Het onafhankelijke maandblad dat aanzet tot zelfstandig kritisch denken en handelen • jaargang 27 • 21 november 2003 • nr 385
Bezinning kernenergie?! geef ons nog een paar jaar en het kan weer
pagina 3
Wat is men bereid Hij schilderde z'n eend in de meest wilde oorlogskleuren
pagina 4
Karel van Wolferen en de kritiek Van Wolferens boek past binnen het groeiende antiAmerikanisme
pagina 4
Mijn verdedigingsrede hangt alles natuurlijk af van wat je gelooft
pagina 5
Kraken naast kopen Het lijkt heel wat
pagina 5
Identiteitscrisis
VDe glazen bol ANDERSGLOBALISERINGSBEWEGING
Keihard politieoptreden, politieke vervolging van demonstranten, interne meningsver schillen over de te volgen strategie en na te streven doelen, de ver plaatsing van vr ijhandels bijeenkomsten naar afgesloten of anderszins voor demonstranten onbereikbare plaatsen en toenemende inkapseling van de beweging door het politieke establishment: het zijn nog maar enkele van de ontwikkelingen die de andersglobaliseringsbeweging in haar bestaan bedreigen. Hoewel nog lang niet iedere activist het wil toegeven is de beweging zo goed als dood. De grote vraag is hoe het verder moet. door Marco
Sterk als de fractie is in het Geschreven Woord
pagina 6
De in juni bij het Griekse Thessaloniki gehouden Europese Raad was de laatste Eurotop oude stijl. Lange tijd was het de praktijk dat iedere zes maanden - zolang is een land voorzitter van de EU ministerraad - ook meteen het merendeel van de ministeriële vergaderingen in het voorzittende land plaatsvond. Met de uitbreiding van de EU van 15 naar mogelijk 25 landen in het vooruitzicht, werd al tijdens de in 2000 in Nice gehouden Eurotop besloten voortaan alle bijeenkomsten van Europese regeringsleiders in het Brusselse te houden. Waar critici van het Tophoppen (1) ondanks enkele jaren van geanimeerde discussie binnen de andersglobaliseringsbeweging niet in slaagden, zal nu dankzij de Europese Unie wellicht toch lukken, namelijk een definitief einde aan het tophop-fenomeen. Het rondreizende EU circus heeft onbedoeld en in meerdere opzichten bijgedragen aan de opkomst van wat bekend staat als de andersglobaliseringsbeweging. De afgelopen jaren groeide de kritiek op de Europese eenwording en de rol van de Europese Unie in het neoliberale globaliseringsproces. Dit vertaalde zich onder meer in terugkerende protesten tijdens de halfjaarlijkse Eurotoppen. Deze prestigieuze bijeenkomsten van Europese regeringsleiders vonden telkens in een andere EU lidstaat plaats. Het rondreizende en periodieke karakter van de Eurotoppen boden de (Europese) sociale beweging een aantrekkelijk raamwerk waarbinnen zij haar activiteiten min of meer structureel kon coördineren en haar protesten op kon focussen. Het waren niet in de laatste plaats de Eurotoppen die het beeld neerzetten van één coherente beweging: "de andersglobaliseringsbeweging". In werke-
lijkheid is ze een lappendeken van talloze bewegingen en organisaties, die elkaar de ene keer aanvullen om elkaar een andere keer juist weer tegen te werken. Nu de huidige EU voorzitter Italië heeft laten weten dat zij 'hun' Eurotop in Brussel zal houden (12-13 december 2003), en ook Ierland, dat de voorzittershamer in januari 2004 zal overnemen dit heeft besloten, lijkt er een einde gekomen aan een lange reeks in het oog springende internationale anti-EU mobilisaties. Natuurlijk zal er ook in Brussel nog het nodige gedemonstreerd worden, maar het effect en de verbeeldingskracht zal minimaal zijn.
vragen ter voorkoming van een stille dood Het EU besluit zich voortaan in haar Brusselse fort te verschansen staat niet op zichzelf, maar past in de wereldwijde trend kapitalistische onderonsjes buiten het bereik van de andersglobalisten te houden. Zo vond de voorlaatste G8 bijeenkomst plaats tussen de grizzly bears in het Canadese Kananaskis en koos men de keer daarop het eveneens geïsoleerde Franse bergje Evian. Voor zover dit soort bijeenkomsten nog in de buurt van de bewoonde wereld worden gehouden, worden deze beveiligd door krankzinnige hoeveelheden leger en politie, waardoor er voor de demonstranten sowieso geen doorkomen aan is. Over deze ontwikkeling hoeft overigens geen traan te worden gelaten. Immers, het symbolische en repeterende scenario waaraan regeringsleiders en demonstranten zich tijdens de diverse toppen hielden, maakten de protesten de afgelopen jaren meer en meer tot een zinloos ritueel. Terwijl de regeringsleiders achter de schermen de buit verdelen en voor het oog van de camera cadeautjes uitdelen aan de armen, lopen de demonstranten hun verplicht rondje om de kerk of reageren ze zich af op de politie en privaat eigendom. Het script van de protesten ligt telkens even vast als de protocollen van de 'bestreden' top. Naar het strategische doel van de protesten is het steeds meer gissen. Van de aangekondigde blokkades en verstoringen komt in ieder geval alsmaar minder terecht. Sinds de succesvolle protesten tegen de IMF en Wereldbankbijeenkomst in Praag (2000) zijn zo'n beetje alle internationale mobilisaties gesmoord in politierepressie of juist door de neoliberale elite ingekapseld. Wat overblijft zijn de alternatieve dorpen en de tegentoppen. Deze zijn best gezellig, maar hebben met een doordachte en strijdbare strategie natuurlijk niets van doen. Het EU-besluit te stoppen met het rondreizend circus van toppen kan dan ook gezien worden als een geschenk aan de andersglobaliseringsbeweging uit onverwachte hoek. Het niet onbelangrijke Europese deel van de beweging wordt nu immers met de neus op de feiten gedrukt, namelijk dat men haar eigen activiteiten grotendeels liet afhangen van de agenda van haar tegenstander. De beweging ziet zich door het EU-besluit, voor een aantal belangrijke vragen geplaatst zoals "Hoe kunnen toekomstige kapitalistische besluitvormingsprocessen op een effectieve manier worden beïnvloed of gesaboteerd?", "Welke mogelijkheden zijn er voor de andersglobaliseringsbeweging om zich in de toekomst internationaal te manifesteren?". Beantwoording van deze vragen is van essentieel belang, wil de door de andersglobaliseringsprotesten ontketende bewegingsdynamiek geen stille dood sterven. Het diffuse karakter van de andersglobaliseringsbeweging
B oschveld bloedt "In Boschveld staat mijn huis, in Boschveld staat mijn huis. In 't Boschveld stond mijn huis ja ja, van je pingele pingela hopsasa" (Oud Nederlands volksliedje)
Wat wil Kleintje Muurkrant? Kleintje Muurkrant wil via het openbaar maken van gegevens en feiten, het geven van achtergrondinformatie en het plaatsen van diskussiestukken, het verzet tegen misstanden in de maatschappij aanwakkeren. Wij willen onszelf en anderen aanzetten tot zelfstandig kritisch denken en handelen, en tevens een platformfunktie vervullen voor aktiegroepen in Den Bosch en verre omgeving. Het Kleintje staat open voor een ieder die hieraan een bijdrage wil leveren. Eens in de maand stellen wij –het muurkrantkollektief– een Kleintje samen uit jullie en onze bijdragen. Deadline nr 386 is 8 december. Je kunt ons schrijven via onderstaand adres. Een abonnement kost 17,50 euro per jaar. Overmaken op giro 5349231 tnv Muurkrantkollektief Den Bosch Postbus 703, 5201 AS Den Bosch Nederland. E-mail:
[email protected] Kleintje op internet: http://www.stelling.nl/kleintje/ ISSN nr: 094-7912
Ze zij n eruit, jazeker, maar w ie zi jn zij? Zij zijn de Bos sche Gem eente, onder leidi ng van w ethouder volkshuisvesting en grote stedenbeleid mevr. De Jonge, zij zij n de woningbouwcorporaties onder leiding van het grote geld. Zij zijn het dus, di e s amen met stedenbouwkundigen, financiers en de projectontwi kkelaar een " Masterplan" tot herinrichting van onze buurt Boschvel d hebben voorgebakken, dat zi jn wiedeweerga niet kent. Dat een afspiegel ing moet w orden van het zo grootse en voor de gem iddel de huidi ge Boschvel dbewoner " Onbetaalbare Paleiskwart ier" . D e toon en de maat zi jn gezet om van het huidige Bos chveld een wi jk voor neo tweeverdi eners en jonge profess ionelen te maken, die op de -door de banken, proj ectontwikkelaren, aannemers en m akel aren verzi ekte koopwoni ngm arkt - vanwege de gigantis che zakkenvull erij van voornoemden, niet meer terecht kunnen. De soci al e w oni ngbouw wordt welisw aar 1 op 1 vernieuwbouwd, maar dat alles tegen de huursubs idiegrens aan, waarmee voornoemde gemeent e, w oningbouw corporat ies en de ui tvoerende grootgeldpats ers meerdere vli egen in een kl ap slaan. Er wordt daarmee (w oon)ruimte geschapen voor de modale of tweemaal modale neo-middenklasse, zi j kunnen vanuit deze zo strategisch gelegen wi jk, m et het st ation en uitval swegen om de hoek, zo snel mogel ij k naar hun respectievelijke middenklasse baantj es reizen, and, last but not least , zij zullen de mi ddens tand t er plekke al sook die van het stadscentrum ("op ti en mi nuten lopen") een aanmerkelij ke 'boost' geven waartoe de hui dige Bos chvel dse, gemiddel d laagbetaalde minimumloon- of bi jstandsli jder, ni et toe in st aat wordt geacht door het voornoemde m anagementregel-
tuig. Een financieel-economisch-et nische schoonmaak wordt nat uurl ij k niet m et zoveel w oorden benoem d i n al die "Masterplannenmakerij ", want de omhooggevallen maatschappi j-elit es di e m et de 'herinri chti ng' 700.000.000 euro's gemeens chapsgeld gaan uitgeven, weten wel dat je met "dui deli jkheid en eerli jkheid en integri tei t", ni et de resultaten kunt verwachten welke zij in al die mastermakerijplannen gestopt hebben. M evr. De Jonge, verantwoordelijk voor volkshuisves ti ng en 't grot e stedenbeleid van 's -Hertogenbosch, laat hi erm ee zi en waarom het nog niet eens zo'n sl echt idee i s om het al eerder door Pvda-voorman Woutertj e Bos geopperde idee om de Pvda op te heffen realiteit t e m aken! Wat zij m et neo-l iberale en een conservatief rechtse sluwhei d heeft doorgevoerd aan stedel ij k vernieuwings beleid, met de treurige en schandelijke gevolgen voor de bew oners van onder andere de Graafsew ijk, de Aa-wijk en De R ei t, i s van een kal iber waar de grofste vri jemarktkapit ali st een brok van i n de keel zou kri jgen. Dem ocrati sch? A anm ehoel a. Soci alistisch? Aanmehoela. M et bewoners en belanghebbenden afgewogen consensus? Aanm ehoel a!!! En de rest van het B os sche dorps-pol it ieke spectrum, inclus ief de SP en Groen L inks s taat erbij en kijkt ernaar wanneer over het algemeen s ociaal zwakkere mensen -die 10-20-30-40 j aar i n zo'n ter herinri chting bestemde buurt hebben gewoond- zonder pardon naar de volgende afbraakbuurt m oeten verkass en, om dat de huren daar voor hen nog wel betaalbaar zij n. Dit vooruit in de vaart der volkeren s ociaal belei d van mevr. de pvda wethouder De J onge, st aat vele huidi ge Boschvelders dus ook te wachten. D e "Masterplannen" zijn nu eindel ij k boven taf el (de hui dige bewoners hebben hier drie jaren l ang om m oeten bedelen om concreet geïnf ormeerd te worden!) en beloven de sterren aan de hemel voor de aanst ormende neo-middenklassers en andere ruggegraat van de economi e kl assen. A lleen de gemasterplande herinrichti ngs-prospect us al , m et all e design-bl oem etj es behangtaal die daarin gebezigd is , doet het ergs te verm oeden en laat er bij mij geen twijfel over bestaan dat de verborgen agenda van het cons orti um regenten-regel -tuig, nameli jk een totaal economisch-fi nanciële agenda is ,
maakt een eensluidende beantwoording van deze vragen echter al bij voorbaat onmogelijk. De beweging bestaat immers uit een groot aantal politieke en maatschappelijke stromingen die elkaar net zo vaak aanvullen als tegenwerken. Binnen de andersglobaliseringsbeweging kunnen we een drietal hoofdstromingen onderscheiden: de Niet Gouvernementele Organisaties, parlementair links en een basisdemocratisch deel. De sterkte van de afzonderlijke stromingen en de onderlinge krachtsverhoudingen verschillen van land tot land. Terwijl in sommige Europese landen sprake is van een sterke antikapitalistische stroming, zijn het in veruit de meeste landen Niet Gouvernementele Organisaties (NGO's) die de boventoon voeren. Het merendeel van de NGO's pleit voor reformistische "oplossingen" voor de door het neoliberaal kapitalisme veroorzaakte problemen. Hoewel er de afgelopen jaren rond internationale mobilisaties sprake was van enige coördinatie tussen de verschillende stromingen doet ieder toch vooral weer haar eigen ding. Voor de NGO's is dat voornamelijk lobbyen, autoritair links richt zich op het 'rekruteren' van nieuwe (partij-)leden en kiezers en het basisdemocratisch deel zorgt met haar activistische praktijk voor het nodige spektakel en speldeprikken. Gezien de verschillen in gebruikte middelen en doelen die men nastreeft ligt het dus voor de hand dat de eerder geformuleerde vragen door de afzonderlijke stromingen op heel verschillende manieren zullen worden beantwoord. Dat wil zeggen, als men zich al überhaupt over de vragen buigt en de verleiding kan weerstaan om op de automatische piloot dezelfde weg verder te gaan. Of we over een tijdje nog steeds kunnen spreken over __n samenhan gende andersglobaliseringsbeweging, met de betekenis, praktijk en impact die het de afgelopen jaren heeft gehad, is vooralsnog maar zeer de vraag.
de belangrijkste kracht als zwakste punt De kans is groot dat de beweging uiteen zal vallen. Signalen die in deze richting wijzen zijn er volop. In de "diversiteit" ligt namelijk niet enkel de belangrijkste kracht, maar ook het zwakste punt van de andersglobaliseringsbeweging. In de hoogtijdagen van de beweging, rond de WTO top in Seatlle (1999), werden de onderlinge meningsverschillen nog tijdelijk aan de kant gezet, maar die tijd lijkt inmiddels voorgoed voorbij. De meningsverschillen over nagestreefde doelen komen steeds meer op de voorgrond te staan. Niet in de laatste plaats komt dit omdat na jaren protesteren tegen het mondiaal kapitalisme activisten meer dan ooit de behoefte hebben om alternatieven voor het neoliberalisme te formuleren, en dat de door de verschillende deelbewegingen nagestreefde alternatieven elkaar lang niet altijd verdragen is inmiddels wel duidelijk. Ook over de te gebruiken middelen wordt stevig gebakkeleid. Waar de ene pleit voor geduld en dialoog met de maatschappelijke elites wil de ander de bestaande machtsstructuren eenzijdig en liefst vandaag nog, tot de grond toe afbreken. Het politieke en economische establishment maakt in elk geval handig gebruik van de verschillende zienswijzen binnen de beweging en speelt de vervolg op pagina 2
waarin m et grove maar onbenoemde mi ddelen, met de huidige 80% onderm odale buurtbewoners wordt afgerekend. Een ij kpunt in het geheel der masterpl annenmakeri j is namelijk de door de Gemeente en Woningbouwcorporati es voorgebakken "H erinrichti ngs Inspraakprocedure voor de huidige bewoners en belanghebbenden", die geen enkele eigen en werkelijke inspraak van de hui dige bew oners en belanghebbenden toestaat, want al le randvoorwaarden tot inspraak zijn door de voornoemde Wethouder en de Woningbouwbobo's ingevuld met dat a's en l engte van die procedure die op papier zo'n week of zes is , maar i n feite s lechts enkele moment en beslaat. En dat al les in de des ign-bl oem etjesbehangtaal van de gemasterpl ande herinri chti ngsprospectus di e de huidige bewoners en bel anghebbenden i n hun oren moeten knopen. Het bestuurlijk en beleidsvaardig onvermogen van m evr. De Jonge van vol kshuisves ti ng en grote st edenbeleid werd al duidelijk in eerdere en vergel ij kbare herinrichti ngsprocessen, m aar mag haar schandal ige geklungel en volksmennerij gewoon voortzetten van de 's -Hertogenbos sche Gemeenteraad die al jaren de belangri jks te pol it ieke bes lissingen door de gemeentelij ke topambtenarij en het bedrijf sleven laat bepalen. Openbaarheid van bestuur en democratische besl uitvormi ng bet ekenen voor deze m evrouw de wet houder kennelij k dat zij om haar gemeentelijke heri nrichtings doelen te bereiken, "H et Vol k" volkom en ondergeschi kt moet m aken aan de eis en van a-sociale financiël e en econom ische voorui tgangs motieven welke int uss en hebben bew ezen dat de mens, en daarmee zeker ook haar kiezers, al leen maar mi ddelen tot dat doel zijn. De aperte machts arrogante s likken of stikken methodes die zij denkt te kunnen gebruiken zouden voor een ieder, en zeker voor een democrat is ch gekozen gem eenteraad, het signaal moeten zij n dat zij, m evr. de Bossche Pvda. w ethouder De J onge, niets maar dan ook niets met democratische besluit en bel eids vorm ing te maken zou mogen hebben, daar i s zij te zwak voor, en te onduidel ij k, en te oneerli jk, en t e weinig integer. (Met vriendelijke groeten, Jacob Roodenburg)
kleintje MUURKRANT /21 november 2003, pag 2
➔➔➔➔Bossche NietWinkelDag Aanstaande zaterdag 29 november is het weer "Niet Winkel Dag". Wederom gaan in vele steden en landen mensen de (winkel)straat op om door middel van ludieke acties duidelijk te maken dat het maar eens afgelopen moet zijn met het overconsumentalisme. Onder het motto "doe mee door niet mee te doen" worden er weggeefkraampjes ingericht, ballonnen met "Koop Niets" erop aan kinderen uitgedeeld, flyers, tasjes zonder bodem en symbolische doosjes geluk uitgedeeld of wordt het winkel-geile publiek door middel van straattheater met hun aasgedrag geconfronteerd. Ook in Den Bosch zal de winkelende massa er niet aan kunnen ontkomen. "Food Not Bombs" deelt gratis eten uit, er komt een weggeefkraam en straattheateracts. Jij kan ook meedoen door op zaterdag 29 november naar één van de kraampjes te komen. Neem de
vervolg van voorpagina: De glazen bol 'goede' (parlementaire) en 'slechte' (antiparlementaire) andersglobalisten handig tegen elkaar uit. Eén gevolg van het verdeel en heers-spel is dat NGO's, in navolging van overheden, de internationale vrijhandelsorganisaties en het bedrijfsleven, steeds openlijker voor corporatistische "oplossingen" pleiten voor de problemen die het neoliberalisme veroorzaakt. Deze "oplossingen" gaan uit van de vooronderstelling dat de in het kapitalisme gecreëerde tegenstellingen op zichzelf geen probleem zijn, maar dat wel vaart en welzijn voor 's werelds massa's valt of staat met een goede samenwerking tussen overheid, bedrijfsleven en de civiele sector (NGO's, vakbon den e.d.). De vrijage tussen bovengenoemde maatschappelijke elites is een groeiende bron van irritatie voor het basisdemocratische kamp. Het laatstgenoemde deel van de andersglobaliseringsbeweging bestaat overigens uit verschillen de fracties die met elkaar delen dat zij streven naar een horizontale manier van het samenleven organiseren. Bezien vanuit dit streven naar een postparlementair en antikapitalistisch alternatief ziet ze de toenadering tussen elites dan ook als niet veel minder dan verraad aan de beweging. De irritatie wordt nog verder vergroot door de manier waarop de veelal rijke en interna tionaal opererende NGO's zich voortdurend opwerpen als woordvoerders van de beweging. Terwijl demonstranten buiten de rode zones veroordeeld zijn tot traangas happen, houden de buitenparlementaire vertegenwoordi gers van de civiele sector vanuit de belegerde conferentieoorden zelf, hun pleidooi voor "hervorming van het kapitalisme". Dit wordt hen door veel andersglobalisten niet in dank afgenomen, want niet alleen is de "NGO boodschap" een stuk minder radicaal dan die van menig demonstrant, ook op het democratische karakter en politieke onafhankelijkheid van de civiele sector valt het nodige af te dingen. Wie, bijvoorbeeld, vertegenwoordigen de dikwijls met veel overheidsgeld in stand gehouden en hiërarchisch georgani seerde NGO's eigenlijk?
spullen die je niet meer gebruikt mee, dan gaan we er een ander blij mee maken. Misschien ligt er ook nog wel iets van jouw gading bij de weggeefkraam en anders neem je gewoon een kopje solidaire soep. We staan op het plein tussen de Markt en de Arena. Wil je meer doen? Neem dan contact op met Geertje (06-30607691),
[email protected] Of kijk eens op de website www.koopniets.nl en www.adbusters.org/campaigns/bnd
➔➔➔➔Bossche Food Not Bombs Iedere eerste vrijdag van de maand, van 3 tot ongeveer 6 uur 's-middags staat er een bakfiets met grote pannen soep op het stationsplein. Food Not Bombs deelt dan eten uit. Alles is gratis en geheel veganistisch, zodat iedereen kan mee-eten. Food Not Bombs protesteert tegen het feit dat er iedere dag zoveel eten wordt weggegooid in onze maatschappij. Appels met een deukje, paprika's en wortels die een beetje zacht zijn en boontjes die er niet meer zo groen uitzien. Alles is nog heel goed bruikbaar maar in de winkel wordt het niet meer verkocht en dus verdwijnt het in de afvalbak. Als je dan geconfronteerd wordt met aan de ene kant grote armoede en honger in de wereld en aan de andere kant deze enorme overproductie, kan dat heel frustrerend
Tegenover een moeizame relatie tussen basisdemocraten en niet- gouvernementelen staat een vaak innige relatie tussen laatstgenoemden en parlementair links. Deze komt internationaal onder meer tot uiting binnen het World Social Forum (WSF), een verzameling linkse (buiten-)parlementaire organisaties, partijen en bewegingen, dat de afgelopen jaren in tal van landen, maar ook op regionaal niveau navolging heeft gekregen. Het WSF is de tegenhanger van het World Economic Forum (WEF). Het WEF is een netwerk van circa duizend multinationale ondernemingen dat behalve haar jaarvergadering in het Zwitserse Davos, eveneens nationale en regionale afdelingen kent. Binnen het WSF en haar regionale vertakkingen worden de sleutelposities ingenomen door NGO's en linksige partijen, waaronder sociaal democraten, neo- en postmarxisten en Groenen. Terwijl het WEF de belangrijkste "dissidente" elites (NGO's en parlementair links) probeert te winnen voor het corporatisme, in Nederland vormgegeven in het poldermodel, pleit het WSF voor het reanimeren van de verzorgingsstaat en het versterken van het Europese machtsblok als tegenwicht voor het Amerikaans imperialisme. Ook in Nederland hebben NGO's en parlementair links elkaar gevonden in het verdedigen en ophemelen van de verzorgingsstaat. Een fraai voorbeeld van hun samenwerking is het platform "Keer het Tij", waar (naar eigen zeggen) 350 organisaties bij zijn aangesloten. Het platform mobiliseert momenteel in Nederland voor deelname aan het komende Europees Sociaal Forum in Parijs. Ook de onder veel buitenparlementaire activisten populaire Socialistische Partij gaat met bussen naar Parijs. De boodschap van het platform en SP is eenvoudig: behoud de verzorgingsstaat, stem links. Terwijl NGO's en parlementair links elkaar dus veelal goed verdragen, verlopen de contacten tussen laatstgenoemden en het basisdemocratische deel van de andersglobaliseringsbeweging ronduit stroef. Met name het conflict tussen de autoritaire en anti-autoritaire stroming van het socialisme zit diep. Het conflict komt er in het kort op neer dat eerstgenoemde de staatsmacht wil grijpen om deze later ("wanneer de arbeidersklasse er klaar voor is", mogelijk) alsnog af te schaffen. De basisdemocratische beweging beargumenteert dat het in stand houden van de kapitalistische machtsstructuren onherroepelijk zal leiden tot een nieuwe dictatuur. Ze stelt dan ook dat doel en weg dezelfde moeten zijn. In revolutionaire tijden leidden de verschillende zienswijzen regelmatig tot bloedige opstanden en zuiveringen (Kronstadt (1921), Spaanse Revolutie (1936) etc), waar steevast de "anti-autoritairen" het onderspit dolven. Dat het conflict tussen autoritairen en anti-autoritairen alles behalve geschiedenis is bewijzen de gebeurtenissen tijdens de afgelopen Eurotop in Thessaloniki. De Griekse communistische partij had aange kondigd de stad - samen met de politie - te zullen beschermen tegen het (anarchistische) zwarte blok, die volgens haar toch voornamelijk uit CIA provocateurs bestaat. Datzelfde zwarte blok stichtte daarop in de stad brand in een bijkantoor van de communistische partij. Een directe confrontatie tussen aanhangers van beide kampen kon uiteindelijk maar ter nauwer nood wor den voorkomen.
werken. De Food Not Bombs groepen, die over de hele wereld zijn
gouvernementelen en corporatisme
ontstaan, zijn geïnspireerd door de Amerikaanse anti-militaristische 'Food not Bombs' beweging. In de jaren tachtig ontstonden in Amerika groepen die de overproductie ophaalden en gratis maaltijden maakten en uitdeelden op straat onder het motto: "geen bommen maar voedsel". De Nederlandse groepen hebben over het algemeen niet zo'n sterke link met het anti-militarisme. In Den Bosch zijn we nu alweer bijna een jaar achter elkaar bezig met maandelijks eten uitdelen. Het loopt prima, de reacties die we krijgen van mensen zijn over het algemeen erg positief. Onze groep bestaat op dit moment uit zo'n tien mensen. Op donderdagavond beginnen we met het
➔➔➔➔➔➔➔➔➔➔➔➔➔➔➔➔
Het einde van het tophop-tijdperk zal voor alle andersglobaliseringsstromingen niet zonder gevolgen zijn. Voor de NGO's betekent het einde van de spectaculaire andersglobaliseringsprotesten allereerst een enorme beperking in hun mogelijkheden zich te presenteren als "de redelijke kant van de beweging". Hoewel men nog wel even kan teren op de dankzij de andersglobaliseringsprotesten verworven status en positie, zal haar macht in de politieke arena, met een tanende tophopbeweging, waarschijnlijk snel afnemen. Tot voor kort, toen de andersglobaliseringsbeweging nog machtig was, kon men af en toe nog dreigen met een boycot van de door overheden georganiseerde consultatierondes, maar of we dat nog vaak gaan meemaken valt te betwijfelen. Het tegen elkaar aan schurken van gouvernementelen en nietgouvernementelen zou zich overigens ook los van de verdwijnende tophopbeweging hebben voltrokken, zei het wat langzamer en minder vergaand. Overheden en NGO's bijten elkaar niet, ze hebben elkaar juist nodig. Het is net zo goed in het belang van overheden om het sociaal liberale deel van de andersglobaliseringsbeweging aan boord van het corporatistisch project te krijgen, als het 't streven is van NGO's om overheidsbeleid te beïnvloeden. Wanneer de westerse overheden er defi nitief in slagen de belangrijke NGO's voor haar "compromissen" te winnen zal dit voor de beweging als geheel grote gevolgen hebben. De door de NGO's uitgedragen reformistische boodschap heeft binnen de andersglobaliseringsbeweging immers getalsmatig de meeste aanhang, en onder de publieke meningsvormende elites de meeste invloed (en andersom). Uit de beweging losgeweekte NGO's zal de beweging uiteindelijk nog verder verzwakken en bovendien de toch al schamele
toegang van antikapitalisten tot het maatschappelijke debat nog verder terugdringen. Dat het corporatisme binnen NGO-kringen in opmars is constateert ook de denktank SustainAbility. In haar rapport "The 21st Century NGO: In the Market for Change", dat door de Nationale Commissie voor Internationale Samenwerking en Duurzame Ontwikkeling (NCDO) wordt verspreid, stelt zij: "Een toenemend aantal maatschappelijke organisaties werkt samen met bedrijven en overheden in een poging om het marktsysteem te hervormen. De jaren van confrontatie lijken voorbij." We hoeven ons geen enkele illusies te maken over wat men bedoelt met hervorming van het (kapitalistische) marktsysteem. Kapitalisme heeft zich sinds het de fakkel overnam van het feodalisme voortdurend "hervormd" en het is overduidelijk welke kant het op gaat. Het moderne (parlementair) kapitalisme beleeft echter momenteel de grootste imago en legitimiteitscrisis sinds decennia en het is deze crisis die men met hulp van NGO's wil repareren. Aangezien het binnen grote NGO's wemelt van linksige parlementairen, die maar al te graag plaats nemen aan de onderhandelingstafels en dromen van het grijpen van de staatsmacht, is het bepaald niet onwaarschijnlijk dat heel wat organisaties daarin zullen meegaan.
stuiptrekkingen parlementair links Voor zover parlementair links iets aan de andersglobaliseringsbeweging heeft bijgedragen was het tot de versaaiing en institutionalisering ervan. Haar belegen en gortdroge concepten als "massa" en "klassenstrijd" hebben niet alleen het publieke debat op een dood spoor gebracht, ook heeft men de praktijk van de andersglobaliseringsbeweging voor een groot deel van haar aanvankelijke anarchistische praktijk ontdaan. Spontane acties en wilde plannenmakerij maakten steeds meer plaats voor strak geregisseerde protesten die de macht van de massa's moeten tonen. Parlementair links trad zo in zekere zin op als verlengstuk van het gezag die, zeker in de begintijd van de beweging, de grootste moeite had de boel (weer) onder controle te krijgen. De eerder beschreven plannen van de Griekse communistische partij, die Thessaloniki (samen met de politie) zou beschermen tegen de "zwarte horden", zijn hier een stuitend voorbeeld van. Het verdwijnen van de tophopbeweging betekent voor parlementair links vooral een belangrijke beperking van haar mogelijkheden om nieuwe aanhang te rekruteren voor hun achterhaalde gedachtengoed, al zal er natuurlijk altijd wel een markt blijven voor een parlementair links "quasi-alternatief". Parlementair links heeft in Europa overigens maar matig weten te profiteren van de opleving van het antikapitalistisch sentiment. Overal om ons heen is ze op haar retour, is het niet getalsmatig, dan wel inhoudelijk (doordat men verrechtst). Alle linkse pogingen om de markt onder (parlementair) democratische controle te brengen of houden zijn gestrand. Vandaag de dag is het meer dan ooit de economie die regeert. Links staat er bij en kijkt er naar, zonder een idee te hebben wat men er aan kan doen. Terwijl de traditionele sociaal democratische partijen zich ontdoen van hun laatste ideologische veren komt klein links niet veel verder dan nostalgisch dagdromen over die goeie ouwe tijd, toen de verzorgingsstaat er nog voor de mensen was. Maar helaas, hoewel de afgelopen decennia in tal van landen parlementair links aan de macht is geweest, kunnen we niet anders dan constateren dat het kapitalisme meer dan ooit tevoren regeert. Het geeft eens temeer het failliet van de parlementaire strategie aan. Hoewel men nooit de beer moet verkopen voordat ze geschoten is, heeft het er alle schijn van dat we met de door haar gespeelde rol binnen de andersglobaliseringsbeweging getuige zijn geweest van een van haar laatste stuiptrekkingen. Dat wil overigens niet zeggen dat we niets meer zullen horen van Parlementair Links. Men zal ongetwijfeld onverdroten doorgaan met het vervullen van haar belangrijkste taak in de parlementaire democratie: het kanaliseren van onvrede en neutraliseren van verzet. Zo zal men blijven deelnemen aan het verkiezingscircus, oproepen tot folkloristische protesten en pleiten voor iets wat zich misschien nog het beste laat omschrijven als "kapitalisme met een menselijk gezicht".
van hoofdrol naar figurant Wie zich het liefst buiten de parlementaire kaders begeeft is de basisdemocratische beweging. Het einde van de tophop-beweging zal ook voor dit deel van de andersglobaliseringsbeweging de nodige consequenties hebben. Wie trouwens niet beter weet zou gemakkelijk kunnen denken dat de andersglobaliseringsbeweging tijdens 't inmiddels legendarische WTO protest (1999) in Seattle is ontstaan. In werkelijkheid is de andersglobaliseringsbeweging veeleer een doorstart van de aloude antikapitalistische beweging die zich, ontdaan van het marxistische keurslijf dat haar in de jaren zeventig en tachtig zo overheerste, uitermate diverse protestbewegingen en NGO's met elkaar wist te verbinden. De rol van het internet kan hierbij niet worden overschat. Seattle was dus niet zozeer het begin van een beweging, maar het markeerde wel het moment dat het establishment niet langer om de kritiek van de beweging heen kon. Dit kwam niet uitsluitend door de protesten; ook het mondiger worden van de arme landen droeg hiertoe bij. In de jaren rond Seattle speelden Westerse anarchisten binnen de beweging een hoofdrol. Terwijl NGO's onderzoek deden en lijvige rapporten publiceerden over de gevolgen van neoliberale globalisering introduceerden de anarchisten, binnen de ontluikende beweging, hun op decentralisme gebaseerde en actiegerichte organisatievormen zoals netwerken en affiniteitsgroepen (2). Een belangrijke verbindende rol was die dagen weggelegd voor het Peoples Global Action netwerk (3). Met de op autonomie en zelforganisatie gebaseerde decentrale actiemethoden wist men tijdens internationale mobilisaties aanvankelijk politiek (en politie) te verrassen. Het verrassende kon natuurlijk nooit lang standhouden. De protesten begonnen zich wat betreft vorm als snel te herhalen. Bovendien leerden de internationaal samenwerkende politiediensten er snel mee omgaan. Een goed voorbeeld van de invloed van anarchisten in de andersglobaliseringsbeweging zijn de sinds 1998 toonaangevende wereldwijde actiedagen. Het idee achter deze decentrale actiedagen is om in plaats van iedereen naar één ergens op de wereld gehouden vrijhandelstop te laten afreizen, mensen op te roepen op één en dezelfde dag in hun eigen stad of dorp een actie te organiseren en zo uitdrukking te geven aan het wereldwijde karakter van het protest. Aanvankelijk maakten de protesten veel indruk zoals op 18 juni 1999, toen in tientallen landen mensen de straat opgingen om te demonstreren tegen de G8. Ook op 30 november van 't zelfde jaar tijdens de WTO bijeenkomst in Seattle en op 26 september 2000 toen in Praag de Wereldbank en het IMF bijeenkwamen. Het waren ongetwijfeld de hoogtijdagen van de andersglobaliseringsbeweging. Afgelopen jaar vond er wederom
een succesvolle wereldwijde actiedag plaats. Dit maal vond het protest niet plaats in het kader van de andersglobaliseringsbeweging, maar ging het om een protest tegen de toen aanstaande oorlog tegen Irak. Op 15 februari 2003 gaven miljoenen mensen gehoor aan een oproep van het WSF en gingen de straat op. Aan deze door het "autoritaire" WSF uitgeroepen actiedag gaven ook heel wat anti-autoritairen gehoor. Veruit de meeste van hen kozen er voor mee te doen met de door (buiten-) parlementair links georganiseerde demonstraties. Tijdens de slaapverwekkende wandeltochten klonk overal ter wereld de bekende anti-imperialistische klaagzang van parlemen tair links. Geen regering die er zich iets van aantrok, maar voor parlementair links was het in ieder geval wel een mooie PR stunt. Het fenomeen van de wereldwijde actiedag lijkt daarmee, tenminste in haar huidige versaaide en geïnstitutionaliseerde vorm, haar beste tijd wel te hebben gehad. Een andere belangrijke rol die anarchisten speelden is die als initiator en organisator van de protestacties. Anarchisten stonden niet alleen aan de basis van enkele indrukwekkende internationaal gecoördineerde actiedagen, maar fungeerden ook als een soort internationale brigade nieuwe stijl. Een uitermate mobiele en van samenstelling wisselende kern van internationale activisten volgde, met telkens enkele weken of maanden voorsprong, de agenda van de wereldleiders om ter plekke plaatselijke activisten te helpen met de voorbereiding van de protesten. Dit gebeurde zelden als gevolg van een te voren uitgedacht plan, veeleer spontaan. Het enthousiasme en impact op de bewegingsdynamiek was er echter niet minder om. Dankzij de toegenomen mobiliteit van activisten ontstond op de tophoplokatie zelf tel kens een boeiende wisselwerking tussen lokale groepen en de internationale activisten die geleidelijk aan leidde tot een in brede activistenkringen erkende verzameling actie en organisatievormen. Voorbeelden hiervan zijn het consensus- besluitvormingsproces en het organiseren in affiniteitsgroepen. Anarchistische organisaties ondersteunden de andersglobaliseringsbeweging verder nog met een breed scala aan faciliteiten. Sociaal-culturele vrijplaatsen (overigens lang niet altijd gekraakt) fungeerden als fysieke schakels tussen de verschillende organisaties en verzetshaarden en vormden een noodzakelijke en duurzame aanvulling op de vluchtige actiemomenten en het internet. Menig campagne is begonnen met een informatietocht langs "de bekende plekken". Verder kun je bij faciliteiten ook denken aan de talloze vrije mediaprojecten (radio's en periodieken), actiekeukens, coöperatieve drukkerijen, autonome busbedrijfjes en dergelijke. Veel van de hierboven genoemde activiteiten vonden overigens plaats achter de schermen.
na globalisme het lokalisme De hoofdrol van "horizontalen" in de beweging nam evenredig af met de toename van parlementair links binnen de andersglobaliseringsbeweging. Het zorgde er deels voor dat de beweging steeds minder bewoog, totdat ze na de gebeurtenissen in Genua en New York helemaal stil kwam te staan. Hoewel het natuurlijk moeilijk is in algemene termen over een wereldwijd vertakte en diverse beweging te spreken, zijn binnen de westerse basisdemocratische beweging inmiddels wel enkele nieuwe tendensen te ontwaren. Zo wordt, terwijl enkele jaren lang de grote internationale mobilisaties cen traal stonden, nu vooral (en opnieuw) het belang van lokale actie benadrukt. De basis van dit "lokalisme" ligt in het besef dat kapitalisme meer is dan internationale bijeenkomsten van zakenmannen en politici. Waar NGO's en parlementair links alleen maar oog lijken te hebben voor het beïnvloeden van kapitalistische machtscentra stellen de anti- autoritairen dat zolang mensen zich als schapen blijven gedragen iedere revolutie gedoemd is te mislukken. Kapitalisme, zo stellen zij, is meer dan enkel een economisch model en manifesteert zich in alle uithoeken van de samenleving en alle facetten van het samen leven. Bovendien is kapitalisme niet de enige bron van uitsluiting en onderdrukking. Ook patriarchaat en racisme veroorzaken heel wat ellende. Terwijl (buiten-) parlementair links pleit voor indirecte actie: 'actie met het doel politici te overtuigen iets te doen aan andermens probleem', gaat het er bij directe actie om dat mensen hun problemen zelf (leren) oplossen. In feite is directe actie niets anders dan basisdemocratie in de praktijk en omdat het er bij een basisdemocratie om gaat besluitvorming terug te brengen naar diegene op wie de besluiten van toepassing zijn, is de actie natuurlijk al snel lokaal. Dit in tegenstelling tot een parlementaire democratie waar besluiten centraal en top-down worden genomen en acties ter beïnvloeding van het parlement zich op beroepspolitici richten die hun hoofdkwartieren in b.v. Den Haag of Brussel hebben. De lokale directe acties kennen verschillende vormen en doelen. Een aanzienlijk deel kan worden geschaard onder de noemer "activisme". Het betreft door vluchtige samenwerkingsverbanden zoals actiegroepen en actiecomités, en om dikwijls wisselende thema's, uitgevoerde prikacties. Het doel kan het door sabotage bereiken van direct resultaat, het bevorderen van bewustwording en (hoewel dat met directe actie eigenlijk niet de bedoeling is) het beïnvloeden van parlementaire besluitvorming. Activisme, wat sommigen ook wel actievoeren om het actievoeren noemen (4), blijkt in praktijk vooral een bezigheid voor hoger opgeleide blanke jongeren. Activisme is daarmee (net als partijpolitiek) een vorm van elitarisme, hoewel de activisten in kwestie hier zelf (meestal) helemaal niet naar streven. Een veel kleiner deel van lokale, directe actie is gericht op de opbouw van duurzame basisdemocratische organisaties zoals federaties, coöperaties, collectieven etc. en het opzetten van voor deze organisaties benodigde ruimtes in zelfbeheer (vrijplaatsen , woon-en werkruimtes e.d.). Dat is jammer, want alleen duurzame samenwerkingsverbanden als deze kunnen tezamen het toegankelijk, transparant postparlementair alternatief vormen dat de organisatie van de samenleving ter hand kan nemen, want om het ontwikkelen en aan de mens brengen van een alternatief gaat het uiteindelijk toch. De "lokalisering van het verzet" is dus weliswaar een stap in de goede richting; het is op zichzelf niet genoeg, noch is het een garantie voor succes. Ook een lokale actie kan verkeerd uitpakken, zelfs contraproductief zijn.
nieuw zwaartepunt Op de vraag hoe het verder moet wordt al met al heel verschillend gereageerd. Parlementair links is zo goed als failliet. Alleen een kleine minderheid van marxistische die-hards heeft de hoop op het ontwaken van de arbeidersklasse nog niet opgegeven, maar jammer voor hen: in een samen leving die tot één grote marktplaats is verworden stemt de arbeidersklasse rechts. De niet-gouvernementelen proberen hun afgelopen jaren dankzij de andersglobaliseringsbeweging verdiende winst te verzilveren en eisen een plaatsje aan de tafel van de macht, maar aangezien de economie regeert
kleintje MUURKRANT/21 november, pag 3 valt daar eigenlijk niet veel meer te beslissen. De marges zijn smaller dan ooit. De westerse basisdemocratische beweging lijkt bezig met een terugtrekkende beweging en weet het blijkbaar even niet meer. Bij gebrek aan een eigen strategie vervalt men steeds vaker in het op ambivalente wijze volgen van door autoritaire andersglobalisten geïnitieerde acties, om zich vervolgens op geforceerde wijze van diezelfde "reformisten" te distantiëren. In de praktijk vertaald zich dit in een apart anarchistisch actiekamp tegen de G8 top in Evian, een apart libertaire Forum tijdens de Sociale Forums zoals in Florence en Parijs en aparte zwarte- of pink silver blokken in demonstraties. Van een vernieuwende, eigen strategie, autonoom of binnen een bredere andersglobaliseringsbeweging is al lang geen sprake meer. Anno 2003 kunnen we niet anders dan constateren dat de parlementaire democratie wereldwijd in een grote legitimiteitscrisis verkeert. Terwijl in het westen de laatste restjes verzorgingstaat worden ontmanteld, groeit onder de bevolking de weerzin tegen de tegenstellingen die de parlementaire democratie creëert. Ook de overduidelijke ontdemocratisering van de samenleving wordt door velen met lede ogen aangezien. Wie in Europa zich succesvol hebben getoond in het kanaliseren van de onvrede, zijn rechts-populistische partijen zoals de LPF, de FPÖ (Oostenrijk) en het Vlaams Blok. Deze partijen presenteren zich als anti-establishment en beloven de kiezers een 'nieuwe politiek' met bijbehorend sterk moreel leiderschap. In praktijk blijkt de zogenaamde 'nieuwe politiek' een onsamenhangende mengeling van conservatisme en xenofobie. Heel wat rechts-populistische partijen worden gekenmerkt door schandalen en geruzie en men doet, ondanks het antiregentenverhaal, er juist alles aan om zo snel mogelijk bij het establishment te horen. Het is veelzeggend en triest dat het antiparlementair sentiment zich door het rechtspopulisme laat kanaliseren en zich niet vertaald in een groeiende interesse naar een postparlementair basisdemocratisch alternatief. Aan de rechtspopulisten heeft het niet gelegen, die hebben er overal in Europa een zooitje van gemaakt. Hoewel met name de anarchistische beweging zich kan beroepen op een inspirerend verleden en beschikt over werkbare organisatiemodellen weet men deze echter niet te vertalen in een voor veel mensen aanspreekbaar alternatief. Vernieuwing is daarom essentieel. De beweging moet weer bewegen. Het zwaartepunt zal de komende jaren daarom moeten liggen bij het opzetten van toegankelijke en transparant georganiseerde basisdemocratische organisaties. Deze organisaties zouden mensen niet alleen een organisatorische basis moeten bieden waar vanuit collectieve actie kan worden gevoerd, ze zouden politiek weer tot iets moeten maken voor iedereen. We hebben nog een lange weg te gaan. Noten: (1) Top h o p p en: H et vo o rt d u re n d o r g an is er en , o f b ezo e ken v an in ter na tio n ale pr o te s te n ro n d b ijee n ko m s ten van k ap ita lis ten . De crit ic i v an h e t "t op h o p p en" s te llen o n d e r meer dat d e fo cu s o p in ter n at ion a le mo b ilis at ies v o o ra l d e aan d ach t af leid t v an d e op b o u w v an (v o o r v eel mee r m en s en ) to e g an ke lijke lo kale an tika p italis t is ch e s trijd . O o k s tellen zij d at je i.p .v . d e a g en d a v a n je tegen s tan d er vo lg e n be ter a a n e en e ig en ag en d a ka n h eb b e n e n w el _ _n d ie h et s p ek tak el v an d e t op h o p p ro t es ten o v er s tijg t e n kap it alis m e ju is t d emy s tificee rt to t re ële b ev ech t b are proporties. (2) lee s o ve r b a s is d em o cratis c he o rg a n is atiev o rme n en d ire cte ac tie basisdemocratie.tk (3) w w w .ag p .org & w w w .p g aco n fere n ce.o rg (4) G iv e u p A ctiv is m , w w w .eco -actio n .o rg /d o d /n o 9/a ctiv is m .ht m
(Marco, de schrijver van dit artikel is betrokken bij het Eurodusnie-initiatief te Leiden en schrijft in Dusnieuws. Reageren op dit artikel kan op eurodusnie.nl/2003/11/765.shtml)
Donner downhill Van briljant rechtsgeleerde; informateur; minister; via bolletjesverslikken; souffleur van de premier; praatjesmaker te Berlijn tot aan het verdedigen van een assistent die betaalde sex met leeftijdloze jongetjes op het menu heeft staan. Zelden zijn carrière en imago van een voorbeeldfiguur in zo een strakke rechte lijn zo rap bergaf gesprint. Jammer alleen dat hijzelf, de collega ministers, de Tweede Kamer en de pers het weer niet echt doorhebben. Het lijkt het pre-Fortuyn tijdperk weer. Wat iedere huiskamer ziet en voelt wordt door hen tijdens het zelfgenoegzaam bezig zijn met het hogere: regeren en controleren, weer vergeten. Ze vergeten om gewoon te kijken naar wat er echt gebeurd. Twee idiote ouderlingen lappen Thorbecke en democratische beginselen aan hun laars en een Tweede Kamer declasseert zichzelf nog verder door dit verval van waarden en normen te gedogen. Nou zijn de problemen met Donner ietsje groter dan een bolletje, een Berlijns pasje of wandelen in een plantsoen. Hij is gewoon een maatje te klein, en te stijf, om greep te krijgen op het meest criminele ministerie in Nederland. Er is geen ministerie onder wiens gezag meer ingebroken wordt (okee dat heet tegenwoordig inkijkoperaties en klinkt daarmee niet meer zo misdadig); onder wie meer wetten overtreden worden; onder wie meer ambtenaren "mogelijk compromitterend gedrag" (24 stuks) en "mogelijk corrupt gedrag" (55 stuks) vertonen. Er is geen ministerie waar meer gespind wordt dan dat van Donner; waar DG's rechter tegenover elkaar staan, waar enz. Toch is er nog hoop voor de getergde minister. Hij verdient het als reactionair ouderling die de rechtsstaat in een onnavolgbaar tempo afbreekt om opgesloten te worden in het kamp van zijn geestverwant: Guantánamo Bay. Kan hij gelijk een vriend meenemen om daar wat rotschoppen uit te delen. Kunnen ze samen genieten van echte wetteloosheid en wennen aan statusloosheid. Zand PS: En die nationale politie die komt er toch wel.
B
ophalen van de groenten en brood, bij de natuurwinkel en
ezinning kernenergie?!
De laatste Nederlandse ker ncentrale (in Borssele, Zeeland) blijft open tot in elk geval 2013, de verrijkingsfabriek in Almelo breidt zonder enige slag of stoot steeds ver der uit, vanaf dit najaar komen de vrachtwagens met opwerkingsafval (hoogactief, hetzelfde spul dat in Duitsland tot heftige acties leidt) uit Frankrijk terug naar Borssele. door Peer de Rijk Erger nog wellicht is dat iedereen weer te pas en te onpas kan beweren dat kernenergie veilig, schoon en goedkoop is. Na jaren van stilte laait het debat over de vermeende zegeningen van kernenergie opnieuw op. Overdreven? Ik hoor het graag. Vast staat wel dat Borssele vrijwel ongestoord haar dertigjarig bestaan mag vieren, dat diverse ministers in debatten, opiniestukken en in antwoord op kamervragen zeggen dat de optie open gehouden moet worden omdat het klimaatbeleid er misschien om vraagt. Dat er op diverse congressen en bijeenkomsten weer in alle openheid gesteld wordt dat er misschien wel energiebedrijven zijn die willen investeren, dat in elk geval Finland en Frankrijk een nieuwe type reactor gaan bouwen terwijl er in heel europa in de afgelopen twintig jaar geen nieuwe meer is besteld. En vind je het gek? Er is een compleet nieuwe generatie die nooit heeft gehoord van Tsjernobyl, van de honderden acties die er tegen kernenergie zijn gevoerd, van de uitkomsten van de "Brede Maatschappelijke Discussie", van de argumenten die pleiten tégen het gebruik van kernenergie. Niet alleen het grote algemene publiek weet nauwelijks meer waar het over gaat, ook mensen die actief zijn binnen de milieubeweging zijn - op z'n best - aarzelend: "Is het wel zo'n slecht idee?" of "kernenergie is misschien niet goed maar als we inderdaad serieus werk willen maken van de bescherming van het klimaat dan moeten we wel een nieuwe afweging durven maken". En de kleine groep lobbyisten die kernenergie een warm hart toedraagt heeft veel geleerd; communicatietechnieken, foute durven toegeven, iedereen uitnodigen om nog eens een rondje te polderen, deuren opengooien en met alles en iedereen in debat gaan.
dat betekent concreet? Dat het - in tegenstelling tot de situatie in de afgelopen vijftien jaar - niet langer uitgesloten is dat ook Nederland weer kiest voor (meer) kernenergie. Natuurlijk is dat aan de elektriciteitsbedrijven zelf (leve de liberalisering) maar reken maar dat indien de overheid vindt dat er meer gedaan moet worden aan het voorkomen van het broeikaseffect en er te weinig andere maatregelen genomen worden ("niet effectief blijken" - heet het dan) dat er dan nieuwe (verborgen) subsidies van stal worden gehaald om meer kernvermogen mogelijk te maken. Dat hoeft helemaal niet persé in Nederland. Zoals Jan Terlouw ("deskundige op het gebied van risicoperceptie" zoals hij zich tegenwoordig presenteert) het op de borrel van Borssele twee weken geleden zei. "Nederland is eigenlijk te vol om kerncentrales te bouwen maar het kan prima in bijvoorbeeld de nieuwe EU-lidstaten". Verschillende energiebedrijven hebben laten weten er wel voor te voelen; Essent, Eon, Electrabel. Natuurlijk maken ze nu nog de afweging of het -bijvoorbeeld qua publieke opinie- wel de moeite waard is om het avontuur aan te gaan. Ze geven het zelf aan: geef ons nog een paar jaar en het kan weer. De publieke opinie is inderdaad in rap tempo aan het schuiven. Hadden we in de periode 1986-2000 een stabiele en stevige meerderheid die zich negatief uitsprak over kernenergie, de laatste jaren is het aantal tegenstanders flink aan het dalen, veelal meteen overstappend naar de groep voorstanders. Anderzijds zal het nog helemaal niet meevallen om een nieuwe kerncentrale te bouwen. De benodigde investeringen zijn zo groot (een beetje kerncentrale kost een paar miljard euro) dat de elektraboeren zich wel driemaal zullen beraden alvorens te besluiten. Zeker zolang de situatie op "de markt" zich niet stabiliseert. Door de grote onzekerheden als gevolg van de liberaliseringgolf die nog steeds door Europa trekt investeren bedrijven überhaupt nauwelijks meer in nieuw vermogen, een van de oorzaken van de zoge naamde black-outs in de afgelopen maanden. Dit verandert natuurlijk indien kernenergie officieel geaccepteerd wordt als een energiedrager die duurzaam is en/of in elk geval geen nadelige invloed heeft op het broeikaseffect. Hoewel het deze status nog niet verworven heeft - in de zogenaamde Kyoto-onderhandelingen over internationaal klimaatbeleid is kernenergie expliciet uitgesloten van dit goedkeurende stempel met bijbehorende stimuleringsmaatregelen - wordt er wel weer opnieuw over onderhandeld. Logisch natuurlijk; geen van de Europese landen haalt de in het Kyoto-verdrag afgesproken emissie-reducties en dus moet er aanvullend beleid worden bedacht. En daar maken de pro-kernenergie krachten dankbaar gebruik van. En dus staat het weer opnieuw officieel op de agenda van de volgende ronde klimaatonderhandelingen. Als kerncentrales mee mogen gaan doen met de internationale emissiehandel (bedrijf x stoot minder koolstofdioxide uit dan het eerder deed en mag dat verschil verkopen aan een bedrijf dat meer wil uitstoten of, energiedrager y stoot minder Co2 uit dan energiedrager Z die door Y wordt vervangen en dus krijgt Y Co2-kredieten die het mag gebruiken om de bouw van de centrale goedkoper te maken) dan is het in een keer gedaan met de fi nanciële risico's. En zo zijn er tal van manieren om kernenergie weer in het zadel te krijgen. Momenteel wordt er in Europa heftig gedebatteerd over de ongelijke kansen die verschillende energiebedrijven op de markt hebben. De grote kernenergiejongens (veelal Franse, Duitse en Engelse bedrijven) hebben jarenlang
verschillende turkse super markten en bakkerijen. Daarna gaat dat alles mee naar huis
geld opzij moeten zetten om in de toekomst in elk geval een deel van de kosten van de opslag van kernafval te betalen. In sommige landen wordt dat geld beheerd door een onafhankelijk orgaan die er bijvoorbeeld niet mee mag speculeren op de markt maar in een heel aantal gevallen mogen de bedrijven het gebruiken om te "shoppen": andere bedrijven op te kopen, investeringen te doen, nieuwe centrales te bouwen etc. Wat er dan met de kosten voor het beheer van kernafval moet gebeuren wanneer zo'n investering fout afloopt is nog maar de vraag. In elk geval leidt het ertoe dat een aantal kernenergiebedrijven veel makkelijker grote investeringen kunnen doen dan bijvoorbeeld nieuwe of kleine bedrijven die willen investeren in werkelijk duurzame bronnen. De milieubeweging reageert apathisch, "al zo'n vaart niet lopen" en "we hebben andere prioriteiten". Natuurlijk is het onmogelijk appels met peren te vergelijken en een oordeel te geven over welk milieuprobleem belangrijker is om aan te werken. Maar er zijn wel een paar goede argumenten om het onderwerp kernenergie (weer) op te pakken: - Het heeft een sterke symboolfunctie. Voor beide "partijen". Inderdaad, we waren er bijna, kernenergie was een aflopende zaak en dat was voor een belangrijk deel de verdienste van de milieubeweging. Maar dat betekent ook dat wanneer je het nu uit je handen laat vallen de repercussies des te groter zullen zijn. Niet alleen in heel concrete zin (al het geld dat naar kernenergie gaat kan niet besteed worden aan werkelijk duurzame bronnen, elke nieuwe kerncentrale is een extra potentieel gevaar die weer tonnen afval gaat produceren waar we de komende 240.000 jaar op moeten blijven letten) maar 't werpt het hele debat over de energievoorziening weer terug in de tijd. - Met een beetje extra duwen en sleuren (actie!) kun je kernenergie binnen een paar jaar definitief de nek omdraaien (althans, wat betreft dromen over nieuwbouw). En dat zou enorm veel ruimte vrij maken om - eventueel gezamenlijk met de sector - echt te gaan kijken naar die door iedereen gewenste duurzame toekomst. Het zou een enorm uitstralings-effect hebben op de rest van de wereld. - Met een beetje nadenken zijn er tal van manieren te bedenken om veel mensen te betrekken bij strijd tegen kernenergie; de milieubeweging heeft over het algemeen- toch een knettergroot probleem als het gaat om het vinden van aansprekende activiteiten.
om te koken. Eerst bekijken we daar wat we precies hebben opgehaald en bedenken we wat we ermee gaan maken. Het koken is voornamelijk een kwestie van improviseren, we gebruiken enkel ingrediënten die we hebben gekregen, alleen kruiden kopen we. Meestal maken we een soep en salade, soms ook stamppot of zelfs gebakken banaan. Op vrijdagmiddag wordt het eten opgewarmd en eventueel nog gekruid, daarna gaat alles in de bakfiets en rijden we naar het stationsplein, waar we gaan uitdelen. Veel mensen weten dit en het is tegenwoordig dan ook al vrij snel druk bij de bakfi ets. Na ongeveer drie uur zijn de pan nen helemaal leeg en gaan we weer terug voor de afwas.
➔➔➔➔ Overconsumptie Zojuist verschenen: brochure 'Een einde aan Overconsumptie', van de hand van de Leidse politicoloog Dr. Marius de Geus. De brochure is een uitgave van Omslag, Werkplaats voor Duurzame Ontwikkeling. De brochure bevat de tekst van
WISE heeft het afgelopen jaar actie gevoerd tegen Essent, voor de helft eigenaar van Borssele en grootste importeur van atoomstroom. Die acties waren deels heel succesvol. Maar ook wij zijn er niet in geslaagd om veel mensen op decentraal niveau mee te laten doen aan die acties en activiteiten. Sowieso slagen we er, als WISE althans, maar zeer mondjesmaat in om mensen te mobiliseren mee te doen met anti-kernenergie acties. Greenpeace doet fantastische dingen maar in principe altijd solo: er wordt per definitie geen poging gedaan meer mensen te betrekken bij die acties. Het Wereld Natuur Fonds wordt gesponsord door Essent en zegt al twee jaar lang dat er alleen achter de schermen wel eens wat tegen Essent wordt gezegd (over Borssele) en Milieudefensie geeft kernenergie geen prioriteit. En zo sukkelen we verder; langzaam richting de situatie dat we weer achter de feiten aanlopen en misschien tot onze grote schrik over een paar jaar moeten constateren dat (deels) Nederlandse bedrijven vlak over de grens of wat verder weg - een nieuwe kerncentrale gaan bouwen. Of dat Nederland een belangrijk deel van haar klimaatdoelstelling haalt door in "het zuiden" kernenergie te fi nancieren. WISE blijft hopen dat dit anders kan. We hebben het initiatief genomen om met een zo groot mogelijk groep mensen die iets met kernenergie hebben of willen doen bij elkaar te komen om hierover te praten. Om het onszelf niet al te makkelijk te maken hebben we drie mensen uitgenodigd om ons uit te dagen; Wim Turkenburg van de Universiteit van Utrecht die komt vertellen dat -volgens hem- vrijwel alle "oude argumenten tegen kernenergie niet meer gelden", iemand van Milieudefensie die komt vertellen waarom die club het geen prioriteit meer vind en iemand van Greenpeace die komt vertellen waarom ze er stelselmatig voor kiezen om alleen te opereren. Na de drie inleidingen gaan we -zonder die drie mensen- hierover discus siëren en eventueel tot plannen komen. Wie echt geïnteresseerd is en/of ideeën heeft is van harte welkom op zaterdag 10 januari 2004, in Utrecht. Geef je op, dan hoor je waar en hoe en meer over het programma.
een lezing die De Geus in het voorjaar van 2003 hield tijdens een drukbezochte bijeenkomst bij Omslag in Eindhoven. Marius de Geus (1954) doceert het vak politieke filosofie bij Politieke Wetenschappen aan de Universiteit van Leiden en publiceerde dit jaar zijn nieuwe boek "The End of Overconsumption - Towards a Lifestyle of Moderation and Self-restraint". Dit weten schappelijke werk vormt een politiek-theoretische onderbouwing van het wereldwijde pleidooi tot consuminderen. Gezien het enthousiasme tij dens en na de lezing en omdat The End of Over-consumption vooralsnog niet in het Nederlands zal worden vertaald, besloot Omslag de tekst van de lezing bredere bekendheid te geven. Daarnaast vormt de visie van De Geus een belangrijke bijdrage aan de internationale NietWinkeldagcampagne. Omslag coördineert al sinds 1995 elk jaar de Internationale Niet-
(Peer de Rijk is betrokken bij WISE, Postbus 69636, 1040 LC Amsterdam 020.6126368
[email protected] & kijk op www.neebedankt.nl)
Winkeldag (Buy Nothing Day) in Nederland. Enkele citaten uit de brochure: "Uit een oogpunt van de bescherming van natuur en milieu wordt het hoog tijd dat maatschappelijke organisaties, politieke partijen en overheden zich bewust gaan richten op een diepgaande cultuurver-
Powell in Maastricht
andering en het bevorderen van zelfbeperking en matiging van consumptie bij de bur -
Op 1 en 2 december aanstaande wordt in Maastricht de OVSE-top gehouden. Ministers en vertegenwoordigers uit 55 landen komen daar samen. Ook de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Colin Powell zal aanwezig zijn. Het hoofdpunt op de agenda is de strijd tegen het terrorisme. Onder deze noemer voerde de Amerikaanse regering oorlog in Afghanistan en Irak. Onder dezelfde noemer duurt de onrechtmatige bezetting van Irak voort. Wij spreken ons uit tegen de Amerikaanse oorlogscam pagne en de steun die verschillende Europese landen - waaronder Nederland - hieraan geven. Strijd tegen het terrorisme is ook het excuus voor schendingen van burgerrechten in het Westen, van de behandeling van krijgsgevangenen in Guantanamo Bay tot aan de stigmatisering van moslims en het beperken van de demonstratievrijheid. Wij spreken ons uit tegen deze zorgwekkende ontwikkeling. Daarom roepen wij op tot een massale demonstratie op zondag 30 november. Voor een vreedzaam Europa in een vreedzame wereld. Voor het behoud van burgerrechten en democratie. Wij vragen iedereen die zich in deze doelstellingen kan vinden zich hierbij aan te sluiten. Het platform Enmasse organiseert zondag 30 november deze demonstratie in Maastricht. Wij kunnen nog allerlei hulp gebruiken: juridisch advies, flyers & posters drukken & verspreiden, ordediensters, geld, bandjes en muziek etc. Als je wilt meehelpen, kijk dan op onze internet-pagina's www.enmasse.tk voor meer info. Tot 30 november!
gers." (...) "Wie om zich heen kijkt ziet dat veel burgers vastzitten in de tredmolen van steeds langer werken om nog meer spullen te kunnen aanschaffen. Dit algemene verschijnsel heeft echter belangrijke negatieve gevolgen voor diezelfde burgers. Zij hebben vaak ner gens meer tijd voor, raken gespannen en lopen de kans op een burnout. Hun levensstijlen en consumptiegedra gingen hebben ook nadelige gevolgen voor het milieu en de Derde Wereld. De natuurlijke leefomgeving raakt in toe nemende mate vervuild, terwijl de Westerse burgers door
➔➔➔➔➔➔➔➔➔➔➔➔➔➔➔➔
kleintje MUURKRANT/21 november 2003, pag 4 hun consumptieve levensstijl bezig zijn om de natuurlijke hulpbronnen van de aarde versneld uit te putten. Het is de hoogste tijd dat maatschappe lijke organisaties, politieke partijen en overheden zich bewust gaan richten op een diepgaande cultuurverandering."
➔➔➔➔De leugen r egeert Pasgeleden: Jan Peter Zwartkous: "Als het om verzinsels en halve waarheden
EEN PAMFLETRECENSIE
Wat is men bereid te geloven... Complotten. Was Bin Laden echt verantwoordelijk voor de aanslagen op WTC en het Pentagon? Of waren het misschien geheimzinnige groepen binnen de CIA, misschien zelfs wel met steun van de Israëlische geheime dienst? Ze zijn weer populair, de complottheorieën. Mensen houden van complotten.
gaat is het nodig om de discussie te beginnen over wat
door Martin Hulsing
wel en niet kan". Aanleiding tot die belubberde uitspraak was de poppenserie 'Egoland'. Een poging tot satire over het koninklijk huis. Oh? Prima. Maar kunnen we van deze plek dan ook meteen de discussie beginnen over de verzinsels, halve waarheden en zelfs botte leugens die de regering te berde bracht over de massavernietigingswapens van Saddam? Waardoor Nederland nu stiekempjes in een oorlog verzeild is geraakt. Graag. En mag meneer Donner daar dan ook bijzijn? Want die doet zulke heftige pogingen om tot een Imitatione Hilbrandi te komen dat het zeer doet aan onze ingebouwde registratieapparatuur. Als je met je volle verstand zegt dat bij het fileren van de affaire Mabel Wisse Smit een beeld is neergezet dat niet strookt met de feiten, dan zouden wij alleen maar even fijntjes willen verwijzen naar de brief van Mabeltje's verloofde. Verzinsels? Halve waarheden? We zijn in wezen niet anders gewend. Meneer Donner heeft de leeftijd om zich de Lockheed-affaire nog
Er is ergens een geheimzinnige, gigantis che, allesomvattende organisatie die allerlei kwaads m et de werel d voor heef t. Deze organi satie is wijdverbrei d, heeft haar tentakels overal uitges lagen, in all erlei regeri ngen, geheim e diens ten, brei verenigi ngen en sport cl ubs (zelfs Ri jk de Gooyer heeft voor ze gew erkt!). Binnen deze organisaties w orden plannen ges meed om de goede werken van de gewone m ens en (of van die ene goede presi dent di e de VS heeft gehad) te dwars bomen. Som s gaat het om het Absolute Kw aad in de één of andere reli gieuze vorm, s om s om buitenaardse wezens, soms liggen er meer w erel dlijke m oti even aan ten grondslag, zoals geld en macht. Hoe dan ook, de com plotten gaan erin als koek. W aar de Amerikaanse regering binnen een dag Al-Qaeda en B in Laden kon aanw ijzen als grote aansti chter van de aanvallen van 11 s eptember, duurde het niet lang of op internet verschenen ook allerlei compl ot theorieën, w aarin de CIA of nog erger fi gureerden. M aar wat is waar? Of doet dat er helem aal niet toe? H angt al les uiteindeli jk af van "wat men bereid i s te gel oven" ? W at is w aar? Wat zijn f eiten? Wat is de werkel ij khei d? Het is nog allem aal ni et zo eenvoudig om te weten wat er gebeurt in de wereld. Verschil lende verhal en doen daarover de ronde. En met media die zich uit de naad l open om de geves t igde elite naar de m ond te praten, blij ft het lastig om je eigen posi tie te bepal en. Zelf ben i k niet erg fi los ofisch i ngesteld. I k geloof in het gezonde vers tand en i n feiten. Niet dat ik er vanuit ga dat ik al l es al weet, m aar i k haak gew oon af al s de verhalen al te wild worden. Haarkl overij over het Absolut e Kwaad, bui tenaardse wezens en de CI Al aat ik graag over aan de special is ten. Ik heb w el wat bet ers te doen. V oor de dageli jkse portie ellende komt men m eer dan genoeg aan zijn t rekken bi j de "gemanipuleerde m edi a" en een gezonde dosis al ternati ef nieuws. Som s een boekj e l ezen over het één of het ander kan uiteraard ook geen kw aad. B ij ui tgeverij de Papieren Ti jger kwam onlangs een pam fl et uit van Fred Hamburg, docent bes li skunde en actief in de Stichting Medis che Ethiek. Het langwerpige en daardoor in het oogspringende boekj e gaat gebukt onder de titel " Pax Americana: Een essay over politieke oorlog, terreur en m edi amanipulatie". Dat bel ooft wat! Al krijg ik al direct akeli ge kriebels bij kreten als " politi eke oorlog" .
te herinneren, tenzij hij toeval lig toen even een blokje om was in navolging van Piet Pelle op zijn Gazelle. Wat in die periode aan verzinsels, halve waarheden en honderd procent leugens is gedebiteerd geeft de pers haast het recht om af en toe onzin uit te kramen. Noch de premier, noch de minister zijn vooralsnog van plan om naar de rechter te stappen als in hun door Pearl of Anders gesteunde
Het is m isschien beter er ni et omheen te draai en. Fred Ham burg kan niet s chri jven. H ij doet een poging om die verwarrende wereld waarin we leven s amen te vatten i n een pamflet. D e titel s uggereert dat het over Amerika gaat, the good ol' US of A. Het is t erecht dat H am burg zich daar zorgen over m aakt . Het is geen pret tige wereld waar we in leven. M aar de manier w aarop Hamburg zi jn onrus t tent oonspreidt daar val t weinig brood van te bakken. H et begi nt al met de presentati e van de fei ten. Er valt nauwel ijks enige li jn in te ontdekken. K ris-kras door el kaar wordt het heden en (recente) verleden van de enige overgebleven supermacht gepresenteerd met al s eni ge doel t e l aten zien dat ze f out en oppermachtig zij n. Maar het m ees t e daarvan is bekend, of mag bekend w orden verondersteld. Hamburg is er echter van overtuigd dat hij één van de wei nige i s die er van op de hoogte is. Even een citaatje (blz. 53):
ogen de fatsoensgrens is over schreden. Een praatje met de dames en heren hoofdredacteuren moet voldoende zijn. Terug naar de jaren vijftig. Vera Lynn, de Bonte Dinsdagavondtrein, Willem Drees, Monus de man van de maan en de Bietenbouwers met Gaitjan Kruutmoes. Toen gezag nog gezag was en gastarbeiders Italiaans spraken. En Sinterklaas nog rustig een kind op zijn schoot kon trek-
"D e s ti chting van di t totalitaire Ameri kaans e wereldri jk is op korte termijn niet meer te voorkomen, ook al is het een wanhoopsdaad van een cul tuur in ont binding. Een belangrijke factor hierin zal zij n dat de i nw oners van de Europese Gemeenschap, net als de burgers van nazi-Duit sland, niet de morele moed hebben gehad zich te bekeren tot de theori e van de waarheid. Want door het pragmatis me, dat afziet van de w aarheid, zij n ze ten prooi gevall en aan de manipulaties door de m edi a. Uiteindelijk had men ook niet meer de wil om de deceptie en desinformatie te weerstaan. Daarom kon men niet bevroeden dat - onder het mom van mens enrechten en stri jd tegen t erreur - doelen werden gediend di e alleen waren en zi jn te begrijpen vanui t een Amerikaanse m ondiale hegem oni e. M en zag vooral ook niet de wortel van deze morele neergang: de hedonis t is che richti ng van een sam enl eving zonder geloof of doel ."
ken. Wij zijn klaar voor de discussie. JPB is ongelukkig met de ver zinsels over het Koninklijk Huis in enkele media. Fijn. Wij zijn ongelukkig met bladeren op de spoorlijn. Wij zijn ongelukkig met een likkende schoothond. Wij zijn ongelukkig met al die zogenaamde terroristen in Nederland. Wij zijn ongelukkig met een prijzenoorlog die ons niks oplevert. Wij zijn ongelukkig met de komende verplichting direct je plastic plaatje aan een diender te tonen als ie "Ausweis" brult. Wij zijn onge lukkig met het voornemen om op de Ausweis van jonge Marokkanen "kut" af te druk ken. Wij zijn ongelukkig met telefoonlijnen waarmee je gratis je buurman kan demo-
➔➔➔➔➔➔➔➔➔➔➔➔➔➔➔
Hamburg spreekt in de verleden tij d. Het is al gebeurd, er valt niets meer aan te doen. Jamm er, maar hel aas . M aar niet getreurd. Hamburg verzekert ons aan het ei nde van zi jn warrige bet oog dat de VS van bi nnenui t zul len worden vernieti gd door " politi eke onrust, het econom isch verval en de culturele decadentie." K laarbli jkelijk heeft de wanhoop zo verniet igend bij hem toegeslagen, dat hij zich ook niet meer kan voorstell en dat er nog i ets tegen valt te beginnen. Ham burg heeft er geen enkel oog voor dat er de afgelopen 5 jaar over de hele werel d een bew egi ng is opgekomen, die zich s inds lange ti jd weer druk m aakt over wat er gebeurt in de wereld. En met s ucces. Twaalf jaar geleden toen Bush senior op de t elevisie de aanval op Irak bekend m aakte, en en pas sant ook nog even zijn ideeën over de "Nieuwe W ereldorde" presenteerde, was er nauwel ijks verzet. In Nederland konden zo'n honderd alt ernatieve types elkaar vi nden bij de Ameri kaans e ambass ade en ook i n de rest van de wereld st elde het verzet niet veel voor. Er kwamen zo'n 200.000 Irakezen om en er was nauwelijks i emand die er om maal de. Dat is nu echt anders . Het is ook geen t oeval dat de New YorkTi mes nog twee s upermacht en si gnaleert i n de wereld, de V ereni gde Staten en de publ ieke opi nie. Dat is geen grap. Ham burg, en velen m et hem, zien gewoon niet dat er vergeleken met 12 j aar geleden veel is veranderd. Het romm elde al voor 11 sept ember 2001, maar daarna is het verzet alleen maar toegenom en. Miss chien dat Bush j unior m et veel bravoure de wereld tegemoet t reedt , maar hij vi ndt een werel d di e totaal anders is dan die van zij n pappie. Daarmee w il ik overi gens ni et s uggereren dat all es wel oké is en dat w e met zi jn all en op onze luie reten moeten
gaan zitten. Het li jkt erop dat Hamburg zelf net komt kijken. Moet je dit eens l ezen (blz 15): "Sinds 11 septem ber 2001 is overdui delijk geworden dat Am erika de werel dmacht am bi eert en iedereen w il kunnen doden die het land ook maar enigs zi ns hi ndert." Mi sschi en dat het overduidel ij k is voor Fred Hamburg sinds 11 september, m aar voor heel veel mens en i s dit toch al wat langer bekend. Er is ondertussen toch al een flinke bibliotheek vol geschreven over de rol van de VS in de wereld sinds de Tweede W ereldoorlog. D an zijn er nog twee veront rus t ende zaken. Ondanks zijn fatalisme over het "total itaire Amerikaanse werel drij k" en zi jn overvloedig ui tgedoste feitenparade komt hij m et de m ees t merkwaardige redeneringen. " De aanvals oorl og tegen Servië (...) w as niet alleen in strijd met het internat ionaal recht, maar vooral ook irrationeel omdat ze, via het manipulatieve em oti onal is me van "de m ens enrechten" mi nstens evenveel l eed teweegbracht al s de veroorzakers ervan beweerden te voorkomen." (bl z. 13).
idee hem te controleren. Was dat een complot van de gezamenl ij ke geheime di ensten? I k dacht van niet .
K an iemand m e vert ellen waarom Ham burg dit als "irrationeel " bes tem pelt? Dat kan alleen maar wanneer j e de propagandaverhaal tjes van Clinton en B lai r seri eus neemt. Miss chien dat het "manipulatieve emoti onalisme" (w at dat dan ook mag betekenen) meer eff ect op hem heeft gehad dan hi j zelf beseft. Het andere verontrustende is dat hij di t " totalitaire A merikaans e wereldrij k" voors telt alsof het een groot complot is . Er is geen complot. De VS i s het macht igste land ter wereld. Zij hebben dientengevolge de afgel open vijft ig jaar verreweg de groots te vinger in de pap gehad al s het gaat om het bevorderen van internati onale m oord en doods lag, corruptie, economi sche terreur en al dat soort di ngen. Maar dat vl oeit voort ui t het feit dat ze de groots t en en m achtigsten op aarde zi jn. De int ent ies van B us h en de zi jnen worden l uid en duidelijk naar voren gebracht. Ze voel en zi ch oppermachtig en handelen daar naar. I n de zeventiende eeuw waren het de H ollanders die in de i nternat ionale arena de t oon zetten. Grondl egger van het i nternati onaal recht was onze eigen boekenkis theld Hugo de Groot die vas tstelde dat "de meest rechtvaardige oorl og de oorl og tegen w il de beesten i s; direct daarna de oorlog t egen m ensen di e zijn al s bees ten." W reedheden zi jn van alle t ij den, evenal s de i ntellectuele rechtvaardigingen ervan. Volgens Hamburg worden we gemanipuleerd door de media. Hij haalt daar ui tstekende voorbeelden voor aan. Maar als hij ons probeert uit te l eggen hoe di t in zijn w erk gaat, dan sm ij t hij er s im pelweg een t erm als "m edi acratie" tegenaan en blijft hi j w ederom st eken in si mpli st ische compl otverhalen: " Voor deze m anipulatie beschi kt de moderne staat over alle opi nieorgels van de inf ormatiemaats chappij." W e w illen graag w eten hoe "de moderne staat" te werk gaat. V ol sl agen krit iekl oos w orden ook de compl ot verhalen over CIA-betrokkenheid bij de aanslagen van de aansl agen van 11 septem ber. "Zou m en deze hel e zaak objecti ef en rat ioneel willen beoordelen, dan zou men allereers t moeten vaststellen dat het vrij wel ui tgesl oten is dat een aanval zoals op de 11e s eptember plaats vond, georgani seerd zou kunnen zi jn door een geïsol eerd en relatief kleine groep m ens en" (blz. 33). H ij citeert dri e m ens en die hun sporen hebben verdiend i n s taatszaken op hoog ni veau, zoals de D uit se oud-mi ni st er Andrea von B ülow, di e betwijf el en dat aan Bi n L aden gelinkte groepen voor zo een complexe operati e verantwoordel ij k kunnen zi jn. Onze docent bes liskunde acht de kans "onw aarschi jnl ijk klein (dus kleiner dan, zeg, 5 procent )." Je ziet hem haast de vinger in de l ucht steken, om t e zien " which way the wind blows", zoal s B ob Dylan zong.
En w ijzelf dan? Zi jn wij w il loze wezens ten prooi aan de m anipulaties door de m edia? En i s het al ternatief daarop om zelf de mensen t e m ani puleren? C omplotverhalen werken verlamm end, of ze nu door B us h de wereld in worden geholpen zonder eni g bewijs of door hen die daar hun afs chuw over uits preken. We moeten begrij pen hoe de wereld in elkaar s teekt en proberen om daar verandering in te brengen. Het i n complotten verhulde fatal is me van H am burg bet ekent niets anders dan overgave en overgave betekent eenvoudigweg dat B us h en de zij nen hun meest radicale programm a's zullen kunnen doorvoeren. D e vraag is natuurli jk w aarom Hamburg zij n pam flet heeft geschreven en voor wi e. Als je er al van overtuigd bent dat de " st ichti ng van het t otalit ai re Amerikaanse wereldrijk" toch niet meer tegen te houden is en de door de "media-gem anipuleerde Nederlanders" ni et in staat zijn om te zi en wat er gebeurt, - l aat s taan dat ze zich zul len verzet ten - dan lijkt het m e vols lagen nutteloos om een pamfl et te schrijven en ook nog ui t te geven. M aar goed, het i s niet onopgemerkt gebl even.
M aar is het echt nou zo onaannemeli jk dat er groepen in het Mi ddenOos ten zijn, die denken dat je door mi ddel van dit soort terreur je pol itieke doelen kunt bereiken? Ik denk het niet. M eer dan twintig jaar geleden, i n 1979, werd begonnen met de oprichti ng van di t soort groepen " vri jheidss tri jders" door de geheime dienst en van Pakistan, Saoedi-Arabië, Egypte en de V S, om tegen de communis ten in Af ghanistan te vechten. Al in 1981 besl oot één van de "vrijheidss tri jders" om de Egypti sche president Sadat dood te schi eten, nota bene één van de meest vuri ge onders t euners van deze terreurnet werken. In de werel d van de inli chtingendiensten wordt dit " blowback" genoemd. H et w apen dat j e bouwt, blaast zi ch op i n j e eigen gezicht. Ham burg neemt ook klakkeloos complotverhal en over de Oklahoma-bomaans lag over. Tim othy McV eigh zou niet veel meer dan een " nut tige i di oot" zijn. Het zou een "i ns ide job" zi jn gew eest "m et opzetteli jke M idden-Oosten s ignatuur." (blz. 60, noot 78) We zouden graag willen w eten wat Hamburg bedoelt met die "opzetteli jke Midden-Oos ten signatuur." Hij geeft daarover geen enkele hint. Dat de A meri kaanse media een Pavlov-react ie vertonen als er gebouwen m et mensen er in worden opgeblazen en direct begi nnen te kakel en over een t ypische "M idden-Oos t en s ignatuur" , i s een veront rustend fenom een. Nogm aal s, het is niet duidelijk wat Hamburg bedoelt, m aar s oortgeli jke vooroordelen zij n ook terug te vinden in de verhalen over het feit dat zo'n "compl exe operatie" als 9-11 niet kan ontspruiten " aan het brein van een dui velse man in een grot". Ham burg leunt voor zij n 9-11 compl otverhal en zwaar op het boekje van Peter Frans sen, "11 september: Waarom de kapers vrij spel kregen". Kijk. Dat is geheel andere koek. Frans sen kan nameli jk w el schri jven. Hi j s chetst de banden met B in Laden, gaat uitgebreid in op de achtergronden van de Am erikaanse bui tenl andse pol iti ek en schets t m oti even en omstandi gheden, w aarui t naar voren komt dat het inderdaad m ogelijk i s dat de kapers opzettelijk vri j s pel kregen. Het enige dat naar m ij n i dee m ist, i s het daadwerkel ijke bewi js . B ovendi en is er de aanname dat de Amerikaanse veil ighei dsdiensten perfect opererende organi saties zij n di e geen fouten maken, alleswet end zijn en de volledige controle hebben. D at is gewoon ni et zo. Het doet me denken aan dat verhaal van de beweging van de tweede juni, een s tads guerrill abeweging uit Duits land i n de jaren zesti g en zeventig, di e hadden besl oten om een N AV O-gebouw in Berlijn op te blazen. Het enige probl eem was dat de explos ieven nog van Wes t-Dui tsland naar Berl ij n moesten worden gebracht over de waarschi jnlijk best bewaakte grenzen van die tijd. Na uren vergaderen was er nog steeds geen oploss ing in zi cht, totdat Frits Teuf el zei: "L aat mi j dat maar doen". Hij schi lderde z'n eend in de m ees t w ilde oorl ogs kleuren en schreef erop " Waffentransport". De douaniers aan bei de zijden van het ijzeren gordijn l achten zi ch een kriek toen di e rare hippie (" ha, ha, waf fent ransport ") vol geladen m et expl os ieven van West- naar Oos t-Dui tsland en vervolgens nogmaals de grens over West-B erlijn binnen tufte. Niemand kwam op het
Het aardige aan compl ott en is dat ze de boodschap bevatten dat er daarbuit en een werel d i s die zo vers chrikkelij k kwaadaardig en goed georganiseerd is dat er voor gewone mensen niets mee te beginnen val t. De alomt egenwoordi gheid van het kwaad in de vorm van "t erroris me" of een "A xis of Evil " wordt door Bush gebruikt om allerlei democratische procedures aan de kant te schuiven: "Dit complot is zo dui vels dat w e zij n genoodzaakt allerlei draconische maatregel en t e nemen: w e m oet en iedereen cont roleren, ons leger uitbrei den om de terrori st ische nes ten uit te roken. Enzovoorts . Laat het maar aan ons over." Zoals we van Bush bewi js eisen voordat hi j aan zij n kruis tocht tegen het kwaad begint, zou dat voor onszel f evenzeer moeten gelden. Ham burg s tel t: "Uitei ndeli jk hangt natuurlijk al les af van wat men berei d i s te geloven. De m anipulaties door de media spel en daari n een doors laggevende rol. V ooral in Am eri ka gel oven de mens en gewoon wat de pers hun voorhoudt" (blz. 42).
- F re d Ha mb u rg , "D e Pa x A me rican a. Ee n es s a y ov e r p o litiek e o o rlo g , terr eu r en me d iam an ipu la tie ", U itg e ve rij P ap ie ren Tijge r , 2 0 03 - P e ter F ran s s en i.s .m. P o l De Vo s , "11 s ep t emb er. Waar o m d e ka p ers v rij s p e l kre g en ", U itg ev er ij EP O, 2 00 2
K
arel van Wolferen
Het boek "De ondergang van een wereldorde" van Karel van Wolferen, univer siteitsprofessor aan de Univer siteit van Amsterdam en hoofd van het ICPEI, is verscheidene dingen: het is een opsomming van feiten en gebeurtenissen, het is een analyse, en het is ook heel duidelijk een schotschrift. door Louis Paul Zijn boek is al enige maanden geleden verschenen en ondertussen hebben de bijlagen van kranten, de opiniebladen, de diverse actualiteiten magazines van radio en televisie relatief veel, maar uiteraard kortstondig, aandacht aan de schrijver en zijn boodschap besteed. Van Wolferen, het is al vaak geschreven en gezegd, waarschuwt in zijn boek en in interviews voor de recente ontwikkelingen in de VS. De Amerikaanse regering wordt geleid door een intellectueel inferieure president die zelf geleid wordt door een groep mensen waarop het gebruikelijke etiket "neo-conservatief" eigenlijk niet van toepassing is. De regering bestaat uit een groep mensen die weliswaar enerzijds een uiterst conservatief of zelfs reactionair gedachtengoed koestert, maar anderzijds door een revolutionair elan bezield is. Dit revolutio naire elan is nu wat de wereldorde op springen heeft gezet. De Amerikaanse samenleving als geheel is bovendien steeds meer religieus (apocalyptisch) geïnspireerd en eenzijdig, intolerant, waardoor ook de media niet meer als hoeder van de meerstemmige democratie optreden. Hoewel er ontegenzeggelijk rake observaties en analyses gegeven worden door Van Wolferen is zijn boek toch enerzijds te optimistisch en anderzijds te pessimistisch. Van Wolferen meent dat pas met de preventieve oorlog tegen Irak de geloofwaardigheid van de VS fundamenteel is aangetast. In de tijd voorafgaand aan deze unilaterale actie, die de NAVO en de VN buitenspel zette, zag Van Wolferen de VS, ondanks alle mogelijke tegenwerpingen, als democratisch en moreel model voor de rest van de wereld. Op dit beeld is natuurlijk wel iets af te dingen. Anderzijds lijkt Van Wolferen de hoop op een correctie van het Amerikaanse beleid te hebben opgegeven. Daarmee onderschat hij de veerkracht en de zelfkritische traditie van de VS. Er komen momenteel steeds meer stemmen op in de VS die het beleid van George W. Bush en de zijnen veroordelen. De vraag is in hoeverre deze kritische stemmen de overhand kunnen krijgen in de tot op heden uiterst kritiekloze media en in de samenleving als geheel. Toegegeven, het lijkt erop dat slechts een dunne (intellectuele) bovenlaag van de Amerikaanse bevolking te hoop loopt tegen de regering van George W. Bush. De vraag is hoe groot die laag electoraal is. Een meerderheid van de bevolking lijkt zich vooralsnog te laten drogeren door bijvoorbeeld het televisie network FOX en de retoriek van Bush jr. Als we de recente verkiezingen in California, Kentucky, en Mississipi en de zelfcensuur inzake de televisieserie over het presidentschap van Ronald Reagan als graadmeters moeten nemen, ziet dat er nog niet gunstig uit. Maar misschien zal er straks toch een democratische presidentskandi-
kleintje MUURKRANT /21 november 2003 pag 5
M
niseren. Wij zijn ongelukkig
ijn verdedigingsrede
Martin Hulsing diskwalifi ceert mijn pamflet "De Pax Americana" als het zoveelste complotverhaal. Hulsing houdt duidelijk niet van complotten, sterker nog, hij is dogmatisch tegen ieder complotdenken, en alles wat er enigszins op lijkt, wekt de toorn op van zijn "gezond verstand". door Fred Hamburg In zijn drang anderen te overtuigen van zijn enig juiste ui tgangspunt vergat Huls ing zi jn dogmati sch ongeloof t e onderscheiden van het rationele standpunt dat ik voorst a. Zo zag hij m et name niet - terwijl het er gewoon s taat (zie p.34, 35 en noot 89) - dat de hele passage over de Twin Towers in mi jn pamflet gebaseerd is op "Bayes Form ul a" , dus op een vorm van stati stiek. Inderdaad voer ik, zoals Hulsing terecht constateert, i n mijn es say drie mensen op die hun sporen hebben verdiend in staatszaken op hoog ni veau. Ik noemde daarbij niet all een de Duitse oud-minister A ndreas von Bülow, maar ook Dr. M ahmoud Khalaf (l id van de Egyptische Academie, lid van de Scientific Association of the US A rmy en fellow van de British Royal Institute for H om e Defens e) en Mohammed Heikal , voormalig minister van Buitenlands e Zaken van Egypte. Deze drie coryfeeën, di e geen van alle geloven in het offici ële verhaal van 11 September, bracht ik ni et zomaar voor het voet li cht. Ik had ze alle drie nodig omdat ik via de form ul e van Bayes wi lde aantonen dat het officiële WTC verhaal nogal onwaarschij nl ij k is. D eze formule gaat evenw el ui t van een vooraf kans. Ik had dus een kans schat ting nodi g, het l iefst van onafhankelijke expert s van het hoogste niveau. Mi j rest te nu al leen nog het probleem niet-speci fie ke uits praken om te zetten in een kansgetal . Nu wordt in de stati stiek tradi ti oneel voor het verwerpen van een hypothese een si gnifi cantieni veau van vi jf procent aangehouden. Dit getal kon dus heel goed dienen als grens voor de onw aarschi jnlijkheid van het WTC gebeuren (de grens waar de onwaars chi jnli jkheid zo groot is dat men de hypothese van de Arabische kapers verw erpt). Had Hulsi ng bet er opgelet bi j stat istiek,
dan had hij direct de zinvolheid van dit get al gezien en zichzelf niet belachelijk gemaakt met de opm erkingen di e hij daarover heeft gem aakt. De gemeenschap van B ayesiaanse s tatisti ci heeft overigens zeer fundamentel e krit iek geleverd op deze grens van vijf procent . Bayesianen zij n i n het algemeen tegen de will ekeuri ge significant ieniveaus, maar als j e ze dan toch gebruikt, zeggen ze, neem dan veel kl ei nere niveaus, bij voorbeel d niveaus van hooguit 1 procent. Ik hield me maar aan het traditionel e, ruim e niveau, maar ni et zonder reden. Ik wist nat uurl ij k dat ik nog pagina 35 t/m 41 zou gaan schrijven, pagina's waarop 35 punten w orden opgesomd (en in de literatuur zijn er nog veel meer te vinden) waaronder vele vragen zijn gerangschi kt di e omdat ze niet zijn beantwoord de geschatte voorafkans verlagen! Anders dan een samenzweringstheoreti cus, ben ik dus veeleer iemand die op rati onele gronden s keptis ch s taat t egenover allerl ei mediaberichten di e door de goegemeente kritiekloos worden ges likt. Gezien het voorgaande, w aaruit blijkt dat ik wel overwogen te werk ga, is de krit iek van Hulsing op "De Pax A mericana" nogal em otioneel. Zijn kritiek is (door s lecht lezen) ook nog eens feiteli jk onjui st. Natuurli jk was het dui delijk dat ook voor 11 September Ameri ka een imperialist is ch s pel speelde, maar mi jn beweri ng is dat na 11 Septem ber dit over-duidelijk was. En preci es zo heb ik het ook gezegd. D e W TC-at tack was namelijk uniek en de eruit voortvloeiende wereldwi jde aanvalsoorlog tegen terreur waarbij zelfs bondgenoten alleen m aar voor of tegen kunnen zij n, is een novum van de eerste orde. Herbert Krem p, de duits e top-j ournal ist, denkt er net zo over. Mi jn allervroegst e herinneri ng aan oorlogs beelden is de stri jd van Frankrijk in Algerij e. Ik heri nner me nog steeds het beeld van een tank in de s trat en van Algi ers i n het Pol ygoon-journaal i n de C ineac i n Den Haag. De st ri jd in Viet nam heb i k geheel op TV kunnen vol gen en zover als ik m e kan herinneren ben ik altijd tegen de Amerikaans e pol itiek gewees t. Misschien kan H ul sing hieruit afl ei den dat i k al behoorlijk droog achter de oren ben en ni et zomaar tot classificati es kom. Daarnaas t heb ik t rouwens ook nog het nodige best udeerd. Maar wellicht is Hul sing nog te j ong om de gebeurteniss en van vandaag in een historis ch perspectief te plaat sen. Je moet daarvoor in zekere zin ook door de jaren wat rust iger zij n geworden in je oordeel . Hulsing zal bovendi en ook w el rabiaat tegen inducti e, abs tractie, generaliseren, en extrapoleren zijn, want zo'n anti-t heoretische (dus anti-wetenschappel ij ke) houding gaat normalerwijs sam en met "naïef empirisme". Gemakshal ve beroept men zich dan li ever op het "gezonde verstand", w at dat dan ook is. Hul sing pro-
met al die stukken ongerief in de 500 van Quote. Wij zijn ongelukkig met pyjamadagen.
beert daarbij de mensen wijs te maken dat ik niet kan schri jven en dat Papieren Tij ger niets van uitgeven weet. Hij probeert namelijk mensen w ij s te maken dat hij over een Gouden Standaard beschikt zodat hi j uit kan maken w ie goed kan schri jven of ui tgeven en wie niet. Dit l aatst e i s natuurlij k erg gevaarli jk omdat de ges chiedenis bol s taat van veroordel ingen die naderhand vols trekt verkeerd bleken te zi jn. Er zi jn beroemde s chrijvers zat die jarenlang hebben moet en leuren voordat iem and brood zag i n hun pennevruchten. Maar het verweer ert egen i s ook niet zonder problemen, al w as het maar alleen dat het alt ij d makkelijker is een l eugen te debiteren dan haar t e weerleggen. H et is dan ook niet mijn bedoeling om zijn analys e nog verder te corri geren, ook al is deze verder overal onjuist. Ik heb daar een goede reden voor. Want omdat hij mij uit voerig citeert kunnen de lezers zel f zi en dat ik rationeel denk en formuleer hetgeen niet al tijd het geval is in de tekst van H ulsi ng. Geen enkel w oord in mijn essay is zom aar gebruikt, ook niet de term "m ediacratie". Deze laatste term , bijvoorbeeld, duidt het type controlemaats chappij aan dat ui tvoerig beschreven i s in J.R. Beniger's "Control Revolution" , een klas siek werk dat i edereen die over media schrij ft eigenl ijk behoort te hebben gel ezen. In mijn essay heb ik dit boek in ess entie sam engevat op p.8 en 9.
Wij zijn ongelukkig met kleutertesten in welke context dan ook. Wij zijn ongelukkig met een overdosis Frans Bauer op teevee. Wij zijn ongelukkig met doofpotten, of ze nou Margarita, Mabel of Joris heten. Wij zijn ongelukkig met het woord efficiëncy als je weer minder geld krijgt. Wij zijn ongelukkig met het najaarsoverleg als het toch geen ruk oplevert. Wij zijn ongelukkig met de files op de wegen, bij de dokter, aan de kassa, bij de bushalte, bij de uitverkoop, bij de bios, bij melkzuurinstituten. Wij zijn ongelukkig. Maar niet elke
"De Pax A mericana" is overigens niet zozeer een essay over complotten (het w oord komt er maar één keer in voor en dan nog tussen haakj es ), maar veeleer een - functioneel geordend - betoog over de buitenlandse poli tiek van de VS die neerkomt op een strategie van "pl under by t rade" - een s trat egi e die gew aarborgd wordt door mediamanipul ati e, int elli gence, "covert acti on", en uiteindelijk - mi li tai re m acht. Dat na 11 Septem ber de vraag beantwoord moest worden hoe de attack op de Twin Towers hierin past, spreekt vanzel f. Uiteraard was deze het res ul taat van een complot , hoe anders zou je zoiets kunnen f abri eken, maar door wie en m et w el k beoogd effect? En om die vraag rat ioneel te beant woorden, greep i k dus terug op stat istiek. A ll een hierom al zou iedereen "De Pax Americana" moeten kopen. Nergens, ni et in kranten, niet in magazines en ook niet op i nternet, ben ik een verhaal tegengekom en dat dezelfde weg inslaat als m ijn essay. U iteindel ij k, zoals ik zelf zei en zoals H ul sing terecht citeert, hangt al les nat uurlijk af van wat je gelooft. Maar om de waarheid van 11 September te achterhalen, en niet te blijven steken in een "dogmat isch" geloofss tandpunt, heb j e meer nodig dan een "gezond vers tand" (wat dat ook moge zij n), nam elij k een contra-intuïtieve bes lis strategi e om uit te maken hoe waarschi jnli jk iets is na verwerking van binnenkomende informatie.
dag.
➔➔➔➔ Brabantse AIVD'er korpschef Zojuist is drs. E.S.M. (Erik) Akerboom bij koninklijk besluit benoemd tot korpschef van het regiopolitiekorps Brabant-Noord. De benoeming gaat in op 1 december 2003 aanstaande. Hij volgt Eppo van Hoorn op die de afgelopen tien jaar korpschef in 'sHertogenbosch was. Erik Akerboom (42 jaar) is sinds oktober 1998 directeur Democratische Rechtsorde bij de AIVD. Daarvoor was hij onder andere districtschef in het regiopolitiekorps Utrecht, de politieregio waar hij ook zijn carrière begonnen is.
en de kritiek daat zijn die Bush jr. uit het Witte Huis verjaagt, net zoals destijds Clinton dat met Bush sr. deed. Die nieuwe president zal dan overigens wel met de gare rapen, zowel op binnenlands als op buitenlands gebied, van George W. Bush in zijn maag zitten. Er kan veel gebeuren in twaalf maanden. Wellicht komen de VS nog voor de presidentsverkiezingen bij zinnen. Kortom, Van Wolferen ziet het verleden van de VS te rooskleurig en de toekomst, naar ik hoop, te somber in. Even interessant als het boek van Van Wolferen zelf zijn de reacties op zijn werk. In de Nederlandse media was er naar verhouding veel aandacht voor hem en zijn boek. Een paar reacties waren uiterst positief (Henk Hofland in NRC-Handelsblad; Jan Sluis op Indymedia). De meeste commentatoren (Chris van der Heijden in Vrij Nederland; Aart Brouwer in De Groene Amsterdammer; Ben Knapen in NRC-Handelsblad; Jan Blokker in de Volkskrant) varieerden van overwegend instemmend tot gedeeltelijk afwijzend. Enkele reacties echter waren ronduit kwaadaardig. Frans Verhagen verkneukelde zich over het feit dat ondanks buitenlandse hoon de Amerikanen toch maar mooi George W. Bush hadden gekozen als president ("Well, though shit, Bush ís de president, like it or not, dom of niet."). Nu is een dergelijke reactie van de hoofdredacteur van Dakota en www.amerika.nl nog wel begrijpelijk, maar van een universitair docent zou je toch beter verwachten. Arend-Jan Boekestijn, als historicus verbonden aan de Universiteit van Utrecht, schreef in HP-De Tijd dat Van Wolferens boek past binnen het groeiende anti-Amerikanisme. Eigenlijk is het indicatief voor de slappe Nederlandse en Europese houding tegenover de VS en hun "war on terrorism". Boekestijn eindigt zijn bespreking met de woorden: "[...] Links zal straks een hoop hebben uit te leggen." Tja, je zou denken dat Boekestijn, die sinds vorig jaar niet moe werd een eenzijdige, preventieve aanval van de VS op Irak te verdedigen, ondertussen zelf iets uit te leggen heeft. Maar nee, recentelijk mocht hij in het televisie-programma 'Barend en Van Dorp' nog eens verklaren dat hij het toch echt allemaal anders gezegd dan wel bedoeld had en dat bovendien de bloedige aanslagen die wij dagelijks op onze beeldschermen mogen aanschouwen toch heus niet representatief zijn voor de Iraakse werkelijkheid. Nee, dan toch maar liever Van Wolferen. Karel van Wolveren, "De ondergang van een wereldorde", Amsterdam/Antwerpen: Uitgeverij Contact, 2003 a an v ulle n d e in fo rm atie: ICP EI = In s t itu te f o r Co m p a ra tive P o litical a n d Eco n omic In s t itu tio n s (cf.bc.uva.nl/icpei) Jan S lu is , "De o nd e rg a n g va n ee n w er e ld o rd e", In dy m edia 9.0 9.2 0 03 (www.indymedia.nl/nl/2003/09/13952.shtml) Ben Kn ap e n , "H et lan d va n de kw aa dd o e n ers : Ka re l va n Wo lfe ren s aan kla ch t te g en G e or g e B u s h en d e n e o -co n s erv atiev en ", N RC-h a n d els b la d , 1 2 s e p te mb e r 2 0 03 Ar n o u t Br o u w er s , "Toc h lie ver de VN d an d e VS ", de Vo lks kra n t, 13 s e p tem b er 20 03 (in te rv iew ) J an Blo kker , "A lar m, t eleu rs t ellin g en to o r n : D e b ew ijs la s t v an Ka rel van Wo lfe ren te ge n h et ' s lech te ' Am er ik a' , d e V olk s kr an t, 1 9 s ep te mb er 20 03 Aa r t Br o uw er , "Ik g e lo o f n iet me er in d e s u p er io rit eit v an h e t We s ten ", De G ro en e A m s terd a mm er , 20 s e pt emb er 2 00 3 ( in t ervie w ) (w w w .g r oe ne.nl/2003/0338/ab_vanwolferen.html) Willem P o s t , "D e g e kaa p te her s en e n va n p re s id en t B u s h ", H et P ar oo l, 2 5 s e p temb e r 2 00 3 F ra n s Ve rh a ge n , "V an Wo lfe ren lo o pt u it de r ails : O o k een p ro f es s o r mo et m et arg u me nt en ko me n " (w w w .a me r ika.n l/h tm l/w o lf.h tm) Are n d- Ja n Bo ek es t ijn , "Kare l va n Wo lfere n en d e v erm ee n d e v er w o r d ing v an d e V er en ig d e S tat en ", HP -D e Tijd , 24 s e p temb e r 2 00 3 . (www.let.uu.nl/~arend-jan.boekestijn/personal/homepage)
K
ANTWOORDEN NA ONTRUIMING AANSLAG
raken naast kopen
➔➔➔➔Stop Uitzetbajes Schiphol! Binnenkort wordt het Uitzetcentrum Schiphol geopend. Hiermee krijgt Nederland haar tweede
In de laatste Kleintje Muurkrant schreef Hans de Bruin over de ontruiming van de Blauwe Aanslag in Den Haag. In zijn artikel worden nogal wat mythes gekweekt, die nodig nuancering behoeven. Hieronder mijn reactie op de mythes.
aangekocht kon worden. Ui tei ndelijk verdw een de toegezegde subsidie in de gem eentekas en werd de renovatie s til gelegd. De nieuwe deal biedt niet s extra's. Integendeel, het nieuw e pand is veel kl einer en er m oet veel extra geld geleend worden om de verbouw ing en de exploitatie rond te krij gen. De gevolgen zi jn tamelijk wrang. De opzet om de huurlast en voor alle gebruikers laag te houden wordt ni et gehaald. D eze zijn inmi ddels verdubbeld ten opzi chte van de oorspronkeli jke ui tgangs punten.
door Peter Bos
De mogelijkheid om nieuwe panden langdurig te kraken is praktisch onmogeli jk en dus had iedereen er bet er aan gedaan om m ee te verhuizen naar het ni euwe pand, s tel t H ans de Bruin. Dat i s een nogal specul atieve bewering. W at de toekom st brengt is immers niet te voorzien. In i eder geval zijn s inds het s luiten van de overeenkoms t in 2000 een aantal grote panden gekraakt i n Den H aag, die het t ot nu toe goed uithouden en di e behoorli jk veel soci aal -cult urel e acti viteiten ontpl ooien. Met de t oenemende l eegs tand door de economi sche recess ie en de enorme behoefte aan betaalbare woon- en werkruim te heef t de Haagse kraakbeweging genoeg toekom st.
uitzetbajes voor uitgeprocedeerde asielzoekers en "illegalen" naast Uitzetcentrum Rotterdam Airport (Zestienhoven). Met de komst van deze uitzetcentra gaat het verwijderingsbeleid een nieuwe fase in. Tijd om een duidelijk protest te laten horen. Doe
4. Kraken in Den Haag
mee! Geef je op voor een hinderlijke burgerinspectie tijdens
1. Het kopen van een pand Het kopen van een pand is nooit een groot dis cuss iepunt gewees t binnen de Blauwe Aansl ag. Integendeel, het werd gezi en als verrew eg de beste opti e om autonoom en onafhankelijk te bli jven en de conti nuïteit te waarborgen. Over aankoop van zowel het oude als het ni euw e pand is al tijd grote consens us gew ees t. In de door Hans geschetste tegens tel li ng "kraken versus kopen" en de daarui t voort vl oeiende s cheuring kan ik mij totaal ni et vinden.
dit promotie-evenement van minister Verdonk en andere hoogwaardigheidsbekleders. Stop de uitzetbajessen! De UC's zijn een soort voorverza melbajessen voor meer en snellere uitzetting. Met deze nieuwe bajessen beoogt justitie continue celcapaciteit beschikbaar te hebben voor haar geplande grootschalige
5. De continuïteit
oppakakties van "illegalen" in grotere steden (de 'veegac -
2. De publieke opinie na de ontruiming Volgens Hans de Brui n begrijpt het gew one publiek niet waarom er bij de ontruimi ng tot het ui terste verzet is geboden. Zoals bi j iedere ontruiming di e spect acul air verloopt i s ook na de ontruiming van de Blauwe Aans lag gezeurd over de kost en, de provocerende sti jl van het verzet en het ontregelen van het verkeer. Daartegenover s taat dat veel Hagenaars veel begrip en sym pat hie konden opbrengen voor de acties . De jarenlang ui tgedragen boods chap dat s loop van de B lauwe Aanslag voor een wegverbredi ng onzi nni g w as, dat het nieuwe pand voor veel mens en geen alternati ef is , en de lange s t aat van diens t (23 jaar) van dit bij zondere kraaki nitiatief heeft hier veel aan het begrip bi jgedragen. Dat de Blauwe Aanslag hiermee poli tieke steun heef t verloren i s onzi n. Die steun was de laats t e j aren al verdampt en w aarvoor zou de B lauwe Aans lag nu nog politi eke s teun nodig hebben? Het pand i s ges loopt. Klaar.
3. Het akkoord Hans de B ruin noem t het ges lot en akkoord met de gemeente een goed akkoord. En hi er zit nu precies de pijn en de feit elijke oorzaak van de scheuring. Het is voor velen helemaal niet zo'n goed akkoord gebleken. Het lij kt heel wat, een vervangend pand voor 1 milj oen gul den kunnen kopen en dri e m il joen gulden renovatiesubsi die toe. Maar als j e het afzet tegen de in de jaren tachtig ges loten deal met de gemeent e is het hel emaal niet zo'n goede deal. Toen werd afges proken om de oude A ans lag met twee miljoen gul den subsi di e op te knappen en de boekwaarde van het pand geheel af te schri jven, zodat het voor een sym bol is ch bedrag
Vooral de bedrij fjes in de Blauw e A ans lag zouden vol gens Hans de Bruin hun conti nuït eit veili g hebben willen s tel len en hebben daarom het akkoord m et de gemeent e om armd. Toch vreemd dat uiteindelijk maar 1 klein bedrij fje is meeverhui sd. Ook de m ees te bewoners zullen ni et naar het nieuwe pand verhuizen. Het pers pectief i s gaandeweg st eeds verder verbl eekt.
ties') en bepaalde arbeidssec toren als de glas- en tuin bouw. Volgens Projectbureau Coördinatie Vreemdelingenketen zal de politie met de UC's de komende tijd meer acties uitvoeren. UC R'dam telt 200 cellen, UC
6. De toekomst
Schiphol start met 100. Justitie heeft tegen 2006 in
D e concl us ie van Hans de B ruin lui dt dat de ni euwe Bl auw e Aanslag een s t abi el e fact or kan worden in Den H aag. Het nieuwe pand heeft mi jns i nziens absoluut potentie, m aar er zal hard aan get rokken moeten w orden om er wat bij zonders van te maken. A ls ecologi sch woon-werkpand zal het zeker een aanw inst kunnen zijn voor Den Haag, maar of het ook voor de alternatieve en radi cale scène een rol van betekenis kan s pel en betw ijfel ik. Essentieel i s dat er veel vrij e rui mte bes chikbaar dient te komen, w aar tegen minimale kost en en zonder veel bureaucratie geëxperim enteerd en gebroed kan worden op all erhande sociale, cult urel e en poli tieke i nnovaties en act iviteit en. Voorlopig wordt bijna alle ruim te i n het pand ui t financiël e overwegingen weggeëxploiteerd. Dat is geen ramp, want het bloed kruipt toch waar het niet gaan kan. A ndere kraakpanden hebben inmiddel s een aantal Aanslagini tiatieven geabsorbeerd en het lijkt er op dat een nieuw gekraakt pand in het centrum van de st ad niet l ang meer op zich zal l aten wachten. Hiermee kom i k op het bel angri jkste gevolg van de eliminati e van de Blauw e A ans lag. De meeste kraakpanden bevinden zich nu in de periferie van de stad en het centrum i s zo goed als com pleet aangeharkt tot bl oedeloos koop- en vermaakscentrum. Hoog t ij d dat daar w at aan verandert .
totaal 600 UC-plaatsen in petto om per jaar zo'n drie- à vierduizend extra uitzettingen te verrichten. Toenmalig LPFminister Nawijn, de ontwerper van de UC's, heeft de uitzet centra gebruikt als ruilmiddel bij de deal met de Vereniging van Nederlandse Gemeenten in 2002. De gemeenten zouden stoppen met de opvang van uitgeprocedeerden en "illega len" en de rijksoverheid zou middels de bouw van de uit zetcentra tot een effectief uit zettingsapparaat komen. In de UC's geldt het Regime Grenslogies, zoals geldt in het
➔➔➔➔➔➔➔➔➔➔➔➔➔➔➔➔
kleintje MUURKRANT /21 november 2003, pag 6 Grenshospitium te A'dam Zuid-Oost (beter bekend als grensgevangenis). "Het is geen gevangenis", zegt INDwoordvoerster M. Bredero. Destijds in 1992 bij ingebruikname van het Grenshospitium beweerde staatssecretaris Kosto ook dat het geen gevangenis was: men kon er immers uit, Nederland uit wel te verstaan. Feitelijk is het stukken zwaarder dan de Grensgevangenis: er is sprake van stapel-containerbouw waarbij geen daglicht naar binnen valt. Luchten vindt 1 uur per dag plaats in kale kooien achter geblindeerde hekken. Sporten of arbeid behoort niet tot de mogelijkheden. Er is evenmin een ander pro gramma. Er is geen winkel of bibliotheek en slechts vijf en een half uur per dag mag men
I
dentiteitscrisis (deel 2)
Begin september jongstleden berichtten de media dat regelmatig de belangrijkste gegevenspagina uit het Nederlandse paspoort valt. Nadat iedereen uitgelachen is, zal men ongetwijfeld de volgende blunder bij reisdocumenten rustig afwachten. Van enige follow-up of onderzoek naar een verantwoordelijke is geen sprake. Lees hiernaast in "Het bedrijfsleven e.o." hoe Enschedé/Sdu-directeur mr. drs. L. Jongsma zijn handen in onschuld kan wassen.
in de 'huiskamer' zitten. Vreemdelingendetentie kent
door Eric Zwitser
geen maximumtermijn en de praktijk laat vaak maandenlange detentie zien. Verblijfsduur in de uitzetbajes - 'op korte termijn verwijderbaar' - is betrekkelijk. Ging het bij de stemming in de Tweede Kamer over een paar dagen, in de regelementen wordt gesproken van maximaal 28 dagen. In Zestienhoven (Rotterdam) zit echter een man reeds drie maanden in hechtenis. Op 27 juni 2003 vond de ingebruikname van Rotterdam Airport plaats. De officiële opening van de uitzetcentra vindt plaats als de uitzetbajes Schiphol klaar is. Datum is
Ter gelegenheid van het dri ehonderdj arig bestaan van drukkeri j Joh. Enschedé bracht TPGPost dit j aar j ubileum zegels uit m et (rand)teksten als "Nieuwe media vereisen innovatieve beveil iging die thans digit aal een international e barrière vormen tegen f raude", "Grenzeloze zekerheid eeuwin eeuw uit" en "D riehonderd jaar onvervals t waardedrukker" . Gezien de j arenlange problemen m et Nederlandse reisdocument en, waaronder de door mij gesignaleerde hierop geheel niet aangebrachte of onleesbare handtekeningen, liep de gal mij fors over. Begin april schreef ik een brief aan identiteitsboer Jongsma. De Enschedé/Sdu-direct eur bli jkt de opmerking dat ik" werkel ijk niet begri jp hoe iemand trots kan zijn op pogingen voor zul kvolk de vol maakte digitale davidster te construeren" "ni et geheel te (kunnen) plaatsen". Volgens mij i s eerder sprake van een ni et w ìllen dan van een niet kùnnen begrijpen van mijn opmerking. Het was nog een enigszins hoopgevende reactie geweest wanneer Jongs ma zich door mi jn opmerking zodani g aangesproken had gevoeld dat hij kwaad was geworden. Door zich integendeel op deze laff e wijze "derhalve van commentaar (te onthouden)" diskwalificeert de man zichzelf vol gens mi j echter grondig voor zij n functi e als directeur van een paspoorten- en identi teitskaartenfabriek, althans wanneer er om redenen van maatschappelij kbel ang van uitgegaan wordt dat zo iemand ook enige moraal dient t e bezitten.
nog niet bekend. Verwacht wordt dat het pas kort van tevoren wordt bekend gemaakt. Daarom zijn een aantal groepen al begonnen met de voorbereidingen van een actie op de dag van ope ning op Schiphol. Als vorm is gekozen voor een burgerin spectie. Ondanks het feit dat wij principieel tegen het opsluiten van mensen zijn die geen strafbaar feit begaan hebben, gaan we de accommodatie en het regiem onder de loep nemen. Wij gaan de
Naast twij fels aan de morele com petentie van directeur Jongsma heb ik ook bedenkingen aangaande zijn cogni tieve vermogens. De antw oorden van minister Remkes waaraan hij zo stralend refereert zijn naar mijn mening allerminst uit te leggen als een compliment aan onze nationale paspoortenkwakkel Ens chedé/Sdu. Zo merkt de minister in zi jn antwoorden op: "Ik ben overigens voornemens t e onderzoeken in hoeverre ook de kwalit ei tscontrole van de producent een rol kan spelen in het ui tgifteproces." Die rol hoort er toch gewoon te zìjn? Ook schrijft Remkes: "Uit het voorgaande volgt dat, indien al le bij het 'producti eproces ' betrokken actoren conf orm de regelgeving handelen, er voldoende waarborgen zijn dat een door de burger bij de aanvraag gezette handtekening op een duideli jk leesbare wijze in het reisdocument w ordt opgenomen." Hoewel Remkes in zijn antwoorden zeker niet voorbij gaat aan de verantwoordeli jkheid en het falen van anderen, kan ik uit de voorgaande zin toch echt geen aai over de bol van Jongsma afleiden.
boel opmeten, inspecteren en keuren waarbij onderandere een uitkijktoren gebouwd gaat
"broddelwerk"
worden. De sambaband zal voor strijdbare ritmes zorgen. Neem creatief deel aan deze actie, bouw je eigen inspectieinstrumenten, kom in typische burgerinspectie-outfit. Wil je gewaarschuwd worden als de datum bekend is, geef dit door aan STIL: 030-2713463 Wil je mee helpen organiseren, geef ook dit door aan STIL: 0302713463
In Kleintje Muurkrant nummer 373 van 15 november 2002 s chreef ik het arti kel "Identitei tscrisis" over de ontbrekende of onl eesbare handt ekeni ngen op Nederlandse reisdocumenten. In nummer 381 van 11 j ul i 2003 was in "Het bedrijfsleven e.o." te lezen hoe de Tweede-Kamerfractie van de PvdA zich in deze kwestie opstelde en hoe voormalig BiZa-minist er Klaas de Vri es de zaak liet doodbl oeden. Toeval of bewust pol itiekdoofpotgedrag? I mmers waren De Vri es en Van B oxtel s amen onze m inister van BiZa ten ti jde van de vervaardi ging en introductie van de nieuwste reisdocumenten, inmiddels op het punt van de handtekening door De Vri es zelf als "broddelw erk" omschreven. De na de gestelde Kamervragen wei nig slagvaardige houding van de PvdA-Tw eede-Kamerfractie st aat op het Bi nnenhof ni et op zi ch. Je kunt je afvragen of er met de antwoorden op zulke vragen vervolgens ooit nog iets gebeurt.
m inder dan een minuut vooral de rust van de Heere Heere op m ij over, minder dan dat ik de kans krijg de betreffende belei dsmedewerker enig i nzicht te vers chaffen. Sterk als de f ract ie is in het Geschreven Woord, mag ik wel een envelop m et inf o achterlaten. De ambtelijks ecretaris van de Christen-Unie-fractie hoort m ij kort aan, waarna ik ook hier inf ormatie achterlaat. Ook van de ChristenU nie nooi t meer iets gehoord.
de "progressieve" fracties Bij D'66 heeft beleids medewerker Arno Peters noch telefonisch, noch als ik in het Kamergebouw op 11 november even bij hem langsloop, t ijd om ook maar enigszins geï nformeerd te w orden. D e envelop m et basis-inform atie w eigert hij zel fs m aar aan te pakken. Toch is het deze informatie naar aanl eiding w aarvan de PvdA-fractie een week eerder s chriftelijke vragen s telde. Dat Peters het druk heeft en ookvoor een kort informerend gesprek geen t ij d heeft , daar kan ik me nog ìèts bij voorstellen, maar wat bezì èl t zo'n man om niet gewoon even zo'n envelop met zeer w ezenl ijke info aan te nem en? Peters merkt slechts op: "Ik w acht de antwoorden van de mi ni ster met belangstell ing af . Ik dank u voor uw aanbod." Eind oktober bel ik met GroenLinks en word doorverbonden met bel eidsmedewerker Peter van Dij k. Reis documenten bl ijken niet op zijn terrein te liggen. Nadat Van D ij kbinnen de fractie niem and voor mij heef t kunnen vi nden m eldt hij: "Wij kunnen niets voor u betekenen. H et is beter voor u om met een grotere fractie contact op te nemen. Of anders met de SP, die zijn alt ijd zeer geïnteress eerd in zaken als deze en weten daar ook veel meer vanaf." Enkele dagen lat er, nadat (toenmalig) PvdA-K amerli d Peter Rehwinkel schrifteli jke vragen aan BiZa-m inister Remkes stel de en wanneer de affaire onder meer op het Journaal is geweest, bel ikopnieuw met Peter van Dijk. N a zijn eerdere doorverwijzing naar "een grotere fract ie of anders de SP" heeft hij nu w el belangstel ling. In een kort maar prettig gesprek praten w e mij n info kort door, krijgt hij hiervan een set kopieën en zegt tot besluit: "Ik bl ijf het volgen en laat de PvdA iets l iggen, dan pakken wij het op." A ls GroenLinks zelf enige actie onderneemt, krijg ik dat even te horen. Sinds de eenmalig gestelde Kamervragen en tegen de toezeggi ngen in hééft de PvdAhet l at en liggen, maar van GroenLinks heb ikniets meer vernomen. Eveneens eind oktober sprak ik op het Haagse stadhuis in de fract iekamer van de Haagse SP-gemeenteraadsfractie met fracti evoorzitster Helga Hijmans, raadslid Ingrid Gyömörei en beleidsm edewerker Erwin van Leeuwen. Gyömörei i s ookbeleidsmedewerkster bij de SP-Tweede-Kam erfracti e. Daarom gaf ik haar een extra info-envelop, die zij nog dezelfde dag aan de beleidsm edewerker J ustitie van de landelijke fracti e heef t doorgegeven. Vervolgens ookdaarvandaan s lechts doods e stilte. Wellicht speelt mijn langj arige kritiek op enkel e SP-bobo's daarbi j een rol?
Haagse raadsfracties Ti jdens m ijn gesprek bij de Haagse SP besl oot fractievoorzitster Hij mans schrift elijk vragen aan burgemeester Deetman te stell en. Dat gebeurde op 4 novem ber. De antwoorden waren er twee weken later en gaven zeker aanl eiding tot vervolgvragen. Helaas zi jn die er nooit gekomen omdat de fractie het razend druk had met andere, inderdaad zeer belangrijke, zaken. H oew el ik er niet blij m ee was dat ook op gemeentelijk Haags niveau de zaakdoodbloedde, had de raads fractie van de SP in ieder geval een t erecht excuus om er verder geen aandacht aan te bes teden. Bij de andere fracties heb ik tijdens mijn cont acten zulke drukte niet waargenomen en zie i kdus ook geen recht vaardi ging voor hun lakse gedrag. Op 29 oktober praat ik kort met PvdA-f ractie-as sist ente Est her Langendam. Ik toon haar de incorrecte I D-kaart van mijn zoon Liam. Langendam l oopt naar de kapstok en haalt uit haar jas de van een even onleesbare handtekening voorziene ID-kaart van haar eigen zoontje. Daarbij prest eert zi j het op te m erken: "Ik m aak me er niet druk om." H et verdere verslag van dit "ges prek" laat ikhier m aar achterwege. Enige actie is er niet ondernomen en hetzelfde gel dt voor alle overige raadsfracties, waar i k doorgaans wel vriendel ijk ontvangen w erd en m ijn verhaal mocht af st eken. Helaas, correct uitgevoerde reisdocumenten di e ook nog bruikbaar zijn als legitim atiebewijs kom en er niet vanzelf en met all een vriendel ijkhei d schiet de burger dus verrekte w einig op. Wel nam de VVD-raadsfractie de moeite mijn i nf ormatie met grote spoed door te s turen naar Tweede-Kamerlid Stef B lok, di e er zoals eerder beschreven vervolgens ni ets mee deed.
politiek en media
(Actiegroep tegen Uitzetcentrum Schiphol (STIL, ASKV, Autonoom Centrum,
reacties
PRIME, Samba-band, Onbegrensd, LOS)
➔➔➔➔Kleintje Actueel De internetrubriek "Kleintje Muurkrant Actueel" (zie www.stelling.nl/kleintje) loopt geweldig. Steeds meer en vaker terugkerende bezoekers en toenemende respons zor gen voor dagelijks bijgewerkte pagina's, vaak onmiddellijk reagerend op "het nieuws" en soms "vooruitlopend" op 't nieuws. Iedereen kan een bijdrage leveren dus kom daar eens kijken. Denk er eveneens aan je abonnementsgeld voor Kleintje Muurkrant 2004 vast over te maken dat scheelt ons veel geld en moeite... u zij allen gegroet
Slechts van CDA-Tweede-Kam erlid Margreeth Smil de ont ving ik per bri ef d.d. 19 decem ber 2002 een redelijk adequate reactie, waaruit de volgende passage: "Op dit moment i s een wijziging van de Paspoortw et aanhangig bi j de Tw eede Kam er. Dit gaat met name over biometri sche methoden voor identificatie (vingerafdrukken, irisherkenning et c.). Het onderwerp van de handtekeningen zal i k in dit kader ook naar voren brengen, wanneer het wetsontwerp weer op de K ameragenda staat. Een leesbare handtekening lijkt mij een goede zaak. Uwuitvoerige documentatie vormt daarvoor een aanknopingspunt." Waarbi j ik aanteken dat het ook bi j het C DA bijna onmogelij kwas om aandacht voor de affaire te krijgen. Zo zei een secretaresse op woensdag dat degene die binnen de CDA-f ractie zulke zaken behandelt er donderdag zou zijn, donderdag werd ik door een andere secret aresse naar vrijdag verwezen en vrij dag kreeg ik van een derde secretaress e de m ededeling: "V andaag gaat ook de weekendpost uit, dus het is vrij druk vandaag. Alle stukken moeten geschreven worden en de enveloppen gevuld. Dus we zien geen kans om dat echt nog te regelen nu." Bij de VVD-Tweede-Kam erfractie overlegde ik ui tgebreid met Cari na A erts, medewerkster van Kamerl id Stef Blok. B ehalve van mij n kant omdat i k tegen afspraken in niet gebeld werd en er zelf weer achteraan mocht gaan, leverde het cont act geen enkele vorm van actie op. Geheel tegen mijn verwachti ng in waren het de Tweede-Kamerfracties van LPF, Groep De Jong en Leef baar Nederland die ni et all een vlot bereikbaar waren maar ook zeer geïnteres seerd. Helaas heeft die bel angstel ling niet tot enige waarneembare verdere actie geleid. De SGP-fractie draagt i n een "gesprek" van
Eens te meer i s dui delijk gebleken hoe sterk de wissel werking tussen poli ti ek en media is. Vrijwel alti jd komt het poli tieke circus pas op gang nadat het mediacircus over een bepaal de zaakberi cht, m aar doet het mediacircus dat pas nadat het politieke ci rcus in die zaak optreedt. Slechts ten koste van een gods liederlij ke hoop inspanning, kosten en ergernis is deze noodlotti ge ci rkel een enkele keer te doorbreken. In het geval van de onleesbare handtekeningen op reis documenten is het mij uitei ndelijk gelukt i n een aantal kranten, voor de radio en op tv hi ervoor aandacht te krijgen en zijn ook Kamervragen gesteld. Vervolgens leunt met grote vanzelfsprekendheid de "volks vertegenwoordiging" weer genoegzaam achterover i n de volle overtui ging heel hard gewerkt te hebben en kan m aar niet begrijpen waarom de burger "de poli ti ek" niet overmati g hoog aanslaat. Wat de m edia betreft , die gaan na één publ ikati e onmiddellijk weer over tot de w aan van de vol gende dag. " Vers laggevenden" vi nden het kennelijk ni et t ot hun taak behoren om eventuele verdere ontwikkel ingen (of een gebrek daaraan) te verslaan. Wat betreft de reisdocumenten houdt dat in dat niet gesignaleerd i s dat de politiekhet zo geheel laat afwet en. Toch heb ik de media nog enkele malen aanvull ende i nform atie verstrekt, inbegrepen de van een voorbeeld voorziene mededeli ng dat er ookbij Verbl ijfsdocumenten voor buitenl anders problemen met betrekking tot de lees baarheid van de handtekeni ng zijn. De trieste conclusie: poli tiek en media laten het in voorbeel dig samens pel beiden grandi oos af weten en de invloed van de burger wordt steeds verdergaand beperkt t ot eens in de vier jaar op het daartoe bestemde drukknopje de bi om etris ch gescande vinger t e plaatsen. Gelukkig m aar, want anders zouden we t och nooit zo bulderend kunnen lachen om het hi ernaast afgedrukte groteske antwoord?
H
et bedrijfsleven e.o.
