Verslag van de KNX-bijeenkomst op 14 september 2010
KNX Meeting Confronterende lezingen voor KNX Professionals op themadag
“Vertel mij maar waarom ik niet zonder domotica kan”
Een kleine honderd KNX Professionals kwamen naar de tweede thema bijeenkomst van deze netwerkorganisatie, op 14 september jongstleden. ‘Projectorganisatie – hoe is uw relatie met de tegenpartij’ was de titel van de dag, die bij voorbaat de wenkbrauwen deed fronsen. Na afloop bleek echter dat de inhoud van de presentaties vaak nog confronterender was dan men vooraf had bedacht. Een projectontwikkelaar, een architect, een zorgprofessional maar ook de Britse directeur van de grootste KNX system integrator bezorgden de aanwezigen heel wat nieuwe inzichten.
The Netherlands KNX|VERSLAG
De bijeenkomst begon met een lezing door Piet Oskam, directeur en oprichter van het Centrum voor Innovatie van de Bouwkolom. Als iemand in ons land de broodnodige verandering in de Nederlandse bouwkolom op een heldere en smeuïge manier onder woorden kan brengen, dan is het Piet Oskam. En dat liet hij ook horen op de themabijeenkomst. “Ligt u al op ramkoers”, was zijn vraag aan de KNX Professionals in de zaal. De 1
groep installateurs en system integrators die dachten de dag even rustig te kunnen beginnen, werden door Oskam meteen bij de les gehaald. Innovatie komt niet vanzelf. Je moet het willen en je moet het zien, zei Oskam. “Er is een verandering nodig in het hele denken in de bouw. We moeten van stichtingskosten naar levensduurkosten, van monodisciplinair naar multidisciplinair en van de vorm van een gebouw naar de functies van een gebouw. Maar”, zo gaf hij zelf al aan, “voordat je dit kunt zien, moet je eerst vastgelopen zijn.” Allianties smeden Er waren wel een aantal tips die Oskam zijn toehoorders meegaf. “In de eerste plaats moet je altijd willen meewerken aan de beste oplossing voor de klant. Dit lijkt vanzelfsprekend, maar is in de praktijk nog lang niet het geval. Ga allianties smeden, zorg dat je partners vindt die dezelfde visie delen. En maak van de innovaties die je aanbiedt iets waarop 14 september 2010
de afnemer zit te wachten. Als KNX Professionals heeft u het in zich om – veel meer dan andere marktpartijen – klantgerichtheid echt vorm te geven. Richt je daarbij op markten waarin de grote maatschappelijke trends zitten. De leegstand in de kantorenmarkt is op dit moment zo’n markt.” Terwijl veel KNX Professionals met kleine of middelgrote bedrijven zich afvragen hoe zij de systemen aan de man kunnen brengen, zitten de leden van het netwerk in de grote bedrijven vaak eerst met het probleem hoe zij KNX in hun eigen organisatie moeten verkopen. In mei 2010 was hierover een brainstormsessie waaraan tien KNX Professionals deelnamen die in grote bedrijven met enkele honderden tot duizenden medewerkers actief zijn. In die middagvullende sessie werden ervaringen uitgewisseld over hoe zij KNX intern aan de man brengen. Henk Hazeleger, die al in de jaren negentig in het bedrijf Leertouwer alle neuzen dezelfde kant opkreeg, deed verslag van de conclusies op die middagsessie. Enkele conclusies waren dat het organisatiebreed invoeren veel tijd kost, de directie moet er achter staan, afdelingen als calculatie en engineering moeten goed worden geïnformeerd en vooral de projectleiders moet je meekrijgen. Zij beslissen uiteindelijk welk systeem zij aanbieden. Je kunt hen meekrijgen door te wijzen op de grote voordelen op het gebied van service- en onderhoudscontracten, of werk met operationele argumenten, zeker in dfbm- of pps-projecten. ‘Overtuig me maar’ Na de pauze was het woord aan Willem Koppen, bouwkundig adviseur bij expertisebureau Koppen Vastgoed en tot voor kort werkzaam als projectontwikkelaar. Hij had een zeer uitgesproken mening over domotica. Na een korte introductie riep hij de aanwezigen op om hem maar eens te vertellen waarom hij in de rol van projectontwikkelaar niet zonder domotica kan. Vele argumenten werden aangedragen: ‘het huis wordt meer waard’, ‘KNX is een toekomstvast systeem’, ‘bewoners krijgen inzicht in hun energieverbruik’, enzovoorts. Maar op elk van deze argumenten reageerde Koppen steevast met ‘boeit me niet’. Wat is dan voor een projectontwikkelaar wel een argument om over domotica te gaan nadenken. Koppen had daar zelf een antwoord op. “Met domotica moeten jullie de kopers laten zien hoe goed ik als projectontwikkelaar ben. Zorg dat mensen kunnen zien dat hun woning tot lage woonlasten leidt. Dat is ook voor de ontwikkelaar belangrijk. Je maakt de ontwikkelaar maar ook de koper trots op zijn woning.” Koppen toonde daarbij de woonlastenmonitor; in zijn optiek is dit het vertrekpunt voor woning- en gebouwautomatisering. Een tweede argument om domotica toe te passen is het streven naar gezonde woningen. Zodra gebouwautomatisering KNX|VERSLAG
bijdraagt aan een gezonde leefomgeving, is er een extra reden om trots te zijn, voor zowel de ontwikkelaar als zijn klanten. Dus is ook dit een argument voor KNX Professionals om op basis daarvan domotica aan te bieden. ‘Richt je op de vrouw’ Michel Bruisten, directeur van het architectenbureau Bruisten + Jansen, liet zich op de bijeenkomst kenmerken als een voorstander van domotica, maar niet als die door een installateur wordt verkocht. “Domotica vereist een adviseur. Iemand die zich los kan maken van de techniek. Het verhaal moet zich richten op veiligheid, comfort, gevoel en gemak. En richt je daarbij vooral op de vrouw. Zij voelt veel beter aan wat er in huis nodig is.” Bruisten riep de aanwezigen ook op om bij zichzelf eens te rade te gaan wat zij nu eigenlijk communiceren in een verkoopgesprek. “Als ik het moet verkopen, zou ik gebruiksgemak tonen; bediening via de iPhone of de iPad. Wordt in elk geval niet technisch. Bedenk dat domotica ook in de toekomst verkoopkansen biedt en de meeste mensen willen het zelf niet beheren. Speel daar dan ook op in, via service en onderhoud. Ik heb
2
nu te vaak klanten ontmoet die, nadat de installatie was afgerond, de installateur nooit meer gezien hebben en hem vaak ook niet kunnen bereiken.” Judith Buter, ergotherapeut bij QuoVadis, en Harm Laarhoven, KNX Professional bij Elektrokern Solutions lieten de bezoekers eens met andere ogen kijken naar de wensen en eisen van gebruikers. In dit geval de zeer afhankelijke gebruikers in zorgcentrum Het Zonnehuis in Vlaardingen. QuoVadis is vooral de specialist in de systemen voor individuele bedieningen en zorgsystemen. Maar naast deze installaties zijn in het zorgcentrum ook de reguliere installaties, zoals verlichting en zonwering, noodzakelijk. Door samen te werken met Elektrokern Solutions kunnen deze twee specialisten de uiteindelijke gebruikers een veel betere installatie leveren die echt voldoet aan hun wensen. Schakel specialisten in Doen waar je goed in bent, en expertise van andere specialisten inschakelen waar dat nodig is. Het was een veel gehoorde uitspraak op deze themadag. In het project Het Zonnehuis resulteerde dit in diverse,
14 september 2010
klantvriendelijke vormen van bediening voor alle mogelijke installaties via infrarood technologie. Daardoor kunnen de gebruikers via bijvoorbeeld afstandbedieningen met grote knoppen, maar ook via een ringschakelaar met klittenband om de vinger, een voetschakelaar, een zuig- of blaasschakelaar, een geluidsschakelaar of zelfs oogbalsturing de uiteenlopende installaties individueel aansturen. Dat kan worden toegepast op verlichting, zonwering en gordijnen, maar ook alarm, bedverstellingen, relaxfauteuil, pc, televisie en radio. “Het begint bij een intensieve samenwerking tussen de professionals; dat zijn de mensen die zorg bieden en de mensen die de systemen bedenken”, zei Buter. “Uiteindelijk resulteert het in een naadloze samenwerking tussen de automatiseringstandaard KNX en de specifieke besturingsystemen voor de zorg en de bedieningsapparaten.” Zowel Buter als Laarhoven benadrukken het belang om de opdrachtgever al vroegtijdig te informeren over de mogelijkheden. Meestal zijn die gewoon onbekend. Daarna is het zaak om zo vroeg mogelijk, liefst al bij het opstellen van het PvE, aan tafel bij de opdrachtgever te zitten. Dan is vergaande integratie nog mogelijk en zijn ook voor de opdrachtgever veel kostenbesparingen haalbaar.
KNX|VERSLAG
Interactief programma In de loop van de middag werd het programma van de themadag steeds interactiever. De KNX Professionals die zich vooral met de commerciële aspecten van de bedrijfsvoering bezighouden, konden kiezen voor een sessie met Sonja Uiterdijk en Duco Scholtanus. Via een dialoog met de aanwezigen gingen de trainers vooral in op de ‘do’s en don’ts’ van het verkoopgesprek. Hoe kom je te weten wat een opdrachtgever werkelijk wenst? Wat voor soorten vragen moet je dan stellen? “We merkten al snel dat de aanwezigen echt geïnteresseerd waren om hierover iets op te steken”, vertelde Sonja Uiterdijk na afloop. “Er kwam lekker veel reactie op de zaken die wij, liefst zo prikkelend mogelijk, hen voor de voeten wierpen. Naast het uitlokken van die reacties om daar weer op te reageren en ook andere aanwezigen erop te laten reageren, konden we de mensen na afloop ook een aantal tips meegeven.” Alle bezoekers aan deze workshop kregen een handige kaart met verkooptips voor KNX Professionals. Het thema daarop luidde: ‘van technotaal naar behoeften. Waar loopt de klant warm voor?’ Enkele tips zijn: Stel vragen! Trechter van algemeen naar specifiek. En gebruik zoveel mogelijk open vragen, de W- en H-vragen: wie, wat, waar, hoe, welke,
3
hoeveel. Gebruik je toch gesloten vragen – wat zeker niet verkeerd is – geef dan een duidelijke keuze: A of B, ja of nee. Nog een tip: noem uw voorkeur in dergelijke vragen als laatste. Mensen zijn altijd geneigd om met de laatste optie in te stemmen. Zeven speeddates De meer technisch ingestelde KNX Professionals konden zich in de middag anderhalf uur lang vermaken met speeddates met de fabrikanten. In korte sessies van maximaal tien minuten gingen kleine groepje installateurs langs tafels waar zeven leden van KNX Nederland de speeddate verzorgden. De fabrikanten ABB, Berker, Gira, Hager, Jung, Siemens en Somfy hadden allemaal een bepaald product of een dienst neergezet waarover en specialist een korte uitleg gaf aan de installateurs en system integrators die voor zijn tafel kwamen staan. Het accent lag bij componenten en diensten die voor een integratie van KNX met andere technologieën zorgen. In veel gevallen ging het om integraties met IP-technologie. Ook de bediening met apparaten als iPhone en iPad is steeds verder ingeburgerd en de mogelijkheden werden dan ook door enkele leveranciers getoond. Eerder op de dag had ook Hans Joachim Langels, specialist bij Siemens Duitsland, al
14 september 2010
een lezing gehouden over de samensmelting van IP met KNX. Sinds 2002 is de KNXorganisatie bezig met de integratie van de twee technologieën en op dit moment worden in veel, vooral grotere projecten, netwerken aangelegd die gebaseerd zijn op KNXnet/IP. Het is een feilloze integratie van twee technologieën die voor een zeer bedrijfszeker netwerk, maar tegelijk ook voor bijna oneindige mogelijkheden zorgt. “Het op afstand bedienen en besturen van installaties verloopt probleemloos, de meest uiteenlopende toepassingen met IP-gateways zijn prima te koppelen, maar ook de eenvoud van een KNX-systeem blijft gehandhaafd en de schaalbaarheid is praktisch oneindig”, vertelde Langels. Hij noemde het, in goed Engels, ‘KNX simplicity at networkspeed’. Indrukwekkende spreker De afsluiter van de dag was meteen ook een zeer indrukwekkende spreker, zeker gezien de prestaties van het bedrijf dat hij vertegen-
KNX|VERSLAG
woordigde. Speciaal voor deze bijeenkomst was Darren Burford, eigenaar en directeur van system integrator Andromeda Telematics Limited (ATL) en tevens bestuurslid van KNX Groot-Brittannië, vanuit Londen naar Nederland gekomen om te vertellen hoe hij projecten binnenhaalt en waarom hij KNX als de basis voor elke gebouwautomatisering ziet. Hij deed dit aan de hand van twee projectbeschrijvingen. Maar voordat hij daarmee begon vertelde hij niet zonder trots dat Andromeda in de twaalf jaar dat het op de KNX-markt actief is, is uitgegroeid tot waarschijnlijk de grootste KNX system integrator in de wereld. Er werken bij hem alleen al 50 mensen permanent aan het programmeren van systemen met de KNX-software ETS3. De meest complexe en omvangrijke projecten worden door Andromeda met KNX uitgevoerd. Het eerste voorbeeld, The Oundle School Project, was qua omvang nog relatief beperkt, maar niet als het gaat om de prestaties. Deze privéschool voor kinderen tussen de 5 en 17 jaar wilde van het nieuwe gebouw een voorbeeldproject maken. Het moest een ‘best practice’ gebouw worden als het gaat om energieverbruik en binnenmilieu.
4
Er was heel veel aandacht voor natuurlijke ventilatie en toetreding van daglicht, maar ook een brede inzet van duurzame energiebronnen als biomassa en zonlicht. ATL deed een aanbieding voor de besturing en bediening van praktisch alle installaties, van verlichting tot verwarming en van zonwering tot CO2-gestuurde ventilatie. Bovendien verzorgde men een uitgebreide monitoring van het energieverbruik en het binnenklimaat, inclusief grafische weergave en bediening op afstand. Geen KNX voorgeschreven “In dit project was KNX niet voorgeschreven. De enige beschrijving in het bestek was dat de besturing gebaseerd moest zijn op een open protocol. Wij hebben de opdrachtgever kunnen overtuigen dat KNX de juiste standaard was voor een dergelijk duurzaam gebouw waarin zoveel installaties moeten worden aangestuurd en op elkaar moeten worden afgestemd. Alle installaties zijn aangesloten op een KNXnet/IP netwerk en de visualisering hebben we met een webbased pakket van Tridium verzorgd. Uiteindelijk hebben we met deze installatie een zeer belangrijke bijdrage
14 september 2010
geleverd aan de energiezuinigheid van het gebouw. Essentieel is wel dat alle gebruikers getraind worden en dat zij weten waar zij op moeten letten bij het gebruik van de installaties. Dat geldt niet alleen voor de gebouwbeheerder, maar ook voor alle docenten en tot op zekere hoogte ook voor de leerlingen. Onze voorlichting ging dus wel degelijk zo ver dat we ook voor die gebruikers een handleiding beschikbaar hadden.” Het andere project dat Burford uitgebreid presenteerde was de Terminal 5 van Heathrow Airport, een van de grootste luchthaventerminals in de wereld. “Ook hier was KNX niet voorgeschreven. De opdrachtgever had maar liefst zeven aanbieders geselecteerd voor de gebouwautomatisering en het kostte ons twee jaar om deze opdracht uiteindelijk binnen te halen. Om dat te doen, moesten we zeer uitgebreid aantonen dat KNX de vereiste bedrijfszekerheid van de luchthavenautoriteiten kon waarborgen. Ook moesten we een ingenieus systeem uitwerken om de enorme omvang van het project overzichtelijk te houden. Feitelijk waren het tien verschillende projecten die allemaal in één project waren verpakt, met wel vier verschillende opdrachtgevers.” Enorme energiebesparing Burford toonde in zijn presentatie in het kort met welke oplossing zij uiteindelijk voor de dag kwamen. Vanzelfsprekend speelde hier KNXnet/IP de sleutelrol. De volledige KNX infrastructuur verloopt via IP. Er zijn 236 zogenoemde ‘IP Worlds’ gecreëerd met meer dan 910 KNX-buslijnen waaraan meer dan 7000 KNX-componenten hangen. Een belangrijke koppeling is die met het Dali lichtbesturingsysteem. In totaal zijn er meer dan 64.000 Dali besturingsunits toegepast die allemaal via de KNX-bus en de IP-werelden worden aangestuurd. Lichtbesturing gekoppeld aan daglichtafhankelijke regelingen en aanwezigheidsensoren vormen een belangrijk onderdeel van de hele installatie. Het gebouw vraagt een vermogen van circa 4 MW voor alleen verlichting. Met de daglichtafhankelijke regeling, de aanwezigheidsensoren en door het verlichtingsniveau van de nieuwe lampen al vanaf dag één 20 procent in sterkte te reduceren, omdat de installatie altijd wordt overgedimensioneerd, kon de luchthaven 1,3 miljoen euro aan elektriciteit per jaar besparen. Hiermee kwam de terugverdientijd van de KNX-installatie op 2,8 jaar. “Voor de opdrachtgever was dit een grote verrassing en een doorslaand succes”, zegt Burford. “Vooral op basis van deze resultaten zijn we nu ook bezig met de gebouwautomatisering van Dublin Airport en Manchester Airport, maar ook de Terminals 1, 3 en 4 van Heathrow worden volledig vernieuwd en van KNX-technologie voorzien.” Daarnaast hebben Burford en zijn mensen ook diverse KNX|VERSLAG
andere grote objecten onder handen, zoals een hotel op Heathrow Airport met 600 kamers, het Siemens hoofdkantoor in GrootBrittannië, het internationale treinstation in Londen en het distributiecentrum van internetwinkel Amazon in Engeland. “In dit laatste project konden we, doordat we de verlichting via de KNX-installatie gingen aansturen, de hele installatie in zes maanden terugverdienen op basis van de reductie van de elektriciteitskosten.” Op de vraag uit de zaal wat de reden is dat Andromeda zulke grote projecten binnenhaalt, antwoordde Burford heel resoluut. “Dit kan alleen als je investeert in kennis. Wij
houden zeer nauwlettend in de gaten welke fabrikanten met KNX werken en welke nieuwe systemen en componenten op de markt komen. Essentieel zijn ook de nauwe relaties die wij onderhouden met verschillende KNXfabrikanten. Zij zijn een onmisbare partner in onze projecten. Zeker als we opdrachtgevers bewijzen moeten overleggen van een feilloze werking van het KNX-systeem. We weten allemaal dat de bedrijfszekerheid is gewaarborgd, maar doordat we dit samen met de leveranciers ook kunnen aantonen, win je het praktisch altijd van andere systemen voor gebouwautomatisering.”
Lid worden Nog geen lid, of wilt uw collega ook lid worden, stuur dan een e-mail met uw gegevens naar
[email protected]. Voor slechts 150 euro krijgt u vele hulpmiddelen en kunt u de drie bijeenkomsten in 2010 gratis bijwonen.
5
14 september 2010
