers iDA-web Aantal paginabezoeken iDA-web Aantal unieke bezoekers Qado Aantal paginabezoeken Qado

-

1.579

-

2.158

1.674 5.699 85.779

4.773 5.568 -

-

-

-

290.114

-

-

-

-

9.850 66.843 5.140 26.701

33.759 57.330 4.957 20.519

2. Telefoon / DrugLijn: Aantal Aantal Aantal Aantal

telefonische oproepen effectieve gesprekken beantwoorde e-mails chatsessies

2011 5.800 3.256 2.491 -

2012 5.845 3.3741 3.100 87

2013

2014

2011 637 879

2012 585 702

2013

2014

niet beschikbaar2

13.387

2015

3. Bibliotheek: Aantal ontleningen Aantal documentatieleveranties (Swetswise, Impala e.a.) Aantal website bibliotheek consultaties

Opdracht 1 Indicator 3: overzicht nieuwe en geactualiseerde publicaties per doelgroep Overzicht nieuwe publicaties per doelgroep Algemene bevolking Stickers De DrugLijn | Bekendmakingsmateriaal Meest gestelde vragen. Studeren en medicatie gaan niet hand in hand | folder Zwart op wit bewezen: studenten amuseren zich ook zonder alcohol | affiche Muziek/lachen/voetbal is mijn drug | polsbandjes Muziek/lachen/voetbal is mijn drug | polsbandjes op maat van jeugdorganisaties Muziek/lachen/voetbal is mijn drug | postkaartjes Quality Night. Affiche | Bekendmakingsmateriaal Quality Night. Infokaartje | folder Quality Night. Stickers | Bekendmakingsmateriaal Preventiewerkers en intermediairs (incl. overheid/wetenschap/hulpverlening) Middelengebruik en verstandelijke beperking voor de verslavingszorg | Folder Middelengebruik en verstandelijke beperking voor de gehandicaptensector | Folder Factsheet Quality Nights | online informatiefiche BBC - fiche Alcohol| online informatiebrochure BBC - fiche Cannabis| online informatiebrochure BBC – fiche illegale drugs| online informatiebrochure Lokale monitor wetgeving alcohol | beschikbaar op aanvraag Kalender 30 jaar VAD | Bekendmakingsmateriaal Rock Zero | spelmateriaal voor 14-15jarigen Veilig Feesten |dossier Ge(s)laagd contact | dossier (dossier over intrafamiliaal geweld) VAD en DrugLijn | Jaarverslag Werkwijzer | Vormingsaanbod najaar 2012 Werkwijzer | Vormingsaanbod voorjaar 2013 (verspreid in najaar 2012) 1

Inclusief skypegesprekken Bij de installatie van een nieuwe versie van KOHA in de loop van 2011 zijn de statistieken bij de programmaverantwoordelijke verloren gegaan en konden niet worden gerecupereerd. 2


2015

Preventie van alcoholen andere drugproblemen Monitoring van activiteiten 2011 (‘Ginger’) | rapport Leerlingenbevraging 2010-2011 | rapport AnD | periodiek VAD Verschillende nieuwsbrieven voor professionelen (zie opdracht 5) Databank onderzoeksfiches - online Overzicht geactualiseerde publicaties per doelgroep Algemene bevolking Preventiewerkers en intermediairs Meest gestelde vragen. Speed | Folder Meest gestelde vragen. Stoppen met drank, drugs, pillen of gokken | folder Meest gestelde vragen. Drugs en de wet | folder Meest gestelde vragen. Iemand steunen bij het stoppen met drank, drugs, pillen en gokken | folder Boodschap in een fles voor sporters | Brochure Boodschap in een fles voor partners | Brochure Boodschap in een fles voor mannen | Brochure Recht op antwoord. Informatie voor ouders | Brochure Preventiewerkers en intermediairs (incl. overheid/wetenschap/hulpverlening) Factsheet cannabis Juridische handvatten voor de hulpverlener bij het rapporteren aan justitiële medewerkers bij doorverwijzingen van meerderjarige druggebruikers

Opdracht 1 Indicator 4: aantal verspreide publicaties Aantal verspreide publicaties3 Aantal bestellingen (facturen) Aantal verkochte publicaties Aantal gratis publicaties

2011 1.254 50.682 210.753

Aantal gedownloade publicaties

43.221

Totaal aantal verspreide publicaties

304.656

2012 1.319 42.330 27.995 5504 46.412 6.3775 123.664

2013

3

2014

2015

De aantallen verspreidde materialen zijn exclusief verspreiding in kader van Vlaams en federaal gesubsidieerde projecten. Verspreiding in kader van gecofinancierde EU projecten werden wel meegerekend. 4 EU project Wiseteens 5 Idem 4


B. Voortgang Deze opdracht is een permanente taak binnen de uitbouw van VAD als expertisecentrum inzake alcoholen andere drugproblematiek. De geleverde informatie is wetenschappelijk onderbouwd (gebruik van VAD-bibliotheek en toetsing bij experten). Het informatieaanbod wordt continue geactualiseerd (updates van websites en actualisatie bij herdrukken en bekendgemaakt via o.a. website, tijdschriften, gerichte mailings, vormingen (zie Resultaatsgebied III, Opdracht 5: Implementatie). Op regelmatige tijdstippen checken we de bruikbaarheid, toepassingsgraad en noden (Resultaatsgebied IV, Opdracht 6). De basis voor nieuwe/herwerkte producten zijn signalen en noden van professionelen en algemene bevolking (o.a. via DrugLijn), nieuwe trends en evoluties op het terrein van de alcoholen drugproblematiek (proactief en reactief) en evaluaties. Indicator 1 en 2: websites, de DrugLijn, bibliotheek We kiezen ervoor om zoveel mogelijk onze webcommunicatie via twee sites te laten verlopen: www.druglijn.be voor groot publiek (ook intermediairs kunnen er info vinden) & www.vad.be voor intermediairs. Nieuwe campagnes krijgen geen aparte website meer maar worden geïntegreerd in de DrugLijnsite. Uitzonderingen hierop zijn wanneer de website op initiatief van een samenwerkingsverband wordt genomen en men zich onvoldoende in de Druglijn als drager identificeert. Bijv. Quality Nights (initiatief Antwerpse clubs, Antwerpse preventiewerkers en VAD) en Drugs in Beweging (initiatief Vlaamse jeugdbewegingen en VAD). Zo zijn in 2012 verschillende initiatieven op de DrugLijnsite geïntegreerd waaronder: www.gratisdrank.be is sinds 6 maart niet meer actief. Begin maart lanceerden we ‘Zwart op wit bewezen: studenten amuseren zich ook zonder alcohol’ met een luik voor studenten op de DrugLijnsite. Naast alcohol werd de informatie over studeren en medicatiegebruik op de doelgroeppagina ‘studenten’ geïntegreerd. Sinds 9 juli bestaan de sites www.alsjeouderdrinkt.be en www.boodschapineenfles.be niet langer. De sites dateren al van 2005 (2.052 bezoekers 09/07/2011-09/07/2012) en 2004 (3.225 bezoekers 09/07/2011-09/07/2012), kunnen nog moeilijk aangepast worden (flash) en de inhoud is terug te vinden op De DrugLijnsite. Ook de info van de site ‘feest voor feestvierders’ werd geïntegreerd op de DrugLijn. In 2012 kozen we er voor om prioritair de publiekssites te integreren. De geplande integratie van de feestsite voor intermediairs is uitgesteld naar een latere fase. De aparte site voor Quality Nights is de vervanging van de www.partywise site. De herwerking van Drugs in beweging is op basis van de evaluatie in 2012 eind 2012 van start gegaan (zie methodiekontwikkeling opdracht 4: Fiche drugs in beweging). De voorziene aanpassing van de structuur van de VAD-website op basis van de evaluatie is nog niet gebeurd. Algemeen zijn de bezoekers zeer tevreden over de inhoud, minder goed scoorde de lay-out en de structuur (o.a. homepagina te druk en hierdoor is info moeilijk terug te vinden). De aanpassing van de volledige structuur en lay-out naar een meer dynamische structuur is een optie maar vraagt meer tijd en middelen. Om toch tegemoet te komen aan de wensen en feedback uit de evaluatie plannen we in een eerste fase een ‘cosmetische ingreep’ op de huidige homepage, waarbij we een vereenvoudiging van het aantal keuzeopties zullen uitwerken, zonder evenwel de achterliggende structuur te beïnvloeden. Het totaal aantal paginabezoeken voor alle VAD-sites is licht gestegen en eindigde in 2012 op 1.838.250 (2011:1.811.654) paginabezoeken. Opmerkelijk is de stijging van het aantal Druglijn bezoekers. Dit is deels te verklaren door de integratie van de aparte websites binnen de DrugLijnsite en door het grote aantal bezoekers tijdens specifieke gebeurtenissen zoals bijvoorbeeld bij het programma’s ‘Ook getest op mensen’ dat 10.585 bezoekers op 27/11 opleverde. Het aantal bezoeken op de rubriek ‘aan de slag’ voor de kennistests is 23.841, waarvan 13.729 keer voor de alcoholtest. De zZelftesten werden in totaal 36.913 keer ingevuld met ook het overgrote deel voor rekening van de zelftest alcohol (20.465). Tenslotte registreerden we op de VAD-zelfhulpmodule cannabis 292 bezoekers (m 70%, v 30%) met een gemiddelde leeftijd van 25,5 jaar. Van deze groep had 63% de intentie te stoppen met gebruik van cannabis. Voor wat de


cocaïne zelfhulpmodule betreft tellen we 43 bezoekers (m 67% v 33%) met een gemiddelde leeftijd van 29 jaar. Van deze groep had 86% de intentie te stoppen met gebruik. Na een periode van een dalend aantal telefonische oproepen aan de DrugLijn (die ruimschoots gecompenseerd werd door een stijgend aantal e-mails), is het aantal telefonische oproepen het voorbije jaar stabiel en zelfs licht gestegen. Het aantal e-mailvragen blijft stijgen, dit jaar noteren we een stijging met bijna 600 vragen in vergelijking met 2011. In totaal betekent dit een stijging van 814 vragen aan de DrugLijn in 2012 (totaal aantal vragen aan de DrugLijn in 2011: 5.747 & 2012: 6.561). Aansluitend op het project KOAP (chat is één van de voorgestelde communicatiekanalen) startte de DrugLijn in oktober 2012 met de eerste publieke chat sessies. Dit kan op maandag, op woensdag en op vrijdag tussen 15 en 18u. Van oktober 2012 tot december 2012 werden 87 chatsessies gevoerd. Een projectfiche met meer gedetailleerde eerste gegevens is te vinden in opdracht 4. De bibliotheek beschikt over een geïntegreerde online-databank (Koha), die behalve beschrijvingen van bibliotheekmaterialen ruim 1500 verwijzingen naar online raadpleegbare bronnen bevat. De volledige collectie bedraagt 15.810 stukken waarvan er 618 nieuw waren in 2012. Er is een duidelijke verschuiving van bibliotheekbezoeken en materiële uitleningen naar online activiteiten. De online bibliotheek werd 13.387 maal geconsulteerd. Indicator 3 Informatieverstrekking Nieuwe publicatie: zie overzicht boven van geplande en niet geplande nieuwe publicaties per doelgroep. Het dossier alcoholmarketing is uitgesteld en wordt gefinaliseerd eind maart 2013. Er is gekozen om verschillende factsheets te updaten. De factsheets alcohol, XTC, gokken en cocaïne zijn op de cijfers van het leerlingenbevraging klaar voor publicatie online. Daarnaast werd in 2012 enkele publicaties gerealiseerd binnen Vlaamse en federaal gefinancierde projecten waaronder de projecten gezin en Fonds ter bestrijding van verslaving. De actualisaties van bestaande materialen zijn beschreven in het overzicht per doelgroep. De inhoud voor de folder drugs en urinetesten in de reeks veel gestelde vragen is klaar en wordt begin 2013 drukklaar gemaakt. Voor de folder in deze reeks over grenzen stellen is beslist om deze te herwerken binnen het project ‘Heel wat in Huis’. We opteren ervoor om één brochure over opvoedingsondersteuning te maken voor ouders door de folder ‘grenzen stellen’, elementen uit ‘Heel wat in Huis’ en de brochure ‘tieners alcohol en drugs’ te integreren. Indicator 4 Verspreiding (zie ook opdracht 5) De combinatie tussen online (gratis) en papieren (gratis en verkoop) beschikbaarheid blijft van toepassing. In 2012 konden 470 documenten gedownload worden via de VAD-sites. Een aantal publicaties wordt enkel nog digitaal ontwikkeld. Het gaat om veranderingsgevoelige publicaties (cijfers, wetgeving). Het aantal verspreide papieren publicaties blijft evenwel nog voldoende hoog om druk te verantwoorden. De relevantie voor druk wordt bij elke nieuwe publicatie overwogen en beoordeeld op basis van verspreidbaarheid en kostprijs. Naast verkoop van papieren versie wordt in kader van bekendmaking een deel van de publicaties ook gratis verspreid.


Opdracht 2

Verlenen van adviezen, prioritair aan overheid en aan wetenschappers.

Criteria

1. 2. 3. 4. 5. 6.

De adviezen zijn een antwoord op de gestelde vraag De adviezen zijn wetenschappelijk onderbouwd De adviezen zijn tijdig geleverd Het advies komt tegemoet aan de behoeften van de vraagsteller Vraagstellers zijn tevreden Proactief en reactief

Indicatoren

1. Overzicht beantwoorde adviesvragen van overheid en wetenschappers 2. Overzicht overleggroepen, dossiers, overzichtspublicaties cijfermateriaal, vragenlijsten, wetenschappelijke publicaties … in functie van adviesverstrekking 3. Overzicht actieve bijdragen aan studiedagen en participaties aan stuurgroepen 4. Overzicht activiteiten als Vlaams subfocal point in BIRN (kader EMCDDA)


Opdracht 2 Indicator 1: overzicht beantwoorde adviesvragen van overheid en wetenschappers A. Indicatoren Overzicht 03/01 04/01 05/01 09/01

adviesvragen overheid Stad Antwerpen FOD gezondheidsinspecteurs VAZG VAZG

18/01 19/01 23/01 27/01 31/01

VAZG VAZG VAZG FOD Volksgezondheid SODA

24/02 15/03 22/03

VAZG VAZG VAZG

26/03 10/04

VAZG Vlaams Kabinet Welzijn, gezondheid en gezin VAZG VAZG VAZG VAZG

13/04 19/04 27/04 07/05 14/05 15/05 22/05 24/05 30/05

Provincie West-VlaanderenProvinciaal verantwoordelijke VAZG

03/07

VAZG VAZG Vlaams Kabinet Welzijn, gezondheid en gezin VAZG VAZG VAZG VAZG Vlaams Kabinet Welzijn, gezondheid en gezin VAZG

06/07 06/07

FOD – Volksgezondheid FOD Justitie

18/07 23/07 03/07 22/08 29/08

VAZG VAZG Provincie West-Vlaanderen Provinciaal verantwoordelijke VAZG VAZG

11/10 05/11 09/11

FOD – Volksgezondheid VAZG FOD wetenschapsbeleid

21/12

VAZG

31/05 07/06 13/06 15/06 27/06

Vraag naar centra die participeren aan TDI – verwezen naar WIV Feedback op beleidsvoorstellen alcohol voor Senaatscommissie Cijfers leerlingenbevraging: update gezondheidsdoelstellingen Schriftelijke vraag over middelengebruik bij senioren: cijfers en achtergrondinfo Gezondheidsdoelstellingen Parlementaire vraag poliklinieken Nederland Parlementaire vraag over verslaving bij senioren Wie doet wat in drugbeleid: op vraag van CGD Vraag naar cijfers over middelengebruik jongeren uit LLB voor Antwerpen – simulaties ECAT doorgegeven en verwezen naar HIS Parlementaire vraag over comazuipen: initiatief registratie door pediaters Briefing over verschillende projecten Parlementaire vraag over internetverslaving: overzicht preventieinitiatieven, hulpverlening, monitoring, … Insteek voor overdracht federale bevoegdheden: nota denksporen Info over adviesnota overdracht bevoegdheden en gehandicaptensector Vroeginterventie Standpunt over educatief theater en wie moet dit financieren Reactie op persberichten (positieve berichten van BV over drugs) Vragen over kadernota integrale veiligheid: wat kunnen we bieden? Brainstorm Feedback over sportinitiatief ‘real winner' + feedback op iDA-web geplaatst Suggesties bij kadernota integrale veiligheid – hfst. strijd tegen verslavingen Vragen over groenboek – onderscheid departement en agentschap Advies op ontwerp FOD voor kadernota integrale veiligheid Input voor VOLT-uitzending over cocaïne Duiding bij ESPAD resultaten (publicatie EU-rapport) Briefing over diverse projecten Stavaza Vlaams Actieplan TAD Vroeginterventie in Brussel? Vragen over kritiek op EWS – kadering initiatieven en brief VAD - Peilpraktijken - Uitbreiding CGG en VI Input ODHN vragenlijst vraag om expertise aan te reiken over tabakgebruik en anabole steroïden voor vragenlijst gedetineerden Vragen over nationale loterij en online aanbod Info over Rapid en opvragen dossier Feedback op info en links in digitale infowijzers bibliotheken W-VL Vraag over overleg met netwerk armoede en zwangerschap Bestaat indicator per capita consumptie van alcohol ook op Vlaams niveau bestaat en de beperkingen ervan Nood aan uitbreiding project vaccinatie hepatitis? Schriftelijke vraag over nood aan opvang voor bejaarde druggebruikers Vraag om stakeholders te identificeren die een bevraging (pilootstudie) van het EMCDDA over onderzoeksnoden hulpverlening kunnen beantwoorden – vragenlijst doorgestuurd naar drie onderzoeksgroepen die bezig zijn met onderzoek over hulpverlening aan UGent, UA en KUL. Schriftelijke vraag over opvang/hulpverlening over gokproblemen


Overzicht adviesvragen wetenschappers 13/01 UGent - Vakgroep Sociale Agogiek 27/01

WIV

13/02

UAntwerpen – Vakgroep Epidemiologie en Sociale Geneeskunde UGent - Vakgroep Sociale Agogiek

14/02 27/02 13/04

24/04

UGent - Vakgroep Sociale Agogiek UGent – Vakgroep strafrecht en criminologie UGent – Vakgroep Psychologische en Pedagogische wetenschappen STAP

10/05

KULeuven – Medisch Centrum

31/05

UGent – Vakgroep Maatschappelijke Gezondheidskunde BIVV U Antwerpen

23/04

06/06 22/06 08/11 11/09 10/09 17/10 26/10

KULeuven - Academisch Centrum voor Huisartsgeneeskunde (ADAPTE onderzoek) KULeuven UGent – Vakgroep Strafrecht en Criminologie VUB– vakgroep psychologische en pedagogische wetenschappen

Feedback op template met good practices preventieprojecten in Vlaanderen in kader van AAA-Prevent project Vraag gebruik GHB bij jongeren obv leerlingenbevraging nav parlementaire vraag Vraag voor gezamenlijke publicatie voor ESSUS 2012 Aanvullingen bij presentatie a cool world als good practice. Integratie in LOL Aanvullingen en vragen bij rapport Vlaanderen Vraagt alle versies van dossier cannabis Bronnen over hulpverlening alcohol doorheen geschiedenis Vraag om persbericht te verspreiden over de resultaten van het AMMIE onderzoek Organisatorische en methodologische afstemming voor deelname aan studentenbevraging ‘Gewijzigde’ doelstellingen HwiH project en hoe dit aanpakken BAC berekening, rekening houdend met voedselinname Vraag naar feedback review guidelines huisartsen en arbeidsgeneesheren in kader van Belspo-project Cijfers middelengebruik jongeren VADLLB, ESPAD en HBSC Vraag naar (bestaan van) onderzoek over zelfhulp bij alcoholproblemen Vraag naar onderzoek mensen met een beperking en middelengebruik Organisatorische en methodologische afstemming voor deelname aan studentenbevraging

Opdracht 2 Indicator 2: overzicht overleggroepen, dossiers, overzichtspublicaties cijfermateriaal, vragenlijsten, wetenschappelijke publicaties … in functie van adviesverstrekking 1. Overleg georganiseerd door VAD i.f.v. onderzoek en beleid 20/01 Raad van bestuur Bespreking VAD-planning 25/05 Inhoudelijke discussie toekomst sector (scenario’s) 21/09 Leeftijdsgrens alcoholverbod 16/11 15/06

Algemene vergadering

10/08 16/11 20/11 19/06

Adhoc werkgroep Groenboek

10/10 16/10

Adhoc overleg FOD Binnenlandse Zaken Onderzoeksplatform middelengebruik

13/11 19/12

Adhoc overleg FOD justitie Werkgroep studentenbevraging 2013

Stuurgroep directies CGG/VAD

Toekomstperspectieven Vlaams drugbeleid (eerste analyse ifv groenboek) Bespreking werkwijze toekomstvisie en participatie leden Bespreking stavaza TAD: samenwerking tussen VIGeZ/LOGO en CGG;signalen preventiewerkers A&D o.a. gebrek aan ‘uitvoerders’ Stand van zaken ECAT, CAO 100 Uitklaren SVPP preventiewerkers ikv groenboek Bevorderen van informatie-uitwisseling en afstemming tussen onderzoekers, praktijkwerkers A&D-sector en beleid. Het thema van 2012 was de samenhang tussen roken en alcoholgebruik dat werd toegelicht via plenaire presentaties. Uitklaren werking AGM ifv groenboek Organisatorische en methodologische afstemming en afspraken voor maximale participatie en methodologische onderbouwing in de studentenbevraging 2013

2. Overzicht dossiers Rapport intrafamiliaal geweld. Ge(s)laagd contact. Om beter zicht te krijgen op de aard en omvang van deze problematiek werd in 2006 door De DrugLijn gestart met een specifieke registratie omtrent middelengebruik en intrafamiliaal geweld; zowel bij telefonische contacten als in online contacten (e-mailbeantwoording). De anonieme data die deze registratie opleverde, werden een eerste keer verwerkt in


2008. Tegelijk werd een literatuurstudie omtrent het thema uitgevoerd. Samen leidde dat tot een eerste rapport. Het werd een tweeluik met bevindingen uit de literatuur en de resultaten van de registraties voor de periode 1 maart 2007 tot en met 31 augustus 2008 (een tijdspanne van anderhalf jaar). Dit rapport is een herziene uitgave van dat rapport uit 2008. Er werd in eerste instantie een beperkte update van beschikbare literatuur uitgevoerd, er werden vooral recentere cijfers omtrent middelengebruik en intrafamiliaal geweld toegevoegd. Tegelijk werden de cijfers verwerkt voor een tweede registratieperiode. Die liep van 1 januari 2010 tot en met 31 december 2011 (een periode van twee jaar). De verwerking van de resultaten verliep identiek aan die van de eerste registratieperiode. Zo werd het mogelijk om in het tweede deel van dit rapport de cijfers van beide periodes naast elkaar te plaatsen en vergelijkingen te maken. 3. Overzichtspublicaties cijfermateriaal & Onderzoeken Factsheets Cijfers over middelengebruik bundelden we tot voor kort in de jaarboeken of in thematische publicaties met cijfers van de laatste tien jaar. Om de informatie toegankelijker te maken en sneller te kunnen actualiseren worden per middel en per thema factsheets gemaakt waarin de voornaamste en meest recente informatie wordt samengevat. In 2012 is de factsheets over cannabis geactualiseerd. De factsheets cocaïne, gokken, XTC en amfetamines, alcohol en opiaten werden op de meest recente cijfers van de leerlingenbevraging eind 2012 geactualiseerd en zullen pas in de loop van de eerste helft van 2013 digitaal beschikbaar. Deze factsheets bevatten informatie over volgende onderwerpen: gebruik door de algemene bevolking, gebruik door scholieren (12-18-jarigen) in het secundair onderwijs, gebruik in het uitgaansleven, gebruik door gedetineerden, gebruik door ‘ervaren’ illegaledruggebruikers, gebruik in Europees perspectief, ziekte en sterfte, hulpvraag, rijden onder invloed, misdrijven, geverbaliseerde druggebruikers, inbeslagnames, prijs en zuiverheid, beschikbaarheid, verkoop, uitgaven. Daarnaast publiceerden we online achtergrondinformatie en een literatuurlijst bij de factsheets. De achtergrond bij de factsheets bevat informatie over de verschillende bronnen van cijfermateriaal die in de factsheets beschreven worden. De literatuurlijst bevat de volledige referenties van alle literatuur die is gebruikt in de factsheets en in de achtergrond bij de factsheets. VAD-leerlingenbevraging in het kader van een drugbeleid op school. Syntheserapport schooljaar 2010-2011 Voor een synthese van de resultaten zie ook resultaatsgebied IV, Opdracht 7. Ginger. Preventie van alcoholen andere drugproblemen. (Rapport 2011) Een synthese van de resultaten zie Resultaatsgebied IV, Opdracht 8. Bijkomende analyses op data gezondheidsenquête 2008 met klemtoon op lage SES (intern rapport) Er werd een bijkomende data-analyse op de data van de WIV-gezondheidsenquête van 2008 uitgevoerd mbt samenhang tussen indicatoren over sociale kwetsbaarheid en middelengebruik en er werd een verkennend literatuuronderzoek gedaan over het thema 'sociale kwetsbaarheid en middelengebruik. De resultaten moeten de keuze en de afbakening van kwetsbare groepen onderbouwen. Uitbreiding indicatorenmeting VIGeZ met alcohol en drugs voor sectoren onderwijs, arbeid, welzijn en lokaal beleid. De indicatorenmeting is een Vlaams onderzoek, uitgevoerd door VIGeZ, dat onder meer een beeld geeft van de stand van zaken en de evoluties op vlak van tabaks-, voedings- en bewegingspreventie en geïntegreerd gezondheidsbeleid in bedrijven, onderwijs en lokale gemeenschappen. In 2012 is ervoor geopteerd om de indicatorenmeting uit te breiden naar thema’s en naar settings en uit te zuiveren naar doelgroepen: - de alcoholen andere drugthematiek en het thema geestelijke gezondheid worden mee opgenomen; - de bevraging wordt uitgebreid naar KMO’s; - er wordt een differentiatie gemaakt in de vraagstelling tussen het gezondheidsbeleid gericht naar het eigen personeel en naar de bevolking van de lokale overheden; - er wordt een differentiatie gemaakt in de vraagstelling tussen het gezondheidsbeleid gericht naar leerlingen en naar personeel binnen de onderwijssetting. De indicatorenmeting is een samenwerkingsverband tussen Vlaamse partners met het VIGeZ als projecthouder en VAD als partner. Daarnaast is er samenwerking met de Logo’s en de CGG. Daarnaast is er vanuit VAD: - deelname aan het projectteam dat de vragenlijsten voor alle sectoren inhoudelijk uitwerkt, de analyses voorbereidt, de planning uitwerkt, wegingen bespreekt enz. - deelname aan de stuurgroep met externe experten, Logo’s en CGG. De afname van de vragenlijsten voor de sectoren onderwijs en bedrijven vond plaats in 2012 (periode november-december). De afname voor de setting lokale overheden vindt plaats begin 2013. In een volgende fase zal VAD instaan voor de verwerking en rapportage van de resultaten voor het thema alcohol en andere drugs binnen de sectoren onderwijs, arbeid, OCMW en gemeenten. Dit alles is geformaliseerd in een samenwerkingsovereenkomst tussen VIGeZ en VAD. 4. Overzicht vragenlijsten OIVO: De Child Violence Report Card BIRN: jaarlijkse vragenlijsten zie verder opdracht 2 Indicator 4 VN (UNODC): Annual Reports questionnaire 2012: cijfers leerlingenbevraging, cijfers spuitenruil, info EWS Amphora project: questionnaire on alcohol policy infrastructures EMCDDA project - identifying current research gaps in the treatment of drug Addiction: one question survey nl. Welke vragen over behandeling drugverslaving moeten via onderzoek beantwoord worden? Geef 3 prioriteiten Questionnaire on Research Groups in Europe and Latin America van Cooperation Programme on Drugs Policies between Latin America and the European Union (COPOLAD). Info maakt deel uit van ‘the drug dependence research map’.


BISTAIRS-project Brief interventions in the treatment of alcohol use disorders in relevant settings. Questionnaire on the implementation status in different settings. 5. Overzicht wetenschappelijke publicaties Matthys, F., Tremmery, S., Autrique, M., Joostens, P., Möbius, D., Stes, S. & Sabbe, B. (2012) ADHD en verslaving: een ingewikkelde liaison. Tijdschrift voor Psychiatrie, 54(6), 539-548 Van Havere, T., Lammertyn, J., Vanderplasschen, W., Bellis, M., Rosiers, J., & Broeckaert, E. (2012) Illicit drug use in the flemish nightlife scene between 2003 and 2009. European Addiction Research, 18(4), 153-160.


Opdracht 2 Indicator 3: overzicht actieve bijdragen aan studiedagen en participaties aan stuurgroepen 1. Overzicht actieve bijdrage aan studiedagen/congressen nationaal/internationaal 12/03 Netwerk Personeel en Welzijn FOD Personeel en Uiteenzetting: Een efficiënt preventief alcoholOrganisatie en drugbeleid 27/04 Studiedag ‘Een VLOR Workshop i.s.m. Sensoa: Hoe kunnen gezondheidsbeleid op school schoolteams ondersteund worden door met aandacht voor externe expertiseorganisaties? welbevinden & gelijke kansen’ 13/09 Sessie op leermoment VIBEG Sessie ‘wat is preventie in alcoholen ‘middelengebruik en drugsector’ beperking’ in Vlaams Brabant’ 27/09 Internationaal Congres: The INEBRIA-netwerk Sessie gegeven op 27/09: Development of an 28/09 9th Conference of INEBRIA: e-ASSIST: trying to resolve implementation From Clinical Practice to Public barriers in PHC-settings Health: the two dimensions of Sessie voorgezeten op 28/09: EIBI/SBI brief interventions Barcelona Internet and new technologies 06/10 10 jaar Evidence Based Brussels Meeting Presentatie: Kwaliteitsbevordering in de Medicine in België (CEBAM) Centre verslavingszorg 09/10 26/10

21/11 06/12 07/12

Drugsbeleid in Vlaanderen: anders en beter? 4de Vlaams congres Urgentiepsychiatrie: Urgentiepsychiatrie binnen en buiten het ziekenhuis Festivak Studiedag jeugdinformatiethema’s Studiedag “Interactie met gedetineerden”

De Ruyver

Participatie in panel

Universitair Ziekenhuis Gent

Workshop: Interveniëren bij middelengebruik op een urgentiedienst

Politea VIP-jeugd

Presentatie Quality Nights Sessie Peers, alcohol en drugs

Steunpunt Algemeen Welzijnswerk - WEVO

Workshops: Motiverende gesprekshouding anno 2012 – van problem solving naar solution building

2. Overzicht participatie aan wetenschappelijke stuurgroepen, overheids(stuurgroepen), participatie aan onderzoek,… Beleidsgerichte overleggroepen 27/01 Provincie Limburg Limburgs Platform - Opvolging LSM-project: stavaza en planning 02/03 Verslaving DB - Stavaza taakverdeling LOGO-CAD (TAD) - Bespreking en opvolging initiatieven rond vroeginterventie en verstandelijke beperking &verslaving - Vragen/signalen werkveld 20/01 VAZG Vlaamse werkgroep TAD - Advies voor organisatie van vroeginterventie 23/03 en rookstop in Vlaanderen 01/06 - Advies prijssetting alcohol en tabak 28/09 - Prioritisering uitvoering Actieplan - Aanzet advies aanpak werking naar doelgroep lage SES - Beleidsinformatie 20/01 FOD Volksgezondheid Project vroeginterventie - planning, opvolging en evaluatie project 03/04 VAZG januari - juni project Fonds 05/10 - opstart Vlaams project juli - december 23/01 FOD Volksgezondheid BC Alcohol en zwangerschap Overleg over een mogelijke verlenging van 20/03 het project alcohol en zwangerschap 24/01 Provincie OostPARDOV - Evaluatie provinciaal drugbeleid 20/06 Vlaanderen - Inhoudelijke insteken voor nieuwe legislatuur - Stavaza Vlaamse werkgroep TAD 24/01 VLOR WG Trajectbegeleiding Voorbereiding studiedag ‘Een 03/04 gezondheidsbeleid met aandacht voor welbevinden en gelijke kansen’ 02/02 Provincie VlaamsProvinciaal Overleg tussen provinciale overheid/CGG 14/06 Brabant Preventieplatform preventiewerker/lokale en intergemeentelijke Middelengebruik Vlaamspreventiewerker/LOGO’s: Brabant - Afstemming en overleg rond provinciale preventie-initiatieven


21/02 12/05 29/02 11/10 29/11 30/03

FOD Volksgezondheid

Gezondheidsinspecteurs FOD

Adhoc Overleg

02/04

FOD Volksgezondheid

10/04 04/09 27/11

Kabinet Vandeurzen

BC project motiverende gespreksvoering Voorbereidend overleg

18/09 26/09 19/10 09/11 21/12 23/04 24/04 14/09 09/05

VLOR

Commissie Fonds ter bestrijding van Verslavingen Commissie gezondheidsbevordering

- Informeren over stavaza Vlaams TAD-beleid Voorbereiding oproep Beoordelingscommissie Overleg en afstemming tussen onderwijs- en gezondheidssector Bespreking knelpunten in leeftijdscontrole 16/-18 + verkenning samenwerking onderzoek Opvolging project Bespreken partners, werkwijze, ... totstandkoming groenboek

Stuurgroep Groenboek A&D

In kaart brengen van A&D-sector en belendende sectoren

FOD Justitie FOD Volksgezondheid

DG Justitiehuizen - overleg BC alcohol en spoed

Overleg opleidingsaanbod justitieassistenten Opvolging project

FOD Volksgezondheid

BC project Mighties (CGG Eclips-VAD) Intervisiegroep drugprojecten Stuurgroep drugprojecten

Opvolging project

24/05 25/09 07/06

Agentschap Jongerenwelzijn Agentschap Jongerenwelzijn

20/06 06/09 07/09

VAZG

CIRRO Werkgroep WEVO

28/09

Welzijn en Samenleving Team algemeen forensisch welzijnswerk VAZG

08/10

Provincie Limburg

Kabinet welzijn

Integratie Ginger-CIRRO

Wetenschappelijk gerichte overleggroepen 16/01 SODA Stuurgroep onderzoek en 17/02 registratie 20/04 20/06 30/11 20/01 Belspo Up To Date (universiteiten 17/02 Luik, Antwerpen en Leuven 26/04 + VAD) 08/06 28/09 26/11 29/02 Belspo Begeleidingscomité 12/12 SUBANOP Analyse en optimalisatie van substitutiebehandelingen in België 06/03 Uitgeverij Bohn Redactie tijdschrift 12/06 Stafleu Van Loghum verslaving 06/09

08/03

Belspo

BC ADAPTE

03/04

KULeuven

ADAPTE

Intervisie met de coördinatoren van de verschillende drugprojecten Bespreking registratiegegevens mogelijkheden voor opvolging na aflopen van de drugprojecten eind 2012. Voorstelling aanpassingen programma + vragen aan partnerorganisaties Voorbereidend overleg studiedag “Interactie met gedetineerden”

Voorstelling Ginger + verkennend overleg Ginger-CIRRO Rondetafelgesprek: reflectie over het CADproject ‘drugpreventie’ i.s.m. Limburg Sterk Merk Wetenschappelijke begeleiding van onderzoeksprojecten van SODA. In 2012 vnl. onderzoek lokale detailhandel Antwerpen en registratie hulpverlening. Opstart onderzoeksproject door partners consortium Begeleidingscomités project Vergaderingen consortium Opvolging onderzoek

Participatie aan de redactieraad: jaarplanning maken van te verschijnen nummers. Benaderen en begeleiden van auteurs, schrijven van artikelen, beoordelen van kopij, auteurs begeleiden bij het schrijven van artikels Presentatie stavaza, opvolging project, feedback Het aanpassen van internationale, evidence-


19/12

Werkgroep preventie

18/04 26/06 10/09 10/05

UGent

WG sensibilisering studenten

KULeuven

Ad hoc werkgroep

13/06

WIV

19/09

WIV

Begeleidingscomité Drug Related Infectious Diseasesstudie Wetenschappelijk Adviesraad Gezondheidsenquête 2013

based richtlijnen voor de diagnose, preventie van misbruik van genotsmiddelen bij kinderen en jongeren naar een lokale, context Afstemming implementatie cijfers studentenbevraging UGent & implementatie campagne ‘studenten en alcohol’ Afstemming samenwerking studentenbevraging Wetenschappelijke begeleiding van het onderzoeksproject Wetenschappelijke begeleiding van bevraging en vragenlijst gezondheidsenquête 2013

Opdracht 2 Indicator 4: overzicht activiteiten als Vlaams sub-focal point in Birn (kader EMCDDA) Naam overleg/activiteit EWS- vergaderingen/consult

EWS-brieven

EWS-uitgaanspubliek

Nationaal rapport

Beknopte weergave activiteiten Overleg EWS: 20/06 voorbereiding persconferentie EWS 06/06 persconferentie EWS 29/11 Bespreking BEWSD werking Aantal brieven: 7 Oplage: 601 Doelgroep: Spoedgevallendiensten, preventiewerkers, MSOC’s, drughulpverleners, Bijzondere jeugdzorg, JAC’s, … Inhoud: - Vervuilde XTC en nieuwe synthetische cannabinoïden in België - Drie overlijdens door 4-methylamfetamine en twee nieuwe drugs in België - Drie gevallen van mildvuur (antrax) gemeld in Duitsland - Mogelijke circulatie van Sufenta Forte (fentanyl-derivaat) - Legal High 5-IT veroorzaakt verschillende overlijdens in Zweden en the UK - Hooggedoseerde XTC-tabletten op de markt - Derde overlijden in 2012 gerelateerd aan 4-methylamphetamine Aantal brieven: 3 Oplage: 42 uitbaters 596 uitgaanders Doelgroep: Clubuitbaters, organisatoren en uitgaanders Inhoud: - Drie overlijdens door 4-methylamfetamine - 16 doden door gebruik 5-HI en hooggedoseerde XTC - Gevaarlijke speed nog steeds op de markt (zesde overlijden) Overleg data + inhoud agenda: - 23/01 (HFP-meeting): afstemming en samenwerking BMCDDA + BNR 2012 - 28/03 (BNR-meeting): planning BNR 2012 + Standaardtabellen - 19/04: Werkgroep general population surveys: wetenschappelijke begeleiding van chapter over general population surveys in nationaal rapport - 20/04 (HFP-meeting): afstemming en samenwerking BMCDDA + BNR 2012 - 03/07 (adhoc): voorbereiding Belgisch persbericht n.a.v. lancering EMCDDArapport - 26/09 (HFP-meeting samen met EMCDDA): afstemming en samenwerking BMCDDA + BNR 2012 - 19/11 (HFP-meeting): afstemming en samenwerking BMCDDA + BNR 2012 Bijdragen aan BNR 2012 - redactie chapter 3 prevention samen met EUROTOX - redactie chapter 2 drug use in general population samen met WIV - redactie key-issue Residential Treatment in Europe samen met EUROTOX en Brussels platform CGG (voorbereidende Reitox Academy 22 en 23/02 Lissabon) Overzicht standaardtabellen en vragenlijsten: ST09P1: Methods prevalence of hepatitis B/C and HIV among injecting drug users (IDU’s) (De Sleutel + Free Clinic) ST09P2: Prevalence of hepatitis B/C and HIV infection among injecting drug users (De Sleutel + Free Clinic) ST09P3: Voluntary results for behavioural surveillance and protective factors ST09P4: Notified cases of hepatitis C and B in injecting drug users


Coördinatie Comité Treatment Demand Indicator

ST10: Syringue availability ST17: Leading edge indicators ST09P1 is 2 maal ingevuld (door 2 organisaties) ST09P2 is 10 maal ingevuld (voor HBsAg, antiHBc (Total), antiHBs, HIVAb en HCB Ab) en dit door twee organisaties. Stand van zaken TDI en voorstelling bespreking basis vragenlijst TDI 3.0: 29/06 14/09


B. Voortgang De meeste activiteiten binnen deze opdracht zijn een antwoord op een gestelde vraag. VAD wordt als expertisecentrum door zowel beleidsmensen als wetenschappers aangesproken om advies te geven, wetenschappelijk onderbouwde informatie aan te leveren, feedback te geven op voorstellen en rapporten, deel te nemen aan begeleidingscomités en stuurgroepen. Vermits het om vraaggestuurde activiteiten gaat varieert de aard en de omvang van jaar tot jaar. Een overzicht bevindt zich in de tabellen van deze opdracht. De Vlaamse werkgroep TAD zette zijn werking verder met focus op structureel inbouwen van vroeginterventie en tabakstop in Vlaanderen en in de realisatie van een advies rond effecten van prijssetting op gebruik van alcoholen tabaksproducten. Op vraag van minister Vandeurzen kreeg VAD eind 2012 de opdracht mee de implementatie van de zesde staatshervorming vorm te geven door een Groenboek voor A&D te maken. In een eerste fase (periode 18/09 – 21/12) werd een analyse van de actuele alcohol en drugsector gemaakt. Dit gebeurde op basis van analyse van bestaande documenten en op basis van intense en frequente contacten (overleg, email en telefoon) met verschillende sectoren, betrokken organisaties en verschillende overheden. De analyse beschrijft voor zover als mogelijk werking en aanpak, financiering, capaciteit en registratiesysteem van de alcoholen drugssector op vlak van afstemmings-, preventie-, hulpverlenings-, preventie en hulpverlenings- en justitieel hulpverlenende initiatieven. Ook de belendende sectoren werden in kaart gebracht en gekaderd binnen de alcohol en drugproblematiek. Het geheel werd begeleid door een stuurgroep onder leiding van het kabinet van minister Vandeurzen. In de tweede fase (21/12 – 31/03) worden scenario’s voor een toekomstig geïntegreerd alcoholen drugbeleid uitgewerkt. Het Groenboek A&D is een onderdeel van de subcluster Geestelijke Gezondheidszorg die uiteindelijk opgenomen wordt in het groenboek voor de zorgsector. Dit groenboek is de basis voor de ontwikkeling van een witboek. Het thema van het onderzoeksplatform in 2012 was de samenhang tussen roken en alcoholgebruik dat werd toegelicht via plenaire presentaties (zie ook opdracht 10). De uitnodiging voor het onderzoeksplatform is ook dit jaar verspreid naar partners in de tabakssector en LOGO’s als nieuwe structurele partners van VAD. Het onderzoeksplatform telde 38 deelnemers waarvan 5 LOGO’s en 3 koepels uit tabakssector. Om de partners te informeren wordt ongeveer maandelijks een elektronische nieuwsbrief verspreid (2012: 9). De nieuwsbrief bevat een zestal nieuwsitems over lopend en afgerond onderzoek uit binnen- en buitenland. Daarnaast bevat de nieuwsbrief zes vaste rubrieken over studiedagen/congressen, congresverslagen, vormingen, oproep abstracts/papers, bibliotheek, vacatures en heeft een oplage van 543 personen (zie ook Opdracht 5). Alle geplande overzichtpublicaties, dossiers en rapporten zijn gerealiseerd, met uitzondering van het dossier alcoholmarketing (dat in 2013 met een expertengroep alcohol verder wordt uitgewerkt met een standpunt van de sector en beleidsaanbevelingen). In 2012 werd prioritair gestart aan de updates van factsheets met cijfergegevens.


Opdracht 3

Verlenen van informatie aan de media, proactief en reactief.

Criteria

1. Iedere communicatie naar de media wordt kenbaar gemaakt aan de administratie en de minister 2. Communicatie is compatibel met het beleid van de minister 3. Beleidsgerelateerde of maatschappelijke gevoelige onderwerpen worden vooraf voorgelegd aan en afgestemd met de minister 4. Informatie is wetenschappelijk onderbouwd

Indicatoren

1. Het aantal beantwoorde vragen vanuit de media 2. Het aantal ondernomen acties naar de media


Opdracht 3 Indicator 1: het aantal beantwoorde vragen vanuit de media A. Indicatoren 2011 130

Aantal persvragen

2012 141

2013

2014

2015

Opdracht 3 Indicator 2: het aantal ondernomen acties naar de media Overzicht persacties Datum

Aard

Beknopte beschrijving inhoud

Bereikte media

28/02

persbericht

Nieuwe campagne countert overschatting cannabisgebruik door jongeren (15- tot 18-jarigen). ‘Muziek, sport en lachen is mijn drug’ Jongeren overschatten vaak het gebruik van cannabis door hun leeftijdsgenoten. Die foute inschatting trekt hen soms over de streep om er zelf mee te beginnen. De campagne benadrukt dat 4 op 5 nog nooit heeft geblowd. Dat die overgrote meerderheid van de jongeren zich amuseert zonder cannabis, bijvoorbeeld met muziek of voetbal, moet jongeren aan het denken zetten.

15/03

Persbericht

22/06

Persbericht

Honderden studenten gefopt op fuif met alcoholvrij bier. ‘Zwart op wit bewezen’ Studenten synoniem met zwaar drinken? Neen. De meerderheid van de studenten gaat op een verantwoordelijke manier met alcohol om. Om te bewijzen dat studenten zich ook met minder of helemaal zonder alcohol kunnen amuseren, zette de VAD een sociaal experiment op poten. We organiseerden een doordeweekse studentenfuif waar de studenten alcoholvrij bier dronken zonder dat ze dat zelf wisten. Persbericht de DrugLijn Aantal e-mailvragen aan De DrugLijn met twee derde toegenomen

Radio interview: Radio 1 Journaal van 1 uur; Stubru; Mnm; Studio Brussel – Sound of Sam; JIM; FUZZ Printmedia: Belang van Limburg; De Standaard; Metro; Gazet van Antwerpen; Belang van Limburg; Het laatste nieuws; Gezinsbond ‘de bond’ Online media: http://www.digitalemedia.be/index.php/headlines/strassvoert-sensibiliseringsactie-voor-vad-endruglijn/; http://gezondopschool.be/v2/meer.php?p age=home&id=74 Online media: Humo, Schamper, Clint, Stubru, Digitale media.be, Feestinleuven.be, Vitalsounds.be, Drugpunt.be, Demorgen.be, Destandaard.be, Hln.be Radio interview: Zet’m op Siska Printmedia: Metro van 19/03, het Nieuwsblad, de bond (de gezinsbond) 13/04

04/10

Persconferentie

26/11

Persbericht

Lancering Quality Nights Antwerpen. Op 4 oktober gaan negen Antwerpse clubs en discotheken van start met het Quality Nights Charter. Ze engageren zich voor een veilig en gezond uitgaansleven door onder andere gratis oordopjes te verdelen en gezondheidsinfo te verspreiden. Alcohol- en drugsector wil nauwer samenwerken met de media voor een betere verslaggeving Op de jaarlijkse studiedag werd in het Vlaams parlement een vurig pleidooi gehouden voor een betere samenwerking tussen de media en de alcoholen drugsgezondheidssector. In de media wordt vaak weinig rekening gehouden met de impact die een artikel of nieuwsitem heeft op de betrokken partijen, op mensen met een alcohol- of drugprobleem of op de werking van de

Online media: Nieuwsbrief medinews, www.nieuws.be Geschreven media: Belga, Gazet van Antwerpen, De Standaard, Knack Regionale TV: Atv

Is niet opgepikt door media; beschikbaar op www.vad.be


verslavingszorg. Tegelijkertijd zijn in de alcoholen drugsgezondheidssector heel wat interessante verhalen te vinden, waarmee de sector nog te weinig naar buiten treedt. Met een open overleg wint dus iedereen. Persconferenties in kader van projecten op: (zie eindrapportage projecten KOAP en Zwangerschap) - De Mooiste start begint met een stop van 25/10 - Als jij voor mama moet spelen, kan je geen kind meer zijn van 29/10


B. Voortgang Reactief inspelen op vragen van de pers heeft tot doel wetenschappelijk onderbouwde standpunten te vertolken, te reageren op actualiteit of actuele berichtgeving te nuanceren. Antwoorden op vragen van de media vormen een continu gegeven en worden gestuurd door maatschappelijke gebeurtenissen. In 2012 kregen we 141 vragen van de pers. Opmerkelijk is de grote mediabelangstelling voor het thema alcohol. Het overgrote aandeel van de alcoholvragen concentreert zich rond overmatig alcoholaanbod/misbruik bij jongeren en kinderen (Nederlandse kinderalcoholklinieken, comazuipen en spoedopnames, bingen, alcoholgebruik bij studenten en evenement ‘Zwart op wit bewezen’, prijzenbeleid in dancings, Flügelincident, alcoholspray, alcohol in voeding…). Naast de doelgroep jongeren werden ook dit jaar enkele vragen gesteld rond gebruik van alcohol in combinatie met medicatie bij ouderen. Thematisch stelde de pers in 2012 vragen over alcohol en -verkeer, -wetgeving, -werk, -ontwenning, -gezondheid en –het onlineaanbod. Bij illegale drugs is er aandacht geweest voor een buitenlands incident rond vluchtige snuifmiddelen en zijn cannabis (o.a. wietpas, schadelijkheid gebruik,…), cocaïne (o.a. ook onderzoek van residu in afvalwater), GHB, ketamine, synthetische drugs en Legal highs (mephedrone) enkele keren in de belangstelling geweest. Ook de lancering van Quality Nights is opgepikt door de media. Terugkerende thema’s zijn vragen rond gokken en internet, diverse wetgevende maatregelen (legalisering, aanbod…) en rond het becommentariëren van nieuwe onderzoeksrapporten/methoden (registratie - databanken - privacy). Nieuw voor 2012 is de gestegen belangstelling van infotainment programma’s zoals ‘Volt’, ‘Ook getest op mensen’, ‘Koppen’ en de’ Kruitfabriek’. Met hun vragen gaan zij actief op zoek naar programma-invulling, experten of inhoudelijk materiaal. De organisatie van persconferenties/berichten (proactief) hebben voornamelijk tot doel actuele informatie kenbaar te maken aan het grote publiek. De geleverde informatie aan de media is objectief en accuraat en wetenschappelijk onderbouwd. Alle geplande initiatieven zijn doorgegaan. De pro-actieve informatieverstrekking aan de media verloopt zoals afgesproken met het kabinet. Kabinet en Agentschap worden tijdig (14 dagen op voorhand) op de hoogte gebracht van proactieve initiatieven naar de media. Er wordt afgetoetst of de minister actief bij het initiatief wenst betrokken te worden. Redactionele ruimte zoeken en vragen is inherent verbonden aan onze implementatiestrategie. Het gebruik van algemene of sectorspecifieke tijdschriften wordt bepaald door de aard van het materiaal (zie Resultaatsgebied III ondersteuning van implementatie, Opdracht 5, 4 Sectorspecifieke tijdschriften).


Resultaatgebied 2: methodiekontwikkeling Opdracht 4

Het ontwikkelen van methodieken en het aanpassen van bestaande methodieken gericht op het voorkomen van gezondheidsschade door middelengebruik, voor drugpreventiewerkers en intermediairs.

Criteria

1. 2. 3. 4. 5.

De methodiek is wetenschappelijk onderbouwd De methodiek is afgestemd op de noden en behoeften van de gebruikers De methodiek is werkbaar in een Vlaamse context De methodiek is gebruiksvriendelijk De methodiek is vergezeld van een aanbod aan materiaal, vorming en ondersteuning 6. De methodiek bevat een strategie voor implementatie op regioniveau en op organisatieniveau 7. De methodiek bevat een instrument voor evaluatie van de toepassing op niveau van de regio en de organisatie

Indicatoren

Per methodiek: 1. Projectplan per methodiek met beschrijving van: o Literatuuronderzoek o Nodenverkenning o (Tussen)doelbepaling o Pilootfase o Implementatieplan (stappenplan/handelingsplan) o Evaluatie(instrumenten) 2. Jaarlijks vooruitgangsrapport per methodiek 3. Exemplaar van gerealiseerde methodiek, met implementatieplan en evaluatieinstrument(en)


Opdracht 4 Indicator per methodiek: 1. Projectplan met beschrijving (indien van toepassing) van: - Literatuuronderzoek - Nodenverkenning - (Tussen)doelbepaling - Pilootfase - Implementatieplan (stappenplan/handelingsplan) - Evaluatie(instrumenten) 2. Jaarlijks vooruitgangsrapport per methodiek 3. Exemplaar van gerealiseerde methodiek, met implementatieplan en evaluatie-instrument(en) A. Indicatoren Onderzoeksfase Overzicht van methodieken in onderzoeksfase (nodenverkenningen, haalbaarheid, literatuuranalyse,…) 1. Integratie van TAD in bestaande en nieuwe methodieken 2. Mensen met een beperking 3. Opvolgen thema gamen en internetmisbruik: inventariseren van aanpak in het buitenland, met mogelijkheid van vroeginterventie te onderzoeken 4. Vroeginterventie: a. Afstemming methodieken gebruikt door lokale preventiewerkers/ uitklaren beroepsgeheid b. Registratiebehoeften (inter)gemeentelijke preventiewerkers 5. Gebruik van sociale media in preventie: onderzoeken van mogelijkheden en beperkingen in gebruik naar jongeren.


1. Integratie van TAD in bestaande en nieuwe methodieken A. Onderzoeksfase Stand van zaken voorbereidende fase uitbreiding werking met structurele partner (LOGO’s) en afstemming met thema tabak en VIGeZ: In 2012 zijn verschillende initiatieven naar LOGO en VIGEZ ondernomen in functie van de uitbouw van de samenwerking rond TAD: 1. met VIGeZ - VAD en VIGeZ hebben dit jaar diverse gezamenlijke projecten rond TAD gerealiseerd: het project zwangerschap, het project Heel wat in huis (nog lopende) en het Project E-educatie (getrokken door VIGeZ en nog lopende) - Daarnaast was er ook samenwerking binnen de reguliere werking: de indicatorenbevraging ( VIGeZ is trekker) is uitgebreid met de thema’s A&D. In het kader van lokaal beleid en de verkiezingen in oktober 2012 werd regelmatig overleg gepleegd. VAD ontwikkelde een sjabloon voor BBC-fiches rond TAD en concretiseerde dit voor alcohol, cannabis en andere drugs dan cannabis. VIGeZ vulde de fiche tabak in en verruimde dit initiatief naar andere gezondheidsthema’s. De fiches worden door de Logo’s en de CGG-preventiewerkers gebruikt om een beleidsmatige aanpak voor te stellen/te concretiseren, vanuit het standpunt van lokale beleidsvoerders en in het kader van een integraal en geïntegreerd beleid. VIGeZ werd ook betrokken bij het LOGO-team, om de afstemming in de samenwerking met de Logo’s rond TAD te optimaliseren. Er vond op regelmatige tijdstippen overleg plaats met VIGeZ om de samenwerkingsafspraken op de volgen. In het kader van de projecten gezin en van de indicatorenmeting werden samenwerkingsovereenkomsten opgemaakt en ondertekend. 2. Met de LOGO’s: - Bij alle nieuwe of te herwerken methodieken wordt de afstemming met/uitbreiding naar het tabak thema overwogen. Zo zal de Leerlijn tabak, op vraag van de LOGO’s, herwerkt worden tot een Leerlijn TAD. - Op het Onderzoeksplatform was er opnieuw expliciete aandacht voor de linken tussen de thema’s TAD, door te focussen op de gemeenschappelijke kenmerken van roken en alcoholgebruik en -misbruik. - Na de introductie-opleiding in 2011 waren er geen specifieke vragen naar vorming vanuit de Logo’s, maar diverse LOGO’s namen deel aan het open vormingsaanbod van VAD, aan het onderzoeksplatform, … - VAD organiseerde tweemaal een LOGO-team voor alle LOGO’s , waarop zij informatie krijgen over nieuwe concepten en methodieken én waar VAD feedback vraagt op planning, ontwikkeling en implementatie. - Daarnaast is er een LOGO - coördinatorenoverleg (VAD samen met de 2 vertegenwoordigers A&D voor de LOGO’s), waarop de planning wordt besproken, de logoteams worden voorbereid, problemen of vragen worden gesignaleerd enz. Dit vond in 2012 driemaal plaats. - De LOGO’s ontvingen één exemplaar van alle nieuwe VAD-methodieken en materialen A&D. - De LOGO’s ontvangen alle nieuwsbrieven van VAD. Wanneer VAD gerichte mailings stuurt naar sectoren (bijvoorbeeld mailing rond cannabiscampagne naar onderwijs) dan ontvangen de LOGO’s deze mailing ook. - VAD organiseerde op het einde van het jaar een tevredenheidsmelting bij de LOGO’s (zie opdracht 6). (Beschreven activiteiten zijn ook opgenomen andere opdrachten 2,5,6 of projectverslagen) 2. Mensen met een beperking A. Onderzoeksfase Analyse: (op basis van de literatuur, het behoeften onderzoek van POPOV (2011) en de eigen bevraging van de noden en behoeften in 2009 bij de hulpverleners en preventiewerkers) Referentiedocument: Intern rapport. Samenvatting noden en behoeften mensen met een beperking, actieplan, 2012, VAD Leefwijze: Onder invloed van maatschappelijke tendensen zoals inclusie en desinstitutionalisatie, leven personen met een verstandelijke beperking steeds meer op zelfstandige wijze in de samenleving. Het inclusief gedachtegoed gaat er van uit dat mensen met een beperking beschouwd worden als volwaardige burgers zonder wie de samenleving niet volledig is. Desinstitutionalisatie is een trend die hierbij aansluit. Deze trend impliceert dat de plaatsen in voorzieningen voor mensen met een verstandelijke beperking bewust sterk afnemen, met als gevolg dat mensen met een beperking in toenemende mate zelfstandig in onze samenleving functioneren, met als gevolg dat ook zij blootgesteld worden aan middelen zoals alcohol en drugs en aan de risico’s die ermee gepaard gaan. Alhoewel de kans dat personen met een verstandelijke beperking middelen gebruiken kleiner is, lopen zij meer risico om deze middelen te gaan misbruiken. Wanneer ze middelen gebruiken, ontwikkelen ze vaker ernstige problemen, waarbij behandeling sneller noodzakelijk wordt dan bij personen zonder beperkingen. Prevalentie – internationaal: Uit wetenschappelijke literatuur kunnen we over het algemeen aannemen dat de prevalentie van alcoholgebruik bij personen met een verstandelijke beperking gelijk is of net iets lager ligt dan bij de algemene populatie. Ook is de beginleeftijd van alcoholgebruik bij personen met een verstandelijke beperking hoger dan bij personen uit de algemene populatie (ong. 2,5 jaar later). Prevalentie van het gebruik van cannabis en andere illegale drugs ligt lager dan bij personen uit de algemene populatie. Prevalentie - Vlaanderen Hogeschool Gent voerde in 2012 een vragenlijstonderzoek uit naar de groep personen met een verstandelijke beperking en drugproblemen. Tot op heden zijn deze resultaten nog niet beschikbaar. Aanbod van de gezondheidszorg Preventiewerkers formuleerden de vraag naar bruikbare methodieken voor deze doelgroep, handvatten om een alcoholen drugbeleid te installeren, uitwisseling van ervaringen, handvatten om methodieken te gebruiken bij de doelgroep. Deze vragen kwamen herhaaldelijk terug, zowel in de tevredenheidsmeting van preventiewerkers (2012) als in de


verwachtingen die ze formuleerden in het uitwisselingsplatform. Aanbod Uit de nodenbevraging bij VAD-leden in 2009, blijkt dat er weinig of geen aangepast aanbod is voor personen met een beperking die middelen gebruiken in de hulpverlening. De voorzieningen hebben geen hulpaanbod en aanvaarden meestal enkel personen met een verstandelijke beperking als uitzondering (via samenwerkingsverbanden). Sommige voorzieningen formuleerden wel de vraag naar materiaal en vormingen om met de doelgroep te werken. Uit de nodenbevraging bleek dat uitwisseling met de VAPH-sector moeilijk verloopt en dat de verslavingszorg moeite heeft om methodieken op maat aan te bieden. De wetenschappelijk literatuur en bevraging POPOV beschrijft een aantal barrières binnen de drughulpverlening aan personen met een verstandelijke beperking: - toegepaste methodieken vragen veel inzicht in eigen handelen - missen nodige vaardigheden om goed te functioneren in groep - hebben minder mogelijkheid tot het maken van levensveranderende keuzes - hulpverleners uit de gespecialiseerde drugshulpverlening zijn te weinig getraind in en hebben te weinig kennis over het ondersteunen van personen met een verstandelijke beperking - weinig integratie, overleg en samenwerking tussen de verschillende sectoren. Het onderzoeksrapport van Popov (2011) geeft zicht op hiaten in de zorg: 1. Sectoroverschrijdend stelt men vast dat er binnen beide sectoren slechts een beperkt zicht op de mate waarin deze gecombineerde problematiek bij de eigen populatie voorkomt met mogelijke onderschatting van het aantal. Beide sectoren kennen elkaar en elkaars populatie onvoldoende. Bijgevolg staat men vaak weigerachtig tegenover het begeleiden van cliënten uit de "andere" sector en is de samenwerking tussen beide sectoren minimaal. 2. In de verslavingszorg is het voor deze doelgroep moeilijk om als cliënten met een (gediagnosticeerde en gekende) verstandelijke beperking binnen te raken. Een verstandelijke beperking vormt doorgaans dan ook een exclusiecriterium binnen de verslavingszorg. De verslavingszorg heeft behoefte aan kennis en expertise op vlak van of signaleert problemen op vlak van: - doelgroepspecifieke preventie - outreachend werken ten aanzien van de thuissituatie of thuisvervangende situatie van deze cliënten - gangbare instrumenten of methodieken voor screening en assessment die bruikbaar zijn voor personen met een verstandelijke beperking (- abstract, - verbaal en - zelfrapportage). - behandelmethodieken die toepasbaar zijn omdat de gangbare methodieken te verbaal, te cognitief georiënteerd, te veel gericht op zelfinzicht en –rapportage. Ook de veel gebruikte groepsgerichte aanpak kan bedreigend zijn en vormt mogelijkerwijs een bron van risico's en gevaren, net omwille van de kwetsbaarheid en beïnvloedbaarheid van deze doelgroep. - Concrete vragen over o.a.: Hoe kan je een verstandelijke beperking herkennen? Wat is een verstandelijke beperking? Wat zijn de implicaties hiervan? Hoe moeten we met deze mensen omgaan? Welke voorzieningen en instanties zijn er binnen het VAPH? Wat doen ze? Hoe kunnen we bij hen terecht? Wat zijn de gangbare procedures en administratieve verplichtingen? 3. In de gehandicaptensector (VAPH) Popov kaart het ontbreken (bij het personeel van VAPH-diensten en voorzieningen) van voldoende kennis en vaardigheden op het vlak van het signaleren, ondersteunen en begeleiden van middelengebruik en –misbruik bij personen met een verstandelijke beperking aan, onder meer op het vlak van: - Basisinformatie over middelen en middelenmisbruik. - Hoe middelengebruik en –misbruik herkennen? Wanneer is er sprake van problematisch gebruik? Wat zijn de signalen? - Hoe kunnen we dit ter sprake brengen bij onze cliënten? - Wat zijn handvaten voor preventie en primaire begeleiding van een middelenproblematiek? - Welke diensten en voorzieningen zijn er binnen de verslavingszorg? Wat doen ze? Hoe kunnen we bij hen terecht? Wat zijn de gangbare procedures en administratieve verplichtingen? Conclusie: De tekorten in de A&D sector geven aanleiding tot een lagere motivatie bij cliënten met een verstandelijke beperking, een beperkte retentie en bijgevolg ook een hogere drop-out. Deze cliënten vormen een groot deel van de zogenaamde draaideurcliënten die steeds weer op straat terecht komen. Dit heeft dan weer als gevolg dat veel van deze cliënten een negatieve attitude tegenover de drughulpverlening ontwikkelen, wat op zijn beurt nefast is voor eventuele latere behandelingen. Het gebrek aan kennis in de VAPH sector geeft aanleiding tot minimale aanpak van deze problematiek in de voorzieningen (cf geen beleid). Middelenmisbruik, zeker in combinatie met overlast en problematisch gedrag (agressie, vandalisme, stelen, …), leidt dikwijls tot exclusie van de cliënt. Actieplanning Zowel op vlak van preventie als hulpverlening - in de verslavingszorg en in de VAPH-sector - zijn initiatieven nodig die enerzijds sensibiliserend zijn en anderzijds ondersteunend werken. VAD neemt hierin het voortouw en ondersteunt regionale initiatieven. 1. Reeds gerealiseerde initiatieven - Ervaringsuitwisselingsdag 2011: doel beide sectoren te informeren en te sensibiliseren. - Uitwisselingsplatform preventie (opstart 2012): doel CGG-preventiewerkers informeren, sensibiliseren, uitwisseling bevorderen, good practices verzamelen, noden en behoeften vaststellen. - Uitwisselingsplatform hulpverlening (opstart 2013): doel professionals uit de alcoholen drughulpverlening te informeren, sensibiliseren, uitwisseling te bevorderen, good practices verzamelen, noden en behoeften vaststellen - Overleg en afstemming met Steunpunt Expertise Netwerken, vormingsorganisaties Handicum en VIBEG.


2. Reeds gerealiseerd materiaal: - Lespakket ‘Zonder boe of bah’, folders ‘alcohol zonder boe of bah’ en ‘cannabis zonder boe of bah’ - Folders voor intermediairs uit verslavingszorg en uit de VAPH-sector. - Format ‘middelengebruik en verstandelijke beperking’ bedoeld voor preventiewerkers die een ouderavond geven. Ontwikkeld op vraag van ‘Gezin en handicap’. 3. Er is nood aan aanvullende initiatieven met focus op: - sensibilisering van alcoholen drugsector via reeds opgestarte uitwisselingsinitiatieven, door de continue aandacht voor het thema (bijvoorbeeld in AnD, d.m.v. platforms) en door de verspreiding van de folders ‘middelengebruik en verstandelijke beperking’ in de verslavingszorg en VAPH-sector, bedoeld voor intermediairs. - sensibilisering van VAPH-sector via partners in de VAPH sector (SEN, Handicum, VIBEG…) - kennisbevordering en werken aan vaardigheden van de alcoholen drugsector /VAPH-sector in eerste instantie via het opgestarte uitwisselingsplatform en dit zowel op preventief als hulpverlenend vlak. 3. Opvolgen thema gamen en internetmisbruik A. Onderzoeksfase Activiteiten in 2012: Inventarisatie van de aanpak in Nederland aan de hand van studiedagen en contacten met Nederlandse onderzoekers en praktijkwerkers met ervaring terzake. • Studiedag ‘klinische handvatten in de aanpak van gameproblematiek’ (4/01) • Conferentie gamen ‘Fun of funest’ (22/11) In 2012 werden 5 Vlaamse partners geselecteerd (CGG) om te participeren aan de testfase van een protocol voor de behandeling van problematisch gamen ontwikkeld door de Novadic-Kentron (NL). We kwamen deze opportuniteit op het spoor tijdens onze inventarisatie van buitenlandse aanpak. VAD heeft de toestemming om het materiaal van het protocol verder te bewerken en te implementeren in Vlaanderen (België). We organiseerden hiervoor met de Nederlandse partner een opleiding van 2 dagen. VAD stond verder in voor de Vlaamse coördinatie en voor intervisie van de participerende organisaties. De pilootfase is afgerond eind 2012 en in 2013 zal verder worden bekeken hoe dit protocol in Vlaanderen kan worden geïmplementeerd. Participatie aan het begeleidingscomité van het door BELSPO gesubsidieerde federale onderzoeksproject CLICK. Opzet van dit project is de prevalentie van het problematisch internetgebruik in België in kaart te brengen, een profiel te schetsen van de problematische gebruiker en aanbevelingen te doen op vlak van preventie en hulpverlening. Ondersteuning van de KHLim in de uitwerking van een PWO onderzoeksvoorstel mbt vroeginterventie bij problematisch internetgebruik bij jongeren. KHLim wil de krijtlijnen uitzetten voor het ontwikkelen van vroeginterventie methodieken voor deze doelgroep en problematiek. Project zal starten in 2013 voor de duur van 2 jaar. VAD ( meer bepaald de WG gokken- compulsief internet) zal actief als partner meewerken aan dit onderzoeksproject. Momenteel wachten we de goedkeuring af. 4. Vroeginterventie: Afstemming methodieken gebruikt door lokale preventiewerkers/ uitklaren beroepsgeheim Registratiebehoeften (inter)gemeentelijke preventiewerkers A. Onderzoeksfase De ondersteuningsbehoeften van begeleiders van vroeginterventie werden bevraagd, onder meer via een ad hoc overleg. Hieruit kwamen vormingsbehoeften als prioritair naar voor. VAD is gestart met de ontwikkeling van een basisvorming vroeginterventie in het kader van het Vlaams project vroeginterventie. De behoefte aan advies en ondersteuning wat betreft registratie en dossiervorming, met name bij de intergemeentelijke PW die VI uitvoeren wordt pas in 2013 verder onderzocht. Er leven heel wat vragen over het juridisch kader voor de preventiewerkers die vroeginterventie begeleiden, met name wanneer zij in een gemeente tewerkgesteld zijn. (voor personeel van CGG is situatie wel duidelijk) Daarom heeft VAD een juridisch advies ingewonnen bij Prof. Johan Put. De centrale vraag hierbij was: zijn de intergemeentelijke preventiewerkers gebonden aan het beroepsgeheim bij de uitoefening van vroeginterventie? Daarnaast werden ook enkele concrete praktijksituaties voorgelegd. (Ref.: Prof. dr. Johan Put, gewoon hoogleraar KU Leuven – Faculteit Rechtsgeleerdheid. Instituut voor Sociaal Recht KU Leuven & Leuvens Instituut voor Criminologie). Dit advies zal in 2013 geïmplementeerd worden, onder meer via de basisvorming vroeginterventie die ontwikkeld wordt ikv het Vlaams project vroeginterventie. 5. Gebruik van sociale media in preventie A. Onderzoeksfase Tot op heden wordt sociale media slechts experimenteel en sporadisch gebruikt als medium om doelgroepen te bereiken (facebook, Youtube, persoonlijke twitter,…) . In 2012 startte een intern overleg om de verschillende mogelijkheden van sociale media en de bruikbaarheid ervan voor VAD in kaart te brengen. Bedoeling is om sociale media op meer systematische manier te gaan gebruiken en hiervoor richtlijnen vast te leggen. We bekijken de voor- en de nadelen, de kosten en de bruikbaarheid van volgende media: LinkedIn, Twitter, Yammer, podio, Facebook, Google +, Youtube. Waar mogelijk worden deze tools gebruikt voor concrete projecten. Dit gebeurde in 2012 voor o.a. QN met facebook, voor de werving van kandidaten voor het project Wiseteens (facebook) en voor het verspreiden van de videoclip van


KOAP via facebook/Youtube (eind 2012-2013). Met het uittesten van podio bekijken we de mogelijkheden van online communicatie en samenwerking: samenwerking, uitwisseling van documenten, filesharing, Google Docs, feedbacken, plannen van vergaderingen,... In een eerste fase beperken we de verkenning tot de interne werking, mogelijkheden worden bekeken om externen te informeren / samen te werken.


Ontwikkelingsfase Overzicht nieuwe methodieken 2012: 1. Cannabiscampagne: ‘Lachen/sport/muziek is mijn drug’ 2. Initiatief naar studenten: ‘Zwart op wit bewezen’ 3. Kwaliteitslabel voor clubs en events: ‘This is a Quality Nights club’ 4. Chat-methodiek. DrugLijn 5. Lokaal Alcohol- en drugbeleid: TAD in de Beleids- en BeheersCyclus voor steden, gemeenten en OCMW's 6. Lokale monitor wetgeving alcohol en jongeren 7. Studenten – medicatie en examens Exemplaar van gerealiseerde methodieken in 2012 werden doorgestuurd en/of zijn (online) beschikbaar op VAD. Overzicht geactualiseerde/te actualiseren methodieken:  

Alternatief voor de Fantmobiel – Infostand alcohol – Bekijk het eens nuchter (FOD financiering) Drugs in beweging (in herwerking)

Overzicht methodieken gerealiseerd / of in ontwikkeling via cofinanciering:  Esbirtes  Wiseteens Van de geactualiseerde, de gecofinancierde en de extra gefinancierde concepten zijn geen volledige projectfiches beschikbaar Overzicht methodieken in ontwikkeling: 8. Vroeginterventie: * opvolging conceptnota vroeginterventie * ontwikkelen methodiek voor individuele vroeginterventie in de bijzondere jeugdzorg


1. Cannabiscampagne Materialen beschikbaar A. Onderzoeksfase Probleemanalyse (uitgevoerd in 2011): Cannabisgebruik bij jongeren, de cijfers (VAD, 2010): - 21,6% van de 12-18 jarigen gebruikte ooit cannabis. 13% gebruikte het laatste jaar. cannabisgebruik alle leerlingen 12-14 jaar 15-16 jaar 17-18 jaar

ooit 21,6% 5,2% 24,0% 43,6%

laatste jaar 13,0% 2,8% 15,4% 25,9%

laatste maand 8,0% 1,5% 9,2% 17,0%

regelmatig 3,5% 0,5% 3,5% 7,5%

- Regelmatig cannabisgebruik neemt toe met de leeftijd en is beperkt tot de leerlingen van 15 jaar en ouder. Van alle 18 jarigen gebruikt 10,9% regelmatig cannabis. Er is een groot verschil tussen jongens en meisjes: 16,2% van de jongens van 18 jaar gebruiken regelmatig cannabis; bij de meisjes van die leeftijd is dit 4,5%. - 64,4% van de ooit-gebruikers van 17 jaar en ouder was 15 of 16 jaar bij het eerste cannabisgebruik. 20,4% van hen was jonger dan 15 jaar en 15,1% ouder dan 16. - De beginleeftijd voor cannabisgebruik is lager voor jongens dan voor meisjes. Meer jongens dan meisjes van 17 jaar en ouder die ooit cannabis hebben gebruikt, waren jonger dan 14 jaar bij het eerste gebruik, terwijl in verhouding meer meisjes dan jongens op dat moment minstens 16 jaar waren. - Hoe jonger de leerlingen, hoe meer van hen zeggen dat ze geen cannabis gebruiken om de negatieve gevolgen ervan te vermijden. Oudere leerlingen geven meer aan dat ze geen cannabis gebruiken door hun sterke persoonlijkheid. - Ongeveer 3 op de 10 leerling gebruiken cannabis om zich goed te voelen en voor de kick. - 35,9% van de leerlingen die het jaar voor de bevraging cannabis en/of andere illegale drugs gebruikten werd hierdoor ziek: voor 32,1% bleef het bij 1 à 2 keer, voor 3,7% gebeurde dit vaker . 16,5% van de leerlingen die het jaar voor de bevraging cannabis en/of andere illegale drug gebruikten kreeg hierdoor problemen op school, 13,3% raakte verwikkeld in een ruzie of gevecht, 11,8% kreeg problemen met de politie, 7,2% had seksueel contact waarvan hij of zij nadien spijt had en 6,9% beschadigde eigendommen. - Hoe vaker leerlingen cannabis gebruikten, hoe groter de kans dat ze in het voorbije jaar één of meer van deze negatieve ervaringen beleefden: leerlingen die regelmatig cannabis gebruikten, hadden zes keer zoveel risico op problemen met de politie na het gebruik van illegale drugs dan leerlingen die occasioneel cannabis gebruikten, bijna vijf keer zoveel op problemen op school, bijna vier keer zoveel om betrokken te geraken in een ruzie of gevecht, drie keer zoveel op seksueel contact waarvan ze later spijt hebben en meer dan twee keer zoveel op het vernielen van eigendommen. Contextanalyse (uitgevoerd in 2011): Het BSO telt in verhouding de meeste leerlingen die ooit, het jaar en de maand voor de bevraging cannabis hebben gebruikt en het ASO de minste. Ook regelmatig gebruik is het hoogst in het BSO. In het TSO gebruikt 5,5% van de leerlingen regelmatig cannabis en in het BSO 9,1%, tegenover 2,3% in het ASO. 44,2% van de leerlingen heeft minstens één vriend(in) die cannabis gebruikt. Voor de meerderheid van hen (33,6%) maken cannabisgebruikers minder dan de helft van hun vriendenkring uit. Het percentage van de leerlingen dat bezorgd zou zijn, neemt af bij oudere leerlingen ongeacht of ze erop zouden reageren of niet. Ondanks deze daling met de leeftijd gaat het bij de oudste leerlingen (17-18 jaar) nog steeds om een meerderheid (Zou zich er niet storen, want niet verkeerd: 12-14 jaar: 2,8%, 15-16 jaar: 9,5%, 17-18 jaar: 15,8%; niet storen, zijn keuze: 12-14 jaar: 21,7%, 15-16 jaar: 27,3%, 17-18 jaar: 30,4%; bezorgd maar niet aanspreken: 12-14 jaar: 15,3%, 15-16 jaar: 11,7%, 17-18 jaar: 10,1%; bezorgd en aanspreken: 12-14 jaar: 59,4%, 15-16 jaar: 50,1%, 17-18 jaar: 41,2%; goed vinden: 12-14 jaar: 0,8%, 15-16 jaar: 1,4%, 17-18 jaar: 2,4%.). B. Ontwikkelingsfase Doelgroepen: Intermediaire doelgroep: - Leerkrachten van leerlingen SO (15-18 jaar) - Begeleiders BJZ van jongeren (15-18 jaar) - Leiders in jeugdbewegingen van groepen jongeren van 15-18 jaar Uiteindelijke doelgroep: Jongeren van 15 – 18 jaar. Doelbepaling: Bekrachtigen en aanmoedigen van niet-gebruik door jongeren: Jongeren corrigeren hun misperceptie dat iedereen cannabis gebruikt jongeren maken kennis met de Druglijn Jongeren denken na over hun cannabisgebruik Jongeren die gebruiken doen de zelftest -18 jaar op de DrugLijn website.


Ontwikkeling methodiek: In samenwerking met het communicatiebureau Strass is er een beeld met boodschap die het positieve van niet gebruik van cannabis in de kijker stelt, ontwikkeld. Een onderliggende boodschap bevestigt de sociale norm: 4 op 5 jongeren gebruikt geen cannabis. Pretest: In TSO & BSO klassen (25 meisjes en 14 jongens) en in een jeugdbeweging (voornamelijk jongeren uit ASO) werd een pretest georganiseerd en werden de jongeren bevraagd rond de keuze van het beeld en de slogan; de begrijpbaarheid van de boodschap, de keuze van het gadget ,… De reacties waren unaniem: leefwereldfoto’s van jongeren met het opschrift ‘Muziek is mijn drug’, ‘Lachen is mijn drug’ en ‘Voetbal is mijn drug’ en met het onderschrift ‘4 op 5 gebruik geen cannabis. Ga ‘aan de slag’ op de druglijn.be scoorden het best. We kregen positieve reacties op de beelden, ze waren herkenbaar en de boodschap werd duidelijk begrepen. Als gadget scoorden de polsbandjes het hoogst. Ontwikkeling materiaal: Dit concept werd uitgewerkt in de vorm van 3 postkaarten met op de achterkant meer informatie en met een verwijzing naar de DrugLijn en een gadget met een reeks van 3 festivalbandjes: ‘Muziek is mijn drug’ (voor 15/18-jarige jongens en meisjes) ‘Lachen is mijn drug’ (voor 15-18-jarige meisjes) ‘Voetbal is mijn drug’ (voor 15-18-jarige jongens) Bij de lancering van de campagne werden nieuwe websitepagina’s over cannabis voor jongeren en voor ouders op de DrugLijnsite toegevoegd: http://www.druglijn.be/drugs-abc/cannabis/doe-jij-ook-je-ding-zonder-cannabis.aspx http://www.druglijn.be/omgaan-met-drugs/ouders/je-kind--cannabis.aspx In samenwerking met het jeugdwerk werd een variant uitgewerkt en polsbandjes met een tekst op maat gemaakt ‘Mijn jeugdbeweging is mijn drug’. Deze bandjes zijn in 3 steden (Kortrijk, Genk en Brugge) op de dag van de jeugdbeweging gekoppeld aan een preventieve actie verspreid. De koepels (FOS open scouting en Scouts en Gidsen Vlaanderen) hebben eveneens bandjes op maat (scouting is mijn drug en scouts en gidsen zijn mijn drug) laten maken en verspreid via hun leidingsinitiatieven. Het project is gerealiseerd en gelanceerd eind februari 2012. Implementatie (Zie opdracht 5) Op 28 februari werd de campagne via een persbericht gestuurd naar verschillende media, structurele partners en relevante sectoren (onderwijs, Voorzieningen bijzondere jeugdzorg, JAC, jeugdwerk).

2. Studenten hoger onderwijs. Alcohol en uitgaan: ‘Zwart op wit bewezen’. Materialen (online) beschikbaar A. Onderzoeksfase Aanvangssituatie: De meerderheid van de studentenpopulatie gaat op een verantwoorde manier om met alcohol en andere drugs. Toch kampt een aanzienlijk deel van de studenten met symptomen van problematisch alcoholgebruik. Vooral het ‘binge drinken’ werkt sterk risicoverhogend. In deze setting is binge drinking als volgt geoperationaliseerd: een vrouw die minstens 4 standaardglazen alcohol drinkt in de tijdsspanne van 2 uur of een man die minstens 6 glazen alcohol drinkt in diezelfde tijdsspanne. Daarnaast vertoont een beperkte groep studenten ander risicogedrag, zoals dagelijks cannabisgebruik of dagelijks gebruik van slaap- en kalmeermiddelen. (In hogere sferen I & II; VAD 2007 & VAD 2011) Vanuit de stedelijke en CGG-preventiewerkers (Leuven, Antwerpen, Hasselt, Turnhout, Gent…) wordt de vraag gesteld naar een Vlaams ontwikkelde en ondersteunde campagne naar studenten rond hun alcoholgebruik. Alcohol is het prioritaire thema omdat het betrekking heeft op de volledige doelgroep studenten, het een sociaal en publiek gebeuren is en een link heeft met overlast (een belangrijke insteek voor de steden). Medicatie is sterk examengebonden en betreft een kleinere groep. Cannabis betreft eveneens een kleinere groep dan alcohol, het is meer een privégebeuren (thuis, op kot) en is daarenboven omwille van het illegaal karakter nog steeds een moeilijker thema voor de onderwijsinstellingen. Probleemanalyse (uitgevoerd 2011): Alcoholgebruik bij studenten, de cijfers (In hogere sferen II; VAD 2011): - Mannelijke studenten drinken vaker alcohol dan vrouwelijke studenten: 60% van de mannen drinkt tijdens het academiejaar meermaals per week bier tegenover 24.1% van de vrouwen. - 11.1% van de mannelijke studenten vertoont kenmerken van problematisch alcoholgebruik tegenover 1.7% van de vrouwelijke studenten. - 29.6% van de mannen en 13.4% van de vrouwen drinken minstens eens per maand respectievelijk min. 6 glazen in 2 uur tijd (mannen) of min. 4 glazen in 2 uur tijd (vrouwen). - In de examenperiode valt het alcoholgebruik sterk terug. Hoe sterker de prestatiedruk, hoe minder (frequent) alcohol gedronken wordt. - Er zijn noch positieve noch negatieve verbanden tussen actief lid zijn van een sportclub en alcoholgebruik. - Studenten die bestuurslid zijn van een studentenvereniging drinken gemiddeld 14 glazen per week, tegenover een gemiddelde van 6 glazen bij studenten die niet in het bestuur zitten. Zij hebben ook 3 keer meer risico op zwaar problematisch alcoholgebruik. - Ongeveer de helft van de studenten gaat wekelijks één of meerdere keren op café. - Bier wordt het meest frequent gedronken. Tijdens het academiejaar drinken 4 op de 10 studenten meerdere keren per week bier. - Studenten die op kot zitten, drinken frequenter bier en wijn en doen vaker aan binge drinken.


Determinantenanalyse: Studenten - Binge drinken is geen typisch (exclusief) studentenfenomeen, maar is wel een manifest onderdeel van het studentenleven. - Drinken is een sociale activiteit: studenten drinken voornamelijk in een sociale context en alcohol kan het sociale contact ook vergemakkelijken. - Op kot zitten is een factor die bijdraagt tot meer drinken. - Het studentenleven is onlosmakelijk verbonden met alcohol. Studenten zien alcoholgebruik ook zelden als een probleem. Ze zijn er zich van bewust dat in hun omgeving veel gedronken wordt, maar beschouwen dit als een privilege van de studentencultuur. - Studenten zijn geneigd de ‘eigenheid’ van hun studentenleven te bewaken en te verdedigen. - Studenten drinken meer wanneer alcohol goedkoop is. Promoties (twee drankjes voor de prijs van één, vrouwen drinken gratis, goedkopere prijzen op bepaalde tijdstippen …) leiden tot een hogere consumptie van alcohol. Ook de cultuur van het ‘geven van rondjes’, waardoor het tempo waarin gedronken wordt hoger komt te liggen en men meer drinkt dan men normaal geneigd is te doen, heeft een impact op het alcoholgebruik. Actoren: Lokale preventiewerker: belang om eigen stempel te drukken op campagnemateriaal (eigenaarschap). Bij gebruik van lokale sponsors wordt gerefereerd naar de ethische code VAD/sector gezondheidspromotie Regionale preventiewerker: hebben beperkte ervaring in het werken naar studenten en/of met hogescholen/associaties. Hogeschool associaties: de klassieke aanpak van het concept DOS werkt niet in deze setting . Ook deze groep moet een eigen stempel kunnen drukken op het campagnemateriaal (belang eigenaarschap). Rekening houden met het ‘intern’ zorgaanbod via ‘zorgcoördinatoren’. Gebruik maken van de verschillende (laagdrempelige) communicatiekanalen naar studenten: digibord, website, …. Sociale voorzieningen: hebben een ‘multidisciplinaire’ ondersteunende werking naar de studenten. De studentenvoorziening zijn vaak de trekkende kracht achter initiatieven binnen een hogeschool. Zij hebben echter wel slagkracht op het vlak van begeleiding maar het mandaat rond regelgeving ligt bij de directie van de onderwijsinstelling. Soms een drempel voor de student o.a. gezien de link met de onderwijsinstelling nog steeds aanwezig is. Belangrijk om eigen logo te kunnen aanbrengen (eigenaarschap). Studentenvereniging: belang van eigenaarschap. Studenten zijn geneigd de ‘eigenheid’ van hun studentenleven te bewaken en verdedigen. Horeca: ikv project beperken tot cafés en fakbars. Meerderheid van de horecazaken maakt afspraken met zijn personeel over alcoholgebruik door klanten. Meestal zijn dit afspraken over schenken aan -16 jarigen en aan dronken mensen. De meest voorkomende incidenten in de horecazaak zijn ‘zwaar onder invloed zijn’ en ‘overlast’. Alcohol speelt volgens heel wat uitbaters een belangrijke rol bij deze incidenten. In de helft van de zaken zijn er afspraken over het ingrijpen bij incidenten. Horeca-uitbaters beschikken over verschillende communicatiekanalen zoals websites, lichtkranten, Tv-schermen, uithangborden, … om klanten te informeren en sensibiliseren. Ook bierkaartjes vinden zij een goed medium om klanten te informeren. Deze info moet positief van toon, objectief en niet moraliserend zijn (Horecabevraging, VAD 2011). B. Ontwikkelingsfase Doelgroepen: Intermediaire doelgroep(en): - Preventiediensten van stedelijke besturen - SOVO’s (sociale voorzieningen voor studenten) - (Sociale/communicatiediensten van) hogeschool/universiteit - Horeca: café-uitbaters - Studentenverenigingen Uiteindelijke doelgroep(en): Studenten hoger onderwijs : 207.945 (aantal inschrijvingen op 31/10/2010 voor het academiejaar 2010-2011) Doelbepaling: Studenten: - kennen een positieve waarde toe aan verantwoord drinken. - drinken water tijdens het uitgaan. - kennen Hoeveel is te veel / De Druglijn. - herkennen signalen van teveel drinken bij zichzelf en gaan actief op zoek naar hulp. - weten dat iemand die teveel drinkt voor overlast zorgt. - zorgen voor elkaar wanneer een vriend(in) in de problemen komt door (teveel) alcoholgebruik. Intermediairs: - stimuleren studenten om meer water te drinken en om verantwoord te drinken - stimuleren studenten om voor elkaar te zorgen wanneer een vriend(in) in de problemen komt - maken Hoeveel is te veel/De druglijn bekend bij studenten Ontwikkeling methodiek Inhoud van de campagne: - Studenten genderspecifiek en objectief informeren over drankgebruik. Dit vergroot het besef dat er minder gedronken wordt dan studenten soms denken. De (meerderheid van) verantwoorde gebruikers positief in the picture plaatsen i.p.v. de (minderheid van) problematische gebruikers. Normen van aanvaardbaar alcoholgebruik op een positieve manier onder de aandacht brengen. - Studenten informeren over (laagdrempelige) hulpverlening. Hoe meer studenten in aanraking komen met (informatie rond) het thema, hoe groter de bereidheid om hulp te zoeken bij problemen. Online normatieve feedback - zoals ‘Hoeveel is te veel’ is de meest effectieve hulpverleningsinterventie voor studenten.


- De studenten worden niet alleen aangesproken op hun eigen middelengebruik, maar ook op hun verantwoordelijkheden als ‘peers’. De insteek “zorg goed voor elkaar” is een goede manier om studenten te benaderen. Het thema ‘overlast’ niet benaderen vanuit de omgeving van de student die overlast ervaart, maar vanuit de overlastervaringen die de student zelf heeft. Ook hier kan de benadering ‘zorg voor elkaar’ goed werken. - De effectiviteit van campagnes naar studenten vergroot wanneer deze nauw aansluit bij de studentencultuur en de ervaringen van de studenten. De studenten worden hierbij vanuit een positieve manier benaderd. Humoristische boodschappen worden als zeer effectief beschouwd. De boodschap mag niet belerend of moraliserend zijn (geen ‘goed’ versus ‘slecht’ gedrag). Pretest: Bij doelgroep (studenten) en intermediairs (sovo en hogeschool) via KHLIM. Op basis hiervan werd de verdere ontwikkeling bekrachtigd. Het event werd met de stad Leuven uitgewerkt. Materiaal: - Ontwikkeling beeldmateriaal: met de hulp van een studentenvereniging en met muziek van The Magician werd een fuif (14 maart 2012) georganiseerd. Voor en tijdens de act werden enkele gratis vaten bier getapt, alleen wisten de studenten niet dat daar geen druppel alcohol in zat. Na de act werd het opzet onthuld. Impressies van de fuif, de onthulling en de reacties vormen de basis van het beeldmateriaal. Het beeldmateriaal is beschikbaar via Youtube: http://www.druglijn.be/omgaan-met-drugs/studenten/student-zijn--alcohol.aspx - Daarnaast is er een affiche beschikbaar. - Voor meer informatie of voor hulp kunnen studenten en intermediairs terecht op websitepagina’s: http://www.druglijn.be/omgaan-met-drugs/studenten/student-zijn--alcohol.aspx http://www.vad.be/campagnes/zwart-op-wit-bewezen.aspx Implementatie Zie Opdracht 5 Op 15 maart werden de media en professionelen a.d.h.v. een nieuwsflash en een persbericht op de hoogte gebracht. 3. Kwaliteitslabel voor clubs en events. Quality Nights Materialen beschikbaar A. Onderzoeksfase Aanleiding: - Sinds 2003 wordt Partywise geïmplementeerd in het Vlaamse uitgaansleven. Uitbaters en organisatoren beperken zich meestal tot het informeren en sensibiliseren van hun publiek en treffen zelden diepgaandere beleidsmaatregelen. Enige uitzonderingen hierop zijn grote events zoals I Love Techno die vanuit de lokale overheid verplicht worden om extra maatregelen te treffen. Het Partywise aanbod blijkt in de praktijk dus te vrijblijvend te zijn waardoor het onvoldoende wordt geïmplementeerd. - Uit de evaluatie van Breakline Peersupport blijkt dat peer support vooral werkt op festivals en minder in clubs. Bijgevolg is er nood aan een interventie op maat van clubs en vaste feestlocaties waarbij de focus ligt op een beleidsmatige aanpak. - In 2010 kregen we van een clubuitbater in Antwerpen de vraag om structureel rond A&D preventie te werken in zijn nieuwe club. VAGGA, SODA en de horecacoach werden daarbij betrokken en het idee van Quality Nights (QN) kwam op de proppen. Inmiddels is deze club gesloten en is de uitbater niet meer actief in het nachtleven. - Internationaal is er een netwerk (Party+) opgestart tussen verschillende Labels en charters: Quality Nights (Brussel/Wallonië), Q de fiesta (Barcelona), Safer Clubbing (Zwitserland), Fêtez Clair (Parijs). Via het NEWip project waarvan VAD associated partner is kan er hulp en ondersteuning gevraagd worden bij het opzetten van een kwaliteitslabel in nieuwe Europese steden. - Uit literatuuronderzoek blijkt dat een multi-componenten aanpak meer effect oplevert dan losstaande preventieinitiatieven. In QN wordt er op verschillende terreinen gewerkt zoals informatieverstrekking (flyers etc), regelgeving (huisregels), voorlichting personeel (training), structurele maatregelen (airco, gratis water, …) enz. Bovendien hangt QN af van de ondersteuning van een lokale partner die ook instaat voor het creëren van een netwerk van uitbaters en organisatoren. Dat maakt ook een betere afstemming met stadsdiensten mogelijk. - Quality Nights is een gezondheidscharter, geen anti drugs charter. Dat maakt dat de focus ligt op het verbeteren van de veiligheid en de gezondheid in de feestlocatie en zeker niet enkel op het voorkomen van problemen door alcoholen druggebruik. Dit schept mogelijkheden tot samenwerking met spelers op andere gezondheidsterreinen zoals safe seks (Sensoa), Veilig Verkeer (BIVV), gehoorschadepreventie (provincies), tabakspreventie (VIGeZ, Stichting tegen Kanker)… Er is een duidelijke link tussen het gebruik van middelen tijdens het uitgaan en safe seks, veilig verkeer, algemeen welzijn, gehoorschade, enz. Probleemanalyse (uitgevoerd 2011): Uit onderzoek blijkt dat jongeren die uitgaan meer drugs gebruiken dan de doorsnee Vlaming in dezelfde leeftijdscategorie. Het middelengebruik in het uitgaansleven ligt dus opmerkelijk hoger, met alcohol als enige uitzondering. Uitgaanders die graag naar dance-muziek luisteren gebruiken het meest. Onder de gebruikende uitgaanders bevinden zich meer mannen dan vrouwen. Uitgaanders bevinden zich in een leeftijdscategorie (15-34) waarin de frequentie van het middelengebruik eerst toeneemt en naarmate men ouder wordt terug afneemt. Dit heeft o.a. te maken met het toenemen van de verantwoordelijkheden (werk, gezin, …). Iedereen die uitgaat stelt zich bloot aan een aantal typische uitgaansrisico’s. Deze risico’s hangen samen met de omgeving of het middel dat hij gebruikt. Zo kan iemand die uitgaat oververhit geraken, men kan uitgedroogd geraken, men kan in paniek slaan, enz. Het gebruik van alcohol en/of andere drugs zorgen voor een extra toename van voornoemde gezondheidsrisico’s. Een deel van de gebruikende uitgaanders neemt extra risico’s door hoge dosissen,


combigebruik, rijden onder invloed, onveilige seksuele contacten, impulsieve aankopen van drugs, … Anderzijds brengt alcoholen druggebruik risico’s op overdosis en psychische afhankelijkheid met zich mee. Uit onderzoek blijkt dat ongeveer 1% van de bezoekers van dance events op de EHBO post belandt. Ongeveer 30% daarvan zijn alcohol en/of drugs gerelateerd. Sommige partydruggebruikers laten hun gebruik ontsporen en komen daardoor ook sociaal, juridisch en financieel in de problemen. Tenslotte zijn er ook nog indirecte lichamelijke gevolgen van (excessief) gebruik van alcohol en / of andere drugs zoals weekendongevallen (doden, gewonden), SOA’s enz. Nog onvoldoende uitgaanslocaties beschikken over: - getrainde staf (bar & security) in het omgaan met alcohol, drugs en andere uitgaansrisico’s - informatie over de risico’s van alcohol, drugs en andere gezondheidsthema’s - informatie van het Early Warning system - condooms (al dan niet betalend) - oordopjes of geluidsbeperking (al dan niet betalend) - gratis water - een chill out ruimte - een EHBO-ruimte of –post - een vestiaire - huisregels (duidelijk gecommuniceerd) - initiatieven voor veilig vervoer (taxi, bus, trein, …) - klimaatregeling (temperatuur en vochtigheid) - diversiteitmaatregelen Determinantenanalyse: Persoonsgebonden determinanten (o.a. gezondheidscompetentie) voor uitgaanders situeren zich op vlak van: leeftijd, gezondheid, conditie, kennis over alcohol en drugs, ervaringen met alcohol en andere drugs, kennis over gezondheidsmaatregelen tijdens het uitgaan, risicoperceptie (sensationseeking) Attitude, waarden en normen worden op hun beurt bepaald door omgevingsfactoren: gedrag vrienden: gebruik, (sociale) normen van de vrienden, (sociale) normen van de ouders en (sociale) normen in het uitgaansleven. Daarnaast kunnen de positieve effecten van partydrugs zoals: impulsiviteit, ontspannen gevoel, zeker gevoel, intensere beleving, wakker gevoel, actief gevoel en de samenstelling / kwaliteit van de drugs die gebruikt worden mee bepalende factoren zijn. Bij de intermediaire doelgroep: uitbater/organisator+staf (bar & security) zijn volgend elementen mee bepalend: ervaring met het uitgaansleven, kennis over alcohol en drugs, kennis over gezondheidsrisico’s in het uitgaansleven en kennis van maatregelen om deze risico’s te beperken. Het draagvlak bij clubuitbaters en organisatoren om te werken rond gezond en veilig uitgaan, is niet altijd even groot. Daarom moeten we hen motiveren om mee te doen door de win/win situatie zo groot mogelijk te maken. In het Vlaamse uitgaansleven, zeker in clubs en discotheken, wordt er zelden gewerkt a.d.h.v. een uitgewerkt A&D beleid. Er worden wel vaak losse initiatieven genomen die de bezoekers informeren en sensibiliseren. Conclusie vooronderzoek: Op basis van overleg met Modus Vivendi (trekker van QN in Brussel) werden mogelijkheden en valkuilen van methodiek in kaart gebracht. De evoluties van de methodiek worden opgevolgd via het Europese project NEWip. Binnen Vlaanderen werd er overlegd met SODA en VAGGA en met preventiewerkers via de werkgroep uitgaan. Hieruit bleek een duidelijke interesse om rond het thema te werken. B. Ontwikkelingsfase Doelgroepen: Intermediaire doelgroep: clubuitbaters, organisatoren en inrichters van events en party’s Uiteindelijke doelgroep: Uitgaanders (gebruikers en niet-gebruikers) Doelbepaling: De algemene doelstellingen zijn: - Creëren van een veiligere en een gezondere feestomgeving. - Betrekken van de clubscene in het verbeteren van de veiligheid en de gezondheid van hun publiek. - Feestgangers de middelen aanbieden om de risico's die zij nemen te verminderen. - De communicatie tussen clubuitbaters & promotoren en de stad (stedelijke maatregelen) te verbeteren via structurele overlegmomenten. Dit leidt tot een betere samenwerking en afstemming op verschillende domeinen (overlast, horecabeleid, politie, …). - Creëren van een positiever imago voor de uitgaanssetting, clubs komen meestal negatief in de media. Door Quality Nights kan dat ook op een positieve manier. De specifieke doelen zijn: - Het bevorderen van de gezondheid en het welzijn van feestgangers. - Het verminderen van de risico's op gehoorschade, door het verstrekken van informatie brochures en oordopjes, en door het opleiden van professionals. - Het verminderen van het risico op seksueel overdraagbare ziekten door de verspreiding van informatie en het aanbieden van condooms tegen lage prijzen. - Het verminderen van risico's van alcohol en druggebruik door het aanbieden van informatiemateriaal. Ontwikkeling methodiek: Methodiek inhoud: Quality Nights is een charter voor clubs, partylocaties en events. Om het charter te ondertekenen moet voldaan worden aan 6 criteria:  Opleiding van personeel;


    

informatie over gezondheidsthema's; beschikbaarheid van condooms; beschikbaarheid van oordopjes en db meter; beschikbaarheid van gratis water (indien nodig); initiatieven die veilig verkeer bevorderen. Deze services moeten zichtbaar aanwezig zijn en worden gecontroleerd. De deelname aan het charter gebeurt op vrijwillige basis en op basis van eigen engagement. De deelname is gratis. De controle en het nazicht op de criteria wordt gedaan door een lokale partner. Elke uitgaanslocatie binnen het charter krijgt het quality Nights label aan de ingang met daarop de pictogrammen van de maatregelen die de club neemt. De pictogrammen (of op zijn minst de beschrijving van de maatregel) worden ook weergegeven op de plaats in de club waar ze te vinden zijn. Vb. Gratis water aan de bar: pictogram gratis water aan de bar. Vrijblijvend kan een chill out, een EHBDu-ruimte, een vestiaire of klimaatregeling geïnstalleerd worden; kan er eten aangeboden worden en toegang voorzien worden voor rolstoelgebruikers. De clubs worden steeds bij de uitwerking van het charter betrokken. Partners: Sensoa, VIGeZ, BIVV en Horeca Vlaanderen zijn officiële ondersteuningspartners. Overleg - afstemming Ten minste twee keer per jaar wordt er met alle deelnemende QN-locaties, lokale partner en eventuele stadsdiensten een ronde tafel georganiseerd. Hierop kunnen allerlei thema’s binnen het charter als andere thema’s (vb. overlast) besproken worden. Controle op het charter gebeurt door de lokale partner en de uitgaanders. De lokale partner gaat twee maal per jaar naar de QN-locatie met een checklist en bespreekt die diezelfde avond of kort nadien met de uitbater. Ontwikkelde en ondersteunend materiaal: - ontwerp en realisatie pictogrammen - Factsheet Quality Nights - Affiches in metalen frames voor uitgaanszaken - Infokaartjes - website: http://qualitynights.be/nl/home Pretest: Vermits het concept overgenomen wordt vanuit Quality Nights Brussel is er niet echt sprake van een pretest maar wel van een pilootfase in Antwerpen. Implementatie (zie opdracht 5) Op 4 oktober werd officieel de aftrap van Quality Nights in Antwerpen gegeven. Momenteel zijn er in de provincie Antwerpen negen uitgaansgelegenheden die het Quality Nights Charter ondertekend hebben waaronder Café D'anvers, Café Local, Kavka, Noxx, Red & Bleu, Petrol, Public, Trix en Zappa.

4. Chat-methodiek DrugLijn Methodiek online beschikbaar A. Onderzoeksfase Aanvangssituatie: De DrugLijn ging op 24 april 1994 van start als een telefonische informatiedienst. Tien jaar later werd een project emailbeantwoording uitgebouwd. Alhoewel De DrugLijn informatie en advies biedt over alcohol en drugs aan het grote publiek, blijkt de telefoon vooral een ouder publiek aan te trekken. Zo waren in 2011 drie op de tien bellers veertigers. Aangezien de opdracht van De DrugLijn in essentie van preventieve aard is en De DrugLijn een rol kan spelen in (het faciliteren van) vroeginterventie bij alcoholen drugproblemen, is het belangrijk dat de lijn aansluiting blijft vinden bij jongere doelgroepen. De e-mailservice blijkt hier in te slagen en bereikt voornamelijk mensen jonger dan dertig. Toch blijkt recent dat de tieners ook hier zouden afhaken. Zo neemt het aantal jonge mailers de laatste jaren af. In 2011 was slechts 3% van de mailers jonger dan vijftien ( 13% jonger dan 20). Mail zou als medium inmiddels niet meer aansluiten bij de leefwereld en de communicatiegewoontes van deze jongste doelgroep. Uit ervaringen bij andere telefoonlijnen blijken zij echter wel bereikbaar te zijn via het medium chat. Positieve ervaringen met deze manier van communiceren bij andere hulp- en infolijnen zoals de Nederlandse Drugs Infolijn, de Zelfmoordlijn en Tele-Onthaal en het succes van hun chatservice vormen dan ook mee de basis voor het project. Op 1 april 2012 startte VAD een pilootproject met eigen middelen (innoverend project). De voorbereiding van het project startte in april. De lancering van het aanbod en de eerste chatgesprekken liepen parallel met de lancering van het KOAP-project in oktober 2012. Het KOAP project wil via deze weg deze kwetsbare groep een extra en laagdrempelige manier aanbieden om met de DrugLijn te communiceren. Online jongeren bereiken: Het gebruik van de computer en het internet zijn niet meer weg te denken uit de leefwereld van kinderen en jongeren. De jonge generatie groeit op met moderne communicatietechnologieën en heeft deze volledig geïntegreerd in haar dagelijkse bezigheden. Het één-op-één chatten heeft, dankzij MSN-messenger een enorme vlucht genomen. Uit het onderzoeksrapport van Jeugdwerknet en Graffiti Jeugddienst in Gent blijkt dat 89% van de bevraagde jongeren uit


eerste en zesde jaar van het SO in Oost-Vlaanderen , MSN-messenger gebruikt met een gemiddelde van bijna acht uur per week. Deze jongeren zien dit medium als het belangrijkste communicatiemiddel om hun sociale contacten te onderhouden, belangrijker dan telefoneren, sms-en of e-mailen. Een studie van de Universiteit Antwerpen die kadert binnen het meerjarig onderzoeksprogramma “Samenleving en Toekomst” toont aan dat jonge tieners amper e-mail gebruiken. Om informatie en bestanden met elkaar te delen wordt MSN en telefoon verkozen boven e-mail. Het zijn vooral de 17-en 18-jarigen die e-mailen voor een schoolwerk en/of in hun hoedanigheid van leider van een jeugdbeweging. Jongeren vinden e-mail een saai en traag medium. Een bevraging binnen het Online Hulp Uitwisselingsplatform (OHUP) leert dat de online-oproepers vooral jong zijn én meestal vrouwelijk. De gemiddelde leeftijd is 23 jaar. De helft is tussen 16 en 25 jaar en 4% is ouder dan 50 jaar. Online bereikt Tele-Onthaal een jonger publiek dan aan de telefoon. Bijna 60% van de online-oproepers is jonger dan 25 jaar en 23% is zelfs minderjarig. Aan de telefoon is amper 8% jonger dan 25 jaar. Bij de Nederlandse Drugs Infolijn bedraagt de gemiddelde leeftijd van de chatter 18 jaar. Uit het jaarverslag 2007 van De DrugLijn komt duidelijk naar voor dat de telefoonlijn een ouder publiek aanspreekt (3 op 4 40+). De e-mailservice spreekt overwegend een jonger publiek aan. Opvallend is dat jongeren onder de vijftien jaar respectievelijk slechts 1% en 5% van het totaal aantal bellers en mailers vertegenwoordigen. Daarnaast neemt het aantal jonge mailers dat de DrugLijn contacteert stilaan af. Een chatservice kan dus een belangrijke aanvulling zijn op de bestaande mogelijkheden (telefoon en e-mail) om De DrugLijn te contacteren. Dit is vanuit het oogpunt van preventie ten aanzien van alcoholen druggebruik bij jongeren als kwetsbare groep een belangrijk gegeven. Een analyse van DrugLijnstatistieken (T. Evenepoel, 2007) wat betreft vragen over cannabis, leverde een opmerkelijke vaststelling op. In vergelijking met de telefoon werden via het online aanbod van de lijn (de e-mailservice) duidelijk meer vragen gesteld over cannabis door jonge mannelijke gebruikers. 53% van alle vragen over cannabis die via email werden gesteld, waren afkomstig van gebruikers. Aan de telefoon bedroeg dat aantal slechts 25%. Qua leeftijdscategorieën bleken 30% van de mailers met vragen over cannabis tussen 15 en 20 jaar oud te zijn, 27% tussen 20 en 25 jaar en 13% tussen 25 en 30 jaar. In 54% van de e-mails over cannabis kwamen vragen over het eigen gebruik aan bod. De grote groep jonge mannelijke cannabisgebruikers die online contact neemt, is een indicatie van een mogelijk potentieel voor een infochatservice. Alles wijst er met andere woorden op dat een uitgebreider online aanbod van De DrugLijn, zoals een infochat een potentieel heeft om een doelgroep aan te spreken die vaak als moeilijk bereikbaar wordt bestempeld. Veranderende communicatiebehoeften: Een tweede motief is de wens om beter aan te sluiten bij de actuele, dagdagelijkse communicatievormen van potentiële gebruikers. Het internetgebruik (chat, e-mail) is sterk toegenomen. De verwachting is dat deze trend zich de volgende jaren nog zal verderzetten. Door een chatservice aan te bieden, wordt aan de veranderende communicatiebehoefte bij de bevolking tegemoet gekomen. Leerlingenbevraging (2009 – 2010): Dit onderzoek leert ons dat 21.6% van alle leerlingen secundair onderwijs ooit cannabis heeft gebruikt. Voor 8.6% van deze jongeren dateert het gebruik van meer dan 1 jaar geleden. Een minderheid (3.5%) is regelmatige gebruiker (= minstens 1 x per week). Het gebruik van cannabis neemt gradueel toe over de leeftijden: 2.8% van de 12-14-jarigen gebruikte het afgelopen jaar cannabis; voor de 15-16-jarigen was dit 15.4% en voor de 17-18-jarigen 25.9%. Als jongeren met een persoonlijk probleem zitten, dan zullen ze dat meestal eerst met een vriend of vriendin proberen te bespreken. Ook als het over drugs gaat : 87,6% zou met een drugprobleem op de eerste plaats naar zijn of haar beste vriend(in) stappen. Daarop volgen de verschillende familieleden: 50,0% van de leerlingen duidde de ouders aan, 44,5% een broer of zus en 27,6% andere familieleden. 30,0% van de leerlingen zou De DrugLijn contacteren. Determinantenanalyse: - Jongeren hebben onvoldoende kennis over de risico’s van alcohol en andere drugs. - Jongeren hebben onvoldoende kennis over waar ze terecht kunnen met vragen over alcohol en andere drugs. - De DrugLijn is onvoldoende bekend bij jongeren. - Jongeren zijn minder geneigd dan volwassenen om te bellen of te mailen met De DrugLijn en hebben nood aan kanalen die meer aansluiten bij hun leefwereld. B. Ontwikkelingsfase Doelgroepen: - Primair: jongeren - Secundair: personen met gehoor- en spraakproblemen of mensen met spreekangst Doelbepaling: - Meer jongeren informeren zich over alcohol en andere drugs - Meer jongeren kennen de DrugLijn als aanspreekpunt voor alcohol en andere drugs - Jongeren ervaren de chat van de DrugLijn als meer laagdrempelig Ontwikkeling methodiek: voorstel formulering: De voorbereidende initiatieven startten in 2011, en sinds april 2012 kregen die vaste vorm binnen een project met eigen middelen van VAD. Het aanbod ging van start in oktober 2012 naar aanleiding van de lancering van het KOAP project. De ontwikkeling van dit vierde communicatiekanaal vervolledigt het rijtje van telefoon, e-mail en Skype. Planning ontwikkeling: 2011 - onderzoek chatsoftware en groepsaankoop in 2011 van software die na een selectieprocedure met de OHUP-partners


(Overlegplatform Online Hulp) het meest geschikt werd bevonden met het oog op online hulp en chat in het bijzonder. - Opleiding chatsoftware 2012 - Technische configuratie integratie van de chatsoftware - Opleiding chat - Uitwerking protocol en visieontwikkeling omtrent chatten - Implementatie chat oktober 2012 – maart 2013. Sinds oktober 2012 kan er met De DrugLijn gechat worden. Het chat-aanbod is beschikbaar op maandag, woensdag en vrijdag van 15-18 uur. Om de kwetsbare jongeren, die we willen bereiken via het KOAP-project (zie aparte projectverslaggeving), een extra en laagdrempelig communicatiekanaal aan te bieden werd de mogelijkheid van de chatservice samen met de lancering van het KOAP-project opgestart. Implementatiestrategie en eerste resultaten: Zie ook Resultaatsgebied III, Opdracht 5 Indicator 2 (5) In de periode 15/10/2012 tot 31/12/2012 zijn er 87 chatgesprekken tijdens 34 chatpermanenties geweest. Dit betekent ongeveer 2.5 chats per permanentie, met een gemiddelde duur van 20 minuten. 40% van de chatters zijn gebruiker. De producten die meest besproken worden zijn cannabis, alcohol, cocaïne, drugs in het algemeen en XTC. Andere producten komen in mindere mate aan bod. Uiteraard is de ervaring tot nog toe beperkt. Evaluatie in de komende maanden zal leren waar het team de dienstverlening via chat nog kan bijsturen. Voorlopig lijkt dit een veelbelovend medium dat heel wat potentieel biedt. Zoals het bereiken van een jongere doelgroep, die we aan telefoon en via mail nog zelden of nooit te horen krijgen. De helft van de chatters is jonger dan 21, een kwart is jonger dan 16. De doelstelling om opnieuw aansluiting te vinden bij jongeren, lijkt gehaald. Al moet het gezegd dat ook andere leeftijdsgroepen de weg naar de chat vonden, zo is de oudste chatter tot hiertoe 54 jaar. 5. Lokaal Alcohol- en drugbeleid: TAD in de Beleids- en BeheersCyclus voor steden, gemeenten en OCMW's Fiches online beschikbaar A. Onderzoeksfase Aanvangssituatie: Vanaf 2014 worden alle steden en gemeenten bij het opstellen van hun meerjarenplanning verplicht te werken volgens de regels van de nieuwe Beleids- en Beheerscyclus voor steden, gemeenten en OCMW’s (BBC). Preventiewerkers en preventieambtenaren signaleerden de nood aan handvatten ivm het integreren van het alcoholen drugsthema in de meerjarenplanningen (BBC) van steden en gemeenten (VVSG netwerk preventieambtenaren). Naar aanleiding van de gemeenteraadsverkiezingen van oktober 2012 zijn de BBC-fiches voor steden en gemeenten in samenwerking met VIGeZ ontwikkeld. B. Ontwikkelingsfase Doelgroepen: - Regionale en lokale preventiewerkers - Lokale sleutelfiguren Doelbepaling : Preventiewerkers: hebben kennis van het proces lokaal beleid; kunnen zich aanpassen aan de setting op lokaal niveau (gemeente of stad); zijn in staat een lokale stuurgroep te leiden naar een lokaal beleid. Sleutelfiguren: hebben kennis van thema a&d en kennen hun rol in lokaal beleid; staan mee in voor de uitvoering van interventies van een lokaal beleid. Ontwikkeling methodiek: In het kader hiervan ontwikkelde VAD een aantal fiches die door LOGO en CGG gebruikt kunnen worden om steden en gemeenten te stimuleren om de tabak-, alcoholen drugthematiek in hun BBC op te nemen. Voor tabak werd samengewerkt met VIGeZ. Concreet zijn de fiches allemaal vanuit eenzelfde logica opgebouwd en bevatten ze naast enkele cijfers over de thematiek ook aanknopingspunten mbt het maken van een lokale analyse rond het thema. Er wordt aandacht besteed aan het formuleren van doelstellingen en het opstellen van actieplannen. Tenslotte wordt in iedere fiche het belang van samenwerking met LOGO/CGG aangehaald en wordt er een overzichtje geboden van concrete materialen die steden en gemeenten kunnen gebruiken wanneer ze de tabak-, alcoholen drugproblematiek het hoofd willen bieden. De BBC fiches alcohol, cannabis en illegale drugs werden in de zomer en het voorjaar van 2012 ontwikkeld. Inhoudelijke feedback werd gevraagd aan en ontvangen van VVSG en CGG preventiewerkers. VIGeZ realiseerde de tabaksfiche. Implementatiestrategie en eerste resultaten: Zie ook Resultaatsgebied III, Opdracht 5 Indicator 2 (5) Op dit moment gebruiken al 62 besturen (20 sinds 2011 en 42 sinds 2012) dit systeem. In januari 2013 zullen nog eens 172 besturen het systeem invoeren. De rest volgt dan op het moment van de deadline. 6. Lokale monitor wetgeving alcohol en jongeren A. Onderzoeksfase Aanleiding (2011): Binnen een lokaal alcoholen drugbeleid worden er acties voorzien op 4 actieterreinen waaronder ‘regels en handhaving’. VAD onderzocht de opportuniteit om een handhavinginstrument voor lokale preventiewerkers en lokale beleidsvoerders te ontwikkelen naar analogie met ‘mysterie shopping’ onderzoeken in de privésector. In Nederland


biedt STAP in samenwerking met de universiteit van Twente dit type onderzoek reeds aan voor lokale besturen. Probleemanalyse (2011): De nieuwe wetgeving verbiedt de verkoop van alcohol onder 16 en de verkoop van sterkedrank onder 18. Dit type onderzoek wil nagaan hoe makkelijk jongeren aan alcohol geraken binnen de distributiesector. Mogelijks zijn winkelbedienden niet voldoende geïnformeerd over het verbod op verkoop van alcohol aan jongeren of hebben zij niet de vaardigheden om een verkoop te weigeren. Verder is het niet duidelijk of er binnen het beleid van de winkels gecommuniceerd werd rond de nieuwe wetgeving en de naleving ervan. Naar aanleiding van een eerdere campagne en de communicatie over de wetgeving in de distributiesector is het eveneens interessant om te weten of er leeftijdsaanduidingen voorzien zijn in de winkels. Uit buitenlands onderzoek (NL, UK, ..) blijkt daarenboven dat de wetgeving over de verkoop van alcohol aan jongeren zelden wordt nageleefd door supermarkten, nachtwinkels, …. B. Ontwikkelingsfase Doelgroepen: Intermediaire doelgroep(en): gemeente en winkeluitbaters Uiteindelijke doelgroep(en): jongeren Doelbepaling: Via de lokale monitor nagaan of de wetgeving geen verkoop van alcohol onder 16 of sterkedrank onder 18 wordt gerespecteerd: - Vaststellen of winkelbedienden op de hoogte zijn van het verbod op de verkoop van alcohol aan jongeren en of zij dit weigeren. - Vaststellen of er leeftijdsaanduidingen aanwezig zijn in de winkel. Ontwikkeling methodiek: Er werd een protocol ontwikkeld: de lokale monitor wetgeving alcohol&jongeren. Dit protocol voorziet de uitvoering van het onderzoek, de nodige voorbereiding, documentatie en briefing, alsook registratie van de resultaten. Er werd een try out fase uitgevoerd waarbij VAD de analyse en weergave van de resultaten op zich neemt en zorgde voor de communicatie naar de deelnemende steden. Er werd geen algemene bekendmaking van de resultaten voorzien aangezien het gaat om een try-out fase die daarenboven werd uitgevoerd alvorens de nationale sensibiliseringscampagne van de distributiesector met de stickers plaatsvond. Op termijn worden de mogelijkheden van een standaard rapport onderzocht. Pretest De pilootfase van dit onderzoek werd in samenwerking met preventiewerkers uitgevoerd in 5 ECAT-steden: Oostende, Maasmechelen, Leuven, Sint-Niklaas en Dendermonde. Oorspronkelijk werd de vraag ook gesteld aan Mechelen maar wegens de strikte timing kon de stad niet participeren in de pilootfase. De uitvoering van de testfase kende een aantal obstakels omwille van terughoudendheid voor dit type onderzoek (gevoelige gegevens) bij de koepels van de distributiesector op een moment dat zij juist hun medewerking verleenden aan de nationale campagne ‘Begin niet te vroeg’. Na overweging werd besloten de pretest onder strikte voorwaarden (binnen kader van een try-out en zonder gebruik/bekendmaking van resultaten) uit te voeren bij een beperkt aantal steden. Er werden resultaten van 104 winkels verzameld eind juni 2011. Herwerking 2012: Op basis van evaluatieresultaten testfase: 2012 is de monitor herwerkt. Proces evaluatie (2011): Het proces werd aan de hand van een vragenlijst geëvalueerd bij de participerende preventiewerkers. Uit deze bevraging bleek dat: - inbedding in een lokaal alcoholen drugbeleid (cf ECAT) en de garantie op anonimiteit van de winkels de toelating, voorbereiding, budgettering en uitvoering van dit type onderzoek vergemakkelijkt. - de methodiek verder uitgebreid moet worden met verschillende richtlijnen: o.a. vermijd een kassa waarvan je de winkelbediende kent, controleer of de gekozen winkels open zijn en nog bestaan of maak een reservelijst op, begin op tijd met het zoeken naar jongeren, kies jongeren die kunnen ‘acteren’ en zich echt willen engageren voor het onderzoek, check of de jongeren hun identiteitskaart op zak hebben, voorzie voldoende budget voor het onderzoek en voldoende kleingeld voor de aankoop van chips of snoep, registratiemogelijkheden leeftijdsaanduiding uitbreiden naar andere plaatsen dan kassa of rek, briefing voorzien rond ‘wat is sterke drank’, registreren van geslacht winkelbediende. - het wenselijk is het standaardrapport te voorzien met tips voor communicatie. - er aandacht wordt gegeven aan tijd voor goedkeuring en uitvoering van onderzoek. - in het kader van het onderzoek het belangrijk is dat het protocol strikt wordt gevolgd (dit gebeurde niet altijd tijdens de testfase. Conclusie: Op basis van de testfase en procesevaluatie besluiten we dat deze methodiek verder dient te worden verfijnd en onder de huidige vorm nog niet geschikt is om op grote schaal te implementeren. We bekijken of het gebruik van dit instrument kan onder voorwaarde van een verplichte vorming en analyse van de resultaten door VAD. Een standaard rapport kan vervolgens overgemaakt worden aan de gemeente of stad die een contract afsluit met VAD. Communicatie over de resultaten is op verantwoordelijkheid van de gemeente of stad. Verdere implementatie moet nader bekeken worden. Implementatie: Dit instrument zal vanaf maart 2013 actief bekend gemaakt worden aan steden en gemeenten. Alvorens met de monitor aan de slag te gaan dient de preventiewerker een verplichte vorming te volgen bij VAD. VAD blijft instaan voor de verwerking, analyse en rapportering. Een standaard rapport zal vervolgens overgemaakt worden aan de gemeente of stad die een contract afsluit met VAD. Communicatie over de resultaten is op verantwoordelijkheid van de gemeente of stad.


7. Studenten – medicatie en examens A. Onderzoeksfase Aanleiding: Vanuit de studentenartsen en sociale voorzieningen (XIOS, KHLIM, UGent en KULeuven…) wordt de vraag gesteld naar een folder voor studenten rond medicatiegebruik in de examenperiode. Medicatie is sterk examengebonden en betreft een kleine groep, maar kan een grote hypotheek leggen op de slaagkansen van de student. Zowel voor stimulerende medicatie als voor slaap- en kalmeermiddelen ligt de gebruiksfrequentie hoger in de examenperiode dan in het academiejaar en de vakantieperiode. Probleemanalyse en determinantenanalyse:  Gebruik pijnstillers 79,8% van de studenten in de Gentse en Antwerpse associaties heeft het laatste jaar pijnstillers gebruikt, waarbij tussen beide associaties geen verschil waarneembaar is. Er zijn geslachtsverschillen in het aandeel van laatstejaarsgebruik van pijnstillers: 88,8% van de vrouwen tegenover 68,6% van de mannen6 hebben het laatste jaar deze middelen gebruikt. Tabel 1: gebruiksfrequentie pijnstillers per periode (enkel laatstejaarsgebruikers) PIJNSTILLERS > 1x/wk  niet 1x/maand > 1x/md  1x/week < 1x/wk < dagelijks Academiejaar 2,1% 70,2% 21,8% 3,2% 1,8% Examenperiode 14,5% 52,8% 21,6% 5,7% 4,2% Vakantieperiode 10,9% 66,9% 18,1% 2,1% 1,5%

dagelijks 0,8% 1,2% 0,4%

Binnen de laatstejaarsgebruikers van pijnstillers is er tijdens de examenperiode, in vergelijking met het academiejaar of de vakantieperiode, een iets grotere groep die deze middelen regelmatig (i.c. minstens 1x per week) gebruikt. In de examenperiode is dat 11,3% tegenover 5,8% in het academiejaar en 4,0% in de vakantieperiode (tabel 1). Omgerekend naar de gehele studentenpopulatie betekent dit resp. 9% , 4.6% en 3.1%. De gebruiksfrequenties in de verschillende periodes liggen hoger voor vrouwen dan voor mannen, met een aandeel dat in elk van de drie periodes bijna dubbel zo hoog ligt bij de vrouwelijke studenten. Tussen beide associaties zijn er (zo goed als) geen verschillen qua gebruiksfrequenties.  Gebruik stimulerende medicatie 6,9% van de studenten in de Gentse en Antwerpse associaties heeft ooit stimulerende medicatie gebruikt, waarbij tussen beide associaties geen verschil qua grootteorde waarneembaar is. Bijna tweederde van hen (63,0%) heeft het ook het laatste jaar gebruikt. Dat betekent dat 4,3% van alle studenten het laatste jaar stimulerende medicatie gebruikten. Er zijn duidelijke geslachtsverschillen op het vlak van ooit-gebruik en laatstejaarsgebruik. Zo ligt het aandeel van ooitgebruik dubbel zo hoog bij mannen als bij vrouwen7 (9,6% vs. 4,8%). Wat het laatstejaarsgebruik betreft, geldt dat evenzeer: 6,2% van de mannelijke studenten gebruikte het voorgaande jaar stimulantia tegenover 2,9% van de vrouwelijke studenten. In welke mate het gebruik van stimulerende medicatie medisch-therapeutisch is of niet, is niet uit te maken aan de hand van de gehanteerde vragen. Maar aangezien slechts 1 op de 9 studenten die het voorgaande jaar stimulantia gebruikten, aangeeft het hele jaar door dagelijks stimulantia te gebruiken, kan vermoed worden dat een medischtherapeutisch doel eerder zelden als reden voor dit gebruik geldt (bv. ter behandeling van ADHD). Tabel 2: gebruiksfrequentie stimulerende medicatie per periode (enkel laatstejaarsgebruikers) STIMULERENDE MEDICATIE > 1x/wk  dagelijks niet 1x/maand > 1x/md  1x/week < 1x/wk < dagelijks Academiejaar 55,0% 12,9% 2,9% 1,4% 7,9% 20,0% Examenperiode 4,1% 12,2% 5,4% 4,1% 21,6% 52,7% Vakantieperiode 76,4% 4,3% 2,9% 0,7% 2,1% 13,6% Binnen de relatief kleine groep stimulantiagebruikers valt op dat de gebruiksfrequentie veel hoger ligt in de examenperiodes dan in de andere periodes (tabel 2). Respectievelijk ruim de helft (55,0%) en driekwart (76,4%) van de studenten die het laatste jaar stimulerende medicatie gebruikten, nemen deze medicatie niet in tijdens het academiejaar of tijdens vakantieperiodes. Tijdens examenperiodes gelden extreem andere verhoudingen. Bijna alle laatstejaarsgebruikers nemen dan stimulerende medicatie (95,9%). Acht op de tien (78,4%) zijn zelfs regelmatige gebruiker van stimulerende medicatie tijdens de examenperiodes (minstens één keer per week). De helft van de laatstejaarsgebruikers (52,7%) neemt in de blokperiodes dagelijks stimulerende medicatie. Geëxtrapoleerd naar de hele studentenpopulatie van beide associaties komt dat neer op 3.000 studenten (2.26%) die in de examenperiode dagelijks stimulantia nemen. De gebruiksfrequenties in de verschillende periodes lopen sterk gelijk tussen mannen en vrouwen. Ook de beide associaties geven hetzelfde beeld qua gebruiksfrequenties.  Gebruik kalmeer- en slaapmiddelen In de Gentse en Antwerpse studentenpopulatie geeft één op negen studenten aan ooit kalmeer- en/of slaapmiddelen te 6 7

χ²(1)=214,038; p<0,001 χ²(1)=30,665; p<0,001


hebben gebruikt (10,9%). Tussen beide associaties zijn er geen verschillen qua ooit-gebruik. Geslachtsverschillen zijn er wel8: vrouwelijke studenten (13,8%) kennen een hogere graad van ooit-gebruik van sedatieve medicatie dan mannelijke studenten (7,2%). Ongeveer zes op de tien ooit-gebruikers (60,6%) gebruikte ook het voorgaande jaar kalmeer- en/of slaapmedicatie. Dat betekent dat 6,6% van alle studenten deze middelen tijdens het voorgaande jaar innam. Tabel 3: gebruiksfrequentie kalmeer- en/of slaapmiddelen per periode (enkel laatstejaarsgebruikers) KALMEER-/SLAAPMIDDELEN > 1x/wk  dagelijks niet 1x/maand > 1x/md  1x/week < 1x/wk[ < dagelijks Academiejaar 34,6% 38,7% 12,9% 3,7% 3,7% 6,5% Examenperiode 13,1% 27,9% 16,2% 10,8% 18,0% 14,0% Vakantieperiode 51,6% 28,6% 10,1% 1,8% 1,8% 6,0% Als we van de (relatief kleine) groep laatstejaarsgebruikers de gebruiksfrequenties bekijken (tabel 3), valt op dat regelmatig gebruik, gedefinieerd als minstens één keer gebruik per week, in examenvrije periodes eerder zelden voorkomt (grosso modo tussen 10% en 15%). In de examenperiodes ligt het aandeel frequente gebruikers merkelijk hoger: ruim vier op de tien van hen gebruikt het minstens één keer per week (42,8%). Omgerekend naar de gehele studentenpopulatie betekent dit dat 2.8% van de studenten minstens één keer per week slaap- en/of kalmeermiddelen gebruikt tijdens de examenperiode. Tussen de gebruiksfrequenties van mannen en vrouwen zijn er geen verschillen, noch tussen de gebruiksfrequenties van beide associaties.  Chronisch medicatiegebruik 21,4% van de studenten in de Gentse en Antwerpse associaties neemt chronisch/langdurig medicatie op persoonlijk voorschrift van een arts. Dat aandeel mag hoog lijken, maar de verklaring ligt voor een groot deel in het aandeel vrouwen dat de pil neemt. Dat blijkt ook uit de verschillen tussen beide geslachten: 28,9% van de vrouwelijke studenten neemt chronisch/langdurig medicatie op voorschrift tegenover 9,5% van de mannelijke studenten. Mogelijk speelt ook het medicinaal gebruik van ADHD-medicatie een rol in dit cijfer.  Frequent medicatiegebruik per aanschafkanaal 28,9% van de studenten geeft aan het laatste jaar regelmatig andere geneesmiddelen dan de hierboven aangehaalde categorieën te hebben gebruikt die zonder voorschrift in de apotheek beschikbaar zijn. Slechts 1,1% van de studenten geeft aan het afgelopen jaar regelmatig andere geneesmiddelen te hebben gebruikt die zij via derden of via het internet aanschaften. De zgn. grijze markt speelt dus -gelukkig maar- maar een marginale rol in de aanschaf van medicatie. Maar met de toenemende populariteit en bekendheid van verkoop via internet is voorzichtigheid geboden. Ook al omdat er geen controle op de kwaliteit van de producten is en omdat er geen degelijk medisch advies vanwege een arts of apotheker achter dit gebruik staat.  Motieven voor medicatiegebruik Medicatie wordt in de drie periodes meestal gebruikt voor wat het dient: om medische redenen. Toch gebruikt 3,3% van de studenten medicatie tijdens het academiejaar als slaapmiddel en 3,1% om vermoeidheid tegen te gaan. Deze percentages stijgen nog licht tijdens de examenperiode naar respectievelijk 3,8% en 4,5%. Tijdens de vakantieperiode daalt het gebruik van medicatie als slaapmiddel naar 1,7% en het gebruik om vermoeidheid tegen te gaan naar 1,6%. Met studies gepaard gaande prestatiedruk blijkt dus voor sommigen een trigger zijn om medicatie te gebruiken. Van alle studenten gebruikt 4,6% medicatie om zich te concentreren tijdens het academiejaar, 6,9% tijdens de examenperiode en 2,1% tijdens de vakantieperiode. Ook neemt 2,8% van de studenten tijdens het academiejaar medicatie tegen depressie. Dit aantal blijft ongeveer gelijk in de examenperiode (3,1%) en tijdens de vakantie (2,7%). B. Ontwikkelingsfase Doelgroepen: Intermediaire doelgroep: - SOVO’s (sociale voorzieningen voor studenten). - Hogeschool/universiteit - Preventiewerkers (CGG en lokale) Uiteindelijke doelgroep(en): Studenten in het hoger onderwijs Doelbepaling: - Studenten kennen de effecten en risico’s van het gebruik van opwekkende medicatie in de examenperiode. - Studenten kennen de effecten en risico’s van het gebruik van slaap- en kalmeermiddelen in de examenperiode. - Studenten kennen alternatieven voor het omgaan met prestatie- en tijdsdruk - Studenten gaan naar een arts wanneer ze overwegen om opwekkende medicatie en/of slaap- en kalmeermiddelen te gebruiken. Ontwikkeling methodiek: 1. Folder in de reeks Meest gestelde vragen ‘studeren en medicatie gaan niet hand in hand: (zie ook opdracht 1) - Met informatie over de risico’s en gevolgen van het gebruik van opwekkende medicatie en van slaap- en kalmeermiddelen tijdens de examenperiode. Tevens met alternatieven om met tijd- en prestatiedruk om te gaan en met tips wanneer studenten toch overwegen om medicatie te gebruiken. - Folder is personaliseerbaar: het logo en de contactgegevens van de unief/hogeschool/sociale dienst/… kan toegevoegd worden. 2. Informatie via de Druglijn - Studenten die meer willen weten, vinden op de pagina’s voor studenten meer informatie. Tijdens de examenperiode

8

χ²(1)=37,795; p<0,001


komt het item over medicatie centraal te staan om deze pagina’s: http://www.druglijn.be/omgaan-metdrugs/studenten.aspx . In de tussenperiodes is ze op de doelgroepenpagina van studenten te vinden: http://www.druglijn.be/omgaan-metdrugs/studenten/examens--medicatie/opwekkende-medicatie.aspx - Hogescholen/unief/sociale diensten/… kunnen een link maken naar de Druglijnpagina’s Het materiaal werd gepretest via studentenartsen en studentenbegeleiders van de KULeuven, Stuvoor KHLIM – Hasselt, Studioo – Gent en UGent. Implementatie: Zie opdracht 5

Methodieken geactualiseerd of in herwerking 2012 (van de geactualiseerde concepten zijn geen volledige projectfiches beschikbaar): Alternatief voor de Fantmobiel Infostand alcohol. Bekijk het eens nuchter Project gefinancierd vanuit Fonds voor verslavingen Ikv het Fonds ter bestrijding van verslavingen werd een project goedgekeurd om per provincie een infostand ter vervanging van de Fantmobiel (initiatief gestopt per 01/10/ 2011) te realiseren. De infostand helpt lokale preventiewerkers, Logo’s, … om de algemene bevolking te sensibiliseren en te informeren over alcohol. De stand trekt de aandacht bijvoorbeeld: • op een markt (jaarmarkt, kerstmarkt, braderie,…); • festival, fuif of andere festiviteit; •… Ook scholen, jeugddiensten, … kunnen bij sensibiliserende activiteiten de stand gebruiken: • tijdens projectweken op scholen; • themadagen in het jeugdwerk. Bij de infostand hoort ook een preventiebox. Die bevat: • twee promillebrillen, • het spel Rock Zero, • een bache (1X3 meter) met opdruk '-16 geen alcohol, -18 geen sterkedrank'. Om de infostand nog aantrekkelijker te maken, kan er extra sensibiliserend materiaal besteld worden. Elke provincie beschikt over een infostand met preventiebox. Drugs in beweging 2012-2013 Oorspronkelijk concept: Door middel van een gezamenlijk project willen de koepels van de resp. jeugdbewegingen samen met VAD een antwoord formuleren op de noden die leven bij vele jeugdbewegingen in Vlaanderen en het belang van een alcoholen drugbeleid extra onderstrepen en dit op een verfrissende manier die aansluit bij de leefwereld en communicatiemogelijkheden van jongeren actief in de jeugdbeweging. Met dit initiatief streefden we een betere toegankelijkheid en verhoogde gebruiksvriendelijkheid na van de bestaande website ‘drugs in beweging’. Huidige meerwaarde: - Website omvat het stappenplan om een A&D-beleid te ontwikkelen voor jeugdbewegingen. Een uitgewerkt alcoholen drugbeleid is een belangrijke stap in het voorkomen en effectief aanpakken van problemen ten gevolge van alcoholen druggebruik. Bestaat niet in een andere publicatie. - Ontstaan uit de visie van leden van de WG DIB – eindresultaat van een intensieve samenwerking, staat symbool voor engagement die men aangegaan is. - De website is specifiek bedoeld voor intermediairs: jeugdwerkers, jeugdleiders, jeugddiensten, kaderleden van jeugdbewegingen. In 2012 werd de website geëvalueerd. Uitgebreid overzicht evaluatie in opdracht 6: - De website wordt op basis van de feedback verder herwerkt in 2013. - De website Drugs in beweging blijft een aparte website van verschillende partners naast de VAD-site, waarbij het stappenplan drugbeleid in het jeugdwerk en specifieke informatie voor leiding (o.a. FAQ) behouden blijft. - Voor andere thema’s (o.a. wetgeving, productinformatie) wordt doorverwezen naar VAD/Druglijnsite. - De boomstructuur voor herwerking werd in 2012 uitgetekend; de realisatie start in 2013


Methodieken in ontwikkeling in 2012 met cofinanciering (van de gecofinancierde concepten zijn geen volledige projectfiches beschikbaar): eSBIRTES (2011- 2013) (electronic Screening, Brief Intervention and Referral to Treatment for patients in Emergencies Services) Doelstelling project: Ontwikkelen van haalbare en aanvaardbare e-health tools voor personeel op spoeddiensten mbt screening, kortdurende interventies en doorverwijzing naar de hulpverlening van jonge volwassenen die zich presenteren met problemen in verband met (poly) druggebruik. Doelgroepen: - Spoedpersoneel (artsen, verpleegkundigen en andere profs op spoed) - Jonge volwassene (poly) drugsgebruikers (cliënten). Materialen: Ontwikkelen van een webplatform voor spoeddiensten en hun cliënten met informatie over het project, met training voor Spoedmedewerkers, factsheets voor spoedpersoneel, met criteria voor het screenen en de e-SBIRT. De e-SBIRT is het online screening instrument, de motivationele feedback, de zelfhulp module en doorverwijsgids naar gespecialiseerde behandelcentra in de cliënt zijn regio. Deze website is toegankelijk via het internet en wordt gekoppeld aan bestaande websites en databases. 2011 werd gewijd aan een literatuurstudie en de ontwikkeling van de materialen. Piloottest en evaluatie (2012-2013): 1. De trainingen voor het spoedpersoneel en de korte interventie worden getest in 2 hulpdiensten in 3 partnerlanden. 2. De bruikbaarheid, haalbaarheid en de aanvaardbaarheid van het e-SBIRT zullen worden geëvalueerd bij cliënten en spoedmedewerkers. 3. Het gebruik van de verschillende tools op de ESBIRTES webplatform zal worden gemonitord door google analytics. Wiseteens (2011-2013) VAD is samen met een Tsjechische en twee Zweedse organisaties partner in het project dat wordt gecoördineerd door het Deutsches Zentrum für Suchtfragen des Kindes- und Jugendalters (DZSKJ). Doel is het ontwikkelen van een online kortdurende interventie rond alcohol en drugs voor de doelgroep van gebruikende jongeren tussen zestien en achttien. Te ontwikkelen materiaal door VAD: VAD zal in dit project de eerste component van de interventie ontwikkelen, namelijk een uitgebreide assessment van socio-economische variabelen, middelengebruik, andere gerelateerde problemen, psychische gezondheid, stadia van gedragsverandering, self-efficacy, cognitieve variabelen, gebruik van de ouders en familiale toestand. Daarnaast wordt in een volgend onderdeel van de interventie feedback voor de jongere op zijn/haar gebruik voorzien en worden jongeren aangezet om na te denken over het gebruik en over gedragsverandering. De jongeren zullen bijvoorbeeld worden aangemoedigd om de balans op te maken met de voor- en nadelen van hun gebruik. Daarnaast krijgen ze ook praktische tips. Tot slot wordt een portaalsite ontwikkeld waar de interventie te vinden zal zijn en waar deelnemers aan de interventie toegang krijgen tot uitgebreide informatie over alcohol en drugs en over mogelijke hulpverlening. Testfase: Tussen april en oktober 2012 is de interventie online uitgetest in de verschillende partnerlanden. Alle data die tijdens deze testfase worden verzameld, worden achteraf geanalyseerd in een gerandomiseerd onderzoek met controlegroep (RCT). De bruikbaarheid van de ontwikkelde materialen wordt in 2013 geëvalueerd.

Methodieken in ontwikkeling 8. Vroeginterventie: * opvolging conceptnota vroeginterventie – ondersteuningsfunctie Opvolging conceptnota vroeginterventie: Op vraag van minister Vandeurzen en in uitvoering van het Vlaams actieplan TAD werd in 2011 een nota in overleg met relevantie partners ontwikkeld. Eind maart 2012 werd deze conceptnota verwerkt in een ‘Advies over de uitbouw van een aanbod aan vroeginterventie alcohol en drugs en een aanbod aan rookstop in Vlaanderen’. Het advies is doorgestuurd aan de minister. In afwachting van de structurele financiering van het vroeginterventieaanbod in Vlaanderen werd het project ‘vroeginterventiegroepen’ voorheen gefinancierd door het Fonds ter bestrijding van Verslavingen verdergezet met Vlaamse middelen. Naast projectcoördinatie voorziet VAD in de organisatie van de intervisie en coaching van de vroeginterventiewerkers en in de ontwikkeling van een basisvorming vroeginterventie. De intervisie is reeds eenmaal doorgegaan in 2012 en wordt verdergezet in 2013. Voor de ontwikkeling van de basisvorming is een werkgroep gestart. * ontwikkelen methodiek voor individuele vroeginterventie in de bijzondere jeugdzorg A. Onderzoeksfase Aanvangssituatie en probleemanalyse Vanuit de vaststelling dat SEM-J in BJZ nu vooral bij 17-18-jarigen gebruikt wordt waarvan het middelengebruik reeds gekend en vaak problematisch is (bij afname: rode vlag op verschillende domeinen). Vermoedelijk wordt vanuit de zorg voor de jongere uit BJZ en DO en begrip voor hun moeilijke situatie vaak te lang gewacht om te reageren op


signalen van gebruik. Het gebruik van de SEM-J in deze situatie niet meer effectief en schiet zijn doel voorbij. Verschillende sectoren signaleren de nood aan een vroeginterventiemethodiek bedoeld voor (deeltijds) onderwijs en BJZ. Zij stellen dat er niet zozeer nood is aan gespreksmodel voor na afname SEM-J, maar eerder voor ervoor. Zij signaleren het belang van opmerken van signalen en gesprek aangaan, reageren i.p.v. te wachten tot het gebruik escaleert. Er is maw nood aan een gespreksmodel dat alternatief is voor normaliseren van gebruik enerzijds, problematiseren anderzijds. De kernboodschap van de interventie is ‘je kan iets doen, je kan invloed hebben met een beperkte interventie’. Dit is gebaseerd op het gevoel dat leeft bij vele begeleiders dat de boodschap over risico van gebruik en overschrijden van de norm niet aankomt bij jongere, niet gehoord wordt. Daarnaast wordt middelengebruik als een ernstig feit beschouwd dat aan het comité gemeld moet worden. Jongeren zijn daardoor niet open over hun gebruik en begeleiders willen jongeren niet ‘kwijt’. Als achtergrondinfo lijkt het belangrijk de meldingsplicht naar de opdrachtgever grondig juridisch uit te klaren. Determinantenanalyse: Uiteindelijke doelgroep: - De adolescentieperiode is de levensfase bij uitstek waarin jongeren zelf of via hun vrienden geconfronteerd worden met alcohol en andere drugs. Jongeren komen op school, tijdens hun vrijetijdsbesteding, tijdens het uitgaan… in contact met alcohol en andere drugs. Vaak experimenteert men in deze leeftijdsfase, middelengebruik maakt hier soms een deel van uit. De meeste jongeren kunnen steunen op hun context, maar deze is bij jongeren uit de bijzondere jeugdzorg onvoldoende aanwezig. - Adolescenten zijn minder gevoelig voor de directe negatieve gevolgen van middelengebruik dan volwassen (bv. voor sedatie bij alcoholgebruik of stimulerend effect op motoriek van amfetamines) terwijl het leergedrag (dat middelengebruik geassocieerd wordt met beloning) bij hen sterker is dan bij volwassenen (Matthys e.a., 2006). Dit bevordert het experimenteren met middelen door jongeren. - Middelengebruik op jonge leeftijd is een belangrijke voorspeller van middelenmisbruik of –afhankelijkheid op latere leeftijd (Matthys e.a., 2006). Voor alcohol geldt dat hoe jonger kinderen en jongvolwassenen beginnen met alcohol drinken, hoe groter het risico op het ontwikkelen van probleemgebruik en alcoholafhankelijkheid op latere leeftijd (Carpenter-Hyland & Chandler, 2007). Wat betreft cannabisgebruik kan gesteld worden dat cannabisgebruik in de adolescentie meer kans geeft op cannabisafhankelijkheid dan wanneer pas als volwassene voor het eerst cannabis gebruikt wordt (Coggans, 2008). Wel dient er rekening mee te worden gehouden dat een vroege beginleeftijd van gebruik op haar beurt ook bepaald wordt door andere risicofactoren (Rhodes e.a., 2003). - Functie van het gebruik; mate waarin de jongere deze functie nog op andere manieren kan invullen - Sociale vaardigheden, kunnen omgaan met tegenslagen - Spijbelen, ziekteverzuim, regelmatig te laat komen, dalen van schoolprestaties, … - Crimineel gedrag, contact met de politie, ernstige conflicten thuis of op school, Intermediairs: - Medewerkers uit de bijzondere jeugdzorg en CLB’s kunnen mogelijke probleemsituaties moeilijk inschatten. - Intermediairs weten niet hoe het gesprek aan te gaan over alcohol en drugs. - Intermediairs weten niet welke signalen wijzen op mogelijks problematisch gebruik. - Intermediairs weten niet wanneer ze moeten screenen. - Intermediairs weten niet wanneer ze jongeren dienen door te verwijzen. B. Ontwikkelingsfase Doelgroepen: Intermediaire doelgroep: medewerkers uit de bijzondere jeugdzorg en onderwijs Uiteindelijke doelgroep: jongeren tussen 12 en 18 jaar die alcohol en drugs gebruiken en die zicht bevinden in een de bijzondere jeugdzorg of deeltijds onderwijs. Doelbepaling: - intermediairs beschikken over meer kennis over alcoholen druggebruik - intermediairs weten thema aan te kaarten, een gesprek aan te gaan - intermediairs kunnen op adequate wijze het alcoholen druggebruik van de jongere inschatten - intermediairs weten wanneer ze een begeleiding dienen op te nemen - intermediairs weten op welk moment ze moeten doorverwijzen - intermediairs hun handelingsbekwaamheid is gegroeid Ontwikkeling methodiek: Omschrijving te ontwikkelen materiaal: Handvatten voor een kort gespreksmodel met inbegrip van: - flowchart preventie – vroeginterventie (uitdiepen wat concepten zijn) - vraagstelling rond alcohol en cannabisgebruik – bij het antwoord wordt er verwezen naar de Vlaamse normen en wordt gebruik gemaakt van normatieve feedback - Materiaalfiche SEM-J Uitwerken materiaal gebeurt in 2013


B. Voortgang Nieuwe methodieken De ontwikkelde methodieken, concepten en werkinstrumenten hebben een wetenschappelijke basis, worden gerealiseerd in samenwerking met relevante actoren, zijn afgestemd op de noden en behoeften van de gebruikers en kennen een planmatige ontwikkelingswijze. Gedurende het hele ontwikkelingsproces wordt evidence based gewerkt. Dit maakt het mogelijk dat men bij de ontwikkeling van elke preventieve methodiek kritisch reflecteert, onderbouwd kiest en tussentijdse resultaten kan bijsturen. Planmatigheid is hierbij een belangrijk uitgangspunt. Preventieve interventies worden op een systematische en doelgerichte wijze ontwikkeld, geïmplementeerd en geëvalueerd. Een planmatige aanpak, in samenwerking en afstemming met de beoogde doelgroep, helpt evidence based werken in de praktijk om te zetten en bevordert de samenwerking bij de ontwikkeling, implementatie en evaluatie van een methodiek. Onderzoeksfase Aan de basis van elke methodiek ligt een onderzoeksfase. Afhankelijk van de doelgroep, de doelstellingen en de historiek bestaat de onderzoeksfase uit: – onderzoek naar de omvang van de problematiek – literatuuronderzoek naar de effectiviteit van een methodiek of aanpak – onderzoek naar de haalbaarheid van de voorgestelde methodiek – een bevraging van de noden/behoeften in de praktijk. De werkwijze binnen de onderzoeksfase staat garant voor complementariteit tussen theorie en praktijk, voor een verhoogde betrokkenheid en hierdoor voor een verhoogde kans op aanvaarding en toepassing van de ontwikkelende methodieken. De onderzoeksfase resulteert in de ontwikkeling van een methodiek of in het bijsturen van de doelstellingen of in het stopzetten van het proces. Ontwikkelingsfase Elke fase in de ontwikkeling van nieuwe methodieken bevat specifieke elementen en/of kwaliteitscriteria. In de praktijk is het niet altijd haalbaar om aan alle eisen te voldoen. Toch geven dergelijke criteria richting aan het proces van kwaliteitsverbetering. We gaan ervan uit dat de beste manier om kwaliteitsvolle resultaten te bereiken een planmatige aanpak vereist. In deze zin wordt normaliter, samen met een begeleidingsgroep (intern en/of extern), voor elke methodiek, doelgroep en doel bepaald op basis van de onderzoeksfase. Ook bij de ontwikkeling van de methodiek geeft een begeleidingsgroep permanente feedback en sturing aan het ontwikkelingsproces. Het ontwikkelde materiaal wordt getest in een pilootfase. De vorm waarin dit gebeurt, is afhankelijk van het soort concept, methodiek of instrument. Op basis hiervan worden methodieken in een definitieve vorm gegoten en van een implementatiestrategie voorzien. Essentiële elementen in de implementatiestrategie zijn: bekendmaking, consult, advies en ondersteuning en vorming (Resultaatsgebied I, Opdracht 6, Indicator 2; Resultaatsgebied III, Opdracht 5, Indicatoren 1,2,3 & Resultaatsgebied V, Opdracht 10). Doorheen het ganse ontwikkelingsproces vinden we evaluatiemomenten terug. Het o.a. systematisch toetsen en/of bijsturen via begeleidingsgroepen, het pretesten en/of meten van tevredenheid in de ontwikkelingsfase en het evalueren na implementatie zijn veel toegepaste evaluatie-instrumenten (dit resultaatsgebied & Resultaatsgebied IV, Opdracht 6, Indicator 2). Sinds enkele jaren gebruiken VAD-medewerkers een projectfiche om de ontwikkeling van nieuwe materialen en concepten op een planmatige wijze aan pakken. Preventiewerkers hebben hiervoor sinds 2010 het online I-plan 1.0/2.0 instrument ter beschikking. Planning: De planning werd in grote mate uitgevoerd zoals voorzien, enkel de initiatieven op vlak van vroeginterventie zijn nog in ontwikkeling en worden verder afgewerkt in 2013. Ook de herwerking van de website drugs in beweging op basis van de evaluatie wordt verder geactualiseerd in 2013. In de fiches hierboven wordt het ontwikkelingsproces beknopt samengevat en wordt er doorverwezen naar andere resultaatsgebieden voor implementatie en evaluatie. Daarnaast werden verschillende nieuwe methodieken ontwikkeld. Met de BBC-fiche, de lokale monitor en met de lokale implementatiestrategie van Quality Nights willen we de nadruk leggen op het belang van het lokale niveau als basis voor het ontplooien van


preventieactiviteiten binnen de contouren van een lokaal alcoholen drugbeleid. Met de ontwikkeling ervan bevestigen we dat het lokale niveau het belangrijkste werkingsniveau is voor de operationalisering van preventie. Met de cannabiscampagne (Lachen,…, is mijn drug), met de campagne naar studenten (Zwart op wit bewezen) en met het initiatief examens en medicatie blijven we jongeren als belangrijke doelgroep bejegenen. Zowel cannabis als alcohol blijven belangrijke thema’s om sensibiliserend materiaal rond te ontwikkelen. Met de ontwikkeling van het materiaal rond medicatie en examens zijn we ingegaan op een extra vraag van studentenartsen en sociale voorzieningen om een folder en materialen ter ondersteuning aan te maken. Ook met de opstart van de chat als extra communicatiekanaal, beogen we jongeren en meer in het bijzonder kwetsbare jongeren (cf gelijktijdige opstart van chataanbod met campagne naar KOAP). Tenslotte blijven screening, vroeginterventie, kortdurende interventies belangrijke interventiemethodieken die we naar verschillende doelgroepen en voor verschillende thema’s blijven ontwikkelen. Alle methodieken werden uitgebreid beschreven in de fiches hierboven . In 2012 is extra aandacht gegaan naar de begeleiding en uitvoering van verschillende projecten. Het project ‘De Mooiste start begint met een stop’ een project rond zwangerschap en voorkomen van gebruik van tabak, alcohol en drugs tijdens de zwangerschap is volledig met succes opgeleverd en geïmplementeerd adhv een affiche, website en folder (zie eindverslag zwangerschapsproject). Binnen het project KOAP: preventie en vroeginterventie bij Kinderen van Ouders met een AfhankelijkheidsProbleem werden reeds sensibiliseringsinitiatieven (videoclip ‘Femke’ via Youtube) en vormingen gerealiseerd (zie ook eindrapportage). Het ondersteunende didactisch, visueel materiaal te gebruiken in de pilootfase van het project ‘Heel wat in huis’ is klaar. Dit project loopt verder in 2013. Het pilootproject drugpreventie bij jongeren van allochtone afkomst waarbij de RAR’s en de organisatie van de preventieactiviteiten in de 3 regio’s georganiseerd worden (zie eindrapportage project). Het tweede projectjaar cao 100 heeft de werking naar bedrijven geconsolideerd. Een analoge regeling voor de werknemers uit de publieke sector is er voorlopig niet. In afwachting hiervan worden consult en adviesvragen van de publieke sector en aanpassingen van materiaal doorgevoerd (zie ook rapportage project). In afwachting van de structurele financiering van het vroeginterventieaanbod in Vlaanderen werd het project ‘vroeginterventiegroepen’ voorheen gefinancierd door het Fonds ter bestrijding van Verslavingen verdergezet met Vlaamse middelen. Mede door het Fonds ter bestrijding van verslaving werd het mogelijk om de Fantmobiel te vervangen door provinciale infostanden en zijn er instructievideo’s gemaakt voor het kassapersoneel.


Resultaatgebied 3: ondersteuning van implementatie Opdracht 5

Het aanbieden van een ondersteuningsaanbod, prioritair voor de drugpreventiewerkers in de CGG’s, zoals vastgelegd in een samenwerkingsprotocol tussen VAD en CGG’s, en voor lokale preventiewerkers en intermediairs. Het ondersteuningsaanbod bestaat uit sensibilisering, adviesverstrekking, coaching en begeleiding van (piloot)projecten die regio overstijgend zijn en/of waarbij verschillende maatschappelijke sectoren betrokken zijn. Het ondersteuningsaanbod staat in functie van de implementatie van methodieken.

Criteria

1. Het aanbod heeft een meerwaarde voor de kwaliteit van de projecten en interventies die worden opgezet door de gebruikers 2. Het aanbod is afgestemd op de noden en behoeften van de gebruikers 3. Gebruikers doen systematisch een beroep op het aanbod 4. Gebruikers zijn tevreden over het aanbod

Indicatoren

1. 2x/jaar gedurende 1 week overzicht van de vraaggestuurde adviezen per soort vraag en per doelgroep 2. overzicht van de genomen initiatieven ter ondersteuning van de implementatie, per doelgroep en per sector 3. overzicht van participatie aan overleg/initiatieven van derden 4. jaarlijkse meting tevredenheid van preventiewerkers


Opdracht 5 Indicator 1: 2x gedurende 1 week overzicht van de vraaggestuurde adviezen per soort vraag en per doelgroep Indicatoren Aantallen van peiling soort vraag

2011

2012

2013

1°periode

2°periode

Informatie

27

26

1°periode 18

2°periode 39

Inhoudelijk advies Didactisch materiaal Methodisch advies Projectadvies

21

22

17

19

17

6

9

8

21

6

8

5

13

12

12

12

Cijfers

6

0

3

26

Gegevens VAD

5

4

5

1

19

38

5

28

1

0

0

0

Info vormingen Actoren Infopakket

0

0

1

6

13

4

5

9

Adressen

4

2

2

1

Blanco

7

2

0

0

154

122

85

154

Literatuur

Totaal per week Aantallen van peiling per sector Arbeid Onderwijs Gezondheid Welzijn Politie en justitie Vrijetijd Overheid Intersectoraal Algemeen publiek Andere Blanco Totaal per week

2011

2012

1°periode

2014

2°periode

2013

1°periode 9 31 53 10 3 14 16 1 7

2°periode 9 28 46 3 1 12 4 1 4

1°periode 6 16 27 3 2 6 7 1 3

2°periode 8 36 57 13 0 5 6 0 7

9 1 154

14 0 122

14 0 85

22 0 154

1°periode

1°periode

2015

2°periode

2014 2°periode

1°periode


1°periode

2°periode

2015 2°periode

1°periode

2°periode

Opdracht 5 Indicator 2: overzicht van de genomen initiatieven ter ondersteuning van de implementatie, per doelgroep en per sector (implementatieplan) 1. Overleg georganiseerd door VAD Preventiewerk CGG Preventieteam 26/01 06/03 27/04 07/06 11/10 06/12

Ad hoc overleg CGG preventiewerk Werkgroep planmatig werken preventie VIGEZ – Logo’s Logoteam

06/03 12/01 03/04

24/04 06/09

Voorbereidend overleg LOGO-team 07/06 met trekkers A&D logo’s 20/06 10/12 Lokaal beleid

Werking naar CGG

25/06 30/05 18/09 08/11 28/08 27/11

Intermediairs A&D-sector & gezondheids(promotie)sector Forum verslavingsgeneeskunde 27/01 27/04 28/09 06/12

Voorstelling van VAD-methodieken: - infostand ‘Bekijk het eens nuchter’ - wijzigingen registratiesysteem Ginger - campagne cannabis - zelftest cannabis (-18) - campagne studenten en alcohol - projecten gezin (heel wat in huis, KOAP, zwangere vrouwen) - Quality Nights - BBC fiches - projecten spoeddiensten - project apothekers - 16-18 project - middelengebruik en verstandelijke beperking - uitwisseling VI (stavaza VAD-CGG) Uitwisseling korte items: - infoavond voor ouders met kinderen met verstandelijke handicap over verslaving - leerlingenbevraging - stavaza afspraken CGG/LOGO - gokken - opvangcentra van asielzoekers Vaste rubrieken agenda: - activiteiten/initiatieven CGG preventiewerkers - informatie over materialen, studiedagen en literatuur - samenwerking VAD - Logo’s Gingerregistratie/aan de slag met de eigen Gingerregistratie Overleg interne vorming Intervisie planmatig werken Implementatie I-Plan 2.0 Voorstelling VAD-methodieken, feedback op planning, ontwikkeling en implementatie: - infostand ‘bekijk het eens nuchter’ - project spoeddiensten - project apothekers - cannabiscampagne - spelmateriaal Rock Zer0 - campagne studenten en alcohol - BBC-fiches - Quality Nights - project KOAP - voorstelling projecten TAD gezinnen: heel wat in huis, E-educatie, zwangerschap - leerlingenbevraging Tussentijds overleg tussen VAD en Logo’s om structurele samenwerking en afstemming zo efficiënt mogelijk te laten verlopen Afstemming werking lokaal beleid / verkiezingen VIGEZ – VAD BBC - fiches Afstemming werking van VIGEZ naar CGG

Besproken thema’s in 2012 zijn o.a.: - voorbereiding symposium over genetica en verslaving (12/05) - bespreking 1ste module e-learningtraject huisartsen en voorbereiding vervolgmodules - zorgtraject alcoholafhankelijkheid - vraag van Franstalige collega’s naar ons standpunt mbt verlies erkenning


Werkgroep Consult

15/03

Werkgroep gokken/impulsief internetgebruik

07/03 28/03

Overleg Sensoa

31/07

Arbeidssector Programmacommissie Arbeid

Onderwijssector Werkgroep onderwijs

Werkgroep studenten & alcohol Vrije tijd & uitgaanssector Werkgroep uitgaan

07/02 19/04 28/06 27/09 11/12

Besproken punten in 2012: - stand van zaken project CAO100 II: eindverslag, structurele inbedding, evaluatie seminarie 4/12 - stand van zaken QADO-tools - overzicht en bespreking regionale vragen - organisatie en suggesties voor vormingsaanbod 2012 - nieuwe Franstalige partner - evaluatie modulair vormingsaanbod 2012 - seminarie juridische aspecten A&D en werk - sociale economie - invulling bijkomende middelen CGG - overzicht Vlaamse projecten - overzicht A&D-beleid CGG - modulair vormingsaanbod 2013

28/03 25/06 17/10

- Implementatie van Rock Zero , cannabiscampagne, studentencampagne, folder medicatie & examens - Stand van zaken uitwerking concept BUSO-leerlingenbevraging (door stagiair) - Stand van zaken TAD: leerlijn tabak, alcohol en andere drugs, indicatorenbevraging - Overleg rond vormingsaanbod naar onderwijs per regio - Voorstelling aanbod De Sleutel en afstemming werking De Sleutel- CGG - Voorstelling nieuwe materialen van externen (Rode Kruis, De Sleutel,…) Uitwerking van concept en voorbereiding implementatie van de campagne ‘studenten en alcohol. Zwart op wit bewezen’

19/01 27/02 10/05 20/11

Overleg Modus Vivendi Overleg Live Nation Werkgroep peer support Consult Quality Nights in Carré Implementatie Quality Nights Overleg met ondersteuningspartners Quality Nights Jeugdsector Drugs in beweging (DIB) preventiewerkers

statuut huisarts voor verslavingsartsen - aansluiting van alcoholen drughulpverlening bij vernieuwende projecten in GGZ (art.107) - voorstel collegae van de sectie verslavingspsychiatrie om een gezamenlijk initiatief op te zetten ivm GHB-detoxificatie - brainstorm ivm onafhankelijk wetenschappelijk klinisch onderzoek - uitwisseling ervaringen oudergroep met ouders met kinderen met beperking - overzicht aanbod voor ouders met druggebruikende kinderen - stand van zaken medewerking aan protocol gamen (Novadic-Kentron) - planning VAD-vormingen gokken/gamen 2012 - stand van zaken Belspo-onderzoek CLICK - ervaringen hulpverlening rond vergund aanbod gokken; uitsluitingen door belanghebbenden - spelmateriaal ‘gokken’ - Intervisie werken met gameprotocol Voorstelling/uitwisseling communicatiebeleid Sensoa (eigen werking, pers, sociale media)

12/01 17/10 11/09 04/07 18/10 06/12 26/09 10/12

15/03 15/06 14/12

- Quality Nights:stand van zaken, Quality Nights Events, uitbreiding Quality Nights in andere regio’s - Netwerk uitgaan: update en piloot - Peer support in andere regio’s (Limburg en Vlaams Brabant) - Campagne: Muziek is mijn drug - Evaluatie werkgroep uitgaan Afstemming Quality Nights Wallonië en Vlaanderen op elkaar Overleg over website en facebook QN Voorbereiding I Love Techno Evaluatie werking op I Love Techno en voorbereidingvolgende editie. Wat is quality Nights, timing en planning. Implementatie voorbereiding ism SODA Stand van zaken QN 2012 en vooruitzichten 2013 Campagnes van partners in 2013 Hoe gezondheidsinfo integreren in clubs of events Thema’s op de agenda: - Campagne ideeën ‘mijn jeugdbeweging is mijn drug’ - Nieuw materiaal: Rock Zero. - Aanpassen bartraining voor café-uitbaters voor het jeugdwerk - Evaluatie website DIB


Werkbezoek In petto Overleg KLJ Overleg VVJ (Vlaamse vereniging voor jeugddiensten) Overleg fuifpunt (Ambrassade) Overleg Jeugdbond Natuur en Milieu (jnm) Herwerking SXTC Mensen met een beperking Overleg ifv ontwikkeling brochures Werkgroep middelengebruik en beperking

Welzijn- & gezondheidsector Werkgroep BJZ

12/03 01/08 08/08 12/09 04/10 07/11 18/12

26/01 09/11 13/12

24/01 11/06

Werkgroep OCMW/CAW + Ad hoc werkgroep OCMW

17/02 11/06 29/03

Meldpunt 1712

07/08

Werkbezoek Steunpunt Algemeen Welzijnswerk Ad hoc overleg onderzoek middelengebruik en BJZ

09/11

Andere Overleg Trimbos over Preventure

- Verenigingen voor Verkeersveiligheid - Vormingsnoden – suggesties vormingsaanbod VAD najaar - Mijn jeugdbeweging is mijn drug - Aanvullingen methodiekenmap voor kaderleden in het jeugdwerk - Herwerking website DIB - Uitwisseling In petto Stand van zaken, uitwisseling Stand van zaken, uitwisseling Afstemming en uitwisseling Bekijken deelname werkgroep, voorstelling materiaal, uitwisseling ervaringen Afstemming, bespreken planning, informatie-uitwisseling, feedback met Sensoa over de conceptontwikkeling ter vervanging SXTC: bestaand materiaal rond relaties en middelengebruik Ontwikkeling brochures voor intermediairs in de verslavingszorg/ VAPHsector Op de agenda: - Uitwisseling & formuleren van verwachtingen - Voorstelling initiatieven in Vlaanderen/VAD - Verslagen studiedagen - Voorstelling folders middelengebruik en beperking voor intermediairs - Motiverende gespreksvoering bij mensen met een verstandelijke beperking: samenvatting conclusies scriptie student UGent - Voorstelling website www.bekijkheteensnuchter.be - Introductie op begrip beperking door Hilde Declerq (VIBEG vzw) Op agenda: - Stand van zaken in de regio’s - Planning VAD - Stand van zaken drugprojecten - Vroeginterventiegespreksmodel - Preventieprogramma voor hoogrisicogroepen - Profilering SEM-J - Rock Zero Op de agenda: - Stand van zaken in de regio’s - Beleidsmatig werken in een CAW - Vormingsaanbod CAW - Juridische helpdesk OCMW - Vormingsaanbod OCMW, resp. CAW - Bekendmakingsmateriaal OCMW/CAW - Stand van zaken implementatie ASSIST - Verwante sector: psychiatrische thuiszorg - Voorbereiding vorming Kennismakend overleg en afstemming over intrafamiliaal geweld, middelenmisbruik en rol Meldpunt en Druglijn Bevraging over SAW als kenniscentrum

11/12

- Steekproefvergelijking leerlingenbevraging prevalentieonderzoek (Veerle Soyez) - Verdere mogelijkheden voor onderzoek verkennen

14/12

Voorstelling methodiek Preventure en onderzoek van Trimbos

2. Elektronische nieuwsbrieven Preventiewerk CGG Lokaal preventiewerk & sleutelfiguren lokaal beleid Provinciaal coördinatoren Gezondheidspromotie: Logo’s Intermediairs: A&D-sector Overheid VAD Nieuwsbrief Preventie: Oplage: 475 N 1, februari 2012 - Muziek/lachen/voetbal is mijn drug


- Aan de slag voor -18-jarigen - Campagne alcohol en studenten - Mobilotheken vervangen Fantmobiel - Rock Zero - Op zoek naar een kick. Draaiboek voor een ouderavond over gamen, alcohol en ander druggebruik bij jongeren N 2, april 2012 - Zwart op wit bewezen: studenten amuseren zich ook zonder alcohol - TAD-project: Heel wat in huis - TAD-project: campagne zwangerschap - Drugpreventie bij allochtone jongeren - VAD-leerlingenbevraging syntheserapport 2009-2010 N 3, juni 2012 - Infostand ‘Alcohol. Bekijk het eens nuchter’ - Nachtwinkels en instructievideo - Studeren en medicatie gaan niet hand in hand - TAD-project: KOAP - Start Quality Nights in oktober N 4, oktober 2012 - Lancering Quality Nights - Lancering campagne zwangerschap en KOAP - Scouting is hun drug - Campagne gokken - DrugLijnwebsite dé plek voor alle informatie N 5, december 2012 - Middelengebruik en verstandelijke beperking: brochures voor intermediairs - -16 geen alcohol, -18 geen sterkedrank: detailhandel - Quality Nights - Als je ouder drinkt of drugs gebruikt - De mooiste start begint met een stop: implementatie - De media en de alcoholen drugsgezondheidssector Leden onderzoeksplatform Elektronische nieuwsbrief + nieuwsflash onderzoeksplatform: In het kader van het onderzoeksplatform wordt ongeveer maandelijks een elektronische nieuwsbrief verspreid (in 2012 op: : 3/2, 14/3, 25/4, 11/6, 25/7, 10/9, 31/10, 30/11, 14/12). De nieuwsbrief bevat een zestal nieuwsitems over lopend en afgerond onderzoek uit binnen- en buitenland. Daarnaast bevat de nieuwsbrief zes vaste rubrieken nl. studiedagen/congressen, congresverslagen, vormingen, oproep abstracts/papers, bibliotheek, vacatures. Nieuwsbrief onderzoeksplatform voor onderzoekers, hulpverleners, preventiewerkers en overheid. Oplage: 543 Intermediairs A&D-sector Elektronische nieuwsbrief hulpverlening: voor gespecialiseerde A&D hulpverleners & gezondheids- en welzijnswerkers. Oplage: 350 Nieuwsbrief 1 maart - Kwaliteitsbevordering in de verslavingszorg - Vertaling Richtlijn Suïcidepreventie en middelenmisbruik - Aan de slag -18 Nieuwsbrief 2 juni - Zwangerschap en middelengebruik - Vooraankondiging studiedag VAD - TAD Project KOAP - Nieuwe Richtlijn Angststoornissen en middelenmisbruik - Plug-INN Nieuwsbrief 3 oktober - Workshop Motiverende gespreksvoering - eSBIRTes - Lancering Campagnes - Campagne Gokken Nieuwsbrief 4 december - Middelengebruik en beperking - Ernst van verslaving, psychopathologie en kwaliteit van leven - Mediadebat Vrije tijd - en uitgaanssector Partywise nieuwsbrieven: E-brief verstuurd naar clubuitbaters, organisatoren en partygangers op: 01/12 - Partywise is dood, leve veilig en gezond uitgaan! - Weinig drugs- en alcoholincidenten op danceparty’s in Nederland - Bob-campagne haalt laagste percentage positieve bestuurders ooit - Partywise tip: voorkom gehoorschade - Partywise link: oorplezier Oplage:


- clubs en organistoren: 160 - uitgaanders: 576 Deze nieuwsbrief werd vanaf oktober vervangen door www.facebook.com/qualitynightsNL Jeugdwerk DIB-nieuwsbrief: naar jeugdbewegingen en preventiewerkers. Oplage: 107 Nieuwsbrief DIB Inhoud en data: Februari 2012: - Vlaamse Verenigingen voor Verkeersveiligheid - Rock zero - FAQ: Wat als een meerderjarige alcohol probeert te kopen voor zijn jongere vriend? Maart 2013: - nieuwsflash evaluatie www.drugsinbeweging.be Juni 2012: - Rock zero - Muziek/lachen/voetbal is mijn drug - FAQ: Mag ik op kamp medicijnen geven aan mijn leden? November 2012 - Is jouw jeugdbeweging ook jouw drug’ op dag van jeugdbeweging - Maat in de Shit - FAQ: Wat zijn signalen van druggebruik? December 2012 - Als je ouder drinkt of drugs gebruikt - www.jeugdinfotheek.be - FAQ: Waarom beginnen jongeren best niet te vroeg met alcohol? Arbeidssector Nieuwsbrief QADO : Oplage: 1.071 Nieuwsbrief 13/01/12 - Alle informatie over het vormingsaanbod in 2012 - Evaluatie Qado.be. Wegens succes verlengd! - Steeds meer publieke organisaties met een (uitgewerkt) alcoholen drugbeleid! - Alcohol en andere drugs in het verkeer: ook een zaak voor bedrijven - Werk mee aan Qado.be! & Qado.be gebruiken Nieuwsflash 30/3/2012 Informatie over modulair vormingsaanbod: Nieuwsbrief 24/07/12 - Q&A-seminarie met onze juristen: bezorg ons nu al je vragen. - Kunt u een werknemer verplichten om ook buiten de arbeidsuren geen alcohol of drugs te gebruiken? - Je mag de resultaten van een ademtest niet verwerken als persoonsgegevens in een bestand, stelt Cao 100. Wat kan ik er dan mee doen? - Een handelsvertegenwoordiger blaast positief naar aanleiding van een ongeval met blikschade dat hij heeft veroorzaakt tijdens zijn arbeidstijd. De bedrijfswagen moet hij aan de kant laten staan. Wie draait er op voor de kosten? - Een handelsvertegenwoordiger blaast positief naar aanleiding van een ongeval met blikschade dat hij heeft veroorzaakt na een personeelsfeestje dat de werkgever heeft georganiseerd in een bekende discotheek. De bedrijfswagen moet hij aan de kant laten staan. Wie draait er op voor de kosten? - Reeks factsheets met recente cijfers over alcohol en andere drugs. - Werk mee aan Qado.be! & Qado.be gebruiken Nieuwsflash 27/09/2012 - Informatie over Q&A-seminarie ‘concrete antwoorden op uw juridische vragen over alcohol en drugs en werk’ op dinsdagvoormiddag 4 december 2012 in het Vlaams Parlement. Herinneringsflash op 25 oktober 2012. Ginger Nieuwsbrief Zie Resultaatsgebied IV, Opdracht 8 Steden en gemeenten Nieuwsbrief ‘Bekijk het eens nuchter’: steden en gemeenten, structurele partners (lokale en CGG preventiewerkers, Logo’s, overheid, provinciale coördinatoren). Nieuwsbrief ‘Bekijk het eens nuchter’ juni - Ontleen nu gratis de infostand ‘Alcohol. Bekijk het eens nuchter’! - Rock Zero - Aan de slag voor -18-jarigen: zelftest alcohol - Zwart op wit bewezen: studenten amuseren zich ook zonder alcohol Oplage:2453 Deze nieuwsbrief was gekoppeld aan de Fantmobiel en was hoofdzakelijk bedoeld om ook het beleid (schepen van gezondheid, feestelijkheden, sociale zaken, jeugd) op de hoogte te brengen van initiatieven rond alcohol. Ook de structurele partners (o.a. lokale preventiewerkers) kregen deze nieuwsbrief bovenop de VAD-Nieuwsbrief Preventie. De nieuwsbrief had een frequentie van 2 x per jaar. In december is er geen nieuwsbrief meer geweest mede door dat ons adressenbestand van lokale schepenen (1712) door de gemeenteraadsverkiezingen niet meer bruikbaar is en omdat de Fantmobiel ondertussen vervangen is door een infostand die provinciaal te ontlenen is. Deze nieuwsbrief wordt opgeschort.


3. VAD-overzichtsmateriaal VAD-website AnD – tijdschrift VAD Op VAD-website en iDA-platform, in Nieuwsbrieven en in AnD (3 nummers per jaar, 2.208 abonnees) worden systematisch nieuwe publicaties opgenomen. Publicatie in deze media behoort tot de standaardprocedure voor bekendmaking van alle nieuw VAD-materiaal. Catalogus, doorverwijsgids en vormingsbrochure Catalogus en doorverwijsgids kunnen online op VAD en iDA geconsulteerd worden. Naast online publicatie wordt de vormingsbrochure ook nog twee maal per jaar gericht per post verstuurd. 4. Sectorspecifieke tijdschriften Onderwijssector Vroeginterventie, Caleidoscoop, tijdschrift van VCLB, jaargang 24 nr 2 maart-april 2012 Welzijnssector & eerstelijnsgezondheidszorg Baeten, I., Bernaert, I., De Paepe, N. & Vandenberghe E. (2012). Jongeren en cannabis. In: Mertens, J. & Nuyens, J. (2012). Preventie en gezondheid in Vlaanderen doorgelicht. Cahier Welzijnsgids. Kluwer: Mechelen. Baeten, I & Beyers, I. (maart 2012). Een alcoholen drugbeleid op de sociale dienst van het OCMW. In: Handboek voor Sociale diensten van OCMW’s 5. (Gerichte) mailings naar intermediairs en/of gratis materiaal Standaardprocedure nieuw materiaal VAD - Preventiewerkers, provinciaal verantwoordelijken, LOGO’s, Vlaams agentschap zorg en gezondheid en Vlaams kabinet welzijn en gezondheid krijgen op systematische wijze één of meerdere exemplaren van alle nieuwe producties toegestuurd. - De VAD-leden krijgen de mogelijkheid om één gratis exemplaar van alle nieuwe producties te bestellen. - Elke nieuwe publicatie krijgt een vermelding in de rubriek 'Etalage' van And. Protocol lokale monitor Op basis van de testfase en procesevaluatie in 2011 is de lokale monitor wetgeving alcohol en jongeren herwerkt. Dit protocol voorziet in de uitvoering van het onderzoek, de nodige voorbereiding, documentatie en briefing, alsook registratie van de resultaten. Dit instrument zal vanaf maart 2013 actief bekend gemaakt worden aan steden en gemeenten. Alvorens met de monitor aan de slag te gaan dient de preventiewerker een verplichte vorming te volgen bij VAD. VAD blijft instaan voor de verwerking, analyse en rapportering. Een standaard rapport zal vervolgens overgemaakt worden aan de gemeente of stad die een contract afsluit met VAD. Communicatie over de resultaten is op verantwoordelijkheid van de gemeente of stad. Rock Zero: preventiemethodiek voor jongeren van 14-16 jaar ivm alcohol Materiaal werd gerealiseerd in 2011 (implementatiestrategie zie voortgangsrapport 2011): Naar structurele partners werden volgende extra initiatieven in 2012 ondernomen: Publicatie in VAD-tijdschriften & nieuwsbrieven - AnD: Maart 2012 Rubriek ‘VAD in actie’ - VAD-Nieuwsbrief Preventie: oktober 2011, februari 2012 - DIB-nieuwsbrief: november 2011, februari 2012, juni 2012 Gerichte mailing naar: - 24/05 naar intermediairs BJZ, onderwijs (scholen VSO en CLB) en jeugdwerk - 28/09 Rock Zero meegenomen in gerichte mailing rond cannabiscampagne nav de uitzending ‘Ook getest op mensen’. Mailing naar VSO, CLB, Jeugdwerk, JAC en BJZ - In oktober 2012 kreeg Rock zero een certificaat van de European Drug Prevention Prize en belandde op de shortlist. Naar de uiteindelijke doelgroep werd in 2012 deelgenomen aan de: - materialenmarkt Herfstontmoeting Scouts en Gidsen in september 2012 - materialenmarkt van VIP-jeugd oktober 2012 Cannabiscampagne – ‘Lachen/sport/voetbal is mijn drug’: sensibiliseringsinitiatief, gekoppeld aan MIDS voor onderwijs, bijzondere jeugdzorg en jeugdwerk Initiatieven naar intermediairs: Nieuwsbrieven: - AnD: maart 2012 rubriek ‘VAD in actie’ - Nieuwsbrief Drugs in beweging: juni 2012 - Nieuwsflash naar structurele partners op dag van persbericht 28/02 (179) met situering campagne en mogelijkheid tot het bestellen van gratis pakket (32 bandjes en 32 postkaartjes) en link naar persbericht. - Nieuwsflash, vrijdag 2 maart naar: - Onderwijs: Secundair onderwijs:secundair voltijds onderwijs (954); BUSO (115); CLB: centra (77); koepels en Voorzieningen bijzondere jeugdzorg (490) - JAC’s (40) - Jeugdwerk (742): Diensthoofd of contactpersoon jeugd; Provinciale jeugddiensten provinciale; Jeugdhuizen; JIPS; Maatschappelijke kwetsbare kinderen en jongeren; Maatschappelijke kwetsbare kinderen en jongeren regionaal; Mutualiteiten jeugdwerk afdelingen - Nieuwsflash op 28/09 nav. de uitzending van ‘Ook getest op mensen.


VAD-websites (vanaf 28/02) - VAD: in de kijker: sectoren: onderwijs/bijzondere jeugdzorg/jeugdwerk en campagnes - iDA-web - Drugs in beweging: - Nieuws: Muziek/lachen/voetbal is mijn drug! 24/02/2012 - Nieuws: Scouting is hun drug! 08/10/2012 - Nieuws: Mijn jeugdbeweging is mijn drug - Druglijn: - In het nieuws: Scouting is hun drug 08/10/2012 - In het nieuws: Hun jeugdbeweging is hun drug 19/10/2012 Gratis exemplaren voor: - structurele partners (CGG preventiewerker, LOGO’s en provinciaal verantwoordelijken) - leden VAD via brief met bestelbon om gratis exemplaar (3 bandjes/3 postkaartjes) op te vragen Voorstelling op: - VAD-team (staf februari/literatuurteam maart) - Preventieteam: 10/10/11, 28/11/11, 26/01/12 Persbericht op: 28 februari 2012 Initiatieven naar uiteindelijke doelgroep(en): - www.druglijn.be - ‘Mijn jeugdbeweging is mijn drug’: 5000 festivalbandjes Bandjes werden uitgedeeld op 19/10/2012 tijdens de ‘Dag van de Jeugdbeweging’ (alcoholvrij) in Gent, Kortrijk en Brugge. - Gent:2500 bandjes - Brugge: 1250 bandjes - Kortrijk: 700 bandjes Alleen zij die in uniform zijn en niet gedronken hebben kregen een bandje. Daarnaast was ook het JAC aanwezig om hun aanbod kenbaar te maken. Samen met team jeugd werd iedereen aangesproken die alcohol meebracht of dronk. Jeugdbewegingen werden opgeroepen om hun leden aan te manen om niet te drinken tijdens het evenement. Ook de scholen worden verwittigd en zijn welkom om een kijkje te komen nemen. Koepels van jeugdbewegingen boden extra ondersteunende informatie: - Chiro: De affiche en info over de campagne in nieuwsbrief voor leiding en in de kadernieuwsbrief. - FOS: informatie in de nieuwsbrief FOS open scouting en Scouts en Gidsen Vlaanderen bestelden op eigen kosten bandjes met ‘Scouting is mijn drug’ op gedrukt. - FOS: bandjes werden uitgedeeld tijdens de SAAMdagen - S&G: bandjes werden uitgedeeld tijdens de Herfstontmoeting. VAD/De Druglijn was aanwezig tijdens de materialenmarkt op de HO. Met een speciale actie waarbij leiding kon aangeven waarom S&G hun drug is. Leiding met het beste argument wint een spelpakket Rock Zero. Leukste uitspraken staan op www.drugsinbeweging.be Redactionele aandacht in: Flair: beeld van de week 13 maart; Joepie; Cosmo girl; Girlz!; Glamour; Voetbalmagazine (Passie voor voetbal) Ché; Zap-magazine: advertentie in maart nummer (muziek is mijn drug) en april nummer (voetbal is mijn drug). De polsbandjes en postkaartjes vielen erg in de smaak bij de jongeren. De DrugLijn kreeg verschillende positieve reacties en vraag naar het materiaal. Er konden door intermediairs pakketten (bestaande uit 20 postkaartjes en 20 polsbandjes, 10 van muziek, 5 van voetbal en 5 van lachen) besteld worden. 689 pakketten gingen in 2012 de deur uit. Daarnaast kon men ook voor één thema kiezen. Hier kon men per stuk (postkaartje en polsbandje) bestellen. Koploper is hier ‘Muziek is mijn drug’ met 4720 bestellingen, gevolgd door ‘Lachen is mijn drug’ (202) en ‘Voetbal is mijn drug’ (109). Verkoopsgegevens: De polsbandjes en postkaartjes vielen erg in de smaak bij de jongeren. De DrugLijn kreeg verschillende positieve reacties en vraag naar het materiaal. Er konden door intermediairs pakketten (bestaande uit 20 postkaartjes en 20 polsbandjes, 10 van muziek, 5 van voetbal en 5 van lachen) besteld worden. 689 pakketten gingen in 2012 de deur uit. Daarnaast kon men ook voor één thema kiezen. Hier kon men per stuk (postkaartje en polsbandje) bestellen. Koploper is hier ‘Muziek is mijn drug’ met 4.720 bestellingen, gevolgd door ‘Lachen is mijn drug’ (202) en ‘Voetbal is mijn drug’ (109). Lokaal beleid: omdat iedereen erbij wint De BBC-fiches werden in september 2012 online geplaatst (VAD website en VIGeZ website). Naar zowel LOGOmedewerkers als CGG preventiewerkers werd een gerichte mailing gedaan ivm de bekendmaking van de fiches. Quality Nights: preventieproject naar uitgaansleven toegespitst op structurele maatregelen Doelen bij intermediaire doelgroep(en): - Constructieve samenwerking opzetten met lokale partners rond veilig en gezond uitgaan in lokale clubs en events. Concreet betekent dit: werven clubs, implementeren van criteria, controleren van criteria, werken mee aan de


bekendmaking van QN, …. - Constructieve samenwerking opzetten tussen de lokale partners en de clubuitbaters rond V&G uitgaan. Concreet betekent dit: clubs implementeren de criteria, helpen mee aan de bekendmaking van QN, nemen deel aan de ronde tafelmomenten, …. - Samenwerking met andere gezondheidspartners: zij leveren infomaterialen aan, ondersteunen van QN, … Relevante intermediairs en structurele partners werden via nieuwsbrieven/flashes, websites, overlegmomenten of vormingsmomenten op de hoogte gebracht. Op 4 oktober werd samen met negen Antwerpse clubs en discotheken een persconferentie gegeven. Ze engageren zich voor een veilig en gezond uitgaansleven door onder andere gratis oordopjes te verdelen en gezondheidsinfo te verspreiden. Vanaf 4 oktober communiceren de deelnemende clubs naar hun brede netwerk over QN. De uiteindelijke doelgroep werd geïnformeerd via: - nieuwsbrief voor clubbers en festivalgangers - websites: www.qualitynights.be/nl, www.druglijn.be/feestvierders, www.partyplus.eu, www.breakline.be, www.vitalsounds.be - tijdschriften: ZAP, Nightcode - in clubs: video cokecampagne, affiches Quality Nights, flyers en brochures - nieuwe media: facebook pagina QN Plukboek kaderleden Extra implementatie-initiatieven in 2012 (nieuw 2011) - VAD-Nieuwsbrief preventie 2012 - Jeugdwerk: nieuwsbrief DIB 2012 Campagne voor studenten: Zwart op wit bewezen Initiatieven naar structurele partners: VAD-tijdschriften & nieuwsbrieven: - AnD Juni 2012 - VAD-Nieuwsbrief preventie Oktober 2011 / februari 2012 VAD-websites: - VAD: campagnepagina, sector hoger onderwijs in de kijker/materiaalpagina - iDA-web - portaalsite ‘Bekijk het eens nuchter’ Voorstelling: - Ad hoc werkgroep studenten en alcohol - Preventieteam: 26/01/2012 Gratis materiaal: - 20 gratis affiches Mailing: - Extra gerichte mailing naar preventiewerkers (8) betrokken bij project op 15/03 met persbericht en alle materialen (digitale format affiche, kostprijs bijstellingen van affiche, link naar druglijnpagina en link naar filmpje + format zodat ze zelf filmpje kunnen afspelen ) - Mail (01/10) naar aanleiding van het experiment in ‘Ook getest op mensen’ Initiatieven naar intermediairs: hogescholen, universiteiten, sociale voorzieningen Gerichte mailings: - Bekendmaking via nieuwsflash (15/03): met persbericht, linken naar relevante webpagina’s en mogelijkheid tot aanvragen van 20 gratis affiches Nieuwsflash met persbericht, filmpje+ digitale format, 20 gratis affiches + digitale format, persbericht - 01/10 herhalingsmailing naar aanleiding van programma ‘Ook getest op mensen’ VAD websites: - www.druglijn.be : homepagina + http://www.druglijn.be/omgaan-metdrugs/studenten.aspx - VAD: campagnepagina, sector hoger onderwijs in de kijker/materiaalpagina - iDA-web - portaalsite ‘Bekijk het eens nuchter’ Overzicht van gerichte bekendmaking, verspreiding materiaal en regionale acties: 1. Associatie Hasselt (ism CAD Hasselt): Xios, Stuvox, UHasselt, KHLIM, PHL - Verspreiding van materiaal: 80 affiches - Acties ondernomen door intermediairs: Campagne op website van XIOS : http://www.xios.be/HoofdMenu/XIOS/Kalender/tabid/92/EventType/EventView/EventId/107/Zwartopwitbewezen. aspx XIOS: stand van sovox op 27/3 en 28/3 met filmpje, affiches, druglijnwebsite. Alle studenten die op de DrugLijn de test deden, kregen een USB-stick met het logo van de DrugLijn. KHLIM: stand gedurende 4 dagen (1dag/campus) in de week van 26/3 met idem aanbod als XIOS UHasselt & PHL: materiaal (affiches,…) wordt op de campussen verspreid


2. Associatie Gent (ism CGG Eclips): Hogeschool Gent, UGent, HOWest, Arteveldehogeschool,AUGent - Verspreiding van gratis materiaal: UGent 20 affiches (19/3); 60 affiches (23/4) voor associatie en hogescholen (Artevelde, HOwest, …) en Hogeschool Gent 20 affiches (23/4) - Acties ondernomen door intermediairs: Campagne op website AUGENT : http://www.augent.be/index.php?option=com_content&view=article&id=147:zwart-op-wit-bewezen-studentenamuseren-zich-ook-zonder-alcohol&catid=40:berichten&Itemid=41 Campagne in nieuwsflash naar studenten UGent Artikel in Schamper Bespreking implementatie campagne op WG studentensensibilisering (19/4) 3. KATHO (Torhout) (ism CGG Largo):vzw STUVO KATHO - Verspreiding gratis materiaal: 20 gratis affiche vzw STUVO KATHO (15/3) - Acties ondernomen door intermediairs: Verspreiden van affiches op de campussen Ontwerp, druk en verspreiding van placemats met beeld en info van de campagne op de campussen. 4. Associatie Leuven (ism Preventiedienst stad Leuven): Groep intro, KULeuven, KHleuven, Lemmensinstituut - Gratis materiaal 10 gratis affiches naar : SoVoW&K, campus lemmensinstituut (15/3) - Acties ondernomen door intermediairs: Groep intro kopiëren zelf de affiches op full color A3 formaat, gepersonaliseerd met eigen logo affiches opgehangen in de 2 campussen filmpje in beide campussen op de vaste plasma schermen aan de hoofdingang gedraaid (1week) KULeuven 200 affiches opgehangen in wachtzalen, alma's, residenties, faculteiten, … (20/3) Het Filmpje is in de Alma’s geprojecteerd van 19/3 tem 23/3 Link naar campagne op website sociale voorzieningen KULeuven: http://www.kuleuven.be/studentenvoorzieningen Link naar campagne op website KULeuven: http://www.kuleuven.be/studenten/ Artikel in Campuskrant: http://nieuws.kuleuven.be/node/10832 KHLeuven affiches verspreid met eigen logo campagne in the picture gezet via intranet, facebook en twitter Lemmensinstituut affiches verspreid op de campus Lemmensinstituut verspreiding materiaal (filmpje, affiche, …) via digitale kanalen 5. KAHO Kempen (ism CGG kempen) - Gratis materiaal: 20 gratis affiches naar Sociale Dienst - Acties ondernomen door intermediairs: Affiches verspreid door sociale dienst campagnefilmpje wordt verspreid via sociale media van de sociale dienst 6. Associatie Antwerpen (ism CGG VAGGA): plantijn hogeschool, Karel De Grote, UA, … - Acties ondernomen door intermediairs: Campagne op website Studentenvoorziening Plantijn: http://www.sovoplantijn.be/index.cfm?ee=1|105-8 Donderdag 22/3 overleg ‘Antwerpen studentenstad’ met studentenverenigingen: positieve evaluatie van campagne. Alle studentenverenigingen ontvangen het materiaal per mail en verspreiden dit via eigen digitaal netwerk. UA drukt de affiches zelf met eigen logo en zal deze verspreiden Karel De Grote gaat, met ondersteuning van CGG VAGGA, aan de slag met de campagne 7. VUBrussel (ism CGGZ Houba) - Acties ondernomen door intermediairs: Overleg donderdag 29/3 met CGGZ Houba over implementatie campagne Studenten – medicatie en examens Initiatieven naar intermediairs en structurele partners: Standaard zijn er exemplaren en is er informatie gestuurd naar CGG-preventiewerkers, lokale preventiewerkers, provinciale coördinatoren, LOGO’s en de VAD-leden Bekendmaking gebeurde ook via: - VAD-tijdschrift & nieuwsbrieven (AnD nr juni en VAD-Nieuwsbrief Preventie) en VAD-, DrugLijn en iDA-website: - Druglijn: homepagina en pagina voor doelgroep studenten (http://www.druglijn.be/omgaan-metdrugs/studenten.aspx ) - VAD: sector hoger onderwijs /materiaal - iDA-web - Gerichte mailing op 21/05 naar CGG- en lokale preventiewerkers betrokken bij campagne ‘studenten en alcohol’ en naar de partners uit het hoger onderwijs: - Associatie Hasselt ism CAD Limburg en Stuvoor KHLIM (Hasselt) - Associatie Gent ism CGG Eclips, Hogeschool Gent, UGent en Studentenambtenaar van de Stad gent - KATHO Torhout ism CGG Largo en STUVO KATHO - Associatie Leuven ism Stad Leuven, Groep intro, KU Leuven, KHLeuven en Lemmensinstituut - KH Sint-Lieven ism CGG Waas en Dender - KAHO Kempen ism CGG Kempen en Katholieke hogeschool kempen


- Antwerpen ism VAGGA - VUBrussel Regionaal werden volgende acties opgezet: 1. Stuvoor KHLIM & CAD Limburg (Hasselt) – mei/juni 2012 - Affiches van beeld folder verspreid op de campus - Latjes met beeld en logo druglijn uitgedeeld op de studentenregatta en in de studentenresto’s (meegegeven aan de kassa) - Folder ‘studeren en medicatie gaan niet hand in hand’ digitaal aangeboden op website stuvoor - (beperkt) aantal folders ter inzage/meename gelegd in de lokalen van stuvoor 2. XIOS, PHL & CAD Limburg (Hasselt) – mei/juni 2012 - Affiches van beeld folder verspreid op de campus - Latjes met beeld en logo druglijn uitgedeeld op de studentenregatta en in de studentenresto’s (meegegeven aan de kassa) - Folder ‘studeren en medicatie gaan niet hand in hand’ digitaal aangeboden op website stuvoor - (beperkt) aantal folders ter inzage/meename gelegd in de lokalen van sovo 3. Kaho Sint- Lieven , Gent – mei/juni 2012 - Folder gepersonaliseerd met eigen logo + gedrukt


Opdracht 5 Indicator 3: overzicht van participatie aan overleg/initiatieven van derden 1. Participatie aan overleg van derden per sector Gezondheidspromotie Indicatorenmeting VIGEZ projectgroep

Indicatorenmeting stuurgroep

VIGEZ

Ad hoc overleg projecten

VIGEZ, VAD

Afstemmingsoverleg Algemene vergadering Project rookstop

VIGEZ VIGEZ VIGEZ

16/01 31/01 20/02 27/04 02/05 24/05 18/04 13/06 19/01 01/02 28/03 31/05 25/06 18/09 09/02 12/03 12/04

Advies vorming over MG

VIGEZ

18/04

Leerlijn TAD

VIGEZ

09/05

Sectoroverleg

VIGEZ, Sensoa, VAD

Partneroverleg Project E-education

VIGEZ, Sensoa VIGEZ

Overleg gezonde gemeenten

VIGEZ

Werkgroep symposium gezonde gemeenten Intermediairs Alcohol- en drugsector Project Mighties

VIGEZ

22/06 30/11 17/01 23/08 25/08 05/09 22/10 12/11

CGG Eclips

16/03 07/08 30/05

Aanpassen van vragenlijsten in functie van toevoeging van alcohol en drugs

Begeleiding aanpassing van uitbreiding en uitvoering van indicatorenmeting Afspraken samenwerking projecten: - gezin - lokaal gezondheidsbeleid In combinatie met frequente telefonische contacten en communicatie per mail Afstemming lokaal beleid Planning 2012 Inhoudelijk overleg over een project rookstop, betrokken ifv adviesverlening Overleg ifv training over motiverende gespreksvoering Herwerken leerlijn tabak naar leerlijn tabak, alcohol en andere drugs voorstelling nieuwe projecten in de sector Uitwisseling planning - Voorbereiding stuurgroep - Stuurgroep project E-education Afstemming gezonde gemeenten + BBC fiches Overleg organisatie symposium gezonde gemeenten

Overleg met de projectmedewerkers Werkgroep met praktijkwerkers en academici voor materiaal ontwikkeling ikv project Mighties – Psycho-educatiemethodiek voor VI en HV Bespreken van projecten Afstemming en informatie-uitwisseling Conceptnota vroeginterventie en samenwerking binnen projecten. Opdracht ikv terreinorganisatie Overleg en advies mbt studiedag 2013 Afstemming en samenwerking met Franstalige koepelorganisaties

Raad van bestuur Overleg Overleg vroeginterventie

iDA AA De Sleutel

23/03 24/03 26/04 19/06

Overleg Algemene vergadering

MSOC Oostende iDA

23/05 19/06

Studiebezoek

Nederlandse vakvereniging voor verslavingspsychologen CGG Noord-WestVlaanderen

20/09

Arbeidssector Werkgroep A&D Werkgroep A&D

FOD Financiën GO!

Uitwerking implementatieplan Finalisering beleidstekst Uitwerking implementatieplan

Projectoverleg

Ter Dennen, Tienen

12/01 20/03 25/06 26/06 07/03

Werkgroep A&D

Federale politie

29/03

Uitwerking beleidsplan

Overleg

11/12

Voorstelling Vlaamse alcoholen drugsector. Kwaliteitsbevordering in de Vlaamse A&Dsector. Uitwisseling Overleg mbt serious games

Implementatie project ‘Face it – Work it’


Werkgroep A&D

Brussels Airport Company

Werkgroep A&D

AUDI

Overleg Organisatie vormingssessies

Ter Dennen, Tienen ACLVB-sessies

Lokaal beleid Netwerk preventieambtenaren Overleg ECAT Mol

08/05 16/05 09/07 11/10 13/11 01/10 11/12 24/10 28/11 23/11 -

Uitwerken communicatieluik Finalisering beleidstekst Voorbereiding kick-off Implementatie beleid Uitwerking beleidstekst Voorbereiding studiedag 28/02/2013 Afstemming dmv meerder telefonisch- en mailoverleg met regionale preventiewerkers die vormingssessies geven in functie van uniform programma over de diverse regio’s heen. 60 sessies in 21 regio’s in Vlaanderen overheen periode 01/10/2012 – 29/03/2013.

VVSG 03/02 CAW De Kempen, politie en 17/10 OCMW Mol

Toelichting ECAT en Vlaams actie plan TAD Overleg mogelijkheden opstart ECAT regio Mol

VIP jeugd

20/01

Yoetz SODA

24/02 05/06 03/09

VIP Infotheek

VIP jeugd

14/05

Werkgroep/denktank

Provincie West-Vlaanderen

13/06

Overleg Overleg

Gevangenis Oudenaarde CAD

03/07 08/08

Overleg

CM

29/08

Ontwikkeling kwaliteitslabel jeugdinformatie Onderwijs Stuurgroep hoger onderwijs Leuven

VIP-jeugd (Ambrassade)

18/10 22/11

Begeleidingsgroep ifv herwerking ‘jongerengids’/geven feedback Overleg stagiair ikv ontwikkelen materiaal Overleg met SODA, Vagga en de clubuitbaters die Quality Nights gaan implementeren: overlopen criteria en voorbereiding persconferentie en bekendmaking + BIN presentatie door politie Overleg en feedback op te ontwikkelen infotheek Uitwisselingsnamiddag ifv indienen internationaal project bij DG JLS. Overleg ifv technoparty in de gevangenis. Consult ifv het implementeren van Quality Nights en het uitbouwen van Peer support in Limburg. Afstemming ifv ondersteuningspartnership Quality Nights. Brainstorm, overleg, discussie mbt inhoud en toekenningscriteria kwaliteitslabel.

Lokale preventiedienst Leuven, politie Leuven, hoger onderwijsinstellingen & universiteit, sociale voorzieningen C-dance

23/01 01/02

Voorbereiding implementatie campagne studenten en alcohol

26/01

SODA , VAGGA

23/02

De Sleutel

08/05

Overleg sovo

Sociale voorziening KHLIM

09/05

Overleg

De Sleutel

19/06

Afstemmingsoverleg

CAD Limburg

05/07

Overleg

UGent

30/10

Afstemming rond initiatief met alcoholvrij bier naar studenten van lokale radiozender Voorbereiding implementatie campagne studenten en alcohol FB op herwerkt pakket ‘het gat in de haag’ rond sociale vaardigheden voor het kleuteronderwijs Overleg rond aanpak en planning van sensibilisering van studenten rond alcoholgebruik en rond medicatiegebruik Bespreking implementatie/vernieuwing vormingsaanbod De Sleutel FB op Unplugged 3de graad Overleg nieuwe accenten in sensibilisering naar studenten Overleg ter voorbereiding van de HBSCstudiedag d.d. 30/11

Jeugdwerk & Uitgaanssector Begeleidingsgroep jongerengids VIP-jeugd Overleg stagiair Yoetz Ronde tafel Quality Nights

Overleg lokaal initiatief naar studenten Overleg hoger onderwijs Antwerpen Stuurgroep Gat in de haag

Gezondheidssector & welzijnssector Overleg Preventiewerk Turnhout

17/01

Educatief aanbod voor jongeren bijzondere Jeugdzorg vertalen voor Vlaanderen:


Organisatiecomité GGZ congres Voorbereidend overleg

VVGG Preventiewerk Sint-Niklaas en Mechelen Straathoekwerk VLASTROV

Stuurgroep

Overleg

Overleg Werkgroep opvoedingsondersteuning Brainstormsessie Stuurgroep KOPP Beleidsgroep KOPP Overleg Overleg VAPH Deelname aan Vorming- en Info Procesgroep (VIP-groep)

KOPP

Verkennend overleg projecten non-verbale methodieken WG Tripple D

Popov, De Sleutel, SEN, VIBEG, Handicum

Feedbacksessie

FDGG Zorgnet Vlaanderen Popov

Vormingsaanbod Reach Out Structuur en inbedding straathoekwerk Visieontwikkeling en voorbereiding masterplan Artikel registratiegegevens drugprojecten Deelname aan stuurgroep en overleg mbt Plug-INN Advies bij planmatige uitwerking campagne middelengebruik bij sekswerkers Uitwisseling van ervaringen rond opvoedingsondersteuning Brainstormsessie over toekomstig GGZ beleid in Vlaanderen Uitwisseling methodieken Opvolging werking Overleg ikv Groenboek A&D Overleg ikv Groenboek A&D Deelname aan werkgroep ikv project Fonds Demotte

SEN-CAD

22/02 27/06

VIBEG

11/05 05/12

Middelengebruik & mensen met een beperking, overleg CAD-SEN en deelnemers van geïnteresseerde voorzieningen in Limburg. O.a. voorbereiden visievormingen, monitoring Feedbacksessie op vormingen/leermomenten VIBEG Overleg ivm toekomstige samenwerking

10/02 08/06 04/10 22/03

Jaarvergadering Overleg visiebepaling netwerk Afrondend overleg nav sluiten Veilig Vrijenlijn Advies omtrent omstart e-mailhulp

14/04 27/05 19/05 23/08 23/10 27/12 24/05 09/07 08/11

Adviesverstrekking Drugs Infolijn omtrent mogelijk opstarten van Skypeservice Bestuurs(skype)vergadering, uitwisseling en afstemming

18/01 27/04 05/06

Europese initiatieven en acties

Centrum ter preventie van Zelfdoding Drugs Infolijn

Overleg Europese stichting van Drughulplijnen

FESAT

Online Hulp UitwisselingsPlatform Overleg Andere Raad van Beheer Algemene Vergadering Ad hoc overleg

OHUP

Overleg

Association for healthy lifestyles – Elämäntapaliitto (Finland) vzw Zijn, beweging tegen geweld

Overleg

09/11 12/11 15/11 06/12

mogelijkheden? Voorbereiding van congres geestelijke gezondheid 2012 Voorbereiding vorming VVSG

26/01 24/05 05/10 31/10 30/01 30/04

Overleg SEN SEN vzw Telefonische en online hulplijnen Overleg Vlaamse hulp- en OHIL Infolijnen

Overleg

23/10

Drugprojecten West21/06 Vlaanderen en Groot-Gent 11/09 Jongerenwerking Free Clinic 28/06 12/09 Ghapro (gezondheidszorg 03/10 en hulpverlening aan prostituees) MSOC Vlaams Brabant 14/09 07/12 VVGG 29/10

Stuurgroep

Overleg

27/03 12/06 29/03

Vlaamse Liga tegen Kanker Eurocare Trimbos

21/06 27/06 02/10

Aftoetsen samenwerking ikv uitschrijven project

Uitwisseling werking Advies omtrent opstarten e-mailhulp en chat

Overleg mbt evoluties in A&D versus GGZaanpak in Nederland Overleg over aanpak alcoholreclame Overleg omtrent mogelijke medewerking campagne. Deelname aan stuurgroep omtrent campagne vzw Zijn omtrent alcohol en partnergeweld + schriftelijke feedback bezorgen omtrent


Overleg Overleg

Inbev Hogeschool Gent

03/08 05/11

Projectoverleg Projectoverleg

Jellinek Howest

14/11 19/12

brochure en campagnemateriaal Overleg mbt initiatieven alcoholsector Overleg omtrent stagemogelijkheden voor studenten verkort traject NEWip workpackage meeting Overleg in functie van project 'Be like me'


Opdracht 5 Indicator 4: jaarlijkse meting tevredenheid van preventiewerkers De tevredenheidsmeting bij de preventiewerkers A&D van de Centra Geestelijke Gezondheidszorg gebeurde aan de hand van een schriftelijke vragenlijst. Een samenvattende conclusie bevindt zich in Resultaatsgebied IV, Opdracht 6. B. Voortgang Implementatie van nieuwe en bestaande methodieken en concepten is een veelzijdig en continu proces. Dit proces is moeilijk te vatten binnen slechts één resultaatsgebied. Implementatieactiviteiten voor bestaande en nieuwe Vlaamse methodieken bevinden zich naast degene beschreven in dit resultaatsgebied in vrijwel alle resultaatsgebieden van het convenant en behoort tot de kernopdracht van VAD (cf Actieplan TAD: inzet op implementatie). Overzicht van implementatie activiteiten verspreid binnen de verschillende resultaatsgebieden: Resultaatsgebied I: - Opdracht 1: aanbieden van informatie en documentatie aan algemeen publiek, specifieke doelgroepen, preventiewerkers en intermediairs via website, telefoon, bib, informatiemateriaal,… - Opdracht 2, Indicator 3: actieve participatie aan studiedagen - Opdracht 3: verlenen van informatie aan de media proactief Resultaatsgebied V: - Opdracht 10: Organiseren van een vormingsaanbod (bekendmaken en aanleren van vaardigheden, Train de Trainer,…) Resultaatgebied II: Binnen dit resultaatsgebied wordt het VAD-aanbod op structurele wijze geïmplementeerd door o.a. deelname aan overleg en initiatieven van derden en door eigen georganiseerd overleg; Door het uitsturen van mailings, nieuwsbrieven en het AnD-tijdschrift; eveneens door het actueel houden van de eigen website en integreren van VAD-info op andere websites en in tijdschriften van derden. (Indicator 2: initiatieven genomen door VAD: overleg, nieuwsbrieven, bekendmakingsmateriaal, tijdschriften, gerichte mailings & Indicator 3: participatie aan overleg/initiatieven van derden). Naast de voorziene implementatieprojecten en enkele constanten op vlak van overleg (preventieteam, werkgroep Partywise, …)9 zijn er extra inspanningen ondernomen op vlak van integratie van tabak, alcohol en drugs. Hiervan getuigen de BBC-fiche, lokaal beleid, uitbreiding van indicatorenmeting, Quality Nights, leerlijn tabak en de samenwerking binnen de verschillende gezinsprojecten (cf zwangerschap, Heel wat in huis,… zie aparte eindrapportages). Het gemiddeld aantal vraaggestuurde consultvragen en adviezen per week is 119,5 (2011: 138). Op jaarbasis betekent dit naar schatting 6.214 consult- en adviesvragen. De vragen concentreren zich vooral binnen de sectoren gezondheid en onderwijs. De aard van de vragen zijn dominant informerend (materialen en vormingen) en inhoudelijk adviserend (aanpak en methode)van aard. Het hogere aantal cijfers in de najaar registratieperiode heeft te maken met de verwerking van de intakes voor de leerlingenbevraging (Indicator 1: vraaggestuurde adviezen). Consult en advies op maat van de intermediair is een zeer tijdsintensieve en moeilijk op voorhand in te plannen maar zeer belangrijke pijler van het implementatieproces. Regionaal verankeren en permanent bekendmaken van het aanbod zijn een belangrijk onderdeel van het implementeren van nieuwe en bestaande basisconcepten. In uitvoering van de beslissingen in het Vlaams actieplan ondersteunt VAD de regionale partners die instaan voor de uitvoering van het Vlaams preventiebeleid. Conform het samenwerkingsprotocol tussen Vlaamse overheid, CGG en VAD wordt de implementatie prioritair georganiseerd via de preventiewerkers CGG (via preventieteams, werkgroepen, infomails, vormingen, consult & advies, enz.). Naast de preventiewerkers verbonden aan de Centra voor Geestelijke Gezondheidszorg werden in 2011 samenwerkingsmodaliteiten uitgewerkt met de LOGO-medewerkers. In 2012 zetten we verder in op kennisverhoging en uitwisseling over de thematiek(en) en netwerk(en). Naast het systematisch informeren via nieuwsbrieven, via CIRRO en aanlevering van gratis materialen startten we in 2012 met een Logoteam. Dit structureel overlegteam kwam 2 maal samen en concentreerde zich op kennismaking met sectoren en methodieken uit de alcoholen drugsector. Ook de VAD-planning 2012 werd met deze groep besproken. Om de samenwerking zo efficiënt mogelijk te laten verlopen wordt het Logoteam met een beperkte groep voorbereid. Eind 2012 werd de samenwerking bevraagd in een tevredenheidsmeting (zie opdracht 6). 9

Een weergave van de activiteiten in dit verband is opgenomen in tabellen van dit resultaatsgebied


Met het ondersteuningsaanbod richten we ons ook naar lokale preventiewerkers (intergemeentelijke preventiewerkers), provinciaal verantwoordelijken en naar verschillende intermediairs. De concrete modaliteiten voor een samenwerkingsprotocol tussen Vlaamse overheid, Provincie en Steden en gemeenten om zo het (inter)gemeentelijk preventiewerk te verankeren is nog niet gerealiseerd. Deze blijvende onduidelijkheid en gebrek aan toekomstperspectief van het lokale preventiewerk (cf uitvoering van de zesde staatshervorming) brengt de ‘uitvoering’ van preventie op het lokale vlak ernstig in het gedrang.


Resultaatgebied 4: evaluatie van interventies

Opdracht 6

Het onderzoeken van de effectiviteit van de toegepaste methodieken

Criteria

1. 2. 3. 4.

De onderzoeksmethode is wetenschappelijk onderbouwd De resultaten worden op een toegankelijke manier gepresenteerd De resultaten zijn toegankelijk voor alle betrokken partijen Gebruikers worden ondersteund bij de uitvoering van evaluaties van door VADontwikkelde projecten, strategieën en methodieken

Indicatoren

1. overzicht van de ondersteuningsvragen bij uitvoering van evaluaties 2. peiling naar implementatiegraad en effectiviteit van methodieken


Opdracht 6 Indicator 1: overzicht van de ondersteuningsvragen bij uitvoering van evaluaties (van door VAD ontwikkelde projecten, strategieën en methodieken) A. Indicatoren Elk nieuw VAD-concept bevat sinds 2007, indien relevant, standaard een evaluatie-instrument dat preventiewerkers en intermediairs vlot kunnen aanwenden om de eigen activiteiten in de regio of setting te evalueren. Opdracht 6 Indicator 2: peiling naar implementatiegraad en effectiviteit van methodieken 1. Implementatiegraad van concepten, methodieken, werkinstrumenten (toepassingsgraadmetingen) Zonder boe of bah Beschrijving materiaal: Alcohol en cannabis...zonder boe of bah is een pakket op maat van jongeren met een verstandelijke beperking. Het bestaat uit: - Begeleidende fiches: deze bieden de nodige ondersteuning en achtergrondinformatie voor begeleiders om met de brochures en de beeldenmethodiek aan de slag te gaan. - 15 beelden op A3-formaat: jongeren zijn gevoelig voor visueel materiaal. Het werken met beelden kan het denkproces ondersteunen. Met deze beelden kan men de dialoog over deze thema's op gang brengen. - 2 brochures resp. over alcohol en van cannabis: 'Wat is het?', 'Wat doet het (fysiek en mentaal)?' en 'Wat zegt de wet?'. Tekeningen of foto's maken de informatie aanschouwelijker. 'Alcohol of cannabis… zonder boe of bah' kan individueel of in groep (bijvoorbeeld klas, leefgroep) gebruikt worden. Hoewel het pakket uitgewerkt is op maat van jongeren met een verstandelijke beperking, is het, mits enige creativiteit, ook bruikbaar in het werken met volwassenen met een verstandelijke beperking. Bekendmaking: Gerichte verspreiding in 2010, 2011 en 2012 naar intermediairs uit de VAPH en relevante onderwijssetting en verkoop en download via website en webcatalogus. Voor meer informatie zie voorgaande voortgangsrapporten en Opdracht 5 van dit voortgangsrapport. Gratis verspreiding: - Brochure ‘hasj en wiet zonder boe of bah’ van 26/11/2010 tot 19/12/2012: 100 exemplaren - Brochure ‘alcohol zonder boe of bah’ van 26/11/2010 tot 19/12/2012: 106 exemplaren - Pakket ‘alcohol en cannabis zonder boe of bah’ van 26/11/2010 tot 19/12/2010: 97 exemplaren Verkoop gedrukte versie: - Brochure ‘hasj en wiet zonder boe of bah’ van 26/11/2010 tot 19/12/2012: 456 exemplaren - Brochure ‘alcohol zonder boe of bah’ van 26/11/2010 tot 19/12/2012: 622 exemplaren - Pakket ‘alcohol en cannabis zonder boe of bah’ van 26/11/2010 tot 19/12/2012: 105 exemplaren Gebruik online versie: - Brochure ‘hasj en wiet zonder boe of bah’ van 26/11/2010 tot 19/12/201: 491 - Brochure ‘alcohol zonder boe of bah’ van 26/11/2010 tot 19/12/2012: 398 - Pakket ‘alcohol en cannabis zonder boe of bah’ van 26/11/2010 tot 19/12/2012: 1456

Info- en doeboekjes KOAP Beschrijving materiaal: - Info – en doeboekje: als je ouder drinkt Doelgroep: kinderen van ouders met een alcoholprobleem tussen 14 en 18 jaar - Info- en doeboekje: als je ouder drinkt Doelgroep: kinderen van ouders met een alcoholprobleem tussen 8 en 14 jaar - Info – en doeboekje: als je ouder drugs gebruikt Doelgroep: kinderen van ouders met een alcoholen of illegaal drugprobleem tussen 8 en 14 jaar De boekjes geven antwoorden op volgende vragen: Waarom drinkt mijn vader of moeder of gebruikt hij/zij drugs? Wanneer is alcohol drinken een probleem? Wanneer is veel 'te veel'? Hoe komt het dat mijn vader of moeder niet stopt met drinken of met drugs gebruiken? Krijg ik later ook problemen met alcohol of drugs? Hoe ga ik om met alcohol ? Wat vind ik van alcohol? Hoe ga ik om met mijn


gevoelens? Wat doe ik met moeilijke gevoelens? Wat kan ik doen? Hoe spreek ik er over? Hoe zorg ik goed voor mezelf? Hoe kan ik anders denken over wat ik meemaak? Hoe ga ik om met moeilijke situaties? Waar vind ik hulp? Met dit materiaal willen we zoveel als mogelijk kinderen bereiken. Niet alleen kinderen wiens ouder in behandeling of begeleiding is. Niet alleen kinderen die deelnemen aan groepsprogramma's voor kinderen van ouders met een alcohol- of drugprobleem. Deze info- en doeboekjes kunnen gebruikt worden: - in de bijzondere jeugdzorg, door een huisarts, in een CLB, een JAC, een JIP of psychiatrisch centrum of in de categoriale alcoholen drugsector; - als rode draad in een individuele begeleiding of ondersteuning door eerstelijnswerkers en hulpverleners; - als een soort zelfhulpboekje voor de kinderen zelf. Al worden de boekjes het best gebruikt met ondersteuning van een vertrouwensfiguur, begeleider of hulpverlener. Vooral bij jonge kinderen is extra ondersteuning en verduidelijking van informatie belangrijk. Bekendmaking: Gerichte verspreiding van boekjes sinds 2009 zijn beschreven in voorgaande voortgangsrapporten. In 2012 werd het thema én het materiaal opnieuw in de picture gezet via de lancering van een nieuwe KOAPcampagne. Deze campagne kadert in het TAD-project-gezin: Preventie en vroeginterventie bij Kinderen van Ouders met een AfhankelijkheidsProbleem (KOAP). Een pakkend filmpje toont een jong meisje, Femke, dat de taken van haar verslaafde moeder overneemt en zo niet langer kind kan zijn. Bekijk hier het filmpje en lees meer over de campagne. Verspreiding:

Lancering Oplage (totaal): Aantal verkochte

Aantal verspreide boekjes (verkochte + gratis )

Aantal downloads via VAD – site

Aantal downloads via Druglijn – site

Aantal downloads via IDA-web

Info- en doeboekje ‘als je ouder drinkt…’ (+14j)

Info- en doeboekje ‘als je ouder drinkt…’ (-14j)

Oktober 2009 11.436 2009: 668 2010: 2200 2011: 938 2012: 781

Oktober 2010 6.380

Info- en doeboekje ‘ als je ouder drugs gebruikt…’ (+14j) Juni 2011 3.145

2010: 719 2011 : 932 2012: 755

2011: 413 2012: 733

Totaal: 4587 2009: 1285 2010: 2420 2011: 1035 2012: 944

Totaal:2406

Totaal: 1146

2010: 794 2011: 1056 2012: 918

2011: 541 2012: 892

Totaal: 5684

Totaal:2768

Totaal: 1433

2009: 2010: 2011: 2012:

2010:489 2011:333 2012:159

2011:179 2012:94

totaal: 916 2009: geen registr. 2010: geen registr. 2011: 40 2012: 171

totaal: 981

totaal: 273

2010: geen registr. 2011: 28 2012: 150

2011:54 2012:222

totaal: 211 2009: geen registr. 2010: 0 2011: 19 2012: 19

totaal: 178

totaal: 276

2010: 13 2011: 18 2012:16

2011: 5 2012: 12

totaal: 38

totaal: 47

totaal: 17

geen registr. 497 289 130


Indicatorenmeting uitbreiding met alcohol en illegale drugs VIGeZ peilt sinds 2003 in opdracht van de Vlaamse overheid en in samenwerking met de Logo’s naar het rook-, voedings- en bewegingsbeleid van scholen, bedrijven, gemeenten en OCMW’. In 2011 bekeken we samen met VIGeZ de mogelijkheid om alcohol en drugs te integreren in de indicatorenmeting. In 2012 is ervoor geopteerd om de indicatorenmeting uit te breiden naar thema’s en naar settings en uit te zuiveren naar doelgroepen: - de alcoholen andere drugthematiek en het thema geestelijke gezondheid worden mee opgenomen; - de bevraging wordt uitgebreid naar KMO’s; - er wordt een differentiatie gemaakt in de vraagstelling tussen het gezondheidsbeleid gericht naar het eigen personeel en naar de bevolking van de lokale overheden; - er wordt een differentiatie gemaakt in de vraagstelling tussen het gezondheidsbeleid gericht naar leerlingen en naar personeel binnen de onderwijssetting. De indicatorenmeting is een samenwerkingsverband tussen Vlaamse partners met het VIGeZ als projecthouder en VAD als partner. Daarnaast is er samenwerking met de Logo’s en de CGG. Vanuit VAD is er: - deelname aan het projectteam dat de vragenlijsten voor alle sectoren inhoudelijk uitwerkt, de analyses voorbereidt, de planning uitwerkt, wegingen bespreekt enz. - deelname aan de stuurgroep met externe experten, Logo’s en CGG. De afname van de vragenlijsten voor de sectoren onderwijs en bedrijven vond plaats in 2012 (periode november-december). De afname voor de setting lokale overheden vindt plaats begin 2013. In een volgende fase zal VAD instaan voor de verwerking en rapportage van de resultaten voor het thema alcohol en andere drugs binnen de sectoren onderwijs, arbeid, OCMW en gemeenten. Dit alles is geformaliseerd in een samenwerkingsovereenkomst tussen VIGeZ en VAD.

2. Pretest Materiaal Quality Nights Vermits het concept overgenomen wordt vanuit Quality Nights Brussel is er niet echt sprake van een pretest maar wel van een pilootfase in Antwerpen. De officiële aftrap is gegeven op 4 oktober in Antwerpen. Momenteel zijn er in de provincie Antwerpen negen uitgaansgelegenheden die het Quality Nights Charter ondertekend hebben waaronder Café D'anvers, Café Local, Kavka, Noxx, Red & Bleu, Petrol, Public, Trix en Zappa. Eind 2013 wordt dit eerste werkjaar geëvalueerd. (Zie ook opdracht 4)

Studenten en alcohol: Zwart op wit bewezen De pretest is uitgevoerd bij de doelgroep (studenten) en intermediairs (sovo en hogeschool) via KHLIM. Op basis hiervan werd de verdere ontwikkeling bekrachtigd. Het event werd met de stad Leuven uitgewerkt. Het eerste overleg over de campagne met KHLIM, samen met preventiewerkers van de CAD vond plaats op 9 mei 2011. Resultaten: - De briefing/opzet van de campagne wordt erg positief onthaald. - Enkele elementen worden opnieuw bekrachtigd: - respect voor de studentencultuur - belang van positieve aanpak - nood aan 2 thema’s: verantwoord drinken enerzijds en overlast anderzijds - belangrijk om het eigen logo op het materiaal te kunnen aanbrengen. Ideaal voor hen is een digitale format waarin zij hun logo kunnen aanvullen en zelf laten drukken. Hierbij wel aandacht hebben voor de kleinere sovo’s/hogescholen waarvoor dit niet haalbaar is. - vorm materiaal voor sovo’s : affiches en folders - vorm materiaal voor studentenverenigingen: digitaal materiaal, gadgets zoals pepermuntjes/kauwgum/ sleutelhanger … . Opmerking: ook dit materiaal kan door de sovo’s/hogeschool zelf gedrukt worden en mee verspreid worden. - Beste timing: maart/april. Bij het begin van het studentenjaar is het enerzijds heel druk, anderzijds is er dan te veel instroom van eerstejaars studenten voor wie de boodschap dan nog niet echt aanspreekt, terwijl dit wel zo is verder in het studentenjaar. Bovendien is het de periode van de studentenverkiezingen enz. (Zie ook opdracht 4) Naast deze campagne bemerken en signaleren de sovo’s en studentenverenigingen het belang en de nood aan informatie/sensibiliseren rond medicatiegebruik in de examenperiode.


3. (Effect)Evaluatie LOL zonder alcohol In het schooljaar 2011-2012 voerde VAD een kleinschalig onderzoek uit om bij leerlingen uit de 3 e graad lager onderwijs na te gaan of het alcoholpreventiepakket “LOL zonder alcohol” op korte termijn effect heeft op de attitude en de gedragsintentie mbt alcohol. De resultaten geven aan dat kortetermijnseffecten mogelijk zijn. 1. Doel en methode Opzet Kleinschalig onderzoek om na te gaan of het alcoholpreventiepakket “LOL zonder alcohol” op korte termijn effect heeft op attitude en gedrag mbt alcohol bij leerlingen uit de 3e graad lager onderwijs. “LOL zonder alcohol” is een educatief pakket voor leerkrachten 3e graad lager onderwijs om met leerlingen te werken rond alcohol. Aan de hand van lesscenario’s, taken en opdrachten, werkbladen, infofiches, een eigen projectboek, e.d. onderzoeken leerkracht en leerlingen samen wat alcohol is en wat het doet. “LOL zonder alcohol” is meer dan informatie over het product alcohol: de kinderen gaan hun sociale vaardigheden versterken en hun weerbaarheid tegen groepsdruk verhogen, zodat ze sterk genoeg zijn om langer 'neen' te zeggen tegen alcohol. Design We gebruiken een quasi-experimenteel controledesign om het effect te meten, waarbij de resultaten van de interventie bij een groep aan “Lol zonder alcohol” deelnemende leerlingen (interventiegroep) vergelijken met een groep leerlingen die dit pakket niet kreeg (controlegroep). Zowel voor de interventiegroep als voor de controlegroep werden klassen - 3e graadsklassen of klassen 5e of 6e jaar - in 2 scholen geselecteerd, met leerlingenpopulaties die zo veel mogelijk vergelijkbaar waren op het vlak van geslacht en leeftijd. De interventiegroep bestond uit leerlingen van 4 scholen die in de periode januari - maart 2012 het programma “LOL zonder alcohol” volgden. De controlegroep bestond uit 2 scholen die in datzelfde schooljaar het pakket niet volgden. Bij de interventiegroep gebeurde de voormeting 2 weken voor de start van “LOL zonder alcohol” en de nameting tussen 4 en 6 weken na het beëindigen van de interventie. Bij de controlegroep lag er tussen beide metingen een periode van 3 weken tot 1 maand. Methode Volgend quasi-experimenteel design werd gehanteerd: Interventiegroep Controlegroep (IG) (CG) Voormeting (Bij IG: 1 I1 C1 maand voor de interventie) Nameting (bij IG: 1 I2 C2 maand na de interventie) Om een effect na te gaan, wordt de score-evolutie IG (verschil I2-I1) vergelijken de met score-evolutie CG (verschil C2-C1). De leerlingen krijgen op beide meetmomenten een identieke vragenlijst voorgelegd (ter beschikking op VAD). Naast drie persoongerelateerde vragen, een vraag over het ooit-gebruik van alcohol en twee vragen over het laatstemaandsgebruik van alcohol bevat de vragenlijst vier vragen die bij de leerlingen polsen naar attitudes en intenties mbt alcohol drinken. Deze vier vragen komen uit verschillende gevalideerde schalen die attitudes en intenties van middelengebruik meten bij leerlingen uit dezelfde leeftijdsgroep. Voor dit onderzoek bekijken we de resultaten per vraag, maar hanteren daarnaast ook een score die berekend wordt obv een samengestelde schaal van deze vragen. We gebruiken hiervoor enkel volgende vragen rond alcoholgebruik (Hecht et al., 2008):  Gebruiksintentie (Elek et al., 2010) 7. Als je de gelegenheid zou hebben om dit weekend alcohol te drinken, zou je het doen? 1=zeker niet; 2=waarschijnlijk niet, 3=waarschijnlijk wel; 4=zeker wel 

“Weigerintentie” (Kasen et al., 1992) 8. Zou je “neen” zeggen indien een familielid jou een glaasje alcohol zou aanbieden? 1=helemaal niet zeker; 2=eerder niet zeker; 3=eerder wel zeker; 4=heel zeker



Persoonlijke “antidrugnormen” (Hecht et al., 2003) 9. Vind jij het o.k. dat iemand van jouw leeftijd alcohol drinkt? 1=zeker o.k.; 2=eerder wel o.k.; 3=eerder niet o.k.; 4=helemaal niet o.k.



Positieve verwachtingen bij middelengebruik (Hansen & Graham, 1991; Hecht et al., 2003) 10. Ga je akkoord met de uitspraak “Als je alcohol drinkt heb je meer plezier bij fuiven”? 1=helemaal eens; 2=eerder eens; 3=eerder oneens; 4=helemaal oneens


De samenhang van deze schaal bleek niet voldoende hoog te zijn, met Cronbach’s Alpha-waarden van 0,61 (voormeting) en 0,62 (nameting). Na weglating van vraag 8, die bij de respondenten duidelijk het minst goed begrijpelijk was, verhoogden de Cronbach’s Alpha-waarden naar respectievelijk 0,69 en 0,71, wat nog niet erg hoog is maar wel aanvaardbaar qua interne consistentie. We hanteren dus een schaalscore middels de som van de scores van vragen 7, 9 en 10. Hoe hoger de schaalscore, hoe opener de attitude en intentie t.a.v. alcohol drinken. Afnameprocedure De afnameprocedure verliep in beide metingen identiek. De afname gebeurde in een lokaal, waar elke leerling een plaats kreeg om de persoonlijke vragenlijst in te vullen. De onderzoeker of leerkracht gaf voorafgaand aan de klas uitleg, zorgde tijdens het invullen voor toezicht en kon verduidelijking geven bij eventuele vragen. Na de uitleg vulden de leerlingen apart hun vragenlijst in. Als dit voltooid was, staken ze de vragenlijst in een enveloppe die gesloten werd en gaven ze die af aan de leerkracht. De ongeopende enveloppen werden aan de VAD-onderzoeker bezorgd voor data-input. Zo kon de leerkracht een naam van een leerling nooit aan een ingevulde vragenlijst koppelen. De leerkracht kreeg voorafgaand richtlijnen over de afnameprocedure. Het onderzoek respecteerde het principe van informed consent, door de ouders vooraf in te lichten over het doel en de opzet van het onderzoek en de vraag om hun kind te laten deelnemen. I.

Resultaten

Populatiekenmerken In totaal namen 115 leerlingen deel aan de bevraging: 56 uit de interventiegroep en 59 uit de controlegroep. De groepen matchen bijna perfect voor geslacht en leeftijd.

Jongen Meisje

Interventiegroep 26 (46,4%) 30 (53,6%)

Controlegroep 28 (47,5%) 31 (52,5%)

Totaal 54 (47,0%) 61 (53,0%)

10 11 12 13

17 (30,4%) 25 (44,6%) 13 (23,2%) 1 (1,8%)

18 (30,5%) 26 (44,1%) 14 (23,7%) 1 (1,7%)

35 (30,4%) 51 (44,3%) 27 (23,5%) 2 (1,7%)

jaar jaar jaar jaar

χ²-toets: χ²=0,012 (1); p=0,912 χ²-toets: χ²=0,007 (3); p=1,000

Evoluties in antwoordpatronen (voor- en nameting)  Vragen over laatstemaandsgebruik Gezien het lage aantal respondenten in elke groep dat aangeeft alcohol gedronken te hebben tijdens de voorbije 30 dagen (steeds minder dan 10), is het zinloos om op deze data statistische analyses te doen. Jammer, want de eerste resultaten lijken hoopgevend: bij de interventiegroep daalde het aantal leerlingen dat in de laatste maand alcohol dronk van 8 bij de voormeting tot 4 bij de nameting, terwijl dat er bij de controlegroep respectievelijk 6 (voormeting) en 5 (nameting) waren. Ook in de resultaten van de vragen 7 tem 10 zijn er te weinig respondenten die een open attitude of intentie vertonen tegenover alcohol drinken om uitspraken te doen obv statistische toetsen. Daarom geven we de resultaten enkel met de nodige interpretatieve voorzichtigheid weer. 

Vraag 7: Als je de gelegenheid zou hebben om dit weekend alcohol te drinken, zou je het doen?

Zeker wel Eerder wel Eerder niet Zeker niet

Interventiegroep Voormeting 3 (5,4%) 3 (5,4%) 8 (14,3%) 41 (74,5%)

Nameting 1 (1,8%) 2 (3,6%) 13 (23,2%) 39 (69,6%)

Controlegroep Voormeting 0 (0,0%) 5 (8,9%) 21 (35,6%) 30 (53,6%)

Nameting 1 (1,7%) 3 (5,2%) 24 (40,7%) 30 (51,7%)

Bij de interventiegroep daalt het aandeel dat bevestigend antwoordt van 10,9% bij de voormeting naar 5,5% bij de nameting, terwijl die daling bij de controlegroep minder sterk is: van 8,9% naar 6,9%. Deze proporties slaan wel steeds maar op 3 tot 6 personen. 

Vraag 8: Zou je “neen” zeggen indien een familielid jou een glaasje alcohol zou aanbieden?

Zeker niet Eerder niet Eerder wel Zeker wel

Interventiegroep Voormeting 18 (33,3%) 5 (9,3%) 11 (20,4%) 20 (37,0%)

Nameting 10 (17,9%) 11 (19,6%) 12 (21,4%) 23 (41,1%)


Nameting 4 (7,0%) 7 (12,3%) 12 (21,1%) 34 (59,6%)


Hier zien we zowel bij de interventiegroep als bij de controlegroep een ongeveer even sterke daling tussen voormeting en nameting, zelfs iets sterker bij de controlegroep: van 25,9% naar 19,3% tegenover 42,6% naar 37,5% bij de interventiegroep. Misschien speelt het feit dat deze vraag duidelijk het minst begrepen werd door de kinderen een rol in dit resultaat. 

Vraag 9: Vind jij het o.k. dat iemand van jouw leeftijd alcohol drinkt?

Zeker o.k. Eerder wel o.k. Eerder niet o.k. Helemaal niet o.k.

Interventiegroep Voormeting Nameting 1 (1,8%) 1 (1,8%) 7 (12,7%) 4 (7,1%) 14 (25,5%) 20 (35,7%) 33 (60,0%) 31 (55,4%)


Nameting 3 (5,2%) 9 (15,5%) 29 (50,0%) 17 (29,3%)

Hier zien we bij de interventiegroep een daling tussen voor- en nameting (van 14,5% naar 8,9%) terwijl bij de controlegroep het aandeel dat hier (eerder) positief tegenover staat zelfs iets hoger ligt (van 17,9% naar 20,7%). De aangegeven percentages omvatten wel steeds maar op 5 tot 12 personen. 

Vraag 10: Ga je akkoord met de uitspraak “Als je alcohol drinkt heb je meer plezier bij feestjes”?

Helemaal akkoord Eerder akkoord Eerder niet akkoord Helemaal niet akkoord

Interventiegroep Voormeting Nameting 3 (5,6%) 1 (1,8%) 7 (13,0%) 6 (10,7%) 14 (25,9%) 12 (21,4%) 30 (55,6%) 37 (66,1%)


Nameting 2 (3,6%) 5 (8,9%) 15 (26,8%) 34 (60,7%)

Bij de interventiegroep daalt het aandeel dat bevestigend antwoordt van 18,5% bij de voormeting naar 12,5% bij de nameting, terwijl die daling bij de controlegroep iets minder sterk is: van 14,8% naar 12,5%. De vernoemde percentages slaan wel maar op 7 tot 10 personen. Evoluties in schaalscores (voor- en nameting) De bedoeling van “LOL zonder alcohol” is om kritisch na te denken over aspecten van alcohol drinken. Je zou dus mogen verwachten dat leerlingen die het pakket kregen een meer kritische houding aannemen tegenover alcohol drinken, zowel algemeen als naar hun eigen gedrag(sintenties) toe. Dit zou in het kader van ons onderzoek ook betekenen dat we bij de interventiegroep vaker een minder open attitude tegenover alcohol mogen verwachten. Dit wordt deels bevestigd door de onderzoeksresultaten: er zijn verschillen merkbaar tussen beide groepen maar bij statistische toetsing wordt de drempel van de significantie niet gehaald. Verandering attitude t.o. alcohol? Meer open attitude Onveranderde attitude Minder open attitude

Interventiegroep

Controlegroep

Totaal

13 (24,5%) 25 (47,2%) 15 (28,3%)

18 (34,0%) 21 (39,6%) 14 (26,4%)

31 (29,2%) 46 (43,4%) 29 (27,4%)

χ²-toets: χ²=1,189 (2); p=0,552

Alhoewel de statistische toets aangeeft dat er geen significant verband is, alweer deels te wijten aan het lage aantal respondenten, geven de verhoudingen aan dat er bij de controlegroep een iets hoger aandeel leerlingen een meer open aandeel tegenover alcohol drinken aangeeft dan bij de leerlingen uit de interventiegroep. Vraag is of bij een grotere steekproef dezelfde verhoudingen zouden gelden én of dan wel statistische significantie aantoonbaar zou zijn. Verandering attitude t.o. alcohol? JONGENS Meer open attitude Onveranderde attitude Minder open attitude

Interventiegroep

Controlegroep

Totaal

9 (36,0%) 12 (48,0%) 4 (16,0%)

11 (45,8%) 5 (20,8%) 8 (33,3%)

20 (40,8%) 17 (34,7%) 12 (24,5%)

Verandering attitude t.o. alcohol? MEISJES Meer open attitude Onveranderde attitude Minder open attitude

Interventiegroep

Controlegroep

Totaal

4 (14,3%) 13 (46,4%) 11 (39,3%)

7 (24,1%) 16 (55,2%) 6 (20,7%)

11 (19,3%) 29 (50,9%) 17 (29,8%)

χ²-toets: χ²=1,989 (2); p=0,158

χ²-toets: χ²=2,582 (2); p=0,275

Als we naar de resultaten per geslacht gaan kijken, zien we twee verschillende resultaten. Geen van beide geven een significant resultaat, maar benaderen - ondanks nog lagere aantallen - toch al sterker de significantiegrens. Zowel bij de jongens als bij de meisjes zien we dat er in de controlegroep relatief meer leerlingen zijn die bij de


nameting een meer open attitude tegenover alcohol aangeven dan in de interventiegroep. Bij de jongens uit zich dat evenwel niet in een omgekeerde verhouding bij een minder open attitude: jongens uit de interventiegroep vertonen bij de nameting relatief vaker een meer open houding tegenover alcohol drinken dan jongens uit de controlegroep. Bij de meisjes zien we wel een iets “logischere” lijn: daar bevat de interventiegroep relatief meer meisjes die bij de nameting een minder open attitude tegenover alcohol hebben dan de controlegroep. II.

Synthese en discussie

“LOL zonder alcohol” is een educatief pakket voor leerkrachten 3e graad lager onderwijs om met leerlingen te werken rond alcoholpreventie. Aan de hand van een kleinschalig quasi-experimenteel onderzoek in 6 klassen uit evenveel scholen wilden we nagaan of er sprake kan zijn van een eerste zichtbare effect op korte termijn (i.c. ongeveer één maand na de LOL-sessies). Door het op deze jonge leeftijd lage aantal respondenten dat open attitudes en intenties ten aanzien alcohol vertoont of alcohol heeft gedronken in de voorbije maand, is er geen statistische significantie om de resultaten te staven. Toch is het de moeite waard om de resultaten op een rijtje te zetten:  in de interventiegroep dronken bij de voormeting 8 leerlingen in de laatste maand alcohol en bij de voormeting nog 4, in de controlegroep gaven bij de eerste meting 6 leerlingen en bij de tweede meting 5 leerlingen laatstemaandsgebruik van alcohol aan. De “daling” is dus sterker bij de interventiegroep;  op de vragen 7, 9 en 10 toont de interventiegroep proportioneel sterker een evolutie naar minder open attitudes en intenties dan de controlegroep;  ondanks het feit dat er door de steekproefgrootte geen significant verband kan worden aangetoond, is er in de controlegroep een iets hoger aandeel leerlingen met een meer open attitude tegenover alcohol drinken dan in de interventiegroep. Tot slot moeten we nog even stilstaan bij de beperkingen van het onderzoek. Het betreft een kleinschalig, nietrepresentatief onderzoek waardoor generaliseerbaarheid uitgesloten is. Het opzet van dit onderzoek was dan ook eerder verkennend van aard. En dat leverde toch enkele resultaten op die enig positief effect van “LOL zonder alcohol” doen vermoeden. Door het te lage aantal respondenten kan dit niet statistisch hard gemaakt worden, vandaar dat grootschaliger onderzoek vanuit dezelfde onderzoeksopzet en -design wenselijk is. III. Literatuur - Elek, E., Wagstaff, D.A., & Hecht, M.L. (2010). Effects of the 5th and 7th grade enhanced versions of the Keepin’ it real substance use prevention curriculum. Journal of Drug Education, 40(1), 61-79. - Hansen, W.B., & Graham, J.W. (1991). Prevention of alcohol, marijuana, and cigarette use among adolescents: peer pressure resistance training versus establishing conservative norms. Preventive Medicine, 20(3), 414-430. - Hecht, M.L., Elek, E., Wagstaff, D.A., Kam, J.A., Marsiglia, F., Dustman, P., Reeves, L., & Harthun, M. (2008). Immediate and short-term effects of the 5th grade version of the Keepin’ it real substance use prevention intervention. Journal of Drug Education, 38(3), 225-251. - Hecht, M.L., Marsiglia, F.F., Elek, E., Wagstaff, D.A., Kulis, S., Dustman, P., & Miller-Day, M. (2003). Culturally-grounded substance use prevention: an evaluation of the Keepin’ it REAL curriculum. Prevention Science, 4(4), 233-248. - Hopfer, S., Davis, D., Kam, J.A., Shin, Y., Elek, E., & Hecht, M.L. (2010). A review of elementary school-based substance use prevention programs: identifying program attributes. Journal of Drug Education, 40(1), 11-36. - Kasen, S., Vaughan, R.D., & Walter, H.J. (1992). Self-efficacy for AIDS preventive behaviors among 10th grade students. Health Education Quarterly, 19(2), 187-202. - Melis, S., Bernaert, I., Geirnaert, M., & Rosiers, J. (2012). VAD-leerlingenbrvaging in het kader van een drugbeleid op school: syntheserapport schooljaar 2010-2011. Brussel: VAD.

4. Tevredenheidsmeting Jaarlijkse tevredenheidsmeting bij preventiewerkers CGG over ondersteuning VAD De tevredenheidsmeting bij de preventiewerkers A&D van Centra Geestelijke Gezondheidszorg gebeurde aan de hand van een schriftelijke vragenlijst (volledig rapport beschikbaar op VAD) In december 2012 werden 26 vragenlijst verspreid over de 11 CGG met preventiewerker(s) alcohol en drugs. 24 preventiewerkers vulden de bevraging in. (getal tussen haakjes is ontvangen aantal ingevulde vragenlijsten) CGG Noord West-Vlaanderen: 2 (2) CGG LARGO: 2 (2) CGG Eclips, CAT: 3 (3) GGZ Waas & Dender: 1 (1) VAGGA/Altox: 4 (3) CGG Kempen: 2(2) CGG De Pont: 1 (1) VGGZ/ CAD Limburg: 5 (5) CGG Vl.-Brabant Oost: 2 (2) CGG Ahasverus :2 (2)


CGGZ Brussel/Houba:2 (1) 1. VAD elektronische nieuwsbrieven In 2012 publiceerde VAD 6 verschillende elektronische nieuwsbrieven voor o.a. preventiewerkers CGG: Nieuwsbrief preventie; Nieuwsbrief onderzoek; Nieuwsbrief ‘Bekijk het eens nuchter’; Quality NightsNL facebookpagina; Nieuwsbrief ‘Drugs in beweging’, Nieuwsbrief en Nieuwsflash QADO De Nieuwsbrief preventie wordt door alle preventiewerkers ontvangen en als ‘bruikbaar’ ervaren. 6 preventiewerkers lezen hem onmiddellijk, 15 binnen de acht dagen, 1 preventiewerker na 3 à 4 weken. 2 preventiewerkers geven aan niet alle nieuwsbrieven preventie te lezen. De andere Nieuwsbrieven leverden een meer gevarieerd beeld op. Nieuwsbrieven Nieuwsbrief onderzoeksplatform (9/jaar) Nieuwsbrief ‘Bekijk het eens nuchter ‘(2/jaar) Quality NightsNL facebookpagina Nieuwsbrief Drugs in Beweging (4/jaar) Nieuwsbrief en Nieuwsflash Qado (arbeid 4/jaar)

Bruikbaar 21 x

Niet bruikbaar 1x

19 x 6x

Ontvang ik niet/ken ik niet

5x 1x

17 x

12 x

9x

19 x

4x

Niet alle preventiewerkers zijn ingeschreven op alle nieuwsbrieven. De nieuwsbrieven worden door het merendeel van de preventiewerkers als ‘bruikbaar’ ervaren. Informatie over Quality Nights via facebook is minder gekend. 2. Vormingsaanbod 18 preventiewerkers zijn tevreden tot zeer tevreden over het vormingsaanbod, 23 preventiewerkers zijn dit over de bekendmaking ervan. Een paar preventiewerkers geven verbeterpunten aan zoals specifieke thema’s voor preventiewerkers die al wat langer bezig zijn, behoefte aan verdieping. Nood aan intervisie. Op de vraag welke vormingsthema’s er zeker geprogrammeerd moeten worden in het open aanbod van 2013/2014 komen volgende items naar voor: motiverende gespreksvoering (5x), vroeginterventie (3 x), juridische handvatten (4 x); gamen (3 x); alcoholen druggebruik bij mensen met een licht mentaal handicap (methodieken; motiverend gesprek);coachen van organisaties (2), werken met allochtone populatie, energydrinks, KOAP, lokaal beleid (2); procesbegeleiding, effectieve mediacampagne voeren & gebruik nieuwe (sociale) media, basisvorming, spreken voor een groep, preventiewerk en beroepsgeheim, productinfo (2 x), screening. Een aantal van de gesuggereerde vormingsnoden kwamen in 2012 reeds aanbod in het VAD-vormingsaanbod: internet en gamen, juridische handvatten voor onderwijs, coachen van organisaties. Andere items staan in het vormingsaanbod van 2013 geprogrammeerd:vroeginterventie, KOAP, basisvorming, spreken voor een groep. 3. Preventieteam en werkgroepen VAD-sectoren Dit jaar werd niet enkel gepeild naar de tevredenheid over het preventieteam, maar over alle VAD-werkgroepen die aan een specifieke sector of item gelinkt zijn en waar preventiewerkers kunnen aan deelnemen (programmacommissie arbeid, werkgroep drugs in beweging/jeugdwerk, werk, werkgroep middelengebruik en beperking, werkgroep onderwijs, werkgroep uitgaan,werkgroep bijzondere jeugdzorg). In 2012 waren er 6 preventieteamvergaderingen (een volledige dag). Niet alle CGG preventiewerkers zijn aanwezig: meestal 1 of 2 afgevaardigden van elke CGG. Aantal aanwezigen varieert van 12 tot 17 per preventieteam. Van de 24 ingevulde vragenlijsten zijn er 8 preventiewerkers die geen beoordelingen konden geven omdat zij vanuit hun team niet aan de preventieteam vergaderingen deelnemen. Algemeen kunnen we stellen dat de deelnemende preventiewerkers (15) tevreden tot zeer tevreden zijn over frequentie (15), inhoud (14), eigen inbreng (11), inbreng VAD (14). De positieve punten aan het overleg zijn: uitwisseling collega’s, mogelijkheid tot eigen inbreng, op de hoogte blijven van nieuwe methodieken, input VAD. Aangegeven verbeterpunten: overvolle agenda, meer tijd maken voor uitdieping en discussie, regionaal rondje afschaffen of functioneler maken. De andere VAD werkgroepen scoren overwegend positief tot zeer positief. De informatie vanuit VAD, de uitwisseling van ervaringen tussen regionale preventiewerkers en het leren van mekaar zijn de meest genoteerde bemerkingen. 4. Adviesverstrekking (algemeen) door staf 22 preventiewerkers geven aan tevreden tot zeer tevreden te zijn over de kwaliteit van de dienstverlening, 21 zijn dit ook over de snelheid van het geven van advies. Twee preventiewerkers geven aan hier geen ervaring mee te hebben.


5. VAD-methodieken/concepten De preventiewerkers CGG werd gevraagd naar de tevredenheid over en bruikbaarheid van 11 methodieken/concepten/publicaties die in 2011/2012 werden ontwikkeld en/of geïmplementeerd. Methodiek/concept

Tevreden tot zeer tevreden over inhoud materiaal 11

Tevreden tot zeer tevreden over bruikbaarheid 9

Weet niet/niet gebruikt

Op zoek naar een kick. Draaiboek voor een ouderavond over gamen, alcoholen ander druggebruik (herwerking online)

12

11

10

Gokken. Herkennen van en omgaan met gokproblemen bij cliënten in OCMW en CAW (actualisering wetgeving)

9

8

13

Rock Zero Cannabiscampagne BBC-fiches Quality Nights

16 16 12 11

12 15 11 10

5 3 9 10

Infostand ‘Bekijk het eens nuchter’

10

1

9

Campagne Zwangere vrouwen KOAP- campagne Campagne studenten en alcohol

16 11 14

11 9 13

6 11 7

Methodiekenmap voor kaderleden in het jeugdwerk

12

Op de vraag naar welke methodieken/concepten dat VAD de volgende jaren prioritair moet ontwikkelen kwamen de volgende suggesties: - ondersteuning rond vroeginterventie - plukmap motiverende gespreksvoering - verslaving en handicap - concept waarmee CGG preventiewerker naar eerste lijn kunnen werken rond samenhang TAD-problematiek en psychische/psychiatrische problematiek - anderstalige folders - allochtone populatie - materiaal gamen - minimale interventie spoeddiensten - vroeginterventie naar gamers Conclusie Dit werkjaar mogen we opnieuw concluderen dat het merendeel van de preventiewerkers tevreden zijn over de samenwerking met de VAD. Er zijn een aantal bemerkingen gegeven over het open vormingsaanbod (o.a. behoefte aan verdieping, nood aan intervisie, specifiek aanbod voor preventiewerkers die al langer bezig zijn). Het is niet evident om op deze laatste vraag in te gaan omdat dit over een heel beperkte groep gaat. Het aantal preventiewerkers met een lange staat van dienst is niet zo groot en hun behoefte aan vorming is zeker niet identiek. ‘Gamen’ blijft een populaire thema qua vormingsnood. De laatste jaren is er bijna elke jaar een vorming hierrond geprogrammeerd. Een aantal van de gevraagde vormingsitems staan in 2013 al op de vormingskalender o.a. vroeginterventie, KOAP, basisvorming, spreken voor een groep. De VAD-werkgroepen waaraan preventiewerkers participeren scoren hoog op de tevredenheidsmeting. Enkele nieuwe VAD-methodieken worden (nog) niet gebruikt of zijn nog niet gekend bij preventiewerkers. Redenen hiervoor kunnen onder andere zijn dat een aantal methodieken pas in het najaar gelanceerd werden, niet alle preventiewerkers werken naar alle sectoren (in sommige CGG-preventieteams worden de sectoren over de verschillende preventiewerkers verdeeld); niet alle preventiewerkers van een CGG preventieteam hebben de vragenlijst ingevuld. De cannabiscampagne, het spelmateriaal Rock Zero voor onderwijs, bijzondere jeugdzorg, jeugdwerk en de campagne zwangere vrouwen blijken het hoogst te scoren qua tevredenheid over inhoud en bruikbaarheid.


Jaarlijkse tevredenheidsmeting bij LOGO’s In 2012 werkte VAD voor het eerste jaar samen met LOGO’s als partner aan de Vlaamse gezondheidsdoelstellingen TAD. Om na dit eerste jaar een zicht te hebben over hoe de samenwerking door de LOGO’s ervaren werd, welke initiatieven door hen als positief gequoteerd worden en welke verbeterpunten er nodig zijn, stuurden we een tevredenheidsmeting naar de LOGO’s. In december 2012 werden 13 vragenlijst verspreid. We ontvingen 10 ingevulde vragenlijst. Eén Logo (Waasland) gaf aan dat wegens teamwissel het moeilijk was om de vragenlijst in te vullen. Vragenlijst werd ingevuld door:  Logo Kempen  Logo Leieland  Logo Zenneland  Logo Midden West-Vlaanderen  Logo Mechelen  Logo Hasselt-Genk  Logo Dender  Logo Antwerpen  Logo Oost-Brabant  Logo Brussel 1. VAD elektronische nieuwsbrieven In 2012 konden de Logo’s 5 verschillende elektronische Nieuwsbrieven ontvangen:Nieuwsbrief preventie; Nieuwsbrief onderzoek; Nieuwsbrief ‘Bekijk het eens nuchter’; Nieuwsbrief ‘Drugs in beweging’, Nieuwsbrief en Nieuwsflash QADO De Nieuwsbrief preventie wordt door 9 Logo’s als bruikbaar ervaren; 1 Logo gaf aan dat dit niet bruikbaar was omwille van de onduidelijke taakverdeling zodat het voor hen niet altijd duidelijk is wat ze met de aangeboden info moeten doen. 1 logo gaf aan dat de Nieuwsbrief Preventie te uitgebreid is. 9 logo’s duiden aan de nieuwsbrief binnen de 8 dagen te lezen, 1 na 3 à 4 weken. 1 gaf aan niet alle nieuwsbrieven preventie te lezen. De andere Nieuwsbrieven leverden volgend beeld op: Nieuwsbrieven Nieuwsbrief onderzoeksplatform (9/jaar) Nieuwsbrief ‘Bekijk het eens nuchter ‘(2/jaar) Nieuwsbrief en Nieuwsflash Qado (arbeid ‘/jaar) Nieuwsbrief Drugs in Beweging (4/jaar)

Bruikbaar 8x

Niet bruikbaar 1x

7x 6x 4x

Ontvang ik niet/ken ik niet 1x 3x

2x

2x 6x

De Nieuwsbrief ‘Drugs in beweging’ met info over het jeugdwerk blijkt het minst gekend. 2. Vormingsnoden Op de vraag naar vormingsnoden kwam naar voor: - vorming over nieuwe methodieken/materialen - motiverende gespreksvoering (TAD) om dit beter te kunnen bekendmaken bij hun partners in de regio - DOS-drugbeleid op school - aanpak en bereik bijzondere jeugdzorg en jeugdwerk - basisvorming voor nieuwe logo-medewerkers 1 Logo gaf aan dat de logoteams voldoende waren. Afhankelijk van een verdere taakverdeling Logo’s/CGG preventiewerk CGG kan bekeken worden of er verdere vorming nodig is. 3. Logoteam In 2012 organiseerden we twee logoteamvergaderingen. De bedoeling is te informeren over nieuwe concepten en methodieken alcohol en drugs en feedback te krijgen op planning, ontwikkeling en implementatie. Alle Logo’s (10) geven aan tevreden tot zeer tevreden te zijn over de frequentie. Inhoud en interactie/uitwisseling wordt door 9 logo’s sterk geapprecieerd. 1 Logo geeft aan dit niet te kunnen beantwoorden wegens afwezigheid. Positieve punten van het overleg zijn o.a. goed overzicht van aanbod en werking, openheid naar inhoud en samenwerking, het zeer gestructureerd overleg. Als te verbeteren punten geven zij aan dat er een veelheid aan informatie is, dat er dieper moet ingegaan worden op de bekendmaking van de projecten door het Logo en dat er nog te weinig afspraken zijn met regionale CGG preventiewerkers rond prioriteiten en taakverdeling binnen de regio. Overzicht nieuwe VAD-methodieken/materialen 2012 Bij elk logoteam wordt een overzicht gegeven van de nieuwe VAD-methodieken en materialen die in dat werkjaar ontwikkeld worden. 9 Logo’s geven aan tevreden tot zeer tevreden te zijn over de ‘duidelijkheid’ van dit overzicht; 7 Logo’s zijn


tevreden tot zeer tevreden over de bruikbaarheid. Suggesties ter verbetering: - minder gebruik maken van afkortingen - materiaal opsplitsen per setting - duidelijke taakverdeling tussen Logo’s en CGG’s meegeven in het overzicht - planning ‘tabak’ mee opnemen 4. Adviesverstrekking (algemeen) door VAD-staf 8 Logo’s geven aan tevreden tot zeer tevreden te zijn over de kwaliteit én de snelheid van de dienstverlening. Twee Logo’s hebben hier nog geen gebruik van gemaakt. 5. VAD-methodieken/concepten De Logo’s werd gevraagd naar de tevredenheid over en bruikbaarheid van 8 methodieken/concepten/publicaties die in 2012 werden ontwikkeld en/of geïmplementeerd. Methodiek/Concept Spelmateriaal ‘Rock Zero’

Tevreden tot zeer tevreden over bruikbaarheid 7x

Cannabiscampagne ‘Muziek, lachen, voetbal is mijn drug’ Campagne studenten en alcohol (affiche, digitaal)

7x

BBC-fiches Alcohol, cannabis, illegale drugs Quality Nights

5x 2x

Infostand ‘Bekijk het eens nuchter’

3x

Campagne zwangere vrouwen

10 x

KOAP- campagne/als je ouder drinkt of drugs gebruikt

7x

6x

Weet niet/ken ik niet 1 x (nvt:communicatie door CGG) 1 x (nvt:communicatie door CGG) 1 x (nvt:communicatie door CGG) 1x 1 x (nvt:communicatie door CGG) 2x 1 x (nvt:communicatie door CGG)

1 x (nvt:communicatie door CGG)

De campagne voor zwangere vrouwen scoort het hoogst qua bruikbaarheid. Quality Nights levert het minst tevredenheid op naar bruikbaarheid. De reden die zij daarvoor aangeven is dat zij niet naar het uitgaansleven werken, dat ze geen netwerk hebben met deze sector. Zij vinden dit concept meer gepast voor de CGG preventiewerkers. Voor de infostand ‘bekijk het eens nuchter’ is het voor hen niet duidelijk op welke manier zij hiervoor promotie kunnen maken. Het Logo heeft een eigen infostand ‘Vlaanderen stopt met roken’. Een geformuleerd nadeel bij campagnes is dat het meeste materiaal betalend is. Conclusie Na dit eerste jaar mogen we concluderen dat Logo’s tot nu toe tevreden zijn over de samenwerking met VAD. Zij zitten wel nog met vragen over de taakverdeling logo- CGG preventiewerker in de regio. Zij wensen hierover meer duidelijkheid. Met een aantal sectoren zijn ze nog niet vertrouwd onder andere jeugdwerk, uitgaan. Hiervoor is nog geen netwerk uitgebouwd. Jaarlijkse tevredenheidsmeting e-mailbeantwoording DrugLijn De DrugLijn biedt een e-mailservice aan sinds het najaar van 2004. De beantwoording verloopt via een module op maat. Mailers krijgen een persoonlijk antwoord op hun vraag. In 2006 startten we een tevredenheidsmeting op waarover we sindsdien jaarlijks rapporteren. Concreet wordt onderaan elk antwoord een oproep tot evaluatie geplaatst, met een externe link naar een anoniem vragenformulier met twaalf gesloten vragen (op leeftijd na). Onderaan dat formulier wordt een vrij veld voorzien voor commentaar en suggesties voor verbetering. In 2012 werd de link naar het evaluatieformulier 165 keer ingevuld en opgestuurd. De gemiddelde leeftijd van de respondenten is 38 jaar. 55% van de respondenten zijn vrouwen. Op de vraag waarom men ervoor koos De DrugLijn te mailen (eerder dan te bellen), antwoordt 35% van de respondenten dat mailen hen beter ligt dan bellen en 39% zegt mailen praktischer te vinden dan bellen. Sommige mensen vinden het persoonlijke contact via de telefoon blijkbaar nog te direct en verkiezen een (emotioneel) veiliger medium als e-mail. Internationaal onderzoek heeft inderdaad ook uitgewezen dat de groep mensen die mailt, hiervoor bewust kiest en niet snel naar de telefoon zal grijpen. Ze hebben bijvoorbeeld meer nood aan het houden van controle over de communicatie. In onze tevredenheidsmeting geeft iets minder dan een kwart van de respondenten (21%) aan dat ze de DrugLijn niet zouden bellen met deze of andere vragen. Een grote meerderheid (79%) zou dus in bepaalde omstandigheden wel de telefoon nemen.


Anonimiteit is een belangrijk principe van de DrugLijnwerking. Via mail is die niet altijd zo eenvoudig te handhaven, vandaar de vraag aan mailers of ze het gevoel hadden dat de anonimiteit toch voldoende gewaarborgd is. 66% van de respondenten vindt dat dit zeker het geval is, 24% vindt het voldoende. 8% van de respondenten antwoorden 'neutraal' en telkens slechts 2% van de respondenten vindt dat de anonimiteit onvoldoende of helemaal niet gewaarborgd is. Op het vraagformulier wordt de mailers gewezen op de mogelijkheid om op internet gratis een anoniem e-mailadres aan te maken (genre gmail of hotmail). De DrugLijn beantwoordt alle vragen via mail binnen de vijf werkdagen. In de praktijk lukt dit meestal binnen de drie dagen en dat wordt geapprecieerd door de vraagstellers. Bijna alle respondenten geven aan dat ze snel genoeg een antwoord kregen op hun vraag. 62% geeft aan maximaal tevreden te zijn over de snelheid waarmee ze een antwoord ontvingen, 29% vindt dat het voldoende snel ging. De DrugLijn werkt niet met standaardantwoorden en de persoonlijke stijl van de antwoorden wordt zeer hoog gewaardeerd door de mailers. Zowel lengte, toon als inhoud van het antwoord voldeed aan de verwachtingen van bijna alle respondenten. 98% vindt de lengte van het antwoord goed en 79% vindt de toon zeer aangenaam (15% voldoende aangenaam). De inhoud van het antwoord voldeed voor 53% van de respondenten helemaal aan hun verwachtingen, voor 39% was dit voldoende het geval. De antwoorden op de vraag of het mailcontact de mailer concreet verder geholpen heeft, moeten we uiteraard bekijken binnen de mogelijkheden en de beperkingen van het medium en binnen de doelstellingen van De DrugLijn. De lijn heeft als opdracht mensen met vragen objectief en onbevooroordeeld te informeren, hen op te vangen, hun verhaal te laten doen en - indien nodig - door te verwijzen. De DrugLijn onderneemt zelf geen stappen (buiten het telefonisch of mailcontact) om mensen verder te helpen, maar biedt een kader waarin ze zelf verdere stappen kunnen zetten, als ze dat wensen. Op de vraag of het antwoord van De DrugLijn de mailer concreet heeft verder geholpen, antwoordde 42% concreet voldoende verder geholpen te zijn en nog eens 44% voelde zich erg en volledig vooruitgeholpen door het antwoord. 56% (helemaal) en 32% (voldoende) vond het antwoord persoonlijk genoeg. De respondenten geven de mailbeantwoording een algemene score van gemiddeld 8.8 op 10. Net als de voorgaande jaren blijkt uit de tevredenheidsmeting dat mailers tevreden zijn over de geboden kwaliteit. Uiteraard blijft de lijn ernaar streven om de service nog te verbeteren waar mogelijk.


B. Voortgang Evaluatie is impliciet en expliciet een onderdeel van elke VAD interventie en past binnen een proces- of planmatige aanpak. Tijdens overleg- en gespreksmomenten (Resultaatsgebied III, Opdracht 5, Indicator 1,2 & 3) worden methodieken op systematische wijze kritisch onder de loep genomen (lees: permanente evaluatie) en bijgestuurd door verschillende actoren – ontwikkelaars én gebruikers. Deelnemers en lesgevers evalueren de vormingen (Resultaatsgebied V, Opdracht 10). Op die manier wordt, op een (in)directe wijze, heel veel informatie verzameld over de tevredenheid, bruikbaarheid en toepassingswijze van methodieken én kan bijsturing gebeuren. Actieve ondersteuning op het vlak van evaluatie en evidence based werken gebeurt via de persoonlijke bibliotheek service (Resultaatsgebied I, Opdracht 1, Indicator 1 & 2), via advies- en consultvragen aan verschillende stafmedewerkers (Resultaatsgebied III, Opdracht 5, Indicator 1) en via de ondersteuning van specifieke evaluatievragen (deze opdracht. Indicator 1) . Om de kwaliteit van de methodiekontwikkeling te verhogen en garanderen worden alle methodieken opgenomen in Resultaatsgebied II, Opdracht 4 op basis van de stappen in een projectplan ontwikkeld en beschreven. Ondersteuning rond evidence-based werken en evaluatie werden ook in 2012 actief gepromoot bij preventiewerkers via o.a. doorgedreven implementatie van de instrumenten voor planmatig werken: I-plan 2.0 (projectplan) en regionaal implementatieplan (implementatiefiche). In functie van bekendmaking krijgen ook de Logo-medewerkers een overzichtelijke informatiefiche van alle nieuwe materialen. Deze informatiefiche beschrijft basisinformatie (inhoud, doelgroep, …) en geeft een overzicht van de gerealiseerde bekendmakingsactiviteiten van VAD op Vlaams niveau. Alle materialen/teksten zijn gebundeld online beschikbaar op de VAD-site. Aan alle nieuw gerealiseerde methodieken (Resultaatsgebied II, Opdracht 4, Overzicht van afgewerkte methodieken in 2012) werd indien relevant een evaluatie-instrument toegevoegd (niet geldig voor folders en brochures). Dit moet de eindgebruiker in staat stellen de kwaliteit van de gevoerde activiteiten te meten en te verbeteren. Het thema alcohol en drugs werd aan de indicatorenmeting toegevoegd. In de 2012 zijn de gemeenschappelijke afnamen gestart. Deze lopen verder in 2013. Rond de verwerking van data wordt onderhandeld en afspraken gemaakt in 2013. Alle geplande initiatieven in deze opdracht werden uitgevoerd en zijn uitgebreid beschreven in de fiches hierboven. De monitoring via de toepassingsgraadmeting geeft aan dat zowel online als gedrukte exemplaren hun belang behouden. Zowel met de materialen ‘Zonder boe of bah’ en de ‘KOAP’-materialen boren we twee nieuwe doelgroepen/sectoren aan, m.n. de VAPH-sector en de kwetsbare groep van kinderen van ouders met een afhankelijkheidsprobleem. De verspreidingsaantallen bevestigen de nood en het belang ervan. Het intensiever (samen)werken naar uitbaters van uitgaansgelegenheden (QN) en naar studenten wordt vormgegeven en afgestemd via de pretestformule. De aanvaarding en herkenbaarheid van het materiaal is hierdoor groter, waardoor de preventieve boodschap beter doorstroomd. Ook de beperkte korte termijn effectmeting ‘LOL zonder alcohol’ geeft aan dat attitude op jonge leeftijd beïnvloed kan worden door toepassen van een interventie. Tenslotte zijn de bevraagde structurele partners, waaronder een eerste maal de LOGO’s, algemeen tevreden met de services van VAD. De gesuggereerde noden (waaronder vorming) worden meegenomen naar planning van 2013.


Opdracht 7

Organiseren van een leerlingenbevraging in secundaire scholen, die peilt naar attitude en gedrag van leerlingen inzake middelengebruik en een evaluatie-instrument biedt voor het drugbeleid van de school

Criteria

1. De methode en procedure van bevraging is wetenschappelijk onderbouwd 2. De bevraging houdt rekening met andere, soortgelijke bevragingen (overlappingen, blinde vlekken, overbevraging) 3. De resultaten worden op een toegankelijke manier gepresenteerd 4. De resultaten worden getoetst op beleidsrelevantie op schoolniveau 5. De resultaten zijn toegankelijk voor alle betrokken partijen

Indicatoren

1. Overzicht aantal betrokken scholen/aantal leerlingen 2. Jaarlijks syntheserapport


Opdracht 7 Indicator 1: Overzicht aantal betrokken scholen/aantal leerlingen A. Indicatoren & B. Voortgang Leerlingenbevraging Aantal bevraagde scholen Aantal bevraagde leerlingen

63 32.381

In 2010-2011 zijn er 63 rapporten geschreven (dus effectieve deelnames, niet inschrijvingen of onvoldoende deelnames), waarvan 15 deeltijdse scholen en 48 reguliere scholen die in de databank van het rapport zijn opgenomen. Opdracht 7 Indicator 2 : Jaarlijks syntheserapport In januari 1999 ging VAD van start met de leerlingenbevraging. De leerlingenbevraging is gebaseerd op het concept een Drugbeleid Op School (DOS), dat begin jaren ’90 door VAD werd uitgewerkt. Ze is in eerste instantie bedoeld als hulpmiddel, methodiek om de discussie over jongeren en middelengebruik en hoe de school hiertegenover staat gemakkelijker te maken. In 2007 werd de leerlingenbevraging grondig herwerkt. Vanaf januari 2008 startte de bevraging terug op met de nieuwe vragenlijst en herwerkte rapportering. Jaarlijks is er een blijvende bereidheid en vraag van de scholen om te participeren aan de leerlingenbevraging. Dit wordt jaarlijks opnieuw aangetoond door het snelle inschrijvingsritme wat maakt dat kort na bekendmaking de maximale planning binnen een schooljaar bereikt is. Tegelijkertijd merken we dat meer en meer scholen al minstens 3 keer hebben deelgenomen en stelselmatig de leerlingenbevraging inplannen om tussentijds hun drugbeleid te evalueren en bij te sturen. Op basis van de eerste oproep schreven in 2012 63 scholen in op de leerlingenbevraging. 48 reguliere (25.301 lln.) en 15 scholen deeltijds onderwijs. Gezien het beperkte resterende aantal is er beslist om geen extra oproep te doen om de resterende plaatsen in te vullen. Nadat de school een rapport heeft gekregen, voorziet VAD hiervoor bijkomende ondersteuning door vorming te organiseren voor deelnemende scholen. De vorming - 'Een drugbeleid gestoeld op cijfers. Werken met de leerlingenbevraging' - vertrekt van het eigen rapport van jouw school en reikt handvatten aan om op basis van de gegevens aan de slag te gaan binnen de eigen schoolcontext. Dit gebeurt op basis van onderlinge uitwisseling (intervisie), het aanreiken van materiaal en methodieken en het ondersteunen van de concrete praktijkvoorbeelden met een theoretisch kader. Scholen kunnen voor coaching ook een beroep doen op de preventiewerkers CGG. Synthese van resultaten: syntheserapport 2010-2011 (reguliere scholen 48 en 25.301 lln): De VAD-leerlingenbevraging verschaft sinds schooljaar 2000-2001 uitgebreide data over het middelengebruik van Vlaamse jongeren in het secundair onderwijs en laat toe om hierin trends op te volgen. Het meest recente syntheserapport beslaat het schooljaar 2010-2011. De resultaten bevestigen de trends in middelengebruik over de laatste vijf jaar. Het aantal jongeren dat ooit tabak gebruikte, daalde in die periode verder: van 39,4% tot 33,7%. Het laatstejaarsgebruik en regelmatig (wekelijks tot dagelijks) gebruik bleef stabiel. De daling in het gebruik van alcohol zette zich ook door. Het ooitgebruik van alcohol daalde van 82,0% in 2005-2006 naar 71,5% in 2010-2011. Ook het aantal leerlingen dat wekelijks tot dagelijks dronk, daalde van 24,0% naar 19,5%. De markantste daling zien we bij 12-14-jarigen, waar het ooitgebruik daalde van 71,1% naar 47,8%. Dit wil zeggen dat steeds meer jongeren op een latere leeftijd voor het eerst alcohol zullen drinken. Aan de andere kant, 45,8% van de -16jarigen dronk het jaar voor de bevraging alcohol en 34,5% van de -18-jarigen dronk het voorbije jaar sterkedrank. Deze gegevens tonen dat de toepassing van de wet van december 2009 nog lang niet bereikt is. Tussen het schooljaar 2000-2001 en 2003-2004 lag het ooitgebruik van cannabis rond de 24% en het regelmatig gebruik rond 5,5%. Nadien zette zich een daling in. Vanaf 2004-2005 lag het aantal leerlingen dat ooit cannabis had gebruikt tussen de 16% en 22% en het aantal leerlingen dat regelmatig cannabis gebruikte rond de 3%. De nieuwe resultaten van het schooljaar 2010-2011 volgen die tendens: dat jaar gebruikte 17,2% ooit en 2,5% regelmatig cannabis. Bij cannabisgebruik hebben we te maken met een golvende beweging (van lichte stijging tot lichte


daling van gebruik). Het vraagt dus nog de nodige inspanningen om het gebruik van cannabis blijvend te doen afnemen. Het gebruik van andere illegale drugs dan cannabis blijft - over het hele secundair onderwijs genomen - een marginaal gegeven. Sinds 2005-2006 varieert het ooit- gebruik tussen de 5 en 6,5%. In het schooljaar 2010-2011 bedroeg het ooit-gebruik 4,6%. Het syntheserapport werd begin 2013 gefinaliseerd.


Opdracht 8

Organiseren van een registratiesysteem dat gegevens verzamelt over de activiteiten van drugpreventiewerkers.

Criteria

1. De methode en procedure van registratie is wetenschappelijk onderbouwd 2. De bevraging houdt rekening met andere, soortgelijke bevragingen (overlappingen, blinde vlekken, overbevraging) 3. De resultaten worden op een toegankelijke manier gepresenteerd 4. De resultaten worden getoetst op beleidsrelevantie 5. De resultaten zijn toegankelijk voor alle betrokken partijen 6. De resultaten verschaffen informatie over de mate waarin aangeboden methodieken worden toegepast 7. De resultaten verschaffen informatie over de kwaliteit van de toepassing van de methodieken

Indicatoren

1. Jaarlijks overzichtsrapport


Opdracht 8 Indicator 1: jaarlijks overzichtsrapport A. Indicatoren & B. Voortgang Synthese overzichtsrapport 2011: In totaal namen in 2011 80 preventiewerkers deel aan de Gingerregistratie, vooral regionale CGGpreventiewerkers (53 in totaal). Samen leverden zij 6.339 geregistreerde preventieactiviteiten aan. In 2011 was de gezondheidssector de meest bereikte sector, met een deelname aan bijna één op drie preventieactiviteiten (31,7%). Dit komt vooral dankzij een sterkere intersectorale participatie. De onderwijssector zit daar qua aandeel net onder (28,4%), waarbij veruit de meeste aandacht gaat naar het secundair onderwijs. De overheidssector komt qua aandeel op de derde plaats (24,9%), waarbij vooral het grote aandeel intersectorale activiteiten opvalt: in driekwart van alle intersectorale preventieactiviteiten zijn vertegenwoordigers van overheden betrokken. De welzijnssector komt dankzij een sterke deelname aan intersectorale activiteiten aan een participatie in bijna één op de vijf preventieactiviteiten (19,2%). De andere sectoren scoren lager qua participatie, met name tussen 5% en 10%. De arbeidssector haalt door een lichte achteruitgang van het aandeel de 10% net niet (9,8%). De sector vrijetijd en cultuur haalt 8,4%, waarvan de helft intersectorale activiteiten. De sector politie en justitie tenslotte komt uit op 6,6%, waarbij het gros van die activiteiten gebeurt via deelname aan intersectorale activiteiten. Overleg maakt bijna de helft van alle activiteiten uit. Coaching komt in 1 op de 10 preventieactiviteiten aan bod. In de arbeidssector ligt het aandeel coaching het hoogst: in 1 op de 4 activiteiten is coaching aan de orde. Het gaat dan in regel om beleidsontwikkeling in de organisatie. Vroeginterventie is in iets meer dan 1 op de 20 preventieactiviteiten aan de orde. In de gezondheidssector komt dit vaker voor, waarbij deze activiteiten even sterk naar groepen als naar individuele personen gericht zijn. Driekwart van alle in Ginger geregistreerde preventieactiviteiten zijn gericht naar intermediaire doelgroepen (intermediairs, preventiewerkers, bestuursniveau). In activiteiten met uiteindelijke doelgroepen gaat de meeste aandacht naar jongeren uit. Dat geldt het sterkst in de onderwijssector, waar jongeren zo goed als altijd deel uitmaken van de uiteindelijke doelgroep. In 8 op de 10 preventieactiviteiten is het thema 'middelengebruik algemeen' aan de orde. Deze categorie wordt gekozen als het over het ruimere thema middelengebruik gaat, zonder specifiek in te gaan op aparte vormen van dat middelengebruik. Van de specifiek benoemde items komt alcohol het meest aan bod, gevolgd door illegale drugs. Alcohol als specifiek thema komt vaker voor in de sector vrije tijd en cultuur alsook in activiteiten met de algemene bevolking, terwijl illegale drugs als specifiek thema vaker opgenomen wordt in activiteiten met de sectoren onderwijs en vrije tijd en cultuur. Het thema medicatie staat vaker in de sector onderwijs op het programma. In de onderwijssector geldt dat eveneens voor de thema's tabak, gokken en ICT-verslavingen. Overzicht activiteiten ivm optimalisatie Ginger: Zoals elk nieuw ICT-product kende de vernieuwde online-versie van Ginger nog enkele kinderziektes. In totaal werden 21 mails van Gingeraars met technische foutmeldingen aan de programma-ontwikkelaar voorgelegd en werd hiervoor in overleg een oplossing uitgewerkt. Overzicht van implementatieactiviteiten (bekendmaking, overleg, vormingen ….) van de vernieuwde Ginger: - 09/02: mail naar alle Gingeraars over de aankondiging van de lancering van de nieuwe onlineversie van Ginger. - 23/08: overlegvergadering met de programmaontwikkelaar om het systeem van locatie (gemeenten en regionale clusters) verder te verfijnen. Gebruik van Ginger voor andere thema’s: In de loop van 2011 werd het online VAD registratieprogramma Ginger aangepast voor het gebruik ervan door de Suïcidepreventiewerking van de CGG. In 2012 werd de verdere afstemming van Ginger voor gebruik bij suïcidepreventie door VAD ondersteund. Ginger nieuwsbrief: oplage121 verstuurd op 18/12 Participatie aan overleg met de overheid ivm ontwikkeling CIRRO/ afstemming met Ginger - 20/06: operationalisering en verfijnen van categorieën binnen CIRRO


- 06/09: verder operationaliseren en uniform registreren van activiteiten binnen TAD. - 25/09: presentatie van Ginger voor Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid ifv mogelijkheid tot koppeling van Ginger aan CIRRO.


Resultaatgebied 5: vorming en deskundigheidsbevordering Opdracht 9

Peilen van de behoeften aan vorming en opleiding bij drugpreventiewerkers, intermediairs en intermediairs in opleiding.

Criteria

Het peilen van de behoefte wordt regelmatig herhaald

Indicatoren

Jaarlijkse synthese van vormingsbehoeften bij verschillende doelgroepen


Opdracht 9 Indicator jaarlijkse synthese van vormingsbehoeften bij verschillende doelgroepen A. Indicatoren & B. Voortgang Om het vormingsaanbod invulling te geven beroepen we ons op verschillende methoden om behoeften te inventariseren. Op het structureel (en permanent) vormingsoverleg met preventie- en hulpverleningspartners, via elektronische nieuwsbrieven (Resultaatsgebied III, Opdracht 5, Indicator 2) en via de evaluaties van de vormingen (Resultaatsgebied V, Opdracht 10) worden vormingsbehoeften gericht bevraagd. Daarnaast vormen onze permanente contacten met actoren op het veld een belangrijke bron van informatie: door VAD georganiseerd overleg: Resultaatsgebied I, Opdracht 2, Indicator 2: beleids- en wetenschapsgericht overleg & Resultaatsgebied III, Opdracht 5, Indicator 2: overleg georganiseerd door VAD i.f.v. implementatie onze participatie aan overleg en initiatieven van derden: Resultaatsgebied III, Opdracht 5, Indicator 3 het dagdagelijks advies en consult: Resultaatsgebied III, Opdracht 5, Indicator 1. Op basis hiervan krijgt het vormingsaanbod jaarlijks vorm. Vormingsbehoeften preventie: 1. In het evaluatieformulier van elke vorming wordt permanent gepeild naar verdere vormingsnoden. Een greep uit deze geformuleerde (en zeer diverse) vormingsnoden in 2012: - basisopleiding preventie - coachen van een lokaal beleid - A&D in het jeugdwerk - gesprekstechnieken - gamen/gameverslaving - sociale media (verslaving) - coachen van een lokaal beleid - coachen in de praktijk: vergadering leiden, groepsdynamiek - werken als lokaal preventiewerker binnen de setting van een lokaal bestuur - algemeen preventief werken - groepsprocessen - motivationele gespreksvoering - begeleiden van workshops In het vormingsaanbod van 2012 kwamen een aantal van deze thema’s aan bod: alcoholen drugpreventie in het jeugdwerk en onderwijs, preventief werken in de vrijetijdssector, seminarie gamen, motivationele gespreksvoering (weliswaar als doelgroep hulpverleners, maar een beperkt aantal preventiewerkers kunnen hieraan ook deelnemen), coachen van organisaties in het ontwikkelen van een alcoholen drugpreventiebeleid. Sommige vormingsnoden zijn ook nietalcohol en drugspecifiek onder andere vergaderingen leiden, groepsprocessen, groepsdynamiek, begeleiden van workshops. 2. Via de tevredenheidsmeting 2012 werd bij de regionale CGG preventiewerkers naar hun vormingsnoden gepeild: - motiverende gespreksvoering (5 x)) - vroeginterventie (4 x) - juridische handvatten (4 x) - gamen (4 x) - alcoholen druggebruik bij mensen met een licht mentale handicap - coachen van organisaties (2 x) - werken met allochtone populatie - energydrinks - KOAP - lokaal beleid (2 x) - procesbegeleiding - effectieve mediacampagne voeren en gebruik nieuwe (sociale) media


-

basisvorming preventie spreken voor een groep preventiewerk en beroepsgeheim productinfo (2 x) screening

Een aantal van deze items staan reeds geprogrammeerd in het VAD-vormingsaanbod voorjaar 2013: basisvorming vroeginterventie, basisvorming preventie, KOAP, coachen van organisaties, voordrachten geven over het drugthema (najaar 2013), gamen (interne vorming voor CGG preventiewerk). Het resultaat van de vormingsnoden krijgt concreet vorm in het jaarlijkse vormingsaanbod. Naast de geformuleerde noden wordt ook rekening gehouden met de bekendmaking en implementatie van de door VAD ontwikkelde concepten . Specifiek in het kader van de organisatie van een basisvorming ‘vroeginterventie’ (planning2013) werd in 2012 een ad hoc overleg (25/05) opgezet met preventiewerkers (en hulpverleners) om hun noden en verwachtingen te beluisteren. Vormingsbehoeften hulpverlening: 1. Op 01/03 werden de VAD-leden via een online enquête gevraagd het bestaande VADvormingsaanbod te evalueren en werd hen gevraagd naar hun vormingsbehoeften. 36 hulpverleners vulde de enquête in. We deelden hen via gerichte vragen in 3 groepen: hulpverleners de VAD kennen en in 2012 vorming volgden (24), hulpverleners die VAD niet kennen (2) en hulpverleners die VAD kennen en in 2012 geen vorming volgden (10). Het bestaande aanbod werd positief beoordeeld zowel naar inhoud, vorm als praktische organisatie. Qua vormingsbehoeften missen ze een aanbod specifiek voor ervaren hulpverleners dat verdiepend is (gebaseerd op praktijk en casusgericht), vormingen over vernieuwende theoretische inzichten en vormingen op maat van hun specifieke werksetting. De basismodules rond behandeling (motiverende gespreksvoering, terugvalpreventie,…) blijven ook een vormingsbehoefte maar deze noden worden ingevuld via het bestaande open aanbod. 2. Bij elke vorming peilt VAD in het evaluatieformulier naar de vormingsbehoefte. In 2012 kwamen volgende thema’s naar voor: De vormingsnoden op de evaluatieformulieren liggen in de lijn van de resultaten van de enquête (zie voorgaande). 3. Daarnaast leggen de stafmedewerkers vorming via informele contacten met sprekers en deelnemers tijdens vormingen en op andere overlegmomenten hun oor te luisteren wat betreft nieuwe vormingsbehoeften. Het resultaat van de vormingsnoden krijgt concrete vorm via het jaarlijkse vormingsaanbod.


Opdracht 10 Organiseren van een vormingsaanbod voor drugpreventiewerkers, hulpverleners, intermediairs, en intermediairs in opleiding. Criteria

1. 2. 3. 4.

De inhoud is correct en actueel. Het aanbod komt tegemoet aan een behoefte van de gebruikers. Gebruikers zijn tevreden over het aanbod. De gebruikers passen de verworven kennis en vaardigheden toe in hun dagelijks werk. 5. Het aanbod is wetenschappelijk onderbouwd

Indicatoren

1. Aantal sessies vorming, intervisie en informatiesessie, aantal deelnemers, beschrijving thema, met evaluatie bij de deelnemers 2. Peiling naar toepassingsgraad bij train-de-trainersopleidingen


Opdracht 10 Indicator 1 Aantal sessies vorming, intervisie en informatiesessie, aantal deelnemers, beschrijving thema, met evaluatie bij de deelnemers A. Indicatoren Preventie Vorming

Data

Inhoud

28/02 08/03 26/04 08/05

Voordrachten geven over tabak, alcohol en drugs

Open aanbod

23/05

Open aanbod

04/06

Open aanbod

10/10

Open aanbod

19/10

Open aanbod Open aanbod Basisvorming voor beginnende preventiewerkers A&D

05/11 28/11 09/02 14/02 01/03 12/03 22/03

Open aanbod Open aanbod

Aantal deelnemers 7

Score

Coachen van organisaties in het ontwikkelen van een alcoholen drugpreventiebeleid

6

8.5

Testen van urine op drugs en andere wetenswaardigheden Juridische handvatten voor de sector onderwijs: wat kan, mag en moet een school, een centrum deeltijds onderwijs of leertijd doen? Gokken: informatie over begeleiding, preventie en de nieuwe wetgeving Interculturele communicatie in het werken met allochtone jongeren Gamen: een preventieve kijk en aanpak Preventief werken in de vrijetijdssector Basisvorming drugpreventie: van theorie naar praktijk Dag 1: Visies op gebruik/misbruik; preventiemodellen/indeling; veranderingsmodellen Dag 2: Alcohol- en drugpreventie in het onderwijs en op het werk Dag 3: Vroeginterventie Dag 4: - Planmatig werken in de preventiepraktijk. - Evalueren Dag 5: - Alcohol- en drugpreventie in het jeugdwerk - Omgaan met vragen in de preventiepraktijk

34

8.8

10

8.9

20

7.8

12

8

13 5 13

8 7.1

8.9

8.2 8 7.9 7.9 7.2

Maatschappelijke sectoren Arbeidssector Open aanbod

20/04

Open aanbod

Open aanbod

15/05 22/05 31/05 12/06 14/09 04/12

Vorming op vraag

19/01

Vorming op vraag

01/06

Vorming op vraag

29/11

Open aanbod

31/01 06/03 15/05 15/05 01/10

Open aanbod

Modulair aanbod Basisvorming Modulair aanbod Beleidsmodule Modulair aanbod Module Bedrijfshulpverlening Terugkomdag – uitwisseling ervaringen Q&A-seminarie ‘concrete antwoorden op uw juridische vragen over alcohol en drugs en werk’ LUCINA/KUL Postacademische opleiding Preventieadviseur Psychosociale aspecten Vorming werkgroep Elia

8

7.8

13

8.7

11

8

9 98

7.9

22

8.2

8

-

Vorming GO! voor directies Terugkomdag 23/1/2013 Onderwijs Drugbeleid gestoeld op cijfers

6

-

11 9 14 14 9

8.6 8.3 8.5 8.5 5.8


Vorming op vraag

02/10 22/10 23/10 19/04 16/05 23/05 24/10

Vorming op vraag

08/11

Vorming op vraag

02/09

Vorming op vraag

29/09

Vorming op vraag

25/10

Vorming op Vraag

24/05 31/05

Vorming op vraag

04/09 11/09 18/09

Train de trainer

24/11

Vorming op vraag

23/10

Vorming op vraag Vorming op vraag

Intermediairs in opleiding Stagiairs 20/02 tem 27/04 Stagiairs 14/02 Tem 25/05

Vorming op vraag

06/03

Vorming op vraag

26/11

Leerproject

10/01 09/05

Leerproject

23/02 26/03 04/09

Leerproject Leerproject

24/02 31/05 29/11 Maart – Sept Maart Sept

Leerproject Leerproject

13 16 15 36 20 15 45

7.5 7.7 7.7 -

26

-

-

-

-

-

-

-

10

7.5

16

7.2

12

-

-

-

Begeleiding stagiair KULeuven, Faculteit Rechtsgeleerdheid

1

-

Begeleiding Stagiaire, Hogeschool Gent, opleiding sociaal werk Advies en ondersteuning bij bachelorproef ‘Telefonische hulpverlening, doet het nog een belletje rinkelen? Beschrijvend onderzoek naar de meerwaarde van telefonische hulpverlening.’ Advocacy in gezondheidspromotie – UGent – Masteropleiding in gezondheidspromotie Sociale marketing en voorlichting – Masteropleiding Communicatiewetenschappen, K.U. Leuven Focusgroep DrugLijn team i.f.v. masterproef tot het behalen van de graad van Master in de Pedagogische Wetenschappen,Orthopedagogiek, Universiteit Gent Begeleiden van masterproef Begeleiding literatuuronderzoek en masterthesis Co-promotor voor Master arbeidsgeneeskunde. Overleg in combinatie met telefonische en emailoverleg Advies stagiair Yoetz Advies masterproef over motiverende gesprekvoering Begeleiding masterproef kansarmoede en middelengebruik in Vlaanderen. UGent – Master in gezondheidsvoorlichting en –bevordering Copromotor masterproef (problematisch) alcoholgebruik bij oudere volwassenen. UGent – Master in gezondheidsvoorlichting en –bevordering

1

Trajectbegeleidingsdag – GO! onderwijs Juridische handvatten voor CDO, CDV en leertijd @Tractief Drugpreventie in het lager onderwijs – VAGGA (Kalmthout) Juridische handvatten voor CLB - CGG Waas en Dender (Sint-Niklaas) Jeugdsector Activiteit op Herfstontmoeting: startweekend S&G Scouts en Gidsen Organisatie van materialenmarkt, informatie ter beschikking stellen Cursusweekend KLJ-kaderleden nationaal KLJ Sessie ontwikkelen alcoholen drugbeleid Studiedag jeugdinformatieproducten: materialenmarkt VIP-jeugd Organisatie van materialenmarkt, informatie ter beschikking stellen Algemeen welzijnswerk Omgaan met alcoholen andere drugproblemen bij OCMW-cliënteel Justitieassistenten Omgaan met problematisch middelengebruik Eerstelijnsgezondheidszorg Train de trainer ASSIST huisartsen (trainers huisartsen en CGG-preventiewerkers) VAPH-sector Materialenmarkt Joint Adventure Popov GGZ, Handicum, SEN vzw Organisatie van materialenmarkt, informatie ter beschikking stellen


-

60

-

80

-

1

1 1 1 1

-

Leerproject

19/11

Leerproject

08/11

Leerproject

18/12

Hulpverlening Eerste jaar

21/02 29/02 07/03 14/03 20/03 10/04 24/04 10/05 18/10 12/11 19/11 10/12

Tweede jaar

02/02 16/02 27/03 04/04 18/04 25/04 05/06 15/06 18/10 6/11 20/11 5/12

Basisvorming

Open aanbod

09/05 14/05 24/05 08/11 15/11 22/11 07/02 15/02 09/03 11/05 25/05 01/06 19/10

Open aanbod

13/06

Open aanbod

13/11 27/11 04/12 11/12

Basisvorming Open aanbod Open aanbod

DrugLijn Uitwisselingsavond Vormingsavond

08/02 07/03

Info motiverende gespreksvoering student sociale verpleegkunde Karel de Grote Hogeschool Overleg ter bepaling van thema bachelorproef, Hogeschool Gent, opleiding sociaal werk Info motiverende gespreksvoering student sociaal werk Artesis Hogeschool Antwerpen

1

Inleiding en voorstelling & Hulpverleningslandschap Basisinfo & Productinfo Motiverende gespreksvoering

16

1

Deontologie en beroepsgeheim Justitie Omgaan met verslavingsgedrag: Hulpverlening bij alcoholproblemen Psycho-educatie bij problematisch middelengebruik Terugvalpreventie Supervisie: groep Antwerpen 03/03, 09/10, 24/10, 19/12 (3dln), groep Antwerpen (2) 04/10, 31/10, 22/11, 19/12 (4dln), groep Oost-Vlaanderen 22/05, 27/06, 12/10 (4dln), groep Vlaams-Brabant – Limburg 04/05, 19/06, 28/11 (4dln) Effecten van druggebruik op het menselijk lichaam en hersenen Screening, intake en diagnostiek Evidence Based werken in de verslavingszorg Contextgericht werken met problematisch middelengebruik

7.4 8.9 8.1 8 8 7

15

9 7.8 6.4 8.15

Harm Reduction Diversiteit in alcoholen drugvoorzieningen Psycho-educatie bij problematisch middelengebruik Dubbele diagnoseproblematiek in de verslavingszorg Supervisie: Groep Antwerpen, Limburg 30/05, 26/06, 23/10, 06/12 (3dln), groep Oost-Vlaanderen & West-Vlaanderen 03/05, 31/05, 04/10, 13/12 (3dln), groep Oost-Vlaanderen 22/02, 27/09, 19/11, 10/12 (3dln), groep Vlaams-Brabant, Limburg 28/02, 22/10, 08/10, 26/11 (4dln) Basisvorming voor hulpverleners in de alcoholen drughulpverlening

8.4 8.2 8

8.5 8.1 8 7.9

17

7.9

Basisvorming voor hulpverleners

18

7.6

Dubbeldiagnoseproblematiek in de verslavingszorg

18

7.5

Terugvalpreventie

17

8.2

Interculturele communicatie in het werken met allochtone jongeren (zie ook preventie) Omgaan met beroepsgeheim in de samenwerking met politie en justitie Motiverende gespreksvoering

11

8

25

8.1

15

7.7

Intervisie Gesprekken met jongeren

7 12

8 7.4


Werkbezoek Vormingsavond

25/04 23/05

Vormingsavond Vormingsavond Uitwisselingsavond Basisvorming

20/06 10/10 12/12 19/09 22/09

Vormingsavond Alcohol- en drugsector Workshop

03/10 10/10 13/10 13/10 17/10 24/10 31/10 12/05 22/11

Studiedag

23/11

Onderzoeksplatform

16/10

Bezoek PC Sint-Alexius Testen van urine op drugs en andere wetenswaardigheden KOAP-project Medicatie Intervisie - Kennismaking en visie over drugs - Alcohol - Illegale drugs - Juridische informatie - Medicatie (zie vormingsavond boven) - Doorverwijzen - Gesprekstechnieken - Omgaan met verslaafd gedrag - Telefonisch hulpverlenen en info verstrekken Genetica en verslaving Workshop motiverende gespreksvoering Prof. Dr. Stephen Rollnick, clinical psychologist and Professor of Health Care Communication at the Department of General Practice, Cardiff University Programma: - Motivational interviewing: overview & update* Prof. Dr. Stephen Rollnick, clinical psychologist and Professor of Health Care Communication at the Department of General Practice, Cardiff University - Bier op recept voor dak- of thuislozen Rainier Tallane, behandelcoördinator en behandelaar, Centrum Maliebaan, Utrecht Gilbert Thomas, psychiater, Centrum Maliebaan, Utrecht - Jongeren, alcohol en opvoeding Dr. Ina Koning, faculteit sociale wetenschappen, Universiteit Utrecht - Alcoholgebruik voor, tijdens en na de zwangerschap Prof. dr. Karel Hoppenbrouwers, dienst jeugdgezondheidszorg, KU Leuven - Alcohol en andere drugs in de media. Wat is de impact? Dr. Kathleen Beullens, postdoctoraal onderzoeker FWO, School voor Massacommunicatieresearch, KU Leuven Met aansluitend debat Moderator: Mieke Dobbels Panelleden: Inge Ghijs, chef binnenland, De Standaard; Marijs Geirnaert, directeur VAD, Brussel; Patrick Lambrecht, onderzoekscoördinator ESPADBelgië, VUB, Kurt Doms, celhoofd drugs, FOD volksgezondheid, veiligheid van de voedselketen en leefmilieu, Herman Hacour, psycholoog, PK Broeders Alexianen, Tienen Alcohol + tabak: een gesmaakte combinatie? Plenaire presentaties: - Waar en wanneer wordt gerookt? Het belang van context. Diska Van Gucht, postdoctoraal onderzoeker, Katholieke Universiteit Leuven, vakgroep leerpsychologie en experimentele psychopathologie) - Impulsiviteit en behandelingsrespons: focus op nicotine- en alcoholgebruikers. Laura Stevens, doctorandus, Universiteit Gent, vakgroep orthopedagogiek - Perceptie van hulpverleners in de verslavingszorg over het verband tussen nicotinegebruik en alcohol- of ander druggebruik: 2001-2012.


8 preventie/open aanbod 5 13 6 6

9

9.25 7.6 8.1 8 8.25 8 8.25 8 8.2

40

7.7 8 8.2

107

7.8

280

7.9

38

7.9

Johan Rosiers, stafmedewerker studie en onderzoek, VAD - Quit smoking? quit drinking? why not quit both? dr. Denis Jacques, CHU UCL Mont-Godinne, Dinant - Conclusies en reflecties voor de praktijk dr. Frieda Matthys, psychiater, voorzitter VAD Eigen vorming: participatie aan studiedagen Seminarie Vlaamse 18/01 Na huisarts binnenkort ook huispsycholoog? De nieuwe visie over samenwerken in de Vereniging van eerste lijn. Klinische Psychologen Studiedag Universiteit 09/02 kwalitatief sterk Antwerpen VVBV 14/02 Persconferentie over de data van de Vlaamse behandelingscentra in de verslavingzorg Studiedag Lirias 17/02 Vinger aan de pols: monitoring van het therapieproces KULeuven Congres King’s College 05/03 Congres: Alcohol Screening and Brief Interventions: From research into Practice Londen Institute of Psychiatry, Infoavond Child focus 08/03 Infoavond: Veilig Online, , Technopolis Mechelen en de Gezinsbond Studiedag Jellinek 15/03 symposium verslavingszorg en de toekomst (afscheid Prof. Schippers) Studiedag. Karel De 27/03 Paneldebat over belang beroepsgeheim en cliëntgerichte samenwerking Grote – Hogeschool Congres EUCAM 29/03 training over alcoholmarketing en sportsponsoring 30/03 Studiedag De Kiem 29/03 Uitdagingen voor de toekomst Congres Windesheim 23/04 Ouderen en Alcohol “Gun ze toch hun borreltje”, Zwolle, Nederland Studiedag 08/05 Apestaartjaren 4: over jongeren en nieuwe media Infoavond 16/05 Infoavond Pubers: genen, grillen, grenzen, …, Cultuurcentrum Mechelen Opvoedingswinkel Mechelen Studienamiddag SODA 16/05 Generation Y not? Druggebruik bij maatschappelijk kwetsbare jongeren. Voorstelling Antwerpse Monitor van de resultaten van de Antwerpse Monitor, Alcohol en andere Drugs, 2011 Jongeren Congres Prebes 11/05 51ste Interprovinciaal Congres welzijn op het werk: welzijn van de werknemers: een noodzaak voor competitief ondernemen en dienstverlenen. Genk. Conferentie Utrip 08/06 1st international conference on Family-based prevention and positive parenting, 09/06 Ljubljana 10/06 Trimbos 13/06 Media, Alcohol & Drugs Studievoormiddag 18/06 Polidruggebruik & psychische problemen bij alcoholen druggebruikers behandeling UGent Congres 18/09 Congres GGZ Vlaanderen. Macht en kracht. Zorgrelaties in verandering 19/09 Congres ICMI 2012 18-06 Internationaal congres motiverende gespreksvoering 20/06 Doctoraatsverdediging 24/09 Doctoraatsverdediging Cathy Colpaert: Addiction severity, psychopathology and quality UGent of life Studiedag Mentrum 27/09 Regie over drie – middelengebruik en beperking Afscheidscollege 28/09 Nicole Vettenburg – Maatschappelijk engagement: een besef van kwetsbaarheid UGent Congres IRPC 09/10 Het drugsbeleid in Vlaanderen: anders en beter? De gevolgen en opportuniteiten van de staatshervorming en de vermaatschappelijking van de zorg. Persconferentie 11/10 Presentatie resultaten effectiviteitsonderzoek Zelfmoordlijn, Senaat, Brussel Centrum ter Preventie van Zelfmoord Meeting APN 17/10 Meeting alcohol policy network – Stockholm Congres Amphora 18/10 Bezelius symposium. European Debate on Evidence-based alcohol policy - Stockholm 19/10 Studiedag Handicum 23/10 Conferentie ‘joint adventure’ – middelengebruik en beperking vzw, SEN vzw en Popov GGZ vzw Conferentie Centre for 25/09 International Conference on SPICE Prevention Issues, Frankfurt am Main, Duitsland Drug Research, 26/09 Goethe-Universität Studiedag VIGEZ 26/10 Vlaanderen stopt met roken


Forum FADO 15/11 Forum Alcohol en Drugsonderzoek Studiedag Vzw Zijn 19/11 Alcohol heeft een harde hand in partnergeweld. Studiedag Vlaams 20/11 Omgaan met het cliëntdossier. Inzagerecht in het dossier: Kans of bedreiging? Welzijnsfonds en Federatie Sociale Ondernemingen Conferentie Brijder 22/11 Gamen: fun of funest Jeugd en Universiteit Twente Studiedag VRGT 26/11 Dagen van de tabakologie, Antwerpen Studiedag PreNNe 29/11 Studiedag voor preventieadviseurs over veiligheid en welzijn op het werk – Edegem Symposium Benecke 29/11 Symposium Verslaving ‘Cannabis: veel nieuws over een oude bekende. Amsterdam Doctoraatsverdediging 04/12 Doctoraatsverdediging Tina Van Havere: prevalence and prevention of substance use in UGent night life Congres 04/12 Harm reduction and social inclusion Brussel Studiedag SODA 17/12 Ouderen en middelenafhankelijkheid Studiedag VVGG 19/12 Ervaringsdeskundigheid in GGZ. Eigen vorming staf: Vormingen & opleiding/nationaal/internationaal VAD in-service najaar Tweedaagse efficiënt vergaderen voor ganse team training 2012 Interactieacademie 08/11 Coaching 22/11 VAD in-service 02/05 chat training 10/05 Kind&gezin academie 14/06 De meest voorkomende opvoedingsvragen van ouders met pubers Bijscholing Stirling bijscholing 20/02 MI in groups: bijscholing in motiverende gespreksvoering in groepen te, Schotland 21/02


Opdracht 10 Indicator 2 Peiling naar toepassingsgraad bij train-de-trainersopleidingen Er werden geen toepassingsgraadmetingen van train-de-trainers-opleidingen uitgevoerd in 2012. B. Voortgang Het aanbod voor preventiewerkers, hulpverleners, intermediairs en intermediairs in opleiding is continu en grotendeels conform de planning. De invulling gebeurt op basis van de behoeftepeilingen (Resultaatsgebied V, Opdracht 9). Bekendmaking van het vormingsaanbod gebeurt standaard via de vormingsbrochure in het voor- en het najaar, via de website en via gerichte mailings. De vormingen worden voorbereid met de begeleiders met aandacht voor de evidence based onderbouwing ervan. Via evaluatie van vormingen door de deelnemers én door de begeleiders krijgen we zicht op de tevredenheid. Van elke vorming is een uitgebreide evaluatie voorhanden. Op basis hiervan worden inhouden geactualiseerd en bijgestuurd waar nodig. In het schema hierboven wordt enkel het globale beoordelingscijfer weergegeven. Uitgebreide evaluaties ter inzage op VAD. In 2012 zijn vier vormingen voor preventie niet kunnen doorgaan wegens te weinig inschrijvingen/externe factoren (cf staking): - Alcohol- en drugpreventie in het jeugdwerk en het onderwijs. Ervaringsuitwisseling - Gamen met o.a. kennismaking drugpreventieproject ‘Reccer’, interactieve game - Train de trainer Motiverende gespreksvoering voor het A&D preventiewerk Naast verschillende opleidingen voor preventie, hulpverlening en DrugLijnmedewerkers organiseerden we met succes de jaarlijkse VAD-studiedag, het onderzoeksplatform en een workshop rond MG de dag voor de studiedag. Daarnaast werden enkele vormingen georganiseerd ikv projecten: - Implementatie van evidence based richtlijnen in de verslavingszorg (FOD project kwaliteitsbevordering) - Vorming ‘Hoe hen ondersteunen en hun veerkracht verhogen?’ naar begeleiders in de bijzondere jeugdzorg, CAW (JAC) en CLB’s. Zie projectverslag over Kinderen van ouders met een afhankelijkheidsprobleem) - Vorming rond psycho-educatie en VI. Zie projectverslag Vroeginterventie. - Voor preventiewerkers een vorming rond ‘Heel wat in huis. Een vormingsavond voor ouders’. Zie projectverslaggeving. Met het huidige aanbod realiseren we vormingsdiversiteit op vlak van: - groepsgrootte: grote (studiedagen), middelgrote (open aanbod) als naar kleine groepen (intervisie) - thema’s: innoverende thema’s op studiedagen, antwoorden op trends binnen open aanbod, basiskennis via de basisopleidingen en verdieping binnen de vaardigheidstrainingen en de masterclass - opleidingsduur: halve dagen (seminaries), 1-daagse opleidingen in het openaanbod of meerdere dagen (intensieve vaardigheidstrainingen en tweejarige opleiding) - doelgroepen:  categoriale: beginnende alcohol en drugspecifieke preventiewerkers/hulpverleners via basisopleidingen en open aanbod en ervaren professionelen (masterclass).  niet-categoriale: verschillende intermediairs uit diverse sectoren deels via het open aanbod en via vormingen op vraag (vormingen op vraag in de arbeidssector) en - methodiek: informatieoverdracht (studiedag), attitude- en vaardigheidstrainingen (motiverende gespreksvoering), interactieve trainingen (training leerlingenbevraging) - lesgevers: in de mate van het mogelijke komen praktijkwerkers en theoretici evenredig aan bod. - inhoudelijk: in de mate van het mogelijke komen alle producten, verschillende modellen voor preventie en verschillende behandelmodellen aanbod. Met deze diversiteit beogen we uiteindelijk een zo groot mogelijke groep te bedienen op vlak van de alcoholen drugsthematiek. Voor intermediairs in opleiding gaan we in op vragen van hogescholen en universiteiten tot het geven van lessen en begeleiden we jaarlijks enkele studenten tijdens hun stage op VAD. Daarnaast beantwoorden we heel wat vragen van studenten (via consult Opdracht 5) en via de bibliotheekservice.


Tenslotte volgen VAD-medewerkers heel wat studiedagen en vormingen om op de hoogte te blijven van de stand van zaken van de wetenschap, nieuwe trends en via vaardigheidstrainingen. Ook via de studiedagen waaraan medewerkers actief participeren wordt kennis gedeeld (Opdracht 2).


Voortgangsrapport VAD 2012 Convenant

Recommend Documents