28e Oncologiedagen voor verpleegkundigen Verpleegkundigen & Verzorgenden Nederland Oncologie
Voortgang Variatie Congrescentrum Jaarbeurs Utrecht Donderdag 19 en vrijdag 20 november 2009
Variatie Voortgang
Voortgang & Variatie In 2009 zijn op het gebied van de oncologieverpleegkunde belangrijke ontwikkelingen waar te nemen. Deze liggen om te beginnen op het gebied van toenemende professionalisering van het vak. Er wordt hard gewerkt om de oncologieverpleegkunde als subspecialisme een aparte status te geven, de verpleegkundig specialist te erkennen als een nieuwe beroepsgroep en de centrale rol van de verpleegkundige als casemanager gestalte te geven. Daarnaast groeit de samenwerking met andere beroepsgroepen en krijgen patiënten meer invloed op onze verpleegkundige zorg. De behandeling van kanker ontwikkelt zich verder en kan steeds zorgvuldiger op de individuele patiënt worden afgestemd. Voortgang en Variatie vragen om zeer bekwame en creatieve verpleegkundigen die hun vak verstaan en naar de laatste inzichten zorg kunnen verlenen volgens standaarden en protocollen waar dat verantwoord is, maar die daarvan durven afwijken, wanneer dat nodig of wenselijk is. De Oncologiedagen voor verpleegkundigen bieden dit jaar weer een groot aantal onderwerpen. Voor beide dagen is gezocht naar samenhang in de thema's van het programma en zijn bij de onderwerpkeuze accenten aangebracht. Deelnemers kunnen naar eigen behoefte een gevarieerde keuze maken. De Oncologiedagen voor verpleegkundigen vinden plaats op donderdag 19 en vrijdag 20 november 2009 in het Congrescentrum Jaarbeurs Utrecht (Beatrix Theater). De organisatie is in handen van V&VN Oncologie in samenwerking met het Integraal Kankercentrum Oost te Nijmegen en het Universitair Medisch Centrum St Radboud te Nijmegen. Bij de samenstelling en uitvoering van het programma wordt traditiegetrouw samengewerkt met partners in zorg. Een aantal verenigingen, zoals het Cancer Genomics Centre, de Nederlandse Vereniging voor Psychosociale Oncologie (NVPO), V&VN Palliatieve Verpleegkunde en Stichting Geriatrische Oncologie Nederland (GeriOnNe), participeert in het programma. Deze invulling sluit aan op de missie van V&VN Oncologie: 'V&VN Oncologie staat voor en stimuleert tot excellente zorg voor patiënten met kanker door het verbinden van verpleegkundigen en andere zorgprofessionals, werkzaam in de oncologische zorg'. Deze brochure geeft u informatie over de inhoud van de Oncologiedagen, de speciale ontbijt- en lunchmeetings en de avondsymposia. De complete opbouw van het programma vindt u in het overzichtschema, waarin alle onderdelen zijn weergegeven met de tijdsplanning. Wij hopen u te ontmoeten op 19 en 20 november 2009 in de Jaarbeurs te Utrecht.
Erik van Muilekom Voorzitter congresredactie V&VN Oncologie 2
Marieke Schreuder-Cats Voorzitter V&VN Oncologie
Maak uw eigen keuze De Oncologiedagen beslaan twee dagen, waarbij het ook mogelijk is voor maar één dag in te schrijven. Het gehele programma bestaat uit zeer diverse onderdelen: sessies met genodigde sprekers, open abstract sessies, workshops en posterpresentaties. De onderwerpen in het programma worden op verschillende niveaus gepresenteerd, aangeduid met 'Algemeen' en 'Advanced'. Ook zijn voor verpleegkundigen met bepaalde aandachtsgebieden specifieke onderdelen opgenomen. Het is mogelijk tijdens het congres op basis van belangstelling en kennis een eigen route en niveau te bepalen. Voor de workshops en ontbijt- en lunchmeetings is, gezien het beperkt aantal plaatsen, vooraf inschrijving noodzakelijk. De indeling hiervan geschiedt op volgorde van aanmelding. Ten aanzien van de sessies kunt u ter plekke en naar eigen behoefte een keuze maken uit de vele mondelinge presentaties. Daarnaast bieden de posterpresentaties alle gelegenheid uw kennis te vergroten. Meer informatie over het maken van uw eigen keuze treft u aan onder 'Praktische Informatie'. Tijdens de Oncologiedagen neemt de expositiehal een zeer centrale plaats in. Hier worden de lunch, koffie/thee en borrel geserveerd en presenteert zich een groot aantal bedrijven, stichtingen en instellingen. Centraal in de Expositiehal is het V&VN Oncologie-ontmoetingspunt te vinden.
Beoordeling open abstract
Er is in het programma veel ruimte voor uw eigen bijdrage. Er is plaats voor mondelinge open abstract presentaties in een groot aantal sessies en voor posterpresentaties. U dient zowel voor een mondelinge als een posterpresentatie een abstract in te sturen. Het abstract is een samenvatting van een mondelinge of posterpresentatie met een vaste indeling. Ga naar www.oncologie.venvn.nl. In het submenu deskundigheid vindt u de link naar het formulier voor het indienen van abstracts.
Uw eventuele voorkeur voor een mondelinge presentatie kan niet altijd gehonoreerd worden. De congresredactie selecteert 'blind', dat wil zeggen dat het abstract geanonimiseerd wordt. Abstracts worden getoetst naar inhoud en vorm aan de hand van de volgende vragen: • Is het onderwerp actueel, relevant, vernieuwend? • Is er samenhang tussen het onderwerp en de conclusie? • Geeft de auteur blijk van verpleegkundig inzicht? • Levert de inhoud van het abstract een bijdrage aan de beroepsontwikkeling? • Is de schrijfstijl toegankelijk? • Is het taalgebruik (de formulering) correct?
Het abstract heeft een vaste indeling waarbij invulling van sommige velden verplicht is. Andere velden zijn optioneel en mogen naar eigen inzicht worden ingevuld. De optionele velden zijn voornamelijk bedoeld voor abstracts van onderzoek.
Abstractindeling • Onderwerp/aanleiding (verplicht) • Probleem/vraagstelling (optioneel) • Methode (design/gegevensverzameling/analyse) (optioneel) • Resultaten (verplicht) • Discussie/conclusie (verplicht) • Aanbeveling (optioneel)
De deadline voor het indienen van open abstracts is 15 juni 2009 Uiterlijk 20 juli ontvangt u bericht over de selectie van uw abstract. Het abstract wordt opgenomen in het programmaboek. De congresredactie houdt zich het recht voor taalcorrecties aan te brengen zonder daarvoor contact op te nemen met de auteur(s).
Voortgang
Hoe kan een abstract worden ingediend?
Variatie
Indienen open abstracts
3
4 Sessie 3 Sessie 4 Ouderen, kanker en voeding
Sessie 5 Behandeling en zorgstrategieën bij bot- en wekedelensarcomen
Sessie 18 Een woord van wetten: strafrecht en verpleegkundige zorg (tot 17.00 uur)
Sessie 19 De rol van cues, het aangepaste kind en de volwassene in communicatie
Sessie 13 Lymfoedeem
Sessie 20 Gastro-intestinale tumoren
Sessie 14 Bewezen zaken maar niet in de praktijk
Workshop 4 E-learning voor oncologieverpleegkundigen
Workshop 2 V&VN Kwaliteitsregister in de spotlights
• lunch / koffie / thee / borrel • expositie van bedrijven en gezondheidsinstellingen • demonstraties • V&VN Oncologie-ontmoetingspunt • posterpresentaties
Expositiehal van 9.00 - 18.15 uur
Avondsymposium Neurotoxiotiet, polyneuropatie en bloedwaarden in de schijnwerpers
Sessie 17 Late effecten van radiotherapie
Workshop 3 Hoe formuleer ik een goede verpleegkundige (oncologie) Onderzoeksvraag?
18.30 - 21.30 uur
Sessie 16 Fertiliteit en seksualiteit bij kanker
Sessie 15 Gevolgen van hormonale therapie bij mammacarcinoom
16.10 - 17.40 uur
Sessie 12 Radiodiagnostiek: CT-scan abdomen
Sessie 9 Nieuwe richtlijn ovariumcarcinoom: van consensus naar evidence
Slotbijeenkomst
Sessie 11 Posterbesprekingen
Sessie 10 Protheses op maat: ieder mens is anders
14.40 - 15.40 uur
Sessie 8 Open abstracts: bedrijfsmatige, kwaliteits-, onderwijs-, en ontwikkelingsaspecten (inclusief pauze)
17.45 - 18.15 uur
Sessie 7 Open abstracts: Algemeen
Workshop 1 Magneetziekenhuizen
Lunchmeeting 1 Targeted-therapieontwikkelingen bij het niercelcarcinoom
Opvliegers en overgang na behandeling van kanker bij mannen en vrouwen
Sessie 6 Plastische chirurgie bij mammacarcinoom
Sessie 2 Open abstracts: Mammacarcinoom en mammacare
Variatie
Ontbijtmeeting 2 Doelgerichte therapieën door genomics onderzoek
Plenaire openingssessie 1 Voortgang & Variatie
Ontbijtmeeting 1 Systemische (medicamenteuze) behandeling van het mammacarcinoom
13.30 - 14.30 uur
12.45 - 14.15 uur
11.30 - 12.30 uur
10.00 - 11.00 uur
07.30 - 09.30 uur
Donderdag 19 november 2009
Voortgang
5
Sessie 33 Angst en dyspnoe bij longkankerpatiënten Sessie 39 Oncologische spoedgevallen (tot 17.00 uur)
Sessie 32 Open abstracts: palliatieve zorg en klachten en symptomen Sessie 38 Psychosociale oncologie
Sessie 31 Consultatieteams Palliatieve Zorg
Sessie 37 Oncologische wonden en ulcera
15.00 - 16.00 uur
16.10 - 17.40 uur
Sessie 40 Hematologie, immunotherapie en targeted therapies
Sessie 34 Van SIG NSV naar SIG Hematologie
Sessie 29 Grenzen aan palliatie en curatie
Sessie 41 Bewegen en vermoeidheid bij kanker
Sessie 35 Posterbesprekingen
Sessie 30 Radiodiagnostiek bij hersentumoren
Sessie 25 Open abstracts: Verpleegkundig onderzoek
Sessie 42 State of the art hersentumoren
Sessie 36 SIG Immuno / Targeted Therapies
Workshop 6 Casemanagement
Workshop 5 De Lastmeter
Voortgang
Variatie
• lunch / koffie / thee / borrel • expositie van bedrijven en gezondheidsinstellingen • demonstraties • V&VN Oncologie-ontmoetingspunt • posterpresentaties
Expositiehal van 9.00 - 18.15 uur
Slotbijeenkomst
Sessie 28 De AWBZ, hoe nu verder?
17.00 - 18.00 uur
Sessie 24 Voorkómen en vóórkomen van complicaties
Lunchmeeting 2 Longkankerbehandeling in toekomstig perspectief
Sessie 23 Hoezo chillen? AYA’s en de confrontatie met kanker
Sessie 27 Consultatieteams Palliatieve Zorg
Sessie 22 Zorgpad Stervensfase
Sessie 26 Kinderoncologie: AMORE
Sessie 21 Bijzondere tumoren
Ontbijtmeeting 4 Nieuwe diagnostiek door genomische profielen
Plenaire openingssessie 2 Voortgang & Variatie
Ontbijtmeeting 3 Pijn en obstipatie bij kanker
13.30 - 14.30 uur
12.45 - 14.15 uur
11.30 - 12.30 uur
10.00 - 11.00 uur
07.30 - 09.30 uur
Vrijdag 20 november 2009
Variatie Voortgang
Niveaus en werkvormen
Leden congresredactie
Bij verschillende onderdelen van het programma zijn indicaties aangegeven over het niveau en soms de specifieke doelgroep. Deze indicaties zijn niet bindend, maar bedoeld om het maken van een keuze te vergemakkelijken.
V&VN Oncologie: dhr. E. van Muilekom (voorzitter), mw. M. van Albada, mw. S. Bunskoek, mw. M. Damman-Lakerveld, mw. W. Giesbers, mw. S. Grosfeld, dhr. H. Haubrich, mw. A. Manenschijn, mw. R. Pietersma, mw. L. van Rossum, dhr. M. van Vliet, mw. C. Dijkhuizen (secretariaat).
ALG = Algemeen: uitbreiden van basiskennis ADV = Advanced: ruime mate van kennis van het onderwerp gewenst Werkvormen: Sessie/meeting:
mondelinge presentaties met mogelijkheid tot het stellen van korte vragen Workshop: interactieve werkvorm waarbij actieve participatie van de deelnemers wordt verwacht Posterbespreking: auteur licht poster toe en mogelijkheid tot het stellen van vragen aan de maker
Doelen en doelgroepen De doelen van de Oncologiedagen zijn: • overdragen van kennis en informatie over kanker en daaraan gerelateerde thema’s • bevorderen van persoonlijke, sociale en communicatieve vaardigheden ten behoeve van de zorg voor mensen met kanker • stimuleren van meningsvorming ten aanzien van ethische en vakinhoudelijke onderwerpen • kunnen delen van persoonlijke ervaringen • creëren van netwerkmogelijkheden voor deelnemers • presenteren van aspecten binnen de verpleegkundige beroepsuitoefening De Oncologiedagen zijn bestemd voor: • (oncologie)verpleegkundigen • verpleegkundig specialisten/nurse practitioners • researchverpleegkundigen • docenten • onderzoekers • beleidsmakers en staffunctionarissen • leidinggevenden • studenten verpleegkunde
6
IKO/Universitair Medisch Centrum St Radboud/Mammacare/V&VN Palliatieve Verpleegkunde: mw. M. Coppens, mw. G. Dekker, mw. T. de Leur, mw. M. Peters, mw. K. Sessink, mw. S. Verhage.
Programma Woensdag 18 november ALG
Op de vooravond van de Oncologiedagen voor verpleegkundigen wordt ook dit jaar een avondsymposium georganiseerd. Het definitieve programma wordt in een aparte brochure verzonden en is ook te vinden op www.oncologie.venvn.nl. Wat zeker aan bod komt, zijn de laatste ontwikkelingen op het gebied van de behandeling en de zorg voor patiënten met een myelodysplastisch syndroom, met daarbij de vraag of er nog plaats is voor een palliatieve behandeling. Het avondsymposium wordt mede mogelijk gemaakt door de firma Celgene.
ALG
■ Dhr. E. van Muilekom MANP, voorzitter congresredactie V&VN Oncologie, verpleegkundig specialist, Nederlands Kanker Instituut-Antoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis, Amsterdam
ADV
Doelgerichte therapieën door genomics onderzoek Deze ontbijtsessie staat in het teken van de nieuwe doelgerichte therapieën; welke zijn dit, welk specifiek molecuul en proces pakken ze aan, wat is het mechanisme van resistentie van een aantal van deze middelen en wat is de impact op de overleving van kanker? Het gaat hier om middelen zoals trastuzumab (Herceptin) en cetuximab (Erbitux). Ook wordt aandacht besteed aan de onlangs beschikbaar gekomen mogelijkheid om (kanker)stamcellen in de darm met biomarkers te
Sessie 2
ALG
Open abstracts: Mammacarcinoom en mammacare In deze sessie worden open abstracts gepresenteerd met als thema mammacarcinoom en mammacare. Een overzicht van de presentaties is vanaf medio juli te vinden op www.oncologie.venvn.nl Sessie 3
ALG
Opvliegers en de overgang als gevolg van behandeling van kanker bij mannen en vrouwen Behandeling van kanker kan zowel bij mannen als bij vrouwen op hormoongebied verstrekkende gevolgen hebben. Na een algemene introductie op deze gevolgen staan de sprekers uitgebreid stil bij de verpleegkundige aspecten, voornamelijk bij mannen die behandeld worden met hormoontherapie. ■ Dhr. dr. M. den Heijer, internist-endocrinoloog, Universitair Medisch Centrum St Radboud, Nijmegen ■ Mw. A.J.C.M. Smits-van der Camp MANP, nurse practitioner oncologische urologie, Universitair Medisch Centrum St Radboud, Nijmegen
ADV = Advanced: ruime mate van kennis van het onderwerp gewenst
Variatie
Het mammacarcinoom kent een grote diversiteit van behandelingen, van (neo-)adjuvante behandeling van het primaire carcinoom tot behandeling van gevorderde ziekte. Deze ontbijtsessie besteedt in de breedste zin aandacht aan ontwikkelingen op het gebied van de systemische behandeling van het mammacarcinoom naar aanleiding van de in 2008 verschenen 'Richtlijn Mammacarcinoom'. De ontbijtmeeting wordt mede mogelijk gemaakt door de firma Roche Nederland BV. Deelname is inclusief ontbijt.
ALG = Algemeen: uitbreiden van basiskennis
Welkom en opening
■ Mw. drs. H.A. Schreuder-Cats, voorzitter V&VN Oncologie, opleider Zuwe Hofpoort Ziekenhuis, Woerden
Systemische (medicamenteuze) behandeling van het mammacarcinoom
Ontbijtmeeting 2
ALG
Plenaire inleiding: De verpleegkundige als casemanager in de oncologische zorg
Donderdag 19 november Ontbijtmeeting 1
Plenaire openingssessie 1
Voortgang
Avondsymposium
Het myelodysplastisch syndroom breed belicht
identificeren en de mogelijke implicaties die deze ontdekking heeft voor de behandeling van darmkanker. Door deze nieuwe techniek is het in de toekomst misschien mogelijk 'ontspoorde' stamcellen gericht aan te pakken en zo de tumor effectiever te bestrijden. ■ Dhr. prof. dr. S. Rodenhuis, internist-oncoloog, medisch directeur Nederlands Kanker InstituutAntoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis, Amsterdam ■ Dhr. dr. W.B.M. de Lau, staflid Hubrecht Instituut, Utrecht De ontbijtmeeting wordt vormgegeven en mede mogelijk gemaakt door Cancer Genomics Centre. Deelname is inclusief ontbijt.
7
Variatie Voortgang
Sessie 4
schap Plastische Chirurgie Zuidoost Brabant, Maxima Medisch Centrum, Veldhoven
ALG
Ouderen, kanker en voeding Bij het ouder worden verandert de lichaamssamenstelling, de leefwijze en daarmee de voedingsbehoefte. De voedingstoestand van een aanzienlijk deel van de ouderen is vaak marginaal. Bij kanker en de behandeling ervan worden daarom extra eisen gesteld aan de zorg voor een optimale voedingstoestand. Om een goede voedingszorg te realiseren, zijn specifieke screeningsinstrumenten en voedingsrichtlijnen ontwikkeld, gericht op de voedingsbehoefte bij ziekte op de hoge leeftijd. Ook vanuit de voedingswetenschap neemt de aandacht voor kanker en ouderen toe. Sessie 5
ALG
Behandeling en zorgstrategieën bij bot- en wekedelensarcomen Patiënten met een bot- of wekedelensarcoom vormen binnen de oncologie een kleine patiëntengroep. De behandelingen zijn echter zeer ingrijpend. Naast de neo-adjuvante chemotherapie in combinatie met overwegend ledemaatbesparende operaties hebben deze patiënten een lang revalidatietraject te gaan. De oncologisch-orthopedische chirurg gaat aan de hand van een casus in op de anatomie, de radiodiagnostiek, het behandelplan en het herstel. De verpleegkundigen gaan in op de ontwikkeling van de ketensarcomen en de voordelen die dit oplevert voor de patiënt. ■ Dhr. dr. H.W.B. Schreuder, oncologischorthopedisch chirurg, Universitair Medisch Centrum St Radboud, Nijmegen ■ Mw. drs. I. Heijnen, verpleegkundige, Universitair Medisch Centrum St Radboud, Nijmegen ■ Dhr. J. van Hulst, verpleegkundige, Universitair Medisch Centrum St Radboud, Nijmegen Sessie 6
ALG
Plastische chirurgie bij mammacarcinoom Bij de initiële behandeling van het mammacarcinoom speelt plastische chirurgie steeds meer een belangrijke rol. De mogelijkheden en nieuwste ontwikkelingen voor reconstructieve chirurgie worden besproken. Aan de orde komen reconstructie met inwendige prothese/eigen spierweefsel en de DIEP-procedure. Tevens komen de verschillende mogelijkheden van tepelreconstructie, waaronder Nipple Banking, uitgebreid aan bod. ■ Mw. drs. E.M.J. Mesters, plastisch chirurg, maat8
ALG = Algemeen: uitbreiden van basiskennis
Sessie 7
ALG
Open abstracts: Algemeen In deze sessie worden open abstracts gepresenteerd met verschillende thema's. Een overzicht van de presentaties is vanaf medio juli te vinden op www.oncologie.venvn.nl Sessie 8
ADV
Open abstracts: Bedrijfsmatige, kwaliteits-, onderwijs- en ontwikkelingsaspecten Specifiek voor deelnemers met een leidinggevende, onderwijskundige of staffunctie. In deze sessie worden open abstracts gepresenteerd met verschillende onderwerpen met betrekking tot bedrijfsmatige, kwaliteits-, onderwijsof ontwikkelingsaspecten van de zorg. Ondanks het feit dat de focus op een specifieke doelgroep ligt, is de inhoud van de sessie zeer divers en voor een breed publiek interessant. Een overzicht van de presentaties is vanaf medio juli te vinden op www.oncologie.venvn.nl Sessie 9
ALG
Nieuwe richtlijn ovariumcarcinoom: van consensus naar evidence De incidentie van het ovariumcarcinoom in Nederland bedraagt 1.500 per jaar. Het aantal sterfgevallen per jaar bedraagt 1.100. Het ovariumcarcinoom is daarmee de meest frequente oorzaak van gynaecologische kankersterfte. Sinds 2004 bestaat er een consensus-basedrichtlijn. Deze richtlijn is met behulp van 9 uitgangsvragen gedeeltelijk evidence based gemaakt. Zowel de nieuwste inzichten van de medische behandeling, als de rol die verpleegkundigen hebben gehad bij het totstandkomen van een evidence-basedrichtlijn, komen aan bod. Hoe gaat dit in zijn werk en wat heb je als verpleegkundige nodig om hieraan een bijdrage te leveren? Daarnaast gaan ze in op de resultaten van het, in het kader van de richtlijn uitgevoerde, literatuuronderzoek naar de effecten van begeleiding van patiënten met ovariumcarcinoom. Tot slot staan ze stil bij specifieke verpleegkundige aandachtspunten bij patiënten die worden behandeld voor ovariumcarcinoom. ■ Dhr. prof. dr. L.F.A.G. Massuger, gynaecologisch oncoloog, Universitair Medisch Centrum St Radboud, Nijmegen ■ Mw. E.M.P. Butter MANP, verpleegkundig
ADV = Advanced: ruime mate van kennis van het onderwerp gewenst
ALG
Protheses op maat: ieder mens is anders Standaardmaten zijn gebaseerd op de gemiddelde mens die niet bestaat. Daarom kan voor de ene vrouw een confectieprothese perfect voldoen en voor de andere helemaal niet. Vanzelfsprekend behoort het voor iedereen mogelijk te zijn een keuze te maken voor een goed passende prothese. Patiënten hebben behoefte aan goede en duidelijke informatie over de mogelijkheden. Een prothese kan bijdragen aan een gevoel van zelfvertrouwen na een ingrijpende gebeurtenis zoals een borstverwijdering of borstsparende operatie. In deze sessie worden de nieuwste ontwikkelingen op het gebied van borst- en deelprothesen behandeld. Sessie 11
ALG
Posterbesprekingen Elk jaar vinden er tijdens de Oncologiedagen over vele verschillende onderwerpen posterpresentaties plaats. Gedurende de sessie posterbesprekingen licht een aantal auteurs in een aparte zaal hun poster mondeling toe en is het mogelijk te discussiëren en vragen te stellen. Een overzicht van de onderwerpen van de posters is vanaf medio juli te vinden op www.oncologie.venvn.nl Sessie 12
ADV
Radiodiagnostiek: CT-scan abdomen Computertomografie abdomen vindt plaats om allerlei ziekteprocessen in de buik en het kleine bekken aan te tonen, te karakteriseren, uit te sluiten en te vervolgen. Deze sessie laat zien wat belangrijk is bij het lezen van een CT abdomen. Waar let u op, wat ziet u nu eigenlijk en wat is er nodig om een CT abdomen te beoordelen? ■ Mw. drs. C.Y. Nio, radioloog, Academisch Medisch Centrum, Amsterdam Sessie 13
ALG
Lymfoedeem Lymfoedeem is een aandoening die ontstaat door het niet goed functioneren van het lymfesysteem. Primair lymfoedeem is een aangeboren aandoening die weinig voorkomt. Secundair lymfoedeem komt vaker voor en kan ontstaan door een discrepantie tussen de productie en de afvoer van het lymfevocht via het lymfesysteem. Secundair lymfoedeem is een probleem
Sessie 14
ALG
Bewezen zaken maar niet in de praktijk In deze sessie gaat de spreker in op een aantal "rituelen" waarvan is aangetoond dat ze niet werken, maar die in de praktijk toch nog steeds worden toegepast. Waarom doen we dat? Als we hier verandering in willen brengen op de eigen werkplek en in de instellingen, hoe pakken we dit dan aan? ■ Mw. drs. G. Holleman, senior adviseur LEVV, Utrecht Sessie 15
ALG
Gevolgen van hormonale therapie bij mammacarcinoom Door de vele behandelmogelijkheden zoals chemotherapie, immunotherapie, radiotherapie en hormonale therapie vergroot de overlevingskans bij het mammacarcinoom. De hormoonstatus speelt een belangrijke rol bij de adjuvante behandeling. De werking van hormonale therapie is succesvol gebleken. Aan hormonale therapie gerelateerde klachten zijn echter van invloed op de kwaliteit van leven. Wanneer klachten onbesproken en/of onbehandeld blijven, kan dit een negatieve invloed hebben op de kwaliteit van leven van de patiënt en diens naasten. De SIG Mammacare heeft daarom een scholing opgezet om de competenties bij verpleegkundigen ten aanzien van het geven van voorlichting en begeleiding aan de patiënt met aanvullende hormonale therapie voor borstkanker te vergroten. Deze sessie gaat uitgebreid in op deze scholing. ■ Mw. A. Cnossen, verpleegkundige specialist mammacare i.o., Kennemer Gasthuis, Haarlem ■ Mw. E. Schouten, gespecialiseerd mammacareverpleegkundige, St. Antonius Ziekenhuis, Nieuwegein De sessie wordt vormgegeven door de SIG Mammacare.
Variatie
Sessie 10
dat bij verschillende tumorsoorten kan voorkomen. Deze sessie gaat in op het ontstaan van dit lymfoedeem, maar besteedt ook aandacht aan de behandeling ervan. U krijgt praktische tips die de patiënt kunnen helpen en leert deze te plaatsten tegen de achtergrond van het ontstaan van lymfoedeem. Daarnaast krijgt u ook handreikingen over wanneer verwijzing naar een lymfoedeemtherapeut noodzakelijk is. ■ Dhr. drs. E. Keus, chirurg, Universitair Medisch Centrum St Radboud, Nijmegen ■ Mw. A. van Hoften, fysiotherapeut, orofaciaalen lymfoedeemtherapeut en docent, Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, Nijmegen
Voortgang
specialist gynaecologie, Universitair Medisch Centrum Utrecht
9
Variatie Voortgang
Sessie 16
ALG
Sessie 19
Fertiliteit en seksualiteit bij kanker In deze sessie komen (on)mogelijkheden aan bod ten aanzien van het behouden van fertiliteit bij mannen en vrouwen voor, tijdens of na een antikankerbehandeling. Daarnaast staan de sprekers stil bij de verpleegkundige aspecten rondom seksualiteit en intimiteit bij kanker met als focus de behandeling van vrouwen tijdens de zwangerschap met onder andere chemotherapie. ■ Mw. dr. P.B. Ottevanger, internist-oncoloog, Universitair Medisch Centrum St Radboud, Nijmegen ■ Dhr. P.R.I. Rabsztyn, verpleegkundige-seksuoloog, Universitair Medisch Centrum St Radboud, Nijmegen Sessie 17
ADV
Late effecten van radiotherapie Steeds meer patiënten krijgen de zeer effectieve behandeling radiotherapie aangeboden. Maar helaas zijn er ook late effecten van deze behandeling. In deze sessie gaat de spreker in op de biologische basis van radiotherapie en op hoe late effecten daaruit kunnen ontstaan. Daarnaast bespreekt hij op welke wijze radiotherapeuten proberen deze effecten zoveel mogelijk te beperken. ■ Dhr. prof. dr. J.W. Leer, radiotherapeut, Universitair Medisch Centrum St Radboud, Nijmegen Sessie 18
ALG
Een woud van wetten; strafrecht en verpleegkundige zorg Heeft u als (oncologie)verpleegkundige nog het overzicht over de wetten en regels die op uw handelen van toepassing zijn? Weet u wanneer u bevoegd en bekwaam bent? Weet u tot hoever uw beroepsgeheim reikt? Iedere verpleegkundige valt onder de Wet BIG; dat mag bekend verondersteld worden. Maar welke wetten nog meer op verpleegkundigen van toepassing zijn en op welke wijze u bij een juridische procedure betrokken kunt raken, is vaak onduidelijk. Deze presentatie biedt een helder overzicht, gebruikmakend van casuïstiek uit de praktijk, over de juridische aspecten van uw vak. ■ Mw. mr. A.W. de Vries, sectorhoofd oncologische zorg, Integraal Kankercentrum Oost, Nijmegen
10
ALG = Algemeen: uitbreiden van basiskennis
ALG
De rol van ‘cues’, het aangepaste kind en de volwassene in communicatie Uit onderzoek is gebleken dat patiënten vaak door middel van zogenaamde 'cues' communiceren. Cues zijn impliciete signalen die duiden op zorgen bij de patiënt. Ook is duidelijk geworden dat de zorgverlener niet altijd op cues ingaat. Om goede zorg te kunnen verlenen is het belangrijk dat de zorgverlener deze cues herkent en erop ingaat door bijvoorbeeld door te vragen. Tijdens het eerste deel van deze sessie hoort u welke cues er zoal zijn en krijgt u handreikingen over hoe u een cue kunt gebruiken als aanzet tot verdere communicatie. Dat communicatie niet altijd even gemakkelijk is, wordt ook in het tweede gedeelte van deze sessie duidelijk. Door middel van de theorie van de transactionele analyse worden communicatiepatronen verduidelijkt en krijgt u tips om het model in te zetten om communicatie effectiever te laten verlopen. Het model beschrijft een aantal posities van waaruit gecommuniceerd kan worden. Zo leert u communicatie en gedrag herkennen. Bovendien krijgt u tips om posities te gebruiken, te beïnvloeden en te veranderen. ■ Dhr. drs. R. Uitterhoeve, verpleegkundig onderzoeker, Universitair Medisch Centrum St Radboud, Nijmegen ■ Dhr. dr. G. Roodbol MScN, MANP i.o., verpleegkundig expert psychiatrie, Universitair Medisch Centrum St Radboud, consultant Roodbol CT&O, Nijmegen Sessie 20
ALG
Gastro-intestinale tumoren Tijdens deze sessie over gastro-intestinale tumoren komen als eerste het primair oesophaguscarcinoom en de multidiscplinaire (chirurgische) behandeling hiervan in specifieke centra in Nederland aan de orde. Vervolgens behandelen de sprekers de wondzorg van de complexe buikwond. Hierbij gaat het over de verpleegkundige zorgaspecten en de verzorgingsmogelijkheden van de complexe (open) buikwond en/of fistels. ■ Dhr. dr. J.J. Bonenkamp, chirurg-oncoloog, Universitair Medisch Centrum St Radboud, Nijmegen ■ Mw. J. Terwindt, seniorverpleegkundige, Universitair Medisch Centrum St Radboud, Nijmegen
ADV = Advanced: ruime mate van kennis van het onderwerp gewenst
Deze lunchmeeting gaat over de ontwikkelingen op het gebied van targeted therapieën, waarbij de focus zal liggen op het gebruik hiervan bij het niercelcarcinoom. Tevens wordt uitgebreid aandacht besteed aan het voorkomen van en omgaan met de bijwerkingen van deze nieuwe behandelingen. ■ Mw. dr. S. Osanto, internist-oncoloog, Leids Universitair Medisch Centrum ■ Mw. J. Steijn, researchverpleegkundige, Leids Universitair Medisch Centrum De lunchmeeting wordt mede mogelijk gemaakt door de firma Novartis. Deelname is inclusief lunch. Workshop 1
ADV
Magneetziekenhuizen Gericht op hoofdverpleegkundigen, regieverpleegkundigen en/of teamleiders. In een magneetziekenhuis wil iedereen wel werken! De Nederlandse Patiënten en Consumenten Federatie (NPCF) en V&VN zijn actief om het concept van de magneetziekenhuizen in Nederland te introduceren. Maar wat kunnen we als (hoofd)verpleegkundigen doen in afwachting van de resultaten van dit project? In deze workshop bespreken we hoe de principes van magneetziekenhuizen op eenvoudige wijze op afdelingsniveau ingevoerd kunnen worden. ■ Dhr. A. Lindenburg, afdelingshoofd, Vlietland Ziekenhuis, Schiedam Workshop 2
ALG
Workshop 3
ADV
Hoe formuleer ik een goede verpleegkundige (oncologische) onderzoeksvraag? Vanuit de praktijk zijn er voldoende ideeën voor het doen van verpleegkundig onderzoek. Probleem is echter vaak hoe deze ideeën om te zetten naar een goede onderzoeksvraag. Tijdens deze workshop wordt stilgestaan bij het formuleren van een goede onderzoeksvraag onder andere aan de hand van de PICO methode. ■ Mw. drs. J.W.B. Persoon, verpleegkundig expert klinische geriatrie, Universitair Medisch Centrum St Radboud, Nijmegen Workshop 4
ALG
E-learning voor oncologieverpleegkundigen In deze workshop krijgt u een toelichting hoe instellingen met de kennisdatabank van Leerstation Zorg kunnen werken. Leerstation Zorg is een e-learning platform met toets- en trainingsmodules voor de zorg en het onderwijs. Het leermateriaal wordt ontwikkeld op basis van kritische praktijksituaties door inhoudsexperts uit verschillende zorg- en onderwijsinstellingen. De kennisdatabank van Leerstation Zorg bevat onder andere een ruime sortering vragen over oncologie en oncologiegerelateerde onderwerpen. Deze zijn mede totstandgekomen door samenwerking met het Nederlands Kanker Instituut-Antoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis. Ga in deze workshop zelf aan de slag en ervaar hoe het gesteld is met uw kennis! ■ Dhr. M. van Brunschot, adjunct directeur Leerstation Zorg, Veldhoven
V&VN Kwaliteitsregister in de spotlights Bent u oncologieverpleegkundige? Dan is het Kwaliteitsregister V&VN Oncologie hét hulpmiddel om op eenvoudige wijze uw eigen deskundigheid in het vak bij te houden. In dit online-register kunt u gemakkelijk bijhouden welke deskundigheidsbevorderende activiteiten zijn afgerond en welke staan gepland. Deskundigheid staat borg voor goede zorgverlening. Met het Kwaliteitsregister is het voor werkgevers, patiënten, cliënten of bewoners inzichtelijk hoe het staat met persoonlijke deskundigheid. Tijdens de workshop komen alle ins & outs van het Kwaliteitsregister aan bod. ■ Mw. drs. H. Jongkind, beleidsmedewerker V&VN Oncologie, Utrecht
Slotbijeenkomst Expohal
Voortgang & Variatie ■ Dhr. E. van Muilekom MANP, voorzitter congresredactie V&VN Oncologie, verpleegkundig specialist Nederlands Kanker InstituutAntoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis, Amsterdam
Uitreiking V&VN Oncologie Posterprijs Aansluitend aan de slotbijeenkomst vindt een afsluitende receptie plaats.
Variatie
ADV
Targeted-therapieontwikkelingen bij het niercelcarcinoom
Voortgang
Lunchmeeting 1
11
Variatie Voortgang
Avondsymposium
ALG
Neurotoxicitiet, polyneuropatie en bloedwaarden in de schijnwerpers Traditiegetrouw wordt aansluitend aan de eerste dag van de Oncologiedagen een avondsymposium georganiseerd. Het definitieve programma wordt in een aparte brochure verzonden en is ook te vinden op www.oncologie.venvn.nl. De thema's die aan de orde komen zijn neurotoxiciteit, polyneuropatie en het beoordelen en interpreteren van bloedwaarden. Het avondsymposium wordt mede mogelijk gemaakt door Janssen-Cilag BV. Deelname is inclusief maaltijd.
Programma ALG
Pijn en obstipatie bij kanker In deze ontbijtmeeting komen nieuwe inzichten ten aanzien van pijn bij kanker aan bod. Uitgangspunt is de 'Richtlijn Pijn bij kanker'. Daarnaast gaan de sprekers in op een medicamenteuze doorbraak op het gebied van opioïdgeïnduceerde obstipatie. Tevens presenteren zij de uitkomsten van de digitale survey onder (oncologie)verpleegkundigen en de verpleegkundige aspecten bij obstipatie. ■ Mw. drs. Th. E. Olden, adviseur palliatieve zorg, Integraal Kankercentrum Zuid, Eindhoven ■ Mw. S. Verhage, verpleegkundig specialist oncologie, Jeroen Bosch Ziekenhuis, Den Bosch De ontbijtmeeting wordt mede mogelijk gemaakt door Whyett. Deelname is inclusief ontbijt. Ontbijtmeeting 4
ADV
Nieuwe diagnostiek door genomische profielen Steeds meer kan men gebruikmaken van specifieke 'genprofielen' bij de behandeling van kanker. Op het gebied van de diagnostiek vinden veel ontwikkelingen plaats. Tijdens deze meeting is hiervoor uitgebreid aandacht en worden genexpressieprofielen (micro-arrays) voor borst-, longen darmkanker besproken evenals de implicaties voor de dagelijkse praktijk. Verder komen andere typen van genprofielen als de analyse van SNPs (Single Nucleotide Polymorphisms) en DNA-methy12
ALG = Algemeen: uitbreiden van basiskennis
Plenaire openingssessie 2
ALG
Welkom en opening ■ Dhr. E. van Muilekom MANP, voorzitter congresredactie V&VN Oncologie, verpleegkundig specialist, Nederlands Kanker Instituut-Antoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis, Amsterdam
Plenaire inleiding: Complementaire en alternatieve middelen (CAM); voortgang of variatie?
Vrijdag 20 november Ontbijtmeeting 3
latie en microRNAs aan bod. Dhr. prof. dr. J. Foekens, coördinator Translational Cancer Genomics & Proteomics, afdeling Interne Oncologie, Erasmus Medisch Centrum, Rotterdam ■ Mw. dr. L. van 't Veer, hoofd Diagnostische Oncologie, Nederlands Kanker Instituut-Antoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis, Amsterdam De ontbijtmeeting wordt vormgegeven en mede mogelijk gemaakt door het Cancer Genomics Centre (CGC). Deelname is inclusief ontbijt. ■
■ Mw. M. Schot MANP, nurse practitioner, Nederlands Kanker Instituut-Antoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis, Amsterdam
Sessie 21
ADV
Bijzondere tumoren Congressen en bijscholingen zijn meestal gericht op de meest voorkomende soorten kanker. In de dagelijkse praktijk komen verpleegkundigen natuurlijk ook patiënten tegen die een meer zeldzame vorm van kanker hebben. Wat is de incidentie van deze bijzondere tumoren en hoe is de zorg georganiseerd voor patiënten met bijzondere tumoren? Als voorbeeld worden de volgende soorten kanker besproken: neuro-endocriene tumoren, kiemceltumoren van het ovarium en trofoblasttumoren inclusief het chorioncarcinoom. ■ Mw. dr. A.M. Westermann MD PhD, internistoncoloog, Academisch Medisch Centrum, Amsterdam ■ Mw. prof. dr. E.G.E. de Vries, internist-oncoloog, Universitair Medisch Centrum Groningen Sessie 22
ALG
Zorgpad Stervensfase Op 12 maart 2009 is de aftrap gegeven voor de landelijke uitrol van het Zorgpad Stervensfase. De Integrale Kankercentra hebben de opdracht om hun diensten te verlenen bij het implementeren van het zorgpad. Deze sessie gaat in op de implementatie en de resultaten van het Zorgpad
ADV = Advanced: ruime mate van kennis van het onderwerp gewenst
ALG
Adolescenten en jongvolwassenen (AYA's) zitten in een belangrijke ontwikkelingsfase van hun leven. De confrontatie met kanker heeft op veel fronten zijn weerslag. Denk bijvoorbeeld aan opleiding, carrière en het aangaan van relaties. De sprekers staan stil bij wat de confrontatie met kanker betekent als gezinslid voor de onderlinge relaties en belichten de invloed op identiteit en autonomie vanuit patiëntenperspectief. ■ Mw. R. Jansen, verpleegkundig consulent AYA, Universitair Medisch Centrum St Radboud, Nijmegen ■ Mw. drs. K.E. Messelink, verpleegkundige-orthopedagoog, Universitair Medisch Centrum St Radboud, Nijmegen
Sessie 27 Sessie 24
ADV
Voorkomen en voorkomen van complicaties Patiënten met een hematologische ziekte worden vaak behandeld met intensieve chemotherapie of een stamceltransplantatie. De mate en de ernst van de optredende complicaties bepalen hoe zwaar de behandeling kan zijn. In deze sessie krijgt u inzicht in welke complicaties op kunnen treden en ook hoe complicaties voorkómen kunnen worden om daarmee de kansen op volledig herstel te vergroten. Sessie 25
ALG
Open abstracts: Verpleegkundig onderzoek In deze sessie worden open abstracts gepresenteerd die gebaseerd zijn op (eigen) verpleegkundig/wetenschappelijk onderzoek in Nederland op het gebied van algemene en specifiek oncologische vraagstukken voor de eerste- en tweedelijns gezondheidzorg. Een overzicht van de presentaties is vanaf medio juli te vinden op www.oncologie.venvn.nl Sessie 26
ADV
Kinderoncologie: AMORE Wat houdt AMORE in? AMORE heet het behandelprotocol dat het AMC als enige ziekenhuis ter wereld toepast bij kinderen met een rhabdomyo-
ALG
Consultatieteams Palliatieve Zorg Nederland heeft in elke regio consultatieteams palliatieve zorg die men kan bellen bij problemen in de palliatieve fase. Zowel artsen als verpleegkundigen kunnen de teams consulteren. De meeste vragen betreffen pijn en palliatieve sedatie. Deze sessie gaat in op de aangepaste landelijke richtlijn 'Palliatieve sedatie'. Sessie 28
ADV
De AWBZ, hoe nu verder? In deze sessie gaat de spreker in op de veranderingen in de AWBZ, die eigenlijk al in januari 2009 in hadden moeten gaan, de gevolgen voor de CIZindicaties en de financiering van de zorg. Aangezien door het ontbreken van transmulrale DBC's veel zaken niet op orde waren, is de maatregel een jaar uitgesteld. Op het moment van de Oncologiedagen is het bijna 2010 en hoe is de stand van zaken dan? Zijn we er wel klaar voor en zijn de transmurale DBC's een feit? ■ Dhr. J.M. van der Molen, opleider Cordaan Thuiszorg, Amsterdam
Variatie
Sessie 23
Hoezo chillen? AYA’s en de confrontatie met kanker
sarcoom in het hoofd-halsgebied. Hoe lieflijk de naam ook klinkt, het gaat om een ingrijpende behandeling van een verraderlijk gezwel: een kwaadaardige embryonale tumor die vooral voorkomt bij kinderen onder de tien jaar. De afkorting staat voor Ablatieve chirurgie, Moulagetechniek brachytherapie en chirurgische Reconstructie. Er komt meer bij kijken dan alleen inwendige bestraling. Allereerst wordt de tumor gereserceerd waarna de resttumor door brachytherapie wordt behandeld. Met behulp van een klos wordt een vierdaagse bestraling gegeven met iridium. Tot slot corrigeert de plastisch chirurg de ontstane holtes met weefsel van elders uit het lichaam. Zowel de medische als de verpleegkundige kant komen in deze sessie aan de orde. ■ Dhr. J.H.M. Merks, kinderoncoloog, Emma Kinderziekenhuis/Academisch Medisch Centrum, Amsterdam ■ Mw. H. Loggen-Dijkkamp, senior verpleegkundige Emma Kinderziekenhuis/Academisch Medisch Centrum, Amsterdam
Voortgang
Stervensfase in de regio van het Integraal Kankercentrum Amsterdam. ■ Mw. A. Stapert, verpleegkundige, VU medisch centrum, Amsterdam
13
Variatie
Sessie 29
Grenzen aan palliatie en curatie 'Palliatieve zorg is gericht op behoud van kwaliteit van leven van patiënten en hun naasten die te maken hebben met een levensbedreigende aandoening' (WHO). Voor patiënten die behandeld worden voor een hematologische ziekte is het medisch gezien vaak erop of eronder. De vraag rijst: is er wel voldoende tijd en aandacht voor palliatieve zorg voor deze patiëntencategorie? Sessie 30
Voortgang
ALG
ADV
Radiodiagnostiek bij hersentumoren Door de accentverschuiving binnen het verpleegkundige domein is het voor de verpleegkundige praktijkvoering van belang enige vaardigheid te hebben in het beoordelen van radiologische onderzoeken. De sessie biedt praktische handvatten voor het beoordelen van de MRI hersenen zowel bij primaire hersentumoren als metastasen. Tevens is er aandacht voor de pseudo-progressie die gezien wordt na radiochemotherapie bij glioblastoma multiforme. ■ Mw. dr. R.H. Enting, neuroloog, Universitair Medisch Centrum Groningen Sessie 31
ADV
De behandeling van kanker met systemische therapieën (chemotherapie/doelgerichte therapie) gaat vaak gepaard met klachten van bijwerkingen. Oncologieverpleegkundigen beseffen steeds meer dat het objectief en eenduidig interpreteren helpt om de ernst van dergelijke klachten helder te krijgen en daar de medische en verpleegkundige zorg op te richten, maar hoe dan? De medische discipline maakt hiervoor veelal gebruik van de gradering volgens de Common Toxicity Criteria Standard grades for adverse events (CTC). Is het mogelijk deze gradering te vertalen voor verpleegkundigen? De werkgroep Symptoommanagement, onder de vlag van de SIG Oncologische Dagbehandeling van V&VN Oncologie, is van mening dat het toepassen van de 'vertaalde' CTC bijdraagt aan het eenduidig signaleren, objectiveren, communiceren en registreren van behandelingsgerelateerde klachten. In deze sessie wordt ingegaan op het toepassen van deze gradering in de verpleegkundige praktijk om ons te helpen de klacht van de patiënt zo goed mogelijk in kaart te brengen en daar onze zorg op af te stemmen. ■ Dhr. H.J.M. Fliervoet MANP, nurse practitioner ALG = Algemeen: uitbreiden van basiskennis
Sessie 32
ALG
Open abstracts: Palliatieve zorg en klachten en symptomen In deze sessie worden open abstracts gepresenteerd met als centrale thema's palliatieve zorg, klachten en symptoommanagement bij kanker en de behandeling van kanker. Een overzicht van alle presentaties is vanaf medio juli te vinden op www.oncologie.venvn.nl De sessies wordt mede vormgegeven door V&VN Palliatieve Verpleegkunde. Sessie 33
ALG
Angst en dyspnoe bij longkankerpatiënten Angst is een groot probleem voor veel patiënten met een longaandoening en in het bijzonder voor mensen met longkanker. Dyspnoe en de mogelijkheid om te stikken liggen hier vaak aan ten grondslag. Dit is de reden dat de SIG Pulmonale Oncologie dit jaar aandacht besteedt aan angst en dyspnoe bij patiënten met longkanker. De sessie wordt vormgegeven door de SIG Pulmonale Oncologie. Sessie 34
Symptoomscore
14
oncologie, Canisius Wilhelmina Ziekenhuis, Nijmegen
ADV
Van SIG NSV naar SIG Hematologie De SIG Nederlandse Stamceltransplantatie Verpleegkundige heeft zich getransformeerd naar SIG Hematologie. Kijkend naar de toekomst is dit een logische stap. Maar wat betekent dit voor de leden van deze SIG en voor de leden van V&VN Oncologie? Hoe kan de SIG nog beter aansluiten aan bij de behoeften uit het werkveld? Hoe kan de SIG bijdragen aan de ontwikkeling van de verpleegkundige zorg binnen het hematologische specialisme? De sessie wordt vormgegeven door de SIG Nederlandse Stamceltransplantatie Verpleegkundigen/Hematologie. Sessie 35
ALG
Posterbesprekingen Elk jaar vinden er tijdens de Oncologiedagen over vele verschillende onderwerpen posterpresentaties plaats. Gedurende de sessie posterbesprekingen licht een aantal auteurs in een aparte zaal hun poster mondeling toe en is het mogelijk te discussiëren en vragen te stellen. Een overzicht van de onderwerpen van de posters is vanaf medio juli te vinden op www.oncologie.venvn.nl
ADV = Advanced: ruime mate van kennis van het onderwerp gewenst
Sessie 39
ALG
Oncologische spoedgevallen
Immuno- en targeted therapies zijn niet meer weg te denken in de behandeling van oncologische aandoeningen en worden toegepast bij bijna alle solide tumoren. Tijdens deze sessie gaan we in op de toepassingsmogelijkheden, bijwerkingen en de (verpleegkundige) interventies van immuno- en targeted therapies. Extra aandacht krijgt de monitoring van bijwerkingen. De sessie wordt vormgegeven door de SIG Immuno/Targeted Therapies.
Spoedgevallen zijn in de oncologie een minder gebruikelijk fenomeen. Toch is er een aantal situaties waarbij snelle en adequate zorg en behandeling vereist is. Experts staan tijdens deze sessie uitgebreid stil bij het vena cava superior- syndroom, myelumcompressie en dreigende dwarslaesie , diep veneuze trombose en longembolie.
Sessie 37
ALG
Oncologische wonden en ulcera De hyperbare geneeskunde, ook wel hyperbarie genoemd, zet men in de gezondheidszorg in bij situaties waarbij zuurstoftekort een rol speelt. Bij oncologische wonden en ulcera is hiervan soms sprake. In deze sessie komen de principes en de historie van hyperbare geneeskunde aan bod met een toespitsing op patiënten met radiatieschade als grootste patiëntenpopulatie. Verder besteden de sprekers aandacht aan de radiotherapeutische behandelmogelijkheden van en effecten op oncologische ulcera en het belang van multidisciplinaire zorg bij deze patiëntengroep. ■ Dhr. B. Kelner, leidinggevende 'Tank van Boerema', Academisch Medisch Centrum, Amsterdam ■ Mw. T. Kroeze, sociaal verpleegkundige, Arnhems Radiotherapeutisch Instituut, Arnhem Sessie 38
ALG
Psychosociale oncologie Naast de lichamelijke, psychische en sociale is ook de spirituele dimensie een belangrijk aspect van goede zorg. Ervaring leert dat verpleegkundigen hier vaak veel oog voor hebben en (onbewust) steun bieden bij zingevingvragen, maar ook dat er veel vragen zijn over hoe hier goed mee om te gaan. Deze sessie gaat in op wat kan worden verstaan onder zingeving en spiritualiteit en waarom het belangrijk is dat verpleegkundigen zich hiertoe verhouden. Ook krijgt u handreikingen over hoe zelf in gesprek te gaan met patiënten over zingeving en spiritualiteit. De richtlijn spirituele zorg, die in concept is verschenen op www.pallialine.nl, wordt hierbij als leidraad gebruikt. ■ Mw. drs. A. Kuin, humanistisch raadsvrouw, Westfries Gasthuis, Hoorn De sessie wordt vormgegeven door de NVPO.
Sessie 40
ALG
Hematologie, immunotherapie en targeted therapies Immunotherapie en targeted therapies zijn niet meer weg te denken uit de behandeling van hematologische aandoeningen en worden onder andere toegepast bij vormen van chronische leukemie. Deze sessie legt uit wat immuno- en targeted therapies precies zijn, welke toepassingsvormen mogelijk zijn en welke verpleegkundige zorgaspecten hierbij van belang zijn. Sessie 41
ALG
Bewegen en vermoeidheid bij kanker Deze sessie gaat over bewegen en kanker, maar ook over ernstige vermoeidheid na de behandeling van kanker. Tegenkracht, stichting kanker en sport, biedt mensen met kanker de nodige sportfaciliteiten en begeleiding op maat. Sport heeft een mentaal en fysiek positief effect op het herstelvermogen. Daarnaast biedt het de nodige afleiding en weerbaarheid in zwarte tijden van behandelingen. Sport integreren in de totale behandeling van kanker is de visie van Tegenkracht. De sessie gaat ook over ernstige vermoeidheid. Genezen verklaard, maar chronisch moe; een op de vier patiënten functioneert lang na behandeling van kanker nog steeds niet normaal vanwege ernstige vermoeidheid, terwijl een lichamelijke verklaring voor de vermoeidheid ontbreekt. Door het Nijmeegs Kenniscentrum Chronische Vermoeidheid (NKCV) van het Universitair Medisch Centrum St Radboud is speciaal voor deze ziektevrije kankerpatiënten met ernstige vermoeidheidsklachten een cognitief gedragsmatige behandeling ontwikkeld. In een gerandomiseerde en gecontroleerde studie is aangetoond dat deze methode effectief is bij de behandeling van de vermoeidheid. ■ Dhr. M. Jansen, coördinator Tegenkracht, Amsterdam ■ Mw. dr. M.F.M. Gielissen, psycholoog, NKCV/ Universitair Medisch Centrum St Radboud, Nijmegen
Variatie
ALG
Voortgang
Sessie 36
SIG Immuno/Targeted Therapies
15
Variatie Voortgang
Sessie 42
ALG
Workshop 6
Casemanagement
De laatste jaren hebben veel nieuwe ontwikkelingen plaatsgevonden, zowel in de diagnostiek als behandeling van hersentumoren bij volwassenen én kinderen. Een van deze ontwikkelingen is de intrede van angiogeneseremmers. Deze bieden nieuwe hoop voor patiënten. Deze sessie gaat uitgebreid in op de huidige stand van zaken met betrekking tot diagnostiek en behandeling en de gevolgen en effecten voor de specifieke patiëntengroepen.
De uitkomst van het rapport 'Zorgketen voor kankerpatiënten moet verbeteren' van de Inspectie voor de Gezondheidszorg (maart 2009) is, dat instellingen en professionals die zorg verlenen in de keten van zorg voor de oncologische patiënt, de volgende zaken uiterlijk 1 januari 2010 hebben geregeld: • één duidelijk aanspreekpunt voor de patiënt tijdens de oncologische behandeling, bekend bij de patiënt en traceerbaar in het patiëntendossier, • één duidelijke regisseur van het hele zorgproces van de oncologische patiënt zowel medisch als logistiek, • één set van afspraken over de gehele zorgketen, vastgelegd in een gezamenlijk protocol en altijd toegesneden op de behoeften van de individuele patiënt, • één geïntegreerd dossier, toegankelijk voor alle betrokken zorgverleners. In deze workshop krijgt u een toelichting over hoe bovenstaande door middel van casemanagement, zowel intra- als extramuraal, aangepakt kan worden.
Lunchmeeting 2
ALG
Longkankerbehandeling in toekomstig perspectief Er is nog veel te winnen bij de behandeling van longkanker. Wereldwijd wordt er veel onderzoek gedaan naar nieuwe kankerceldodende medicijnen, maar ook naar nieuwe toepassingen van bestaande medicijnen voor deze bedreigende ziekte. De afgelopen jaren zijn er veel nieuwe geneesmiddelen op de markt gekomen. Deze lunchmeeting besteedt niet alleen aandacht aan deze nieuwe geneesmiddelen, maar ook aan de 'nieuwe' bijwerkingen van deze middelen. Verder komen ook nieuwe diagnostische methoden en onderzoeken zoals PET-scan, EUS en EBUS aan bod. De lunchmeeting wordt vorm gegeven door de SIG Pulmonale Oncologie en mede mogelijk gemaakt door de firma Roche BV. Deelname is inclusief lunch. Workshop 5
ALG
De Lastmeter Veel oncologische patiënten kampen met psychosociale problemen. De Lastmeter is een instrument waarmee deze problemen in kaart kunnen worden gebracht. Het instrument meet hoeveel last een patiënt ervaart. Daarnaast vormt het instrument een communicatiemiddel. De hulpverlener dient samen met de patiënt de ervaren last te verduidelijken. Wat zijn de grootste problemen en kan hier wat aan gedaan worden door de zorgverlener of is wellicht een doorverwijzing nodig? In de workshop legt de spreker uit hoe het instrument in de zorg ingezet kan worden om psychosociale zorg de plek te geven die deze verdient. ■ Mw. P. Heldens MANP, verpleegkundig specialist oncologie, Ziekenhuis Zevenaar
16
ALG
State of the art hersentumoren
ALG = Algemeen: uitbreiden van basiskennis
Slotbijeenkomst Expohal
Voortgang & Variatie ■ Dhr. E. van Muilekom MANP, voorzitter congresredactie V&VN Oncologie, verpleegkundig specialist Nederlands Kanker Instituut-Antoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis, Amsterdam
Uitreiking Amgen Oncology Award of Excellence Oncology Nursing 2009
Afsluiting Oncologiedagen ■ Mw. drs. H.A. Schreuder-Cats, voorzitter V&VN Oncologie, opleider Zuwe Hofpoort Ziekenhuis, Woerden
Aansluitend aan de slotbijeenkomst vindt een afsluitende receptie plaats, aangeboden door het Integraal Kankercentrum Oost en het Universitair Medisch Centrum St Radboud te Nijmegen.
ADV = Advanced: ruime mate van kennis van het onderwerp gewenst
Tijdens alle sessies van de Oncologiedagen worden de onderwerpen tijdens een strak tijdschema gepresenteerd. U kunt wat deze sessies betreft op de dag zelf beslissen waar u heen gaat en u kunt tussen de presentaties door wisselen van sessie. Als u belangstelling heeft voor workshops, lunchen ontbijtmeetings en de avondsymposia, moet u zich daarvoor inschrijven, omdat hiervoor slechts een beperkt en vastgesteld aantal deelnemersplaatsen beschikbaar is. De lunch- en ontbijtmeetings en de avondsymposia zijn facultatief. De avondsymposia zijn eventueel ook los van de Oncologiedagen te volgen. Voor de avondsymposia zijn in augustus aparte folders met inschrijfformulier beschikbaar. De indeling in workshops en lunch- en ontbijtmeetings vindt plaats op volgorde van binnenkomst van de inschrijving. Om teleurstelling te voorkomen raden wij u aan zo spoedig mogelijk in te schrijven en daarbij de eenmalige machtiging juist in te vullen. Indien uw eerste voorkeur is volgeboekt, wordt u automatisch ingedeeld bij uw tweede voorkeur. Indien ook deze is volgeboekt, kunt u deelnemen aan een van de sessies.
Hotelarrangementen NH Utrecht Jaarbeursplein 24 3521 AR Utrecht Tel: 030-29 779 88 Onder vermelding van Oncologiedagen 2009 en het reserveringsnummer 92456242 kunt u een kamer boeken voor € 140, - exclusief ontbijt (€ 18,50) en exclusief 5% toeristenbelasting. Bastion Hotel Utrecht Mauritiuslaan 1 3526 LD Utrecht Reserveringen kunnen gemaakt worden via het reserveringsnummer 0900-BASTION (22 784 66), via www.bastionhotelgroep.nl of via telefoonnummer 030-26 716 16. Onder vermelding van Oncologiedagen 2009 kunt u een kamer boeken voor € 90, - exclusief ontbijt (€ 12,50) en exclusief € 4,50 toeristenbelasting.
U ontvangt uiterlijk vijf dagen voor de Oncologiedagen op het door u opgegeven adres per post uw toegangsbewijs, badge en programmaboek. Het is van groot belang dat u alles meeneemt op de dag zelf. Het wordt maar één keer verstrekt.
Certificaat Een bewijs van deelname ontvangt u enkele weken na het plaatsvinden van de Oncologiedagen.
Inschrijfgeld Het inschrijfgeld bedraagt voor: Inschrijving voor 1 dag: • Lid V&VN Oncologie/NVPO/ V&VN PV/GeriOnNe • Lid V&VN (andere afdelingen) • Geen lid Inschrijving voor 2 dagen: • Lid V&VN Oncologie/NVPO/ V&VN PV/GeriOnNe • Lid V&VN (andere afdelingen) • Geen lid
€ 145,€ 160,€ 195,-
€ 205,€ 250,€ 275,-
Inschrijving voor 14 augustus: € 15,- korting op de toegangsprijs! LET OP! Niet-leden die inschrijven voor de Oncologiedagen en direct lid worden van de V&VN Oncologie betalen de ledenprijs. Zij worden automatisch lid van de V&VN Oncologie tot tenminste 31 december 2010. Groepsinschrijvingen zijn mogelijk vanaf 20 personen. Het inschrijfgeld is hetzelfde als het inschrijfgeld voor leden. Informatie en voorwaarden zijn op te vragen via
[email protected] Het inschrijfgeld is inclusief koffie/thee, lunchbuffet, congrestas en het programmaboek. U kunt gebruik maken van alle faciliteiten die de Oncologiedagen bieden.
Variatie
Aangeven van keuzes
Toegangsbewijs
Voortgang
Praktische informatie
17
Variatie Voortgang
Inschrijving Inschrijving is uitsluitend mogelijk via www.oncologie.venvn.nl of www.elseviergezondheidszorg.nl U kunt zich aanmelden tot 12 november 2009. Bij annulering vóór 31 oktober 2009 wordt € 25, - excl. btw in rekening gebracht. Na deze datum is annuleren niet meer mogelijk. Uw toegangsbewijs is wel overdraagbaar. U ontvangt automatisch via e-mail een bevestiging van uw inschrijving. Uw inschrijfgeld wordt automatisch geïncasseerd via een eenmalige machtiging aan de V&VN Oncologie. U ontvangt dus geen factuur! Let er op dat u de juiste gegevens doorgeeft om een automatische incasso correct te laten verlopen. De naam en het rekeningnummer dienen bij elkaar te horen. U kunt niet via een (thuiszorg)instelling of ziekenhuis betalen.
Inlichtingen Voor vragen over de inschrijving kunt u zich wenden tot: Elsevier Gezondheidszorg, Afdeling Evenementen, Chantal Dijkhuizen, Postbus 1110, 3600 BC Maarssen. Telefoon 0346-57 73 22; fax 0346-57 73 02; e-mail
[email protected]. Voor vragen over uw abstract kunt u zich wenden tot: Secretariaat congresredactie, Chantal Dijkhuizen, telefoon 0346-57 70 61 op maandag/dinsdag/donderdag, e-mail
[email protected]. Voor extra brochures of inhoudelijke informatie over het programma kunt u mailen met de congresredactie van V&VN Oncologie via e-mail
[email protected]. U kunt ook alle informatie over de Oncologiedagen terugvinden op www.oncologie.venvn.nl of www.elseviergezondheidszorg.nl.
Accreditatie De Oncologiedagen van V&VN Oncologie zijn geaccrediteerd door de Accreditatiecommissie van het Kwaliteitsregister Verpleegkundigen & Verzorgenden.
18
Presenteer uw eigen bijdrage tijdens de Oncologiedagen! De deadline voor het indienen van abstracts is 15 juni 2009.
Voortgang
Variatie
Ga naar www.oncologie.venvn.nl.
19
